<"

CCCCCc

C c

CCCC

c CCC
j*

cc<<

cCc

CICC

CCCCC
t

Ccccrc c CcCcCCC C cx c <rc

Ci

CClj< C *&t<Cj c cccc c c ccc c

c
'

ccc
c<c
v

cc<
<c<

C C <<S
(

<^<C<C<C

"<COC

c^cccj c cc CSKCC
<

BElC
ifcc<

<

CCCo
r<f rc

CiC ><<C
<<[<<
;

ccC

'

vCCCKlCZ/cC

ccccc c
t<X3G3CLi
CCC

c C< C<: <K1 C COCVC c CCC c CCCC

<C<C<

<

&

a
ifl

\<M

CCCL>cc CcrScsc

<c<

<

c<

<

c.

f$i

_
'

cSKX

cccc

-v
i

cc <<C C C "C<; CSS^III:

<

<jC^
<tr+

J i
r
c

<cc

c;c

c< c<C<i<C r
cc

r cxK:r
<C<5C^^
<Lcc<C<CC

a-

f
'
!

L'CC dc < cg c<c

'

ccc
<c
;

<C<C

"

c
.

icCC iJ^Ccl

c^fccc
,'Cc
.

*Cf"

'

^CCLrC? CC <-<cc<
c< .;<:

CC C "<c c<cc
<cc cc
c< CC<

^*8T C <l<S3Ci <fflQ^C<3Kl

CCS!^^
.

c ^:

^<#tCcC C
<c5<c:.

"

'

<Mgrc

C<

cksc #'C*

C-C C cc <-<CC CC C C
'

cc

S;

;<cc;

c <c<&

o;

<\t<L'C r

C cc<c<Cc C<cc
cCC

<?<

<cc

c^

r<crtrT<

cc&iccc
.C< !<? SQO**'
'

'<r<<r~<Ki'

c<5cr<x c cc<ic
<rt
-

^
cy

^ife <CH4 <cccc<^: =aaea^ 3^CC cC<MCC ^emjC

cccgciC CIlC
<r<r

<^C cC
r
-

CC

CC
<^
C5c

CC CC^CCl
C<^<
c<'

CCC

"

Cc

^ccc^c^pc
"

cc^

-/

C C

<&

ss

^ c
'

jg(Cc: r-*r<*^~lr< c<3^ccrcc

CCICCC^ c VC
^r<?(Cccc

<30feCXS3E'

t^/C^^CST^ C/ co^K^cccc, JtVc<^ciccci<5C *^t?

c

c
c
c

C<S < <s

VILLANOVA COLLEGE LIBRARY

Villanova,

CcCT

Pennsylvania

<

.C'c< CSC-c
^
.

CC

c^c c.c-<Cm<.
<c <?
<c cc

c<
c

^r^C^-cCCcC
jjtfCT

cr c csc

<^CTC cccc cC:

f

cc

<r

This

book was donated^

CBEft<CTS

CScj(Sl<xi

'..3-4-49

ic
jW^
<

<

Ccc cci
C4'CC
'

C(C cCccC

CCCcc C CCCc< c rCC C <CCVc cc

Cf;'

<-,

Cc CC c <C c
-'

by

^<
<

<<^Ccc^ <^csB fglEKc C4t30

r

cp::
t

<

ae,y.....U^...Sulli-v^.n.,..--0-,-S-A-,

,<Ocr

<:

C-<E

K
^cc
cc.

<

ti.c

S^ C^C
crcc
*tClC
'
'.
'

<^;<:

<( < c -CC.Cj.^ r^ C

<<
,

cc cc<2
!

c CcCj

cd CC
cj

cc CC
'

<icc<c

ttCCC<!<
<CXTccc<i'
CC

5<c
<;cc<

CC
C
'

c.

'
i

cC

^@Ccc
1'

<; C|

r <j

^<ailEXCrf CC
"Cc

tc
<
<
i

C (^
C^;

CcCCCT'
-

CQc.<cccc<
"-crcr

<2C ccccc
Ci'Cc SCiiccC

<XCC cccccc <<^cic 'CC

c^rcc <33EC<3t

c'

^
*<:

XCC
Ccc

'

ccX^^c^CC CCLC^^C ccCic' - <<iCC CCd^CZ^ c CC^: ccccc^ <&Cc C<Cc CT

<
<

*3c5t3K&3t
<

<3ZL<1

vC
<

CC<SIC<i CJCM<

cc ;c
'

c<_
c

<

CTCCCi

C S<

c-d

"CccC '<C
tc<CC

ccCCCC<?CC<CcS^CZ. c crrcr ccc<r^cc"<clsccc' " c-<C<CZ<s:c" 'J SJ^jxmsK^ ;.ccC3Ccc ^^C^CS^Cc-C^CC^.c a <sc^mC CC7<^Cl CCc<' c<CC <CT<Cy c CC<<C<C < <<c;' <k<sCc' <r Ccc' ^'C^^c^^rrct' Ccci cC 0:C<' c cC<dC^?CI pj^caccrr c" ct C CC ^MSs CT<cc' &CC^CCc < 4 CCCc<<3c;cCC CLC CT<Cj: carrcllC^^cr^^ cc<C<T<C-<C <C'C ^C C<CC^ J^ cc<prr c c<rf <c CC<' cc<c

CC c ^S
'

<cc

<c

i'

<I_

< w <c<iCc C 'CS^CC^CS^ <g;cc<

<;

ccs^c

<CccCC:

CCc

<J

<*^

cC<

CC CC <gc^Cl cc <C<c<c <cc<mc

CCcCCJCC

c cccxccic
i

l,

<

<

<

'

<

&C

CrTcc

'<

-:

c
'

<<

AS*LC<4
<'

ccr
jcCCCcs

<

^CCC'
CCCCC
c<<egc;
grxr

CCCf
c.

c. c<<.L"cT' <c<c <crc <gr c ccc'<g c . c <j <sr^'

C <C
<

<c x:

<gc'C

cC

cccj.
<
<

<C"c< <C c<2

CC<c
<ccc
< t

^cCJCCC
r

ccc <C Cc <C<C.<rc. * <c Cc<C'.

X(,

;.

<T

-,

cc

<c<-

ccc

c<
C-C

C< ''C.Cc.Cc
:.-<CCCCCI

(<C CT

e<

-<C

<<(< <Cc k <^i C<C<f< CCi C C C C <C<7c< c<<

<

ccocK
<
<

<c

C < C C
<

^c < < ccc< c

<J<c
Xc<
'C Cc;
'

c'c

rcccc cc
<

'

C
c<.
r
c c.

<

i
'cc

"<
g
<L

<fa
:

j <c.<C^ <.<tc <x c< <r <c^<

'

<c< <rr<<fs:.<c.

<c <c
CCCC

'

OC
"<

C
l

ccc'

CC

cC
<S
cis

C
C

ccc^

Cccc

ccd
c

CcCi

^<sr <3C

Cc

<<_<gc<12

C CCC<3
ccc<
<c<rrc

C C CCCC CCgCc

V ctcc v .

<

-"

'C.

L.. '< f

_ c << <i <2c<c '<<cc c< C < c CCC <CCcC c"c cc <<C c<j ,^c<c:.. crcicc:<:
<c
<

<

<r< <r cr<" <c

Cc

<s<cc:

<<-

'<<C

<<CC

<

cc

cec
<

>

<C7

'

c^k^. ccc: <c:c~ crci<c:i

c-ccc c

<

cc
<
'
!

VT

c rcc

::
x<
<
j

rc^C
c

* <

.<< s&>
"'

&<
<

< -v

<

;<
,

C'<
3 CC

?'
c

C< ?

CCC Vo

<

|<<

< CC<

<

>*'"
CT<

<< (<>.
<rx

cc
<

CC

cC

^ CC

'c

<

<

c c

v
%5s<?
c

C<[C<

<r

ccc

<<: ccrcc
<f<Sc7

c^;f<.<'/
ccc

^CC-cr

S^CC Cc: cc CTC

<3c

-S<c

cc
<j

CCJ

Cc^^<c

:CCCC

<

'Cc

<CC ccc c C T<<CV

cc
.

<

<
,

-.

r
<

ccc

fCCC. C^.<V
<J <C,<jC
_jc:

^<c^B5 ^ ^<-<*Cc
c

CCCC
<c
.'<?;
c

Cc<:<CC
<

cci<c

<

CCc
c<cy
i

,<C

<

r
>-

<c

ccCC C< < cd c

<^C<CL" <

^CC
c

CCT<ar^

:<!

<^<c<rcFc
<<cc<^ <ciccr
<d

,<rc<ac? <n>

cc ccccc
i

<^S<c
^Jgcr
cc.

C?
<2<c

CK

cc cc
<

CcJCJC
'

'Ccx

crc:
CC

CiSCCcj

CCC ccc
-

cc<c*

CC
:.

cCS

cc ^^ccac ^ <CS C3S

b-

C<C C<C

<sc:
<
cc

SCC i!55sc

CgCc

CCCCc/

CCC
'

e # <^ <^c CS3Ci<cc C3c<^r^

^c

CCC

<^S
pg>

<
<ft

<ir^

<f ^ ^c

<cc^

cciiirj

"

55^: <C^C

<Xc
-CCc

CCc

c
<

CCcr: <u

c<<r<cc

C^cr

c^cc^cc<r
<
-

cccc
c
c

|<c^<cccc:

cc

cfec
:
.

CCCQ
Cc
'<r<-

<co^<l ^5^ ^ocrcc<<?as3r<cl

CC<CL<
C

Cic

cc
5c c?<
<
.

-,

c
:

cC<lK

'

>k C c_
c:.<?'"'
<c:

cxJCsc-

-.

Cccccc r

>^>->CC

cc:cc:<

C ccc <C
c

<scc<c

uc
ccc

C'Cjcccc c C^CCcC c c cc<c

JCTCC
c c
c.

5^ccc

ccc

c
c

r
:.c

<C4
'

C CI

<c:

<-CC

<CCC

c<
-

c <'

c: cc

.\<r
<<3c:

.m<c~r<

,:

^5^cc<

<g2Tc

c<<

ccr<
<c-

<

:;

^CCc
=c;

.^M^ <: ^^. cs^c >> ^cjc:

ri

<c<*^crc

^fccv^ccc
:

cccc

C CC
<c<<.

-^<
(

occc c<7 cc
c
< <C

c^ c ccc<Tcc<
ft

CC CCx rcc CCc C

CC
c<:

<c

-5

Cfc< ccccc: C5C ctT

C <C

<c *
' CC

;S?^ 'CLOC
f
"

Cc

Ccc

C
.

CCC
C;

cj

ccccr

ccc
.

<&c :<-

c <^ci<ac-.

>" ? <

5^^
'

CCCc
Crc

Cc
:

CCSCftK. CCCCCCC r^ rCCCCCf.

<3 <C c

c<CC C <cc <:

*Cc

cc CC

:<

c,<

Cc c<
V4 C Cc

< <^CCc
<-<v

Cc
<<

C
<

f c< f
C
c

<s<5:
1 .

^g CXcCc

<cc c

^c:
45^' ^c
-'

cc

<-

5^c< CCC c<CC

c

cm:c

Cc
cc.
<

C:c
S<

<cc
r<
*
, .

^c<cfc

C<c,cc
cc<

c CCccc <rr <r; c < v

c <^<r

<r

^c

cCccc c
v

'CCC'

f<TC*cs

<C <^< QC C

<<
<

'

<frc

<^r

<rr <Sj

_I

<

<

cc

c<

ACTA

SANCTOBUM

PARISIIS.

EX TYPIS

V.

GOUPY, VIA GARANClERE,

Parisits

&

Rom^e apvd Vtctorem Palme. m. dccc

lxvttt

ACTA

SANCTORUM
quotquot toto orbe coluntur, vel a catholicis scriptoribus celebrantur

EX LATINIS ET GH^CIS, ALIARUMQUE GENTIUM ANTIQUIS

COLLECTA, DIGESTA. 1LLUSTRATA A

MONUMENTIS

Joanne STILTINGO, Joanne LIMPENO,

Gonstantino
E

SUYSKENO
curante

Joanne

PERIERO

SOCIETATB JESU PRESBYTERIS THE0L0GI3

EDITIO NOVISSIMA,

JOANNE CARNANDET

SEPTEMRRIS TOMUS TERTIUS

QIIO DIES SEPTIMUS,

OCTAVUS,

NOIVUS, DECIMIIS
S.

ET LNDECEMUS CONTXNENTLR

CUM DISSERTATIONE PRVIA DE TEMPORE NATALI

GREGORII NAZIANZENI, AUCTORB JOANNE STILTLNGO.

PARISIIS ET ROMiE
apud

VICTOREM PALME
1868

bibliopolam

3X

^V3

/12

MARLE CHRISTIN^
REGIJl PRINCIPI HUNGARLE, BOHEMLE,

HIEROSOLYMtE

ETC.,

ARCHIDUCI
DUCI BURGUNDLE, BRABANTLE, LUXEMBURGl, GELDRLE, STYRIiE CARINTHLE

CARNIOLLE, MEDIOLANI

etc,

COMITI

FLANDRLE
etc.

HANNONLE, NAMURCI, TYROLIS,

etc,

SERENISSIMA perpetua Tantoacjucundior nobis semper Opus nostrum de ActisARCHIDUX,constanter Regia munificentia qua Sanclorum
accidit,
illa
,

promovere numquam

destitit

Augustissima Mater Tua

Romanorum
3

Imperalrix, Hungariae et Bohemise Regina,

Magna Maria Teresia Domina nostra vere Clemen,

tissima, quanto utilius honestiusque existimamus Vitas

Sanctorum

iis

offerre Princi-

pibus, qui Sanctos imitari a tenella aetate docentur, quique

lum

sibi

legenda, sed etiam sequenda proponunt aetate

eorum exempla non somaturiore. Tales fuisse omnes

noslri temporis

Archiduces, in Aula Viennensi natas et educatas, pluribus verbis

ostendimus, quando primum Septembris tomum Sereuissimae Archiduci Sorori Tuae reverenterobtulimus. Neque porro cognovimus lam impudentem laudum Auslriaca-

rum

obtrectalorem, ut ex omni

numero laudatissimarum Archiducum

vel

unam

assignare praesumat, cujus suavitatem, integritatem, pietatem, sanctitatem non coga,tur agnoscere. Itaque,
si

beatus est, qui loquitur in anremaudientem, ul Sacrae lestantur

^Litterai,

felices

merito nos credimus, quod Acta Sanctorum perferre liceat ad Aulam

Si

Viennensem, sedulam Sanctorum imitatricem.

locum non esse
in

qui vero impcriti credunt sanctitati

nequaquam assentiri possumus. Innumera enim ixempla ostendunt, multas Principum Aulas non caruisse sanctitalis gloria nec solitudinibus vixisse aut in monasteriis, quos ut Sanctos celebrat ac veneomnes in
palatiis, iis
,

Regum

ratur Ecclesia Mullos ex

iis

in Aulis

Principum natos, educatos, defunctos, luculenter

et

lemonstrant tomi nostri, in quibus plurimorum Principum virorum

gesta enarrantur. Hic ipsc
[atris

mulierum

tomus

tertius Septembris,

Tuae debila

cum

veneratione Tibi ofTerimus,

quem ad nutum Augustissiinae SERENISSIMA ARCHIDUX, Prin,

cipemexhibet
\

in aula imperatoria

natam

et

educatam, Imperaloris neptem

Impera-

loris

filiam Imperatoris

sororem, Imperatoris conjugem, virginem tamen, eamdem:

>-.que
,

jam ante nuptias Imperatricem

Quare,

Pulcheriam dico, eximiis virtutum ornamentis

ac sanclitatis gloria longe illustriorem,

quam omnibus honorura

mullisRegum

titulis

modo enumeamata
fuerit

^ratis.

cum morum
,

integritasacsanctitas in

palatiis

^Oac desiderala

illaque praeserlim
in pretio,

apud

Religiosissimos Majores et Parentes Tuos

flducia,

maxirao semper fuerit

aliis

eadem

qua aliorum Sanclorum

virtutes in

tomis imilandas proposuimus,

unam ex

hoc tomo seligendam censuimus Sanctam.

quae

7373

lur glorioso

illo

nominc,

si

considerctur tempus, quo praccipuam iu Aula auctorita-

tem habuit Sancta:

dissimulare,
tatis

nam

ct ipse Tfaeodosius

Imperator et sorores ipsius Arcadia et

a mullis

Non possumus hic Marina eodem cum Pulcheria Horcbant pietatisac sanctitatis studio.
titulo

quoque sanetihonorari; nec immerilo frcquentcr vocari Aulam Sanclam. Quidni cnim

SERENISSIMA ARCIIIDUX, Aulam Viennensem

illa,

Sancta nominetur Aula

in

qua regnat

fides, juslitia,

clemenlia, tempcrantia, casti-

aliisque vututitas; cujus Principes ornati sunt misericordia, prudentia, fortiludine, bus Christianis ubi pietas et sanctitas in excelso sedcnt solio, ipsisque leges prfflscri;

sublimis haec etsolida Priucipum Christianorum cst gloria, qua Augustissimorum Progeuilorum Tuorum memoria commendatur, quamque Religiosissimi Parentes Tui jure quasi hercditario unacum regnis etlmperio sludiose sibi

bunt Legislatoribus?

Tam

vindicarunt, ut non dubitemus libere edicere, nulla alia re ornatiorem felicioremque

videri

Auguslam

Domum Tuam, quam

illa

eximia
fixit

illa

Chnslianae pietatis ac sanclitatis

alii

cura,quae tam constanter sedem in

stabilem. Celebrent

incomparabilem

DomusAuslriacaespleudorem,quodRomanoshabuerit Imperatores longc plures, quam ulla alia domus, sive in Occidentali sive in Orientali imperio, quodque primum orbis solium tribusseculis sine interruptione occupaverit. Alii accuralius expendant, quantam

mereaturgIoriamAugustissimaDomusTua,quodformidabiIiTurcarum
latius grassanti, et

poienliae,

semper

novas perpeluo occupanti provincias, simulatque ad limites ditio-

num
cum nam

Auslriacarum pervenerat, firmissimum se

illo

murum

opposuerit, tamque fortiter

ut, qui

Christiani nominis hoste

duobus jam seculis decertaverit,

olim Vien-

et

Graeaum

libere excurrebat,

modo

nihil in tota

Hungaria, Slavonia, Transilhostium

debetur

vania possideat.

Enumerent

illi

relatas victorias, urbes expugnatas, caesorum

bellica?

multitudinem, indeque tuto inferant,

Principi,

fortitudinis

laudem,

si

cui

quam maxime Majoribus

Tuis esse debitam. Haec aliaque plura

:

Majorum

Tuorum decora libenter agnoscimus, SERENISSIMA DOMINA NOSTRA quin et maximi facimus Heroum illorum facinora, quia ex norma Christiana; pietatis sunl patrata. Verum sicut S. Pulcheriam Alexandro Magno,JuIio Caesare, aliisque omnibus
infidelium heroibus longe feliciorem et gloriosiorem novimus, quia pietate et
sanctilate ad solidam felicitatem

morum

curam
cari in

aliis

gratulari,

veramque gloriam sibi viam aperuit; ita sanctitatis omnibus Principum ornamentispraeponendam existimamus. Liceat igitur orlam Te esse Majoribus et Genitoribus tanta pietate conspicuis; Te edu-

Aula tam Sancta, sub oculis tantorum Parenlum, tantaque cura et diligentia ad pietatem informari; Te ea modo in tenera aetale Austriacae pietatis dare speci-

mina, ut non possimus nonsperare, Te crescenlibus annis ad excelsum virtutis culmen evasuram. Huc Te vocat sancta Imperatrix Pulcheria. Huc suis exemplis Te trahunl, qui longo ordine praecesserunt, Pneclarissimi Majores. Huc sedulis monilionibus diligentioue cura Te impellunt Augustissimi Genitores. In sublimi demum
Christianae perfectionis fastigio

illo

Te comitem habere desiderant, quotquot vivunt Archiduces. Nos vero, dum tomum hunc devotissimo animo Tibi, SERENISSIMA ARCIIIDUX, ofTerimus, rogamus Divinam Clementiam, ut quam diutissime Te

cum

Serenissimis Fratribus ac Sororibus incolumem conservare, bonisqueomnibus cumulare dignetur.

Augustissimis Parentibus, et

cum

SERENISSIMA ARCHIDUX

SERENITATIS

TU^ ARCHIDUCALIS

Devulissimi Clientes

JOANNES STILTINGOS

JOANNES LIJUPENCS
CONSTANTINCS SBYSKENUS

JOANNES PERIEKUS
Societatis Jesu.

SYNOPSIS
TOMI TERTIT

DE ACTIS

SANCTORUM

SEPTEMBRIS
Hic
nymos
tomus
totius Operis

quadragesimus

isse

crediderunt
vir
:

alii

Gratum retulerunt ad
seculo v vixisse existibreviter

primus quinque dies percurrit, videlicet

seculum

at nos

eum

septimum

et

quatuor sequentes

mamus. Occasione Grati

obiis&e
alii

actum

est de

Septembris. Sancti vero hisce diebus

Gallo ejusdem civitatis episcopo,

quem anno 546

licet

dantur centum circiter

aliquot.

et

sexaginta praeter ano-

ex vetusto ostendimus epitaphio;

Tomo
S.

praefigitur Dissertatio de

eumdem

ad seculum ix et ad xi perperam
in Tuscia episco-

tempore natali

Gregorii Nazianzeni. Occasio-

remiserint.

Ugo Volaterranus

nem

huic disputationi prabueruntActaS. Paphinferius

pus

etiam aliquot disquisitionibus occasionem

:

nutii episcopi

memorandi,

in

quibus
qui

praobuit

agendum

fuit

de continentia sacerdotum,
illigati

Vita et gloria posthuma ejusdem ex monumentis Volaterrentibus sunt data. Agabii

ante Ordines sacros

Tillemontius,

erant conjugio.

Nam

Novariensis gesta breviter collecta.

MmiUantm

quem de more secuti sunt alii quidam neoterici, eum Nazianzenoattribuitannum natalem, quo pater ipsius Gregorius jam erat
et

Vercellensem a Sancto synonymo distinximus.

Accedunt Sinotus,
siae

verisimiliter secundus eccle;

Capuanae episcopus, sed parum notus

,

Pam-

episcopus,

consequenter contendit
sacerdotii liberos

patrem

phihis eidem ecclesiae attributus

cujus cultus

Gregorium tempore
co leviter assertam,

genuisse.

utcumque probatus

et

Ventura presbyter, in

Hanc autem opinionem, ex unico versiculo Greenon modo sanctis Patribus

agro Tifernensi csesus, quemTifernenses in

bria colunt ut martyrem. In Sicilia

Um-

Cosmas ut

contrariam, et rectre chronotaxi repugnantem,

sed omni quoque fundamento destitutam osten-

archiepiscopusAfricanus apud Panormitanos colitur.

Gallia varios dedit episcopos sanctitate

dimus. Hisce praemissis,

datos recensere incipio.

Sanctos in hoc tomo

magis memorabiles, quam Actis exacte scriptis.

Acta Evurtii Aureliauensis data quidem

;

sunt, quia aliqua forsan veracontinent

EX STATU ECCLESIASTICO.
In hoc statu primos

at magna ex parte fabulosa esse agnoscimus. Data item Acta translationis geminae. et alia mventionis

corporis diu absconditi.

Vitse S. Alpini

memoro duos

Pontifices

Catalaunensis, altera brevior, altera prolixior,

suis

Romanos, Sergium
Commentariis

I, et

Bilarum, quorum gesta

quoque mendis non carent

hinc de gestis

historicis prolixe satis illustrata

Alpini disputatum ad corrigendos Actorum errores. Hisce melior est vita S. Stephani, ex

sunt; nec praatermissae incidentes aliquot controversiae,

aliis

Or-

cum

chronologicic
Italicae

tum

historice.

De

dine Cartusiauo ad Diensem episcopatum promoti, licet ne haec

non paucis

episcopis in hoc

tomo

quidem

suis

careat nanis,

disseruimus. Prae ceteris notior est Joannes Laudensis, discipulus B.

prcesertim prolixior, quaistylo soluto scripta est

Petri Damiani, deinde ge-

ex breviore metrica.
epistola

Utraque edito

est,

uti et

neralisPrior Fontis Avellance, ac

demum

epis-

episcoporum provincia Viennensis ad

in

copus Eugubinus. Gemina iiujus Saneti Vita ex

Mss. codicibus nunc

Gregorium IX,

quaplurimarairacula

fideliter

primum

producitur, altera

enarrantur. Gesta Patientis episcopi Lugdunensis,

a sodali et discipulo Sancti fideliter scripta, altera serius exarata. Gesta quoque
et eruditio

Verani Vinciensis,

Viventii

Remensis,

et

Salvii Albigensis collecta sunt ex variis et

strata, prout etiam

illu-

Joannis, gestorum chronotaxis, corporis incorrupti elevatio ac miracula diligenter examinata

factum est de Gauzlino

et

de

Bodone 7

episcopis Tullensibus iu Lothariugia, de

et

sunt et illustrata.

Non

aeque nota et certa sunt

Praatoriae epis-

Eunucio Noviodunensi, Augustale Arelatensi,

gesta Grati aut Gradi Augustae

copi.

Marcello episcopo martyrein territorio Aniciensi

:

Acta quidem aliqua fueruntcoraposita, sed

at de tribus posterioribus pauca fuerunt col-

ea aperte fabulosa.
tiores

Ex

illis

porro Actis recen-

ligenda.

Ad

statum ecclesiasticum quoque per-

quidam

scriptores secuiis viii et ix floru-

tinere credimus Clodouldum e regia

Pnmcorum
stirpe

,;

Stirpe preshvtonim.

quamvis

aliqui

hunc eremiipsius

tam

faciant et deiade

monachum. Vita

Salcmitanus, Benedictini et martyr; ac Joanncs Ordinis praMlicatorum, cujus Vitadata.

videtur fcedata. edita est; at erroribus aliquot Corbiniani L0n ge melior el prolixior est Vita illamque variis episcopi Frisingensis inBavaria
:

EX STATU SECULARI.
Notissimus est Adrianus martyr, cujus Acla et Graeca cum interpretatione Latina edidimus,
contra nimias censuras utcumque vindicavimus. Diligenter quoque actum est de reliquiis hujus
Sancti, qui Gerardi-Monte in Belgio multis claruit miraculis,

observationibus elucidatam dedimus.

Audomari

Taruanensis in Belgio episcopi tres

i,,s.

dedimus Vi-

quod prima, quaa ceteris antiquior est, non omnia videatur complecti gesta. Tkeodardi item
edidiTrajectensis episcopi et martyris varias prima hactenus erat inedita. mus Vitas, quarum

Alehmundus

et

Tilberktus episcopi fuerunt

Ha-

magnoque etiamnum peregrino-

gustaldenses in Anglia, de quorum gestis disputatum, dataque corporum translatio cum miraculis.

rirm concursu honoratur. Occasione Adriani&e JVto#aquoqueipsiusconjugedisputatum. Grseca

De Eunano Raphoae in Hibernia episcopo pauca innotuerunt. De Paphnutio episcopo ininjEgypto aliqua fuerunt enar-

item Acta Sazontis M. Pompeiopoli in Cilicia et

Severiani Sebastise passi, ex Mss. sunt data et
illustrata.

certfe civitatis

Latina Acta Anastasii M. Salonse in

randa, plura disputanda.

Dalmatiacoronati, ac Felicis et Regulce similiter

data sunt et examinata. Eupsychium M. ab altero

synonymo distinctum habet Caesarea CapJoannem, edicto Diocletiani lacerato

EX STATU MONASTICO.
pono S. Nicolaum Totentinatcm, Eremitici Augustiniani presbyterum Ordinis

padociae;

celebrem, clarosque in aulo imperatoris Doro-

Primum

hic

theum

et

Gorgonium Nicomedia

Eusebium

Nestabum, Zenonem et Nestorem Gaza Palaestinae

;

praeclaris gestis et

innumeris miraculis

illustris-

Nemesianum, Feiicem, Lucium,

et

horum
Afri-

simum. Vita prima non quidem admodum prolixa est, sed rectius scripta,

Socios nominatim a S. Cypriano laudatos,

ca
;

quam

critici aliqui

Prothum

et

Byacinthum, celebritate cultus

fide notos,

voluerunt. Edita quoque Vita altera, et gloria

Sancti posthuma
fuse et diligenter illustrata.

magis quam

Actorum

Roma

ipsa

ac denique alios non paucos, partim martyres,

Petrus dc Chavanon Canonicus Regularis Augustiniani Ordinis, Piperaci in Arvenia, gestis claruit et miraculis.
est.

partim confessores, quorum gesta minus sunt

nota, in variisprovinciisltaliae, Galliae.Hispaniae

Vita quoque accurate scripta

atque Orientis assignabit indexSanctorum tomo

praefixus.

Inter abbates Actis conscriptis et hic eluci-

datis clari sunt Adelphius Romaricensis in Lo-

tharingia, et EHas,

cognomento

Speiceotes, sive

EX FEMINEO SEXU.
Inter Sanctas mulieres

speluncw fiabitator, in Calabria. Utriusque Vita

scriptoremhabetSanctocontemporaneum. Adelphii altera quoque Vita edita, uti et translatio

corporis. Elios vero

primam recenseo Pulet defensione fidei

chcriam imperatricem et virginem, quarumlibet

Acta nunc primum Graece ac

Sanctus hic parum hacte-

virtutum splendoreillustrem,

Latine ex Mss. edita.

Catholicae contra haereticos Nestorianos Euty-

nus erat cognitus

variis confusus.

et

cum

altero

synonymo a

chianosque celeberrimam, cujus praeclara gesta

Verum
alii
,

ex Vita dissipantur hae

abbates,

Commentario

historico relata sunt et illustrata.

tenebrae.

Accedunt

quorum gesta

In Bithynia passae sunt et coronatae martyrio

minus prolixe exarata

nimirum Thomas FarAineus et Ulfapius in

Menodora, Metrodora et Nymphodora sorores

virgines.
illustravit

iensis in Sabinis, Abnirus,

^Egyptum

celebri ac

mira pcenitentia

provincia Cenomanensi, et Kieranus seu Quera-

Theodora Alexandrina, cujus tamen

iwCluainmic-noisensisinHibernia. Ulfacimulla,
inventa est Vita
praetermissa,
:

Acta, utpote nimis fabulosa, edere noluimus.

Abbatissae quatuor in
pertae,

Querani Vita ut fabulosa est

diversis

provinciis

re-

At utriusque gestaaliundecollecta
Barypsabas mar-

et illustrata. Inter eremitas est

nimirum Madelberta virgo Malbodii in Hannonia Wiffrida seu Vuifridis in Anglia

;

tyr in Oriente. Hujus Acta Grseca, licet videantur fabulosa, sunt edita. Eaqueoccasione inquisituni,

Seraphina vidua Pisauri in ducatu Urbinate, et Sperandea virgo Cinguli in Piceno, sive in Marchia Anconitana.

utrum videatur
in terris

aliquid Sanguinis Christi

:

Domini

remansisse

nam de

eo aliquid

Celebris in Burgundia prope veterem AJesiam est Regina virgo et martyr.

a Barypsaba conservatum asserunt Graeci. Bertellini

seu Beccetini eremitae in Anglia nihilo

Hujus Acta quidem sunt suspecta, sed gloria posthuma ex corporis translatione et miraculis
elucescit.

meliora sunt Acta. Tutius in territorio Aquilano

et

Solo fere cultu innotescunt virgines

Onnenus

in

Britannia Armorica vix noti sunt.

in

sequentes, Grimonia Capellae in Picardia, Gallis

Odgerus diaconus prope Ruraemundam

defunctus
solitariis

Belgio
potest.

quoque martyrologis ignota; Osmanna

batia S.

ab-

quoque annumerari

Dionysii

Parisiensis agri

Carissima

Ad

statum

monasticum

demum

spectant duo

Albigae in Occitania; etlteftnaapud Lingones in

Beati,

Merbodus sive Marbedo presbyter Ordinis

Campania. Paulo plura

colligi

potuerunt de Comitissa

mitissa nobili virgine Venetiis; cui et Beataa

defuncti

eaque occasione breviter refponde

in

titulusvindicatur.

Jacobo Laderchio, qni

Vita

S. [gnatfi

per Pi-

Ceterum huictomopr&mittiturelogium Patris

nostri

nium

iiluetrata improbavii paucula

ad

S. Philip-

Joannes

Pinii,

anno

1749, die 19 Maii pie

pum Nerium

spectantia.

FACULTAS

R. P.

PROVINCIALIS

SOCIETATIS JESU

FL A N

DROBELGIC^

ET SUMMA PRIVILEGII C/ESAREI

Cum
sionem
,

Edictis Philippi II

Isabellce, Belgii

Hispaniarum Regis , deinde Serenissimorwn Archiducimx Alberti et Principum, rursumque Philippi III, ac novissime Caroli II Regum, confirmatis
,

2 Decembris 1692, et 19 Julii 1694, Provincialibus Societatis Jesu

per Flandrobelgicam pro tempore

futuris, potestas facta sit eligendi typographos et bibliopolas, qui,

soli

ad aliorum quorumcumque
et

exclu-

imprimere ac reimprimere ,

et

vendere possint Ubros

Opera

qucelibet

rite

approbata

curantibusque ejusdem Societatis Patribus edita aut porro edenda, sub consueto suo? Majestatis Privilegio, non aliter impetrando, quam in scriptis obtenta et prceexhibha licentia prcedicti Provincialis:
parentibus
idque sub gravibus pcenis, in contraventores aut aliter impressa importantes statut/s. ut lattus in ipsis litteris apparet : cum etiam sua Ccesarea Majestas idem valere voluerit in ditionibus,
;

S. R. Imperio subjcctis

ad hoc R. P. N. Prwposito Generati Francisco Retz, concedo Bernardo Alberto vander Plassche facultatem sic imprimendi, et per se aliosque vendendi infrascriptum Opus, ex more nostrce
mihi facta ab
Societatis

Ego

infrascriptus Societatis Jesuper Flandrobelgicam Prcepositus Provincialis, potestate

Adm.

(quod hisce attestor) recognitum et approbatum ; videUcet, Tomum tertium de Actis Sanctorum Septembris, collectis et illustratis per Joannem Stiltingum, Joannem Limpenum, Constantinum Suuskenum, et Joannem Perierum, Societatis nostrce presbyteros Theologos. In quorum
fidem hasce,

manu

propria subscr/ptas, consuetoque nostri

officii sigillo

munitas, dedi Antverpi(e

8 Octobris 1750.

PETRUS AMELOT.

SUMMA
Caesarese

PRIVILEGII REGII

et Regiae Catholicae Majestatis diplomate sancitum est, ne quis, prffiter voluntatem

Joannis Stiltingi e Societate Jesu, ejusve ad illustranda Sanctorum Acta Adjutorum et Suc-

cessorum, ullo modo imprimat vel recudi faciat, ex parte vel in totuui, Tomos eorumdem, de argu-

mento
habeat

illo
:

vel

jam

editos vel porro edendos

aut

alibi

excusos excudendosve invebat, venalesve

;

qui secus faxit, confiscatione exemplarium, et aliis gravibus poenis mulctabitur

ut latius

patet exlitteris, Bruxellae datis die 5 Octobris anno 1735.

Signat

P.

VAN

CUTSHEiM.

Et ego Joannes Stiltingus

Antverpice 8 Octobris 1750.

Socielatis Jesu, permitto

Bernardo Atberto vander Pfassche, ut

publicet.

Tomum
Datum

tertium de Actis Sanctorum Septembris,

meo permissu apud ipsum impressum

APPROBATIO

APPROBATIO CENSORIS ORDINARII

Acta

Sanctorura contenta tomo tertio Septembris, collecta, digesta, commentariisquc

illustrata a

et observationibus

RR. PP. Joanne

Stiltingo,

Joanne Limpeno, Constantino

uti

Suyskeno, Joanne Pereiro, Societatis Jesu Presbyleris Theologis,

6t

Elogium R.

P.

Joannis

Pinii,ac Dissertatiodetempore nataliS. Gregorii Nazianzeni, quwillis pmfiguntur, non tantum

admirandamhorum Hagiographorumarguunt

inecclesiasticis etprofanis historiis

:

aut corrigendis ,atit

conciliandis, aut de caligine eruendis industriam

sed

et

rarum eorumdem idque argutum de Sanindagandw studium. Quare cum

et

ctorum quorumdam
tot

Vitis

cquo minus

exactts, aut fide dignis judicium, et elaboratissimum inter

salebrosa,

et

spinosa veluti dumeta

vemrandw

antiquitatis

nikil a fide catholica, et bonis moribus alienum, sed

plurima erudita in primis, prwclara,

ex

veteribus

quarumcumque

fere

Gentium monumentis studiose conquisita contincant, quibus Sancto-

rum

Fasti

summe

illustrantur y

eadem Acta

luce

publica dignissima judico.

Datum

Antverpia*

i5 Septembris 1750.
A.
S.

BKIERS
Licentiatus,
et

Theol.

el

SS.

Ganonum

cathed.

Ecclesia? Antverpiensis

Canonicus Grad.

Archi-

presbyter, examinator Synodalis et librorum Censor.

PROTESTATIO AUCTORUM

Ouod
mentarns

.dentidem protestati sunt decessores nostri

in

servatas velle Urbani

al,d

Pap, VIII

hoc de Actis Sanctorum Opere

se

pondus

Constitutiones; neque suis, a.iorumve huc relatis

histori*,

tribui,

ante hunc tertium

Tomum

ab hominibus errori obnoxiis sc tiZ P Septembris denuo protestamur

quam

Com
,

sit

de m

'

ELOGIUM

SefitembriS; Tom

///

vV.'A

SeJteienun

lltfi

ivfrtti,

Sari.-L

J ;B: Boiitfatr feufrj;

ir4Q

ELOGIUM
REVERENDI
PATRIS

JO A NNIS
HAGIOGRAPHI SOCIETATIS

PINII
JESU,

TOY MAKAPITOY,

AUCTORE P. JOANNE PeRIERO EJUSDEM SOCIETATIS

PRESBYTERO.

GAPUT PRIMUM
Pinii natales, studia, ingressus in Societatem, et gesta

usque

ad accessum ad

Museum

Antverpiense.

Elogii hujus

uod ab annis circiter 35 de P. Daniele

Papebrochio collega suojudicium
P. Joannes Pinius,
tulit

respublica litteraria condecoratur

celeberri-

conscribmdi
causce.

mam; diem natalem

parentes vero

13 Decembris anni 1678;

cum

illius

elogium,

ornatissimum

virum Joannem

praefixum tomo VUunii, meditaretur,

Pien, Concilii Flandriae Jurisconsultum, Regiis

idem nos modo de ipsomet Pinio ferre possumus

nec cupidum essescilicetlaudum nostrarum, nec
indigum. Etenim
si vitsa

dein confiscationibus et capituli cathedralis sancti

Bavonis aerario praafectum, et Mariam Tere-

ejus piissime transactae

siam D'Hamere, conjuges, quorum pietas apud

populares suos semper spectabilis
enituit
exstitit,

seriem vel obiter memoria recolamus, tot virtutes

ac

tum

mox

occurrunt, tanta in

earumdem exercitanon
possi-

maxime, cum non modo hunc primogeet reliquam proge,

tione ad finem usque constantia, ut

nitum suum Joannem, sed

mus non habere spem firmam, ipsum ex

Sanctorum, quae
illustravit,

Actis

niem suam Iubentes Deo consecrarunt

tium,

Igna-

ad Sanctorum mi-

Mariam Catharinam
illis

et

Annam

Teresiam

grasse contubernium, et immortalitatis gloria

Fuit

quidem proles quinta, nomine Fran-

donatum, dehumanis laudibus minime laborare

si

cisca, at haec

minima

natu, prima nata est ccelo,

autem

in

Opus nostrum oculos conjiciamus,

ut dubitare

et citius ad finem vitae,

quam ad

rationis

usum

lucubrationes se produnt eo numero, ea eruditione elaboratae

,

pervenit. Superstites sunt usque

et

nunc Ignatius

nos non sinant,

Anna

Teresia, Pinii nostri frater et soror,

ille

quin magni nominis

famam apud eruditos aequossibi pepererit,

haec

Gandavi virgo Deo devota,

Societatis

que rerum aestimatores

acproinde

nostrae sacerdos Romae, quo,

postquam sacram
est

laudibus nostris neutiquam indigeat. Atverohic

Theologiam docuisset Lovanii, vocatus

1728 Theologus
stri

anno

non tam considerandum

est,

quid

ipsi

(verba

admodum

reverendi Patris no-

sunt Pinii praeludentis ad elogium Papebrochii)

c

Generalis

ac librorum censor. Plura de

libris claro,
loci

laudibus nost?is accedere possit ornamenti, quam

officii,
si

P. Ignatio Pinio, editis etiam

hic possent; imo,

addi

quid nos deceat

velimus
vitio,

(et

sane

vellc

quamvis hujus

non

sit elo-

debemus) ab ingrati animi

abesse. Itaque

quam

longissime

gium

ejus contexere,

adderem plura de
laaderem

praestanti

tudo, et ipsiusmet Pinii, certe id

cum Majorum nostrorum consuetum non praede

ejus ingenio, virtute et praeclaris animi dotibus,

nisi vererer,

ne

sic

viri

modestissimi

sentientis, sententia, nos impellant, ut viris

verecundiam. lllud sane permitterent, ne dicam

exigerent,ejus in

Museo bene
timur.
Pinii patria,

meritis parentemus, gesta ejus ac

Museum nostrum merita,quod,

virtutes pra^cipuas brevi et fideli elogio complec-

vivo Fratre, juvit semper subministrando perutilia

nobis instrumenta, atque alia praestando

2 Patriam habuit Gandavurn, urbem Flandriae

obsequia,

etmodo juvare

pergit similiter.

Redeo

parentes,frater et sorores
;

primariam, ac pluribus pneclarisque nominibus,

et haec inter fcecunditate

ad P. Joannem.
3ls, postquam

ingeniorum, quibus
III.

primam uHatulam sub

tiiin piis

Septembris Tomus

parentibus

ELOGIUM

A
studio

parentibus traduxisset,

jamque litterarum pn-

eodem, Socielati

se

manciparunt,

in

provincia

])

hmar

mis elementis sufficienter instructua videretur,

niorafowcuto, iugcnium
pieUis,

inforssus e st ad seholas Societatis uostrae

virpolitioribus humanitatis artibus, et

petstringens, qualis fuent sunerstcs. Is paucis secum habitaret in Hallensi

Piniusnoster,

mandus

oPP ido,

cum notatsequentia:^ Grmcm Imgum

Biblm

tutum Christianarum morumquebonorum mentis. In utrisque profecit tantum, quantum

sperare fas erat. Etenim

docu-

essetsacris peritus in paucis, adeo ut aptus

cum

esset juveni inge-

Grmce reddendis, et pteasq V****** Pinium destinandas fratrem smm P. Ignatium

Latinis

nium facile, quo lecta et a magistris praelecta mox perciperet, felix memoria, qua percepta
retineret, sedulitas indefessa,

concinnaret Grmce. At ne putes,

ita arsisse

qua ingenium et

ipso amorem hac testipraemittit laudatus senex etiam super

pietas, erga studia, ut refrigesceret

memoriam excoleret, in concertationibus schosub lasticis multum praecellebat sodalibus suis. et

anni exitum primas etiam
iis,

monium, asseritque, eum

Virginem

fuisse devotissimum,

numquam non
classe

prseripiebat,

beaUssimam ac peculiari ardore incensum erga Mariam : cujus videlicet imago, ob

qui in

suprema

Grammatices,

innumera miracula

et beneficia per

universum

quam anno
verant.

unico absolvit, per bienuium desuda-

Belgium et adjacentes regiones celeberrima, ingenti peregrinorum concursu honoratur in dicto

Cum autcm indole esset ad bonum

prona,

eaque tum parentum tum magistrorum monitis et exemplis magis magisque excitaretur ad virtutem, hujus

Hallensi oppido. Denique

idem prosequitur in

hunc modum

Singulis penc diebus recreationts

amor cum

aetate in ipso accrevit

(dantur hujusmodi aliquoties per

studiis obruantur) Alsenbergam,

mensem

ne

adeo, ut ob singularem pietatem, modestiam et

duobus millia-

raorum integritatem charus esset omnibus; donec tandem deliberare coeperit de

post
vitse

ribas ab Eallensi oppido dissitam, excurrebat

statu

veneraturus (diversam a praenominata) claram

miraculis imaginem Dci Genitricis, in

emensum studiorum curriculum

incessit

eligendo.

quam eum

ferc-

Mature ac prudenter status singulos consideran-

batur affectu
6

magno

et tenero.

tem

desiderium ingrediendi Societatem

Tandem

in pietate ac scientia

ad

gra- easguedocet
jwoentutem.

Jesu, ac posthabito, quod offerebatur, beneticio

Ecclesiastico,

dum

exercitato

juventus primum

Bruxellensis,

mentem

aperuit parentibus et pro-

deinde Antverpiensis committitur bonis artibus

vinciae nostraa moderatoribus,

ab

illis

haud gra-

imbuenda;
est, ut

in

quo munere tanta

felicitate

usus

vate facultatem adeptus est, et ab his ut spei optimaj adolescens admissus.

ti

eximiam laudem referret tuin apud nossus-

tros,

tum apud externos,qui Viri doctrinam

tirocinium

4 Itaque factus voti compos, Mechliniam,

quo

piciebant et sedulitatem.

Loquunturetiam hodie

ui Sodetate.

Studet Philo-

sophi; repctit

eum ardor suus impellebat, profectus, et, ad quem toto pectore anhelabat, ingressusest novitiatum die 30 Septembris anni 1690
praetermisit
, :

nostri seniores de industriaejus in concinnandis

publicis

scholarum exercitationibus, deque dex-

ubi nihil

teritate in his ordinaudis ac exsequendis per

ut

omnes

tironis optimi

numeros

discipulos

cum sumrao applausu

et

eo confluentium

impleret, ac solida vitae religiosa? jaceret funda-

omnis ordinis hominum,

de juventutis suae

menta; quo pacto eos in omni virtutum genere,

in humilitate praesertim et obedientia, in

progressu collaetantium. Per haec et hujusraodi

ingenii sui ac dexteritatis speciminaetper inna-

amore

castitatis ac paupertatis, in studio orationis, in

tam

in reliquis actionibus suavitatem, conjunc-

accurata Regularum observantia, atque in zelo

erga salutem proxiini, progressus

vitae

fecit,

qui toto

tam cum gravitate minime affectata, tem et amorem sibi conciliabat apud
atque tenellos eorum animos,
reddebat faciliores avidioresque

auctoritadiscipulos,

decursu ad aliorum exemplum et aemula-

ita sibi devinctos,

tioiiem in ipso enituerunt. Post

cinii

evolutum

tiro-

ad imbibenda

hiennium

ac

nuncupata

scholasticorum

verae pietatis virtutumque Christianarum prin-

Societatis nostrae vota,

Superiorum jussu Ant-

verpiam contendit Philosophiae placita excepturus, et his post

nulla occasione neglecta ipsis instillabat assidue, quique primarius docentium in

cipia, quae

biennum aliud non sine

subtilis

Societate scopus est et finis.

commendatione publice propugnatis, Hallas Deiparse, ut more juniorum nostrorum

ingenii
politiores litteras, haustas in seculo, repeteret

tingeret Pinius,

Hunc autem ut atplurimum adjumenti attulit

prout

facultas dicendi stenue et eloquenter in exhortationibus, et mira persuadendi gratia,

ac perficeret. Hic

ille,

utpote ad quaslibet artes

asseruit mihi sacerdos ex nostris, ejus

discipulus.
7

quondam

scientiasque peridoneus, nec Latino sermone leviter instructus, brevi

tempore in Grammaticae,

Postquam

sese

tam impigre

et utiliter alio-

Poeticas et Rhetoricaa artibus excelluit, ac pro-

Theoioaiam
docctui
.

inde curas

iu id convertit, ut,

quae ante Graeci

ruminstructioni impenderat, Lovanium dirigitur sanctioribus Theologiae studiisipseinstituendus;

ubi,

ei

consecratur
sacerdos:

idiomatis principia acceperat, excoleret et perpoliret.

quemadmodum
aiios

alibi

semper, raagnam sui

apud
ipsi

humaniores
Htteras,

5 Id

non minus

aestimationem excitavit, in privatis ac

feliciter successisse, tes-

publicis

tatus est nobis per iitteras senex Societatis nostrae

praebens experimenta profundae ac solidae doctrinae per annos quatuor,

disputationibus

sacerdos probus ac pius, et solus ex viginti

socJis,

quorum

tertio, Christi

qujnque

qui

cum

1710 sacerdotio initiatus

P. Joanne Pinio, anno

est die 20 Septembris.

Porro revocet

hic in

me-

moriam

R. P.

JOANNIS PINH.
rudes
ipsis

:;

moriam

lector, quod observavimus

num. 5 de

instruendi
labore

in

catechismis
et
efflcaci
;

explicabat
tal<

cura P. Pinii servandso,

dum

studiisincumberet,

indefewo

augendaeque

pietatia, et eo aJtiorera ejus opinio-

nique Ebrmabat, quales exigit infltitutum nostrtirn.

nem

concipiat,

quo majorem seseejudcm habere

manifestaruntSuperiores. Moris est in Soeietate,

nt juniores sacerdotes singuli

9 Bisce occupationibus piis ac sanctis

dum wcatmnA
tfu **

mox

vel paulo post

ter-

annoi7i:j distineretur Pinius, grave Opns de

Actis Sanctorum trium dumtaxat Bcriptorum humeris incumbebat (nam, qui quartus erat et se-

Mm

emensum
tiaj

Theologiffi

cursum destinentur ad

Probationis

domum,

ut ibidem in solitudine

per plures solito meditationes perque humiliationis

ac

poenitentiffi exercitia
sic resarciant, si

probentur anni
quid, seu occa-

Papebrochius jam ab annis aliquot suos subtrahere coactus fuerat ob aetatera magnis lanior,

unius spatio, et

boribusad extrema deductam) Baertii, Janningi

et Sollerii,
tius

sione frequentioris inter docendas litteras

cum

neque omnium sequaliter firmis. Baer-

hominibus

seculi conversationis,
scientiis

seu nimiae ad

enim

aetatis

annum

attigerat

secundum su-

proprium in

progressum applinationis

pra sexagesimum, superaverat Janningus. Quapropter de novo substituendo sustentaculo est

prudenti quidem et

aut intensionis, decesseritipsisex primaevo tirocinii fervore.

iiovitiis nustris

cogitatum
ille

feiici

consilio

At vero idem

spiritus fervorin P. Pinio

imtruendis ndhibetur:

inventus est accrevisse potius

quam

remisisse

quandoquidem mense Januario anni 1716 Baertiura, mense Octobh 1719Janningumhemiplexia

corripuerit, atque ambos, deinceps studiis ineptos,

ac proinde delectus est a moderatoribus, ut in

alios

etiam refunderet, quod tam studiose serva-

Museo cedere compulerit. Perlustrant itaque

provinciae nostrae domos, junio-

verat in se et auxerat. Patri Rectori Mechliniensis Collegii,

mente singulas

cui simul novitiatus

moderandi cura

rum

praesertim sacerdotum dotes animi corpo-

incumbit, designatus est socius ad informandos

tirones nostros vitaa religiossc rudimentis et institutionibus
;

risque ponderant, incidunt

tandem

in

Pinium,

tum annis circiter natum triginta quinque, virum

offendunt valetudine firmum et robustum, in-

quam provinciam

omnium
ita

approbatione.

magna Reverebantur eum ita

obivit
retulit,

genioacrem

et perspicacem, judicio

prudentem

novitii, atque,

prout mihi eorum unus

et consideratuni, Latine et Graece instructum,

diligebant, ut,

quando post expletum annum

est,

studiorum etsolitudinisamantem, atque, utpaucis

Antverpiara vocatus

non

sine intimo doloris

omnia complectar, ad eruditos labores

socium poscunt

peri-

sensu et gemitibus ab ipso divelli potuerint. Fovebat

illos,

doneum. Hichseretetquiescit eorum

disquisitio,

ut

filios

amantissimos

defectus cor;

hunc

sibi

et impetrant. Prsecon-

rigebat severitate, mixta cura suavitate

Regupotius

ceptam de se opinionem atque exspectationem

curaulate implevit Pinius, plurimamque

larum observantiam docebat

exemplo
,

Museo

quam

verbis

methodum orandi

meditandi,

operam

contulit ac diuturnam.

capui

ELOGIUM

CAPUT SECUNDUM
Ejus scripta
primis tomis Lucubrationes Pinii ppcipu in sex mensis Julii.

I.

Ada
rum

sancto-

Quam

strenue Opus agressus sit, quaraque

irapigre per

annos triginta quinque conti-

scriptoris rerum narrandarum fide a probitate testimoniis, atque coaevi, etaliorum antiquorum

nuarit, luculenterostendunt torai quatuordecim, quorum priores septem mensem Julium, sex alii

in

quid praemonito lectore, dispiceret prudenter, esset, quid mirari coniis imitari consultum
sultius,

Augustum constituunt, posterior vero Septembrem

inchoat.

Vitam

e Grseco in

Latinum a

se conver-

Non

detinebo te hic, studiose lecserie,

;

sam

et annotatis

elucidatam exbibuit.

tor, prolixiore

Sanctorum

eruderavit et illustravit Pinius

tura

quorum gesta ne immenne,

12 Diem ejusdem mensis secundura exorsus primo,

est per Dissertationem de festivitate Visitationis
E!

sum excurram,

si

singulos

enumerem, tum

B. Mariae Virginis, non prolixam quidem, sed

iis,

ut fere contingit in similibus,

parum

voluptatis
fastidii.

apud quos

priinaevae ejus institutionis ac

per
est,

afferam,vel,utsaepenumero, baud parum

ecclesiam propagationis distincta notitia non

lectu

Aliorum tamen, qui de

sociis

Hagiograpbis elogia

dignam

prosecutus est discutiendo gesta

,

concinnarunt, vestigiis insistens seligam ex

jam

aliorum

Sanctorum

nominatim SS. Oudocei

dictis tomis lucubrationes praecipuas, et in qui-

Landavensis, et Swithuni Wintoniensis in Anglia episcoporum, et refutando in

bus eruditio ipsius et industria plurimum enituit; reliquas

Commentariis

verbo uno alterove generatim atpro pleniori earura notitia

ad eorum Vitas

praeviis

opiniones scriptorum

tigisse contentus, ac

quorumdam

et hallucinationes

chronologicas

ad Opus
in tomisJulii

ipsum te remisisse.

clausit denique per lucubrationem ceteris diffu-

11 Occurrit et novi bor. In

primum mensis Juliitomusprimus

la-

siorem ac operosiorem de B. Petro de

Luxem-

Hagiograpbi pro magna parte primus

illo,

burgo, S. R. E.Cardinale, Metensium episcopo,

quantum

conjicio, ejus in linguis pe-

atque

aevi sui

tbaumaturgo, in qua, post exposiet

ritiam, atque ingenii judiciique robur ac men-

tamjuvenis natalibus
namentis
illustrissimi,

omnium virtutum

or-

suram

periclitati

sunt seniores collegae; sed et

annisque dumtaxat quin-

ipse, qualis esset

jam tum,

qualisque post lonesset,

decira nati mirabilem ad episcopales infulas, et

giorem exercitationem evasurus

curo indicio aperuit.

non obs-

paulo post ad Cardiualitiam purpuram evectio-

Nam

ut mittam Syllogas

nem,

fuse

docteque

disserit,

de cultu ejus, de

historicas, brevioresque collectiones

non paucas,

miraculis prope innumeris, deque processu ad

imo omnes

toto hoc

volumine contentas, in qui-

canonizationem instituto.

Tum Acta

et insigniora

bus sanctorum Martyrum et Confessorum me-

elogia a variis conscripta examinat, errores in

iis

moria et cultus eruenda fuerunt ex Menaeis,

Synaxariis et similibus Graecse antiquitatis mo-

deprehensos emendat, injuriam Beati

memo-

riae

ab obtrectatoribus illatam solide oppugnat

numentis tum impressis tura manuscriptis, ad

et propulsat fortiter. Post haec

primam mensis memorati diem negotium ei commissum fuit valde arduum, Acta loquor S. Simeonis
exarata,
Sali

Vitam dat duplicem, alteram exaratam idiomate Latino, Gallico alteram, sed a se Latino donatam subjungit
:

Graeca, stylo

quidem

satis

compto

cum

duplici praeambulo

memoratum mox Proannotationibus, quibus

verum praiterquam quod vocibus binc

cessum, quae omnia

iilustrat singula,

cum

inde barbaris conspurcata essent, tot paradoxis,

totque modis agendi et incedendi a trita aliorum

Sanctorum
nou
lis.

via in speciem declinantibus

con-

eo usque excurrunt, ut paginas impleant centum quadraginta, et mole sua superent quascumque lucubrationes isto
volu-

spersa, ut vereri potuisset,

ne

ea, utut illustrata,

mine comprehensas. Adde jam enumeratis,

ceteris silentio suppressis, ex die

et

facile fidera facerent lectoribus

minus credu-

tertia,adquam
Anatolii epis-

Non

absterruerunt tamen ista

hominem
in Sanc-

protrahitur tantum tomus

copi Constantinopolitani

iste, S.

noveratquippe, mirabilem esse

tis suis, et stultittara,

Deum

ActaGr&BcainLatinum
illis

a qua Simeoni cognomenfuerat, propter Christum

translata, et praevium

Commentarium,

tum Salus inditum

electam,

in

veram

esse sapientiam. Probato igitur

et Latinos,

ejus cultu

apud Greecos

quo post demonstratum cultum, multa disputat de praecipuis adversus Sanctum suum accusationibus.

commendata

13 Specimen

\t.

P.

JOANNIS IMNII
comes ex Judaeo obstinatissimo Christiantw et sanctus; Apollinaris Ravennse protoepUCOpns Christina V.M., et alia ipsi synonjma virgoBel-

A
stamdo,

13 Specimen

detli

primorum

Pinii

laborum,

unde, quiddeincepapraBstiterit, statim conjicias.

Pervolve

tomum

Jtilii

secundum, occurrent

prae-

ter breviores Collectiones, ex

cis erutas,

monumentis

Grae-

Syllogae historicae et Commentarii

cognomento Mirabilis; et, Qe aliofl enumerando fiam longior, veteris Testamenti propheta
gica,
S. Daniel; cujus Syllogen

nec pauci
digesti,

nec exigui, nec vulgari eruditione

alii

quoram

Actis praemitturitur

alii

bistoricam exorditur a nomine, genere, patria; tum, an annus Daniel,

Sanctorum Vitas, ex
bus conquisitas
,

vetustis tabellis et Annali-

an plures

fuerint, disquirit; captivitatem, sanc-

et chronologico passim ordine

titatem, virtutes, sapientiam atque auctoritatem

dispositas, proponunt.

Eminent

inter Syllogas
episcopo,

apud reges

et populos explanat
ei

prophetSas do;

historicas eae, quas habet de S.

Andrea

num

et

nomen

vindicat contra Hebraeos

de
ipsi

perperam Monothelismi insimulato,

et de

S.Ed-

visionibus ejus agit et scriptis vere et falso

attributis
:

garo Anglorum rege. Inter Commentarios vero

illustriores sunt,

et haec

quidem omnia, aliaque, quitesti-

quos dedit de SS. Uldalrico

virgine

bus supersedeo, vel sacrarum Paginarum

moniis, vel sanctorum
vel interpretum

episcopo,

Wilhelmo abbate, Moduenna

Patrum

assertis stabilit,

et Procopio martyre,
S.

cujus postremi, sicut et

solidis

rationibus confirmat.
notae

Dominicae virg. mart., et S. Cyrilli episc.

fecit.

Denique, secundum
calculos proposita

priraae

interpretum

mart., Acta e Graecis Latina

tei'tio,

rerum a Daniele gestarum

14

Cum

tertius

memorati mensis tomus prelo

,

chronotaxi, insignem ejus cultum demonstrat,et

pararetur, iter in Hispaniam

uti infra

paulo

quaecumque ad Sanctum pertinent, pertractat

docte, ut singulaeruditionem spirent
:

latius indicabo, suscepit Pinius;

verumtamen
est.

accurate,

neque

in illo

operam suam desiderari passus

in

ut nihil praetermissum
tot

sit;

breviter, ut mireris,

Collectiones ex Graecis Fastis

omnes expedivit

tamque diversas
,

res,

adeo nitide ac dilucide

concludi po-

Acta Graeca

Latinum

vertit; lucubrationes de

expositas
tuisse.

tam

arctis terminis

Sanctis confecit viginti circiter longiores; quas

inter,
filiis

ut sileam de SS. Felicitate

Paulino episcopo

cum

sociis

cum septem MM., aliisque

,

17

Tomus VI

gerit in fronte

Tractatcm Hi-

<:

sexto,

an

STORICO - CHRONOLOGICCM DE LlTCRGIA ANTIQCA

pramittitUT
Tractatus de
Lxtwrgia anti-

hujusmodi primaevae Eeclesiae heroibus

locum

HlSPANICA, GOTHICA, ISIDORIAXA, MoZARABICA,

meretur non infimum Commentarius historicus

de S. Haemorrhoissa Evangelica, mole sua ceteris collatus,

Toletana, Mixta

fructum excursionis in Hispa- qua

Eispanica

a Pinio eiu-

niam, cujus supra meminimus. In

gatis a

eo, pervesti- ddata.

exiguus

sed,

si

materiarum varie-

prima Ecclesiae fundatione elapsis ad nodigessit quidquid

tatem, rerum, quee pertractantur confusionem,

et

stra usque seculis, corrasit Pinius, excussit, et

in

auctorum

qui super his consulendi et expo,

ordinem

illi

materiae, de se

nendi fuerunt

numerum

spectes,

multum

ex-

sterili

ac tenebricosae, nequeab

aliis

anteaplene

quaito,

tensus nec brevi tempore absolutus. 15 Non minori labore steterunt ipsi in tomo

examinatae, majoremubertatem lucemque posset

affundere. Necesse non est exprimere,
si

tamen

quarto bini praesertim sancti confessores, Ro-

prorsus exprimi queat, quot taedia hic Viro de-

mani, coaevi et ob

eamdem

prae ceteris virtutum,

voranda fuerint
id

vel solus argumenti titulus,

elogii
Ii-

mirabilem, inquam, mundi despectum, celeberrimi, Alexius etArsenius.PriorisVitas, neglecta

abunde insinuat. Neque siuunt nos

mites praecipua prolixae Discussionis (extenditur

Graeca Latine a se prius interpretata, tres typis

ad numeros sex et quinquaginta supra quingentos)

donatas annotatis

illustravit,

prosaicam ac me-

membra vel perfunctorie percurrere.

soliti, nisi

Dixisse

tricam Latinas, et prosaicam alteram, ab Arabico

sufficiat,

opus esse P. Pinii, materiam a se susad ultimum, ut

,

sermoneadLatinum deductam.InCommen-

ceptam dimittere non

aiunt
,

tario duabusprioribuspraefixo, de S. Alexii,

quem

usque apicem enucleatam

et

omnibus

S.

Joanne Caljbita merito

;

distinguit, stirpe,
et

numeris absolutam. Quanta approbatione sus-

patria, aetate ac

morte de cultu

ad liunc spec-

ceptum

fuerit,

inde liquet, quod, raro hisce tem,

tantibus
tus
ille

de Alexianorum fratrum, quibus Sancexstitit, pri-

poribus exemplo, adversarium

venerit

quod sciam,

in-

non fundator, sed patronus

;

neminem

quodque, unde simul eruas,

qua aviditate con-

mordiis
fabellis

de Vitae ejus Historiavulgari, pluribus

conspersa
difficultatibusque

quo gustu

fuerit perfectum,

implexa,

quisitum, licet apud nos separato etiamvolumine

tractat operose. In altero

autem etseparato Com-

impressum

fuisset,

multorum ejus copiam

tjpis

requi-

mentario Vitae Arabicae impudens interpolator

pro meritis vapulat, ex Syriacotextu castigatur,

rentium votis

satis fieri nequiverit, ac

propterea

alterius opera
dierit

Romanis

nova

editio pro-

doctaque

crisi

secernuntur a veris fabulosa. In

praslusit

anno hujus
aliis

seculi 40.

Porro memoratus

Commentatione autem, qua

S. Arsenii Graeca

ad Acta

tomus

exornatur P. Pinii lucubrationibus

cum

interpretatione sua Lati-

benemultis; illustriores suntdeSS.Christophoro

na, vitae ejus chronotaxim gestaque reliqua pro

instituto nostro fuse expendit.
qutnto,

martyre
episc.
;

in

Ecclesia

celeberrimo
;

Magnerico

Nazario et CelsoMM. Irene Hegumena

1G

Tomo V ingenium

ejus ac studium exer;

operosis longisquedisquisitionibus refertae, quas

cuerunt Margarita seu Marina V. M.

Joseph

curioso lectori plenius investigandas reliuquo.

ELOGIUM
in

Vita P. Bollandi virum sanctm

appellat

et
;i

veneranda
Laderchio

I)

memorim

Papebrochius

contra illum allegatus, curatiomribus nffectum fuisse donis et gratiis in

quemque a Deo singula-

II.

Acla S. Ignatii Loiolse a

visioni bus morborum^prmdictionibus eventuum,

Pinio elucidata;
pius
illis

Commenta-

perperam impug natus a Jacobo Laderpraevius

chio.

bus rerum, notitia secretorum cordis affirmant plures, qui illi convixerunt, ut scribit Sotuellus

inBibliothecascriptoram.Nedum,inquani, apertissimi

mendacii arguent Lancicium, dura quod

narrat, accepisse se testatur ab Eminentissimo

Bellarmino et R. A. P. Mutio Vitellesco,

viris

omni
Commentarius
/

exceptionemajoribus, auritis testibus, olim

eritus est

bene de recensitis

Juiii

toraus

S. Philippo familiaribus; et

per consequens

ip-

s.

Ignatio vit,

P. Pinius obegregia, quibus <eos eumula-

summet Mutium
testimonio

Vitellescum, qui non

modo

id

laborum suorum monumenta, de tomosep-

oretenus affirmavit Lancicio. sed etiam scripto

timo et ultimo, longemeritissimuspropter

inter alias insertam

unam

manu

propriasubsignatoconfirmavit.
dterumproponitur,

Commentationem de Actis
implet,

Hsec paucis.

S. Ignatii Societatis Jesu parentis nc fundatoris,

qucc mole sua

majorem voluminis partem

..... pnmum punctum ipsiusmetLadercnn verbisnuc

transferam. Itaquepag. 378 proloquitur in hunc

20 At dabit veniam spero studiosus lector,

si

ac seorsum excusa et compacta justae magnitudinis

volumsn adssquat.

Inscripsit

eam Reve-

modum

Intcr ea, guce

tomo VII

Julii agentes

de

rendo

admodum

Patri Francisco Retz, qui ejus-

S. Ignatio Loyola Bollandiani

runt, /urr leguntur, quo> nos

scriptis

consigna-

dem

sancti PatriarchaB successorSocietatem uni-

summa

fide totidem

versametiamhodiePrspositusGeneralisfeliciter
iv;jii. iv-;i1ijm.' utiiiaiu iliu
;id

verbis hic inserenda existimavimus.

Tum

subdit

majorem

Dei

glo^-

sequentia ex Coramentario P. Pinii ad pag. 521

riam.Nonexspocteshic, lectorstudiose, uttotius

Operis svmmetriam ob oculos
tibi

Patcr Gabriel Venustus, Societatis Jesu Professus,

ponam

aut

qua doctrmadigqstum
edisseram
lixitas.
;

sit,

quave arte perpolitum

admodum Religiosus, plurium collegiorum rector, ac dcmum in coUegio Romano rerum spibonus
rituaJium pra-fectus,
facile
bis

calamum rursum cohibet ejus proHoc observo, P. Piniurahic laborasse, ut

mihi narravit,

prudenter et vere, plene et accurate, sed modeste simul ac temperate scriberet, ne,

cum

de

Romano esset alicujus cubiculi prcrfcctus, ivissctque cum patre nostro Uubino ad ecclesiam novam, ad videndam quamin

quod,

dum

seminario

Parente suo dissereret, amore

filiali

plus a?quo

dam

picturam, recenter

admodum
:

cxpositam,
'

abreptus fuisse videretur, et illum extollendo

depressisse alios.
c Laderchio
irnpiiHnatur

occurrit" sibi S. Philippus ac quwsierit, quales

essent.

apud

nos

Responderunt
:

ci

Societatis Jesu.

Sub:

occurrerit

19

Verumtamen,
:

ut ut caute processerit, ne
displicuit,

junxit Beatus

Estis

filii

magni

Patris

ego

duplid argumentoi
resjinndctur

sicquidemevasit

imo bilem movit

ipsi obstringor.

Magister Ignatius

me me

docuit

uni:

Jacobo Laderchio Congregationis Oratorii presbytero,AnnaliumEcclesiasticorumcontinuatori;

facereorationemmentalem.

Hoc totum, quod

ex ipso
scriptis.

mihi narravit P. Vcnustus, id quod

audivisse fidem facto his
sistit

quod

scilicet

ex testimoniis virorum fide dignisdixisse

manu mea

simorum etsubaequaliumretuleritprimo,
aliquando
S.

Hic

Laderchius, et pro

summa fide sua supdocumento postreex ipso audivisse

Philippum Nerium, se a

S.

Ignatio
;

primitnomen

auctoris, qui in
:

doctum
cundo,

fuisse facere

orationem mentalem

se-

mis his verbis

fidem facio his
scribit
:

Id quod

eumdem

me

S.

Pliilippum a S. Ignatio peti-

manu mea
novisse,

scriptis sese ita sub-

visse admitti in Societatem.

Utrumque punctum

Famianus Strada. Quasi vero

sitque

lectoris

aoriterimpugnatlaudatusAnnalista ad
1571 a pag. 378
:

annum
se ever-

nihil intersit id

totidem verbis
si

et

secundum quidem a
illi

reddere, quae leguntur apud nos,

nis loco substituantur ista
:

sura existimat per testimonium

subscriptio-

oppositum,

quo

S.

Philippus a
scribitur.

Citat (Bollandianus,

S.

Ignatio ad Societatem in-

vitatus

Sed,

dum

JoannesPinius)/>. Iqnatium Pinium in Spicilegio

hoc

argumentum

Romano. Acsi

summa

contentione pertractat, nonnulla insub-

vel hic testimonii auctor

sit,

sidium ad.lucit non satis probata, alia supponit vera, sane ut talia non statira admittenda ab hominibus eruditis nec partium studio praeventis,

vel ejusdem ab auctore ignoto relicti subministrator. At intererat fortasse Laderchii, latere

qui, dato etiam,

quod testimonium a Laderquas

chio prolatum. ab hujus ratiociniis avulsum, verum esse admittant, non idcirco eas,
ille,

lectorem, a quo emanasset testiroonium, utique a viro, qualis fuit Famianus Strada, ob eruditionem celeberrimo, et ob integritatem aliasque anirai dotes summis infimisque in amoribus ac veneratione.
21
listae

Conciusiones forraabunt, nedum, ubi opposita in speciem testirnonia conciliari

Pergamus

oro,

queunt hac vel

similiparoemia

~,

Distingue tcmpora, apertissimi a, uellt P. Nieolau, quem

:

La^,

^ ^S**** %*
cujusdam

benigne

lector,

ad Anna-

ct

pag. 384, uhi, quae protulerat pag. 378, impugnare aggreditui

similitn rc
;

fellitur

R,

I'.

JOANNIS IMNM.
perfectiu

cujusdam

patris

Venusti Bollandiamm Bcriptor

;

iniisinstrui,

novamqm
ci<

roendi criptaranini

l>

S. Philippo tribuere non veretur

quod nimirum

normamaddiscere,quamin
perfectius instrui
tuin, quali
eral

eidem VenustoS. Philippus idem fassus fuerit Orationem mentalem sibi S. Ignathtm fhcere
docuisse.

virumjam
S.
S.

illis

perfecte imbu-

Bieronymus, quando fere

6i

Nernpe tam

aori caatigatione

dignua

quinquagenarius ad

gorium,

el

qnando
/icne

nude retulit, erat Bollandianus scriptor, quia quodante seculo pene integro P- Daniel Bartolus in Vita S.
Ignatii
lib.

senex, atqne, ut loquitnr Baronius, orb\

iiiiius nifii/i s/.v

ad

Didymum

primoaccessit.
iniit

Unde

IV, cap.

xxxiv,

inutili

labore

Laderchius

BUpputationem

num.

10 et alii Iitteris consignare, typisque vul-

annornm

a Cbristi 1531, S. Philippi

XVI, asque
in

gareveritinonsunt,necvereriporrodebuerunt:

ad 1537, cui S. Ignatii in liulla canonizationia

quod P. Joannem Marcianum, Congregationis

Oratorii presbyterum, in Monurnentis historicis
dictse

Urbein adventus innectitur, ut per varioa Viue

illiustextusostenderet, sanctum

Parentem suum
reniret in
ita

Congregationis Neapoli impressis tom.

diu priusquam S. Ignatius

liow/m
;

pag. 88, referre non

modo non puduit

sed quod

oratione instructissimum fuissc

ac

demum

ipsialiisquesuiOrdinisvisum estrelatu dignum, tamquam insigne profundissimae S. Philippi humilitatis

concluderet

Qua

ratione, qui altissimum cou-

templationis apicem attigeratj retrogrado oidine,

specimen

quod denique ante Ladersciam, nullus vocavit

vocitavit.

prima orandi elemcntn npp/r/n/a/r/e

lippum

necesse ha-

chium

scriptoruni,

quem

buit? Quibusverbisrursumsupponit, vel S. Phi-

ostcnditurque,

indubium, nedum insulsumcommentum 22 Sed attende ad Laderchii rationum mo-

Romarn

menta

Et quidem,

ait,

ea crat humilitate pro?si

subannum aetatis suse 23, quoS. Ignatius venit, ad eum perfectse contemplationis gradum ascendisse, ut annis circiter 57, quibus
dein superstes
fuit,

ditus S. Philippus,

quod

verum
;

exstitisset,

non

in

eodem permanserit, nec

modo
instar

id fateri

non puduisset
doctoris

sed potius, ad

per frequentes spiritus elevationes, raptus, ecstases, quee in

maximi

illius

Hiermymi, qui a
litteras

Vita ejus, praesertim post suscep36 sacerdotium, leguntur, ad

Gregorio Nazianzcno sacras

sub tanto doctore
(S.

didicerat

tum anno

setatis

Ignatio) orationis

prima

altiorem ascenderit, aut ascendere potuerit,nisi

documenta
rabilis

accepisse, gtoriatus fuisset. est

Nonne mi-

retrogrado ordine

vel ejus naturae fuisse doctri-

isthsec

arguendi forma? Et primo

nam

S. Ignatii, ut esset apta

dumtaxat ad rudes

quidem nonne Laderchius ipse merito rideat eum, qui negans factum S. Hieronymi hoc argu-

etomnino inexpertos imbuendosprimis orationis elementis quamtumvis Paulus III PP. Bocu;

mento uteretur Si S. Eieronymus sacras Utteras pudidicisset aS. Gregorio, id illum fateri non
:

mentaS.

Ignatii, ut pietate et sanctitate plena,

ex certa scientia approbans et coliaudans hortatus fuerit

duisset?

Nonne mox reponat,

inepte supponi
prse-

plurimum
tam

in

Dom/no omnes ET
fideles,

sin-

dumtaxat futurum fuisse unum, si alterum cessisset, quando utrumque absolute factum
comprobatur testimoniis
nihil agi?
?

gulos utriusque sexus Christi

constitutos, ut
uti et

ubilibet

esse

piis

documentis

et exercitiis,

Nonne

recte addat,

instbui decote velint. Alios Pontitices

Ma-

nisi haec testimonia prius elidenda esse, quod

fiat,

ximos, Cardinales, episcopos, imo Sanctos, Sanctasque, qui

Secundo, quis vel somniavit asseaccepissc a S. Ignatio,

eadem documenta aut laudarunt

rere, quodfassustueritS. Philippus, se orationis

impense, aut iisdem usi et instructi fuerint non

ordine retrogrado, licet ante ad sublimem contemplationis

prima documenta
rudimenta

prima

didicisse,

antea

in meditatione cceles-

gradum

elevati essent, videsis, stu-

tium omnino inexpertum ac rudem fuisse, quee et similia continuo obtrudit Annalista ? Sane hse
consecutiones, ut ipse supponit et supposuisse
debuit, ne aera verberasse dicatur, extundi

diose lector, in Gloria

posthuma

S. Ignatii 3

tom.VIIJulii.
24 Ceterum, ut his finem imponam,

nam jam

impttgmuiti*

haud

nunc

propositae brevitatis Umites excessisse

me

rt*im<i.

melius possunt ex verbis

relatis
:

S. Philippi

per Pinium

sentio,

cum

alia

ad

id,

quod

displicuit, everten-

Magisier Ignatius

me

docuit facere ora

tionem mcntakm,
cap.

quam

ex his S. Hieronymi
:

dum argumenta nonsuppetereut Laderchio.consultius fuisset ipsi (salva pace dictum sit) aut
silere

cxvn de

Illustribus Ecclesiae scriptoribus

omnino, aut

fateri potius, eo

magismirau-

Gregorius

primum Sasimorum,

deinde Nazian-

dum

et

extollendum esse sanetissimi Parentis sui

se

zcuus episcopus, vir eloquentissimus, pra-ccptor

demissum de

sensum, quanto certius demon-

meus, a quo Scripturas explanante didicL Aut ex Nazianzehis Epist. ad Domnionem Gregorium
:

strare poterat,

eum antea

in oratione ac niedi-

tatione fuisse versatissimum.

Quo

casu,

quam
AunaRs

num

ct

Didymum in Scripturis

sanctis catechistas
:

apte,servataproportione,applicasset S. Philippo,

habui, deduci queant sequentes

S. Hierongmus

quod olim doctissimus

lista

et eminentissimus
S.

prima Scriptunv sacrw documenta accepit a Grcdidicit ; antca gorio ct Didymo ; prima rudimcnta Scripturarum omnino inexin scieniia sacrarum
pertus crat ac rudis.
quamdebilia
sint

Baronius protulerat de

Hieronvmo!

plane admiratione digna cst, hominem, 'i insignem eruditionem consukreni Ocetdenlales
episcopij

ucm 00

immo

ipsc

Episcopus episcoparum Da-

~3
in

Neque enim magis absonum

est,

aliquem

masus

id crcbrius factitaret,

tam longa itmera

exercitatum, oratione ac meditatione valde

auditor. peragrasse, ut Gregoni esse mereretur

ELOGIUM
:

ac SUd tanto maoistro pOSSet profiteri discipuhtm

inde
sitn

NMaddodeCommentariopramo
;

Actis S. Caie-

summum
cum

glotim decus conciliaturum

existimans

accessione doctrince.

nec paucis distani, totius tomi locupletissimo, doctis observasertationibus conferto nihil de
tionibus ad

Vitam

nihil

de miraculis et Gloria

posthuma Vitae subnexis. Adisis

tomum ipsum

III.

Reliqui ejus Jabores

lit

impigrum demirabere Viri studium. <**w. 27 Easdemobrationescommendandummerito

est

idem studium in tomo Quid

III

Augusti, ubi

Com-

terarii.

mentationes numeravi longiores supra quinque

etviginti.

memorem
; ;

SS.

Michaeam, pro-

Lucubrationes
Pinii in tomis

primo,

x praecipuis Coelitilms, quibus P. Pinius in

tom.
I

Augusti operam consecravit, duas

chas Constantinopolitanos

phetam seniorem Joannem et Georgium, patriarLudovicum Tolosaet

memoro

fortissimas heroides, de fide orthodoxa

num
riis

Mocteum Lugmadensem
vel Vitas prsemissis

antistites,

optime meritas, martyriique laurea coronatas,

aliosve

quorum

Commentagesta

Theodotam
Bithynia.

et

Iam, hanc in Perside, illam in

mensis secundum
in

subnexuit, vel ex Greeco Latineinterpretatus

deficientibus

Ad diem
S.

Com-

est, vel,

Vitarum

historiis,

mentario Actis

Theodotae prasfixo, post stabi-

undique diligentissime conquisita ordine disposuit

?

litum cultum, controversiam ingreditur prorsus

intricatam

an una

sit,

an triplex Theodota

ex

dissertationem,

Ne quidem nominare hic opus sit prolixam quam instituit de notissimo per
Rocho confessore

eaque emergit

feliciter

hoc pacto, ut Theodotam

universam Ecclesiam, et prajsentissimo contagiosa labe infectis patrono,

;

suam, quae Nicaeae

in

Bithynia

cum

tribus

filiis

igne consumpta

est,

diversam comprobet a synopassa Caesareae in

unica abunde sufflciat ad ejus commcndationem

nyma cum septem ritania eamdem

;

filiis

Mau-

Lucubratio de

S.

Helenavidua imperatrice, opus

vero

cum

ea, qua> in Fastis

hujus itidem tomi amplissimum. Praait mentarius, quatuordecim divisus

in

Com-

quibusdam

Graecis, suppressa certaminis palae-

paragra-

stra, exhibetur ut virgo.

Similem fere
S. Ia,

difficulta-

phos, quos totidem fere distinctas disputationes

tem

offendit ad
sit

diem 4 super
a
S.

an nimirum
;

ex materia sua laboriosisissimas vere appellari

posse fatebitur, quicumque noverit,

distinguenda

Eudocia M. nec ne
;

posteei

quam

varia

riussat verisimile ratus est

at quia

primum

de sanctissimae Constantini Magni parentis patna, genere, conjugio imp.

repudio,

verisimilius apparuit, de utraque seorsum tractavit, et, discussis reliquis,

cum Constantio Chloro

ad
fidem orthodo-

Acta martyrii SS.

Iae

conversione

ac Sociarum Graece et Latine excusa elucidavit

xam,

et id generis pluribus. sit

eruditorum opi-

Annotatis.
secundo,

nio, quffiutsingula expediret, nulli opera? peperII,

26

Tomus
II

cujuslibet pene ordinis ac sexus

cit.

Coramentarium

subsequitur Sanctae Vita

Sanctos complectitur a Pinio illustratos. Habes

hicSixtum

Papam cum
;

Sociis

martyrem

Ari-

annotatis instructissima, hanc vero Gloria posthuma ex miraculis, Officiis sacris etc. demonstrata.

gium archiepiscopum

Venantium, Abelem et

Hugonem Myronem

in Gallia,

Alexandrum Carbonarium,
in

28 Post
labores

tomum

III

Augusti ad

solitos

Viri quarto,

et

JSmilianum
et

Graecia episcopos

accessit

novus occasione
Sollerii,

infirmitatis

Porcarium abbatem,

monachos quingentos
;

P.Joannis Baptistse
atque

qui strenuus huc

MM. Hyperechium
;

Euplum diaconum

tum comitem
Romanse

Samuelem presbyteros Oswaldum regem AniceChromatium cum filio Tiburtio

ac
;

usque cooperator a studiis deinceps abstinuit, omnem Operis promovendi curam trans-

urbis praefectum
S. Gregorii

Marinum senem
quorum

Nonnam

Pinio obtigit tomorum proxime subsequentium statuenda symmetria, in eo sita,

tulit in socios.

Nazianzeni matrem, aliosgestis

utexamineturprimum, quot mensis

quolibet comprehendendi sint;
et Beati illisinserendi; qui in

dies

que confessores ac martyres,

tomo

plurimum

dein qui Sancti

lucis attulerunt operosae Pinii disqui-

sitiones. Prae ceteris

tamen assiduitatem

ejus

missorum,
referendi
;

postularunt SS. Laurentius archidiaconus M. et Caietanus Thieneeus Conf., clericorum Regula-

catologum Prseterad alios dies passim spectantium,

probitate ac

qui denique, licet vitae

rium, vulgo Theatinorum

sane nostram scribendi

similibus spectabiles fuerint, ob

non sufficienter

fundator. Quisquis

normam non

plene per-

spectam habet, vix credat, quot

obscuritates

cultum omnino non dandi. Hsec autem, utdebitocumdeiectu prsestentur, quanto tempore Hagiographum, ut ut industrium et in
Fastis monumentisque antiquis versatum, detinere debeant, expositum est in Elogio ante memorati P. Sollerii. Perfecit Pinius, ut solebat alia: singula accuratissime, neaue idr-imA vo
,

probatum

difficultates in

Laurentioperrumpendaefuerint,quotdissipanda3
,

sacris

quot perscrutanda
ut de
ejtis

volumina

et

monumenta,

cultu per

orbem univer-

sumcelebratissimo, de reliquiis per prcecipuas

de ipso

minimum
elogiis,

aliis

laboribus

de patria, parentibus, Actis, mi-

raculis et Gloria postlnnna.

tam

fuse

tamque

erudite disseri posset, atque disseruit P. Pinius.

majora onera imponerentur, quovecurae ingruerent graviores, eo animos altiores sumens

dili-

d^^ST^
laborasse
visus
est.

gentius atque expeditius

Dictis

R. P.
Dictis fidem faciat

JOANNIS PINII
eo

tomus Augusti IV

in

atque ita exBequeretur, utad ejna perfeetumein

\)

quippe non modo

quaecumque Graecaerant (erant

est,

autem non pauca) Latine interpretatus

etiam Lucubrationes longiores ac

sed

quidquam merito desiderari queat. Agitur de Diaconissis Ecclesiae; puta deearumantiquiniliil

difficiiiores

tate,

requisitis, vestitu,

officiis;

de dignitate,

magna ex
S.

parte

confec.it.

Has

inter unica

de

teinpore ac ritu eas consecrandi in Occidentali

et Orientali Ecclesiis
;

Bernardo, primoClaravallensiabbate.paginas occupat supra ducentas et quinquaginta.

29

de sanctionibus impera-

torum ad illaspertinentibus.deearum statu apud

Orientales haireticos atque de ternporeet modo,

quinto mensis

e.t

searfo

Eodem

fere passu progressus est in

reli-

Au-

quis, quibus allaboravit,

tomis.

Quintum AuBeatos

quibus exoleverint*

quae aliaque capita, utpote

gwti
gusti

ornant inter alios quamplurimos ZephirinusPapa; Gennadius, Epiphanius et Mennas patriarchae Constantinopolitani;

Sanctos ac

complectentia quaestiones plures valde controversas, pertractari nequiverunt, absque praevia

et laboriosa

Bregwinus

et Eulalius episcopi

Liberatus
et Joan-

tum Latinae, tura Graecae antiquitatis raonumentorum perscrutatione et collatione.

31 Labores parvi aestimavit animosua Senex
;

de Lauro et Socii,

Joannes a Caramola,

a> lyitwmuxit.

nes Bassandus monachi. In sexto, quem, duobus

nihil fecit taedia, hic certe, si uspiarn, occurrere

tum cum

Sociis inchoatum,

absolvit

cum

unico

nata; difficultates, qu&e alioqui, salva Operis integritate

,

(immortuusquippe huicest P. Guilielmus Cuperus) lucubrationes ejus nomine notatas reperio

64,
et

dissimulari

potuerant,

ultro

arri-

puit et supcravit. Huic tractatui, rairabili plane

has inter

eminent,

quas

habet

de

ordine, claritate et eruditione exarato, subjunxit

S. ^Ethiope,

eunucho reginae Candacis per Phidiaconum baptizato de S. Poamene et lippum S. Moyse yEthiope, anachoretis, quorum Aeta
;

lucubrationes circiter triginta, per dictum

dispersas, atque sic, uti

tomum

studio suo

mox innuebam, Hagiographico, corpore etiam tum

fixit
;

Gra^ca Latine vertit; de SS. Gebhardo Constande praesulibus tiensi et Paulino Trevirensi
;

robustus, metas
factura
positis
sit,

qua autem occasione

id

SS.

Pammachio senatore Romano atque Domisuperior est, nec inferior eruditione, de

S.

memorabo inferius. Ex hactenus expronum est perspicere, quo loco haberi

sit

nico Vallio, puero a Judteisocciso, et, quse mole

dignus

apud eruditos P. Pinius, quo apud

mortuus saepe adjuper relicta laborum suorum monu-

sua
S.
itein

illis

nos, quibus praeterea etiam

Raymundo Nonnato,

R. E. Cardinale.

mento

est,

wiprtmo

SeptembriSj
cuiprfrftrit

Tractatnm

30 Restat tomus 1 Septembris, eorum, quibus decimus P. Pinius manum etingenium contulit, quartus postremus ordine, non doctrina. Enim;

menta

alia,

ad Opus continuandum perutilia

annotationes videlicet, observationes et coilectiones de Sanctis, quas praesertim,

vero Tractatus ad

est, ut mireris, viro

eum praeliminaris hujusmodi jam annis gravi cogitatio-

Septembri anni 1721 usque ad

dum a mense mensem Junii anni

subsequentis praecipuas Hispaniae civitates peragravit comitante P. Cupero, ex bibliothecis et

archivis decerpsit et propria

nem

incidisse, ut

hoc opus susciperet, animosque

adfuisse ut inchoaret, et vires, ut exsequeretur,

manu

transcripsit.

Septembris Tomas

CAPUT
III.

ELOGIUM
10

CAPUT TERTIUM
in Pinii virtutes; senectus

magnis animi

mmmnis transacta
um
-

mors. pia ac tranquilla

orationi ve. tan U ml um intentus,
ll

M
.

rif N

%TO

quo res

horoines, qui ad n infrequens est apud animuin adjecerunt, ut, artes scientiasve sese ns succedunt felicius, eo ardentius
iis

e r et,atcont 1-ane >

hicditisnu.ge"^
tq
.

applicent,

paulatim

toti

absorbeantur, noctes

quidquam am.tterent ex prflnito tempore ncto,nona ( tamnen,as UP erioribs i nj i

negligentes; quos, atque diesiisinsumant, cetera labores interpelles annorum si post multorum

satis,etinhoc q idemi P ninmodmoratK1 n ip ,,sque erat,t oteqimir I

P
exercitiis addictus, facile

simajorecatelao P us

tandem, quem sibi rogesque, qnid quassiverint quemve retuscopum, quem finem pramxerint, dummodo fateri tenebuntur, fructum,
lerint

eorum dulced.ne abrep-

tus fuisset, nec de

nisi

iis

abrumuendis cogltasset,

pr ocuhs conspetacitum bunc monitorem

raini-

E
accuratio in

quodincordelatetnonerubescantprodere.fateri,
inquara,

\isset

tenebuntur,

eo se collimasse potissi-

mum, utet
lisse

retudocti essent et audirent, idque

quantumvis (\mritiis 34 Porro nullas actiones, intentissiraus obibat spiiituatibut mas, spirituali profectui suo
obiter aut remisse tus et alacer
;

unicum, ut per assiduas curas et vigilias nomini corpus macerarint, vires fregerint, et sed inanem quidem suo gloriolam compararint;
ac sterilem
;

unde

colligas,

mane

surgeret,

quam prompcum ad horam

somno; quam

quotidianis

et

nnnnis

quartam de more

excitaretur e

animae autem multum detrimenti,

nihil.

sedulo primitias diei

Creatori suooblaturus raox

Longe aberat ab hujusmodi Joannes Pinius: ea quidem cogitationibus P.

emulumenti
erat indole, ut quidquid sui muneris atqueconditionis esse existimaret,

cogitationes ad illum

omnes converteret,

diri-

mediuin geretque pias aspirationes, donec ad per ferquinte, percepto signo aeris domestici
,

praestare id

eniteretur
id illud

modo, quo posset, perfectiore, collineans

Eeol. xxxiii esto;
:

ventem meditationem ad reliquas functiones rite peragendas sese prsemuniret quam solerter ad:

In omnibus operibus tui prvecellens

cujuslibet

verteret, ne spiritus evagaretur, aut per inci-

verum cum neque ignoraret,

dentes de rebus non divinis cogitationes aliquid

ex
spiritali isto

operis

veram praBcellentiam pendere imprimis,

animse cibo

sibi

deperiret;

quam

imo unice, apuritate intentionis, cavebat sedulo, ne

in hanc irreperet vel miniraa propriae aestima-

diligenter, expleta meditationis hora,

ad aliud

epulum longe pretiosissimum

et

augustissimum

tionisaura; totam dirigebat ad Dei majorem

in sanctissimo Missae sacrificio

percipiendum se

gloriam,ad ampliorem Sanctorumvenerationem

et cultum,

prsepararet
id

quam devote
Idem
conjicias

ac pie divinissimum

ad aedificationem et fructum proximoet

Opus perageret,

et eo peracto,

quam

studiose

rum, ad augmentum
doxae, ad

splendorem

fidei ortho-

se colligeret.
tici

de

Officii ecclesias-

progressum proprium in virtute

et

recitatione,

deexamine

conscientise, de lec-

pietate.

Hincsolidam adeptus

est gloriam; hinc

tione libri spiritualis, et similibus vitse religiosse

exercitiis quotidianis.
S.

scriptor evasit insignis, et eximius religiosus.

varcitas

Unum

addo de Exercitiis

33 Eximius, inquam, religiosus:

nam
tamen

licet,

P. Ignatii annuis, a quolibet juxta institutum

:

temporis,

ut tot tantaque conscriberet, necesse fuerit im-

Societatis nostrae per octiduum obeundis

quanta

pendere plurimum temporis,

diis

nihil

stu-

obiret ipse accuratione, docuerunt nos repertao

in

concedebat,

quod

vel

communi
vel
:

nostrae
viro

demortui

scriniis schedulae. In his

enim, non

vivendi methodo debitum rebatur,

ad

secus ac

fieri

consuevit a diligentissimis nego-

perfectionem aspiranti necessarium

utque erat

tiatoribus, praesentem

annum

conferebat
fuisset

cum
con-

Regularuraomniumcultorexactissimus, acsimul
parcissimus temporis aestimator, diem in partes
diviserat et singulis partibus certam occupatio-

prsecedentibus et
siderabat;

quantum lucratus

tum rationem

inibat cujuslibet medi-

tationisautcontemplationis,
percepisset,
dicisset

quem gustum
fructum
,

in ea

nem

pracfiniverat

illam vero distributionem

et

quem

collegisset

quid di-

horarum, quas

studiis

orationibus aliisque

corrigendum in actionibus suis, quid

pietatis exercitationibus

destinaverat, nisi vel

deinceps majore perfectione praestandum.

casus inopinatus, vel ratio honestati valde con-

35 Verum,
fertim
sese

dum

iis

sona impediret, observabat tam constanter ac

sollicite, ut, sive

exponendis immoror, con-

humilitaS)
rmi.icntiaviyti

ingenti

agmine objiciunt cetera

illis

studeret, sive oraret, semper

P. Pinii virtutes, ut nisi de

his

supcriores,
affabilitas

horologioex arena confecto(clepsamidion appellant) instructus videretur;

hic sistam, et de

ne

scilicet, studiisni-

disseram, s-gre ad'elogii finem pertingam. Igitur de his pauca accipe.

parce

admodum

crqn aliOS,

Humilitas

; ;

R. P.

JOANNIS
in

PINII.

11

Humilitas ejus ac sui despicientia elucebat

quovis opere et actione
;

reverentia erga supe-

de sola paupertate sermo instituendus ewet, sexcentasuppeterentcxempla, qaibai luce <;)arius pateret,

riores talis erat], ut eos

haud

aliter suspicere

quarn in ea servanda ac/;uratus

videretur,
staret,

quam mortales
virtutis et
,

angelos;

cum

illis

ad-

esset ac rigidus. Haec dicta sufficiant; reliquam

vitae

tironem dixisses, non religiosum con-

seriem resumo et expedb.

summatae

senem
nutus

si

quid a se deside,

38

Anno praesentis

seculi

quadragesimo

sext/j,

I'

rari suspicaretur

aucupabatur
aliis

ssepe

post emissam votorurn quatuor

soiemnem pro-

>M'xantd$

praeveniebat.
erat,

Dum

autem cum

agendum

fessionem trigesimo secundo, postque iBgrewnin

in Societatem

spirabat accessus ejus comitatem, sermo

JESU

quinquagesimo, jubiljeum

affabilitatem et animi candorem, gestus gravi-

celebravit

more nostro P. Pinius, annis quidem

vocitarent,

tatem et religiosam modestiam. Ea erat hic de

vitae

gravis, sed corpore vegetus et robustus adeo, ut

alii

ejus integritate existimatio, ea de

modo

hominem ferreum
si

alii

aeneum,

conversandi

cum omnis

generis ac status homi-

talemque, ut

Superis placuisset, a docto ejus

nibus opinio, ut vir, qui olim provinciam nostram

universam est moderatus, quique hodie praeest

uni e praecipuis collegiis, non semel auditus
dicere,
sit

calamo exspectari potuissent lucubrationes in futurum plurimae. Verum iis aliter vLsum est;
laboribus destinabatur Vir optimus. sed Ionge
gravioribus.

Angelum

esse P.

Pinium, dulcissimum

Ad eum modum vitam

ordinaverat
pla-

agnellum, communitatis delicium; et certe conciliaverat sibi

ad hoc usque terapus, ut quandocumque

care,

amorem non apud

nostros

dumin

cuisset divinae Providentiae ipsum ad aliam evo-

taxat, sed et apud externos,

imo apud viros

ad

id

essetabundecomparatus, dubiumque

primaria Ecclesiae dignitate constitutos.

36
jrietas

non

est,

Numquid non juxta

ratione precsumere fas

esset. At,

eam materiam cum non experiretur

quin

saepe meditatus

eas infirraitates,

in

Deum

est,

Virum, qui ob virtutes suas ad illum

modum

quae senium pene semper comitari solent, non

Sanctos,

gratiam apud homines invenerat minime desi-

tam vividam,
ideam
sibi

credo, mortis, ut prope imminentis,

deratam, nedum studio quaesitarn, hac majorem

et pretiosiorem acquisivisse

formarat, qualis formandae occasio

;

apud Superos? Quip-

pe

quam unam

prse oculis haberet,

sibi

summo

co-

memoratum jubilaeum cut se jungens cogitatio aeque vividadereddendasupremo

fortasse fuit

natu assequi contenderet,

retur

demereri enite-

Judici actionum singularum ratione

Hominem

tum per enumerata, tum per enumeranda bonarum operationuin exercitia per flagrantem,
;
,

conscientiae timidioris solito amplius deterruit.

Ut

ut res se habuerit, ccepit praeterita pertrac-

inquam

charitatem erga

Deum

sub speciebus

tare, et scrutari

animum

plus aequo rigide, du-

Eucbaristicis latentem, qua incensus ad

templum

bitare, contristari, in scrupulos

impingere vehe-

advolabat, quotiescumque divinissimum hoc Sa-

mentes super actionibus etiam

39

levissirais.

cramentum

fideli

populo adorandum propone,

Mox
,

ille

ad orationem recurrere, consue-

animtanxietatibus vtXQtur,

batur, et saepe alias, quando

nemine conscio,

tum

in adversis refugium, Dei cleraentiam obse-

plenos affectibus et aspirationibus fraenos laxare

crare

implorare Sanctorum opem, consulere

concessum erat
quos
sibi

per pietatem erga Sanctos,

patronos delegerat; per tenerrimum

preefectum spiritus, undique remedium quaerere. At necdum advenerat obtinenda? consolationis

et

amorem erga beatissimam Virginem Deiparam,

qui, ut supra

amissae tranquillitatis

recuperandae hora

memini, a juventute
aetate

in ipsoviguit, spi-

pluribus probanda erat ejus patientia. Accre-

accrevitque

cum

ad ultimum usque

scunt igitur indies dubia.

tenebris offunditur
capit,

ritum

judicium sensim densioribus, anxietas vires

C
spiritus p>vnitenticB et

37

Adde

et spiritum pcenitentiae,

quem mani-

Virumque ad

studia reddit inhabilem. Quaprop-

festarunt inventa in ipsius cubiculo varia flagro-

ter valedicit Musaeo, acturus deinceps unice

cum
reei

virtutes
reliqu(p.

rum genera, et mortificationis, ut vocant, quem quantamcumque operam adhiberet, ne aliorum

oculis incurreret,

animse moderatoribus. Sed neque

sic

morbo

medium
doctis

reperit; qua?

benigne ac suaviter

non

ita

tamen occulere

potuit,

media praescribunt, nititur exsecutioni mandare

quin ipse se proderet. Etenim ad

est

mensam

visus

eorum

consiliis defert

plurimum,

piis

mo-

non tantum

cibos seu sapidos seu insipidos

nitis acquiescit et

sublevatur subinde; at, ut

semper sine delectu admittere, verum etiam

scrupulosis obtingit, sublato

uno dubio, exsurgit

quandoque

facta commixtione,

an consulto an

aliud et exagitat vehementius. Res plane digna

inadvertenter non dixerim, eosinsipidos reddere

adeo, ut quivis alius, mortificationi minus addictus. ab
iis

eratconimiseratione, videre amabilem

Senem de
anxium

eadem actione utrimque, ne

peccaret,

abstinuisset, vel certe judicari po-

seu faceret seu omitteret, audire gemitus ejus continuos et suspiria, et inde perspicere, quan-

tuissetomni saporis sensu destitutus. Mitto loqui

de paupertate ipsius, castitate et obedientia

quis credat enim, virtutes illas cultas fuisse ab

tum

cruciaretur interius.
afflige-

non plenissime

40 Interea tamen, quantumcumque

retur,

a^uepatientolemtis
.

bomine virtutum omnium etiam

minimarum amantissimo, atque abomni peccati labe ita alieno, ut levissima ejus umbra horrorem
ei

_..... Dei misencordiam,

ritus infirmitatem

firmam servabat
, .

in corde
,.

Hduciam erga *w
-,,
.

trwtquiUitati
rc(f<iitlir

ut judicare posses, lllam spi-

(U

ab ipso acceptari oequo et piemoritur,

divinittis sibi

incuteret et

tremorem? Praeterea

si

vel

grato animo,

tamquam

immissani.

Post

ELOGIUM
12

Post tot acerbos tandem

anim*
sat.s

cruciatus, di-

suos affiigi perimttrf, vina Bonitas, quae servos

" " *W
face,
,

non prorsus opprimi,

jam

purgatum

et

J^

^^. WMj
,

ct.trema perduxit

nam

fc

rt so/eW ptfMb

gfl(tol

*p, pran
,

ornatum
voluit,

rest.tm meritis pristin* tranquillitat,

""""

$e

mapit
mti

et

de vesperi d

die eirca vespe

ad mensibus aliquot, priusquam ipsum quod conlaborum suorum mercedem evocaret exspectationem anno 1749, tigit praeter omnium
;

^"^iter

confcssione,

sacrum Via

verbis quo autem pacto, disces ex nostram transmissa? epistolae per provinciam Jiora qmrta ipso obitus die. Sic habent : Bodie in Domatutina placidissime et tranquiUissime natus mino obdormivit Senex optimus (annos
die 19 Maii
:

ticumaccepit: hcri sub /-. aclkuc n,cn r /J* inunaus, ita prcemiitendas ipseresponutadpreces de more patrum ac omnibus pie in corona
deret.

vesperam sacr

Oleoad

Hisce

prce.scntibus ftnem Fratrumperactis, deinde

suum

appropinguaredixit,idsesentire;sumptaque
Crucifisi
cfficjie,

71

et

emeritus Eagiographus

dilectus nobis in

multmn

pietatis, nilul

ttmom

pectoris opChristo Pater Joannes Pien. Gravis

pressio,

Sanctorum, ut certe manifestavit, donec morte

confidimus,

ex catarrho orta, Virum pro

a>tate ve-

animam

Creatori suo redderel.

DISSERTATIO

: :

DISSERTATIO
DE TEMFORE NATALI

S.

GREGORII NAZIANZENI
P R

MFAT
:

Occasio hujus Dissertationis

varias opiniones scriptorum

.1.

s.

quid

maxime probare

intendat auctor.

Qcca&io hujus
IHssertationis

uandoquidem
Septembris

ex
S.

\ciis

in hoc tomo ad diem 9 cnarranda ac elacidanda venerunt gesta S. Paphnutii episcopi et

Paphnutii

Opere Gallico de Auctoribus sacris , in quo SS. Basilii, Gregorii Nazianzeni et Gregorii Nysscni secundum opinionem TiUemontii
in

nataies

E
ordo in kac
bissertatioTt?

orta

confessoris, incidi in controversiam de

ordinat.

conttnentia sacerdotum illorum, qui conjugio

illi-

Verumtamen

ut

horum omnfum

et

Examinandmn euim erat, an verum videretur, quod de S. Paphnutio narrant Socrateset Sozomenus,eum
gati fuerunt antesusceptos Ordinessacros.
se opposuisse Patribus concilii Nicceni, ne episcopis, presbyteris et diaconis lex imponeretur,

quorumdam

opinio refutetur, satis

erit. si

aliorwn exami-

navero Tillemontii ratiocinia, quibus nihil ab aliis additum, certe quod alicuj ussit ponderis, invenire
hactenus potui. Hoc igitur facere decrevi, cum quia argumentum coutra continentiam sacerdo-

smandits.

qua

jubcrentur abstinere ab uxoribus ante sacros Ordines dactis. IUani autem relationem cum nec
ciplince ecctesiasticce illorum

veram nec probahilcm crederem, sed potius distemporum contra-

riam; vidi a scriptoribus contrarim opinionis prcecipue objici

exemplum

S. Greqorii Nazianzeni,

quem natum

volunt, patre administrante episco-

desumunt advertum quia uh una hac coatroversia dependet chronotaxis decem facile Sanctorum , de quibus in Opere nostro partim jam actum est, partim deindc agendum. Hunc in finem primo elucidabo argumenta singula, quibus certo evinci existimo SS. Greqorium et Basilium natos essc diu ante
seculi iv ex ea chronotaxi
sarii,

tum

patum, ita ui certe Catsarius frater ipsius natu minor apatrejam episcopo qeneratus fuerit, si
vera
in
sit illa opinio.

annum

329, sive annis

non paucis ante episcopa-

Ha?c igitur objectio

me

coegit

tum Gregorii patris, ac rcsponsiones qualescumque Tillemontii ad illa discutiam. Deinde aliud
afferam argumentum, quo stmul annus natali* utriusque probahili ratione propius innotescet.
Tertio elucidabo

tempus natale Nazianzeui diligenter inquirerc, ac novissimorum quoque scriptorum de eo opiniones indagare.

arqumenta
,

Tillemontii, ex ipso

2 Eminentissimus Baronius tom. IV Annalium vam sententhe adannum 371 pag. 303 credidit S. Gregorium ile natali temmundo datum esse anno 324 sed totum istius
rariw sciipto;

fere Papebrochio desumpta

quibus ostenditur
esse

Suidm sententiam non

pore Nazianzeni

opinionis

fundamentum

est versiculus

Latine red-

probabilem simulquc ostendam ea nullam habere virn contra sententiam Papebrochii et nostra/n. Quarto dissatis

minus exacte, indcque pcrperam intellectus. Godefridus tiermant in Vita SS. Basilii et Nazianzeni, item ex versiculis, quos male expositos videbimus, Bastlii natalem cap. u figit circa annum 328, et cap.nnataJem Gregorii anno 328. Papebrochius noster ad 9 Maii in S. Gregorio
ditus
est opinionem Suida? , qid nonaginta wtatis aunos Nazianzeno tribuit, indeque credidit Gregorium natum circa finem seculi iii. Verum Papebrochius ipsi in Appendice tom. VII ejusdem mensis, cum iterum inquisivis-

cutiam ea argumenta,
tenthe fuerunt opposita.

cjuce nostra?

quoque senexami-

Qainta

demum

an Tillemontias recte responderit ad argumentum, nobis alias in hac controcrrsia non quod ex continentia sacerdotum necessarium
nabo
, ,

]\azianzeno secutus

desumpsit Papebrochius, ut ea ratione respondeatur ad argamenta, quw objici possunt coutra ca,
quce disserenda censui
t'n

S. Papltnutio

4.

SS. Greqorii et Basilii occasione hujus parentum, priorem ultro mutaSanctorum vit sententiam, et pag. G56 natales Gregorii et Basilii late fixit inter annum 308 et 318. Tilleset

in cetatem

montius tom. IX

Monum.

Eccl. nota 4 in S. Gre-

gorium Nazianzenum contendit, Gregorium natum esse tempore episcopatus paterni anno 329. Hanc opinionem secuti sunt varii , interque eos
nupen-ime Benedictini Congregationis S. Mauri, qui ediderunt Opera S. Basilii, in hujus Vita, tomo III Operis prcemissa; et Remigius Ceillier

DISSERTATIO
alioNazianzenm. In Oraf. XXVIXipag. 188, Sic Cynicum : Nonne seneotutem quitur Maxinwm probrum obetvaletudinis infirmitatem mihi ut utinam fcibi quoque ncies^. Paulo post : Atque

canitiei et

paJloris

Argumentum

a senio Sanct.

Iqcuturum Quis credat ita de senectute sua

quidpiam affusum esseUfc. virum

prudentem,

si

Gregorii Nazianzeni et Basilii

In epistola clxxii

annosquinquaginta vixexcesserit? Olgmpium pnvfccHun, civibw

petitum contra opinionem

Moveat te suis ut ignoscat, sic rogat infirmus : anteiiac, ut par erat, nostra canities, qusetejam
et

Tillemonti, cujus responsio-

quidem pers&pe movit.

Tillemontius in Gre-

gorio art. 93 hanc Epistolam refert

adannum

nes discutiuntur.

S/ vera est

Tiftemontii
opinio, Gre-

Cum
montius.

S. Gregorius Nazianzenus ohierit anno

quo ex calculo ipsius annos quinquaginta et tres numerabat Gregorius. Numquid m>n vehementer ea cetas movere debuit prmfectum iratum, ut ignosceret? Quin potius non irrisisset prmfec382,
tus

389, sinatus est

se.raginfa fere habcbat

gorius annos

anno 329, mortuus est, dum annos ; ut fatetur Titlcillc

hominem, quiantc senectutem allegarei

senec-

natus

-i3

jam

Atqui Sanctus

multis annis ante

de senectute
qvGTitUT

mortem loquitur de sua

cesse igitur est, ut

NeChronotaxis Tillemontii omcanitie, et senectute.

.

tutem suam, utatiis veuiam exorarct?Mittoptur<i, ut ad S. Basilium transeamus. 6 Basilius, ut rccteadvertit TUlemontius nota I Secundum
in Basilium, sic erat cequaii wtate

cum

Gregorio,

Tillemontii

jiino dicatur improbabilis Verum audiamus Gregorium ipsum. In Carmine de Rebus suispag. 36
sic loquitur
:

ut hic tamen esset natu major.

colligitur
dicit

quemadnwdum

chronoiamim
S. Basilius

ex epistola

xxxm

Gregorii, qui id ipse sibtssTiectutem

attribvit

sccundum textum Grwcum. Hinc Tillemonanni329.

Jam
B

mihi

jam canum caput

est,

rugosaque

tius Basilii natales figit circafinvm

Cum
K

membra
ad occasum vitae jam prona feruntur. Carmenhoc,fatente Tillemontio nota 18, non fuit compositum post initium anni 372, quo quadraTristis

autem ohierit anno 379, mortuus est secundum hanc chronotaxim anno wtatis quinquagesimo. Verumtamen S. Basilius toties mcminit de senectute sua, ut incptire censendus sif, nisi falsa sit opinio Tillemontii. Ineptam cptatis exaggerationem in pntdentissimo parte admittere nefas est. Cogi-

gesimum et tertium cetatis annum agebat Gregorius secundum ipsius chronotaxim. In eodem Carmine pag. 37 sic iterum habent Grceca, qum minus exacte sunt Latine expressa :
XaXezbv
Kal
5:
r.itiot;

mur

igitur

ineptam

et

Tillemontii, qui fatetur Basilium

falsam dicrre sententiam non raro de se-

v.izh.

y^pa; -Z UE

'

nectute sua meminisse. Inepistolacciunuperriu/fr

YJiZZto jtot!

-pfav

h\ opzo\

jt^vOo; iiqtnv.

editionis,atiasLxxxvu,&asilius deinfirmitatesua
sic loquitur:

Molestus vero affectus in senectutem prtecipitavit

:

Quamprorsusnon

ignoratis quanta

Et propendeo jam in terram, in mente luctum augens.

Tillemontius

mihi adsit a prima aetate ad hanc usque senectutem. Scripta ponitur hcec Epistola anno 375,

ad

huric

locum respondet, senectu-

tionibus.

tem hic a Gregorio non attribui cetaii, sed afflicVerum, sicut negare nolo, Gregorium

quo annos Basilius quadraginta et sex habebat secundum Titlemontium. In Epistoia ccxxxn,

afflktionibus suis attribucre,

et fortasse

quod

difpciliorem
senec-

etiam utcumque
,

prmmaturam

tutem patiatur

sic

nemo prudenter

anno 376, S. AmphiloMirari autem Iicet quippe quia per senigmata validam mihi precatus es senectutem.... Non enim mihi estietas ad rodf
chio ita scribit
:
j

atias cdiv, quai innectitur

n-

inficiabitur

dicta illa Sancti de canitie, de manbris rugosis, de corpore in tcrram propendente, non convenire
a-tati

dum, cum jam pridem dentes

dolorem

et

tempore

et in-

quqdraginta ct trium annorum, sed potius homini fere sexagenario, quialiasvixullasenectutis

incommoda

sentiret

prwsertim

cum de

in-

firmitatilms Gregorii

ad eam usque tetatem nihil iegamus. Quomodo igitur homo quadragesimo

anno
in tanta senectutis

Eusebio, olim sodalisuo, ad quem scribit, atque ita loquitur: Quanti me putas aestimaturum fuisse, ut hgec omma memoriam per tuum congressum revocarem, et gravi hoc senio abstersojuvenis

firmitate sint extriti. lnEpistola cclxxi, alias xi, suum indicat de non inveuto

tertio mtatis

incidere potuit ex solis

nimium

incommoda afftictionibus? Nani dum

urget afflictio,

morbum

solet inferre,

non sencctulem adeo prcematuram. Neque

hcec

iterumexsenefactusviderer./; ? p/,/^ccLxxii ahas cccxxxm, ait Basilius : Qui cum mulfcos di' lexerim aprima aetate usque ad hoc senium etc 7 I lura missa facio ex Basilio, quia fatetur
,

aliqv/ot

annis

Tillemontius

dcberet in illa cetate senectus appellari, sed so/ttminfirmitas.

atque id
piits

eum

subinde de senectute sua loqui

ante quinqua-

sce-

5/// Orat.

xxvn, quam habuitConstantinopoti

ut se contra obtrectatores defenderet, sic loqui facit coram turpag. 467 : Etenim sihumanumaliquid Hs, qui merito objectumque cogitans, atque hanc cathedram risissent ea
affecejus dicta.

deinde

ftamenadjungoverbascriptorum VitwS Basi- gesimvm ir.tntis annvm. lnante tomum III novissimoi editionis pao 38 ubi hmcscnbunt: Cum senem se 374*
dicitanno

tans, aut

huc primum cum senectute hac cana

(mmS * Uad9inta etquatuor) if non tam iliius anms tribuendum, quam per petuae

fcnTr
id

cuulam
.

infirmitati,

et.his membris,

tum

ncep,

quSe ab ineunt

ac

postea
e
vi

vitae diuturnitate

morbo rugatis atque Nonne obtrectatoribus

tum
etc

pcenitentiaa

ac sacerdotH
ro ^re

&
~

coutractis venissem
suis

diuturnitate et de senectute cana locutus est, quando natus erat annos quinquaginta et unum si vera est chrono t
taxis Tdtcmontii?

bazmnzenw,

risum movere debuit

^cr:;it
'

supervem \r ^

vider
lus /n tus 46.

si

de

vitae sucb

"Wf

10

ffitatis

senex

UtlbUS

P Prvclara enimvero

Careret

anilos

Cum

habita

sit

ilia

oratio,

annos tum quinquaginta

enim circa annum 380 secundum Tdlemontium

et

unum numerabat

omnibT quisenectutem Gregorii et BasiUi sic rectenon repeteret S. Gregorius verbaZat V 467 Utrum tamle '" -bis nu gan atque mept.re videmur? Certe ego ineptuL

t?

erudtus expendcndum

observatio l relinquo , an iis

At eao

TJSZi

dicerem

I)E

TEMPORK NATAU

S.

GREGORII NAZIANZENI.

tu

diccrem hominem, qui annos ruitus c/uaclraginta et quatuor scrio sibi senectutcm adscribcrct. JVam senectus norncn est cetatis, et non solius infirmitatis ; nec infirmus antc awios senectutis vere fit
senex,

quemadmodum

robustus senex konore se-

non caret. Basilius et Grcgorius sibi non attribuunt apparentem tantum senectutcrn , sed veram ut itcrum ex Oratione xx Gregorii, qum
nectutis
,

II.

funebris est dc

Qucb respondeut adversurii, nihil

Nam pag. 373 Basitium defunctum sic alloquitur: Quid facerem, homo, et senectute, et morbo, et tui desiderio confectus. 8 Tittemontius nota 4 in Greaorium fatetur,
iiasilio, satis tiquct.

Argumenta alia ab aptate parentum S. Gregorii, qui

natu rnaximus;
et

aetate aequali Gregorius

filius fuit

ab

cetate

Gorgonue

sororis.

dttcere

ex hac tamen, labores, austeripussunt tates, sollicitudines, morbos quibus uterque multum erat expositus, efficere, ut homines
con-

rnagnam opinioni

suce diffieultatem oriri

objectione. Rcspondet

Natum fuisse S. Gregorium Nazianzenum diu

anteannum'.W,
ostendit etiam teta&paren*

Can fmentes
Sazifutzetd
fuerirdsenv)
P**res,paUr<pie
vixerit arava

aliqui diu ante alios senescant.

Verum repono,

ea omnia tantum
mius,
ct

Gregorii et Nonnce, quos ceguali fuisse rntate frequenter ipse declarat. ln Oratione x
ipsius,

tum

efficere, ut corpus fiat infir-

consequenter ea incommoda, quce seneccitius et

lutcm passim comitantur,

qruant. Atea
honorifico senectutis

gravius in-

ncquaquam cfficiunt,

ut virprudens

pag.lfrZpare/ites suos ita celebrat: Sic illi ad altam senectutem pervenerunt, virtute atque annisinter se pares, ac pleni dierum, tam qui manent, quam qui fluuntacdilabuntur; uterque

fere 100,

nomine utatur diu ante ansexagesimum, quando serio loqaitw, nedum diu ante quinquagcsimum, prcesevtim si loquatur coram cemulis, qui in dicta non minus

primas inter mortales habiturus,

sese principatu prohiberent.

nisi

mutuo
in

ipsi

num

vitce

Eosdem

Oratione

xi pag. 178 dictt, vitae Iongitudine et canitie... inter se certantes. In Oratione xjx, qua patrem

quam

in facta ipsius invigitant, et vel

minima
quinse

facile carpunt, prout Constantinopoli loquebatur

Nazianzenits Poterunt dicere,

.

quandojam

quaginta annos notabiUter excesserunt, tetatcm

sibi ingravesccre, oriri sibi senectutis

senescere, et alia similia.

maia Yerum senectutem

sibi

defunctum taudat, pag. 315 matrem suam dicii ejusdemsetatis, s/uesequalem tempore cumipso. Po?ro ibidem pag. 313 asserit, patrem suum obiissse, cum centum ferme annos vixisset,... ex iisque in sacerdotio quinque et quadraginta. Si autem ab annis centum subtrahamus quadragi?ita et quinque,

adscribere

anno wtatis quadragesimo quarto aut

est viri

quinto non
cetate

prudentis, qualis erat Basilius.

quos i?i sacerdotio transegit, reperiemas ipsum quinquaginta ct quinque ferme

Imo prorsus ridiculum

chius
,

senectutem precari, ut
si

vera esset

validam in ea Amphiloopinio Tillemontii. Quo enim

est,

alicui

annorum

fuisse,

quando factus

est sace?'dos.

Non-

fecisset

modo
ad verisimilitudinem opinioni sucecon*

valida senectus in ea attate senectus erit ? 9 Tillemontius nihilo mclius Chrysostomum in

liliandam.

auxiltum advocat Nam aiiunde etiam novimus, Sanctos ad ccelum aspirare, et sepro peregrinis
in terra habere
cludet, eos citius
alios
:

pari cum eo fuisse cetate, jamvidimus: idque iterum affimiat Gregoriusipsorum filius in caimine 4 pag. 71, dice?is parentes suos fuisse aquali -oXij; te xa\ *;8eaiv, canitie, sive se?iio, et moribus, Ucet interpres id
ipsius co?tjuge??i
?ni?ius

nam autem

accurate expresserit Lati?ie.

erant majores

sed inde nidlus legitime conad senectutem pervenire quam

11 Nu?ic vetim, studiosus lector mecu?n co?isi-

homines : nedum eo senectutis nomine Sanctos abuti. Nihit quoque est, quod observat aliquos ante senectutem canescere : nam se?iectutem sibi attribuit BasiUus, Gregorius et senectutem et canitiem. Demum quodait de itineribus Basilii,

quanta ex chro?iotaxi TUter7tontia?ia oriantur pa?*adoxa. Vidimus Basilium et Grego?-ium

deret,

Qtanquagerui-

riisinopitaone
Tilltmontii,

diu

a?ite a?inu?7i cetatis quinquagesi?7iu7?i,

secun-

dum eam

chro?iotaxim, se?iectutis tituto gloriari. Hic vero videmus, parentes Gregorii sccundtcm

dum natus
Gregvrius.

est

ea?ndem sententiam post annum quinquagesimum

i?tcipere tiberos qe?ie?<ai*e: ?tam S. Gregorhis certo natus esta?tte Ccesariu??i fratrem, et verisimilii?7ie, itt ??ioxoste?idam, etiar?i a?ite so/'ocetatis

quod
ginta

illa

parum

essent verisimilia in cetate octosi

annorum,

ea accessisset

ad

reliquas cor-

poris infirmitates ,

ad nos minime pertinet , nam secundum sententiam nostram S. Basiiius ne septuaginta quidem annos explevit, sed inter annum cetatis sexagesimum ct septuagcsimum obiit, ita ut habuerit annos circiter sexaginta, quando primum catpit de senectute sua loqui. Ceterum observo, argumentum hoc etiam dcduci posse ab
cetate S. Gregorii

rem Gorgotiiam. Si autem o??mium sit natu ??taximus, de quo dubitarivix potcst,parentes habuit, qui supergressi atmos quinquagmta generare coepe?'unt, id est, eo tempo?'e,

diosus iector,

Nysseni, ut videre poterit stumodo attente consideraverit ea quce

}

guo aliipassim dudum muiieres non amplius solent parere Attamen, UcetGregoriusstepe loquatur desua tiativitate, eatnque tnatris precibus
desierwit, aut certe
.

qua

tetate

obtentam affirmct, guia

?iuat,

ilta

de nascituro
nullibi tame?i

fitio
i?tsi-

Tillcmontius ipse scribit tom.

IX

in

S. Grcgorio

p?'cvvia visicme erat monita,

Nysseno

art. 14.

tatttam fuisse parentu/n suorutn cctatem.

dum

natus

est,

ut sine singulari beneficio Dei

Uberos sperare noti posse?tt. Prteterea nuilibi t?idicat, pare?ites suos post contractas nuptias diu
iiberis caruisse, etin tatita

demum
illam

cctate eos obti-

nuisse.
esset.

At neutrum
situissct
illa

situisset Gregoritts, si

Non

grandem

factum parentum astafuisset

tem; quia

admodum opportuna
tum
i?i

adaatcele-

firma?idu?7i ?iativitatissute bcnrficiutn. t/ttod toti$&

cum
brat.

in Oratiottibus

carminibus suis
matris

Non

siluisset

diutu?'?ta?rt

steriiita-

tem, quia

iila

ad

idern propositu?n mire co?iducebat,

DISSKRTATIO
iv

bat, et

eum Sara, maxime idonea erat ad matrem

** ssrsrK - ,< :r~x:'::r;::- de quo benefictum,

/
terat,

!)

Rosponsum TiUmontii
difftrultatcm

l2Ex

hisce

dissimuiantis

pater coepent rere posse, quod Gregorius quinque annorum habere setate quadraginta et minus nativitatem Oornihil enim impedit, qua nec etiam video gonia figamus circa aunum 325 possit, quod quale argumentum ex eo haberi tstatem) non obser(sive cam
;

Verba ipsa suomuiavit, partim elevare voluit. appainquit, valdem.rum jungo: Non existimo,

nilemontii,

iiquet,quam inepta sitresponsio partim dissiqui hoc argumentum

redderet ut illustrius
dicit

v idenum.52etS3.

TittcmonUus, dicta Gre-

ait

tollmdam

difjtcultatem

hhos

; r mMautcollegismeisnequaquamp^
q uindecim
annis
rito

sui nec quam vaverit in Oratione funebri patris bi elogiorum materiam inde habuisset.
;

S Gregorius

filius id

susptcatus sttPape talequiddiciposse, revera brochius.Quarevideamus^anrestpsasttvejm parentes suos fer Gregorius non dicit, milis 7tatepares,sedpareso3tateubiquepronuntiaL

magnam

dicitjirrtiuepisto/a^msescnioremasserutlia-

affirmat, S.

Nonnam matrem

suamfuisse ejus-

dem
ait

non impedit, fere aetatiscum marito, hoc quo minus possit decem aut Papebrochius.

silio.Jamvewquidexaffirmatap^Gregortum
colhgtt Ttllemonttus atatis saa> et Basiliiparitate

nata esse, etiam quindecim annis post maritum ejusdem setatis cum femina octoginta annorum nonagenario. Ita conatur dici possit cum viro

nota

in

Basilium? Nimirum
esse

eodcm anno 329 natum

finem anni, nar mtas uno
prtebuerit

TiVcmontius dissimulando diffirultatem nonsolum Verum respondeo Gregorium patrem quinque, quando fuisse annorumquadraginta et quinquaginta est Gregorius filius, sed fere
riatus
et

eluderc.

utrumque Basihum circa auton quiajunior erat Gregorw. Si argumentum loco asserta sufficiens
statuit,

sed

ut utriusque natalem qua demum rattone par eodem anno figeret;

Tillemontio

cstas variis locis

per
ut

eumdem
.

asserta, et

cum tanta

quinque: nullo etiam modo diciposse, Gorgoniam quatuor fere annis natam esse antc S. Gregorium, moxostendam, imo et Gregorium
millime
spectat
verisi-

neutriparH principatura mtatantam Tillemontio lis adscriberct Gregorius anUbcrtatcm rcliquit , ut decem aut quindecira

quidem energia,

omnium

esse

natu

maximum.
illa

Quod
paren-

ad silentium Grcgorii dc grandi

quinorum differentiam admitiere posset? Nolim contendere, tam styctc sumenda esse Gredem

tum

mtate,

jam

probavi, ittam mire condueere

qorii rcrba

ut udmitti nrqaeat

Nonnam
;

paucis
in

potuisse Gregorio

ad confirmandum

et

exornan-

annis juniorem fuisse marfto suo

ea re liberalis esse

malimque

dum

nativitatis sua

hencficium, prcesertim

cum

magis quam

foret ipse Tille-

sicparentes ipsiusin matrimonio multis annis

Hberis carutssent.
refutatur, et

nisi tanta illa mtatis differentia ipsius opinioni esset necessaria. At non tantam admi-

monUus,

ostenditur esse

ineptum

quantumvis dissiopinionem ipsius improbamulet Tillemontius, hilcm rursus ostendit. Ex Oratione xix certo
13

Sane

ha?c

observatio,

sero cetatis differcniiam, asscrente toties paritatem

constat,

nuptias

inter

Gregorium

et

Nonnam

Gregorio, vt credam anno 329 Nonnam, cujus maritus quinquaginta fere et quinque annos habebat , quinquagenaria fuisse multo minorem.

quo conversus est Gregorius. Etenimpost relatas nuptias, dolorem nativitatem suam niatris virtutes,
coaluisse multis annis ante

annum

325,

Stante autem kac ipsius mtate, in eodcm luto hazret Tillemontius, cum post Gregorium Nonna
etiam pepcrcrit Cwsarium
fjoniam.
cl

cerisimi/iter

Goret

matris

de mariti sui aversione a fide Christiaua, dc conatihus ipsius ad convertendum maritum, subjungit, quod propterea dies noctes-

que ad Dei pedes accideret, atque pro

sui
niis
[id
est,

capitis

mariti) salute

cum

multis jeju-

Hoc de Gprgonia negare conatus est adutcumque diminueret. NotaSin Gregoriumobservat,S. Nonnam, antequam natus esf Grcgorius desiderasse
15
versarius, ut difficultatem saltem
,

partim
''

etiam impro
babile,

Gorgonin

et

lacrymis

eum

obsecraret; atque viro

filium ; indequc verisimile csse ait,jam tuncfiliam

etiam sedulo
lucrari

instaret,

eumque

variis

modis

Gorgoniam
derant,
affert

fuisse
:

natam.

Verum levissima

est

contenderet,

probris,

admonitionibus,

hcec conjectura

nam

multae matrcs filium desi-

et, quod niaximi momenti erat, morum suorum probitate, ac ferventi erga pietatem studio: qua potissimum re

obsequiis, simultatibus,

quando omni carent prole. Quce deinde pro illa opinione, solum ostendunt, Gor-

anima

fleetitur,

et emollitur,

ac voluntarie ad
fieri po-

goniam non posse dici natam post annum 329, ac ne quidem post 326, imo non posse natam
anno
dicipost Gregorium, etsi hujus nativitas figatur 325, ait aqnoseere Bollandum, intelligem

virtutem pertrahitur. Nec vero aliter

terat, quin assiduis

tandem

ictibus gutta lapi-

dem
quae

excavaret,

ac

progressu

temporis, quod
his.

Papchrochium, acsi
nioni.

ille

faveret prosdictce opi-

studebatj

conficeret,

quemadmodum ex
liquido

deinceps

sequuntur,

apparebit.

Ha^c igitur ipsa petebat, et in spe habebat, ut quae fide magis quam juventute ferveret. Ut omitta/n istatn de jarriitate matris mrntionem,
quce non
fuit

quinquagenariam, qualis conversus est maritus; ex verbis allatis dc multiplici conatu Nonna, de gutta lapidem tandem excavante, nemo non videt, mut/is annis pro conversione mariti sui laborasse S. Nonnam. Si autem tot annis sine
innuit
fere

minus candide egit Tillemontius : nam Papebrochius solum observat, Baronium in sua opinione, qua natalem Gregorii fiqehat circa annum 325, coactum fuisse Gorgoniam natu majoremfacere.Eademcstet major
hic

Verum

necessitas
ficjit

anno 325,

dum

TiHemontii quia Gregorii natalem anno 329. At nos ca> non urgemur necessitate, dicimusque Gorgoniam etiam ante an,

num

320 natam sed post Gregorium. Itaque Tillemoniius pro sua illa opinione, prcetcr necessitatem ex vitiosa chronotaxi
,

tiheris

mansit,
esset,

ut ex opinione

Tillemontii di-

cendum

nonne Gregorius diuturnam illam

,

ut ex ea etiam confirmaret, se maternis precibus a Deo donatum?

matris sterilitatem retulisset

ortam, non nisi untcam habuit conjecturam, videUcet desiderium Nonnm videndi prolem mascuiam. Unde eam

hauserit, insinuat

ad marginem laudans Opus nostrum ad 9 Maii pag. 377, sed caute dissimulat.

DE TEMPORE
,

NATAM

S.

GREOORII NAZIANZENI.
D

twnante, sed Gtcgoriurn nata vipost

timtur

mulat eam ibidem rejectam et meliori argumento refutatam a Papebrochio. lG Arqumrntum istud exponam paulo lalius, adjuncta etiam observaUone alia. Gregorius, qui jam anno 371, aut certo sub initium srqucntis, conguerebatur de canitie sua, de membris rugosis, ac de corpore in terram propendente ut vidimus
,

III.

Argumenta

alia ox

Gre-

num.

duobusiocis insinuat,

Gorgoniam

obiisse

antc senectutem, In Orationexi de defuncta Gorqonia pag 188 sir loquiturt Ita demum obdor.

gorii Oratione xix, quse vel

sola suffieit ad refutandum

miscit, plena,

non humanorum dierum, quos ne

///
... sed dierun secundum Orafionr xix matrem suam
;

ipsa

quidem exoptabat
lta

Tillemontium.

Deum

plenae/c.

in obitit patris consolans, ita compellat

Filiorum
minentissimus Jiaronius ad annumTtl pag. 303 ex Ordinc Orationis xix colUgit, Gregorium diu ante sacerdotium patris natum esse,

Gorgonim amissionem adhuc florentium, et ad vivendum aptorum, fortissime ac sapientissime tulisti. Certum quoque est, Gorgo(Coisarii et

ln OratwTv
XIX
,

I^ u

in qwi

niam

obiisse post. Ccesarium, ut Gregorius clare

Gregt/rius pttris sui gesta

dicitpag, 190. Jtaqite

cum mors
;

Cfesarii figatur

conseguenter mors Gorgonice figi rcctius nequeat quam circa 370 uno tanti/m aut
et

anno 369,
aitrro

manifeste natalem suum recenset, antequaro pater initiaretur sacro baptismo. Jtesponquiri

drt Tillemontius

Qui legerintSanctiOrationem

amio obirrat Gorqonia quando laudatum

,

xix. satis videbunt, necesse

non

esse, ut responilla

Carmen composuit
studiosus lector,

Gregorius. Consideret

modo

deam ad argumentum, quod ex

nius. fta

sumit Baro-

ex

tfiate vero

Gorgoniaj

rursum prohatur falsitas opinionis TilIp.montii.

an verisimile sit, Gorgoniam fuisse ante Gregorium natam : namsiante ipsum nata rssrt, radrm frrr ctitate obiissrt, qua carmen istud scribebat Gregorius. Attamenipse se describit ut canurhj rugosum, senio incurvum; sororcm vero ut adhuc ftorrntcm et cetate nequaquam frartam. Jam vcro si mtrisimile non sit, natam fuisse anfe Gregorium : guanto minus verisimile est, quatuor annis ontr ipsum fuisse natam? Hrec igitur dixit Tillemontius, non quia erantprobabilia , sed quia necessaria ad tucndam chronotaxim vitiosam. Si Gorgonia e sanctis parentibus prima fuisset nata, id non siluisset frater ipsius Gregorius, qui minutissinia quoque dc ipsa enarrat. Quarr recte dixit htudatus Papebrochius, vel natu miniinam fuisse vel inter Gregorium et Csesarium mediam. 17 Porro ex cetate sororis Gorgonia? non contcmnendum etiam contra opinionem Tillcmontii ftuit argumcntam. Etcnim Gorgonia, teste Gregorio iti Oratione funebripag. 180, ante mortem non solum niaritum suum, sed corporis quoque
,
,

quidem illc. Attamcn difficulter credere possum, adeo contemnendam TUlemontio visam esse difficultatcm. Quin potius existimem, eum
responderc noluisse ad brevem Baronii observationem ne ipso responso vis argumenti magis
,

Accipe, lector, argumentum Baronii paulo iatius expositum, rt judica, an responso sit indignum. Nazianzenus in dicta Oratione prwcipua patris sui gest.a recensrf ab initio usque ad finem, sive usque ad mortem, ac qesta matris non pauca iis immiscet. Jn iis vero rrrrnsendis ita observat temporis ordinrm , ut nequeat ostendi, cum numquam ab illo ordine recessisse saltcm usque ad patris conversionem et episcopatum.
appareret.

sit,

10 Postea quidcm bis ab ordine tcmporis recesut res invicem utcumqur connexas conjun-

ordine narrat,
pra>sertim

qeret,

aut simiUfudinem intrr patrrm et matrem usque ad episcopatum, sed priori loco id ipse indicat his , vcrbis paq. "207 Verum sermo de his rebus, ordinem suum nonnihil antegressus, hoc loco
ostenderet
:

conquiescat. Hcec ipsa excusatio probat

Grcqoindeque

fructum, hoc
y.ac

est filios et
,

nepotes
et
,

Grcece

xh.

dxva,
)

rium

eo usque ab ordine

non

recessisse

texvx xfevuv liberos

liberos

liberorum

confirmatur. omnia ordine esse relata usque

,

ad

per instructionem fructum effecit Atqui si nata vevisimiUtcr et baptismum. tantum vixit est Gorgonia post annum 329 annos circiter quadraginta. Quo modo igitur vidit nepotes suos baptismo ablutos, prasertim cum id pro more istius familiw , et plurium
Spiritus
,

episcopatum susccptum quo illa posterior est. Secundo loco etiam ab ordine temporis recessit,
ut bcncficia patri rt niatri dirinitus prcestita conjunrjcret.

patris

temporis verisimiliter factum sit post instructionem aliquam ? Tiilrmontius nota 3 non invenit, quo se modo expediret, ut videri potcst
istius
,

Nam paq. 304 et seq. narrat morbum obtcntamque sinqulari benrficio a Deo sanationem, Mox matris morbum, sanationemque divinitus impetra/am subjungit. Tum pag.
,

306, relaturus se utriusque parentis precibus

in

tempestate servatum, quando Athenas naviqabat,

: Unum adhucambobuscommune adjungam. Jtcrum videUcet simiUfudo persuasit Grcgorio, itt facta illa in Oratione conjunqcrct, neglecto utcumquc tcmporis ordinc. At post ea narrata qualemcumque iterum excusationem subdit, paq. 307 dicens : Mirari autem jam pridem nonnullos eorum arbitror, quibus res illius apprime cognitaj sunt. etc. Deinde pcrqit ad qestacum JuUano,

nota 2, nisi Gorgoniam aliquot annis Gregorio natu majorem faceret. Si quis tamcn multiplicare maluerit paradoxa, quam verum agnoscere, potcrit dicere, Gorgoniam anno attatis decimo quinfo aut decimo sexto peperisse , idcmque

ait

de
erit

quadum

ipsius

filia

iUustrior

oppositio, si

affirmare : sed tanto filia matris quin-

pcrrrit

quagenarioe annos naia fere quindecim filiam pecadrm circitcr cetate parituram. Jn nostra sentcnfia
,

reliquaque usque
hisce iqitur
in

secundum quam Gorgonia

obiit

ad mortem ordine omnino dicendum est

recensit,
,

Ex

Gregoriwn

quinquagcnaria major, nuilam hcec difficultatrm

habent.

iUa
:

vasse

nec dici possc

Orationc ordinem tcmporis passim ser~ eum ab ordine recrssissc,

Scptembris Tomus

f/J.

aut id aliundc clarc appareat. Gregorium in narratur Grt>20 Atqui adeo non apparct gorii nativitas natiritate sua cnarranda tcmporis ordinrm neantc cowersioglexisse, ut potius clawtm videatitr ordincm ubi- nem patris que D
nisi id ipsc dicat,
,

VI t/ue sereafuiii

DISSERTATIO
usque ud
/jtitris

cpiscopatum. Lu-

bet hoc brevi compendio

Orationis manifestius
ut vcrbis
ris

Post exordium, in quo S. Basilium prm~ sentem alloquilur, pag. 289 aqit de natalibus moxpergit patris sui ex parentibus infidelibus : ad mores ipsius et virtutes morales, guibus ante
facere.

cla,'

mox

iHSt-

nuat ipse Gre-

290 subfidem etitmt ejcetiuissc docet. Bisce pag. conjugium s quo felicissimum jungit parenlum
fuissc pfitrcm reefe obsereut, f/ui"

iminmi

se

jam natum

\omia ctdem

rTSJt

tllap o ipsa orabat. Hac igitur idhuc

fuisse
,

dum

ma

gtyrius.

non modo adjutrix,... sed et dux et antesignana ad optima firit, nimirum eum vita et sermone
ac cajteris quidem quaeque per seipsam ducens suo in rebus, ut matrimonii leges ferebant, viro
:

spe petebat, int/uit, et in

habehat ut qu* hde

parere optimum esse judicans,

pietatis

magistram quoque se quam erubescens. Bic locus idoneus

rio, ut

autem et praebere haudquafidei

pennde ut Ua quisquam pra^sentibus rebus um confidebat nec mirum, rebui in spe positis pericnlum ac munificente
,

erat Grego-

Nonna dum pro viri converstone jam dimnam hb* peroebat orare, teste Gregorio,
jam
fecisset.

diTinffi liberalitatis

statim patris conversionem

sef/tii vott/isset.

referret, nisi

lemporis ordinem
servare
veitet,

Bunc

vero

cum

moxpag.

291 et 292 alias Nonnai

Iiisce vero

nimuum fiho (rrct/orw dubitare poterit, obtcnto. Nullus enim precibus desir/uet GregortUS, si quin nativitatem suam hic
rutitatem experta erat,

virtutes prolixe recenset.

vitate subdit Juec

attinet,

verba : Nam illud, ne commemoratione quidem fortasse

utpote qui ipsiusspei

de sua natiquod ad nos

modo

eum de illa Nonnce preabus altud ante locutum fuisse, nec impctrata paulo
considcret,

dignum

est,

haudquaquam
ipsi

conccssum, ad uffitm beneficium divinitus Nonnm Greoorio, sive quod respicere potuisset, referri a
in

responderimus.

Quamquam magnus

hic

hac Orationesiveinullis ipsius

scriptis.

Itaque

conatus fuit, quod nos etiam anteortum, Deo, futurum nihil reformidans, promisit, atque in lucem editos statim consecravit. Dei autem beneficium illud fuit, quod voto suo non omnino
exciderit, nec victima ea, quam obtulerat, repudiata fuerit. Mox pttu .293 uffirmat, auctam
fuisse Nontttr p/rtutem, mariti infidelitate ipsam ad fereoeem <tiiiiuluiite. Subdit ejustlem dolorem,
ajgre ferentis, se dimidia

dum Nonna, ut Grcece iegitur, ( P a n*0 O 0cra toO liberalitaeeou ib ptXoBupov, experientia docta Dei
tem, dicitur conversio?iem
cfarissime insinuatur,
mariti,
viri petiisse et sperasse,

eam

petiisse

conversionem
subdit, fer-

postqttam jam
suce

filium impctraverat. ffinc

relata sua nativitate, Gregerius

mox
,

vorem matris

auctum

fuisse

et fortius labo-

tantum ex

parte, ob

rare coepisse pro conversione mariti. Piura ex eadem Oratione adpropositum nostrum observare

segmenti (id
copulari
spiritus
,

est,

maritij sui adversionem,

Deo

possem, prmsertim quod Gregorius nativitatem

ac non ad corporum

conjunctionem

suam
Deo

solius matris precihus

tum

hic

tum
,

aliis

conjunctionem adjungi. Tum sequtintur verba num. 13 data de multiplici ipsius ac diuturno conatu ad maritum convertendum : mox mariti visio quai viam conversioni stravit : itcrum conatus Notince post visionem
, ,

locis attribuat,

quodque

ha?c sota fitium petiisse et

obtulisse dicatur,

tunc non fuisse Christianum.

ex quo patet maritum Verum de eo postea

quwdam

dicenda censui ; alia brevitatis causa

piane omittenda.

ac

demum

ifeiutte

pag. 294 conversio , baptismus , prwparafio ad episcopatum et episcohisce dliqua

patus.
indeque clare
eolligitur,Gre-

21

Nunc ex

observemus.

Clare

patct, in tota hac Oratioi/is /jurte ordinem tem-

gorium antc poris fttissc obsereutuui. Sintjuiu igitur contitjepatns convernmt Cf) or(lmf quo refuftt sunt. Ataui naticilfts ...' mnem natum, .. ... / , Gregom ptn retata est aiu ante conversw>
.

IV.

Argumentum quartum,
natalis S. Gregoriifigitur

ncm
diti
(3

(iret/ori/ pfi/r/s.
ftitte

NatUS

if/ilur cst

Gregorius

quo

conversionem patris
illa

sui,

sive diu ante

inter

annum
tuiu

325, quo
est
,

contigit.

Eoc artjumen,

annum 312 et

316.

tale

ut

contrarite

opinionis putroni
si efiamiiuin

non
veiint

moflo
itfani

responderc
titcri,

deficttut

turi sint,

t/ttiff

sed diff/eulter etiam invenapte respondeanf. Dicant ob,

secro

pauca

htec.

Cur

Gret/oritis,

ubi dtxerat,

Cum argumentis jam

falsitatis
tiare noit

datis satis refutata sit

Cum

S. Gre-

sententia TiUemontii, eaque

Nonnam

tam manifestw

gorius dicat,

se viro suo

prwbuisse

tidei et pietatis

non statim rctu/ua de conversione mariti subjecit ? ( 'ur bis in eadem Oratione de
iiuit/isiruiii,

videatur convkta, ut candide pronun-

itto

Ntniiifi'

ituitttit

ttf/ere

cotttit,

nisi Ut tirdi-

ne/ii
iia/ii

temporis servaret, atque ostenderet, Nonstatim ccepisse post contraetas nuptias pro
;

conversioiie viri ftiborure

sed diu post

fjttotf

intcttigerc, qua raetiamnum inhcerere possit, argumentum subjiciam aliud, quo Sancti natalis non quidem anno alicui certo innecti, propius tamen possit investigari. Ad hoc

dubitem,

me non

tione eir prudensilliopinioni

ct

diu-

fiimo tttbore per/eeissc,

obteuta Hs
debeai',
eerbis
cito

ewperat? Cur Gregorius de nativitate sua Nomice precibus

statiiu
atjit
,

u(

qutlibet

existimare

eam

filium

obiinuisse;

de conatu
lattftu di-

num, quando meditabatur Athcnis discedere Non dtffuetur Tiilemoniius expositionem

toci,

assiiu/om versiculos S. Gregoni; qui asserit tricesimum fere studiorum suorum cucurrisse

an-

istius

eero ati eoneerleuduiii

tit.
itt

nuie/titii/
.

tom

credere debeamus
si

laborasse? Etenim

ipsam multis annis Gregorius anno 329 natus

oiiuin obtinuit
fiie

est, t/utttuor u/utis scriits (iretjorii

t/uuni muriti conversionciu. Niftit itemui

apte

dascrtbtt: Vellem huic uni loco msistere possem ad ordmandam chronologiam Sancti nostri

optimam videri nec ahum esse locum aptiorem ad cbronotaxim >tte Gregoriarue utcumque concinnandum: nam
y I

qualem

inferius

dabo

lUum mtelhgendo de

studiis ipsius generatimi

prout

DE TEMPORE NATAU

S.

GREGORII NAXIANZKM.

VII

prout fecit Gregorius presbyter. Verum dicit se impediri aliis Gfegorii versiculis, quibtu ait clare asseri, Gregorium natum esse tempore episcopatuspaterni. At infra videbimus claritatem illam TiUemunt.it nou nJsi imaqinariam esse. Interim
se fcretriginta

annos Httcraj*wm studiis

rledisse

argumentum subjungo, 24 Gregorius in Carmine de Vita sua pag. 4. narratj se cum S. Basilio voluisse Athenis discedere
itt

fiUum utwtn, quos habuit. Verumidin nta enu tentiaverisimilefacerenonpotuit TUlemonthu 27 Athit conatus ent pr&dictos versicuios alio juuro^uiiu sensu explicare, >/ ntcs opinioni >< />>< accom- wwto* &t mixhirc Nampostexpositumem argumenti infra \ ctffiiiiii/fiu/i, qno cfcdidit dictos (euloi < i pU<

r-i

bare:

cari

i/ot/

posse scnsit obvioetnaturaU,

i]

ita

%crUnt:

potriotn, intcrqite

t/tifis

rationes oltcqat

illam,

ouom duobus

exprimit versicuUsGrcecis.
interpretatione,

Nihil irnppfiit, quo rninus locum de tate int.elligamus, nf fecit liaronius, <-t Papebrochius fatetnr eam esse opinionern cornrnunfrn. Demde
fiit,

Hos accipe cum Latina

qua ver-

Cnffjoi iiini

bum

de verbo exprimitur,
vp<5vo{*

roiKi/ic
f/i/f

ifiiflf/t/ toqi/i potwsse f/c dvpUd Athenis diseef/endi, nimirum quio jom

Kal Y&p ttoXus T^Tpi^io toT; Xifoi;

"HOT] Tpta/.OGTOV
|J0\

studuerat, et quia vicinus erat

<n<ii>

trigmta

<x/obv tout'

7,v

?to?.

oni/oriifii: f/ffti/niif/ur f,/,srrrot,

GreqQrwm OmtO

Nam
Jam
Quo
ex

et multum consumptum erat studiis tempus trigesimus mihi prope hic erat annus.
:

355, quo verisirniUter dis<

hi versiruti sensu inteUiqcndi sint, colliqitur

ex Gregorio presbytero, qui Vitom Nazianzeni Grcece scripsit. Hic cnim ex his ipsis versiculis collegit, quot fere annis Gregorius studiis operam dederif ; et poq. 8 de discessu
ipsis verbis, ei

inchoare potmsso vigesimum in ma opinionc, ifffOf/tfp i/o/i fonqe f/bfnisse ob anno fricesimo. Hacten/ts Tillerno/ifius qui aliud postea ff/U/it responsum : sed hmc primum erf/minemm. 28 Primo Baronii auctoritas, guantumvis atias
fs\it,

annum

cetatis

septimum

ct

sf<i

ithm nx-

nobis venctftbitis

sit,

nulla

rem sic erprimit : Ita demum, tricesimo jnm annnin artium studiisexacto, patris sese restituit. Secundum opinionem Gi^o?ci ftujus scriptoriSi et sccundum naturalem verborum siipsi/ts

scribcns,

dos versicnfos Grcecos. Papebroch/o, in /psius scriptis

ad expUcanSecundo quod dicitur <tc

/>t<u/c r*t
u<>,i in\

positionem

enio, ita ut

}A nonadmiWmt

''"'*

"

fatsum

putem. Ooservat ille ad 9 M<tii in Grcqorio'2num. 1, Baronium, utpote Xingum

esse

Grcecce iqn</run/.

mendosa
ffc

interpretatione Lotina

gnificationem, dicitin versiculis Nazianzenus, se

fere annos trigintastudiisimpendisse, prittsr/uum

fuissc deccptum, ideoquc

fctfttr

locum

intellexisse

de

S. Grcqorii, qui

studiis crot iiitffliqmdns.

cum

Basilio Athenis disccdcrc coqitobot,

undere-

vcra non diu post discessit, currente verisimi/iter

triccsimo studiorum anno.
illaque fLnierit
circa finem

quod additur, Gregorium moveri potuisse od discedendum tam ratione fptuti^ quam ratione
Tertio

anni 355

25 Jamvero, cum Greqorius Athenis discesse?it circo finem anni 355 aut initium sequentis, ut omnes passim admittunt, initium studiorum illorum nequit fiqi probo/ii/ius quam anno 326. ReStat iqiturinquirenduni.

qua

fere cetate Gregorius

studia illa inchoasse videatur, et de qidbus loquatutrstudiis.

diutumi studiij verissimum essenon inficior, prcesertim in sententianostra. Verum non qucBritur, quid movere po/uerit Greqorium ; sed exo/ninandum estj quid in versibus istis dixerit. Jam rero siutrumque versiculum expendamus, rcpcriemus in primo ipsum generatim dicere multum a se temporis fuisse Utteris impensum; et in scrundo

Primonon
vir erat

toquitur de solis Athenienvirili cetati vicinus,

expticare,

quantum

fere esset istud tempus,nimi-

sibus

nam

aut

dum

ritm utannus trigtisimus prope i nchooretur ,quondo

venit Athenas, ut infra videbimus.

fuisset,

Senex
in ea

igitur

out senectuti proximus, quando inde di-

de discessu cogitabat. De cetate vero saa non loquitur ; idque coiiicjilur ex eo etiam, quod in

scessit, si

ad tricesimum

ttsque

annum

mon-

secundo versiculo nuila

sifio,

sit

conjunctio, nuita oppo-

sisset civitate.

Vcrttm dubitori potesf, on toquatur

nufht drtnum

ror,

qua

transitus

ad rem

Sanctus dc iissolum studUs, qutvccepit, postquam paterna domo litterarum causn exiveratj an vero
coepta Nazianzi studio simulvoluerit comprekendere. Posterius mifii apparet probabilius;
,

aliam utcumque insinuetur. Itaque nullam a/iam expositionem adniittunt iii versicuU quam de studiis S. Gregorii.

nom

20 Dcmunt

in uititno responso ipse TUiemo/itius

nec illacongruit sententur

^P 81^

Grcqorius in Ora/ionex paq. 102 docet se eodem

tempore cum fratre Ctesorio exirisse ad studia prosequenda ; postquam ambo in proprue cicito-

c
nalalis Gregorii recte

tis

disciplinis satis erant exercitati et exculti.

prudenti icctori snti< manifestat, versictdos isfos cum sua opmione conciliarinon possc. Qni< enim crettot, Greqorium fuisse dicturum de SUO <rt<tte: jam tricesimus mihi prope hic erat annus si
;

26 Quoproptcr,

si

iiltcmium

stiuliis se

exco/ere

tuntttm tunc inchoosset nui/un/ vigesimum septi-

figetm

inttr

annum
318.

312

e*

decem circiter aut duodecim natus erat annos; natoles ipsius eruntfiqeiuii circa annttm 314 out 310. Hoc aittem epocha recte conqruit cum tempore, quo S. Basiiius
cceperit Greqoriu^, dutn
sibi scnectutem

mum
qurt.

? Quce chronotaxis recte deducetur.

StC

si riro-

ritm otnni r.rcrpfiotie /nu/ortitn rrrb/t

rr/iUcare

aut rorrumpere /iceat? Porro ex

aliis

muttis UjUVeneSj
:

Grcqorium

rt

Basilium non

}'//'/<

caqut ottribuere, ut quilibct ridcre

consideret dictanum.

poterit,

modo

etl.Atta-

men quia
et 318.

citius

studia

illn

inchoore potuit, satis

annorum $ed fuisse in rrtftte ririfi, t/on modo quando Athenas deseruerunt] sed et diu ante. Sane Gregorius de
q/tuffs fuissf/it fcttite vigintiet sex

mihierit, natalem Gregorii figere inter

annum 312

conjttuctioi/f
/)!</.
i,

siut

cuni

HasUio loquens

ibidem

Si cni videatur Nonna mater ipsius tunc plusculum eetatis habuissr pro primo partu, ntpote qiurtum erat intcr annum triqesimum et quadragesimum ; non dcest idonea ratio cur serius niiptutn credamus: nam persecutio Dioelctiuni
,

ipsum non juvenem, sed virum rncat. Verbo occipc : Mp singularis Deus junxerat sapientiae viro. Quin et virili cetate fuisse videtur Basilius, quando primum Atkenas venit, idque
r.r

abuntfr roifiqitur

Or/tfione\\ Greqorii

in latt-

sine interruptione seevierat usque

ud annum

311,

dem

Basilii

</i<f</.

quo sublata
cto

est,

saltem

ad tempus
Itaque

notabile, edi-

Galerii

Maximiani.
;

verisimile est

Nonnam non
postquam iila tam provecta,

coqitasse de nuptiis,

quamdiu du-

30 \<t//t. ut uiittuiii anteriora tpshts studia, pog. 320 tficit t/r Basilio, hunr venisse Atherias cum miriflca et luculenta spe expectatum. Eteniiu in

rorit persecutio

ac tandem nuptias contraxisse,

multorum
etc.

linp-uis

eessaverat.
ut

Tunc necdum eratoetate non posset du<>s parere ftlios et

advenissel

Pag. 328

tim in veneratione erat,

antequam apud mulr<s staut qui fama et auditione

versabatur,
:

Nam

jam

DISSERTATIO
VIII

virum) pnecepissent. Ex qui ut solus fere ex omnibus. n*c (Ftati Gre- quo effectum goriietliasiiii; studiorum causa Athenas veniebant, communi

jam eum (Grwcc

est,

ivfipa

ntstrodetodes

quijuvenes tunc non erant,

sed dtidum
viri.

legesolutussit, majorem utique honorem, quam nuper novitii (Grace xaxi v^v, id est, quam pro

F-*JS
.

aam
Xou

esse.i*

adveniente)conditio frrre videbatur,consecutus, virtli fla>c atiaque persuadcnt, Basitium fuissc wtafe, quando venit Atheuas, ubi jam tunc erat
Grecjorius
;

nnn minus OpDOSttam

iqnorabaf,

esse3

smm

w/orcm Suulw, > auani P" st hmc nostra esse falsam,

et

sit vera.

nam

tanta

fama

advcntui pravia,

33 Cur ioitur nriorcm

rfrartafamopinioitciu r

quam

nostra

sentcntia.

honor advcnicnti habitus, non videtUur tocumhabcre injuvene, prwsertim cum Greqorius de adventu agens, eum sa>pe virum voo nonunet autvh^v nuper advenientem, nullibi juveflem
tantus

smtcnlur rctractata> y rlnutdifficultatibus soiiUS

U/ii in
niiiiit

uteretw PapebrocMi eontra PapebrocMum tthtque comparat opinionis difficultates sum

responsis

Cw
rum

Ejus contra
illam argur

meuta
de.nda.

esrpen-

ea roce (rcquenter utatur. Jam wquus lector consideref ,qu/im prohabilia loquatur Titlemontius, dum Basilium et Gregorium injuvev'ov,

licet

de

aliis

ad argumenta Papebrochu me-

neritin viriiiwfatr liasihus

Athenis facit disccdentes, cum eo adveimo ctiam prohahiiius Greqorius, qui jjaq. 320 testatur, se aliquanto
ni/i CBtale
:

qnavi/,

utrimque multas esse ? Cur nos/ram nu/titn direc/r oppudemum sententiam essct, cum hajc sota tunc ipsioppuqnanda
iectorihus difficultates
jjosse prceter

nisi u/ persuadeat de rrra ipsius sententia,

iltam ohjta nisiquod pcrspiceret, nihit contra

ante Athenas venisse, Basilium haud multopost.

Alia ratio
'11

prudenter

Porro, ubi dixerat Tillemontius, velle se "f

duos versiculos, et voces ex atio versicu/o ? Yidit nimirum fortasse duas

Tiliemonfius,

THlemontii

posset ddmittere studium istud triqinta

aihlit,

annorum,

pauca

sihi fore

arma,

si dirrr/e

nimivm

festi-

se in eo supposito
circa,

nantisrejetta.

Grcqorii

annum

320,

fixurum nativitatem initium studiorum

testatur, jjucros

cum

circa 327, quia Chrysostomus

rtiiiiii
r
I

qredi.

non defutura, Hinc veram Papebrochii sententiampoans

in

ptura vero sen/entia nostra conqrederetur, opinionem desertam vellet agsi

fine attingit,

quinto cetafis anno sttuicndi qratia

ad

col-

solum verhis

Ut

arqumcntum

legia missos fuisse.

tinaf
:

evum nimium rursus

Gregorius
et

hic fes-

suum

nam

vel sic

Basilius senectutem sibi attribuerint,

maqis etiam antcquam

contra responsurn Papebrochti ciefendat; et omnia sua arqumcnta diriqit contra Suidas opi-

nioncm.

Eo

sane

artificio faltcre potuit incautos,

habcrent annos se.raginta.

Prceterea Grcqorius

sed non sine

toquilur dr studiis etoquentuc,

tuntur pueri quiiujuc aut sex

est ratio

ad qua> non mitannorum : nec ulla

tum decet. gumenta ilta, quibus

cjnari

damno candoris, qui virum erudiEqo vero, ut toltattir illa confusio, ursola Suidce opinio

impu-

probabilis figendi ua/alem Greqorii jjost annuin 318. Ceterum hoe loco velim, sfudiosus lector mecum ohscrvet, Tillemontium hic agnoscere, annos illos ferc triginta, de quibus loquitur

potest

expendam
jici

alia,

De.inde examinabo. quce contra nostram quoque oh-

primum

possunt.

Gregorius, incltoandos esse anno 327, non anno

329, Ut illos
ijjsc

inchoare coqitur,

dum

eos, vet

invito Grcqorio, de ejus attate vult explicarc.

sic ratiocinatur Tillemontius Cum Primum Nanzianzenus anno 389, ex Suidce sen- Tillcmontii argwnentum tentia natus est anno 299. Binc sequitur, eum contraSiiidam; studio eloqueufiw operam dedisse usquead annum

34 Primo

obierit

(eiatis 57,

quia Athcnis, ubi

discessit

ante finitum fere

inqttit,

JuUanum vidit, non annum 355. Xofandum

iret

quoque,

Grecjorium, priusquam
valedicere
;

Athe-

consccratum Deo fuisse a na/ivi/a/e. Eaclem dicenda sunt de stud/is S. Basiiii. Respondeo, ho?c quidem recte
et
et probabiliter objici

nas,votuisse

mundo

V. Expendunlur argumenta, quibusTillemontius post Pa-

contra sententiam Suida>\ ob hasce simitesque alias 7'ationcs Papebrochius deseruit ut nimiis ohnoxiam difficultati-

quam
bus.

Verum

tota luxc objectio nihil habet difficul-

tatis in opinione

Papebrochii in Addendis

pehrochium opinionem Sui- mum VII Maii, Bacrtii ad 14 Junii in Basilio, et nostra nam secundum iilam Gregorius et Basidae minus probahilem osten- liusquadracjinta circiter annos habehant,
:

ad

to-

cjuando

dil: at illa nostree sententia*

non repugnant.

Hcec autem a>/as minime miranda est post absoluta siudia , cum viderimus
.

Athenis discesserunt

Greqorium
disse.

triqinta fere

annos studiis impen-

Aitificiwn

TUlemontius, cum
tatrs

in

Tilkmvutii in

rrprrirct

inu/tas

sua opinione difficutet magnas quihus

,

35 Til/emontii ratiocinium petitur ab alterum ejutanno,juo Gregorius et Basilius preshy/eri fue- dem ratiocirint Ordinati quod anno 362 contiqisse obser- nium inutite,
Gregorius conqueritur, tnquit festinatum expectandatn fuisse senectutem. Vir autem sexaginta et trium annorum immento similibus utetur verbis. Pro hisce margtne assiqnatur Oratio i j p a( . 40 sub tit tera E At ibi Gregorius non dicit, exspcctandnm fnisse senectutem : quod revcra parum propne dixisset, si fuisset sexaqenario major. Vemrn
miuin
fuisse

Alterum

vat: et S

curruptis lireqorii vcrtris

Qppugnanda
Sufdffl potius

non poteraf
nescio

satis jirohahiliter sc expedire,

arte

quam

honesta,

uti decrevit

qua sim-

plicioribus

sententia

fucum faceret , ac persuaderet, in suw opposita non pauciores reperiri diffi-

nultam aliam rcperio causam, cur longa disputatione oppugnare potius volucrit sencuttafes. Certr

ptatam,

trntifim Saidic, a Papchrochio nostro prius adoet non diu posf ultro mutatam, quam

^%^:Quandohcerunt,etqL m
ratio

ipsarn senicntiain Papcbroclui et nostram.

quantis .v.ri foptissimi?

e^
qui-

Non

dem

Ne extrema

ignorabat Tittemontius. Papetrrochium tom. VII

senectuiihmo rei prmstituta,

pus censen debet Unusquisque facili vidlbit distincjuendum

longum tem-

m TEMPORE NATAU
corrupta a Tillemontio fuisse S. Gregorii verba,

8.

GKEtiOKII NAZIANZENl
facile septuaginta et

IX

distinguendum esse inter sencctutem simpliciter, e/extremamsenectutem, indequerecte concludet,

quce ne quidem contra Suidce sententiammultum
Toboris haberepossunt.

duos;

si

media

fuerit ktier

Verum Gregorius in nostra

opinione ne quidem annos quinquaginta eo tempore numerabat, in sententia vero Tillemontii annostantum trigintaettres, Si modo consideremus satis videbimus eam mciius Orationem totam convenire viro fere quinquagenario quam annorum triginta et trium; nostrteque opinioni favere
,

Cmarium, saltem annot sezagfnta n quinque. Respondeo, Suida senteniiam Uerum hf,t argumento minm probabilem videri eum Gorgonia secundum iliam obiUset texagenaria
et
,

Gregorium

rertomajor.

Y<;tt,

meplf

prorstj

rtobti

Objice

secundum nostram sententiam obierit inter annum cetatU quinquagesimum et sexagesimum. Videdicta num. 17. 39 Hactenus recensui ea argumenta Tillemonttt,

retur cetas Gorgonim, cumilla

*ftnrftrf<fa

ttrtiumargutnentum invai (fum

:

magis quam incommodare. 30 Tertium Tillemontii ratiocinium ducitur ab annOj quo episcopatum Nazianzenum cum patre
administrare ccepit Factum id inneeiitur anno
371 aut 372, quando in opinione Suida* Grego-

sententiam, anendnenostrumtunc ^^niia, defensam, itaoppugnavit, acsi tmimqnaret Pupe- "?***

ii/c

quifjus

brochium nostrum, quem ubique laudat tanguam 7^'Xli /*"*""' ii/ius patronum. Quht etctrcafinemadeam oppu-

gnandam redit, sed i/iud argumenturn, quiaconnexum est cum a/io, quod nobis etiam contrarium
Interim sententiam Suidoi , licet eam deinde adoptaverit Pagius ad annum 354 num A\,et
observo,
ta/is

annorumfereseptuagintaettrium, Tunc ad munus acceptandum, dixiteum esse Juvenem. Vcrba, qute Gregorius
rius erat

credidit, infrat ommodius recensebo.

vero pater ipsum urgens

patri suo attribuit in Carmine de Vita sua paq.s hmc sunt Latine reddita : chare fili, te pater supplex rogat, senex vigentem etc. Sedpro voce

NaAlexander ad Historiam ecclesiastirom secuii iv Disesrt. XIII prop. m, nimhs uideriobnoxiam dtfficu/tatibus, ideoquenon satis probabi/ern

Latina vigentem, Greeca est vsov, juvenem. Respondeo, juvenem proprie dictum ne in Tillemontii

quif/rm sententia tunc fuisse Gregorium,

cum

Nec Suidte auctoritas tanta est, ut ciedi nequeat, ipsum in cetate Nazianzeni aberrasse a vero: at nul/a est ratio, cur credamus, ipsum triginta
esse.

secundum hanc annos haheret quadraginta et tres. fn nostra quoque sententiatune Gregorius aliquot annis aherat a senectute, sive ab anno sexagesisimo. Itaque vel Juvenis idem hicest, quod neodum senex vet, ut magis credo, Nazianzenus patrem suum inducit loquentem more senutn decrepitorum, qui suhinde senibus quoque juventutem objiciunt, modo hi notabili annorum numero ab illorum tetate distent. Sane id senibus tam
:

annos addk/isse ad oetatem Sancti. Contra, sicut paucis annis serius, guam oportebat, mortem Nazianzeni fixit Suidas, ut utrimque a/rnittitur, ita
verisimit/imum
annos.
est,

eumdem

errasse etiam magts

totos triginta

in Sancti cetate,

non tamen ad

familiare est, ut illorum mores parum noverit, rjui mirari potest, a sene, ad annum centesimum
accedente, objici juventutem viro fere sexagenario.

Ne Suidce quidem sententiam deserendam crederem ob hanc objectionem : adeo solent senes
aliqui

VI. Expenditurargumentum,

omnem

cetatem despicere sua notabi/iter

infrriorem.
quartum Suida contrartum, ut
tio:
et

quod solum pro

opinione

37 Quartum Tillemontii ratiocinium hoc est. Gregorius anno379 missus est Constantinopolim ad fidem ibi restituendam. Hoccine est munus

Tilleraontii potest adferri.

ipsi Tillemon-

congruum seni octoginta annorum? Addit, ipsum ad concionem dixisse primum in ecclesia parva,
gorii,

ac deinde in majoribus. Respondeo , cetatem Grequando venit Constantiuopo/im, verisimi-

Tota

structura

Til/emontiana

unico

nititur

TiUenumtiut,
cuju&sententta

titertantam non fuisse, ideoque Suidce opinionem nobis non probari : fuisse tamen eo tempore se-

nem

ex Oratione xxvn, ubi ioquitur de senectute sua cana et de vitae diuturnitate. Verha dedi num. 5. Jam vero in nostra senpatet
,

tentia
vitce

revera senex erat, utpote inter

annum
constituobivit,

fundamento, quod ille solidum esse contendit. Tantam duobus carminibus vim tribuit, ut credivelit, ea argumentis nostris omnibus prtevaicre. Quin et Papebrochium dicit fateri, nullum dari medium cunsentiendum esse ( opinioni Tit/emontti) aut textum mutandum, et prceter
,

argumtnto,

sexagesimum
ut

et

septuagesimum
At

morcm
ait,

tus, ita

munus concionandi, quod

difficultatem.
:

msolubilis

adducit ha>c Papebrochii verba ; Alias nodus. Verum Papebrochius solum

esse insolubilem, si

nullam patiatur
ipsi

Tillemontio
ipsius

nodum
,

carmina

intelli-

hic

htxret

aqua

nam secundum

gantur

calculum

annos

tantum quinquaginta nume-

rahat Grcgorius,

dum
ausus
ut

Constatitinopo/im venit.
senectute
est loqui,

prout reddita sunt Latine , et prout intei/iguntur a Tit/emontio ; nam mox post clata verba incipit probare, istam carminum significationem nequaguatn posse consistere cum a/iis Gregorii dictis. ffcec argumenta Papebrochii
pothts examinasset Ti//emontius,
set ei verba, quce

Qua

igitur

ratione

de

sua

et

de

vitai diuturnitate

prcesertim in

Oratione contra obtrectatores suos ?

sisscnt

Nonne

hi ri-

quam
:

affinxis-

ineptum etjactabundum, qui anttos rtatus quinquaginta senectutem suam et vitaj diutumitatem al/egaret ? 38 Quintum argumentum petit Ti/iemontiusab qutntum item astate S. Gorgonice sororis S. Gregorii Naziancontra Suidam,sednobi$ zeni; idque ta/e est. Mortua est Gorgonia post tninimeincomannum 309, ettamen non attigit senectutcm. Atmoffum qui si fuerit natu major Gregorio, ut admodum verisimite est ; habuit in sententia Suidce annos
:

hominem,

neque enim ul/ibi fasstts est Papebrochitts, nullum dari medium, consentiendum esse aut textum mutandum. Adco faisum est, htec dixisse Papcbrochium, ut ne unicam quidem partem ex f/uabtus Ulis, qutE i//i tam /tdenter attribuit Ti/irmoatius.
dixit

numquam

aut /oco per httnc a/lcgato,

attt

a/ibihabeat. Xttm-

quam

ostendent sectatores Tiiiemontii, vera esse

41 Credidi*

a/iegata ipsius verba.

DISSRRTATIO

A
prpermpn
i/tius firmitatr

41

mum
.

MW ;
j

Credidit quidem Papebrochius versiculum sensum perduci levi corrcctione ad verum >,/ in eodem /oiao II Man png.SAb de ea
sic

ndvcrsnrii, sios/e/ulcrc tionem Sudubunt mu/tum

.

suam meliusadprovoluerint, interpretationem autmeliorem posi/it/ti patris Gregorii conducere

essr.

laudatPape-

bmhium.

correctione
j(

toquitur

Correctionis porro meae

(int i ;ini

...

ideoqoe

eam

quIHus Ms. auctoritate fulciri scio, libenter dimittam, cum velaliam

qui, quin

i/tsr ,10/im seVrritiu da/m/i r.rplirnfiiiunii primum vcisicuhnn prrpcratii fj/t/nc

redditum credo. Intc/im observo, data interpretatione VOCtS

tio/tc
Ouola,

magis ftindatam certamque invenerit quispiam, aptiovel explicandaa phraseos istius rationem
rem, quando omnino constat (nti tecisse mecredo ut constaret) opus esse vel correctione vel explicatione aliqua prater vulgatam lectionem atque
sententiam.
montius.

mdior

cst,

qUCB ccrtc ipsorttm iit/crprcfnsiprimi retineatur versicuU m-

tcrprctntiOytotum TiUemontii nrijiimcntttiit ja?n dissoIvi.Nam si Grcoorius pnfer nnnos conve>'siani

Nemo non
t

videt,

gunm

hcec

sint,

di-

suwprtvvioscompnmvcrif cum n/mis fih/Jmjusnatalis figendus crit circa annum 320, autS2l.
44 Secundo vox
pfa?
,

versa a verbi$

quas Papebrochio attribuit Tille-

cum <7Wffmannos seu tempus

ruino$'>

Nimirum
,

Papebrocl/ius non dubitavit,

vitae explicttit itifcr/ircs, significat

eHam

vit insundc.

nitatur fundu-

mcnto

quin

falsa esset vulgaris

versiculorum illorum
conciliari

titutum, ita ut hinc quoque clici fortasse possit

alia inferpetatio.
est pra>terit//m

interpretatio

cum nequeat
:

cum

aliis

Tcrtio

vcrbum

^ietp^o

pro certa habeo

atque eatenusipsiussententiam sed candide agnovit, sibi non occurrere interpretationem aliam, gtup sa/is videatur certa. Einc conabor facere, quod ille effectum
S. Gregorii
dictis,
:

h^t^p^a^

significationis cst ad-

modum

ambiguce : nb illo tamen mnxime vidctur depcndere legitima versiculiet genuina explicatio. Hanc autem voccm ita su/n/ possc, utnulla

cupiebai

neque msistam

h's,

quce ipse hactenus

fint mc/itio in tota versiculo

de tempore

vitce ]$lii

ad explicatianem dictorum versiculorum attulit. Dubo, mqunm, talem explicationem illorum versiculorum, quales mihi volventi versiculos occurrerunt variw, ut in ea dc mtate Nazianzeni nulla

Gregorii, ccrtum cst est ct indubitatum, u/

mox

os/cndn/n ex ipso ctinm Nazinnzeno. Qunrto vo-

cem S70; i/i sccundo vcrsicttlo no/t /tcccssnrio exponendam, prout modo exposita fuit, c.rcodem
Nnzinnzci/i Cuniiiiie infcri/is
diosis lectoribus
pi/tcbit.

mentio. Ea\c igitur sisit legiHma, tota Tillemontii structura, subverso fundamento, penitus
ftnt

Xu/ir stu-

considerandum

rcli/iquo,

an certa

corruit.
Oste/iditur,

possit csse interprctatio, t/bitof voc/t/n significatio

est

ineertam esse
significatio-

qui afferuntur ex Carmine Gregorii de Vita sua png. 9, hi sunt cum Latina in42
Versicidi,

ambigua. Diffirnitafem hai/c

recte interpre-

tandi

Nazianzenum dudum

vidit

Erasmus, qui

nem versicuh
rtim,<juos

terpretatione vulgata.

OSxw
'O70;

tocjoutov l/.\XB'i(xpT y.yi; (3(ov,

t

Inudatus ante Opcrn Nnzinnzeni, de ipso tnle dnt judicit/m ; In Nazianzeno pietas propemorlnm ex
aaquo certat

adducit,

otijXOs

OusiSv

lixoi ypfivoc;.

cum facundia
:

sed

amat

significan-

Nondum

tot anni sunt tui,

quot jam in sa[cris

tes argutias

quas eo

difficilius est

Latine red-

Mihi sunt peracti victimis. Hoc totum adversariorum fundamentum, quod quam sit ruinosum, primum paucis ostendam. Ut
legitima
sit

quod plera?que sunt in verbis sitae... Me semper deterruitdictionis argutia, et rerum sublimitas, et allusiones subobscura3. Vera hcec csse, ostendimt frcquentes
dere,

certe a vertendo Gregorio

interpretatio,

singults voces debent

interpretis errores,

admittere

eam
;

significationem,
u/ certa sit
et

quam

illis

attri-

igitur prudenter
esse

dicat y

maxime in Garminibus. Qu/s argumentum TillemonHi

bnit interpres

nnica, debent sin-

gulmeam solam
iii

haberesignificationem, autsaltem

sig/iifica/ion/s

aliarum vocum concursu aliam ndn admittere. Attamen hmc secunda conditio certo locum non
habet
i/t

quod ex versiculis incertce adeo sumi/ur? 45 Porro non solum dub/a mihi apparet vulga- ?< et dktu e8r8 * Ju to""n ris ista i/iferprefaf/o, sed etiam probnbilius vitiosa
t

solidum,

daiis versiculis, ita ut interpretatio neet

et significntioni

vocum contrnrin

rsi

queat esse ceria

sive
Oufffa, iiini
if/

unica.

Nam

I)if fir ,,/frr ostc/i-

primo vox SumSv

necessario explicandaestdevictimis

sacris,

qis usitatum

explkat interpres; cum (W a multo masit pro sacrificiis profanisgentilium, Adjuncta etiam minime cogunt vocem, illam de

dent adversnrii, ullam in fnmosis istis vcrsiculis mentionem fieri de n-tntc Nazianzeni, autcompara/ionem institui inter annos vitce filii et
sacerdotii

viddu>

tiosa.

paterni.

De patris wtnte

h,

primo

versiculo />mbn-

sacrificiis sacrificiis
tius

sacerdotum potius exponere

gentilium
:

quam

biiiasagi/ur.uon de vi/afilii. Ut ctiim primusversiculus significet,

de

nam
est

pater Nazianzeni diu-

adlitteram,
cesscest, ut

Nondnm tot Nondum tantam

nb

anni sunt
vixisti

tni, sive
tte-

profanos secutus

gentilium ritus,

quam

sacerdoHum administravit. Si

apud
:

Grcecos hpexpXv
h-j^i,., est

igitur interpretar

vere vitam
t PV/^.

nam
in

vitam:

significet vi-

tionem primiversiculi legitimam etcertam interim

prceteritum
,

Atqui multa

supponamus; necdum poterunt adversarii ostendere, de tempore episcopatusagi hic potius,quam

de tempore, quo gentiliHa sacrificia secutus erat Gregorius pater, annos quinquaginta, ut mini/iiiini, im/i/s, dum conversus est adfidem.
etconsequentei

nultis

Le.riris

tumvis

adducant

vocum

Grwris nexempla, er quibus

vel

h^qm

significaHo

erui potest,

minimum
,

mxhioccurrit, ex quo colligere possim Grcecos phrnsi h^xovy f;fov nliqanndo usos esse pro phrasi

argumentum
ijisiuii

ea comparatio verbis Grcecis est consona, sic tsque aut magis conducit ad propo>t/

Aii

Quippe

Ln/mayheve vitam. Qttnrc, cum tiliam habeamus sigiiificationem prcedictce phraseos

Grtecce
nisi

labare,

situm,
citiitt,

quam comparatio cum

filiuni,

adversarii ostendant,

l,
{

,^h

sibi </

hr sqU

sacerdotio. Pater rirrre ct/piett/em,

ejus'festi-

hortatur, utpro seadmktistret episcopatum, que hortatio cequivalebit his verbis : Cur ita

cosaliquando mitatum fuissepro vivere vitam dicam constanter eam istius pbraseos
tionem ex
cot/fictan/,

^ apud GraL
significa-

mera

interpretis

conjectura fuisse

nas

''"'

''

;|,M

solitariam, nf exiguo

huncque errorem

tempore

epis-

reliquis ipshts e?7'0-

mul1 deinde l,;ill "> temporis ad l>eo serviendum ttaque nec tibi deerit fcempus ad vitam quietam aucendara post exiguara episcopatuaadministra;

copatum administrare renuas. Ego plures annos perdidi,quam tu hactenus vixisti et vel sic

ribus

addendum.
h. [T-pEiv,

46 Jntn vero aiinm vor/s

bnm h^T 9 i,

v/nm habemus significationem : nam Lexica

expotttm/

eamque

obvcr-

Explicatur
pi-imus versicnlus.

cerbam vero simplex

aestimo, expendo.

dimetior aut emetiorv,^ metior, ac ^anslate Cum autem verba composita

scepe

:: ;

DE TEMPORE
saipe
plieis,

NATAU

S.

GREGORU NAZIANZENL
:

7.1

habeant etiam significationem verbi simaut eivalde similem, et parum auetam, ut hic fit in verhis h^tx^ et piiplta, dimetior et metior, valet

censeri debet senectus enirn curn prodentia conjuncta imperitae jnventuti pnestat, ete., Im-

pro eadem metaphorka significaiione verbum compositum fapsx$lar, pro qita usurpatur (jLexpEw. Quare, cum ipse Nazianzenas dtcat yaaxpf (jLeTpstv euoai^ovixv ventre metiri (sive ;e.sti-rij

tempestiva igitur fdtssel extenualio Ula cetatb Gregorif, m-i uliibt tota patrii oratione rei

necrtssitas fuisset iialinitn.

mare) felicitatem, ut testatur Crispinus in Lexico: minimemiraripossumus verbum Ixpetpeft iu cadem fcre significatione ab co usurpatum fuisse: ac
Lati/urredde/utum (Mmetivi, aestimare, expendere,

dUcedam, erudi- 'P& eertc me data ? versicutorum interpretationi non tam ftrmiter etOmdari
,

49 Ceterum

priusquam

!>><

tum

lectorem iterum veiim monitum,

adhajrere, ut inficieratias etmUes eorwndem <er- mmfcrf. siculorum explicationes dari posse. Sane magU perspexr, vera rli.iissr Erasmu/n ante laa/latam rfc

aut potius penitus aestimare, ut

IxfMTpEiv

pluscu-

difpculiate

verum Nazianzcni

sr-nsi/m

asscqaendi
m<- expres-

quam^tx^. Quare habemus siqnificatiouem primi versicuti, quem ad litteram sic

lum
significet

qw/mut pro

certo haberi velim

eum a

Latine reddo.

sum. Nam inquirendo in varias siq/t./ficationes singutarumvocum, tres quatuorvealias eorumdem

versirulori/m explicationes invenisse mecredidi, dubitariqup satis diu, quam er illis tandem eli-

Nondum tantam
Ita toquitur pater

penitus ?estimasti vitam.

filio,

exprobrans

nimirum,

quod tantum necdum c&tati, quantum eidem

ctiam
erit

detulcrit

decrepita? suce

deferre debebat. Sensus

gerem. Attamen nutlam inveni, in qua fiat mentio de cetate Nazianzeni : neque enim dictio Grrxca
y.[x[jiTprt xa5

bonus, si quis malit legere per interro-

(ov

cjtue

sola

cetatem

Xaz/onzeni

gationem

insinuaret, vtdetur sic exponi posse,

Necdum tantam
uti et

expendisti setatem

here.
litte-

Boc autem

sufficit

nedum dead propositum noslrum

secundus

47 Secundus versiculus exponi etiam ad

nam, sidubia
est

sit rcrsi, ah,

am

expficatio, ifla sola

dictis

sine mentivne
(statis

ram potest de

diuturnitate sacerdotii, sive per in-

probanda, qua> cum reliquisS. Gregorii

Nazian-

zeni:

terroqutionem,(nam vox Grieca Zaot etiam interrogationi servit, utprobatur in Lexico Grceco-Lotino Roberti Constantini) sive per exclamationem A ttamen cum vox Saos etiam sit quicumque, quilibet, etc, prout paulo ante Gregorius dicit filio, se non
.

concitiari potest.

Non
,

posse autem
,

cum

iis

conci-

tiari interpretationem antiquam sen.su Tittemontii i/ttettectam luculenter evincunt argumenta antc data.

omnia illa, quse spectant ad qusecumquedeliciarumsunt; malun versiculum sic exprimere: quodcumque praeteriit sacrificiorum mihi tempus: idest, Nequeo deinceps ipse amplius sacrificare. Quce crat ratio ompetere 8a
Tpucprjs ,

delicias, sive

nium aptissima ad

filium

movendum. Sic

iqitur

versiculi apte jungentur.

VII. Aliud Tillemontii argusacrifi-

Necdum
Milii

tantara

penitus considerasti vitam

praeteriit

quodcumque tempus

candi.

Habes, studiose

iector,

explicationem versiculo-

mentum, quo contendit Gregorium saltem post conversionem

patris

rum, quorum
quos iterum

vitiosa interpretatione in

plurimos
neoterici,

natum.

errores inciderunt scriptores

rocjo,

non pauci

ut ostendant interpretationem

suam
vet sic

esse linguce Griecce

consonam. Bocautemsi
forte ostenderint,

prceter exspectationem

meam

locum habere nequit ea interpretatio, cum quia repagnat cetati sanctorum Gregorii et Basitit\ tum quia nostra est conformior toti contextui
et

Tillemontius paulo
atterius
quresivit
;

versictdi

inferius ex textu Gro?co Lkuitur versiculi, ex subsidium opinioni

sua>
(jiiib\ts

proposito Greqorii,

utmodo ostendam.
ut fitium moveret,
se

ubi Latina interpretatio eidem alias est

arguTitte-

mentvn
montius:

C
hasc

48 Gregorius
ecclesiam

pater,

ad

contraria. In Carmi/ic 4 pag. 71 Latina interpre- sumpsit

talio sic

autem

Nazicmzenam pro

administrandam,

habet
;

interpretatio

jam

cceperat

eum

urgere variis precibus, inter-

magis ad rei propositum accommodata

est

posita etiam rei honestate, sed

sua cetate aut de rei

rat.

necdum de grandi necessitate quidquam dixeservitii,

quam vul:

In hisce vero versibus necessitatem

pctcbat,

garit

quod

demum commemorat,

ac deinde

mox minas

adjungit.

Necessitatem autem non

filii ,

poterat ostendere extenuando cetutem

aut

eam cwn diuturnitate sacerdotii sui comparando scd eam probare debebat, annosam adeo senectutem suam ostendendo ut jam viribus careret ad munus sacerdotii obeundam. Htec crat oratio
,

At me praecipuo Christus donavit honore Primura etenim matris me dedit ipsepreci. Illa autem ( nato siquidera nil majus habebat) Me tibi perpetuum vovit in obsequium. Nal/m contendere, eadem Grcece expressa esse verba, aut omnino fidetem esse hanc intrrpretationem Latinam. Quin imo nec textum Grcecum fidelem existimo, licet verba taudata a litiemontio mendosa esse non credam. At ea difficuitatem non habent. Veisicutos accipe
AuT&p
[xot

Xpi<TTo; nepiioafov

t\jyo<; (Jtzo^iiJv,

aptissima adfitium tandem permocendum. Contra

vero
hic
niliil

npwTa

jiJv cu^<Sjxev/]

vsioGsv IxxpaSirj?

wtatis

fitii

comparatio cum
junior

an/iis sacer-

MrjTepi oiupov sSwxs, xa\ ^x toxeiov uneSexTO

dotii sui conduccre poterat

ad filium movendum
,

AGJpov, eVei Texvov ^epxepov ouoev e/wv

cnim quanto
i

fuisset

tanto magis

'Ev

7rdat XTEaTEaaiv,

munere episcopali. Certe Naziancoram patre maxime ab cetate in Oratione zenus sua ratiottes non obeundi sacerdotii alleqaverat,
abhorruisset a

Verum

pag. 30 urgentibus ad sacerdotium suscipiendui/i sic responderat : Ne extrema quidem senectus huic rei praestituta, longuni terapus
ct

mihi Christus eximiura iiouorem praebens Priuuun quidera oranti irao ex corde "Secundum Matri donum dedit, et a parentuin terapore
,

'

accepit

Tiilmont.
a pareulibus

donum,

etc.

Reiiqua

DISSERTATIO
XII

teUqm

quia adproLatme non exprimo, cum

/"'"" positum nostrum nihU

?"'"

***-

juventute al ipsa juve tioncxpag. 32:Quaraquam nitum acdtussum(libetenimaliquidmultisincog

[

I)

efferre)

atque ad

Deumavulvaipsaprojectus.et

sfd voces,

qvas allegat,

male interpretatur
:

dtttUF

iUanwi voftim
explicatio.

gorii,

aj wsaon dependet. dictts versicutts tan51 Porro Tillemontius ex l*iw,indeque coltum allegat duas has voces, simulac natus est, ab utroqm ligit, Gregortum Deooblatum, et consequenter paparente fuisse Christianum. trem ipsius tunc saltem fuisse verbis est mens GreVerum non ea in allegatis pra>ncc voces Greecoe hanc explicationem
m

donatus. ex materna pollicitatione

cpq ttits

Jam

vero

cibJ sematris precibus

dicat, licet

quoties dicat Gregorius, tee/or 'considcrct, impewtum, se Deoamatre impetratim

oblatum:nectammumquamsimilequt^
fntnc a/iis laudibus

frcqucntet ceU

conmufto rectius unusguisque bret. Hinc nutcm Ohristianonamm necdum cludere poterit, patre

multa aha esseGregorium,pr*3sertimcum tam

fenwt

negtte

enim Greece

dici

soletMiyo^ht

Constat ettam cx tox^v, pro, accipio a parentibus.

variis hcis
sicat soli

ut videatur argumenta id clarksime evincant, prudenter negari non posse.

patris 54 Nec vero paulo ante

^nvmionm

ipsoloco.

a sola matre infantcm fttissc oblatum, hoc matri oranti donatus a Deo dkitur Quareistudhxmlwhic significat tcm-

quemadpm, quooblatusest et acceptatus a Dea, h^-.r^ ajnventute h K a.5o; a modum dicifur

puero, multaque a/ia
sic

ut pnma natusestGregorius; sed tamdiu ante, ^, soH ferv a matre didtcerit, stcut mah iaHri()m dogmatafidci ChristiantB et Gorgonia soror. Liquet G re,,orius et fratcr ipsius Ca>sarius
.

gj*f

tempus significant tam

institutionem hocrursum exipso Gregorio, qui nttmquam patrt. matrifrcqucnterattribuit,

Grmcc quam Latine. Hic autem oblatus dicitur, dum adhuc erat inparentibus, idest, priusquam
natus imo
voces
et

iUarn parcntc SlC /oIn Orationc i pag. 40 de utroque labor, raea hsec cura. meus hic ^///*/r;Deinde

conceptus erat, idque significant ha>

h. toxfov.
,

Deo
locis

pctiit

Nimirum Nonna mater filium a eumque statim promisit Deo, ut aliis

sanctorum parentum canities et hujus. inquam, patriarchre Abrahaa, mitas nuvenerandi mihi capitis, atquo cum angelis
hoc
est,

mhr-

Gregorhts ipse claris verbis indicavit. Ftaque

merandi;et
doctrina
iBtvoJoTjs,

Sara?

(mafris

Nonnw) nOS

in fldei
cst,

expositio nostra et
verilati

vocum significationi, et historiai consonaest: utnque vero contraria est

spiritualiter

parturientis.

Gratce

TiUemontiana.
eaguecxvariis
S. GrcQorii

smt pag.

52 Audiamus Gfegorium in Garminede Vita 2, ubi de matre sua sic habet

Spectare,

idest, qua2 parturivit, seu instituit nos. In Orationex in laudem Ccpsariipag. 101 rursum parentes /audat : et de pa/re quidem ita orditur:

lods firmatur,

Cupiebat ipsa masculum foetura domi magna ut pars cupit mortalium.

Deuin ergo supplex orat, ut vota expleat Atque, ut negabat impetus frseno regi, Quem postulabat, hunc statim donat Deo, Alacritate raentis id donum occupans ; id est
pratveniens.

Pater quidem ex oleastro in fructiferam olivam ete. At nihil de instifufione /iberorum in fide. Contra hanc matri adscribit his verbis: Mater autem antiquitus quidem atque ab
pulchre insitus
ipsis

proavis

Deo consecrata, pietatem, instar

necessaria3Cujusdamha?reditatis,nonnd seipsam tantumraodo, sed ad liberos quoque dedncens.

In Orationc xi dc Gorgonia pag.

178 idem bre-

Grceca verba hisce apte respondent, ideoque ea brevitatis causa omitto. Hcec autem clarissime
significant,
tur,

vius insinuat, spiritua/em Sara? parturitionem

Gregorium, a Deo donatum matri oranti, ct rursum a nifttrc Deo donatvm, antcquam natus esset aut
5:5iux6to; 0sou,

de cujus nativitate agi-

conceptus. Bincpaulopostdicitse natum, toSwoov

tou

id est

donum

pertinens ad

rursum memorans. Quodaufem png. 170 deu/roque parente dicit : Ab his Gorgonia et vitam et gloriam accepit ab his, et quod honeste vixit, et quod hilaris etc; si quis de fide etiam exp/icare ve/it, huic fact/e assentiar: cum enim Gorgonia octo fortasse aut decem annorum fuerit, guando
:

Deum,

qui istud dederat: quia a matre

:

rursum

conversus

ent

pafer

i/lam ipse quoqttc inMituere

qtta>

erat Deo donatus

sedea vcrba non

satis expressit

infidepotuit

una cum matre,

tamen

institu-

Latinus interpres. IUam sui oblationem per votum matemum iterum memoratin Carminelpag. 38.

tionem illam vcris/mit/tcr inchoavit. Demum in Carmine 1 pag. 33 suam fratrumquc fidcm ad

Latina accipe, quibus Grotca satis consonant:

Milii tu
"

Deus nnus ab

ipsis
tibi

matrem refert hoc modn ; Illa quidem a patribus

*

fidei pia

semina du-

Gr. inh

Liminibus
Prolis,

vitae

Chara parens,
a visceribus

nam me tunc cum

:

vovit ab alvo

cens,

p
colla catena.

succensa cupidine

Natorum aurata devinxit

Annam

imitans tales emisit pectore voces:

55 Ex his aquxts /ecfor coUigere potest, qnam fmstra quanti valeanf, qute Til/emontius refutatm modo Tillemontius
objectioni
addidit,
ita

Da mihi, quaeso, Dominator maxiroe, natum: ^Edibus inque tuis omnes tibi serviet annis, Mox sequ/tur, guo modo, annuente Deo, puer ct mox Deo iterum oblatus. Quipsit natus, pe Natianzenus distinguit dup/icem sui oh/ationcm. dicitgue se voto oblatum, priusquam crat conceptus, rursumque oblatum, simulatque natus fuit. Jam vero quod bic dijcit dnA otO^/vuw id
,

scribens:

Statira

post

V^asserere

haec (Gregorius) loquitur de infantiasua, dicitque se in omni virtutum genere educatum fuisse

per patrem suura etmatrem, eadem pietate unitos etc. quin et satis clare dicit, eos jam tum
:

fuisse setatis valde provectse. In tempestate, cui

expositus

fuit,

dum Athenas

ibat,

adjutus fuit

in loco objecto expressit pev

ex hac itenun
liguet, ante

h. tox&uv,

precibus patris sui et matris suse. Tum autem eratin flore juventutis, etiamtum imberbis. Ve-

53 Nec veroinsolis Garminibusde hiscc locutus est Grcgorius, sed etiam in Orationibus. In
Orat. xix pag. 192 sicde matre loquitur:

patiis conver-

rumtamen annos eo tempore habebat viginti et sex secundum Papebrochium, priusquam pater
ipsius eratconversus, et

sionem Sanotimi es$6

Quamnos,

quam magnus

ipsi

liic

conatus

fuit,

quod

natum.

etiam ante ortum Deo, futurum nihil reformidans, promisit; atque in lucem editos statira
consecravit.

antequam ipsum precibus juvare posset, Hartenus Tillemontius qui

,

tandem

redit

ad oppugnandam Suidm potius

ulti-

Dei autem

beneficium illud

fuit,

quam Papebrochii sententiam. Certe ultima Papebrochio objicienda non erant. Secundum

quod voto suo non omnino exciderit, nec victima ea, quam obtulerat, repudiata fuerit. In Ora-

mam
rius

Papebrochii

ad

nostran sententiam Gregostudia profcctus est imbcrbis et post

et

eonversionem

DE TEMPORR NATALI
convcrsioncm patris
;

S.

GREGOKU NAZIANZENI.
snccrdotum
notus
csset.

xin
l>

quamvis imberbis fortasse

sccuti iv et v coutincntiom objecerini

t/csi
illtt

non

csset,

dum

navigavit Athenas.

rrntififuin Nazianzeni,

e:i

patre fpi copo

laudans car56 Adpriora vero respondeo, tantum opus esse, mina nikiUah ut quis inspiciat carmina Gregorii objecta pag. 71
habentia.

Nolui, (nquam,

ipsam

%acerdotum

illim temporis continentiam attegare, ui

faham

nam mox

videbit, nikil in
possit.

illis esse,

quod

Tillele-

montium juvare
ctor, ctjudica.

Accipc carmina ipsa,

visionem,

Post

memoratam

quaad

ostendcrcm chronotaxim, quam pro Ula ntbvertenda commenti sunt scriptorei Janseniani, sioe illi alios heterodoxos fuerinl %ecuti nveprimi sint
%

arnorem virginitaHs excitatus est, ita de cducatione sua pcrgit At mihi non pravos indebat uterque colores, Sed virtutis erat doctor uterque parens. Conspicuos cunctis pictas nam fecerat illos, Etconcors animus pectus idemque duum
:

ridiculm
inquiro.

illius

chronotaxeos inventores,

quodnon

Verumtamen non ignoro, validumesse argumentum, quod contra opinionem Utam aHegarunt Haronius et PapeOrochius, lubensrp/e fateor, illam esse prcecipuam scribendm hujus Dissrrft/fiofiiscausam,
tur,

Canitiesque simul, simul et prsestantia

morum.

THtemontius quoque bis fateprmcipuam rationem, quw contra opinionem

Humanae
Dissitus,

acvitae transiliere modos,

;

suam

Foelices validique

pater procul a grege

quondam
,

Non

ovis

imperium qui modo plebis habet. inde ovium longe optima postea
[pastor,

allegari potest, repeti ex prohibitoepiscopis matrimonii usu: siverevert/ eredhfcrit, hot argumentum chronotogicis omnibus prcevafere, sive eo

modo
et

affentionem lectorum avocare voluerit ab argi/mentis magis evidcntibus, tp/te dissimuiando

Nunc

pater et rector (quod

mage laudo)pa[trum.
:

conatus

magna exparte omittendo elevare etobscurare est. Quacumquc de causa vim hujus ar-

Qui licet ad vitam primis non venerit horis Sudavit primis plus tamen agricolis. At mater soboles sanctorum sancta parentum, Atque piae stirpis surculus eximius Mens mea mollis ab his ficta est accepit hone:

gumenti agnoverit Tillcmontius, qui totam hanc controversiam mojori arte quam candore tractavit, divinare nolim. At ccrtum est eum iterum hic mira dissimulatione usum esse, et ad ea tantum respondisse argumenta, quorum vis
,

[stas

facilius infringi, aut certe claritas poterat obscurari.

Ut caseum

calathi, protinus ipsa notas.

Vocem, quw TiUemontio faveat, in hisce nullum invcnio. Nam virtutes morales docent etiam gentiles.

S. Hieronymi

Quin in pietas erat virtus gentilium, quo> interuxorem etmaritum habet locum. Nisitalem
intellexerit Gregorius, respicit

58 Allegavit Papcbrochius noster ha>c verba Tillemontius lib. I abversus Jovinianum : Certe nequidem ad confiteris non posse esse episcopum, qui in epis- ^' cto copatu filios faciat. Alioquin, si deprehensus fjnlfsponver

ad posteriorem pa-

fuerit,

non quasi virtenebitur, sed quasiadulter

hasc

dit,

rentum ostatem, ut mox facit, dum de tongceva eorum senectute loquitur. Contra Gregorius, dum
dicit,

damnabitur. Evidentiora
.

erant,

quam

ut

pater procul a grege

etc.,

quondam

dissitus, et

obscurari possent ffinc THlemontius, relictis sine responso hisce verbis, qua? protitiif ad [) Maii et
in

rursum, non ovis

magis insinuat, se educatum esse a patre gentili et matre Christiana, saltem in prima pueritia. Ceterum ex educatione
nihilpro sua sententia habere poiest Tillemontius etiamsi in fide quoque a patre instiiutus esset Gregorius: nam cum conversio patris aliquot annis preecesserit episcopatum
,

Addendis ad tomu/n VII Maii Pupebrochius

nostcr, contra

qucm

atias ubique disputat, alios

quosdam sanctorum Patrum

piicandos, aut potius
i/i

textus suscepit ex-

alienum sensum detor-

quendos.

Ad 9

Maii

allegatis

Eieronymi

verbis,

sed quasi adulter damnabitur, Papebrochius hac

subdit: Proinde et
spurii. Id
tilii

et nativitas aliquot

sic procreati

censebuntur

similiter annis instilutioni sit preevia, potuit fidei

autem

si

vere dici potuisset de Nazian-

principia Gregorium docere pater, etsi hic annis

zeno,

quomodo

ei

decem aut duodecim ante

natus.

ejus episcopatum sit

tot alia
atti/igere

longe minutiora objecerunt.

noluit Titlemontius
,

non exprobrassent Ariani, qui Cur hcec

,

qui

retractatam
refutavit ?
,

Papcbrochii sententiam

tam operose

Maiu/f nimirum rationibus uti Papebrochii

ut

actum

ageret,

quam
,

prcecipua ipsius argumenta

aggredi.

verba mutuari
,

VIII.

Ad argumentum exconquod

linentia episcoporum,

Maluit subinde qucedam PapebrockU Hsque abuti ut difficuttates quam eorumdem verborum resuas obtegeret futationem expendere. Exemplum subjungo. 59 In Appendice tom. II Maii pag. 844, ait se de difficultatibus in hac controversia occurren,
t

licet

Papebro-

chit verbis

tibus

objecerantBaronius etPapebrochius, frustra conatus est

respondere Tillemontius.

amicos quosdam eruditos consuluisse, ac de rem facientieorum responso ita scribit : Erant, quibus vide- '^ abntahtr
batur superstitiosa sollicitudo cavendi, neexpajam episcopo natus crederetur iNaziauzenus

nihil fere

ad

tre

metuebantque ne ex nostrae autpaulo superioris

oetatis prcejudicio

procederet

illa, haereticis

nup-

turientibus risum motura.

Rursum

tom. Xllpag.

an argumentum
Inquiritur

Hactenus

controversiam de tcmpore

natali

656 de his loquitur, ct uni tantum attribuit istud responsum. Audi nunc, lector, quomodo Hs abuinquit sit tatur TUlemontius. Quantacumque illa frfi/^cwto) Papebrochius afflrmat, plures ex
,

ex lege continentite hic

etiam

sit

vah-

dum

S. Gregorii Nazianzeni solis tractavi rationibus chronologicis, ut sic efficacius ostendcrem, quam immerito Baillctus TiUemontius, aliique Jansenianis dogmatis addicti scriptores quibus
, ,

necdubitandum quin,
ipsius] (Jesu) hos,

amicis suis, [qui procul dubio omnes Catholici, aliqui ex iis silltSocietatia

aliiquidam nimis faciles prabaerunt aures, contra Septembris Tomus III

,

inquam, credidisse, scrupulum etiam et superstitionem esse, admittere nolte Gregorium esse natum tempore episcopatus pa-

tris

DISSERTATIO
XIV

apparetm Papebrochius, major, quam fuit, ex iis Societatt adscnlemontio, qui mox aliquos
//,

ram

u&ptoioniimproba6iliarte qu* sui tta m, exaggerata Wetsubsidiaquarat. At respmdeo, Certe numerus iJhic esse dicta PapebrocMi. qutbm dispiieutssesotHcuudinemsuam

dm

^TTLLJjoviniams, ille agnoscit in nutla

teste

mim n>nfitctur, non Bieronymo. Qui ^^eepiscopumquiinep.scopatuflUosfe,

opis essc licitam,

mm

id-

? '~*?ff35BSti Jommamm.
ipsum

mus nwx

subdit, pergens

alloqm

acsiomnes

illi

ewtra

Socimtem nonpossent
..

tom. VII Mau CO At legerat verba Papebrochii repetit koc modo : His iwsw/i njusad paq. 650 num. 9. ubi idem hsBreticis nuptutlla verba eS' lectis, vir eruditus suggessit, ca}xmso. deridiculo futuram sollicitudmem rientibus putetur Nane ex patre episcopo natus
,li$simutato

repenri.

rdotibusnon si sacei tantur pudicitiam virginasancti sunt, quia nnii

A t pemitt* sacerdotibua aut virgines quod manti. ntiarum, ut idem sint uxores tangflre, in eo
licet

"

je

opera nu-

vendi, absurdumsit. zianzenus, quia id nostra setate qui S. Hieronymi testimonium Sed respondi superfuit, esse solis tringinta annis Nazianzeno
,

quia non loquitur de omnibus episcopis, naihim cxcpit. Aquc aut altera provincia, scd aqnoscerc obliqatmnem, clarum est, citm qravcm dicit, si qui dcprcouia at adtdteros damnmdos

deuna

debeat ad ejusmodi, ut antiquum satis videri Apostolicam fuisse traditionem; persuadendum,

ordinatus episcopusjubebaturcontinentiam q Ua sialiter ab uxore polliceri, pro moecho habendus, vixpossim, quin unus feoisset. Ex hisce dubitare alterius cufuerit, quide kisce suum, oc

hensi faerhtt contmcntiam ntintts qencmtmt dc miod hic dc epiSCOpis, id non pronwttiat in Apologetico nresbt/tcris ct diaconis

non scrvare. Porro

pro

ptias

Pammachtum. advcrsus Joviniaitumad Apostoli vel virgines, vel post UUubi ita habet: diaconi, continentes. Episcopi, presbyten,
libris

tantum

jusdam aut plurium judicium perscripsit ad Papebrockium. Nequeo etiam vel tenuissime sus-

qua picari, ilhim fuissee Societate nostra, in Uh\ nc karretici nupturientes rideant, locum timor
kabere non soiet Verumqualiscumquefueriteruditus ille, ct/i nimia vidcbatur sollicitudo Papebrockii: si illa

aut/certe post. aut virgines eliguntur autvidui, pudici. Nugas igitur sacerdolium in a^ernnm cs vevhts tltero* obtrudit TiUemontius, quandoait recitat, satisprobari legem iliam nymU qu

mm

non fuisse generalem. 63 Verum pergit illehoc

E
vti ct alin
cjtts

modo:

S.

Epiphanius
;

wlebat proferre Tillemontius, de-

Papebrochii,

bebatetiam referre, acsiposset, refutareresponsum et non ita ipsius dicta narrare, ut

etquamid nmnino dicit, qui aliter faciebant, non acvis pronuntiet eos, curate secutos fuisse canones, id est, praxim
saltem pro presbyteris

dicta

di:
,

F.j>i-

phanio

lectores minus attenti existimare possent, Papebrochium ah absurda illa opinione non multum abhorruisse. Ignoscat mquus lector. sipauloprolixius, ct fortasse etiam animosius hanc controversiam tractare videar : video enim rem miht esse cum viro, qiti noluit solo rationum pondere

communem et fere universalem men unusquisque novit, reperiri

potest, nt quis sine peccato

Ecclesise

fca-

occasiones, in
fleri

quibus, sive simplicitate sive aliis de causis,

aliquam. licet

non sequatur praxim magis perfectam, et licet hsc pro

aliis provinciis.

lege habeatur in

Ad hosc responeum

deo, non agi hic de presbyteris ct diaconis,

verum indagare ; $ed dissimulando suaque praxipua sententioe nostrce argumenta cum aliis comparando pratvalere. Quare arguconcertare, ac
,

pater Nazianzcni fucrit episcopus, huicquc fiiium natum velit TiUemontitts, dum episcopus crut.

Quare, si Epiphanius revcra diceret, tixorum usttm

aliquibus in locis permissum fuisse presbyteris
diaconis, id prodesse
ct

mentum idem
ponam.
irgumentwm
idmrepetttur:

scctatoribus Tillemontii iterum pro-

01 S.

Hieronymus, qui frequenter gloriatur

sibi fttisse

Nazianzenum

prceceptorem, qui

zianzenum miris extollit laudibus, qui, sianzeno adhuc florente, eruditionis laude scriptisque floruit; Bieronymus, inquam, Jovinianum virginitatis contemptorem sic compellat : Certe confiteris non posse esse episcopum, qui in episcopatu filios faciat. Alioquin, si deprehensus fueritj non quasi virtenebitur, sed quasi adulter damnabitur. Siluit ad hcec THlemontias. Respondeant igilur ipsius sectatores. Dicamusne, patrem S. Gregorii Nazianzcni damnmtdum fuisse quasi adulterum, aut errasse Ilieronymum? Utrumque est absurdum. Absurda igitur est sententia, ex qua alterutrum necessario
consequitnr. Saitc effugia
objicere noluit. Fatetur

NaNa-

non potest Tillemontio ad opinionem suam dcfendcndam. Verum iterum hic quod arte supplere voluit cailidus adcersariits auctoritate ne per umbram quidem potuit evincere. Hinc ///tfsaltempropresbyteris, acsietiam
,

episcopis gcncrationem fuisse permissam, ohscu-

rim saltem insinuaret Epiphanius, qui ne qui-

dem de episcopis toquitur, ubi licentiam gencrandi pro presbytcris ex verbis ipsius pcrperam, ut rnox videbimus, colliqit TUtemontius.
04

Verba S. EpiphartU, cx quibus ea colligit qui legem adversarius, leguntur hccresi lix nurn. 4, ubi Epi- continentiaphanius docet, ab Ecclcsia ad diaconi, presby- afftrmat, sed
teri, episcopi,

aut hypodiaconi ordinem non

non exactc
cid-

Tiltemonfii altecjatis

verbis prceclusa sutit, idcoquc hcec lectorum oculis

eum, qui adhuc in matrimonio degit, ac liberis dat operam;... sed eum dumtaxat,qui ab unius uxoris consuetudine sese continuerit, aut ea sit orbatus. Tum additur quatiscumque resmitti
trictio his verbis
:

ubiuue servari
fatctur

verisimitc, parcntes

ille quidem non esse Nazianzeni aliquid facere voluisse contrapraceptum Erclesia>.

Quod

in

illis

locis

prtccipue

fit,

ubi ecclesiastici canones accurate servantur. Post Imnc vcro talis sequifur objectio : Atenim (Gra?ce

>>futantnr
dfcta priora

62 Verum, inquit,
S.
sit

si

loci

S.

Hieronymi

et

Epiphanii sufficiunt ad ostendendum, qualis

TUiimuntii,

additur dices mihi) nonnullis adhuc in locis presbyteri, diaconi, ethypodiaconiliberossuscipiunt.

eade

re spiritus Ecclesice, quidque iieri jube-

attamen iidem ilii loci sniis probaiit, eam (Ecclesiam) ubiquead id (id est, ad continentiam) non obligasse. Haic priret in pluribus provinciis:

mum

suppressis Hieronymiverbis, respondet Til-

lemontius, eui merito quis reponat, ipsurn contendere, episcopis

Epiphanius, Respondeo, inquit, non illud sedpropter hominum ignaviam quae certis temporibus negligenter agere ac connivere solet, ob nimiam hominum multitudinem, cum scilicet, qui ad eas se funcexcanonisauctoritatefieri
,
;

Tum

tiones applicent,

non

quibusdam seculiw licitum fuissc, quod ne Jorinianus quidem audebat ulli conce-

facile reperiuntur.

Babes

studiose lector, verba Epiphanii, ex qtiibus coltigit

Titlemontim, legcm continentice

non ubique
obtifjasse

DE TBMPOUK NATAL.I
obligasse, ex quibus

S.

GREGORII NAZIANZBNl
qui
illiciti

xv
D

positive-

ment

id omnino * dicere salpronuntiat. Verumverba al tem pro presbyteris ubir lcrjala tantum evmcunt, legem continentim

eum

hsec continentes se studuerint exhibere. Hi v;ro,

privilegii
-

me

nituntnr, ut

ribi

que acourate non fuissc observatam a presbytem, non diaconis et subdiaconis ; etepkcopos aliguos ut observarentur Hcec solum ostensatis curasse,
.

asserant veteri hoc lege concet ium, noverint ie ab omni eccle.sia.stic) honore, quo indigne usi
sunt, Apostolicas Sedis auctoritate dejectos, nec

unquam

posee veneranda attrectare rnysteria,

Sane dunt verba Epiphaniit et nihil prmterea. <j<i negotio de furtis et adulteriis dicam facili in aliquot locis de incontincntia presbyterorum furta dicit Epiphanius. Quis inde merito inferflt, prohibita? Exemvt adu/teria /cf/ibus non csse
t

quibus se ipsos, dum obsccenis cupiditatibus inhiant, privaverunt. Num rogatos velim adva a
rios,

utverbis S. Epiphanii, Nonnullia .Kiliucin

plum accipc. Furta et adulteria non tolerantur apud principes Christianos ; maxime in iis locis, ubi leges accurate servantur. At, dioes mihi,
nonnullis adhuc in locis furta committi et adulteria. Respondeo, illud ex legum auctoritate non quis fieri, sed propter hominum ignaviam etc. Si
hinc inferre voluerit, legcs contra furta et adulteria aliquot in locis non obliaare; respondeos ip-

addamus Hispanise, ut vere addere potuit Sanctus Epiphonius ipse. Deinde qucero an nulla teqc in Hispania prohibitus presbyteru
Locis,
,

fuerit
fjat

uxorum

usus,

quem

tanta severitate casti-

Sancius

Siricius?
ita

Ineptissime

enimvero

ratiocinabitur,qui
Tillemwitio,

voluerit

ratiocinari

cum
uttervta
TiltcnthnH'
d&Cta ffvlnnter.

67 Qutf ille subjungitt non sunt melioris noke, quando canones de continentia clericorum sic
explicat, acsisolum alzquid perfectius prcescriberent,
ct

sum

nihilo rectius dc verbis meis meis ra/iocinari, quarn dc verbis S. Epiphanii ratiocinatur Tille-

in aliquot locis

non

stricte obligassent.

montius.
eerte illam

65 Porro non defuerunt tcmporc S. Epipha,

ctiain non servabant nii incontinenli"- sacerdota/is doctores hmretid \'igi- cpiscopi, qui contendebant licite ficri, quod fieri lantiani apcrti contra canones Epiphanius dolebat, quique verinut occulti,

Cur cnim Hieronymus dicit, <paisi adulterum damnanfJum episcopum, si deprehensus fueritse non contiucrr. idque rine exceptione uUius loci si episcopi non fuerint ubique tii icte "<I cantinent

similiterjam facere diu coeperant, quod dcmum recte fieri contenderunt. Audiamus S. Hieronymum lib. adversus Vigilantium , qui conti-

tiam obligati? Porronec simplicitas, autullaaUa occasio locum habere potuit in patre Nasianzeni adcanonem tanti momenti uiolandum. Ui quilibet hoc perspiciat, tantum legenda esi OraUofuncbris, qua patrem laudavit filius. Prwterea si

nentiam, haeresim vocabat, pudicitiam, libidiut loquitur, Hieronymus, qui nis seminarium
,

paulo post

ita

habet

Proh nefas

episcopos
;

quocumque modo letjcm Ulam non observasset, non tacuisscnt obtrectatores Nazianzeni, ui multo minutiora fuerunt objccta, utjam mouuit Pape<

sui sceleris dicitur

habere consortes si tamen episcopi nominandi sunt, qui non ordinant diaccelibi conos, nisi prius uxores duxerint, nulli puduitiam imo ostendentes, quam credentes sancte vivant, qui male de omnibus suspicanclericotur et nisi pra?gnantes uxores viderint
,

chius. Potuissct ctiam Jovinianus rogare S. Hie-

ronymum, an patrem Xazianzrni magistri sui pro adultero haberet, etmagistrum suum crederet
spurium. 08 Tillemontius post data superius rcrba sic Alia ipst* exceptio proscquitur ; Quod si Patres isti de praxi illa continentiam in sacerdotio) ut in tota (servandi Ecclesiauniverse recepta subinde loquuntur, sahoc tis congruenter dici potest, et Baronius ipse responsum nobis suggerere videtur, illos in hoc
respexisse ad
ecclesiis.
id,

rum, infantesque de ulnis matrum vagientes, docuit Christi sacramenta non tribuunt.... Hoc Dormitantius libidini frena permittens etc. In sociis Yigilantii, imo discipulis fine rursum de ante vel magistris similia brevius dicit. Paulo
Vifjilautium scripserat Jovinianus, item virrjiniquocum Vigilantatis et continentite con/emptor,

Nam

S.

quod observabatur in vicinis Hieronymus aftirmat, Eccle-

tium Hieronymus comparat his vcrbis : Veri(Vigilantio) 5o\ima.m mens prava surrexit. episcopos non paucos simile esf, ab hcereticis illis
fuissc corruptos.

Sic misto

siam Romanam, ^Egypti etOrientis, id est, Syriae clericos ad conet comitatus Orientis obligasse Synesius, recusans episcopatum tinentiam. Hinc rn.lemaidis in Lybia, allegat hanc inter alias
rationes, quod velit semper habitare cum conjimesua. ac ex ea liberos suscipere, non clarn

Hi

ifjitur

aut alii eodem ferc

C
multique contru iltain pec-

morbo laborantes presbyteris, aliisquesuisclcri< is permittebant, quod canonibus prohibitum fuisse

testatw Epiphanius. illo incontiGG Certc in Hispania non lcviter laborabant clerici iis temporibus, nentice morbo incontincnatque eo usque invaluerat malum\ ut

moreadulteri, sed

cum

libertate mariti. Tatises/

causa. hcec responsio, quulis potest esse in mala Baronium laudat. ut ante laudavit subindc Pape-

caverant in

Eispania ubi tamen lexerat:

:

palam tiam suam (adulteria diceret Hieronymus) Papa in Epistola i ad defendercnt. Hinc Siricius
cap. vn ita loquitur : Veniamus nunc vesacratissimos ordines clericorum, quos in ad neranda* religionis injuriam, ita pervestrasprotua insivincias calcatos atque confusos, caritate ut Jeremia; nobis dicendum reperimus,

brochium. Xec possum concipcrc, cur sibi istud rcsponsum a Baronio suggestum dicat, tiisi forte idsuggeri ve/it, quia Baronius loco per ipsumalnum. 151 imo apud legato, idest, ad annum 325
,

Himerium

contra nos num. 150) allegat verba S. Hieronymi Quid facient OrienVigilantium, quce sunt hcec : tisecclesite?quid,Egypti et Sedis Apostolicae, aut contiquie aut virgines clericos accipiunt,

nuante, sit voce

nentes

aut,

si

Quis dabit capiti meo aquam?. .. Batio ostendi in Paerat incontinentia sacerdotum, ut piunrcx his litteris phnutio num. 37 et 38, ubi iisdem dedi. At hac incontinentium pamam ex aliquanti, ait Papa, de quibus : Et quia
:

desistunt?
potest, S.

Qua

uxores habuerint, mariti esse demum dialectica ex his concludi

dutti

Hicrimytnum,

vicinarum Uter, tantum respiceread

hquitw unicersamorem ccchnflOator.

sxarumt
69 Sanctus
ille

per allegata verbarefutatepisct

transfero

ignoratione loquimur, ut tua sanctitas retulit, miserilapsos esse se deflent, his hac conditione
uilo cordiaia dicimus non negandam, ut sine in hoc, quo deteoti sunt, quani honoris augmento, post diu vixerint, ofticio perseverent, si tamen

copos vcrisimiiitcr liispanos, disciputos, de Gallos, Vigilantii magistros aui diaconos, ; Qui aon ordinant quibusprcemiserat sane Bieroprius uxores duxerint. Rectius nisi

fortasse partirn

nymi verba explkai Thomassmus J

in

Disciplma

Eccl

DISSKRTATIO
XVI

exarchis obnox.as, Ropartitur ditiones, totidem Verum et Antiocheno etc. mano Alexandrino
oratis

num. Eccksim part. I. Omncm eeclesiam Bieronymus bens :

Ub.
II

cap. LX

<

ita

scutres

S. Gregorius

Turonenm
.

tib.

SistoricB Franco:

ca huc transfero

Apud

^er^sveropostStremoniumepiscopumprfflex episcopus Urbicus fuit, dicatoremque, primus quaa habens uxorem senatoribus conversus n >ta a consuetudinem ecclesiasticam juxta
;

mpponamus
Vigilantianos

tantisper, S.
illos

Hieronymum
,

contra

pnecipuas ecclesias kic tantum allegasse etfortasse Galliarum, pars Bispaniarum,

tur

impudicitim doctores quia

Vigt-

consortiosacerdotisreliKiosevive^t.^.--uxore ratur lapsus Urbici, ab pcenitentia Urbici ducti. Deinde de

adpeccatum^:

Dehino tar-

inde luerabilantiano veneno erat infecta, nihil

mum,

nova opus erit S. BieronUdialcctira, si inrfe guis rrfit infcrrc, ad dum loquitur universatiter tantum

TiUemonUus.

Nam

vel sic

vicinas respicere

ecclesias.

Potest aliquid vere

nist

dius ad se reversus, monastenum expetat condolens, dioecesis suae lacrjmis, quaa commiserat, ibique cum gemitu ac urbem propriam est reversus etc.
diluens, ad

et de perpetrato scelere

liret uhique obaffirmari de ecctcsia parliculuri.

Sisce non

At nihil potest wiiversaliter asseri, alubique locum habeat. Fatsa igitur essentjam vcrba gcncralia de continentia irqata Eieronymi
lervetur,

positum
72

addam afu/uid, rum nihil /uriaf adprop<ma nostrum inquirere, uu depositionis

esset

dignum tunc

prccntwn

Urbici.
:

Proscquor cum

Tillemontio

Canon

tri-

atiisi/ur pro-

saeerdotum,

si

vera essct opinio Tillemontii: fal-

gesimus tertius

concilii Eliberitani

ordinat eam-

vinciis
iit

swn iterum

esset,

quod idem Sanctus

asserit in

apologetico ad Pammachium presbvteris et diaconis... quise noverunt hostias offerre non posse, si operi serviant conjugali.

de episcopis, et

dem disciplinam in Hispania. Africa idem quoque decrevitsub finem ejusdem seculi. Soorates et Grsecia id quoque affirmat de Macedonia
.

dubitans de Ponto, Asiaet

Thracia,
objicit Socra-

id

est,

de

dicecesi

IUyrici.

Verum

iyuoro

tem:

Quare
VerbisSynesii

rationabilis

non

est responsio Tittcmontii.

abusus est
Basnagius.

70 Porro excmplum Synesii, qui, neepiscopus consecraretur, dicebat, nollc se ab usu uxoris suai
abstinere, Tillemontius habet ut

au idem ostendi posset de dicecesibus Ponti. quse Asiffi et Thracia^. Historia S. Paphnutii
,

contigit quatuor annis ante

episcopatum Gre\<:

bandam continentim lcgem in Samuel Basnagiusin Annalibus Politico-ccclesiasr ticis ad annum M2. num. 30 ita scribif : Uxore qui>

idoneum adproMgypto. \ erum

gorii (patris) de re illa decideret, si ab oraet fortasse non nibus ut vera esset admissa
:

habetur idonea ratio illam rejiciendi. Verum quidquid sit illa de re. difticulter credi potest,
si

(iom

suanon abstinuitSynesiusPtolemaidisepis1 1

lex ista, cui S.

Paphnutium opposuisse
,

se nar-

copus.

asscrtioncm suam. probet, altegat ipsa

rant Socrates et Sozomenus, ab ipsorum tempore lata fuisset

etiam in Thracia
vel ubi

Si/nesii verba ex epistola ejus CV, quce sic

Miiii igitur et

habent

in

tota

Ecclesia
,

vel
in-

Deus ipse, et lex, et sacra Tiieophilimanusuxoremdedit.Quarehocomnibuspraedico et testor, neque ab ea prorsus sejungi velle, neque adulteri instar cum ea consuescere. Audiamus etiam, quid inde inferat. Nam sic pergit : Qme si, ut par est, Baronius attendisset, de Paphnutio historiam ut adulterinam non repudiasset. Exemplo quoque Synesii extra dubium est, errasse Hieronymum narrantem, in /Egypto
clericos
iilr. iit

scribebant

satis,

non fuisse observaturos mutationem istam. Quin imo So-

quam,

difficulter credi potest,

ipsos

crates etiam diserte affirmat in toto Oriente (quod haud dubie intelligenduin est de tribus
,

illis

dicecesibus Constantinopoli

maxime

vicinis)

episcopos ab usu matriinonii abstinuisse, sed

non

tamquam ex
y

maritos esse desiisse. Ita heterodoxus

cujus ar/jumento nulla est mica

invenirentur plures, qui ab illo usu non abstinebant. Hactenus Ttilemontius cujus verba diligentcr expendam. Priora
lege,

cum

bonce

fidei.

Qnaprojjter rogo heterodoxos omncs, qui Basnagii Historiam legunt, utattendant prmdicta verba a Synesio scripta esse,quando necdum erat

tamen de Bispania et Africa, cum ea nobis faveant, non est necesse examinare. Quod dicit de Macedonia et Grcecia, apud Socratem lib. V
cap.

xxupag.
ibi

quidem ea intentione ab co fuisse scripta, ut episcopus non consecraretur Scribit ille iu eadem Epistola, se et mendacium utile creepiscopus, et
.

quoque consuetudinem
Clericus
rit

287 his v&'bis exprimitur; Aliain in Thessalia esse cognovi.

cum

uxore,

promotus.sipostclericatum dormiequam ante clericatum legitimo

dere,

et

alia sentire fidei Ghristiancenonconsona,

subditgue.

Quod

si

htec et leges nostri sacerdotii

concedunt mihi, possum sacerdos esse, partim domi philosophans partim foris studiose fabulans.

matrimonio sibicopulaverat, abdicatur... Hadem consuetudo Thessalonicse, et in Macedoniaatque

Achaiaobservatur. Verum
controversiam nostram.
73 Illudvero, quod magis adpropositum spec- observatiu de mecum mirari poterit wquus lector, cur vox Oricnte diversimode a TilleOriens mox apud Tiliemantium
tat t
illa

parum faciunt ad

Non

ignoravif hmc Baronius, sedstudiose omnia expeudif in Annaiibus ad annum 410, ubi clarissimis argumentis ostendit , omnia illa conficta esse n SynesiOj nefieret episcopus. QuivolentBa-

Synam

significaverit

et

ronium ibi legere, non poterunt non mirari matwn Basnagii fidem. Ego, ne actum agam, breritrr taiiftmi rogo : Cur pmtcstabatur Si/nesius,
nolle se
a<
Tiijiinuntius
fitiis

comitatum Orientis {verba dedi

montio exphcata.

num

68) hic vero

eademvoxapudtaudatumscriptorem

f>

usu uxoris abstinere,

si episcopis

a?que

7]

uxorum usus erat licitust Redeo ad TiUemontium,quiitapergit

;

hauddubieintelligenda sit detribus dioecesibus Constantinopoh maxime vicinis, sive de Pontica Asiana n Thracica. Tamsubita estmutatio signi ncatioms, ut vix oiginH iinece inter utramque

ratio-

positmnem

ex-

-Gallta,

agmsctt quo-

cinari

Videtur adjungi posse Gallia (ad

eccte-

apparet ex nislona Urbici episcopi Claromontani initio seculi iv quamvis aliqui ex hac ipsa historia colligant, si prohibitum esset epismpo uti matrimo:

sias in quihus crat lex rontincntue) ut

tamen ulla datur ratio,cur Oriens uno loco Syriam etcomitatum Onentis destgnet, alio toco Pontum, Asiam et
Thraciam,

sint interjectm, nec

No hm

nio,

id

necdum

fuisse

habitum

pro crimine

canonico, ex quo sequei-etur <lepositio, cum Urbicus, peracta pcenitentia, ad regimen ecclesije
suie

eamdem dare significaUonem, At putem, duram fume necessmtem, guvnud cauLpatronJn Tn

haseonjecentanqmtias.
iaboraveru.

^ntcahora mutatamesse pro arbitrio Tiltemont Malumet Ule hauddubie Orienti utroque loco

dicere Orientis significationem

videatui-

rediisse.

Factum

illud

narrat

Verum
sie

vel sic

^eque enim

fmZ

potest

cffiLTut
Socrates

,, :

DE TBMPORE NATALI
Socrates non
sit

S.

GREGORIl NAZIANZENI

XVII

contrarius Hieronymo, ut

mox

Sowatis; qui
leges Ecclesice

parum noverat, silentium

nullius est

ostendam. Intertm moneo, historiamS. PaphnuUiprorsus esse fide indignam, ut probavi in Paphnutio 4 : et ad objeciionem pergo. 74 SUenfium Socratis et Sozomeni, quod ohjicit TiUemontius, nullius est pondcris. Si mutatio aliqua fuisset post concitium Niccemim, aut Icx dc continentia sacerdotum db ipsorum

reprehendit eoa, qui non r& U al accipere baptismum ;i presbytero, modonon eesef matri- hr loto \>jzvuizj>rd tnonio junctus, aut continentiam diffii

cile est judicare,

non

fuisse aliquoa alteritu

ge-

UTA
Titlern/>ittvim

neris, videlicet qui

matrimonii ueu gaudebant.

of/jedo prvAd-

impruden Socratem refutare. Etenim locus Nazianzeniab ipso assignatus Orat. xl pag. 056, ncut inuit, aHquoi
fuisse Constantinopoti presbyteros,

II" ipse Tillemontius incipit

lur.

momenti,

tempore usitata

fuisset,

id

illi

observassent,

et

narrassent, ait Tillemontius.

tem non
matis

satis

Hespondeo Socrafuisse instructum de legibus et dogac in eodem

capite,

quorum suspecta erat continentia, ita clare ostendit, omnes

ecclesiasticis,

quod

taudafur, multa. ab co referri plane fabulosa.

Tillemontius ipse tom.
observat his verbis

ibidem ad continentiam fuisse obligatos. Bortatur ibi Nazianzenus ad mscipiendum bapti ma, prcescindensque frivolas recusandi rationes, Ua

VI Imperatorum

in Theo-

dosio II art. 38, agens de Historia Socratis, istud

Non videtur etiam satis cognovisse consuetudines et doctrinam Eccle:

Ne dicas: Iiaptizet me episcopus autsi presbyter.saltem qui caeleba sit, qui continentiae laude, atque angelica vivendi ratione
loquitur:

siae

quod fortasse tolerabile erat

in

laico, nisi

toties voluisset ioqui de rebus istis sibi

non

satis

Graveenim fuerit, siin purgationis tempore inticiar atque commaculer. /-.'/ hh S. Gregorii verbis discimus, fuisse aliquos Constanfloreat.

cognitis,

etquidem de iissubinde
accuratum
art.

loqui utcensor
asserit,

tiuopoli

qui nolebant

baptizari a presbyteris

et judex.

Hac de causa Photius

eum

dogmatis. De Sozoin 39 recte affirmat, ipsum passim sua e.r Socrate hausisse, ita ut hujus auctoritas nihil aut parum. pondcris addatSocrati. Bisce

non

esse

matrimonio junctis, quodsuspectiessentdeincontinentia quodque timerent ue macularentur

, ,

meno idem

peccato, si baptismuiu susciperent a presbytero, si

hic revera continens non esset. Atqui timoi ille peccatum incurrendi per susceptionem baptismi caruisset omniprorsus fundamento, sipresbyteri

observatis,
rit,

unusquisque facile inteliigere pote-

scriptorum illorum sententiam nullius esse momcnti contra auctoritatem S. Hieronymi,

maritati sine peccato suis poterani

stantinopoli

mi conjugibus.
aliis provinciis

Clare igitur insinuat Gregorius, presbyteros Con-

ciare affirmantis sine ulla exceptione }

tero
uti

kabendum episcopum,
conjugio
.

si

pro aduldeprehensus fuerit

lex

non minus quamin

obligaios fuisse

Prmterea

cum

sacerdo-

ad continentiam. 77 Qum subjungit Gregorius ad confutandum

timorem,
e.i

legem continentiip, fuisse

eodem esset toco, dum scribebant Socrates et Sozomenus, quo fuerat tempore concilii Nicceni, illi de ea mutata nihilpotetalis continentice

itloruin

temerariasuspicione ortum,

consecutionem hanc etiam confirmant. Ne concionatoris, inquit, aut baptizantis auctoritatem

inquiras. Alius horum judex est, ac rerum obscurarum explorator Tibi autem quivis ad purgationem satis idoneus est, qui modo inter probatos censeatur, ac non aperte condemnatus Ecclesia alienus. Qui curatione sit, atque ab indiges, in judices judicium uearripe etc. Dcterret Gregorius auditores suos a temerariis judiciis

Constantinopoti:

rantscribere.
verba vero
ipsius contraria sunt Hiero-

75 Itaque sofum eipendenda sunt objecta Societatis verba,

qucehue transfero:

Cum in Oriente

cuncti sua sponte, etiam episeopi, ab uxoribus

nymo

aitisque

abstineant, nulla tamen lege aut necessitate

constricti id faciant
:

Patribus.

multienim illoram,
,

episco-

patus etiam sui tempore

liberos

ex legitimo

conjugio susceperunt. Fatetur Socrates, consue-

tudinem sacerdotum

se continendi

ab uxoribus

ubiquefuisse in Oriente, sed negat idiMdem legis cujusdam necessitate factum esse. Tum pro rationc negandi tegcm adducit aliquorum incontinentiam, ut liquet ex particufa enim, acsi non posset fex aiiqua esse condita, nisi hanc omnes observarent. Certe miserrima est hcec ratio Socratis, cujus verba eequivalent taii ratiocinio : Multi consuetudinem illam non observarunt. Consuetudo igitur illa per legem non fuit introducta. At multi etiam in Bispania ab uxoribus suis non abstinuerant tempore Siricii, nec tamen dubitare possumus, quin tex sacerdo/atis continenthe ibi-

de coutinentia sacerdotum, docetque baptismum non posse suscipienti ad peccritum imputari, modo non constet de indignitate conferentis. Binc quidem discimus, laicos aliquos male suspicatos
fuisse de continentia illorum presbyterorum, qui
in

domo sua nxores

untr durtas tenebant

atque

huic suspicioni addidisse errorem aut certe scrupulum, quod timcrent, nr baptismum ub i/lis ac-

cipiendo peccarent: at simul discimus, continen-

tiam presbyteris fuisse praiscriptam

neque enim
ilta

suspicio illa laicorum temeraria fuisset, si uxo-

ru/n usus presbyteris fuisset licitus; neque ex

suspicione oriri

poterat ti/nor peccandi susce-

ptione baptismi\

dem

esset fata

ut ipse observat

Tilfemontius
in

idemque observari potest de

varicatores.

aliis prooinciis,

nam si presbyter non peccabat usu uxoris, etiam non peccabat collatione bapHsmi, et consequenter taicus timere non poterat,
ne peccaret bapHsmi susceptione. Constat igitur ex hoc ipso loco de continentiai lege Constantino-

quibus aliqui saltem fuerunt prcedictai legispne-

Nunc mquis lectoribus considerandum

relinquo, utru/n credendumsit Socrati, doctrinam

poti, etin Thracia.

comuetudines Ecciesice non satis cognoscenti, ac miserrimam asserti sui rationem alleganti, <m vero doctissimis Patribus Epiphanio et Hierantj/no (quibus Chrysostomum Augustinum, aliosque addere possem) tegem continentice sacerdotalis gcneratim affirmantibus. Profecto si quis omnes quando de legibus Ecctesitr ineptias Socratis disscrit, receusere votuerit, finem non inveniet tarn muita aperte fatsa in eodem capite affirmat. 70' Hisce igitur missis, redeamus ad ratiocinia TUiemontii. Uic ita pergit: Et sane, quando S. Gregorius tilius, perorans Coristantinopoli
et
,

episcoporumin Asia ex lege adduxerunt exemplum Antonini episcopi Ephesini, qui accusatus fuit coram S. Joanne Chrysostomo, ut narrat iilteluontius in Chrijsostomo art. ~>i>. PaUadhts in Diatogode Yifu ChrysostomiapudBigotium pag. 120 recenset capita accusationum, sextumque exprt78
continentiam
,

Ad probandam
jam

ckm
fur fuisse,

alii

Asvi protanegantt id
frustra Tillemontii
:

mit his cerbis: Quod dimissa uxore sua, cum ea rursus congressus esset, filiosqueex ea procreasset. Arqu/nentum hoc evidens est coiura Ttiiemontium, factumque Antonini idem plane esi citm facto Vrbici retato nu/n. 71, ex quo tcgcm
continentUe

xviii

ALI DISSERTATIO DE TEMPORE NAT

S.

OREGORII NAZIANZENI.
aMque
Patres.

posse observat continmtim pro Gallia probari idem scripfor , ut ipse Tilkmontius. Attamcn

mm

Epiphanius.

(^nmdcmdr
nequeutla

Asiam saltm communi eximat

pondet
:

legi,

itahicres-

monfius, cujus

ratiocinia dlSCUtto:

ipsum (Antoninum) postsusceptum acous.iride liberisgeneratis. non episcopatum,sedpostdimissampropriamuxorem: nequit conhrcc onim verba sunt Palladii unde

Considerandum

est,

rcrntanrnrcrssrnnnrxis,inm,drranommam

cludi

utrum renuntiasset {usui it.ro/is) ex obliga-

tioneepiscopatus,andecentia3gratia,anperratfonem aliquam particularem. Miserum sane cffu-

advcrsarm, qw vellet, nominatim pvovinchs ostcmleveut dc sinnuiis prohaqundabunde dc omnibw simul fud
Patres, ridiculusque esset

mus

gium : nam saltem

ut crimen objicitur Antonino,

quorl fitios procvcassct exsua uxore tempore sacerdotii. Hocsiiicitum fuissct episcopo ,simiiiter fuisset,

finiretur disputatm, tum. Sir sane nuntquam supercsscnt provmcm, dc quicumscmper aliqum omnm busagendumrestaret. Quapropter, cum fmcm ratiocinia jam expcndcrmi,

Tiltemontii

uxorem ad tempus dimissam repetere, qucmadmodum iaicus mutuo consensu uxorem

licitum
dimittcns,

omissis quoque huic Dissertationiimponam,

locis,

flicrosoii/mitano, Grequcp ex Eusebio, Cgrilio

camdcm dcindc

licitc repefit.

Jtaque

non

alia de causa inter gravia crimina

Antonino

Augustmo, gorio Nusseno, Basilio, Chrysostomo, Alcxandcr Patribus adduxerunt Natalis aiiisquc
et

objecta fuit gencratio filiorum,

quam

quia mque

Thomussimis anfe iaudafi.

Ccterum

luhens

in Asia ac in reliqua Eccksia verum erut, episcopum quasi adulterum damnandum, siin episcopa/u iiberorum generationi operam dare depre-

etsiprioribus Ecclesia fateor, legem eontinentia>, habucrit, non a>quc fuissrab sccutis ubiquetocum

hcnsus fuerit.
at necesse
est

non

dc

sinfftir

H$ provinriis
probate, guod

79 Restat igitur sola dicccesis Pontica ex triquas communi icni subjecfas agnoscere noluit Tiilcmontius. Hic scriptorviam nobismonbusillis,
sfvavif,
ct

omnibus obsrrvatam, leqisquc itlius observantiam frequentius fuisse inrukafam apud Latinns quam apud Grwros et Orieniaks : undc hi cx frcqucnti leqis violationc paulatim

de lcge ipsa

generatim fuit
probattan.

ut ostcndcvcmus

nominatim

in

Thracia

dubitare, eamque negare cceperunt, ac aemum in conciiio Trullano magna ex parte abrogarunt.

Asia locum habuisse icgem cn/ttincntiir,

quam

gencratim de tota Ecclecia asseruntSS. Hierony-

stricfa fuit lex

Attamen tunc etiamepiscopis relicta et arctius concontinentice, de qua disputamus.

INDEX

,,

INDEX

SANCTOItUM
III

AD TOMUM

SEPTEMBRIS

Achilles.
11

Vide Ammonius. Adelphius abbas Romarieensis, Luxovii in comitatu Burgundise. CoM-

qui
S.

colitur 26 Augusti 214. 5. Memoria Adriani Fastis adscripta diebus variis dies martyrii non omnino certa cultus praecipuus
:

notitia
2.

MENTARIUS PILEVIUS. 1. Locorum Acta Sancti et illustris prosapia 809.

natalis et emortualis in-

8 Septembris post corpus Romam delatum 215. Acta, auctore atwnymo, ex codice Ms. oiirn
Colbertino,
-4453,

Annus Sancto
;

nunc bibliothecm regim

1.

Parisiensis

quaedam ad hunc spectantia discutiuntur 812. Vita Brevior auctore anonymo Sdncti ipsius cequali. Ex editione Labbei et
certus
Mabillonii, collata
virensis

interprete J. S. 95. Cap.

Maximiano

idololatriam Nicomediae promoventi sistuntur

viginti # tres Christiani
:

hi

fidem constanter

eum Ms.

S.

Maximini

Tre-

professi

variis

subjiciuntur tormentis 218.

Vita altera auctior auctore Ex codicc Ms. Romarici Montis 818. Gloria posthuma seu Appendix
815.

Cap.

anonymo

recentiore.

cum

Adrianus martyribus se adjungit, et in carcerem ducitur Natalia ejus uxor eum ibi invisit, et ad martyrium horta2.
illis
:

de cultu antiquo et hodierno, de variis translationibus ac elevationibus corporis et de miraculis. 1. Cultus antiquus;
S.

tur: ac vicissim ab eo invisitur 220.

ribus servit

Cap. 3. Natalia in carcere Adriano et reliquis Marty:

anmonasterium
;

Adrianus cum
S. Natalia

aliis

ad Maximiamulieribus

Adelphii nomini consecratum fuerit

;

Tran-

num

ductuSj varios cruciatus fortiter sustinet

1.

slationes reliquiarum quatuor

varia de priore

224. Cap.

cum

aliis

earum recentiorum opinio 821. 2. Examinantur documenta Romaricensia de translatione prima ac secunda 823. 3. Discutiuntur
tertiae translationis

in carcere Martyribus servit,

:

documenta, juxta qua> et

4.

superius examinata ordo et tempora trium

translationum statuuntur 824.

Quartse

translationis historia proponitur, et nonnulla

circa illam disquiruntur 827. 5. Cultus ho-

hunc nnem vestevirili Sanctorum martyrium 226. Cap. 5. Corpora Sanctorum igni mirabiliter erepta, et a Chn stianis Byzantium delata S. Natalia ad nuptias invitata, fugit Byzantium, ibique apud corpora Martyrum moritur 228. Appendix. De
:

sumpta etiam in Adrianietreliquorum

reliquiis,

cultucelebri.etmiraculisSS. Adriani
1.

diernus valde solemnis

Officia et Missae 828.

et Nataliae.
fealiae

Reliquise SS. Adriani ac

et in

Na-

Mjracula et Translationes ex Mss.

translationis

codicihus

in

Hispaniam

2.

Romaricensibus. ParsI. Cap. 1. Relatio primse corporum SS. Romarici, Aniati,

delatae 231.
S.

Lusitauiam dicuntur De translatis in Beigium

;

Adriani reliquiis
:

iisque depositis Rauli-

et Adelphii, et

quorumdam
829.

beneticiorum, quae

curiae in

eam subsecuta sunt

illam praeeesserunt

Cap.

2.

Secundae
,

Hannonia eaedem deinde translatae Gerardi-montem 234. 3. Quomodo reliquiae

Adriani fuerint exceptas Gerardi-monte,
Cultus celeber
S.

translationis historia et

miraeulorum

quae

S.

Pars
.

II.

Cap.

1.

ac subsecuta sunt 831. Miracula in nova Romaribasilica sub initium seculi

ibique deposita? in abbatia, deinde S. Adriani

dicta 236. 4.

censis monasterii

rardi-monte
structa
et

peregrinationes votivee
:

Adriani Gemira:

x patrata 833. Cap. 2. Tertia? translationis pluriumque miraculorum relatio 835 8 Adrianus et viginti tres Socii MM. Nicomediae in Bithynia. Item Natalia Adriani conjux. prope Byzantium in Thracia. Comm. pr,ev. 1. Varia horum Sanctorum Acta Graeca
;

cula vetustiora
,

theca pretiosa reliquiis ex-

alia

quasdam 238.
:

v.

Variae

reliquiarum

translatioues

occasione

turba-

rum Belgicarum

instituta confraternitas

>s

quorum

praecipua

Latine vulgata

diversa
2.

Adriani et Natalise 240. g 6. Conscripta S.Adrianibeneticiaabanno 1510 usquead 1517: eurum datur pars prima 242. 7. Prosecutio

eruditorum de his Actis judicia 209.

penditur et refutatur

Ex-

miraculorum ex eodem Ms.,

toris

et ejusdera scrip-

primum argumentum, quo Tillemontius contra varia martyrum Acta

perperara utitur 210.
3.

Alia Tillemontii ar:

Prosecutio miraculorum ex eodem scriptore 215. 9. Prosecutio miraculorum abeodem scriptore relatorum 247. ^ 1".
244.

8.

gumenta examinantur ac refutantur Acta non quidem ut primigenia, ut probabilia tamen

et utilia approbantur 212. 4.

Miracula, varia seculo

xvn

facta 249. 11.

diernus

probabihus

diversus ab

Adrianus hoAdriano

Liberatio energumenae per notarios scripta, cui rairabilia non pauca sunt adjuncta 251.
12.

Alia benefioia

et

miracula, relata per

Gislenura

INDEX SANCTORUM
xx
ffislenum C

t IZ

duo Adriam auo Coucke abbatem De rel.quns ,io S scripta252.13.

S.
:

S Tdriani, qus

aliis locis

servan dicuntur

Pius, alter Faustus, Serapion, cum plunous Neotherius Pius, Theophilus Arion, Aminon item Nemesv:

(Vmmonius

r&^in^emetnuscumalii^
Panetus,

Italia. conf. Veroellis in episc 11 /Emilianus De Sancti, cum Syi.loge htstorico-critica

cognomine male confusi,

gestis

setate,

et

797
Italia

in lol^bius Episc. conf. Novarias Sancti cultus looe HlSTORiCA.

verus

cum

aliis

40 Alexandn 1B Jfcjpto.

Vita

ohm

scripta,

sed

aliquot

seculis

post
.

mortem

scnptonbus collecta Sancti: gesta ex variis

Hagustal7 AlchmundusetTilberhtusepiscopi

in Da matia, ComAnastasius mart. Salonae Fastis anpr.gv.us. 1. Sanct. >n

;

Au^nrDonatoetc
memoria

V^

mentar.us
tinuissimis

dens,sinAnglia.CoMM.PR^v.l.
qui in Fastis; auctores,
;

Memona

de Sanctis memineeorum sedes episcopahs 11,- & runt ac mortis obit*> Tempns episcopatus suscepti, Translatio et elevatio, cultus antiquus 114.
auctore
seculo

anonymo Commko Rcnnlan medio

xn,

SS. sec. Sanctorum

Actis ex editione Mabillonii in Auctor suos ad mpar/e I. Prologus.

(

hac die idem quoque forte in Hieronymiams ex 21. Acta auctore anonymo, 7Septembris collato cum codice Aunustano codke Ms. 22
nostro

est ab Anastasio corpons S. Anastasn videtur Salona? passus eden19. 2. Acta Sancti Fullonis translatio M., quem Anastasio da: videtur idem eum Octobris; habent die 5 Decembris et 25 Grseci

omnino

celebris: dist.nguendus corniculano qui non

:

rum

Hagustaldensis Patronoexcitat 117. Cap. 1. Plectendus cultum

-<rlesia3

capite mirabiliter
staldensis,
et

liberatur
in

qui

ecclesia Hagueam confugerant. ab

: :

Arapion cum Ammonio etc. Arion cum Ammonio. Vide Ammonms. Gra>cis. 9 Artemidorus mart. Ex Fastis

366

instanti exitio divinitus servantur

sacnlegus

subito punitur 118. Cap. 2. Hernia laborans Danis vasanatur: ecclesia Hagustaldensis a

Waurant villa 9 Audomarus episcopus conf. in pr. prope Audomaropolim in Artesia. Comm. qusenam ex 1. Variaa S. Audomari Vitre
:

Regularibus trastata reparatur, et canonicis gemina reliquiarum elevatio 121. ditur Alchmundi seCap. iii. Prior translatio S. culo xi facta beneficium ejus patrocinio im: :

prasfehisce antiquissima videatur, et ceteris

renda384. 2. GestaSancti ad qualemcumque chronotaxim revocata et examinata 385. 3. Utrum S. Audomarus sit primus Morinorum
episcopus 387.
4.

reliqua ad posteriorem translapetratum 125 spectantia tionem Alexander cum Euplo etc. Vide Euplus. Alexander cum Hyacintho etc. Vide Hyacin:

episcopatu utcumque ordinata

Gesta ab Audomaro in tempus mortis

:

incertum 388.
tus
:

5.

Antlquissimus Sancti cul:

memoria

in Fastis

variae festivitates, et
6.

thus.

corporis translationes 391.

poris seculo xi facta
quia^
:

Inspectio cor:

Aloponus cum Euplo. Vide Euplus. 11 Almirus presbyter et abbas, prope vicum Grez in provincia Cenomanensi. Commencultus tarius PRvEVius. Acta conscripta dubia aliqua Sancti Actorum fides probata examinata S. Avitus, qui in illis memoratur,
:

qusedam
,

aliis

Caput exornatum relialia quEedam locis servatse

:

de apparitionibus Sancti 394. Vita, auctore ononymo ex codice nostro Ms., collato cum
editione Mabillonii.

Pr^efatio 396.

Cap.

1.

Sancti patria, parentes, vita monastica, episcopatus, fidei promulgatio, aliaque gesta 396.

non distinguendus ab Avito Miciacensi 801.

Vita, anctore ex rjuatuor Mss.

anonymo
et
.

fere contemporaneo, editione Labbei collatis.

Prologus. Cap.

Aliqua de patria, variisque

Mummolinus, Ebertramnus et Audomarum, qui varia ipsis prsestat beneficia Sancti csecitas, morbus
Cap.
2.

SS.

Bertinus veniunt ad

habitationibus Almiri, etaliorum aliquotSanc-

torum 803. Cap. 2. S. Almiri gesta, miracula, 805 mors etsepultura 11 Alneus aut Alveus, presbyter et abbas, in provincia Cenomanensi. Comm. pr^ev., Vita auctore anonymo, et verisimiliter suppari3 ex Mss. membranis Cenomanensibus ecclesice Colleqiaim S. Petri de Curia

extremus, mors, sepultura, miracula, 399. Vita altera, ex quatuor Mss. invicem collatis.

Pr^fatio
rentes
:

402. Cap.

1.
:

Sancti patria et paepiscopatus, gestaque

vita monastica
:

in utroque statu

beatus obitus ac sepultura

402. Cap. 2. Miracula post

Vita tertia,
nostro Ms.j

auctore
aliis

mortem facta 405. anonymo ex codice

,

807

cum

Mss.

collato.

Cap.

1.

7 Alpinusepiscopusconf. Catalauni inCampania

Gallica.

Comm. pr.ev. 1. Memoria Sancti in Fastis recentioribus et cultus Acta gemina,

:

Sancti patria, parentes, vita monastica, episcopatus, conversio gentilium facta miracula 406. Cap. 2. Sanctus variis donatur ab Adro,

sed diu post

gcripta 82.

. 2.
:

mortem Sancti non sine erroribus Tempus episcopatus S. Alpini

indeqne varii Vitarum errores
adest verisimiliter concilio Ve:

aldo

condita

quem converterat ecclesia in adventus SS. Mummolini et

:

Sithiu
socio-

iuvestigatur

rum, quibus locum concedit ad monasterium

ostenduntur

condendum
bus,

Sancti miracula, ceecitas, mor-

anonymo, ex duobus Mss. inter se coUatis 85. Vita altera, auctore anonymo, ex Ms. Andrece du Chesne, collato
netico 83. Vita, auctore

mors

et sepultura 408. Cap. 3.

Miracula

cum

varia Sancti post obitum facta 411. Cap. 4. Hugo abbas Sancti corpus clanculum transferre tentat
;

aliis

duobus. Cap.

1.

NatalisS. Alpini

institutio sub disciplina S.

:

sed S. Folquinus episcopus, re

Lupi

electio

ad

cognita, illud refert

latiocorporis

Audomaropolim

episcopatum alia qusedam fabulosa86. Cap.2. Kpiscopus virtutibus et miraculis splendet:

alia de-

Neomagum, relatioquead locum

4j3

pristinum

septem sororesVirginesconsecrat: piusobitus,

sepultura, et translatiottes corporis

88

7 Augustalis episcopus conf. Arelate in Gallia. Sylloge critico-historica io

: :

AD TOMUM

III

SEPTRMHRIS.
edonda 261. 2. Sancti

xxi

B
10i) arypsabas eremita et M. in Oriente. _D Comm. pr/EV. 1. Sancti memoria in
Fastis GTEecorum,

patria, non cornitatus Tyrolis, sed Gallia 262. 3. An Monacbus fuerit, et Ordinis S. Benedicti 204. 4. Sancti

gemina

profectio

Romana tempus
:

episcopatus

suscepti et fixa; sedis Frisingse 267. T>. Sanctus cathedram figit Frisingae, cujus Joci notitia

Acta antiqua Graeca, de

datur expiato Grimoaldi incestu, praedia

:

quorum

fide dubitatur 494. 2. Aliqui scri-

ecclesiae suse

comparat 270.
S. elicit,

6.

Grimoaldum

ptores negant, quidpiam de sanctissimo Chri-

corripit

in

montem

stiSanguine mansisse in terris at non videntur id evincere argumentis theologicis aut historicis 495. Acta Grjrca, auctore anonymo, excodice Vaticano 1589, quem seculi vii credidit Allatus. Interprete J. S. 498 8 Belina V. M. apud Lingones inCampania 259 9 Bertellinus seu Beccelinns eremita in Anglia.
;

in

quo fontem

Stephani commigrat, olirn ac hodiedurn cele-

272. 7. Insidias impiae Pilitrudis evadens, fugit Majas.-quo anno Grimoaldi domus

brem

Comm. PR^EV. Memoria in Vita fabulosa, cur edenda anonymo, ex Ms. liubrce
editione Capgravii.

Fastis, biographus,

446. Vita, aactore

vallis,
1.

collato

cum

excidium a Sancto praedictum contigerit Sancti reditus Frisingam, mors etstatura 274. 8. Corpus primum Frisingae sepultum, transfertur Majas, deinde Frisingam reducitur templi Majensis, in quo Sanctus humatus fuit, hodiernus status 277. 9. Reliqua ad Sancti cultum spectantia 278. Vita, autore Aribone
: :

Acta in seculo, poenitentia de lapsu carnis, vita in eremo sub

Cap.
disciplina S. Guthlaci 449. Cap. 2. Secessus in

episcopo Frisinrjensi, ex editione Caroli Meickelbec/cii in Historia Frisingensi tom. J, parte

altera. Cap. 1. Sancti nataies ac

eremum

Staffordiensem, mors, sepultura, mi-

cessus in cellam ad

templum

S.

nomina, seGermani, mi-

raculum 451 8 Bertewinus vel Berthuwinus Mart. patronus

paroecise

racula ibidem palrata 281. Cap. 2. Primum iter Romanum consecratio episcopalis sus:

cognominis in
L)e

dicecesi

Sylloge.

Sancti

cultu,

Cenomanensi. forte ejusdem

259

cepta

reditus in Galliam et acta ibidem 283.

Cap.

3.

Secundum
:

iter

Romanum,
:

actaque

cum
11

Bertivino vel Bertinio, qui Lexovii hono-

in eo 285. Cap. 4. Reditus a Gregorio

PP.

ratur

imperatus

gesta in reditu

accessus ad Gri-

Bodo aut Leudinus Bodo, episc. Conf. Tulli Leucorum in Lotharingia. Sylloge criticohistorica. 1. Sancti memoria in Martyrologiis,

moaldum
:

Bavariae ducem 288. Cap. 5. Grimoaldi ducis incestuosum connubium dissolutum cathedra Frisingae fixa et dotata
acta in eo episcopatu
:
:

et cultus vetustus

elogia a Tullensibus

Pilitrudis insidise, et

olim concinnata de Leudino et Bodone, qui

perperam fuerunt
,

distincti 838. 2. Sancti

Grimoaldinae familiae pcena et Sancti fuga excidium 290. Cap. 6. Reditus Frisingam
:

matrimonium, fundationes vita monastica, episcopatus et mors 839 ordine temporis examinata
patria, parentes, a?tas,

mors sancte obita sepultura corporis translatio Majas facta, miraculis clara 293. Cap. 7.
: :

Corporis reductio Frisingam prodigiis

trata.

illus-

294

10 Cosmas archiepiscopus Africanus

in Sicilia.

Comment. hist. 1. Martyrologiis et scriptoribus Siculis

probabilibus conjecturis eruta
:

Panormi Memoria in
:

gesta ex

f^ \J

arissimavirgo, quse colitur Albigae inOccitania.

patria forte

Sylloge. De cultu

et gestis

79

Panormus

Catulus. Vide Doletatulus.

618. 2. Antiqua Sancti apud Panormitanos veneratio veteres sepulcri in: :

Cerocisus

cum

Euplo. Vide Euplus.

scriptiones, et corporis translationes

cultus

9 Chariton M. ex Menceis et Menologio Cleassus cum Donato. Vide Donatus.

agri Parisiensis in Gallia.

366

pene intermissus

inspectio reliquiarum

non

sine prodigio 620. 3. Corpus solemniterexiiu-

7 Clodoaldus presbyter in oppido S. Clodoaldi

matur

sepulcri situs etcompositio

4.

sacrorum

Comm. pr^ev. 1. Cultus Sancti ejusque memoria in Factis Acta justo serius scripta, mendis non carent exigua eorum auctoritas pro iis omnibus, quae aliunde nequeunt conlirmari 91. 2. Varia de
:

Sancto ejusque reliquiis pristina veneratio solemniter decreta, delataque beneticia quredam ejus patrocinio 623 impetrata

ossium receusio 022.

Cuspicus

cum

Euplo. Vide Euplus.

Sancto ex Gregorio Turonensi et aliis tempora et gesta utcumque ordinata 93. 3. Inquiritur, utrum Sanctus monasticam amplexus
:

sit

disciplinam,

et

monasterium exstruxerit

monachis 95. 4. Annus emortualis incognitus miracula ad sepulcrum facta corpus fortasse aliquando Parisios delatum, et Novigentum
:

Dativus cum Nemesiano

sianus.

etc.

Vide Neme-

relatum, ubi conservatur 97. Vita. Ex editione Mabillonii cum Ms. collata. Pr^efatio 98. Caput

unicum. Stirps Sancti regia

ipsius,

caedes fratrum
:

Demetrius cum Ammonio, etc. Vide Ammonius. Didymus. Vide Ammonius et Diodorw. 11 Diodorus, Diomedes et Didymus MM. Laodiceae in Syria, ex Fastis Orcecis et Martyrologio

qua

feliciter liberatur
:

pia ejusdem

Romano

776

studia et opera

constructio ecclesiae, in qua

Diomedes cum Diodoro. Vide Diodorus.

10 Doletatulus, autCatulus, Tuscus, Valentinus, et forte Megarus, Africani Martyres, ex apo494 grapkis Bieronyjnianis 9 Donatus, Cleasus aut Fleassus, Fortunatus et Ammonius MM. Gsesareffl in Cappadocia, ex
Martyrologiis

mortuus sepelitur

99

8 Comitissa virgo, Venetiis. Sylloge. De cultu 309 et gestis 8 Corbinianus episcopus primus Frisingensis in
Bavaria. Comm. pr/EV. 1. Autorum scriptor Acta unde Aribo episcopus Frisingensis
:

3 *> 7

Septembris Tomus

III.

9 Dorotlieus

xxn
Gorgonius 9 Dorotheus et

INDKX SANCTORUM
MM.
Nicomediaa in

BliacumDanielealteriusElia3jiscipub8aO KiiashabitatoumCosinaabbatc:
,.

in Rithynia, COMM. ?KMV. 1. Martn Acta tyroio-ns ad hmic diem et ad 12 aKa plane fabulosa rejiciuntur edenda danda 328. 2. Tran&latio cum miraculis
: : :

Memom

Mar-

h^deindeobprvisamccBnobiiconstructiocondit 86.. Cap.

7.

VinamsignoCui
;

ex
ino-

S GorgoniusantiquitusRome3Cultus:ejusdem Vatieanam corpus a Gregorio IV in basilicam

translatum :Missadeeodem
S.

in

Sacramentano

Gelasii 330. 3. Gorgonius

Roma

eultus

Cap

periculum protecta 366. dientia vero contra prsavisa ac praaicta 8. Mors tyranni
:

aquafactum:ursasolomandatoabacta uorumdamdivinituscast.gata^o bedientia

q

idem

videtur

cum

cujus corpus

Romam

martjre translatum

Nicomediensi,
fuisse defen-

alia pnedicta etiam qusedam

multi energu-

meni per Sanctum

subito sanatus
:

ditur 332. 4. Corporis pars a S.

Godegrando

9. Equus mirum raonachi de Sancto

liberati S70.

Cap
:

Metensium episcopoRomain Galliam defertur Gorziensi deponitur reliqua si iii monasterio Goreasdem reliquias spectantia 334. 5.S. ad
:

somnium
aliqu
:

gonii

reliquia?

aliquff

Mindam

translatae

Passio, Sancti cultus in eo episcopatu 337. anonymo, cx vetusto codice membraauctore Ms. 19, 340. Musei nostri, notato
naceo

Translatio kt miracula

S. Gorgonii, auctore

monacko
Bemensi
sec.
iii
.

Gorziensi, seculi x scriptore, ex Ms.

collato

animaaque

seventas iucursionum Saracenorum patrata monastidisciplinam ipsius ad conservandam propinqua varns indicara 875. Cap. 11. Mors corpons ciisprffivisaetpriedicta felix obitus visiones varias de morte effigies
: : :
:

Sancti periculo Monita Sancti et

sanationes hujus castitas insignis invocationem quidam presbyter ad 10. ignis liberatus 872. Cap.
:

virtutes

varia

tempore

cum

editione

Mabillonii
1.

ipsius 878.

Cap.

12.

Miracula post mortcm

Godeepiscopus corporaSS. Gorgrandus Metensis

Benedictino, partell. Cap.
S.

gonii, Nazarii et Naboris

MM. Roma

in

Gal-

Gnrgunii corpus ab Agaunensibus furtosublatum repetit et Gorziae deponit

liam defert
:

S.

patratatam liberatione energumenorum 88] sanatione plurimorum ex morbis variis 128 Raphoae in Hibernia 7 Eunanus ep. conf. Eunucius episc. conf. Novioduni in Belgica
10

quam

343. Cap. 2.

deferuntur

Hungarorum metu reliquise Metas earum partem donare monachus

Gorzia instauratur, et recuperantur 346. Cap. 3.
:

secunda. Sylloge. Sancti cultus, corporis translationes, episcopatus ejusque tempus 616 10 Euplus vel Euplia, Alexander, Cuspicus, vel
Cerocisus, Hysicus, Aloponus, Silvanus et alii

divinitus prohibitus

qudam

praedia

Gorzienses explorare divinitus prohibentur, an S. Gorgonii corpus integrum haberent muto loquela data praerlium monasterio res:
:

quinque martyres CaesaresB in Cappadocia, ex 493 apographis Bieronymianis Caesarere in Cappadocia. 7 Eupsychius mart. 6 Sylloge, ex Fastis Grcecis et Latinis
8 Eusebius,Nestabus,ZenonetNestorMM.Gaza?

titutura

energumeni
et

liberati

febricitans

sanatus

apostasiam*meditans castigatus 349.

miles quidam a Gorzise
:

Cap.
tus

4.

Hungari

Martyrologio unde deprompta

tyrii
:

inPa]estina.CoMM.PR.CT.MemoriainRomano tempus Mar:

direptione divinitusprohibiti
:

contractus erec:

martyris titulus Nestori adscribitur

Hist. Eccl. cap. rx

Francorum dux sanatus

:

alia quaedara

martyrum sepultura
lib.

250. Acta, ex Sozorfieno

miracula
suos

auctoris apostrophe ad Gorzienses

352

Valesii.
caesi,

secundum versionem Caputunicum. Sancti a Gazais flagris

carcerem conjiciuntur
:

in

inde educti a
col-

K
11 f]iliH> ias

furibunda plebe crudeliter trucidantur et com-

buruntur
Speleeotes

eorum

reliquiae,

Deo jubente

abb.

Conf.

in

Calabria.

lectae,

honorifice sepeliuntur

257

Fj

c.
:

7 Evurtius episcopus conf. Aurelianis in Gallia.

u discipulo scripta

ea non sine mendis Latine

et ItaJice reddita, sed

nunquam

edita843.

2.

Gestorum S. Elise qualiscumque chronotaxis cii ui intermixtorumaiiquotfactorumexamine

reliquiaa et cultus Sancti 45.

Vita, auctore
30, inter-

discipulo

monackOj ex cod. Ms. xlii bibliothecm

$. Salvatoris propre

Messanam pag.
1.

prete J. S. Prjsfatio848. Cap.

Sancti patria,
raonasti-

Comm. pr.ev. 1. Anliquissima Sancti in Fastis memoria et cultus 44. 2. Vita S. Evurtii variis inquinata fabulis, in qua falsa difficulter secernantura veris edenda tamen ex Mss.45. 3. Inquiritur, an Evurtius videatur fuisse in concilio Valentino, quo fere tempore figenilus videaturipsius episcopatus, etannus emortualis 47. 4. Sepultura Sancti, ubi conditum ora;

parentes, studia, vocatio ad vitam

torium, quod in abbatiam excrevit

corporis translatio, cujus
:

cam

abit in Siciliam

cum

gemina

socio ad solitudinem,

desertusque ab eo Romamnavigat849.CAP. 2. SanctiVitaaustera: visio patri ipsius oblata

habitatioEliaecum Ignatioeremita: reditus in patriam, ubimonasticamvitamexercetsub diseiplina Arsenii propn

Uegium

S51. C,\i\

Acta danda, ut et Inventionis apparitio mira 50. Vita fabulis fcedata, auctore Lucifero subdiacono, ex quatuor Mss. simul collatis. Prologus. Cap. i. Sancti electiomirabilis ad cathedram Aurelianensem,qu83fictitiisadjunctisauctavidetur52. Cap. 2. Exstinctum a Sancto incendium
:

;*.

S.

Elias

cum Arsenio
.

habitat apud vicum Armi,

ubi mirabilia quaedam

navigant Patras

Arsenio contigerunt: ubi locum spectris ante

:

in-

ventusthesaurus, indeque, juvante Constantino, ecclesia sancta*

infestum inhabitant

tentatus

Elias,

mu4.

Crucis Bedificata, raira-

culum

lierem ad castimoniam adducit 854. Cap. Mirabilis gratia Arsenio concessa

,

in Missai sacrificio 55.

:

Cap.

iii.

Ultima
:

Sancti gesta

fabulosa electio S. Aniani

qua
-

bea-

sanctorura

fama crescit iiinc abire desi derant, frustra eos retinere conante episco:

tus obitus, sepulturaetcultus57.

po 858. Cap.
et

Iterata sanctoruin habitatio ad S. Eustratium gesta Arsenii cum altero Elia,

5.
:

Acta translationib gemin^, auctore anonymo ex codice membraneo Regince Suecice 59. Inventio
,

cor-

poris, auctore Rogerio abbate, ex

hujus praedictio

mors Arsenii

doeniRotomagensis, collato
tenii

congressus

Ms. S. Aucum editione Mar61

: ;

AI>

TOMUM

III

SEPTEMBRIS.
phmdium,
Italim

xxiu
Ferrarii

ex

catalogo

Sanctorum
77
30g
in Picardia.

9 Gregoriua <:onf'essr, qui colitnr in Alcala Del

7 T"iaciolus in Conomanensi et Pictaviensi pro78 Jr vincia cultus, ex Castellano

Rio, in Andalusia 7 Grimonia nrgoetmart. Capellse

Faustus
11

cum Ammonio. Vide Ammonius.

Sylloge historica Gusmaeus cum Matthaeo. Vide Matthma

Faustuscum Timotheo. Vide Timothem.

Felix et Regula virgo, et forte Exsuperantius,

martyres
1.

Tiguri

in

Helvetia

Comm.

II

pr.ev.

Sanctorum
:

Felicis et
:

Regulse me10 Hilarus papa Conf. Romse. Comm. hist. 1 Memoria Sancti in Fastis antiquis et neo
tericis:cultusipsius vetustus, non

moria in Martyrologiis utrum his adjungendu^ sit Exuperantius passi sunt in hodierna Helvetia, non in Hispania 703. 2. Acta incerti auctoris ac temporis examinantur Sanctorum e legione Thebaia ad Tigurinum castrum in Helvetiam adventus alia quaedam recentiorum asserta tempus martyrii incertum 765. 3. Templum super Sanctorum tumulo Tiguri erectum, et a Carolo Magno ampliatum aliud templum cum nobili parthenone ibidem conditum, ad quod sacra corpora
:

tamen

uni-

versalis 553. 2. Gesta S. Hilari ante pontiticatum, prsesertim in legatione ad pseudo-

concilium Ephesinum 554. 3. S. Flaviani contradicit Hilarus

Damnationi
;

fugiensque

Romam

venit Iitterse ipsius ad S. Pulcheriam Hilarus fit archidiaconus, et Cyclum Pascha:

lem componendum curat 557.

4.

Hilarus
:

anno

ifil

Papa

creatus,
;

translata sunt cultus in Constantiensi dioecesi 767. 4. Aliquse reliquise Treviros trans:

die controversia est

de sed probabilius est, elec-

mense Novembri

tum

esse die 17, 5G0. 5. Gesta Sancti in pon-

latae

Tigurinae ab hsereticis
in

dispersae
:

S.

tificatu

pro

fidei

confirmatione,etcumLeontio

Felicis cultus

Monte Sancto

Regula in
:

Kerlingen honorata alia a nostra utriusque Sancti cultus in Aragonia 769. Passio, auctore

Arelatensi, aliisque episcopis Gallice pro disciplina ecclesiastica 562. 6. Gesta Hilari pro
disciplina ecclesiastica ad consulationem epis-

anonymo, cr Ms.
collato

codice Carthusice Coloniensis,

cum Ms.

S.

Maximini

Trevirensi et S.

Salvatoris Ultrojcctino

772

coporum Hispanise, et concilium de his anno 465 Romae celebratum 567. 7. Sanctusresistit hieretico Macedoniano de anno et die
:

cum Nemesiano etc. Vide Nemesiauus. Fortunatus cum Douato etc. Vide Donatus.
Felix

mortis disseritur 569. 9. zedificata, fundata. et ornata per S. Hilarum loca sacra, aliaque
munificentiae ipsius indicia

571

Hippolytus

cum Ingenuo. Vide Ingenwts,

M.
364

9 Hyacinthus, Alexander et Tiburtins M.

in Sabinis. 7
/"1

Ex

Fastis sacris et Martyrologio

Auzlinus ep. Tulli Leucorum in Lotharingia.

Bomano
Hyacinthus cum Protho. Vide Prothus. Hysicus cum Euplo. Vide Euplus.

\T
gloria

Comm.
:

prjsv.

1.

Prseclara

S. Gauzlini elogia
:

revelatio de ipsius in coelo

S. Gauzlini in
,

memoria

in Fastis et cultus vetustus

129. 2.

Acta qualiacumque

Catalogo episcoporum Tullensium

sed non

ab omni errore, edenda tamen varia ejusdem breviora elogia, ex quibus duo

immunia

Jadercum Nemesiano

etc.

Vide Nemesiamtsl

recitantur 130. 3. Sancti natales illustres priora in episcopatu susceptus episcopatus

:
:

Jafredus aut Theofredus mart. in Marchio-

natu Salutiarum in Italia. Sylloge. De cultu,

corporis inventione ettranslationibus
11

gesta

instaurata disciplina regularis in ccenobio S. Apri 132. 4. Fundatio Buxeriensis

:

Ingenuus

et Hippolytus

MM.

in Portu

Roma-

monasterii
vensis

ejusque per Stephanum

Papam
:

contirmatio 136. 5. Reformatio ccenobii Der:

aliquot eoncilia,quibus adest Sanctus

per Hungaros dioecesis Tullensis multa per Sanctum impetrata ad sublevandam illius ecelesire inopiam coepta reformatio monasterii S. Mansueti 139. 0. Ordo gestorum in episcopatu breviter assignatus beata mors anni episcopatus sepultura etreliquiae
vastata
: :
:

777 no, ex apographis Hieronymianis 7 Joannes Laudensis, ex priore FontidlAvellanae episcopus Eugubinus in Umbria. com. p&jev. Vita? Mss. 1. Locus episcopatus et cultus
:

edendse

scriptores neoterici Vitae et transla:

tionis 146. 2. Sancti patria et natales stica vita suscepta sub B.

mona-

hactenus servatee 141. Acta, auctore anomjmo, atque ex editionibus Martenii ct Calmeti 143 exemplari Ms., inter secollatis Gorgonius cum Dorotheo. Vide borotheus. 7 Gratus aut Gradus episcopus cbnf. Augustae Pragtoriae in Pedemontio, cum appendice de
,

Petro Damiano in eremo Fontis Avellanae 149. 3. Sacerdotium susceptum:familiaritascumR.PetroDamiano: hujus Vita per ipsum conscripta eruditio et
:

cognomentumGrammatici
:

151. 4. Generalis

prioratus Fontis Avelianae susceptus: episco-

patus Eugubinus vitae chronotaxis, mors et sepultura 154. 0. An Sanctus canonizatus fuerit a Pasehale II PP. ? Officium et Missa in

B. Gallo ejusdem urbis, episc. Comm. pr^ev. Legitimus Sancti cultus, reliquiaeetmiracula: Acta Ms. et Vita Italice impressa a?que fabulosa 72. 2. ^Etas S. Grati investigatur 73.

ejushonoremantiquitusrecitata,etaS. Rituum

congregatione approbata

templum

exstruc-

tum an
:

aliquaa reliquiae alio delata??

memoria

Refutatur opinio aliorum de tempore translationisS. Innocentii et de setate S.Grati 75. Appendix de petateB.Galli, antistitis item Augustensis 76. Actorum fabulosorum com 3.

in Martyrologiis L55. 6. Corporisincorruptio et solemnis elevatio 157. 7. Alexandri Sperelli, episcopi Eugubini, decretum de prsedicta

elevatione

beneficia

quanlam eotempore im-

petrata 159. Vita. auctore

anonymo

Sancti

discipuh.

XXIV

INDEX SANCTORUM
mutilo,

codice membraneo discipulo, ex vetusto publici Vincentii Armanni, nunc archioiioiim

Cap.1. Sancti Eugubini. Peologus atjctoms.

M
7 11

:austeramseculo piapueritia et adolescentia opera 161. Cap. 2. Vita

vita et misericordiae
3. Fontis Avellanaa 162. Cap. consecraLacrymaruradono fruitur sacerdos

privata in

Eremo

mo

a B. Petro Damianolaborumsociusadscitempore fit Prior Fontis Avellame scitur Rehquae famispauperibussuccurrit 105. Cap.4. servando Regulae Sancti virtutes rconstantiain elecrigore 167. Cap. 5. Eugubinus episcopus post et a Paschale II. PP. consecratus, tus sancte brevem episcopatus administrationem moritur 169. Vita altbra, auctoreitem anonyacta suset inccrto. Cap. 1. Vita in seculo
tus,
:
: : :

3. Sanotffl veActa. memoria in fastis 105 Officia propna, retustus et hodiernus cultus,

Sancta paM. PIU Hannonia. Comm. PR*V. 1. obitus, tas 103 2. Sanct rentes, natales,

ad^..*

Malbodii in o et abbatissa

107. ACTA, liquiarum translatio et visitatio Brabantino anonymo, ex Bagiologio auctore

vallis,

Ms. Rabeo?
Mss.

collata

cum duobus

atus

Ammonms. Magita cum Ammonio. Vide Aniciensi episc. Mart. interritorio 11 Marcelius
Galli.

Sylloge ex Martyrologiis
et Socii forte

et

Officio

777 9 Marcus nymianis

ceptus monachatus et sacerdotium

familiariin

tascum

B. Petro

Damiano,

et insignis
2.

duo

MM.

exfastis tiiero-

367

corripiendo humilitas 171

:

Cap.

Prioratus
:

Fontis Avellaiue episc-opatus Kugubinus inors 1^3 sancte oliita

7 Joannesmart. Nicomediae in Bithynia. sylloob

critica. Hujus Martyris noraen non omnino at nota occasio martyrii ipsumque certum martyrium quorumdarn de eo opinionesexa12 minantur lOJoannesSalernitanus confessorord. Praedi; :

Grabedonse ad 11 Mattheus et Gusmams MM. Mediolanensi. Syllacum Larium in ducatu 774 '/* LOGE historica
'

7 Memorius
torii

et Socii

MM.

in Brolio vico terri-

Pitfiv.

Trecensis in Campania Gallica. Comm. Cultus S. Memorii et Sociorum locus

:

catorum, Florentiae in Etruria. Comm. pr^ev. corpus Beati cultus qualiscumque probatus hac die translatum Vita ejus danda 626. Vita,
: :

Acta eorum edita et inedita, sed posteriora ex hisce edenda 68. Acta, vitiosa Auctore anonymu, ex Ms. Cl. V. Joannis Bouniartyrii
: :

hier consiliarii Divionensis 70.

10 Menodora, Metrodora,

Nymphodora

sorores

auctorc Joanne
Alberti, collata

(Jaroti.

r.r

cam

datis

editione Leandri a Malvenda. Cap. 1.

VV. MM. rum apud

in Bithynia.

Grsecos et

Comm. pr-ev. SanctaLatinosmemoria cultus

:

Beatus Joannes unus e sociis S. Domrnici, a quo cum duodecim fratribus Florentiam missus est, fratribusque praafectus 627. Cap. 2.
Insignes Beati virtutes, dotes, formacorporis:

apud Graecos. Acta a Metaphraste conscripta

489. Vita, auctore Metapkraste dita
:

Latine red-

a Lipomano, ex editione ejusdem Lipo490 manitom. VI fol. 238

ex

priori
:

habitatione

cum

suis

Florentiam

migrat

multos Ordini aggregat, virtutibus-

que

Cap.

gravem tentationem superat630. Beatus adest morienti S. Dominico: rnigrat ad S. Mariam Novellam Beati insignes
floret et
8.
: ,

conciones, miracula, virtutes, monita, mors,

sepultura, translatio

MerbodusautMarbedoPresbyter et Mart. pago Alberschwende prope Brigantiam in Oermania. Sylloge de cultu, gestis, morte et miraculis 888 Metrodora cum Menodora etc. Vide Menodora. Mitisorus cum Ammonio. Vide Ammonius.
11

B.

in

miracula post

mor633

tem
Isidoruscum Ammonio.

N
IOjyj-

emesianus, Felix

Lucius,

Felix atter,

ll

Litteus, Polianus, Victor. Jader, Dativus episcopi, aliique ex eorum grege martyres, in

Kieranus
Com. hist.
lia

seu Queranus abbas Cluain-mic-

Africa.
logiis,

Comm. hist.

noi-sensis, in
1.

Media Hiberniae provincia.

:

sedes

1. Memoria horum Episcoporum,

S.

in

Martyro-

qui concilio

Cultus ex Martyrologiis

qua2.

Carthaginensi sub

cumque Sancti gesta unde eruenda 370

Cypriano interfuerunt

Sancti nativitas prsedictaaS. Patricio, parentes, patria, baptismus ipsi collatus 372 3.

483. 2. Acta Sanctorum ex epistola S. Cypriani ad eos, et horurn ad S. Cyprianum 485

Nemesus cum Ammonio.

Neotherius cum Ammonio. Vide Ammonius. Nestabus cum Eusebio.

Transit in

disciplinam S. Finniani

deinde
S.

primum sub Ninnidio, postea sub

deo

En-

abbatibus monasticam vitam ducit 374 4. Helicto Araniensi coenobio, S. Senanum accedit inde ad Endeum redit condit Au:
:

Nestorcum Eusebio. Vide Eusebius. 10 Nicolaus Tolentinas Ord. Eremitarum

,

ginense monasterium 370. 5. Monasterium Cluain-mic-noisense conditum 378. 6. Sancti

mors

et sepultura

hymnus
:

in ejus

laudem
ope
exa-

compositus a S. Columba, qui ejus naufragium evadit vitse chxonotaxis

S.Augustini,TolentiniinMarchiaAnconitana. Comm. pr^v. l. Antiqui vitae scriptores, ejusque exemplaria edita et inedita Acta unde edenda aliqui scriptores neoterici 636. 2
: :

Cognomentum

Tolentinatis

patria, parentes'
,

minata, episcopalis dignitas adjudicata 381

annus obitus, suprema a^tas annus natalis 638. 3. Sancticanonicatusprobabiliusseculans Ordo eremitarum Sancti Augustini, et qua aetate, susceptus 640. 4.
:

Quaedaro Sancti

Leudinus

Bodo. Vide Bodo. Litteus cum Nemesiano. Vide Nemesianus. Luciuscum Nemesiano. Vide Nemesianus.

gesta, quag in Vita

non leguntur 642 Vita auctore Fratre Petro de Monte Rubiano cocevo

ex edawne Mombritiana, collatu cum Mss VttrajectinoetSenensi. Cap. 1. Sancti

nativitas

ab

AI)

TOMUM
:

III

SEPTEMBRIS.
defertur
:

XXV

ab angelo

prsedicta, et a S. Nicolao
:

Myrensi

baec cruciftxi Doraini pedee oscula-

Christi in pia pueritia episcopo impetrata canonicatus ipsi Eucharistia apparitio SS. collatus religio Augnstiniana suscepta 044.
: :

tur: ex peste

moribandM sanatur 706. 21. Varii peste aliieque inaiis anno 1002 CordnbaB Iiberati708, g22. AJia miracula eodem aano

Cap.

Sacerdotio initiatus, animas e flammis tentatus a consobrinu, in piacularibus eripit Tolenstatu cdnstans perseverat assumpto
2.
: :

1002 Cordubae impetrata 710. 23. Reliqua miracula et beneficia Cordubae et circa eam

urbem

facta
S.

tinum mittitur 046. Cap.

1
:

3.

Mirabilis Sancti
:

Cordubensi

gratiaesolennesaclero etsenatu Nicolao decrcla- 71 1. 24. Provirginis Veronensis,

alii

morbi et abstinentia et corporis caetigatio miraculosa sanationes tentationessuperatae:

confiictus
ritas ejus in

digiosa nobilis

omnibus
liberati,

membria
lytici

capt;e sanatio:

contracti et para719. 20.

cum daemonibus 649. Cap. 4. Chaproximum mirabilis sideris ap:

curati 717.

25.

Knergumeni
abactae

daemonumque

praestigiae

paritio

beneticia

qmedam proximo

divinitus

Ciecitas, surditas aliaque

collata 052. Cap. 5. Varia

maia morbique de:

oculorum ac aurium mala depulsa: hernia, etdetentio urinaecurata

721. 27. Varii morbi, vulnera,aliaque corpo-

panes prodigiose multiplicati ccelesmelodia sex extremis mensibus a Sancto audita postremus morbuset sancta mors 654. Cap. 0. Csecitas, aliaque oculorum mala depulsa
:

tis

rum mala, sanata

varii generis

et depulsa 723.

28. Alii

pulsa
curati

contracti erecti 657. Cap.

:

7.

Membra
8.
:

distorta contractaque, restituta

:

surdi et muti

mortui
in

vitae redditi 059.

Cap.

In-

morbi sanati 725. 29. Captivis, a latronibus comprehensis, et ad mortemdamnatissuccurrit: innocentem supremo supplicio mirabilitersubducit728. 30. Antiqua panes in S.Nicolaihonorem benedicendi consuetudo,
pluribus miraculis,

sontes a suspendio mirabiliter liberati

clitantibus

peri-

subventum 003. Vita altera, auctorc anonymo, ex editione Dominici Antonii Gandolsi 064. Gloria Sancti
mari

tur, divinitus

quorum aliquot recensenapprobata 730. 31. Varia alia

miracula per panis benedicti usum impetrata.

733. 32, alia miracula in halia et in LJelgio facta 730. 33. Miraculaaliquot Limae in regno

posthuma. 1. Statim ab obitu a tidelibus insepulcrum miraculis claret sub vocatur

:

Joanne XXII PP. processus canonizationis

institutus
:

Peruano obtenta 738 34. Miracula Potosii, Valverd*. Zanae et Guanuci inregnu Peruano
obtenta 741.
741

cur dilata fuerit canonizatio 066.

2. Canonizatio iterum tentata sub Innocensed conatu irrito 669. 3. Cultus tio VI PF.
;

N ymphodora cum Menodora etc.

O

Vide Menodora.

ante canonizationem
sacella etaitaria
nifacio
:

ipsi

exhibitus

erecta

insignes indulgentiae a Bo-

IX PP.

concessae in ipsius festo, et die

tos refertur

Dominica infra Octavam 070. 4. Inter Sancab Eugenio IV PP. bullacanoni:

zationis recensetur 672. 5. Sancti Officium ecciesiasticum vetus et novum 075. 0. Pro-

lo/^w dgerus diaconus Ruraemunda? in Belgio \J Comm. pr,ev. De Sancti cultu, patria, vita monastica incerta, setate, gestis et reliquiis
(512.

digia in brachiorum refectione et furtofacta

:

corpus absconditum etiamnum latet eadem brachia Tolentini honorata 070. 7. Miraculum sanguinis ex sancti brachiis crebro erumpentis eruptiones anno 1076 factae 678. 8. Varise et insignes sanguinis effusiones factas
:

Vita, auctore anonymo, ex Ms. ecclesias Appendix, de ecclesia de Berg. SS. Wironi, Plechelmo et Odgero conUltrajectince 613.

secrata, translatisque in

eam

illorum SanctoS.

rum
ab

reliquiis: ac

de distinctione
S.

Plechelmi 015

alio fere

synonymo
dicecesi

9 Onnenus confessor Ordinis

creditur, in

annis 1079 et 1698, 081. 9. Ejusdem prodigii octiduana solemnitas renovatio anno 1099 propterea indicta ab Innocentio XII PP. ma:

Benedicti, ut Macloviensi Britanniae

Armoricae

453

Oroseus cum Ammonio.

gno cum populi concursu celebrata 082. 10. Reliquae effusiones eodem anno 1099 factae,
11.

9 Osmanna virgo, quae colitur in abbatia S. Dionisii prope Parisios in Francia. Comm. pr.ev.

item multaa aliae, quaevariisanniscontigere 084. De Sancti reliquiis, ac praesertim deejusdem prodigioso sanguine variis in locis asser12. Variae sacri

Memoria

in Martyrologiis, Missa propria,

vato685.
in

sanguinis portiones
culta? 689. 13.

Acta quae et unde edenda 417. 11. Seculum, quo Sancta lioruit, ignotum in Britannia minore obiisse verisimileest: revelatiodeeafacta
:

Belgium

delatae,

ibidemque

Sancti apparitiones factae BB. Ritaa Cassiae et Helenae Utinensi statuae Tolentini Cor: ,

Lutgardi explicatur cultusejus et reliqui monasterio S. Dionysii, et alibi 419. Vita, auctore attottt/mo, ex Ms. a&oatia? S. Dionysii
S. in
:

dubaa, Venetiis et alibi miraculis illustres 091.

14. Mortui ad vitam revocati 694. 15. Alii mortui, aut pro mortuis habiti, sanitate

prope Parisios, collata cum prolixiori Carilepkttnoy et editione Capgravii 422.

Appendix424

donati
rati

item
Itaiia

alii

suspendio
16.

affecti,

in vita
libe-

conservati 096.
in
,

Quidam

peste

Hispania et Occitania 699. 17. Grassante Cordubie in Hipania peste, puer ea correptus, miraculose sanatur 700. 18. Miracula ac beneficia, saeviente pestilentia Cordubaa a 21 Septembris anni 1001 usque ad 22 Januarii anni 1002 impetrata702.
19.

tw

amphilus episcopus conf.

politano

in

regno Nea66

Panetus cum Ammonio. Vide Ammonius. llPaphnutius episc. conf. in ./Egypto. Comm.
historico-criticus. 1. S. Paphnutii gloriosa tidei confessio, vita monastica, episcopatus 778.

Tredecim

alia

miracula, Cordubae, vel

prope

eam

iacta, et

aquatuor medicisetviginti

theologis approbata704.20. S. Nicolai imago,

jubente et praesente Cordubensi senatu, ad suburbanum peste infectorum xenodochium

2. Sancti episcopatus, gestaque in eo, pra?sertim inconcilio Nicaenoet eonciliabuloTyrio 780. 3. Nomen S. Paphnutii insertum Martyrologio

Romauo,

et aliquibus aliis: sanctitas

ipsius

wvi

INDEX SANCTORUM
transseculo ix Seligenstadium 3. Reliqui*

ipsiusvindicatarabobjectionibnsaliquotscrip-

risneoterici782.4.
milesit
diaconorum
7 Paragorius,

Quaritur an

verisi-

S Paplmutiumse

opposuisse legi de continentia

in conciho Wicseno sacerdotum et

lat7Bl.4.Partessacrorumco^ \a ru seculo X ,752.5

tastransmissa enumerantur, li ffl civitates
S

qua

SS.

rotni et

Parthams, Parthenopams et 44 Nauliin Liguria rinusMM. Vide Paragorius. Parthams et Parthamopams.

#

Se\e-

11

Patiens episc. conf. Lugduni iii Marmbntarius HXSTORicus. 1. Memoria haurienda: tempus tvrologiis: gesta unde episcopatus: S. Joannes CabilonenSllSCl'1 epti

inGalha.CoM-

Kxpenduntur possessione, crorum corporum seu reliquiarum

die 757. 7.

quinque eanimdem dicant Novocomenses, et cultus ibidem hac translationes recolunt momenta pro sa;

partes insignes adscnHyacinthi corpora, aut Eadem saora corpora Hbi venbunt 754. 6.

vel contra

eam a

partibus inter se dissidenti-

in convertenius sium episcopi ordinatus zelus magnidisha>reticis791.2. Varias ecclesias

:

statuitur

componi debeant bus adducta, et qua ratione S. Eugeniffl virgnns et 8. Vitas 759.

Epipodij et condit et reparat: SS. Irenaei, corpora creditur transtulisse mterAlexandri

fice
:

compendium
Comm.
item in

nostrorum commartyris, gesta Sanctorum relegatae plectentis et ab eruditis ad fabulas 701 tempus martyrii.
;

Lugdunensi contra est conciliis Arelatensi et Fame haresim Prsedestinatianam 793. 3. fruges largitur Acta S. Gergratuitas
afflictis
:

Constantinopoh. 10 Pulcheria imperatrix virgo

hist.
et

Gra?cos

mani Autissiodorensis
tiones
ipsi

scribi curat; Lucubra-

S. Pulcheri apud Marcianus imperator Memcis memoratus; sed de ejus cultu

1.

Memoria
:

Latinos

adscriptse:

tempus
eanonicus

sepultura, et ejusdem profanatio

emortuale: 795
Regularis

non constat cultus S. Pulcheriae gesta unde eruenda 503. 2. Genus S. Pulcheriae,
: :

ejus

9 Petrus Ordinis

de Ghavanon,
S.

fraterque et sorores
tris setas,

ipsiUs et Theodosii fra3.

Comm.
et

Augustini, Piperaci inArvernia. fiij;v. 1 Cultus; corpus elevatum

;

moriente Arcadio patre 504.

:

recognitum
a

febricitantes sanati et cfeese

Utrum tutela Theodosii fuerit commissa regi Persarum et exercita per Antiochum gesta
506. S. Pulcheriae sex primis Theodosii annis prudenter praBest . 4. Augusta creata
,
:

visus redditus;

lectiones

propriae 400.

2.

Acta
ejus

Stephano canonico Piperacensi scripta tempus emortuale et a;tas et fides;

;

fratris el

sororum instructio

omnium
:

pie

nataleS. Petri: familia; patria archipresbyteratus Langiacensis cura monialium Casen;

tas
tici

et

ordinarius vivendi
sorores

modus
:

ad

Opusculum

S. Atuxor Theodo-

3. Piperacensis canonicorum Regularium domus orgio et incrementa ecclesiae ab ejus fundatore et primo prseposito S. Petro
siiiin

102.

data Eudocia 508. 5. De gestis Pulcheriae contra Nestorium , et pro feconcilii Ephesini 509. 6. Alia lici exitu
sio
S.

acquisitse, in
101.
4.

quibussuos discipulos constituit Canonici Regulares in aliis ecclepraeposito,

correctus

Sanctse gesta, videlicet Theodosius solerter aliquot reliquiarum translatio; ut

:

siisinstitui a sancto

qui Pipera-

et inventio

reliquiarum martyrum Sebasteno-

cense monasterium erexisse probatur, ante-

rum

quamDurandusfleretepiscopusClaromontanus Ejusdem monasterii primordia 406. 5. verisimiliter referenda ad annum circiter 1000; Ordo canonicorum Regularium S. Augustini multo antiquior; societas S.

per revelationem Sanctae 512. 7. Pulcheria, quam nullus Graecorum de a^mulatione

contra Eudociam accusat, molitionibus Chrysaphii et Eudociae

aulam sponte
:

deserit, vi-

tamque privatam
8.

agit

sed deinde a Theodo-

Petrum
Vita

inter etcanonicos Brivatenses inita 409.

bt MiRvctLA, auctore Stephano canonico Rcgulari abbatice Piperacensis, fere synchrono, ex editione Dacheriana tom. II Spicilegti a pag, 691, collata cum apographo Piperacensi.
1'kki
catio

Chrysaphio 514. Quse relata sunt de secessu S. Pulcheriae vindicantur contra Tillemontium
sio revocatur, pulso in exsilium
,
:

quamdiu ab aula abfuerit Sancta 516. 9. Secessus Sanctae quantum Ecclesiaa nocuerit ob tumultuosum conciliabulum quanta fue:

vnu
,

172.

Cap.

1.

Natales,

pia

edu-

rit

spes S. Leonis et aliorum de S. Pulcheria

10.

virtutes,

archipresbyteratus
;

Lancsecae

ad damna Ecclesi&resarcienda518.

Mors

giacensis; curu inonialium Casensium

visus redditus
473.

Cap.

2.

Invicta
feminae,
;

animi

Theodosii imperatoris, qui Chrysaphium relegasse, et partes Eutychianorum probabilius

deseruisse videtur
:

constantia resistit

impudicae

quam

Chrysaphius jussu

S.

Pul-

canonicus Regularis; Piperaci monasterium fundat; incendiumexstinguit eeelesiamDeiparaeVirgini

fit
;

pu-na divinitus inllicta liberat

cheriaa occisus 522. 11.

Matrimonium Sanctse
:

ab imminente ruina servat 475. Cap. 3. Paralyticum sanat; periclitanti navi succurrit; piissime moritur corporis splendor et suavis odor, mirabilis liquor e sepuleedificat,

et

adjecto pacto de servanda Marcianus imperator creatus res fidei utriusque studio promotse et corpus S. Flaviani Constantinopolim translatum 525. 12. Gesta Sanctae pro felici exitu convirginitate
:

cum Marciano,

cro

manans

manus arida curata

;

febres

pulsae, aliaque beneficia

fur sacrilegus puni-

tus

477

Petrus cum Ammonio. Pius cum Ammonio. Vide

Polianus
11

Chalcedonensis 528. 13. Utrum S. Pulcum Marciano imperatore venerit ad actionem sextam synodi 530. 14. S. Leo auxilium Sanctse implorat contra ambitum et
cilii

cheria una

Ammomus.

etc. Vide Nemesianus. Hyacinthus Martyres Romse. Comm. hist. 1. Memorie iu vetustissimis monumentis elogia ex Marl yrologiis coemeterium ab eorum nominibus appellatum; ins-

cum Nemesiano
et

aliafacta Anatolii scribit illa binas litteras contra calumnias Eutychianorum in Palestina
:

Prothus

tumultuantium 532. 15. Mors S. Pulcheriae de cujus anno, mense et die disseritur 53o!
;

10. Variae fundationes ecclesiarum, locorumque piorum, qua3 S. Pulcheria3 attribuuntur

criptiones sepulcr

affixte 746. 2.

537

Celebritas

antiqui cultus

basiliea Sanctis extructa 749.

AI)

TOMUM

III

SEPTEMBRIS.
9 Sergiua

XX VII

I Papa confessor Romas. Commbht. chronico-historioub. L Sancti memoria in sacrifl Fastig, cultus, Offlcium et lectii priae, elogium, Acta avariia conscripta 25.

ueranus. Vide Kieranus.

H
7

egina virg. M. prope veterem Alesiam, ubi nunc Fanum S. Reginfe, in ducatu Burgundise. Comk. pr.ev. 1. Acta Sanctae

tj

fi

2. Sancti patria, educatio, Bacerdotium, et electioad pontificatum 427. 3. Incertum, an s. Sergiua ordinatua sit Pontifes anno687, an 688; referuntur opinione Baronii, Pagii et Papebrochii 429. 4. Concilii Toletani r nonesprobat; Ceduallam regem baptizat; varios opiscnpos oniinat; epistolaa ejufi

et

ad reges clerum Britanniae 433. $5. Trullanam synoet Juatiniano imperatori invicto
resistit 435i

alia fabulosa, alia suspecta; translatioet mira-

dum reprdbat,
animo

cuia edenda
laestra in

martyrii tempus incertum, pain

Hispania 24. 2. Memoria Sanctae in antiquis Martyrologiis variae festivitates sacellum et fons Alesiae sodalitium et templum Parisiis erecta: cultus
:

Burgundia, non
:

0. S. Willibrordum archiepiacopum consecnit; pravi calumnia prodigioseliberatur437. 7. Particula SS. Crucia aSanctoinvenitur;sctiismaAquileienseexstinguitur; epistola, quae ipsi attribuitur 139.

propagatus 28. 3. Translatio corporis Flaviniacum facta: quaedam hujus solemnitatis adjuncta examinantur 30. 4. Corpons in
alio

8. Urbis ecclesias restaurat etexornat

ritus pios instituit 442. 9. Ordinationesejus.annus mortis, et variae circa eum scriptorum opinio:

alias thecas translationes; reliquiarum reco-

gnitiones et recensio
5.

Utrum

miracula quaedam 32. S. Reginae corpus vel reliquias

:

nes 444 9 Severianus M. Sebastize in Armenia minore.

Comm. pr.ev.
Sancti
edita
: :

l.

Memoria

in Fastis et cultus

aliqtas possederint Osnabrugenses 35. Passio, auctore incerto, ex M. Ultrajectino, collato cum

Acta Graeca Metaphrastis jam Latine

2.

altera antiquiora et meliora, quae da-

Mombritiana 39. Translatio, auctore anonymo, synchrono, ut apparet, ex editione Georgii Violii, Benedictini 40. Miracula, auctorc anonymo, monacho Flaviniacensi, ex antiquo Breviario Flaviniacensi apud Georgium Violium ejusdem abbatice monachum 42 Regula cum Felice, Vide Felix. 9 Rufus et Rutianus fratres MM., cx Fasfis Grceeditione
cis et

buntur 356.

Examinantur, quaeaMeta-

pbraste et Martyrologia Grcecis adjecta sunt Actia, et alia quaedam dubia 356. 3. Appendix de loco. in quo gelu expositi fuerunt qua-

draginta raartyres, quorum hasc Acta meminerunt 357. Acta, auctore anonymo, ez codice Ms. Grceco 1506 bibliothecce regice Parisiensis.
collato

cum

codice 1519 ejusdem bibliothecm.

Latinis

365

Sabinus cum Ammonio

etc.

Vide Ammonius

10 Salvius episc. conf. Albigae in Occitania Commentarius historicus. 1. Sancti in Fastis

3G0 Vide Paragorius. 9 Severus mart., ex Fastis Grcecis 305 Severus cum Ammonio etc. Vide Ammonius. Silvanus cum Ammonio etc. Vide Ammonius. Silvanus cum Euplo. Vide Euplus. 7 Sinotus mart. et verisimiliter episcopus, CaSeverinus

Interprete J. S.

cum Paragorio

etc.

memoria
;

et cultus vetustus

gesta ejus

puse in

Campania

Italia?.

Sylloge
Chalcedone
in Fastis
:

5
in Bi-

ulim fuerunt confusa

bianensis
S.

cum

gestis S. Salvii

Am-

10 Sosthenes et Victor
thvnia. Sylloge.
locus, et

MM.

sed facile discerni possunt ex Gregorio Turonensi, qui praecipua narravit

2. Sancti natales ignoti
:

Memoria

tempus,
488

574.

vita secularis

genus martyrii 7 Sozon raart. Pompeiopoli

pr.ev. Cultus Sancti
: :

in

Cicilia.

Comm.

primum, deinde monastiea, in quaabbaselectus latere mavult visio plane mirabilis 576.
:

3. Sanctus ad episcopatum promotus

in episcopatu :felix obitus,ejusque

gesta

annus 578.

gesta qusedam breviter examinata Acta edita Latine improbata: meliora alia Graece et Latine edenda 14. Acta antiqua, vx codice Pontificio Alexandri VII.
(nterprete J. S. Cap.
tio
:

8 Seraphina vidua et abbatissa Ordinis S.Claraa,

Sancti patria et condi-

Pisauri in ducatu Urbinate. Comment. pr^v. 1. Beatae apud scriptores memoria, elogia.
corporis publioa ac solemnis expositio, cultus

visio mirabilis

aufert

mauura simulacri
2.

aurei

et

capitur

15.

Cap.
corani

Interrogatio
praeside
tole:

Sancti

et

tormenta
iii.

iramemorialis

BB. mnis

312. 11. Altera corporum Seraphinae et Felicis publica ac soleexpositio, et

rata 16. Cap.

11

Mors Sancti

et sepultura

dies emortualis

18

duarum fenestrarum, per

ac.

quas seraper eonspici

constructio 314. 2.

honorari queant,

Comm. pr.ev.
morialis
ribus
: :

Sperandea Virgo abb. Ginguli in Piceno. 1. Locus et dies cultus immeraemoria in Martyrologiia recentioVita mutila,
:

Personarum illustriumin

Beatas veneratio; Acta B. Seraphinse, a quibus conscripta 310. 4. Beatae illustres parentas, patria,

Hymnus

Missae, miracula

authentica edenda

scriptores neoterici, qui

nativitas,

nuptiae, secessus iu

raonasterium 318. Vit.e compendium, auetore anonymo, ex monasterio Corporis Domini Clarissarum Pisaurcmium uditos transmissuin'320. Miracula, ex P. Augustini Gallucii libro Italico

de ipsa meminerunt. 890. 2. Sanctae patria Eugubium S. Ubaldi soror perperam creditaj forte fuit soror B. Sperandei ejus auuus pa: :

emortualis Benedictinum institutum probabiliter in congregatione B. Sperandei

talis et
:

desumpta, etLatine reddita 322. Miracula

alia,

communia

B. Seraphince

cum

B. Felice

susceptum 892. ;i. Qusedam Sanctsa geata, a Franceschino relata, discutiuntur 895.4.Cultus statim post niortem inclioatus
loculo in
:

Meda, ex vodem Galiucio Latine translataS2B. Appendix. 324

Serapion Serapion

corpus h

arcam transpositum, post

bina secula

cum Ammonio etc. Vide Arnmonius. cum Syro. Vide Syrus.

incorrupfeum reperitur, integrumque persevePat897. 5. Sanctie cultus ab t-piscopo Auxi-

mano

INDRX SANCTORUM
XXVIII
illustrat 503.

Cap.

2. in

eodem seculo

miracula anms pendix de Miraculis 1. varia se<)(>r>. 2. Mirnriila impotrata l-> 77 et 1278 obtenta 908. 3. Alia miracula culo xvii impetrata 910. 4. Rehqua mi-

Cingulams felimano in dubium Mutila auctore 898. Vita citer vindicatus Vita altbra anonymo, ex Ms. Cingulano. 901. Apsive hymnus ex Missa 904. Rhythmica,
vocatus, et a
.

^TSbXrproracipiendis, struit
ecclesiasticis

redditus; et visus ei Mulier csecitate punita mirapopu locelebratro; exequi a frequente inde sepultur; corpus cula in loco primse 597 avectum et Leodii depositum
11

miquis eajum regem adit; ab 3. afflcitur 595. Cap. possessoribus martyno

racula, seu beneficia per

ejusdem Sanctasm912
in

vocationem, eodem seculo collata

7 Stephanus
Fastis

episcopus

conf.

Dise

Galha.
in

^gypto Syllogb Sancta cultus apud critico historica. Russos, CoptiGraacos, et memoria ejus apud
Theodora Alexandrina
1.

in

Oomm. PRfiV. 1. Cultus

;

Sancti,

memoria

tas et Latinos

Acta 175. 2. Sancti nobilitas, patria, episcopaingressus in Cartusiam, electio ad Saneto tum 178. 3. Discutitur annus et dies Reliqui; corpusdiuinemortualis 181. 4.

788

rum

2. capita

Acta ejus gemma, sed fabulosa Inquiritur,ansaltemaliqua Actoapophthegsatis videantur certa:

:

probabUlmata quasdam Theodoras. quae huic

ter tribui possunt Theofredus Vide Jafredus. Grmcis. 9 Theophanes conf. ex Fastis

corruptum ab haereticis ignibus deditum;an 183. Sanctus fuerit solemniter canonizatus anonymo Miracula Vita metrica auetore post Vitam 186. Vit.k Rhythmic^ paraphra.

iLOGiUM
327

Theophilus
nius.

cum Ammonio

etc.

Vide

AmmoComm.

sis,

auctorc

anonymo ex Ms.

Passionali biblio187. Cap.

1.

thecm

SS. Suriana.

Prologus

10

Thomas abbas
PRiEv.
cultus,
1.

Farsse in

Sabims.

Sancti patria, parentes nobiles, pia pueritiaet adolescentia, studia litterarum, et amor vir-

Sancti memoria
. 2.

in Fastis sacns,

Acta599.

tutum ac perfectionis
tutes,

188.

Cap.

2.

Transitus

sis coenobii

restauratio

Sancti patria; Farsenannus emortualis 602.

virSancti ad vitam monasticam, varise in ea prioratum 189. Cap. 3. Episelectio ad

copatus Diensis plurimum reluctanti confertur,

Vita. auctore anonymo, exeditione Mabillonii. terram Cap. 1. Sancti patria; peregrinatio in Sanctam et reditus gesta pro restauratione
;

animarum etpromovendae
varia miracula 190.
obitus,

divinffl gloriae zelus,

Cap. 4. Supremus mormiracula post mortem 193. bus, pius Miracula sancti, Stephani, seu Epistola Joannis de Burnino arcJiiepiscopi Viennensis et

Farsensis monasterii 695. Cap. 2. Monasterii Farsensis incrementa ; gesta Sancti cum
SS. Paldone, Tasone et Tatone, Vulturnensis ejusque obitus 007. ccenobii fundatoribus
,

Appendix
Tiburtius
thus.

610
etc.

suffraganeorum ad GregoriumLX Pontificem,

canonizationem postulantium 194. Miraculorum pars I. Mortuis vita, caecis visus, claudis
gressus, libertas captivis, et egrissanitasreddita 195. pars
II.

cum Hyacintho

Vide

Byacin-

Alii

ad viiam revocati, et a

cum Alchmundo. Vide Alchmundus. 8 Timotheus etFaustusMM. Antiochise, exMar255 ty?'ologiis

Tilberthus
9 Tutius seu Tucius eremita in territorio Aqui-

morbis ac infirmitatibus variis sanati 197. pars III. Alia ejusdem generis beneficia impe199 trata
9 Straton mart.
11

lano in

Italia.

Sylloge

453

Ex Martyrologiis

365

Syruset Serapion MM. Alexandrise, cx Apo777 graphis Hieronymianis

7 "%

r entura presbyter mart. in agroTifernensi in Umbria. Sylloge 202 10 Veranus episcopus conf. Vinciae in Gallia. Comm. hist. 1. Sancti memoria in Fastis

\Qry heodardus
tyr,

episcopus Trajectensis marapud Nemetes in Germania. Comm. pr.ev. 1. Acta edenda, quorum antiquissima ante medium seculum vm scripta videntur 580.
2.

cultus antiquitas;

ecclesiae ipsi consecratae,

monasterium exstructum et ejus nomine insignitum 540 11. Sancti reliquiae et cultus recentior; perperam inter Sanctos Ordinis
S. Benedicti

Sancti vita ante episcopatum, de

a nonnullis recensetur 542.

3.

qua varia traduntur suspecta et falsa: S. Remacli fuit discipulus, at non abbas Stabulensis aut Malmundariensis 5K2. 3. Fit episcopus, an postmortem regisSigeberti:institutio
S.

Illustres Sancti

4.

parentes, patria, aetas 544. Sancti educatio in monasterio Lerinensi opiniones proponun-

tres de sede episcopali

Lamberti

tempus, causa etlocus martyrii;

cultus 584.
pervetusto,

Acta inedita, auetore anonytno exMs. Silomducensi. prologus588.

;

quarum tertia discutitur ac refellitur 546. 5. Examinantur securidffl opinionis momenta, eisque opponuntur rationes ob
tur
,
,

Cap.

Episoopatus Trajectensis
crudeliter

gesta et vir589.

quas primas opinio probabilior censetur 548. 6. Agit per litteras cum Leone PP. con:

tutes: pro recuperandis ecclesiae suae bonis ad

troversias exortse inter

quosdam

Galliaj epis-

regem pergens,
Cap.
latio
2.

occiditur

copos

ei
:

Miraoula; honoriflca sepultura; trans-

cessore

committuntur ab Hilaro Leonis sucannus emortualis incertus 551

Volaterris in Tuscia.

Leodium 591. Elogium, auctore Anselmo Leodiensis rrr!rsia> S. Lamhrrti canonko, X

IV Collectionis amplis6'o/.

Ugo

ep. conf.

Comm.

editione Martenii tom.

simce a presso

845, coiluta

cum exemplari im-

apud Chapeavillum tom.lpag. loo, 592. Acta Altera auctore Sicjchcrto monucho Gcmblacensi ex edilinne Snrii
rt Mss. Gap. 1 Vita ante episcopatum Trajectensem; virtutes, qui

pr,ev.1. Elogium ex Raphaele Volaterrano; edenda vita et cultus exhibetur diploma Frederici I Imperatoris Sancto injuriosum
:

296. 2.

Memoratum diploma refutatur 297. Vita et cultus, cx authcntko instrumento Volatcrrano Ms. Cap. 1. Visitatio reliquiarum
in sacrario ecclesiae cathedralis

Volaterran asservatarum;

AD TOMUM
;

III

SEPTBMBRIS.
gestis Sancti, qui idern videtur

xxrx

S.

asservatarum imago argentea, inquacaput Ugonis; Vitaa pars prior 300. Cap. 2. Vitffl
pars altera atus
;
;

cum

S.

Ulfardo

366
VuUVidis. Vide WUfrida.

cultus statim post

mortem

incho-

inspectatio capitis et mirifici liquoris, qui olim e Sancti sepulcro manavit 303. Cap. 3. Sacellum S. Ugonis; antiqua de dictosacro

W
Wilfrida
vel

liquore inscriptio
et e sepulcro

corpus Sancti recognitum

4.

levatum306. Cap.

Translatio

Vulfridia abbatissa
A.nglia.

Wilto1.

corporis

summa

celebritate peracta

308

niensis in

Comm.

hist.

Victor

cum

Sosthene Vide Sosthenes,

8 Vidianus mart. in loco, Martres dicto, dicecesis Rivensis in Occitania, ex Martyrologiis

261
7 Viventius

episcopus conf. Remis

in

(Jallia.

SancUe variis noininibusappellata;, et in duas perperam distractse, memoria in Martyrologiis; cultus antiquus Acta rejecta 454. 2. Vitae compendium ex variis: biographi et quorumdam martyrologorum error correctus
:

Syllogjs. 1. Cultus S. Viventii, aetas, gesta et corporis translatio 02. 2. Ad confirman-

Edgaripcenitentia

Monachatus
sa

Edithae sanctitas 456. .3. et praefectura Wiltoniensis tem:

duni chronotaxim datam tractatur controversia de

pus emortuale

varia biographi asserta explo4

tempore martyrii

S.

Nicasii;

ostenest,

58

diturque Wandalos, a quibus

probabilius tunc fuisse paganos

occisus

64

9 Ulfacius anachoreta, forte etiam Presbyteret abbas, in vico cognomine Cenomanensis provinciae
in

Gallia.

Sylloge de

cultu, astate et

enon cum Eusebio

etc.

Vide Emebius.

Septembris Tonius

fll.

INDKX

INDEX CHRONOLOGICUS
Anno 396 fl < 3ff7 nasritur S. episcopus SulfinmhujusseouliS. Vivento
Puleheria

B
.

SECULO CHRISTI PRIMO.

ubfinem hujus
seeuli S. Sinotus martyr,

Remensis
eunuchus Anno 399 relegatur Eutropius
cadio

504

s
Datus

et verisimiliter episcopas

Capuanus

SECULO

V.

SECULO
S.

II.

Amw
martyrio
coroet

Remensem CircaAW Wandali capiunt urbem

occidunt S. Nicasium

imperator 401 natus Theodosius II

505
et

episcopum 64

Sub Adriano

Eupsychius

SBQQ.

Anno 408

SECULO
Sub Valeriano

III.

obit Arcadius imperator episcopo No418, defuncto S. Gaudentio Circa

variensi, succedit S.
passi in Africa SS.
alii

Agabius Agabius

501
epis-

Nemesianus,
483
et

Ante*medium hujus

seculi obit S.

Felix, Lucius, et

Sub Valeriano

et

GaWc.no SS. Prothus

Hya-

746 cinthus martyres 300, utfertur, S. Theophanes conCirca annum 327 fessor obiit

tum Anno 449 we/we Octobri Roma? concilium habet

S.

copus violen4nno 449 Ephesi habetur conciliabulum 518, 954

DUi

Leo

Sub Maximiano
(iitur

S.

passus

Jafredus aut Theofredus cre9

10

Anno 450 moritur Theodosius II imperator 522 Eodem anno Marcianus creatur imperator 525

Boc aut

sequenti seculo S. Augustalis episcopus

seculi ni autinitiumiv. SS. Felix et

Anno

451 Attila

Hunnorum

rex Galliam vastat,

Aurelianensis

Sub finem

Aurelianos frustra obsidet, ac deinde memo71 rabili prselio superatur

Regula martyres

763

Eodem

anno, ut fertur

occisus S.

Memorius

68 martyr cum Sociis Hoc item anno habitum concilium Mediolanense

SECULO
Anno 303
S.

IV.

74

Joannes martyr Nicomediensis 12 passi Nicomediae SS. Dorotheus et Gorgonius 328 Circa 304. S. So/on martyr 14 Item. S. Anastasius martyr 19 Sub Diocletiano passi Chalcedone SS. Sosthenes

Eodcm auno

et Victor

488

Eodcm. anno 451 celebratur concilium Chalce528 donense Anno 453 moritur S. Pulcheria imperatrix 503, 536 et seqq. Hoc seeuto S. Theodora Alexandrina 790 Anno 457 Victor Canonam Paschalem mittit ad S. Hilarum, necdum Pontificem 560 Anno 461, die 10 Novembris, moritur S. Leo I

Sub Gatcrio Maximiano coronatse SS. Menodora, Metrodora et Nymphodora sorores virgines
489

Papa

560, 561

Eodem
Sec. v

anno, probabilius 17 Novembris, S. Hilarus

post

Papa

fit

551
540, 552

Anno3QS

Multi confessores, eruto uno oculo, ad

464 obit

S.

Veranus Venciensis

metalla missi

379

episcopus

Circa 310 S. Adrianus

Post S.

cum

Sociis viginti et tri-

bus Nicomedim coronatur martyre

209

Adrianum

obiit S.

Natalia

illius

conjux
230

Anno

311 Galerius promulgat edictum, ut cesset persecutio Christianorum 379

Anno 4G5 S. Hilarus Papa concilium habet Romae 5^7 Anno 467, et probabilius die 10 Septembris defunctus S. Hilarus Papa 569 et scc/q. Sub finem anni AIA, aut anno -475, S. Salvius fit
episcopus Albigensis

Sub Licinio passus S. Severianus Sebastiae 355 Anno 325 Habitum conciliura Nicaenum 780 Anno 335 Conciliabulum Tyrium contra S. Athanasium
Probabilius circa

578
79l? 796

Cirea 480
functus

S.

Patiens episcopus Lugdunensis de-

Anno

484, die 10 Septcmbris, obiit S.

secuti S.

SaWius
478, 579

731

annum 340 defunctus est S. Evurtius episcopus Aurelianensis 44,50 Circa medittm seculi iv defunctus Paphnutius
episcopusin ^Egypto 778 Sub Juliano passus S. Eupsychius, ab altero sy-

Sub finem hujus

Gratus aut Gradus 72

Augustae Praetoriae episcopus obit

nonymo
6'////

SECULO
Anno

VI.

distinctus

8
501 S. Jucundus floret episcopus Aueus'

eodem, probabilius anno3G2, passi Eusebius, Nestabus, Zeno et Nestor 256 Anno 374 habitum in Gallia concilium Valcnti-

tensis

Qum

47

ProbabiHus anno 504 defunctus confessorin Andaluzia

S.

Gre ff orius
'

308
Seculo

5f

AI)
Secttlo vi inchoato obiit S.

TOMUM

III

SKPTEMHRIS.
Anno 767
S.

XXXI
fit

^Erailianus Vercel797, 799

Alcbmundus

episcopus Hagusj
j

Iensis episcopus

taldensis

610 defunctus S. Alpinus episeopus H2 Catalaunensis Circa 520 filii Chlodomeris Francorum regis a
Circa
patruis occisi
\\\

annum

ProbabiliwannolW corpus
singam relatum

8.

Corbiniani Fri-

Anno 780

278 moritur S. Uchmundus episcopui Hagustaldenais, eique succedit S. Tilberhtua

115, 116 obit S. Tilberthus episcopus Hagustal-

Hibernia monasterium Cluain-mic-noisense 379 Anno 540 moritur B. Gallus Augustaa Praetori episcopns 70 et seqq. ffoc seculo floruit et ohiit in pago Cenomanensi S. Ulfacius eremita et forsan abbas 308 Anno 548 vel 549 defunctus S. Kieranus vel Queranus abbas in Hibernia 370, 382 post medium kujus seculi obit S. Chlodoaldus presbyter 91 Anno 553 habitum concilium v cecumenieum 440 Circa 560 Moritur S. Almirus abbas 801, 806 Post B60defunctus S. Alneus presbyter et abbas

Anno 544 conditum

in

Anno 789
densis

Hoc

seculo obiil S. Bertellinus eremita

jjg 446

SECULO

IX.

inter annos 828 et 830 Receptze Selingenstadii reliquia- SS. Prothi et Hyacinthi 751, 752
seculo a Gregorio IV corpus S. Gorgonii translatum ad ecclesiam Vaticanam 33] Ante annum 840 translata corpora SS. Romarici,

Hoc

07, 808 f

Amati

et Adelphii
S.

826

ffoc seculo aut sequenti eorpus S. Adriani

tyris ex Oriente

mar217

Anno 843 corpus

refertur
et martvris
ix,

Romam

translatum

Audomari, furtim ablatum, 392

S.

Anno 864 translatum corpus

Reginae virginis

SECULO

VII.

Seculo

30, 40 anno, ut fertur, 877 translata corpora SS. Felicis et Regulae 768, 769

Tempore DagoberH inter 628 et 637 S. Audomarus fit primus episcopus Taruannensis 386 et
seqq.

Post

anmtm
vel

665 defunctus 669 occiditur

S.

Adelphius abbas
809, xi
epis-

Ante annum 899 altera translatio SS. Romarici. Amati et Adelphii 826 Sub finem fiujus seculi quaedam reliquiae S. Adriani martyris in Hispaniam translatae
,

dicuntur

231 etseqg.

Anno 668

copus Trajectensis et
Circa 070 moritur S. ruannensis
Tuliensis

Theodardus martyr
S.

586

Audomarus

episcopus Ta384, 391

SECULO

X.

fnter 660 et 680 defunctus S.

Bodo episcopus
838

Inter 910 et 920 Tertia translatio SS. Romarici,

Amati

Circa 680

instauratur

monasterium
I. flt

Farsense 602

Anno
pus

et Adelphii 826 922 S. Gauzlinus creatur Tullensis episco-

132

Anno 687
tifex

aut 688 S. Sergins

est

summusPon429
et seq.

Anno 935 reformatnr

Tullense

monasterium

Anno 088 habitum

xv concilium Toletanum
433

S.Apri 134, 135 Circa 940 fundatur Buxeriense in agro Tullensi

monasterium
Circa

136 et seq.
seculi

medium hujus

reformatum monas140
S.

SECULO
AnnolQl
vel

VIII.

Circa

terium Dervense annum 960 defunctus

Elias Spelaeotes

702 obiit

S. Sergius

Papa

1.

425,

abbas

445 et 446 Circa cmnum 705 moritur S. Madelberta virgo abbatissa 103 Anno 709 S. Corbinianus Romae creatur episcopus 269 Anno 712 vel 715 obit S. Thomas abbas Farsensis
599, 604, 605
figit

Anno 962 moritur

lensis

S.

843, 847 Gauzlinus episcopus Tul129, 142

Anno 963
Intra 970

S.

Gerardus

tit

episcopus Tullensis

142 972 Reliquiae SS. Prothi et Hyacin753, 754 thi Metas translatae
et

Sub finem

seculi

vel initium xi obiit S. "Wil-

Anno 717 Corbinianus sedem episeopalem

Frisingae

frida abbatissa

454, 459

269
obiit S.

Hoc

seeulo

non rnultum provecto

Odge-

612 Czrca722reliquiae S. Madelbertae Leodium trans[iis

diaconus

SECULO
Anno 1026 aut 1027 natus
S.

XI.

latae

108
S.

Joannes Laudensis
149

Corbinianus primus episcopus Frisingensis moritur 261, 276 Eodem anno corpus S. Corbiniani Majas translatum 270 Circa 731 aut 732, Saracenis Galliam vastantibus, figenda translatio S. Evurtii AureliaCirca 730
nensis
51

Hoc seculo antc medium prior translatio S. Alch124 a mundi Anno 1051 Quarta translatio SS. Romarici,
827 Amati et Adelphii Circa 1060conditum monasterinm Piperacense 469
Circa 1080 moritur S. canonicus regularis

Circa 740 relatio corporis S. Evurtii 51 Hoc seculo ante 748 moritur S. Eunucius episco-

Petrus de Chavanon 160, 463

,

pusNoviodunensis 610, 617 An/io 765 pars corporis S. Gorgonii translata in

Galliam
335

Circa finem hujus sccuti aut initium sequentis deAdriani reliquisa S. latfe Gerardi-montem

martyris

238

SECULO

wxn

1D rNDEX CHRONOLOGICUS

TOMGM

...

SEPTEMBRIS.

SECULO
SECULO
^mollOSS.Joannes
XII.

XV.
Nicolai

Laudensis

fit

episcopus
146, 155
et

1446Canoni Z atioS.
data

MtnM
BiooM

4ww 1106 raoriturS.JoannesLaudensis presbyter

Cir,fl

AnnolUl

Balk
est

canonizationis S.

U20

occisus

B.

Merbodus

ooO
..
.

Anno 1478 mortua

abbatissa

B.

Seraphina

vidua^
'~
'

martyr
0frfa

r .,

n4JnventumcorpusS.Evurtnepiscopi52

teol^translatacorporaSS.Alchmundy*
Prohabihm
4 nno
,

Annoim

lustrataossa S. Madelbertaa

mmoUm

defunetus
S.

S.

Cosmas ar61
.,

SECULO XVI.
Boc
reliquiae S. Adriani seculo usque ad nostrum Gerardi-monte multis miraculis inclaruerunt 242 etseq. S. Petri de Chavaelevatum oorpus

chiepiscopus Africanus
L18l

Elevatum oorpus
S.

.V /Emiham Ver800 290

cellensis

fciw 1184 moritur

ranus

I>>

episcopus Volater-

AnnoVSSt

SRCULO
Circaannum

XIII.

non

100 1561

Anno
1203 S. Stephanus creatur episco180
,

corpus
aliis

Diensis
reticis

cum

incorruptum S. Stepham reliquiis comburitur ab hse184

pus Diensis 4mtw 1205 translatum

corpus

S.

Corbmiani

Anno
tis

1502 Direpta ab haereticis ossa S. Patien-

Lugdunensis

"^7

4nno 1208 defunctus

copus

S.

StephanusDiensisepis-

175,181*?.

Anno 1580 corpusS. Cosmae archiepiscopi trnns62] latnm

_

893 /Vc" 1210 nascitur S. Sperandea virgo aut 1220 structum prope Florentiam Anno 1210 monasterium Ordinis Prredicatorum 030 c d Anno 1222 Honorius III inquiri jubet in vitam
et miracula S. Stephnni Diensis Anno 1231 episcopi provinciae Viennensis

Anno 1593
tyris

translatae reliquiae

S.

Jafredi

mar-

SECULO
Anno

XVII.

184
scri-

bunt ad Gregorium IX
S.

Papam

de mirnculis
181, 101

Natalisa Gerardi-monte

1627 institutum sodalitium SS. Adriani et 241

Stepani Diensis
seculo obiit B.

j4?ww 1628 publice expositum

phinae

Joannes Salernitanus 626, Hoc 630 Amo 12 15 aut 1240 nascitur S. Nicolaus To639 lentinas Girca 1250. ut fertur, occisus S. Ventura pres202 byter martyr

corpus H. Sera313

Anno 1630 B. Seraphinae corpus iterum exposi314 tum Anno 1634 Cultus S. Spernndeae in dubium vocatur, et deinde

anno sequenti probatur 899

ct

seqg.

Sperandea virgo 890, 893 et abbatissa Anuo 1287 Ossa S. Patientisepiscopi Lugdunen797 sis in aliam thecam translata

Anno 1276 aut 1277movitur

S.

Anno

1641 multae reliquise

Sanctorum

translatae

Faventise

205
10

Anno 1642 Anno 1646

translatio altera reliquiarum S. Ja-

fredi martyris

inspecta ossa S. Petri de

Chavanon
461

SECULO XIV.
Anno 1305 aut 1808
obit S. Nicolaus Tolentinas

Anno 1648 translatum corpus

densis

S.

Joannis Lau157 et seqq.

Anno 1649

et

iterum 1652 lustrata ossa S. Re-

639

ginae virginis et martyris

34

Anno

1308, ut credilur, defuncta est B.

Comi309
S. Ni-

tissa virgo

Veneta

Anno 1325 Tentata primum canonizatio

colai Tolentinatis

SECULO
Anno 1710
aliquae

XVIII.
S.

667, 668
reliquiffi S.

Amo

L328 aliquae

Corbiniani Pra-

reliquiae

Corbiniani in

gam translatsa Anno 1309 corpus S. Cosma? quadam ara depnsitum

280
archiepiscopi sub

Galliam delatae

280
cor-

Anno 1730 Solemniter Panormi elevatum

pus S. Cosmae archiepiscopi Africani

621

622

ACTA

ACTA SANCTORUM

SEPTEMBRIS
TOMUS TERTIUS

SEPTIMA DIES
SANCTI, QUI YII IDUS SEPTEMBRIS

COLUNTUR

Sanctus
in

Sinotus M., et veri-

S.

similiter episcopus Capuae

Gratus aut Gradus episcopus conf. Augustae Praetoriae in

Gampania

Italiae.

S.
B S.

Eupsychius martyr Caesareae in Gappadocia. JafredusautTheofredusmartyr in

Pedemontio. Item B. Gallus ejusdem urbis

episcopus.
S. Faciolus cultus in provincia

E
et Pictaviensi.

marchionatu SalutiaS.

Cenomanensi
Occitania.
S.

rum

in Italia.

Carissima virgo Albigae in

S. Augustalis

episcopus

conf.

Arelate in Gallia.
S.

Grimonia Virgo M. Capellae

in Picardia.

Joannes martyr Nicomediae

in Bithynia.
S.

Alpinus episcopus conf. Catalauni in

S.

Sozon martyr Pompeiopoli

in Cilicia.
S.

Campania

Galliae.

S.

Anastasius martyr Salonae in

Dalmatia.

Clodoaldus presbyter in opbido S. Clodoaldi agri Parisiensis in Gallia.

S.

Regina virgo martyr prope veterem Alesiam, ubi nunc

S.

Madelberta virgo abbatissa

Malbodii in Hannonia.

Fanum

S. Reginae, in

ducatu

SS.

Achmundus

et Tilberhtus

Burgundise.
S. Paragorius S. Parthaeus S. Parthenopaeus
S. S.

episcopi Hagustaldenses in

Anglia.

Martyres
Nauli in
j

S.

Eunanusepiscopusconf. Raphoae in Hibernia.

Severinus

Liguria

S.Gauzlinus episc. conf. Tulli

Evurtius episcopus conf. Aurelianis in Gallia.

S.

Leucorumin Lotharingia.
Joannes Laudensis ex Priore Fontis Avellanae episc. Eugubii in Umbria.

S. Viventius

episcopus

conf.

Remis
S.

in Gallia.
.

Pamphilus episcopus conf regno Neapolitano.

et Socii

in

S.

Stephanus
in Gallia.

episc.

conf.

Diae

S.Memorius
censis in

martyres
Gallica.

S.

Ventura presbyter
briae.
1

et

mar-

in Brolio vico territorii Tre-

tyr in agro Tifernensi

Um-

Campania
III.

Septembris Tomus

PR^ETERMISSI

AOTA SANCTORUM

DIES RELATI PRJTEBMISSI ET AD ALIOS

Sanctorum

Phengontis

e.t

Eucarpn

MM.

in Historia

Norvcgica part.

II

IX

cap-

Castellano, memoria hodie celebratur a

etm

5^rfm^S.SunmvaflM/Sunnefa

quiahocdiefueruntoccisiMliteshierant,
conversiqueetcoronalisunt Amisit utileAu<</r<im, ubi smiul qitur in \<tisS, Clcmvntis 20 Januarh. deiisactum die

Hioenna tempore tatfiiia regis cujusdam in sttn fugitque cum multts Ottonis 1 imperatoris,

ciperegmminvadente.

aalimrentibus^quodadnuptiaspetereturapnnDelata yero ad trm-

herranus S.Modoci episcopi in Scotia meminit esse, qui ahas in Annolatis. Ezistimo illum nominibus appellatur.
Aidanus, similibusque

pnusquam lam Seliam tunc desertam ,

recepta erat in Norvegia,

jm

ibidem cum

suis ali-

Dc hoc apud nos actum est die Ursum, ut Sancium et Aagustcc

31 Januarii.
Pra>toriive/>ts<-,-

mortem auo tempore pie vixit, ac utomnes compreaentiles adinsulamvenerant* Corpas rlcindc invcntum tempore
obiit,

quando

hcndcrent.

pumjhodieaTmuntiatGhiniuSiOccasiojieS.Gr&ti quemrcctc Augustensis episcopi infra dandi,

prcemiserat. Ferrarius in

ciaruit miracullS, O/avi Trygguini rec/is muUis

dcpositamque
in

cst

primum

in ecclesia

vonsfnuia

Topographiaadvocem Augusta Prsetoria Uem S. Ursum Augustensem iu utroque vocavit episcopum; sedcrrorcmhuuc

eadem insula, ac

demum Bergamhocdte
S.

trrmslatum.
Julii,

Colebatur

Sunniva pmctpue

Catalogo deinde correxit, atque Ursum utpresbyterum annuntiavit 1 FebruariL Ursum rursum episcopum nominavit Ferrarius in elogio S. Bernardi canonici regularis ad 14 Junii, guod etiam faudal Ghinius. At id solum haheudum pro lopsu. memorim nec aguoscendus
;

Sollerim noster brcviter 8 prout normnade ea cgit sub nominc Summivae, martyrologos aih/aot. ahas tam reperit apud quoquc et Sunivam. Cultum ibidcm

adquem dicm

Sumnivam

recte probavit

scd gcsta ignoravit, quod nec-

dum vidisset laudatam

Historiam Norvcgiram.

est alius S.

presbyter
die
S.

Ursus Augustensis, quarn S. Ursus de quo apud nos actum cst

1

Poterunt Acta dari in aliquo Supplcmcnto ad 8 Julii dicm

-

Februarii.

Goldrophes canonicus Regularis in Lusitania hodie annuntiatur a Castellano. Dc eo breviter egerwit Majores nostri post Georgium Cardo-

De Theoderico I Metemi episcopo, qucmCasteUanus hodie venerabilem vocat, consule dicta in 18 Julii. Praitermissis ad
S.

Stephanus Papa

ct

martyr anmmtiatur inMeuti ctiam in

nrcis impressis et manuscriptis,

sum, uf hiv plura darculur, si inventa essent. Verum cum Acta intcrciderint, ncc plura aliunde se offcrant ; nolim hic repetere jam dicta in Addcndis ad diem 4 Fcbruarii , tom. I
illius

Mcuologio Sirletiano. Actum de eo cum Mar2 Augusti. tyrologio Romano ad dicm

S.

tyrologio Augustiniano

Raymundi Nonnati memoria hodie cst in Marapud iUustrissimumde

,

meusis pag. 980. Consule

igitur dicta
4 Februarii. S.

Aste. Coiitur prcccipue

ubi Acta sunt data,

ibidcm
S.

31 Augusti.

Matrona mnrtyr Thessalonicensis hac die adscripta est Menologio Coptico. l)c ea actumest

Marcelli martt/ris Cabilonensis

memoria

est

hodie in Martyrologio Ordinis PranUcatorum.

Vide Acta ejus apusnos
S.

addiem
S.

15 Martii.

4 Septembris.

Huberli [imo Humberti) abbatis Maricolensis

Eleutherius ahbas annuntiatur hac die in

lendariis Mss.

Kact

memoria
et

est

in

Kalendariis duobus Mss. AntS.

abbatinrum S. Salvatoris
.

verpiensihas,

nimirum abbatiarurn S. Michaclis S. Salvatoris. Dcco actum ad 25 Martii.

et

S. Michaelis Antverpice Oatus est heri G Sept.

SS. Evodius
(;

Onesiphorus rccurrunt hodie

in

Meneeis aliisque Fastis Grcccis.

Deprioreapud

nos actum
S.

cst die

Maii; de altero G Septcmbris.

Adi itaque dics 6 Maii et 6 Sept. Dunstani Cantuariensis memoria redit hodie
in

Gondulphus Metejisis episcopus hodie annunapud Ferrarium ct Suussayum. Atcolitur, ubidc co actum est G Septembris. 3 SS. Donatianus, Praesidius, Mansuetus, Germanus, Fusculus cum Lasto marlyrc sunt hodiein Ms. Martyrologio Trevirensi. De his episcopis
tiatur

variis Martyroiogiis.

De

co

cum Romano
19 Maii.

Africanis disseruimus die

G Septemb.

actumcst

Vigilia Nativitatis R. Marire Virginis in Menceis

Grcecis prolixo cclebrantur Officio.

SS. Salvii episcopi ct Superii ejus discipult

mar-

Eamdem
quidam

hocdieannuntiatur apudMotanum. De utroque simul acturn 2G Junii. S. $\\nn\\& autSmmeixvirgiiiisetinartyristranstranslatio

latio

tyrum

ex Latinis memorant Molanns

ncoterici.
S. Sixti

ct alii

hac die facta

cst,

quando anno 1170, ut

certe scribitur in

Officio, corpus ejus ex Selia

martyris Officium ritu duplici fit Vienncr inAustria in monasterioCarmelitanarumTercsianarum, quia corpus istius Sancti Martyris

Norvegice insula, in qua

ta
,

cum sociis erat

defuncregni,

ct diu post fuitservatum. Quippe in Commcntario de Profertionc Danorum in Terrnin Sauctam, edito

ad civitatem episcopalem ejusdem Rcrgam vidclicct, translatam cst ; ubi

anno 1010 ipsius fuit donatum, tom. V Maiipag. 9.

S. Disperti episcopi depositio

ut videri potest

mcmoralur

in Mss.

per Joannem Rirchmannum ex Ms. Lubecensi cap. xi de urb<> Bergensi ita W;c/w;Ibisancta
Sunnif totocorpore in ecclesiacathedraliexaltata quiescit. Acta

additionibus Cartusire liruxellensis, poniturque in Savinis trigesimo ab Urbe milliario. Aut

nomen corruptum,

ut srepe accidit in tionibus; ant Sanctus nobis ignotus.

illis

addi-

qucedam et Officium hujus Sancta> leguntur apud Tkormodum Torfwum

Lucre hegumeni seu abbatis memoria ita celcbratur in Menologio Sirlctiano : Eodem
celebratur

die

dormitio

venerabilis

Lucze

qui
Puil

::

DIB SKPTIMA. SEPTEMBRIS.

\

ex provincia Lycaonia tertiua prpoaitua monasterii, quod Propundi Ryaois uomine appellatur. Comentiunt Mencea impressa, Synaxarium Ms. } quod olim Sirmondi fuit, et Maximus Cythereus. In kisverovocalur Begumenus seu abbaS tjjs [aovtJ; toO wr?Spo$, tou imXefuit
Yojiivou

potest

apud Mabillonium tom. III Armalium Benedicttnorum variis toris tamen nihit de tantaejwsanctitate aut cultu memoralum in~
;

I)

vcnio. Mabillonim pag. blSmortem ipsiusilUgat anno 902. Christophorua Ordinis Eremitarum S. Augustini,

p0eo

PBmos,

?V/

est,

monasterii

Sal-

quod cognominatur Profundi Rivi, Vernm piura de illo Luca non reperio, nec ullam de co memoriam itwenio in Officio Menmorum, nec adjunctos ibidem uersiculos. Humbertus Igniacensis abbas, deinde prior Claravallensis sub S, Bernardo, qui defunctum
vatoris,

Senensis a patria, et Landucius aut Landinus a familia dirtns, vitam ftOC '//" amw 193 finivitin monasfcriollicetanoagri Senensis ubi
1

spic.uos

interalumnoa tituloet radiis Bcatorum connumeratur et pingitur, inquit Horera ia Mphabeto Augustintanopag. v.>. Xoniqno1

ramus titulum Beati passim ab

aliis

Ordinu

oratione funebri

zium Quin

et et

apud HenriqueChalemotum memoratur ut Beatus.

laudavit,

Sancti titulnm nomini ejus appositum

Cisterciensi.

Augustiniani scriptoribus eidem attribm\ sed non pe?\spt'cimus, an id factum sit centum annis antc Dccrrtum Vrbani VII I srrpr memoratum.
Videri
igitur de prceclaro
illo

invenio in Catalogo impresso Sanctorum, Bea>

Viro

potcrit

torum ac Venerabilium ex Ordine

laudatus Herrera, aut aiius quispiam e Scriptoribus Augustinianis.

Tamen de cultu egregii hujus Viri dubitarunt Majoresnostri ad 11 Februariiin Prwtermissis. ffanc dubitdtionem me depositurum mspicabar, quando a/nal Manricum in Annalibus Cisterciensibus tom. II ad annum 1145 cap. vm num. de sepulturct Ilumberti legcbamscr/uenB
traditum runc prinium, sed post translatum ac levatum est, ut ait auctor Exordii, cuni aliisSanctorum sacris exuviis, sub arcn claustri prope capitulum Htc. : ha?c cnim vcrba spem ingerebant dc reperienda corporis elevatione. Verum dumAnspicio
tia:

Christinnus monachas Heisterbacensis hodie cum titulo Beati memoratar apud Cf>/sos?omum

Hmrir/ucz. At dc co jam actum

missis

est

in Proiter-

ad

4 Fehruarii, uhi

piura videri possant.

r/>/iut

Ansteus abbas S. Arnulfi Mettensis,

rabilis e/ogio historico

vene-

Corpus

viri sepulturas

honoratus

est

a Mabi/to-

nio sec. v Bcnedict. pag. 285, hac die obiit. Piissimi viri gesta videri possunt loco assignato

nam

de cultu ipsius nihil invenio.

virrjo intcr

Wlp^cla

auctaria L'stnrrd> nostri ha-

betur ex codicc Hagenoj/ensi, ubi annunfiatur

in papro
est.

laudatum Exordium magnum Ordinis Cisterciensis, guodeditum cst apud Bertrandum Tissier

Lausanensi. Fortc nomen corraptum

ut Dolensis in Britannia

Certc de ea nihil aiihi reperio.

tom. I BibUothecos Cistercicnsis, spc istame frustratum invenio; cum ibi non agatur de elevationc aut translatione corporis, sed de

S. Gorlinus,

Armorica
Saussayo.

episcopas,

memoratuT a Ferrario

et

prima scpuitura. Etenim ibilib. III cap. v hiec lcguntur: Quia vero memoria ejus in benedicr.ione erit omni generationi Fratrum, qui in Claravalle Domino servituri sunt; in monumento, quo supra diximus domum Robertum secuwlum Clarasvallis abbatem positum, quod
estsub arcu in muro claustri pr^pe capitulum, etiam reverendissimi patris Humberti venerabile corpus reconditum est ubi et loculus, qui sacra ejus ossa servat, titulum nominis ejus
:

At ostendam hodie in S. Gauzlino cpisropo Tutlensi,hunc esse Gorlinum a quibusdam nominatum, nec atiurn S. Gorlinum reperiri Dolo?.
Consulc
ifar/ae

dicenda

in S.

Gauzlino

1.

Meonri

Sociorum memoriam Trecis annuntiat Fcrrarius. Est S. Memorius, de quo hodie

et

agitur.

Carolus de Romena, alias de Monte Granello, aut Montis Granelli comes dictns, hacdie obiisse scribitur.

Atcultus ipsiusmihinecdumsatis
scd nomen

innotuit.

Etcnim video quidem titulum Beati a

:

prsefert etc.

De

sepultura
lib. II

Roberti

abbatis,

multis scriptoribia attribui Carolo

ipsius

rujus hic

fit

mentio,

cap. xxiii; ita habet:

non invenio

ullis

Fastis insertwn, nisi

Reliquire corporis ejus condita? sunt in

monu-

mento, quod constructum est in muro claustri Clansvallis, prope ostium ecclesire ubi et alii
:

Martyrolpgiis Franciscanis Arturi a Monasterio ct Fortunati llaeberi. Prior ad 1 Septembris

eum

sic

aiemorat: Fessulis in Tuscia, beati

perfecti

et vere

Deo digni monachi requie-

Caroli a

Monte Granelloconfessoris,
et virtutibus
illust.ris,

qui gene-

scunt. Utrocjue loco agitur de sepultura, quam loco quidcm houoratiori abhates hi accepe-

ris nobilitate

tertium
fine

Ordinem Minorum amplexatus, sancto

quievit.

runt ; scd inde tamen nec elevationem corporis, nec cidtum talem reliquiarum, qualis tribuitur Sanctis aut fieatis, rolligere possum; prcescrtim cum ipse auctor Exordii a titulo

Hueberus eumdcm prwccdenti die me-

S.

Beati abstineat. Dissiniani Aurelianensis

dubito,

episcopi

memoriam
At non

Florario nostro Ms. insertam reperio.

quin id a scriptorc illius factum sit occasionc S. Evwtii, quiin Actis hodie dandis, sedminime accuratis, dicitur S. Desinianosstitutusep/scopus. Certede Dissiniano<7^ Desi-

morat sine Beati tituto. Uterque observat, sacrumcaput Caroli Venetiis, ubi defunctus est, Fesulas translatum esse. Hac quidcm franslatione nonnuilam de cuttu suspicionem ingerunt nec tamenrcm faciunt ccrtam,cumno)i cdicant, an transtatio eo facta sit honore, c/uo sola; Beatorum aut Sanctorum reliquim fnnisferuntur.

AUa qualiscumque

cultus

indirin invenio in

Opere Itatico Joannis Petri de Crcscensi Bomani, cui titulus Presidio Romano. Etenim
laudatus auctor pag 477 dccultu Caroli Itatice
.

niano

Auretianensi episcopo,

cujus

mortem

taudatus scriptor ex conjectura figit anno 336, piura non novi. Raperti monachi San-Gallcnsis, ut Sancti, eleoatio memoratur a Ferrario in Annotatis solum.

habet^qux reddoLatine: Quantumvis Sanctitas B. Caroli aSede apostolica non sit ngnita per processus, quantum novi tamen Venetiis, ubi anno 1419 sancte obiit; Fa^sulis, quo de:

At

dubito,

annon
etsi

erraverit Ferrarius y ut alias

portatce sunt aliqua? ipsius

reliquia*;

Romae,

subinde.

Nam

Rapertus aut Ratpertus Sansatts

sit

Gallensis

monachus

notus, ut videri

Bononia?, et alibi ejus imagojam ab aliquo tempore publiceexposita.publicam habet vene-

rationem

PR^TURMISSl
rationemcumBeatititiilo. Aimqmhmt

culium

supersit legitimum tamcerto cvincunt, utnulla reperiu ecclcdubitatio; nec ccrtiora uspiam
siastici cultus

Falcone, quem cvm Beati Anselmus de Monte pag. 18, fferrera memorat titulo laudatus obnsse dtcitur.At dte

aulLdam hoc etim ZZdecultuimmmorabniegregnk^usVm

de eo lattus acturt TalTcertisumus, libenter
. t

signa. Quare videri potest Vita

Caroli Jtalica

apud Silvanum Raxxi

et seg.,
Vitis

in

Operc

dcSanctis Etrurim pag. 623

aut Latina

apudGononumlib.Ylde
dentis

Patrum Occi-

ubisublatumfueritistuddubmm* Rocomttis, et dtscipulus S Guido filius FarulpM tdulensi. Beato- voc*

pag. 380. Solum hic observo, institutorem Ereutitarum fuisse Congregationis Fcsulnruv exstincta. S. Bieronymi, quadudum est Maria a Borbonio cx OrdineS. Clarw Ambiani e/Aldonsa Pantoxia Tertiananim abbatissa anno 1666 Vallis-Arragi in Hispania defuncta, Gynaceo Arturi insertce sunt, sedcidtu ecclesiastico

mualdiinOrdineC

Umbritstom. ilpag. Sanctorum et Beatorum Juvents narrat vtr15 Varias ibidem piissimi postobitum facta; tufes. etmiracula nonnulla

Vitam ipstus dedtt tur a Jacobillo t qui

\ ttts

non tamen video cultum

satis

probatum.

carent.

Porro

Mariam Borbonicam
ait Arturus
;

PP. PrtsdtcaNicolaus Saussat. Prior conventus anno 15G8 a Calvmistis occisus

torumNemausit

filiam fuisse Jacobi Sicilice regis, at id ipse explicare non potuit, sed
cavit in Annotatis

scribitur, ac

Beatus vocatur in

Anno Domtm-

magis

intri-

Beati canoadhunc diem. At non ostenditur,

titulum recte eiposse attribui.
scribitur I nlcntw Michael a S. Dominico ibide/n contracto morbo in Hispania anno 1557 obiisse, ac Beatus vocatur. in servitio pesteinfectorum, a titulo viri virtutes suspicimus, sed
Insign.es

ad Martyrotogium Franciscanum.Quare, cumnec Galii, Ocncaiogiam domua Borbonicce ezplicantes, hanc Mariam
memorcnl ; paucis exponam, quempatremmatremquc habuerit secundum notitias Ambiano
per eruditissimum Cangium ad Majores nostros missas. Primo pater ejus fuit Jacobus Borbonius II Marchice comes : mater oero Beatrix Navarra> regis filia, etprimaJacobi conjux. Iiincsecundum dictas instructiones alias vocabatur Maria dela Marche. Paterejus
accepfas,
et

Beati abstinebimus, doncciltum Ecclesia eidcm

decemat, prcesertim cum non obierit centum annis ante decretum Urbani Vllh ab eo titulo
abstinerejubentis.
S.

post

Jacobus Borbonius vocatur Sicilim rex, quia mortcm primce conjugis duxit Joannam II

Regina wrtfoFrisingte in Bavaria artnuntiaCatalogo Generali, ex c/uo eamdem Gynaxeo suo inseruit Arturus.Laudat
tur a Fcrrario in
et

utriusgue Sicilice reginam, ct tunc regis nomen assumpsif. atque iniiio regia quoque aucioritate
usus est ; sed dci/tde, prcecatente Joanna re-

gina,

quam inaula

observari jusserat, ortaque

graviori discordia, per reginam carceri inclusus

cst. Hinc eiapsus in Galiiam rediit, ibique tandem vitam in Ordi/ie S. Francisci finivit.

quidem Ferrarius tahulas ecclesice Frisinge/isis, Kalendarium, nescio quod, Germanicum. Attamen ne vel sit guidem nos securos facit ob silentium omnium Fastorum, et scriptorum Frisingensium et Bavarorum non inditigcutium. Magis hinc credimus errorem obrepsisse Ferrarh, quam Frisingo? hodie coli sanctam aliquam virginem, nomine Reginam, qua> alia
sit a ReginaAugustodunensi. Ludovicus de Montoya, vir prceclarissimus Ordinis Aucjustiniiini, cum titulo Beati hodie memoratur in ccenobio majori Eremitarum S. Augusti urbis Ulyssiponensis. Dceodem agit Hcrrera inAIphabeto Augustiniano, sedrectius

at

Uaic de Jacobo Marchice comite satis nota sunt: non ceque nota est Maria ejus filia virtutibus
indyta, quce B. ColetcB fuit ahimna, vjusque

virtutum cemuta. Mortem Ambiani obiisse scribitur

eruditi Galii,

anno 1455. Poterunt ulterius exam/nare an omnia kcec tam certa sint,
recte suis temporibus divisa, et in fidete
notitiis

quam

compendium cx tongioribus

contracta.

Atia quoque in iisdem instructioribus tnemoratur Catharina de la Marche, Mariaj consangui-

venerabilem tantum nominat, prmertim cum anno 1569, adeoque non centum annis ante decretum scepe memoratum Urbani VIII.
obierit

nea,

quce

Clarissarum

fuisse dieifnr,

Ambiani magnisque etiam virtutibus meabbatissa

Petrus Petrovinus, aul de Piotrawin, qui triennio post mortem a S. Stanislao Cracoviensi
episcopo advitamrevocatus
daret, ac deinde iterum
titulo
est,

ut testimonium
;

ynoranda.

est

defunctus

Fredebaldus presbyter in territorio Tridentino. Bertrandus a Bollega. Arelate. Joannes a Rupe. Modestus de Civitate.. Moroni in Apulia. Bernardus Echesius,. Palci prope Pratum in
Tuscia.

cum

Beati ponitur hoc die in notitia quadam nobis submissa cx Polonia. De eo consuti potest VitaS. Stanistai, data tom. II Maii

pag. 215

et

seguentibus.

Joannes a Spinosa... apud Montem Ccelium.

vEgidius Florentinus
/<//

Stanislaus Lituanus Ordinis S. Basitii cum tituio Beati ac brevi elogio recensetur in

Catatogo

Florentiie.
in

Alexander Mediolanensis... Cherii

tano principatu. Franciscus a Ripa
Triventino.
clericus,

Petemon-

B.Stanislai Potoni canonici Regularis, ordinedecimus octavus sed sine utto indicio cuttus, quem
alibi

Stamslaorum, subjuncto

Vita?

Sangri in territorio

Angelus de Slavis iaicus, in territorioLarinensi. Paulus Assisias laicus, Tiferni. Bonaventura Hhegiensis presbi/terCapucinus, in

non invento. Jacobi Avesnensis obitus inter additiones Fastorum Belgidorum relatus est apud Mirceum,

quoque

Molanum
et pietate

et

alios.

Belli

dux

erat fortitudine

omnes reccnsentur in Marfyrotogio hranciscano Arturi a Monasterio cum titulo Beatorum confessorum pro more itlus seripforis. Plerosque etiam memorat
Buebcrus in Mcnotogio vel hoc die vel aiiis quoque diebus, et alios quosdam adjunyit;
ubique omittit titutum Beati.
sed

territorio Senogalliensi. /7/

cladem accepit Raso Caesanus presbyter Ordinis Cartusiani' natusAlosUinFlandria et Capellce defunctm anno 1459, cum tituto Beati memoratur a
Bayssio
in Auctario ad Natales Sanctm um Belgu. Unstat de virtutibus piissimi illius vtr, sed nunime de cuttu.

anno\m inpugna contra Satadinum Saracenorum regem, qui ingentem tuuc

prastans, occubuitque in Paloestma

S.

Adriani

.,

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

S.

Adriani memoria occurrit hodic iu aliquot K<>8 Septembris. De eo agendum S, Ethelburga regina hodie ponitur a Ferrario, quern secutus cst Arfarus i/i dyn/f/eo. In Marlendariis.

dum
S.

22aut23 Septemb. Christianam VirgineminScotuzadhum >/<<//< refert cum Dempstero et Ferrario Arturu in
Gynceceo.
est

I>

Jam

Prcetermissis

tyrologio Anglicano
S. Sergii

8 Septembris.

ad

:;

Martii,

///<-</</< ,<;/<issa

apudno ad

in erta

24 No\

mentio, in

SS.

Papw in Kalendariis aliquot hodie est Romano Martyrologio 9 Sept. Felix, Lucas cum aliis martyribus hodie
r

Boetius episcopus recensetur inter Sanctos Bibernosin variis catalogh etiam impre$sis:ai

dantur in codice Usuardino Bruxellensi. At eosdem cum ipso f suardo habet Mariyrologiutn

Romanum
Ferreolus martyr, verisimiliter

LO Septembris.

quibusdam Kalendariis /><>< dieponitur. /i/ aliis tamen, ulietapudMokmum,figiturdie, q//o cn/ias examinari poterit i Dec. S. Martini abbatis apud Sanctona hodiememinovis
vator/s ft S. Michaelis.

Viennensis,

in

Ms. Tomacensi hodie receuset/tr cum martyribus Beneventanis. Nos de Ferreolo Vienncnsi seorsum agemtts ad 18 Septembris. S. Januarius episcopus Beneventanus et marfyr cum sociis aliquot hoc die celebratur in variis apoqraph/s Hieronymiauis, apud Babanum,
in Auctariis

nerunt Kalendaria Mss. Antoerpiensia S. SalDc co agitur in Marty-

rologio
S.

Romano

? Decembris.

Anastasiae -1/. translatio legitur in Fhrario Ms., et in codice t 'mardino Bagenoyensi apud

Sallerium inter Aitctaria Usuardi. Locus non additur , idcoque certo distinguerc nequeo, de

quibusdam

Us/iardin/s apttd Sol-

lerium, et in Bedce Auctariis ante

Martii.

tomum

II

qim agatur. Suspicor tamen designari celebrem illarn Anastasiam, qum i/i iiomono co~
Utur

videntur
ct

De iis tantum arjemus hodie, qui non ad Januarium pertinere : nam de eo

25 Decembris.
Cliristianai virginis transin

Sociis

cum Martyrologio Bomano

disscrefur

Hildewardi cpiscopi et latio Teneramundo?

aliis

Flandria celcbratur in

ad diem

19 Septeinbris.

Florario Sanctorum Ms.,

apud Molanum,

et in

Otto Frisingensis episcopus memoratur a Chrysostomo Henriqucz ; sed, si interim de cultu

ipsius satts consisterit, de eo
obiisse dicit/tr, attt

quibusdam actum est ad

Fastis.

De

Christiana

jam
Julii.

26

agemus die, qua qua habetur apud Menar-

Hildewardi, qui a Ferrario Hildebertus cocatur. Acta dabuntur ad 29 Decembris.

DE

S.

SINOTO MARTYRE
ET VERISIMILITER EPISCOPO

CAPU^E IN CAMPANIA ITALI^

S

YLLOGE
Acccdunt
et alii

j.

s.

SUB IIMM
'lilll
1.

aria Martyrologia

S. Hieronymi no-

S. Sinotus
tii

aliquot

Fustis mietus

murtyribus
tie/ieraitanis,

notunij luxato tamen nomine in quibusdam. Ita

codices

apud nos

cdili post to-

in atiis rtx-

mine

insignita, in quibus

ad hunc dicm
Si-

mumVU
in

Junii,

ubi Rhinoviense Martyrologium

tiu&abiia
seP aratu$ *

annuntiantitr

SS. Januarius martyr

corrupto nomine

eumdem Sanctum

sic

habet

ejusque Socii , inter eos habent S.

Capua, Sineria?. Bichenovtense : In Capua Sinocite. Labbeanum primo /oco , quo passim
locatur hic Sanctus, habet, Zenoti sine urbe adSimiliter

Cayuts atbihutus
:

ex quibus editionem Hieronymiani Marconcinnavit Fhrentinius , cum Corcui acbeiensi ab eodem iti Annotatis laudato
codices,

tyrologii

dita.

tom. III
sima?
tur
hic
:

Morbacense apud Marteniitm Anecdotorum col. 1509 habet Senoti.

r.edit

contractior altcr Corbeiensis

apud nos

editus

Et apucl eumdem tom. VI

cot.

post

tomum

7 Junit. Babantts quoqite iu Mar-

tyrologio sito
nentanis.

Sinotum miscuit martyribus Bene-

Col/ccttonis amptis045 in Martyrologio Trevirensi legiNatale S. Sinoti martyris. Itaque sancttts

satis
,

Verumtamen Florentinius in Annotatis solertcr observacit, Martyrem iilum, qui Sesonti et Senoti nomine in codicibus suis annuntiatur, non pertinere ud classem Beneventanorum sed
,

Martyr

cognitus est in antiquissitnis

Martyrologiis

et

urbi

Capuanw

a/fribwtnr
,

quamvis mcmoria
et aliis tnar/tjribus

ipsius postea fere perierit

ut

Capiue deberi

quia huic

civitati diserte attri-

Capuauis contigisse COtlStat. Sinotum tamen jam sine subsidio horum MarfyMichael Sanc/uar/o Capuano : tutnt rationes ajfert satis idoneas quceque omne de sanccuni titatc et martyrio Sinoti tollunt dubittm
e tenebris ittcttmque cruerat

buitur in Eptcrnaccus/' codicc, qitcm passim vocat vetustissimum Antverpiensem et in codice re,

rologiorum

Monachus

in

(jinai

Suecice.

Ex

hisce

enim Martyro/o/jis
,

recte

infert, vocent

Capua

in aliis codicibus excidisse;

idque satis ccrtum apparet ut aliis quoque argumentis ostendam, ubi enumeravero Martyrototjia, tn quibits

acccdunt Fasti antiqui. 3 Scriptor ille pag. 132 laudati Operis hwc
narrat
exstat
:

Mm

mil ,-ty f

annuntiatur seorsum

S. Sinotus.

2 Epternacense apud Florentinittm ita habet: 7 Idus Septembris Capua natalis Sinoti. Codex
regince Suecice: Cappua, natalis sancti Senoti.

Capuame dicecesis pars antiqua basilicae, quam sancta MaIn ecclesia S. Prisci
,

Capuanus
Ajj^'
<titur.

o**8""

trona in bonoreni S. Prisci construxerat. Est opus rotundum, testudinatum tribuna vetus
appellatur.

6
ii

m
ffabei

EUPSYCHIO MARTYRE
in

ctore
J.

s.

SeSdicamnsabsidemOinquosexdecin,
,

,,, lh ,,.

Ula

tribuna

hemicyclum

*- ^ifnx^bitu

7 ;

,,,,.10

dextris

aspieitur

sanctus

?*/>' /">"? p etrus etasinistrisS.Priscus, consp,Inter. hos Sanctos epfscapus Capuanm. fuibitusenin.etcoronammam ,.,, Sinotus,

J /bw Ohm
senili

torcollinit,Martyrem
llffi

et e corona,

quam

extollit,

Eienim habitu insinuari credit. octo ut senes sint Sanctis iitis sexdecim tantum autem illis septetn sctantur

cum ex
sacrm ex hisce
!

i.

Sinotum intw anmtitesCaex dtct ts sednon non habebit tepu saliem Capum obttum
es

mit

,,,

octo

fuisseepiscopi^deoctavoseudeSlnoto^acihs
est

episcopum. conjectura, similiter fuisse

verisimilis
.

Hmc

quidem S. Sinoti probabilis certus videtttr, is me omnim

pressi,

quia rehqui conjectura magis est sunt exririli aut juveniii habitu onmes qui aut certe dignitate episcopali caruerunt,
.

omntem. At martyrium Martyrologm certum mtam ex dictis quam ex

de tur
et

omnes ex
(

probabilitc

qui satis sunt cogniti. est S. Sinotus, Prceterea ex loco, ubipositus

eis,

tenmdusiWu* v idelicet post

urbisepis,

S.

Priscum
S.

pnmum
,

episcopum
item fiat

indubitahtm. ffoc autem figendum secuh 1. Pottitt latitudine aliqua sub finem cum cujus temporeveenim Sanctus pati sub Nerone, l Seppassum esse S. Priscum, ad
risimiliter

****

,.,.

Capuanum ct ante primis Capuanm

Uttfum, qui

urbis episcopis non modo Sinotum Capuamtm fuisse orobabiiitercoli%it,

<>i<h>m

cpisrnpt/m. sed eiiam

ecclesim praifuisse
et

advmantem.Hac prcesidem aliquem Christianis late fixi stib finem de causa tempus martyrii
seculi
i.

patisub Domtttano, tembris ostcndi. Potuit ctiam interpoMo per tttrique persecutori aut tempore

secundo

/<><",

videlicet inter

Priscum

Rufum.

DE

S.

EUPSYCHIO MARTYRE
C/ESARE/E IN CAPPADOCIA
S

.1.

s.

YLL O GE
Grsecis
et

Ex

Fasiis

Latinis,

Su Adhia^o.
Saitcti in
tis

rceci

FflS-

mriis

hac dic in Fastis suis anmmtiant Eupsycbiura martyrem, dc quo ita S. habet Menologium ab Emincntissimo
Sirieto

est

Eupsychius

Hadriano

imperante.

Patre

exstincto, sacro baptismate ablutus, toto patri-

monio

in pauperes tributo, a prasfecto

in lateribus Iaceratur,

Cappacarcere

Latine redditum

Eodein die

docire capitur,

natalis

beati

martyris Eupsychii ex Caesarea

includitur

curatus ab angelo, rursus suspen-

Cappadociae, qui sub Adriano imperatore

com-

ditur et immaniter laniatur, ac

demuin capite

prehensus
ditis

Sapricio praeside Cappadociae, ven-

punitur. Fertur pro sanguine lac et

venis profudisse. Etogium,

aquam

ex

prius facultatibus omnibus,

cum partem

quod eodcm
,

dic in-

quamdam
per eos

accusatoribus dedisset, quippe quod

ei

sertum

est

Menotogio Basiliano

magis placet

regnum ccelorum

conciliatum esset,

quod raliquum fuerat, dispersit pauperibus. Quapropter a Sapricio judice cum cogeretur idolis immolare, idque recusaret, laniatusest: postea percussus, sanctam animam Christo Domino commendavit. Qua* hic dicuntur de parte

magisque congruit daiis ex Martyrologio /?omano. Accipe islud, prout in nuperrima istius Menoloqii editione expressum est Latine : Eupsychius martyr ex Caesarea Cappadociffl fuit Adriano Romanorum imperatore. Mortuo patre,
baptizatur a Csesarea? episcopo
:

delatusque a
a Cirsareas
facultatibus

bonorum pauperibus
ex
aliis ciartus

parte accusatoribus data,

in

quibusdam quod Christianus

ditur.
suis,

esset,

exponuntur
: (

Martyrotogio Iio-

pt^eside comprehenditur, et in

carcerem detru-

mano, uhi

ha-c feqnntur

<n>sareai in

Cappadocia

Unde egressus,

divenditis

sancti Eupsychii martyris, qui

subHadriano im-

partem quidem dedit accusatoribus, utpote

:

peratore accusatus, quod Christianus esset,in carcerem conjectus est et paulo post inde emissus patrimonium statim vendidit, et pretium
:

qui sibi regni ccelestis auctores conciliatoresque fuissent partem vero pauperibus distribuit.

partim pauperibus, partim accusatoribus tam-

quam

benefacfcoribus distribuit sed iterum comprehensus, sub Sapritio judice dilaniatus, et gladii) eonfossus, mart.yrium consummavil.
:

Iterum autem comprehensus, et coram praeside adductns, cum compelleretur idolis sacrificare, nec ad id induci posset, de ligno suspensus, usque adeo depectitur, ut omnia illius viscera
conspicerentur. Deinde e ligno depositus, gladioque caesus, spiritum Domino tradit.

memorta cum
etogio
:

2 Nonnuiia diverso

tuas impressis,

modo exponuntur in Mequorum etogium Latinum'fecU

:

3
nia,

Ex

iladerus hoc tnodo

Csesarece natus et educatus

eloqiis modo qum narrantur

datis

nullum

est ,

qaodomtatur;

de Sancto, simul complec- ginm

v i rlrl sch-

Grmcm

DXE SKPTIMA 5EPTEMBRIS.

tatur

sed alia omittuntur in his, aliain illis. ; Veruni nintiia shnul runcleatim veferuntur in

bis

valde ambiguis, qucs ad interpretitnu

$ic

varii

lUOTOBe
.].

exposita sunt,

tamen ut

nutti/s duhittt,

qwn

S.

Synaxario Ms. ecclesim Constaniinopolitana quodnobis communicatum est ex collegio Claromontano Parisiis. Verba Grcnca subjungo ut ea
,

agaturde

S.

Eupsychio/nor/yre,

guem

S. Basiliw
tBC
Jt>ixilv>

frequenter memoi at ; atque id satfa est adproposiii/ni nostrum. Scripta idetwea epistola Grego<

et

memth

dcindc furi/im Latina*

Ku^uyfou. "0;
nriXetjj;,

"AOXrjat; tou

ayfou
t*j;

|j.ripTupo;

ruannoZll. Sequenti anno272 BasUim

epistolam c novissinuE
editionis

raiut.

scripsit

Y6Vvjj[a y.ai

OpE^jj.a

u^fjpyev

Ratoapfriw

(olim

ccxvij

wto;
,

Atovuafou auYxArjTt/.ou.
lv
Toi";

Metk

51

teXeuttjv

tou

naTpb; auTOu

ypivot;

'Aoptavou tou

PofJLttfalV
<Sti

Uaat-

adS. Eusebium Samosntenum, quemfimirpadsc invitatj tempus, quo eum maxime venire cupiebat,
ita

Xeo; parTiaap.V05,
eotiv,

zat

3ta6Xr;0eU
t<~i

~apa

Ttvo;

XptaTtavO;
tl$

exprimens

Hoc itaque

eifieri

potest, roga-

7capa6oO;t;
l[x6Xr,Qt;
,

Sanptxfcp
,

KamtccSoxujV Opy/ovTt, xal

to>v
tcc

mus

ut fiat in eolemni conventu,

quem

singulis

9uXar.f,v
ItjeXQefv
p;ev

napa xal
TuavTa

fuXaxiav

napayajpr/Ja;
autai,

xal

nwXrjaas

uzapyovTa

nptoTov

annisceiebramus in memoria beatissimi martyris Eupsychiijam appropinquante, dieSeptima mensis

to'u;

xT7)Y<5poy;
Toi";

oVipot; ttoXXolc

avTTipLstyaTO'

EJKlTa os

Ta XoiJta
xat
jleO'

nsvr^at StavEip.a;, y.at el; ttjv yXar.fjv UTEOarpstLag,

quw
chii

Septembris. In Epistola cxlh (olim cdxviii) scripta notatur anno 373, ita habet: Convo-

rju^pa; toj
rrXeupa; Oripaou;
,

apyovTi napaari;.
xat
auQt;

TOVuETat, xat

oEtvw;

cavi

omnes ad conventum
fratres

beati martyris Eupsy-

t;feTai

Ta;

cppoupstrat.
r.a\

E?TW

dyyeXou
TrriXiv

nostros

chorepiscopos,

Epistola

eViGTaafa

ip;n(7;XaTai

dvapoV/vuTat-

xat

avapTaTat xa\ Tat acpoBpwg, &0T t <n;XaVva auTou RpoiJjCTOV

<pa(veaOat-

xai

rijv

xtpaXr v
(

dnoTlpwBTar
evov

xat

auTtza

tJvtt

aTjiato;

YaXa xa\ uoeup

Kfpis*

touto OEaua tot% -iat

^avev.

Latine reddituiti.

4 Certamen sancti martyris Eupsychii. Hic natus et etlucatus erat in urbe Csesarea, filius

Dionysii senatoris. Fost mortem vero patris sui. temporibus Adriani Roinanorum imperatoris sacro baptismate ablutus, et a quodam delatus quod Christianus esset, traditusque Sapricio Cappadociae praefecto, etin carcerem conjectus; custodum vero permissu egressus, venditis omnibus, quae possidebat,

ad S. Amphilochium episco/jum [coniensem armo 374 rursum n ipta est eumdem in finem, videlicet ut S. Amphilochim veniat ad concentum, qui quotannis Cmsarece lmbehatur in honorem martyrum. Nomen tamen S. Eupsychii in illa epislola non exprimitur net dies omnino congruit ; sic enim de die habet. Praestitutus porro dies est Septembris quintus. At
(alias cccxciv) data
,

clxxvi

<

editor existimat
risimile.

mendum

essc

idgue

satis est ve-

Rursum anno 375 Amphilochium Epi-

stola cc (alias cccxcvii) invitathis verbis:

riae

Memot-ujiM, feslivi'

beatissimi martyris Eupsychii meminerisefc.

Heec

jam abunde

insinuant celebrem fuisse

;

primum quidem accusa-

Ccesareai festivitatem S. Eupsychii

nec ullum

tasceletrisfrat
Oossarete.

toressuosmultisdonisremuneravit: deindevero, ubi reliqua pauperibus distribuerat , atque in carcerem erat reversus, et post dies aliquot ad judicem adduetus, distenditurvehementerquein lateribus laceratur, ac rursum ad carcerem reducitur.Post haec visitatione angeli fiducia irapletur et sanatur deinde iterum suspenditur et
:

occurrit verbum, ex

quo smpicariquis possit fuisse

recenter institutam.
tatis celebritas

Verumtamenejmdem

festivi-

etantiquas magis etiam ostenditur

anno 376 ad Ponquam, utpote perbrevem, huc transfero: Martyrum honores omnibus quidem in Dominum sperantibus summo
cclii, (alias ccxci)
ticce dtcecesis

exEpistola

episcopos datu.

laceratur

tam vehementer
;

ut

viscera

ipsius

studio esse debent

sed praecipue vobis virtutis

manifeste apparerent

et decollatur.
:

Mox

pro
id

cultoribus, qui vestra erga claros ac celebres

sanguine lac effudit et aquam spectaculum omnibus apparuit.

Allrr
rliiui
lis

peregrinum

conservos voluntatis

propensione
ostenditis
;

amorem
et

in

communera Dominum
omnia ferehic
leguntur;

maxirae

Euysy!)

5 Vides, opinor, studiose

conjuncta, quce in

lector,

quod aliquid
ratio cura

affinitatis

habeat accurata vivendi

Ajtri-

aliis elogiis divise

iis,

qui per animi fortitudinera con-

Tillemon-

eaque

Huseumdem htuic eum itlo

credit-

satis bene conciliata. gucein aUisutcumque videbantur diversa. Suspicor omnia desumpta r .. .; ., A esse ex * ctls Pr0 ixi0ri0us ex quilnts elegerit
.
. ,

summati

sunt.

Cum

igitur celeberrimi sint

mar-

tyres Eupsychius et

Damas eorumque

chorus,

'-

Fastorum collector, quce magisplacebant. Vcrum Acta illaadmanus meas nonpervenerunt, ideoque judicare nequeo de fide eorumdem. Po/ro Baronius in Annotalis adMartyrologium Romanumdiel Septembrisobservat, Eupsuchium guoque aliguem C&sarece in Cappadociapassum esse
quilibet

tota vicinia celebratur;

quorum niemoria quotannis ab urbe nostra et admonet vos proprium suum decusecclesia, ac nostra voce adhortatur,
ut antiquam resuraatis visitandi consuetudinem.

Itaque

ut

magno qusestu vobis proposito

in plebe,

quae a vobis tedificari cupit, atque ut prsemiis

honori martyrum repositis, itanostram suscipite

adliortationem, et huic annuite petitioni,

sub Jultano apostata, alterumque ab altero distinctum existimat, quia unus sub Adrianopassus dicitur, alter sub Juliano. De eo, qui certo suh Juliano coronatus est, disseruil Benschenius ad
9 Aprilis, quo Grcecis et Laiinis Fastis insertus
legitur. Tillemontius tom.

mafcri-

gnum

nobis beneficiura non multo labore

buentes.

8 Nunc, studiosc tector, inquirendum, an hmc onmia commode intelligipossint de S. Eupsyehio,

ideturcuUvm

VII nota 17 in Persecutionem Juliani ostendere utitur, eumdem verisimiliter esse

qui passusest tempore statapropter crersum Fortunes templum. Passus

magis antiS. Basiliisub Juliano apo- quum habuisSK,

Eupsycluum, qui9 Apriliset

et rationes

Se-

ptembris coUtur,

quasdam

affert

non

contemnendas ; imo tales, ut ipsius opinioni acquiescercm, si omnia, gum apud Nazianzenum,
Basilium, atquc in ipsis Meneeis Grcecis die Us de S. Eupsychio dicuniur, crederem
!
.

ipri-

intelli-

Eupsychius ille anno 362, /// recte observanl Henschenim et Tillemontius. itaque novenniutn tantum priPter/erat, quando de ecclesia aut conventuS. Eupsychii mentionem fecit S. Gregorius Nazianzenus.Shigulisdeinde annis sequentibmad convcntum S. Eupsychii epzisco/ios hwitavitS. Basiest
lius; iiec

gcnda de eo, quisub JuUa/io ob eversum Fortunae tcmplum occisus fuit, quemadmodum existimavit Tillemontius. Idigitur primo investigandum est. G Primo S. Gregorius Nazianzenus in Epistola xxvi ad IiasiUum /uentionvm facit de conventu vel
ecclesia. S.

u/Ubi r.i /itrssil itovaiii f/usse eun/ /estirita-

tem, aut Sunciu/niUum. cujushonorem tamsollicitc

promovebat, suis temporibm fuisse passum.

Hisce accedunt vcrba Epistolw mox data>, qua hortatur Basilius episcopos Ponticas diwccsis, utanti-

Kupsycbii martyris, sed ver-

quara resumant visitandi consuetudinem.

Vidit

heec

DB
M.TTORK
J. s.

EUPSY0HI0 MARTYRE
6

Ih nul ettamenait, ezistimardse, fusc Tillemontius,

eBsedubium^quinille^tiwcA^quitantopei
(bratl

iio,sitisipse,quipassusest

Papebrochius noster m sub JulKino. Atjam tum II Maiipag. 393d S. Gregorio Nasiameno tom. sub Adriano pas394 assignaverat Eupsychium

habiumfuissenonaffimat.
11

JJltxma Objectto

Tiumoniii

llespitinlrliii
i i

sum,ct de secundo Juliano oceisus, aljus ejusdem nominis sub

Fortunse templum everterat...
cito aut

/>< adjecerat: Est quidera

::';:?;:r::i:=-=T
7

='

adargumentum, quod pm
nnn
tiiii/inn

qma
tam

Eupsychio
iiniivtiii-

Verum

liuic

omnino ali<|uando erectam fmsse

eccle-

Septembris celebrati cum Mcntris sunt,guatqw atlrihunfftiirm iu Menceis insertm

Apri/is dis, quir\)

eai
;

guam

uf >><>

simile fuit,
hunr. esse

siam, mihi non persuaserim. Wemon9 Sane tam multa obstant sententio3 quidem appareat aut mihi ne verisimilis
tii,

s .Josepho
cssc

Symnographo^idebmuseadm

ut

eumdcm

Primo S. Basilius consuetudinem vocussct antivisitandi S. Bupsychium non recte antiquam induquam: neque enim annialiquot de gecunt consuetudinem. Secundonihiluspiam scitur S Basi/ius stis S. Eupsychii commemorasse <mt Nasianzenus. Atidmirumvideretur, siMarprobabilis.
.

tdque ><><>> ohservationem fubcns agnosco, aut ipsum Offiaum si aanoscet studiosus lector
t

tn qum Henschenius ad 9 Apnhs lattnafecti, Etipsychiomm.&etl ex Officio eum elogns S. Euhmc accurate contulmt

perlegerit ea,

tyr, cujus festivitas tantifiebat,

passus

esset,

prcesertim

cum

toties

rpsorum tempore de eo loquatur

Eupsychius.

></>>< aatr supra recitavi. Agnosco, Apriliseadem fere facta continerecum odas ad 9 qumTSeptembrislegunturin Fastis Gra>-

atque

psychii

c/oqiis,

Basilius, et

Nasanzienus etiam attingat occasiooccisus est

i:i

ds-

Verum respondeo odas

illas

de S. Eupsychio
;

nem, qua sub Juliano

Tcrtio

spectare

revera adprimum Eupsychium

ei er-

Nazianzenus Orat.

in

Julianumpag. 91

rorc coUectoris

MenmoTum
non

insertas esse

Officm

agnoscere videtur, contraleges pn/dcnfur peccatum fuisse ab Eupsychio secundo: sicenimde pama Ccesariensibus illata loquitur: Nam quae in
Csesarienses nostros admisit, hos, inquam, animi magnitudine praeditos, ac pietatis studio ferven-

alterius:ad id

attendit Henschenius, quta

non

contulit invicem utriusque

illas

ideoquc odas

Eupsychn Acta, cum Meturorum col/ectorc per-

pcram

ab eo exagitatos, ac per contumeliam vexatos, (brtasse ne objicere quidem sequum fuerit. Etenim ob Fortunam melioris fortunae tempore infortunio affectam justa indignatione
tes,

ita

Eupsychio secundo, uti et alia a S. Basilio de Eupsychio scripta. qucedam 12 Etcnim si gesto Sanctorum ex Fastis Gra>consucis veniant eruenda, pra> ceteris omnibus
attribuit

ostenditurque
ulterius duos
sssb

lenda sunt elogia, quibus brevis

Actorum conUne-

admitlcn-

commotus, ad lianc ultionem progressus essevidebatur: quandoquidem injustitia; dominanti nonnihil concedendum est. l/n Groegorius erersionem templi non obscure damnat imprudentice, simuh/ttr docrt far/um istius Eupsychii mirandnm nuujisesse quam imitandum. Credibile igiturnon est, marti/ris istius fcstum mox tanta celebritatc
agi co-pfutu a prudcnfissimis Patribus, qiti novcraut nec Chrisfianos adfacia similia temere exci-

tur synopsis. Atqui e/ogia utriusque Eupsychii leguntur in omnibus passim Fastis Grcecis, primi
vide/icet

dos.

ad

7 Septembris, secundi

ad 9

Aprilis.

In e/ogiisvero ittis nihilutrique Sancto commune est prccter nomen, patriam et marfyrium. Br/iqua omnia sunt diversa. Nam primus dicitur occisus sub Adriano ; secundus plusquam duohus
secu/is serius passus est sub Juliano.

Primus ac~

cusatus

et

comprehensus

est,

quod

esset Christia-

nus

tandost nec gentilibus occasiouem.

>>in<

dandam

esse

calumniandi

secundus quod evertisset Fortunce temp/um. Primus omnia bona sua accusatoribus ct pauperi;

bus distribuisse legitur, ubi et carcere erat emissus

Eupsy-

10

Nunc

alice

qucedam rationcs Tillemontii

secundus recenter uxorem duxcrat,

ita

ut

>ln, qui }ins-

examinandce. Ut ex duobus Eupsychiis

riuf,

unum fa-

verisimile

non

sit.

cum

cogitasse dc caidendis fa-

ss est sub

observat celebrem illum S. Basilii Eupsyco/i

cultatibus suis, nec verisimile est, id

potuisse,

liihnno

eum

facere

chium
!

dieSaut 7 Septembris, creditque eum-

drm drindf rtiam ce/ehratum a Gra>cis die Aprilis. Eqo vero omnino consentio Eupsychium
istiim roli 7

postquam erat comprehensus, cum haud dubie ob destructum temp/um arctissimm custodias fuerit addictus. Demum primus multum sollicitatitsestadsacrificandumida/is,variaqiieleqititr
:

Sepfemhris

at inde rrr/ius concludo

il/um i/isum rrlrhratum rssc a Bosilio, qui passus

legitur sub Adriano,

perpessus supplicia

secundus fortassc ne invitacerte

quippc etiamnum 1 Srptemait,

hris /utheiur Fastis adscriptUS. Tcrtio

ftasi-

quidem dinturnum
tus

est

ad sacrificandum, nec
sus/inuisse

tam

lium nuliihi iusiuuurr duos Ca>saretc fuisse sanindequeconfirmari non nisi unum fuisse. Respondeo, unum dumtaxat fuisse Eupsyihium, quico/crctur tcmporc S. Basilii; at a/terum dcinde etiam cu/tum esse u Grwcis. Nazianctos Eupsychios,

martyrium. Ha>c a/iaque autr dicfa omnino mihi persuadent, ge-

scitur

minum Eupsychium
cia
ce/ehris erat

fuisse Coesareos inCappadopassum ; alterumsub Adriano, cujus festivitas

tcmpore S. Basilii; a/terum suh Ju-

liano, qui scrius ce/ebrari ccepit.

DE

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS,

DE

S.

JAFREDO AUT THEOFREDO

IN

M.

MARCHIONATU SALUTIARUM
S

IN

ITALIA

YLLOGE

J. s.

De

cultu, corporis inventione et translationibus.

SlH MAXIMIANO, UT
FEHTUR.

Memoriam
tt/ris e

S. Jafredi,

tamquam mar-

Martyrum Thebmorum, quam

Halieeedidit Gui-

legione

Thebomprimus annun-

lielmus Baldesanus canonicus Taurinensis.

tiavit

FerrariuH in Cata/ogo generali

ita scrihens:

Mcmoria in
MartyrologOs
neotericis focus, in
:

adhuncdiem,

Apud mon-

quo

tem Vesulum S. Theofredi martyris Thebaei sub Maximiano. In Annotatis hcec addit : Ex tabulis
ecclesiae Salutiensis,
in cujus dioecesi

3 Laudatus autem Baldesanus ttb. I pag. 27 diritur fui&s* de Theofredo aut Jafredo asserit, eum haberi pro ex legiome Thebseo acpag. 120 eumdem rccenset inter eos, Thebtxa; atid
:

pagus est

cum

ecclesia Martyri dicata apud Critzolium oppidulum. Appellatur et Jafredus de quo in Historia martyrum Thebaeorum nuper Augustae
:

qui fugerant in Pedemontium, ne impiis sacrificiis contaminarentur ; inventumque a persequentibus mi/itihus Maximinni prope Critzolium castellum, in extremo Italiae limite situm, ibique

certonon
ostenditur.

Taurinorum edita. Httnc secutus cst Samsayus in Supplemento Martyrologii Gallicani, ubi sic habet : In Taurinorum finibusapudmontem Vesulum natalis snneti Theofredi martyris ex Thebani legione ibi sub Maximiano obtruncati. Hujus pretiosse exuviae repositae honoritice
,

asservantur in ecclesia pagi sui nominis prope Critzolium oppidulum in Salutiensis ecclesise

Corrigendum est in Saussayo, quod dinam ecclesiam quidem citur de pago S. Jafredi S. Jafredi invenio ; sed non pagum ejus nominis. Eamdem Sanctum hreviter annuntiat Castelladicecesi.
:

ab iisdem occisum affirmat. At non inveniopro h/sce aliud fundamentum, quam conjecturam ex invento ibidem corpore deduetum. Inrcntionrm corporistib. llpag. 205 ef 200 eodem narrat modo, quo eam ex ipso dedit Venarius; aitque eom historiam fuisse depictam inecclesia S. Jafredi. Addit tamen, non statim fttisse cognitum cor/n/s inventum; sed per reve/ationem sequenti nocte cidem buhu/co factam innotuisse corpus iliud esse S. Jafredi martyris. Inde vero, re eommunicata
,

superiorihus ecclesiasticis

venerationem

, caeptam esse Sancti constructumque sace/lum in ioco corporis invent/ad consctvandam sepulcri memo-

nus in Mariyrologio univcrsa/i. Ferrarius in Catalogo Sanctorum Italim S. Jafredum annuntiat apud ortum Padi; secl idem est locus : nam Padus ex Vesulomonte et Alpibus Cottiis oritur in marchionntu Salutiensi prope Gallice confinia. Observat tamen hcec Ferrarius in Annotatione sua: An ibi S. Jafredus passus sit, non ita certum est fuisse tamen ex Thebaeorum legione unum, ex inscriptione in ejus tumulo inventa apparet. At miror /toit produin illam inscriptionem,
:

riam; corpus vero trans/atum admo/ttis verticem, ibic/ue ecclesiam Sancto erectam, qua? magno cir~
cumvicini populi confluxu honorata est atque etiam indulgentiis eam visitantibus per summum
,

Pontificem concessis. Ha?c omnia

ecc/esiasticos

me dubitare non

sinunt, quin per episcopum aut delegatos ab eo

institutum

sit

exactum de invento corpore et a/iis examen, priusquam adpublicam

Sanctus credi-

turpassus,

et

corpuS dcinde

inveniwn

.*

idex ea abunde intelligi potest. 2 Porro Ferrarius tale ibidem texuit e/ogium qui et Theofredus miles Thebaeus, Jafredus Maximiani imperatoris immanitatem fugiens, in finem Taurinorum apud ortum Padi fiuminis venit, quo tempore plures alii exeadem legione, ne impiis sacrificiiscontaminarentur, sedecastris subtrahentes in varia loca concessere. Is namque cum in ea loca apud Padi fontes refugisset.
si
,
,

venerationem devenitur : sed auctor ncqtte hcec c/uo omnia iila sunt exposuit, neque tempus facta. tiinc ignoro, quam certum sit, S. Jafredum
,

esse ex martgribus Ttiehceis ; ideoque martyrium ipsius ita fixi sub Maximiano, ut simul duhitationem meam addideri/n per voces , ut

unum

fertur. 4

TransUxtio

Porro conqueritur Ba/desanus, kcereticos sui majoris partis ntiquiarum temporis, Calvinistas nimirum, occasionem prce-

ab imperatorissatellitibusdeprehensus, ob fidem Christi martyrio affectus est. Cujus corpus apud Crizolium pagum Salutiensis dicecesis sepultum, cum ignotum esset, divinitus detectumest. Nam

qua pitts populi affectus erga S. Jafredura utcumque languesceret, Af diciteum breviinstaurnndum opera Caroli Emmanuciis I SabauditB
buisse,

ad castrum Revellum.

ducis, quijusserat

novam corporu

translationem.

De hac

translatione perarta Fmnriscus Augttsti-

cum

boves bubulci cujusdam ex altissima rupe in vallem subjectam se praacipites cum aratro dedissent, sine lsesione reperti sunt, et Martyris sepulcrum aratro deprehensum fuit. Cui in proximocolle ecclesia extructa est, quse a finitimis
populis hac die prsesertim, primaque Dominica

nus ab EcclesiaSalutiensis episcopus in Historia sua chrono/ogicn pag, L23 ita sc/ibit : Keiiquias S. Jofredi martvris, quse diu in ecclesia ejusdem
sita, jacuerant, ut tutitis custodirentur (ibidem coxse et brachii ossibus

nominis, in locoCrisolii
relictisj in
,

castrum Revellianno sequenti trans-

(evv\[n ovMvs.\\t;/iinu'rt//nAiito/tiusPi(hntu.\/o/tte

Augusti ob miracula, ad tumulum S. Jafredi patrari solita, devotionis ergo maxime irequentari solet. Pro hisce /audat Historiam Sanctorum
Septembris Tomus
III.

Facta vero truns/atio

tecedentifacto,

MariQ, episcopus Salutiensis, de quo agit auetor. a/t/tt/ 1593, /// lit/uet ex nn-

quodannn 1682
2

U/igafur.

'as/rttm

Heve/tum

to

DE

S.

AUGUSTAU
m

EPISC. ET CONF.
martyris 1 honorantur ossa B. Jofredi proectonbus ipsius cionisTliehaw. unius ex .narchHUialus.q.K.annoKH-NaieieFebruaril,
clesia...

AUCTORE
.1.

S.

Revcllum, Halice Revello, notatitm invenio tabulis Pedemontii tion procul a civitate Salu-

,i.

,/.
/

inde ad

siatn

cathedratem
S<i{ulir/i$em.

ad Padwn flwnen. 5 Altera translatio ossium S. Jafredi, aut Jofredi, ut hic vocatur,factaestanno 1642 adecciesifntt cathedralem Salutiensem utnarrat laudatiensi
s

ob demolitionem castri Kevelli, vicanus genelSOSasservabantur, a nobis, dum

in

quoabanno

tus antistes

pag. 130

in elogio

proprio kis verbis

cum solemm pompa el plusquam sex milhbus apparatu, comitantibus

raliscapitularisessemus,

Dum
eiscus

vioarii generalis

munere fungeretur) FranA ugustinus ab Ecclesia, creatus dein eodem

Sa/utiensis) reliquias
in S.

anno episcopus
transtulit.

Jofredi

optimae k. C. Caroli

laudatissimse, ac Chrfeti fidelium.jussupiissim, Christianse Borboniae, matris et tutriois

Emmanuelis

{secundi) in depositum

a eastro Kevelli

suam ecclesiam catliedralem

ita

translata fuerunt. Plura de hoc Saneto

memo-

De

iis

pag. 3

habet

in hac ec-

randa non habeo.

DE

S.

AUGUSTALI EPISG0P0 GONFESSORE

IRELATE
IN

GALLIA

J.

S.

SYLLOGE CRITICO-HISTORICA
B
B
e S.

KORTK
SBC.
III

Augustali episcopo longe plura

dis-

episcopo, qui interfuit concilio Aransicaho

sed id

putanda invenio quam enarranda:

nam
urbe

AUT

IV

Arelatiattri'
buitur s.

erumtamenMartyrologia Bieronymiana Augustalem episcopum attriquissimUMar* buunt urbi Arelatensi, ut levem ob causam non
scripta.
I

Au-

i)

gesta ipsius suntprorsus ignota\

d?.

vero episcopali varia

r

admodum sunt con-

gustalis &pis-

probandum est, nonsupponendum.Credidit eumdem Saussayus in Martyrologio suo ad hicncdiem, et in Supplemento ad diem 7 Octobris, ubi Sancti Areiate Commemorationem mcmorat. Ejusdem
sententice fuit Castellanus in Martyrologio uni-

copusin anti-

tanto consensu S.

versali

ad huncdiem.

ubi

mortuum
non

Arelate ponit

tyrologlis.

videatur alio respiciendum fuisse. Florentinius luxato nonnihil nomine Sa?icti, ita edidit : In
Gallia depositio sancti

circa
tatis

annum

400, sed notat,

fuisse istius civi-

Agustahs

episcopi. Rectius

ibidrn in

A nnotatis codex antzquissimus EpternaEt Augu-

censis: Arelate civitate Augustalis episcopi. Corbciensis ; Arefato civitate depositio S.

stalis episcopi.

epkcopum. Utrum Saussayus S. Augustalem episcopum Arelatensem , an alterius ciritatis, non clare edicit ; sed videtur ejusdem
crediderit

cum

Castellanosententice, cui et alii plures sub-

scripserunt.

nimirum

Accedunt apud nos codices tres, Rhinoviensis, Richenoviensis, et Reginte

Suecim, quidiserte in urbeArelatensi Augustalem episcopum hac die annuntiant Arelati eumdem

3 Saxius in Pontificio Arelatensi ponit S. Augustalem in catalogo episcoporum Arelatensium

post
tantcr

Arelatettsem
fuisse circa

quoque Sanctum tribuunt Gellonense apud Acherium, et antiquissimumaMartenio tom. UlAnecdotorum cx Ms. monasterii S. Germani Autissiodorensis editum. Hic omnium fere antiquissimorumMartyrologiorumconsensusfacit,iddifftcitlter credere postim, S. Augustalem non
fuisse epis-

Ravennium S. Hilarii successorem, dubi- anmtm 155 // JHonyshu tamen , nec certo asserens Arelate
i

fuisse

I Galnus 535 magis confidenter S. Augustalem inter Arelatensis prtesidcs post Ravennwnrecenset, itascribens
liai

episcopum. Dionysius

Sammarthanus tom.

Sammartha;

Christianm

col.

;mii\veUtquomhms

copum Arelatensem
his verbis
:

nam

et

Rabanus

consentit

inAuctarm
tilterius
i\

Arelate Gallias civitate natale sancti Augustahs episcqpi. Mitto GrevenumetMolanum

(Jsuardi, Auctariaque Beda? et alios

post annum 455, aut etiam 450... Quid itaque prohibet locum dareAugustali toto illo tempore quod vacuum relinquitur inter 455 et 461, auo

Augustalem ponamusmedium inter Ravennium et Leontium. Certe de Ravennio nihil seimus

reccntiores martyrologos.
tamen

2\Varii tantcnposteriorum

itatii epis-

cqpum Baronius aliique

trndidertuit

credtderunt, Arelatensem

gto

Borumagmen ducens Baronius, urbem episcopainn caute prmtermisit, Augustalem in MartyroloRomano annuntiam
c
his verbis
:

seadorum scriptores non fuisse episcopum

wwrunsedebatLeontM.HmcraHocmattoSammartham facile evertitur.

Etenim
vel

auctor de Augustali, qui tempore Hilarii Arausicano concilio episcopus interfuit, et

hquitur

tempore Ra-

^^ ^f-BeeodemhicBeda( ^^^W,)quiliceteumponatArt
.

Augustahs

In Gallia

opud Saxrum ;
mtt,

episcopi et confessoris.

InAnno-

flttC

M
(;

Sidepnmo,

vel dc alio incerti temporis

A ugu-

ut verisimile

est,

''''^^-"''''umreperituridemepiscopussubsorptus concilio primo Arausicano

erat S. Hilarius, qui eidem synodo interfuit

tmpom qm
MbUm

Augustalem illum credamus fuisse eptscopum, vetat disciplina ecclesiastiT

translationes episcoporum

quo minus

TelaUmZ

Z
mjiis

,22

Mrmn

S6Verissime

abuna Prl
opimo

^.-inspotn.civitatisvideturfuisseej^

4 Videri ea de re poterit Thomassinus in Dis aphna Ecclesim part. II Ub. II

^"J
se nlpfm...
;

dc tempore
sedis refuta
tur.

deA

aJSFS Augustahs idem a T;**ron,

sz S.

lf
;

SI,Den,0dl;ires Illlllah
*

^^urmenU

PIS

LegUima
sit

csl

r*ocinatio

cum AugustaU

auiuieiu, et ad

quacumqu, oocasione

maiorem

transtulj-it

ViSSS
cathedra

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

cathedra quidem pelletur aliena. sed carebit et propria, ut nec illis pressideat quos per avaritiam concupivit; nec illis, quos per superbiam sprevit. Quis igitur dkat, et quidem sfne ulla auctoritate idonea Augustalem tempore S. Leonis ab aliacathedraad Arelatemem fuisse translatum? Si de alio Augustali loquatur Sam, ,

11

S. Evurtium ftoruisse seculo rv. Itaque S.

stalis
CltlUS.

Augurv,

CTOfiK
.;.

credendus est floruisse eodem neculo

aut

s.

per

cur illum potius eilor.um elegerit quam alium : nam longe majores hiatus prioribus seculis reperiuntur in catalogo anthtitum Aretatensium, quam sit ille de quo s loquitur, quia dliquot annis nulla de Ravennio aut Leontio fit mentio. fmo ne satis quidem veriest ratio,

marthanus, nulla

prmerhm

em HieronymianU ordmem temporu rjuo Sancti vixerunt. Noiim sane contendere hunc ordmcrn ubique servatum, cum martyrum antiquorum ordinem sape neghctum oideam. Verumtamen clare patet, ordinem non ubique neglectum

6 Scio quidem hic objidposse, non teroari

t*A frrf>WAliut tecuto

Fastis

OUi

i>

anU.

tum:

cemfessorihm. flar de rtmsa ilk codicum consensus inpraposito Augustali fnn prnhnhifr pro rjm tptato
vtr/gerit

^mmm
sa.l-

argumen-

alium quempiam Arelatensi cathedroe prmfuisse inter Ravennium et Leontium, cum

cst,

simile

tum. Porro pro episcopatu cjus Arelatensi aliud

prwsules Arelatenses istius temporis satis innotuerint, nec aliqua tamen uliibi fiat mentio de

argumentum ex eornmdem codicum con len u jam dedi, idque tam efficax, ut episcopatus Aretatensis S.

quopiam
sit

inter

Ravennium

et

Leontium intermeadmittendus
studiosus

Augustali non debeat adjudicari, nisi gravissimm obstarent rationes. Itaque, cum
nullius

momenti

sint

dio, nec ullus inter illos in caialogo

rationes qua> conlra cathedram

hiatus,

ut ex ipso

Sammarthano

lector
S.

perspiciet.

Itaque

Arelatensem S. Augustalis objiciuntur, ut mox ostendam, restat ut dicamus eum illiecclesimprobabitius pr&fuisseser u!r> i\\ jf Wi pm/ri Aretatnmfs / episcopi sunt noti, aut fortasse seculo iv ante me-

improbabile videtur,

Augustalem, aut alium quempiam Augustalem,

post
sice,

medium

seculiv prwfuisse Arelatensi eccle-

dium.

Jam

ut recte advertit Baronius.

vero studiosus lector paucis accipiat,

quam
S.

B
Videtur tamen
Arelatensibus episcopisan-

leves sint ratirmes,

5 Nec tamen idcirco mihiplacet opinio doctissimi Cardinalis, qui S. Augustalem episcopum,
hodie in Fastis annuntiatum, etiam tom. VI Annalium adannum 441 num. 15 eumdem facit cum

qum

contra caihedram

est, r/uod Augustalis episcopus fuerit in conqilio Arausicano. At alius ilteesta S. Augustali Alteraest,

Augustalis producuntur. Prima

quod

numerandus,

prcetermissus

sit

Augustah episcopo, r/uem concilio Arausicano 1 subscriptum legimus. Etenim consensus MartyroIogiorwnBieronymianorummihipersuadet,reIinArelatensi ecclesiw S. Augustaleme/wscopum, scd adpriora secula respiciendum. Sa?ie
locus S. Augustali

in catalogo episcoporum Arelaratio,

tensium apud Democharem. Nulla esthtec

cum Democharis catalogi plurimis

pis; et

quendum

careant episcoS. Augustalem nulli attribuant eccleme.

figmentnm
pseudoDexteri de

non

deerit in catalogo antisti-

tum Arelatensium seculisu et in, acnerv quidem seculo. Si autem attente consideremus, quo loco et ordine memoria S. Augustalis constanter in
Sanctus
laudatis Fastis annuntietur, vix dubitabimus, quin ille vixerit seculo iv aid citius. Quippe in

7 Joannes Tamayus in Martyrologio Bispanico non modo Arelatensi urbi. scd toti etiam Gallirs eripere voluit S. AugustaJem, r/uem hacpie Mar-

tyrologio suo Bispanico inseruit, ut IlUberitanum sede Sancti Wibeiitana. in Breticaepiscopum,sed Arelate defunctum. Tota vero probatio petitur ex supposititio Chronico

omnibus prorsus codicihus, r/uos laudavi, et quibus ad hoc propositum addo Augustanum et Labbeanum, S. Augustalis primus post martyres aliquot recensetur confessor, et ubique prceponitur S. Evurtio Aureliancnsi episcopo ; sicut hic ubi-

pseudo-Dexteri, quod fictitium esse noruntpassim cruditi. Doleo igitur hac larva territum fuisse il-

lustrissimum Franciscum
notatis

Mariam de Aste in Anad Martyrolor/ium Romanum hac die, ubi

deceptus pseudo-Dexteri figmento, dubitat utrum in Gallia, an in Bispania episcopus fuerit Augustalis; suadetr/ue ut in Martyrologio Romano, si aliquando recudatur, omiitantur voces in Gallia, sicut Baronius omisit Arelate. Verum inanis hic timor ortus est ex non satis cognitis pseudo-Dex-

Bieronymianis, quibus Clodoaldi memoria deinde est addita. Locus autem ille Augustali ante Evurtium in Fastis Bieronymianis tam constanter datus,

que ponitur ante Clodoaldum

in Fastis

insinuat Augustalem Evurtio antiquiorem esse, autcerte ejusdemfere cum eo cetatis. Atqui constat.

Quarenonmodo retinenda videtur annuntiatione S. Augustalis, sed urbs quoque Arelatensis eidem asserenda.
teri figmentis.

Gallia

itt

DK

ACTA SANCTORUM
12

DE

S.

JOANNE MARTIRE
NICOMEMJ:
IN

BITHYNIA

j.

s.

SYLLOGE CRITICA
certum at nota occasio Hujus Martyns nomen non omnino martyrii ipsumque martyrium: de eo opiniones examinantur
;

quorumdam

Aimo303.
Sancti

Martyrologia

memo-

varia medii a>vi et recentiorapleraqite hodie annuntiant Marty-

ria in Fastis

cum

etogio

rem Nicomediensem valde celebrem, sed nomine minus notum, qucm Joannem appellant. Qmnibus aliis seculo viii prceivisse
videtur auctor Romaniparvi,

abEusebio dcgebant Diocletianus auqestis Nicomedia>, ubi rclatum, loqwccesar, ita gustus et Maximianus Galerius
tur
:

cum anno

Deinde cap. Christi 303 concurrit.

v de

Martt/rittm

Primum quidem,

simul ac edictum contra

Nicomediae, ecclesias propositum est

Virquidam

dum addieml

Sep-

Joannis martyris, qui Nicomediae sub Diocletiano libruni iniquae legis minutatim discerpait. Seculus est Ado, lonqiusque elogium ex Rufino contexuit hoc modo : Natalis
tembris ita scripsit
:

pr;eminimeobscurus, sed saecularium honorum diimprimis conspicuus, zelo quodam rogativa

vino commotus, etardore

illud in publico et illustri
traxit,

fidei incitatus,

edictum

urbis loco affixum de-

ettanquam impium acscelestum manibus

:

apud Nicomediam, sub Diocletiano impcratore. Qui de nobilibus ortus, honore et dibeati Joannis

suis discerpsit

idque duobus imperatoribus in

gnitate illustris, ut vidit adversus cultores Dei in foro crudelia edicta pendere, calore nimio
fidei ignitus,

publice populo inspeetante, injecta

iniquae legis detraxit, ac niinuta-

eadem urbe commorantibus, quorum alter senior augustus primum inter oranes imperii gradum, alter vero quartum obtinebat. Hic igitur cum primus omnium in ea civitate huj usmodi facinore
inclaruisset, statim ea supplicia perpessus, qua?

manu librum
simul

tim discerpsit, augusto Diocletiano in

eadem urbe

post tantam audaciam

ei

infligenda esse credi-

cum Maximianocaesareconstituto. Ad quos

esset religiosi et illustris Viri fac-

cum relatum

animi usque ad ultimum spiritum conservavit. Hactenus

bile erat, laetitiam ac tranquillitatem

tum, continuo omni in eum crudelitatis genere desaevientes, ne hoc quidem solum efficere quiverunt, ut
sed lasto atque

Eusebius,

quem

liberiore

paraphrasi expressit

Rufinus Hb. VIII cap. \. At neuter Martyris no-

eum moestum aliquis videret in poenis irilari vultu, cum jam viscera in
tamen
laetabatur

men

indicavit.
ft

4 Lactantius in Hbro de Moriibus pcrsecutorum

a Ladantiu,
intctli-

suppliciis defecissent, spiritus

in vultu.

ubi cap. xii narraverat combustam Christianorum ex quo

ecclesiam Nicomedice,

Ex quo

tortores sui gravius cruciaban-

quod factum
Christi 303

dicit 7
,

Ka-

tjifur

passus

tur,

quod omnia suppliciorum genera consumebant in eum, quein ne tristem quidem ex his

lendas Martias
cap. xni
:

anno

ita

pergit

24 Februarii.

Postridie,

id

est,

dic 24 Februarii,
reli-

C
ad 7
bris,

Stpteiu-

reddere poterant. 2 Usuardus eadem fere tradit, sedpaulo brevius, uti et Notkerus. Secuti deindc sunt neotericimulti,
quos recensere non
est necesse.

propositum est edictum, quo cavebatur, ut

gionis illius homines carerent

quo tamen coronatus non est.

Sola Romani ho-

dierni verba, ex Usuardo fere desumpta, adjungo

Nicomediae natalis beati Joannis martyris, qui

cum

videret crudelia edicta adversus Christianos

omni honore ac dignitate... Quod edictum quidam, etsi non recte, magno tamen animo diripuit et conscidit, cum irridens diceret victorias Gothorum et Sarmatarum praepositas fsic nimirum irridens cognomina Gothicorum et Sarmaticorum, quce sibi arroga:

in ibro

pendere,

fidei

ardore accensus, injecta

:

cumque hoc relatum esset Diocletiano et Maximiano augustis (ultimus tantum erat tunc ccesar) in eadem urbe constitutis, omnia suppliciorum genera in eum
uiaiti], illa

detraxit atque discerpsit

bant imperatores.) Statimque productus, non modo extortus, sed etiam legitime coctus, cum admirabili patientia postreraoexustus est. Omnia

experirijusserunt

qu;e Vir nobilissimus tanta

alacritate vultusac spirituspertulit,

utne

tristis

quidem pro
in annotatis

his videri potuerit.

Addit Baronius

Sanctum ilium eodem die 24 Februarii, quo edictum Nicornedia? propositum erat, martyHo fuisse coronatum. 5 Porro ex assignato martyrii die, qui, si non omnino certus, saltem verisimillimus
insinuant
est
,

Conjcctuia
Castellani de

hunc Martyrem eodem diememorari ah Adone et Usuardo, quious Bedam perperam fungit, cum de eo nihil legatur in qenuino Beda*
Martyrologio.

nomen

quoqmprtBclari hujus Martyris erueretentavit nomine hujus Castelhmus, dicens Palphetrum Martyris.
verisimiliter
fuisse dictum.

Quod

At conjectura
,

illa

vero spectat

ad diem

hic

mcerta apparet

mihinon modo

sed

pro arbitrio ub auctore Romaniparvi electus est: non enim hocdie, sedZAFebruariipassusvidetur,
ut infra ostendetur.

destituta. Ratio Castellani

3 Eusebius

lib.

VIII cap.

graphis Hieronymianis hoc fere rnodo. Palphetrus dxe 24 Februarii est in antiquissimo

omni quoque probabilitate desumpta est ex apoapographo

corruptius

refert edicta conDiocletiani, qui

Hteronymtano

tra Christianos proposita

anno 19

Corbeiensi,

apud Florentinium
,

textu

mendose

Palpetrus

et

DTR SKPTIMA SEPTEMBRIS.

in

18

Epternacensi

seit

vetustissimo Petros. Prceuti et in

in

Sed et corpora

terea in

Corbeiensi pracedit Editius,

Epternaeensi Editus. Contra aliis sequitur Evitius, pro quo in aliis /^//////Kdictitius, imo Edititius, nimirum in Lahbeano. Bine infert in autographo forte seriptum fuisse Edictilaceri, idque Palphetro admodum
textu
/'//

apud Florentinium,

v<-f y,r\im ciibioiilariorum, r qtUB poat mortero convenienti tradita fueranf lepolturae, ipsi eorum legitimi domini erai ex sepulcro,

AUCTOBB
J. s.

etin mare
illos

projici

oportere cen aeront, norjiiis

diis,

sepulcris conditos pro

at

ipsi

qnidem

congruere asserit. Videri hcec latius possunt in Homano Martyrologio Gallicc vcrso atque annotationibus illustrato ad 24 Februariipag.7&9. At jam inde videt, opinor9 studiosus lector conjecturam esse nimis longe qucesitam : id tarncn osten-

opinabantur, reputans, imposterum adoraret. flwc corporum ex sepulcris erutorum ignominfa rursus innuit, occisos fuissc, dum minus sawa erat perserutio, sive ante incendium, Itaque de
fuissc ante

Petro sattem longe probabilius apparet, oceivtm incendium ; nec ulla /-s/ rattOj gua cogat martyrium ipsius amovere a 2 FebruarH.
1

dam
refutatur: non

clarius.

Palphetnts in

Uieionymianis

6 Primo nom.cn illius Sancti, de quo agunt apographa Bieronymiana, probabilius Petruses/, non Palphetrus. Nam nomcn Palphetri reperitur
in unico codice Corbeiensi, Petri vcro legitur in

Porro,quidquidsit de Pelroillo, saUem satis aXiv, (xmjectwprobafum est. conjecturam Castellani de nomine ra>, hwk ex Martyris nostri non esse verisimilem. Probabilius Hiwfmtjmvmis
\)

dici possct,

2-i

nomen prmciari

Febmarii,
sedPetrus.

bio
et

Epternacensi et in codicc regincp Sueciae apud nos

post tom. VII Junii. Prmterea non improbabile
est,

ignotum fiusse et coUcctori Fastorum Hieronymzanorum.Quare,

Martyris Euseforsan etiam Lactantio, imo

istius
esset,

afferri jfjssent,

etiarn

impro-

bantur:

si conjecturis

agendum

suspicarer potius

annunciari
Eusebius
et

istic

Petrum
lib.

illum, cujus

martyrium

Rufinus

VIII eap. vi

mox

subji-

annuntiatum essc nomine Edictii ab edicto lacerato: aut Lucianum fuisse dictum, quia Lucianus
///

quidem iis verbis, ut eodem die passus videatur cumeo, qui cdictum taceraverut.
rinnt, et Rufinus

plerisque apographis prtmus ponitur,

et

in

In vuriis codicibus legitur Petri, Palatini

cum

interpunctione, at in Epternacensi et Corbeiensi

nominatur ex Nicomcdiensibus illis. Tertius quidem Lucionus recensetur in textu apud Florentinium et in Corsoius
beiensi
;

contraclioribus

plerumque

quidam martyres Nicomedienscs iteratoponuntur,

ut sa>pc sit in Hieromt/nianis, ibifjue legitur Petri

at in i/^dern apographis deindc

cum

aliis

repctitur, ibique recensetur primus.

Buic tamen
pterisque

palatini sitte inferpunetione, ut videatur designari

conjecturfpobstat, quoil Lnciunus

ille in

quidam palatii minister, qualis erat ille Petrus, cujus martyrium rcfert Eusebius. fn Actisnostris dc Petro ilto etsociis aetum est ad 12 Martii, quo
insertUS est Martyroiogio Jlomano.

apogrophis presbyter uominetur : qucp dignitas non videtur congruere Murtyri laceratione edicti

Tillemontius

cum hunc secularium honorum pra^rogativa conspicuutn fuisse dicatEnsebius eique eonsentiat
noto,

tom.

iario credit

Monument. Eccl. in S. Dorotheo cubicuPetrum fuisse passum posf prlnium

Rufinus. Quare nulla ex hisce conjecturis tanti

facienda

est, ut

nomen Murtyris ex
noster

iis

vel proba-

incendium palatii Nicomediensis, guo persccutio acrius satvire ccepit, ideoc/ue martyrium ipsius potiu-s referendum ad 12 Martii quam ad 24 Februarii.
qui potest esse
ntbicularius
Diocletiani,

biliter cotligi possit.

10 Pupebrochius

tom. III 'Aprilis in

nec placet

am-

S. Georgio 4 aliamadduxit conjecturam,quam Sotlerius in Observationibus ad Csuardum die

jectura de
S. Georgio.

7 Ratio ipsius petitur ex Lactantio,

quiccedem

potentissimorum eunuchorum narrat cap. xv post utrumque incendium palatii reiatum. At ego omnimo existimo Petritm itlutn martt/rio corona-

Nomen Joan7 Septembris non improbabilem dixit. Voluit tii- nes, a seculo mirum ostendere Pupebrochius de S. Georgio in- viiiSawJo triteltigi probabditcr pitssc omnia illa, qua? Eusebius butum. et Rufinus narrant de lacerato edicto, tormcntisque hac occasionc Martyri inflictis.

tum

ante incendium palatii,

cum Rufinus hanc

Verum

alleget martyrii ipsius

causam : Cuin de immensis

pra>cipua ipsius ratio concidit, postquam prodiit

supra memorati Martyris (qui cdictum laceravecausaretur, educi ipse jubetur in medium etc. Ad hoc Titlcmontius ?wta4 in Dorotheum respondet, Rufino ignotam fuisse causam martyrii tam hujus Petri quam SS. Dorothei et Gorgonii, qui omncs cubicularii erant Diocletiani, causamque eorum marfyrii nobis innotuisse ex Lactantio. At cgo numquam
rat) suppliciis Iiberius

ex eo

Opus Lactantii de mortibus pcrsecutorum ; nam liquet, Martyrem nostrum non esse passum

22 Aprilis, c/uo cotitur S. Georgius, sed 24 Februarii. Retiqua Pupebrochii argumcnta nonnut-

lam quidcm suspicionem /ngerere possunt sed non tantam ut res satis appareat probabilis. Quare omnino dicendum cidctur, aut ?wmen martyris
,
,

tantum auctoritatis tribuamsiienti Lactantio

quam

toquenti Rufino, prcesertim si huic etiam faveat

Eusebim. Nec Petrum nominat Lactantius, nec Dorotheum aut Gorgonium. Quo igitur modo causam ipsorum martyrii e Lactantio discimus? Nimirum quia post retatum palatii iteratum incendiunt, swvitiam persecutionis dcscribens, inter
alia iuec dicit
:

Joannem fuisse dictum. Ignoramus quidem, unde Martyrologii uuetor seculo vin istud nomen didicerit ; at inde tuto inferre non possumus, id temere ab eo fuisse confictum. Potuit id ille discere ex monumento atiquo antiquo,quodmodo perditum estauf tatet. Sic nomen uxoris Dioctetiani Prisca, quod prwterito secuto
fuisse ignotuni. aut
inttotuit

Potentissimi

quondam eunuchi
causam ipsorum

medio
11

ivvo

cx invento Lactantii Opere, potuissct ab a/iquo cognosci et scrihi.

necati. Hcec videticet dc Dorotheo et Gorgonio intelligit

Preeterea ex prcvtermisso

apud Eusebium

et

Tiilemontius, ideoque dicit

ttobis

Lactantiunt Martyris ttomine nttllo modo sequitur,

fictitio
:

non statim pro haben-

martyrii
cujus marty-

ex Lactantio innotuisse.

rium

refert

Eusebius

8 Vcrum respondeoratiociniunt ipsius esse illegitimum. Cum enhn aula Diocledani plcna csset Christianis, ut narrat ipse Titlemontius tom. V in
poteraut tres cubicularii alia de causa occidiuute incendium, multique alii post incendium simiiiter martyrio coroPersecutionc Diocletianiart.
3,

Martyrcm ipsum Nicomedia? fuisse ignotum dum nec neg'iwi'i Martynomen enim de industriaomitterepotuerunt,quia ris nobHiUis.
improbabnnt luccrntioncm
factam. Itaque
infcrt
edicti ut imprmlc/ttcr
concesserit/t

nequaquam Batuzio

Martyrem hunc haud dubie de plehe

fuissc, ut

ex prwtcrtnisso nomine : mnjor enim fides debetur Eusebio, qui nobitem fuissc dicit. Quin-

nari. Certe Eusebiustequeac Iiufiuus trium illorvm

imo

eisi

consturet

ttotncn

prurhtr/

Murtyris

mariyrium ante incendium narravit

relatoque

ignotum fuisse Eusebio ipsisque etiam Nicomedicnsibus, nihit

incendio ac persecutionis augmento, haa subjicit:

mde

sequcrctur COntra Yiri nobititatem

DB
14

S.

SOZONTK MARTYRE

/.

v.

nui nmerant.

Mw
;

'" !e "

""'''

AUCTOKE
J.

s.

^ZSkETfi**" JJ< famulitio utcumgue ^SLpoterat.mmenverolatereNieomedm,

,
,

essepotuerit Nicomedta, Statem cum peregrinus patrare accormm

>tescere

qw

mferat, ./<''/

m tum

nam famuh

et

ttnlZmrnodi,indicmpotmmt.

DB

S.

SOZONTE MARTYRE
POMPEI0P0LI IN CILICIA

COMMKNTARIUS
j.

PR/EVIUS

s.

qu^dambreviterexaminata: Acta edita Cultus Sancti: gesta Grsece et Latine edenda. Laline improbata: meliora alia
E
Cihcaan.3<M,
Sanctitfi

Pom-

(^

peiopoli in
rilirin pttosvs.

rmcorum Fastipassim omnes hodie cele1 brant S. Sozontem martyrem, Pom~- peiopoli in Cilicia passwn. Ex iis eum-

Martyrologio Romano inseruit sancti : Pompeiopoli in Cilicia Sozontis martyris, qui sub Maximiano impera-

dem

Basiliano, Sanctus aUatm. stis,uno excepto Menologio Minoris Asim fuissc dicitur ex Lycaonia, qum ex provincia est CHicimvicina. fnsolo Basiliano

Primo tam

in

Actis

quam

in retiquis

Fo> cum

alii*

Saronius
tore in

his verbis

Lycia scribitur, fortasse transcribentium errore. Sub Maximo CilicicB prmfecto passum esse, habent cfiam Mencea impressa
et

ignem

injectus, reddidit spiritum.

Pomet

Mcnohqium

lia-

peiopolis,

qum commvni

consensu Fastorum

Aciorwn palmstra hujus sancti Martyris statuitur,

urbs erat Cilicim maritima , ante Grmcis SoXoi Latinis Soli, et a quibusdam Soloe dicta. Episco-

silianum. Mencea Mss. Sirmondiana cum Actis Maximianum nominant. At dub/tandum non est,

patu eliam ornata

fuit, ut ostendit
II col.

Le Quien

in

quin designetur Numcrius Maximus , ut jam monui, cwn ille Cilicim prmfuerit sub Diocietiano, etvariorum martyrum cwdibus sit famosus.
Videri possunt apud nos Acta S. Calliopii
Aprilis, S. Tatiani Duta?

Oriente Christiano tom.

877, sed deinde

excisa est. Tempusmartyrii, qnodncque inYastis Grcecis exprimitur neque in Actis, recte tamen

ad 15

Junii, ct

ad 11 apud

Ihtinartium h/ Actis Sinceris Acta SS. Tarach/,

assignatum existimo a Baronio : cum enim sitb Maxhniano vel Ma./hno Cilicia? prmide passus
refcratur, initio universalis persecutionis Diocletiani et

Probi

et

Andronici. Bi omnes enim passi sunt

in Cilicia sub

eodem Maxinio, eadcmque tyran-

ni crudelitas in omnibus Actis elucet. Tert/o in

Eo enim
iiius

Maximiani videtur figendum martyrvum. tempore Numerius Maximus Cilicice

occasionem martyrii omnia simul

consentiant
,

monumenta

videlicet

quod Sanctus

manum

sta-

prmerat, isque in Actis

Martyrum passim Maxiille

tuce aurece abstulerit,

derit.

vocatur, ita ut vix appareat dubium, quin

Statua

iila,

pretiumque pauperibus dequo? hic ex auro et argento

Maximianus dicitur, ut etiam observavit TiUemontius tom. V Monument.

ipse sit, qui in hisce Actis
in
in Fastis
;

coniecta dicitur, alias ubique vocatur aurea. Scio

Persecutione Diocletiani art. 26.

quidem id factum magis mirandum esse quam vmitandum : at negandum csse non video. Nec

ccle-

2 Elogia S. Sozontis, quibus aliquid de gestis

bratur ehet martyrio ipsius insertum est, nec accurate connium ex Naio- texta sunt, nec inviccm in omnibus consonant, nitogio

Sanctum eo facto peccasse, cum plex haud dubie bona fide crediderit id
existimo

vir simsibi

non

.esse illicitum,, aut potius sinqulari Spiritus sancti

mirum quia singuli Fastorum collectores qumdam pro arbitrio sito ex Actis contraxerunt. Menologium a. Sirleto Latine editum ita h a bef : Coimwemoratio sancti martyrisSozontis.HicexLvcaonia conversusadChristi fideni, ingressusin templum
idolorum, in quo erat statua ex auro et argento
confeota,

motu

fuerit impulsus

ut

idohrum vanitas

osten-

deretur. 4 Quarto de clavfs acutis, quos Sancti catceis tortores infixerunt, ut pedes Martyris incedenlis laiderentur, omnia monumenta consentiunt. Ve-

awtumqw
ex
ii$ et

corrcctum.

rum qua sequuntur de morte Sancto

,

illata,

imoejusdem

dexteram manuin

idoli

cujusdam

ex

abscissam vendidit, ejusque pretium pauperibus distribuit, ob idque comprehensus a Maximo praeside Ciliciee, Christianam fidem eonfessus, calceis acutos clavos infixos habentibus indutus cur-

Actis infra dandis poterunt corrigi: neque enim in arborc suspensus fuisse videtur ut in utroque

Mcnohqio
liano, et

asseritur,

non tamen

in

Menwis im-

pressis aut scriptis.

rere cogebatur, Dei gloriam celebrans

Quinto in Menologio Basiin Actis, Sanctus dicitur etiam homines

postea

instituisse

suspensus

arbore et verberatus, tradidit Deo spiritum. Ha>c cx Actis desumpta sunt, sednon
in

catio

aut

ad pietatem ; sed illa fidei praidihominum institutio privata tantum

Mcnccis

vcro producendis omnibus clogiis fiam prolixior, solum observabo, quid in aliis

sine ncevis.

Ne

nou publica: nam Acta cum confirmant, ovium fuisse pastorem.

fu/t,

Demum

dubitari potest,

additumsit aut aliter expositum, quidque consentiat cum Actis, aut ab iisdem dissentiat.

an

impressis breviter

S. Sozon qui in Menwis annuntiatur ad 7 Augusti

,

prout ibidem

apud

?ios legitur in

prcetwmissis,

idem

, ,

DIK SKPTIMA SKPTKMHIUS.

idem
si
sit

15

cum

hodierno. Respondeo diversum esse,

nici,

vera sunt,

qum

brevitcr ibidem de eo dtCUntur

videlicet ilhtm fuisse

ex Nicomedia, et ittmsum ex igne fuisse egressum neutrum enirn de ho:

quisub eodem judice passi sunt, interroga> primam singulorum eumdem />tane interrogandi etprocedendi modum reperiemus; eamdemque mtdelitatem tyranni; post aliquot
tionem
,

avctobk
J< 8-

dierno dici cum fundamento potest. jidajamedita 5 Acia Grmca S. Sozontis geminct habeo,eaMetaphrastai
improbantiiT
(fiie

interrogationes satis blandas moa. mentaprosilientis. Utrotnque etiam

ad dira

tor-

Maximm

ty-

notabiliter diversa, sic

tamen

ut posteriora

mdeantur composita ex prioribus. Posteriora sub nomine Mctaphrastm jam Latiue ediderunt Lipomanus tom. VI, et Surius ad hunc diem. Eadern Gra'ca vidit et Metaphrastw attribuit. Leo Allatius in

Diatriba de

Simeonum

Scriptis pa</. 127,

:

rannus Sanctorum ossa voluit sepultura privare; sed non potuit, Deo non permittente. Itaqueomnino dicendum videtur prcecipuam Actorum partem corarfi a notariu fuisse scriptam, obtentamque ab auctore, qui initium et fmem adjecit. flac de causa totum Sancti martyrium fide dignissis-

ubi horum Actorum initium sic assignat

tTJs

Moi-i|iiavou
ttjc,

fyuaOMai; (legc KiXtxta;,) 7)YEu.ovuovTOC;,xai xa

aas.Zda$.

sum ram

jud/co

nec video aliquid esse in qcstis co-

Initium hoc Actorum omnino consonat excmplari

nostro Ms.,

quod notatur desumptum ex codice

et solo transcribenlis er-

Mediceo regis Francite, excepta voce IWXEfa;, quw,

manifeste mendosa-est,
rore voci
ktXtxta;

quod difpcuf/afcm moceat, nisi quod prmses vocetur Maximianus cum nomen ipsius uideatur luiss<> Maximus, aut Numerius Maximus. Verum levis eanomims mutatio tranprmsi.de,
,

scriben/ium citio attribuenda

test

est,

nec obesse po-

substituta,

ut

jam

observavit

Actorum pdci.

Sic, tcste Ti/te/no/itio tom.

IV

Lambecius in Commentariis de Bibliotheca Ceesarea Vindobonensi lib. VIII pag. 238, ubi ex codice Vindobonensi longius dat Actornm initium. Cum autem ha>c Acta Latine jam edita si/tt apud Lipoma/iam et Surium, earursum ederenonplacet,ne Grcece quidem; prcesertimcum antiquiora

in S.

Caio Papa, idem Numerius Moiimus, in

Mss. quibusdam vocatur Numerianus.

circo cap.

7 Gesta vero Sancti ante martyrium, qum id- ' iisdem 9 a/crfam a,ra i conjunxi, et facta post interrogatio,
.

/icm aa

ca/j.

iii

rermssa, </uo> non sunt

smufaa
Saucti

imitium
*

et

notartis, mt/ius

apparent

certa. Sa/ie cisio

bantur.
fi

habeamus alia et meiiora: nam de editis apud Surium recte obsercarit Titlemontius supra laudatus, ea uo/i esse prohatte fidei, idque ma</is patebit

num.

2 narrata,

cum

oratio/tc ejus ib/ sequente,

magis apparet mirabilis quam probabitis, ut observabo /n Annotatis. Maqis etiam imprafrabitis
prolata
oratio, quosponitur num. 8, acsi a Sancto morifuro : hanc ornnino fictitiam existimo, cum sancti martyris modestia> non videatur ronqruo. Dubifar/ quoquepotest de
et

cx Annotatis ad Acta danda, in quibus os-

incongrua

est.

tcnda/n
verit:
\tla nlia

quam

frequenter Mcfaphrastes ab Actis

esset

prioribus recesserit, aut ea certe nimis amplifica-

nam satis patet, eadein ipsi pnefuxisse. Jam vero quod ad Acta Grcece et Latine

mirabilibus
cotlectione

edendat quibus
ipsa notu-

liorum
i

\_rtn

identui in:

aerta

edenda spectat, dubitare nequeo, quin ea sint vatde antiqua : imo et scripta credo ab auctore si/nchrono /ton diu post Sancti martyrium. Prceterea majorem Actorum partem, /d est, omnia illa, quce coram prmside dicta factaque sunt, eo-

illis, quoe facta referuntur in ossium sedde his atiisque ar/am m Annotatis. Ceterum Acta illa Grmca, quorum stylus s/mplex
;

est.

sed minime

borbarus, acceperuni Majores

nostri excodice Pontificio Alexandri \l\,simul-

dem modo
Sancti,

conscripta existimo,

sicut

ab

ipsis

addito tantum tituio quando Sozon nominatur. Etenim si conferamus ex Actis SS. Tarachi, Probi et Andronotariis fuerant excepta,

que cum Actis Metaphrastm apud nos servantur in Collectione Actorum Grmcorum mensis Septembris, notata f Ms. 192. Interpretationem Latinam sic concinnavi, ut ipsam quoque styli simpiicitatem exprimere conntus sim.

AGTA ANTIQUA
C F

Ex

codice Pontificio AlexandriVII. Interphete Joanne Stiltingo

CAPUT

PRIMUM
manum

Sancti patria et conditio: visio mirabilis: aufert

simulacri aurei et capitur.

Mai-ifiiGVou
^vt);
tt)5

t)-|' e

JL0V " OVT0 ^

'"JS

KiAixfac

xai
,

jcoXiteuo-

fiiapds

Opr)axs(a$

twv
xa"t

eiSiW.tov

8vto;
v

te
TOt?

autou

e"v

IIojJLTtt07r6XEt',

xai

(puovto;
^v TTJ

i[A6aTiiovT05

tuiv cfBo^Xtuv
[1EV
TlfitVTtUV

vaofs,

<jtt)(Iv

t.6\zi

fiyaXjia

ypuaouv ?v
7tpoaXUVOUV

TWV

Et0U)X0[iaVOUVTti)V
i
T15

nETtEl0tiTE5
Tij;

hrum 'ultu Pompeiopoli Pompeiopoli degeret sacrificaretque ac idolorum templa fre- Sonm. quentaret, in civitate simulacrum quoddam aureum erexit cum omnibus insanis idolurum culcultu
,

Cum Maximianus que polluto idolorum

Cilicia; pra^esset, vigente-

Viymte

idtt-

xal

^aitEvoiv.

Mlv

YEavfaxo;
,

Auxaovia^,
a^ltii

dvo^aTt

Tapdato;,
i7txXT)0T)

Ttot[AT]v

Ttpo6dTiov

II

tu>

flajtTlafxaTt

tb 6vo[j.a outou ujwv.

Outoc

JteptTJp^ETo

tioXXou;

obedientes a adorabant et libabant. toribus Erat vero adolescens quidam ex Lycaonia. uomine Tarasius, pastor ovium, in sacro autem
:

baptismate

L6

AOTA ANTIQUA

SOZONTIS MART.

baptismateinmositum ei nomenSozon.Hiccircuiulta,ardenterqu83renssalutemanima3 [, atlocam

su;i\
visione divi(

** A|Mm f ^ * **' m
l

'

|..i'nsi|in'

mulros lios timere

Deum

b.

o
rr;l(
i j

cmn

vcn- vonisset ad locum aliquem,

inquo
,0, auTou 2v tu,
tojto,,

un nurmtits.

fons aquae purae et

quercus maxima, roluit

illo

requiescere.

Dormiente autem
bis,

ibidem,
:

J|W auxb e

Kftpioc
tfflV

!**
'

Xptatb*

venir ipse

Dominus Jesus Christus,

et dixit

In

UW
to^ov cou
TioXXi

'& 1*
E ?<

tAnp Otq, a*b

rifc

6*X0)V tout.ov.

fr
T

hoclocode armis

quae gestas, sagittaa tres

hifipiiC, dxovTta tp(a *x

?P^P

eX&v 0U P

"*

ex pharetra sagittarum taarum, et arcus tuus

hlv^oouvov

aou.

'loou Y ap

anb tou vuv im-

monumentum tuumc. Ecceenimnun&obumbraetmultadona bit t> Spiritussanctusin loco hoc,

innomine Patrismei:etegosanabo accedentes ad me cum tide, et erit memoria tua in generationes seculi. Cum vero a somno surafferenttibi
rexisset beatus Sozon, fecit,

axufoi aoi tb nvsufia tb S Y <ov

jiposofoouat
ooi,

to.

ifay twfcp, A S.opa

tb ffvo|ia

iw

Iltp6 |io,
[Ui,
X(rt

**(&

DipBicsoooi

tou<

p.ev

jr(attos
61?

TipwepyVvou?

fcw
8e

to

[ivrjixdcruviv

aou

tac yevea;

tou atcovo?.

'Avaaia?

&izh
auttT,

tou ttmoo 6

jwxapio;

Stftuv, fcohjasv xaO.o? oiet^ato

BffX*

quemadmodum

ei

6 Kopios, eOrjXEV ts
Bet]OeI

utou

ei; ri)V itdtpOV,

xal

posuitque arma sua in precatus est Dominum, ut petra: oravitque et obumbraret Iocum, et sanarot oonfngientes ad

mandaverat Dominus

B&^|ievos xat
xat

tm

Kupty tou ijtwxi^tv tbv

tojtov,

xl JjtopeuOj] laaOat tous Jipo^juyovra; iv auTiT, aoflfiVEp!,

T7jv

^aXiv r.ph:

Ilop.^tdjio).tv.

illum infirmos d, ac rursum

ivit

Pompeiopolim.
3
tov
'EixrivuOr]
jzev

manum
idque
ttir,

tdoli

3 Delatiim autom ost pnesidi, quod Christianusesset. Et primum

situm.

oe

tw

tiye|jl6vi

oti

XplOttovoC
toKip,

Ifftt"

xxl

Jtpw-

utirn fiufrrt,
fiutsus

quidera latenter veniens

XaOp^tu?

6?oeX0&v

ev

tS

EvOa to

ayaXua

to

rnr/ijir 'ini

h-

ad locum, ubi simulacrum istud

aureum eratpoabstulit,
il-

ypuaouv
auTT|v
,

i'5puTo, dipElXeto

ttjv

5E?tstv

auTOu ^ltpa, xai

'Tf
t

7rt.iXrjaa;

manum ejusdem dexteram

EoojxEv

xb

T(fi.y)u.a

Trafl^of?.

Se

ftoOev

Oopu'6ou

liusque divenditae pretium dedit pauperibus

e.

noXXou yeyovoToc, Y vou ? ^

vtapywv auvEyofiivouc,

ji.axdptf>?

-uiCwv Tivi; tojv yEiTO6

Ma^tjjLtavb;
^v
ttj

Mane
ti

vero ingenti hinc orto tumultu, sciens

ouc

exeXeuoev
Tpet?

beatus Sozon quosdam e vicinis comprehensos,

ypoupd auTOuc
ttjv

eTvat,
irepl

Ijj;

piv

5j;ie'pac

dvO^vai autou;
'

et;

!:

quos Maximianus carceri jusserat mancipari, ut posttriduum ducerentur ad queestionem de patrato facinoro
ducitis ad
vestri
;

lp(oTT}atv

tou
e^tpr,-

j:pdyu.aTo;

tou

yepvo-o;
ei;
ttjv

toutoj;
fuXaxrjv,
eotuxa e?;

opuiv
iyiii

Maxdptoc,

Tf djidY^" toutou;

Iios virlens

Beatus, dixit

Cur lios

e?,a?ov ttjv ye^pa tou ufiet^pou jxiapou Oeou, xat

carcerem? Ego abstuli manum Dei nefandi, et dedi in expensas pauperum.

dvaXtop.aTa TZTtoywv.

Tauxa XEyovTo; auTOu, yvwotov

?x^Xeuoev auTov

lylviZG

Tw
Ttji

7jyeu.6vt
jJTJfiatt.

to

^jjaa touto, xal

TtpoaayOTJvat

Hoc

ipso dicente, res diota innotuit praesidi, jus-

sitquo ipsum duci ad tribunal.

A N N
;i

T A T

A.
ibi

fdololairw videlket. Acta apud Surium eadem fere habent: at sirmdacrum erectum a prwside, sed ab illo et aliis honoratum. Consnttiwit Acta apud Surium, mutatis tantum verbis.
Ii

non

dicitur fuisse

c Phrasis perfecta

magts

esset, si
etc.

adjunctum haberet verbum ; sedillua

in Gra>co textu

non

est.

Sen-

sus est: Relinque sagittas tres

d Tota hwc visio et oratio Sancti modo non admodum verisimili aut credxbili relata est Ipsi quoqne MetaphraMte videtur displicuisse : nam hcec tantum. habet: Cum autem fuisset aliquando Sozon i" quodam loco, qui habebat fontem, et fonte herbaque, quse nata erat juxta fontem gregem pasceivt, -Mim vnlde opportunuset suavis somnus invasit, et divina quaedani ad eum accedit visio Visio autem eum magis confirmat, et ei animum addit ad pietatem. Deinde etiam revelat gratiam ad Locum erat desuper devolatura. Erit enim. inquit, hic praesens locus multis utilis, et apud insum salutem invenient, et glonficalmnt Trinitatem. In Menologio Basiliano de hisce leguntur seauenUa un autem aliquando m quercTm ingentem incidisset, apud quam erat aqua, appP.ulis. ,, de "

wk

arbore tr,s

nec incredibile estt arma pastoritia ab : eo relicta in loco rationem loco conciliatam. Verum cum videatur primusauctor

tum ad martynum

s,u .psius monimenta is locus precibus sancti Viri In Menvis Mss. dicitur tres sagittas et arcum misisse in grattam sanattonum loco obttgisse Suspicor aliquid veri mbesse, Sanctumgue
;

s^.ti.-.s P

am,m

honum munus

ivh

accepit.

nrim

"

aZm
t

TndeZ

haud dubie
e

nihil aliunde

no
t

intt dici nequit,

Vtsioprawia insinuat

Sanctumad factum

$ Z7oZ sijj
II

nimJ^in

vhJL

~
^

dirJriZn

*""' ***

c
'

Vn "'~

istud sinautari //;/.# r

CAPUT
Interrogatio Sancti et tormenta
litlirmijattir

coram pra side blerata

N
auTou,

Adstaute autem
dixit: dixit: Si

Sauetvs

ipso, Maximianus prgeses Quod tibi est nomen? Sanctus Sozon quriscommunenomen, quod mihi im:

TTr^
*

mi

hi &

posuerunt parentes, Tarasius yocor si autem verum, Christianus Sozon in sacro baptismate nominatus sum. Maximianus praeses dixit
:

xo dXjjOtvov,

XptaTtavb;

U*m Ul^,

i,

Tff>

Ex

quoesloco?Uleverodixit:ExvicoMidarzeoruma.

DIB SKPTIMA SEPTBMBRIS.

eTirev
t6icov

M
:

notur^v npoGdTtov
2/.

^jxtjv

v^utov

e*v

t*Cs dpoupat;,

xal

tutcou duo(5<ov. Matjtutavbc,

cTkev

Ka\ ota

x\

tou

to

ertjXurjaat;

Bpaaat;

'0

Sytos
,

-to^tov

eTkev

BouX-iuevoc,
dae6Er<;

MaximiaDT2Bprawedixit: Qaautilitateimpolmu \ Sanetue Sozon rlixit P ovium eram, dpgens in arvis, Locumque cuni
es huc venire loco permutans
h.

outov

unooeiSjaaOat

XptaTtavbv

xat

u[j.d<;

iXiy^ai

Maxirnianus

Hixif.

Yx
<\

CvTac., Sta

touto Exo^a

t?,v y^etpa

auTou tou etStoXou.

hocaususesfacerec?SanctusSozon lensme ipse ostendere Christianuin,

impios arguere
idoli.
:

dixit: Vo-

nt

idcirco abscidi

manum

istius

5 MaEjtutavbc 6
Oeot^, '(va

f,Ye|j.iov

s^ev

npoceXOtov, jrpooxuvrjaov tois

aot.

xat

tj

KpoTE^pa
Oeto

TiX[j.r,at? auYytoprjQfj

'0 Syto?
oe

Ztoijtov eTkev.

TTo(ij)

Kpoazuvrjato

tw

[xovoyetpl; hr>\

5 Maximianus prsesex dixit Accedens, adora Hbereqwt deos, ut et prior audacia tibi condonetur. Sanc- responderu, tortputur tus Sozon dixit Quem Deum adorabo?
: :

atayuvrj

eaTtv

Xiy^v outov Oebv

outoc Oeoc
;

tjOTtc

-^P EauTto oux ^ouv^Orj

"A^aaOe auTou
KuptE
'Irjaou

PorjOTJaai, Koibc.

MaSjtutavbc eTkev
ilt/jiCwv

Toiv

KpoTeptov ueXtov.
t

'0 Sytoe
d$

etjrtv

XptOTS KapdaTr Ot

fj.01

porJOEtav

to> ato SouXto. Maf-tutavb;

eTkev

'0|xoX(jYrjaov

Ouaai

to?s

Oeor.;,

xa\

dnaXXdaaou

to>v

paadvtov.
ujrovoefs
l;aaQai
[J.T] ,

'0 3^(0;
5ti

vero pudet hunc dicere Deum. Qui enim sibi non potuit auxiliari, qualis ille deus? Maximianusdixit Aggredirnini d priora ejus membra. Sanctus Sozon dixit Domine Jesu Christe, adesto mihi servo tuo in auxilium. Ma: :

mum?Me

unima-

Sto&ov eTKEv "Acpptov xat dva(aOr]Te ouy

eauTbv
dXrjOtvbv

pouX/juevoc.

XpiaTiavbv

eki3e(eKofr,aa;

ximianus dixit Confitere, sacrificans diis, et Iibera te tormentis. Sanctus Sozon dixit Arnens
: :

xat

Y^vatbv
TtTiv

dOXrj-rijv
TtTiv

tgu

XptaTou,

touto

KTfoouuevoc,
et3t>>Xou tt^v

lx

paadvtov aou xtvouvtov, tou utapou

jk*o ?

aou

yefpa exo^a, xa>

voaf^Et; ue Ouetv auToi;

non recordaris, quod istudfecerim volens me ipsum ostendere verum Christianum et generosum Christi athletam ? Nequaquam territus periculis tormentorum tuorum, polluti idoli tui manum abscidi, et quo modo existimas me
et insensate,
illi

sacrificaturum?
diversis cruciatibus,

6 Mai^utavbc. eTkev

'HXtoaavTec,

efe.

t& ujcoorJaaTa auTou

KotrjaaTe
Staxtvefv
,

tJXou;

o^ef;,

xat

uKoSrjaavTe?
oot,

auTbv ,

6 Maximianus dixit :Postquam in calceos ipsius infixeritis acutos clavos, iisque ipsum calceaveritis, facite,

XrjYovTe;

auTtottjv

TTpEKEt
X;;(3a

oStio;

dvaKaTefv *0 #^10; ItoCtov

outojc.

Etnev

Ma

uou

ouy

aot jrpEKEt

tj

yXaat;,
koXXtJ

te sic

ut se moveat, dicentes ipsi Oportet ambulare. Sanctus Sozon dixit Per spem
: :

ws
*

iao\

to

dvaKOTEfv

outw;. NoufiCto
Staxtvoj,
to>

yap

u>;

Iv

meam, non
ambulare
tudine,
e.

ita te

H.

ou

tooou-

JiXaTE(a ueTa ctviasioc

55Xo[;,

ouTto;

ouv*

xevTouaevo; to";

decorat chlamys, ut me sic Existimo enim me, ut in multa lati-

T0V

8aov aYta?o>[j.Evo5

jtrdOet,

Ma^tutavd; eikev ITavdxa\ oix afoOdvau itov

OXte to aT(j.a aou yeiudp^ouv j;e7:o{r,XEV,

paodvojv;

'0 Syto; Sto^wv eTjrev

IltaTEuiov

tw XptaTto uou,
'Enauae

oux aiaQdvouat
Xtjoov

twv paadvtov
2x tt]?

oou. Ma^tutavii; et7iEv

^epytiuEvo;
i

OEac, xat
eTjcev

ua
Atat

to'u;

Oeou;

euO^to;

djcoXuatij.
YeTc,

'0 Sy S St&Cuv
;

to ivoy^Erv aot auvepttjc,

cum otio incedere, non tantum f clavis punctum quantum perpessione sanctificatum. Maximianus dixit Miserrime, sanguis tuus torrentem effecit, et non sentis torraenta? Sanctus Sozon dixit Credens Christo meo, non sentio tormenta tua. Maximianus dixit Modulare
, : : :

aaTava
rfuXr^aa,

'Ajr^aTa

d*T'

laou epydTa

dvoufa?,

jcoXXa

yip

veuiov Ta jcp66aTa- vuv oe aocu toj Kuptto

ujSfj^ ev

aoua

egrediens e conspectu g, et per deos mox te absolvam. Sanctus Sozon dixit: Nonnead exhiben-

xatvbv iv oexayjjpoto ^aXT7)p(to uet'

xtOdpa.

dam mihi molestiam cooperaris, satana? Absiste a me operarie iniquitatis multum enim tibia cecini pascens oves. Nunc vero canto Domino canticum novum in decachordo psalterio cum can:

tico in cithara.
7
Ma^tfJLtavb; 6
ev toT;
f|YEut>)v

eT^ev

2uv3r;oaTe
ttJ;

auTov

ev

ttJ

xepaTfa
xe<fiaXTis.

xaTaStxoi;,
Stol^tov
[iuaOT]vat

8jT(o; ^jaOEfrjuev

atapa? auTOu

7 Maximianus praeses dixit : Ligate ipsum in et morti ceratia h inter damnatos, ut liberemur scelesto addxcitur.
illo

'0 Syeo;
etvat,

eTjtev
ttj;

Outoj? xdYto axeu'3u> auv

fiieto;.

capite.

Sanctus Sozon dixit

dixit

Sic et ego fes-

XpiaTto

xat

dvatoouc, aou

Ma^t,

tino

cum

Christo esse, et impudenti tuo l'berari

atavb;

eTjtev

*Aj:aYdYTe

auTto

a^oopoTE^pa? (idaTiYae

xal

aspectu.

Maximianus
:

Infligite ei plagas

irot/jOaTe to

oGaa

auTou Iv dyavtauto TeXetto, xal StdpaTE Ta

T15

vehementiores

efticiteque ut corpus ipsius prortollite,

daTa auTou.
aurbv
Ixet*.

'(va ur]

Od^rjauTov, xal nup S^avTE^, iu^dXeTE

sus evanescat, ac ossa ejus

sepeliat, ignique accenso

ne quis eum
i.

ipsum

injicite

ANNOTATA
a Metaphrastes varias prcesidis interrogationes simul posuit; et de patria Sanrtum ita respon: Patria quidem mihi est Lycaonia ea enim "me tulit. Erat quidem ex Lycaonia Sanctus, ut ante jam dictum est : sed ipsa Sancti verha referenda erant ex Actis, Vicus Midar-

dentem induxit

zeorum haud duhie

fuit in Lycaonia, sed

:

tam

notahiiis

non

est,

ut invcniatur
:

apud geographos.

Praesum, inquit Sozon, gregi ovium et quae mihi loca florida, etaqua abundantia, et ad pascendum herbida, anni tempora ostenderunt, ad ea ago oves. c Liberius iterum more suo Metaphrastes : Quomodo autem, inquit Maximianus, eo processisti audacice, ut Dei dexteram abstuleris ? Magis etiam amplificavit Saticti responsionem, tta scribens : Excipiens vero Sozon Quod non audacis quidem coeptv sit, quod factum est, neque id peccato debeat imputari, tuus quoque, ut mihi quidem videtur, Deus testatur. Neque enim a?gre fert, nec tamquam injuria affectus, aspere quidquam loquitur. Quod si vox quoque ei aliqua adesset, videtur mihi potius vos esse accusaturus et aperte reprehensurus, quod, relicto oranium Opifice, inanimara suspiciatis inateriarn, et eara Deum esse existimetis, vos in Beneiactorem ostendentes ingratos et imrnemores. Eadem libertate in sequentibus usus est Metaphrastes. d Vox Grceca S^aaOe verti potest, tangite, attingite, aut aggredimim. At quocumque vertatur modo, cruciatus Sancto illatus non satis sola hac voce exprimitur, quia plus significat, quam inteiUgatur : loquebatur enim prceses ad tortores, qui instrumenta habcbant parata, quibus sanctum
:

b Metaphrastes sic habet

Septembris Tomus Ifl.

Martyrem

18

ACTA ANTIQUA
creaW

S.

Metaphrastes Martyrem cruciar**..

^^^
dej d
a* tegenaum pu
v,

SOZONTIS MARTYRIS
sunt Sancti metn-

ffrK

lutot unguibm

r,::r;

"7z

responsum
:

S
g

sic amplificavit

tyrannique

et videns rivos sanguims d lrnsiones auuou et eorum, qm circumstabant,

- * *ssss SSRrass *&* m po^j ^^JSS^*^^^ ^ X t^^ ^ ^ ^ ^ fJ

'",-""
i

;:::
:

Ille

rta

(Sozon to en tesas

circumflnere tu r iavibns rebus

;

batur Athlera. quam ille cbtayde hic legttur : riwc f / exemplari Grwco expressu ginc: atque kunc sensum Latine

dignitatis.
ouv,

;/fl/ , Hl/

,,_

'

nLiMtai

MrtOHir muferf

Metaphrastes,

^^*^XSr, w**
:

fnrtasse verba

Grmea

aliter legit

iunn

*.

et per illam dea " Sozon cras m gn x pi cruc.au ipsam juro, quod ab omni examinatione et quidem et F ius h pr * qrit,irridensh*cloqueris,eam nc quoqu revocans meas oves ^et n tibia in agro recte cecini, congregans et autem dea hient omnu salutare omnibus annuntians. Tua canticum novum, ejus piUtt. plane inanima, et nul o sensu

j*pa fc*

Egrediente dea. tftm*

^"'^^^

eum Uludens Maximianus,

Tibia, inquit, cane,

^^^^

verbio, asinus ad tibiam, et quffl sit

Zd
H

- !H U ZZmlLtnu, igni injiceretur. Metaphrastes postremos Sancti cruciatus et rnortemsicuexpressit sic qnplagas impoiat.

Gra,a P l J*rft l**** "" *** o it non su ne satts quidem constct, anvox merenolui ne cum erroris periculo divinare cogerer, cum vel usque dmortem vel tu.n vehemmtisstme verberatum fuisse, cZtum Lt. s
b Quid

MC

VOCe

*^ZZ^aTZ

rMaximianus mag.s

dem ei membrum, id se mmabatur compustuDeindecum ignem etiam accendisset, si quod reliquum esset Sic ergo se parabat Maximianus, rum ut ne quidem omnium communem assequeretur sepulturam.
etsicfaciebatretMartvri.^uidemcarnesplagislaniabantur^etinternaapenebanturvisceraMlleauten. et laetus Deo reddit amtanquam in herbido prato versans et vernos flores decerpens, erat affectus, usque cseBasilianum de his ita habet : Deinde suspensus de arbore, ad necem

ei irritatur, et prioribus vehementiores aqua dissolverentur compages, et intestina, tamquam moverentur articuli. et

in

eum

diffluerent.

mam. Menologium
i

sus est, atque ejus corpus in

caminum

ignis injectum.
injici,

Non

ciore edicitur,

utrum vivus igni jubeatur

an defunctus. Atque hinc factum existimo,

ut posteriores scriptores alii verberibus

aperte asserunt,

peremptum dixerint, alii igne exstinctum. Ha>c Acta mox Sanctum vivum inpyram esse ingressum. At sequentia non sunt scripta a notariis;

ideoque non wque videntur eerta.

CAPUT
Mors Sancti

III

et sepultura: dies emortualis,

Sancti in igne
oratio
:

Ingrediensvero Sanctus in pyram, oravit hoc Dominator Domine Jesu Ohriste modo exaudi meservumtuum, etquisquisnomenmeum
:

X-J Mv-o-za
Iom aou, xat
6v6[xaT6;
(?opa,
\)

Kupte 'Irjaou XptTr^ ^ixouoiv to

6vo[i(i

(jlqu

tou

oou-

haiit;

[xou ?ny.aX^aatTat 3ite bi

Tt ? ttjv

8ii
,

tou cey(ou
^v

invocaverit per

nomen sanctum tuum,

memoriam meam

sive in

aou,
lt

eite iv

otxw,
za\
et

OaXiaa?)
[AVtfav

eVte

auji-

domo,
rit,

sive in mari, sive in periculo, sivc in ne;

avoYxj),

[xou

IxixiXiati

cessitate

et

si

quis

celebrave-

IXeuO^ptoaov

outous fab
?jX0ev

rA^
outov

flr,XsiTou

i^f^
e^fpaEt

xat ivrfyxi].
pLifpTu?

omni divinitus illata ira et necessitate. Vox autem ad ipsum venit, dicens Confide, mimartyr Sozon, exauditaestoratio tua a.
libera eos
:

Kal

^tovT)

i:pb{

Xiyouaa-

jxou

StoCwv,

E^T)y.otia07]

% tjt^ow ue.

retiquiamm
pei'

9 Hisce vero

factis

Sanctoque ad

Dominum

9 Toutou

0
<xuOt {

YEvojxivou, xal tou

t5j

'Ayfou Tcpb? Kuptov

,

exBij-

Ckristia-

no$ collectio

rursum ingens emicuit tonitru, ortusque est imber vehemens cum grandine, et omnes prae metu discesserunt, relinquentes corpus Sancti. Ubi nox advenerat, cum multae
profecto, ex pyra

^aavToe,
o>6>o;
[ie

Y ae
,

h 5 jrupa ? ppovTri ev^veto [k T Xt) xa. auv yaU^ t^XOev, xa't ^vtes ano tou tp66ou
to
ai5[ia

uTtex^pTjaav
6ouaT|e oe

xaTaXetyavTE;
vuxto;,
oi

tou

'Ayfou.

KataXa-

tt] ?

xa^ cx6tou 5 vto; jioXXou,

aoeX(po\ auarerXat oux

t4 Xe(|ava

essent tenebra?, fratres reliquiassancti Martyris colligere non potuerunt ob densam caliginem.

tou

ayfou [xftpTupo?

^ouvavTO oti tb
<p5 5
2

axoTlav e?vai paOefav.

p.Ya,

'Ev aurf)

Be

vero nocte lux orta est magna, lucente sole sicut in meridie b donec sepultum est sat

Eadem

t^

vuxt\

Y evito

Xa^avTo?

tou J,X{ou
'A (ou T

i5 h
xat
o\

[uai}|iti(f

'{^ ou

hd^
TtdXtv

io

fiytov

awpatou
tw

evo6^ou

crum corpus sancti et gloriosi Martyris deinde nox rediit. Unde gratias agentes fratres, gloriam
;

[i^Tupo;, xa\

v^
Ttp

EyeveTo. "OOev Euyap.aTOuvTe;

aoeX T o\, djreowxav 56?av

Toi<

0eai

Tota^TTjv yiptv

otoouvTt

dederunt Deo, qui talem concedit gratiam Sanctis suis se timentibus, quique servat confitentes cum fide nomen Domini nostri Jesu Christi.

a r (ot ? auTou toi?

Vo6ou|xevot S auTbv.xa* aur,ovTt tou 5 [xetA jcIctew? i^oXo-rouvta^ xb Cvo|ia tou Kuplou 'It)cou

%5v

Xptarou.

10 "Oao.

; :

DIK SEPTIMA SEPTEMBRIS

10 "Oaot ouv
Xetyxva auTOu
Ttpoa/.uvouatv
ei;

19
l)

t6v

trfnov, Zr.ttu /.EtvTat t&

,

10 Quicuroque igitur adorant in loco, ubi ja-

tou aytou
/.a\

2tf>X<i>VTOs,

*'-* i

*&

8n).a

ttjs

vfrl(

cent reliquise Banctihuju

vietoriae ipsiue,

Sozontis atque

auTou, yjiptv eKptoatv

xal '/^ptv eiipwatv
^v

Tuyiuaiv

T?j$

twv oupavojv

[iaatXefas,

gratiam invenerint,

anna du* mnrtyni ac regmuo poifto,

e

tofj

dtTe).euT/|Tois

afwatv. 'ICuXeiwOyj o
[irjvt

6 aytos Tapaat&s

[leTOvojiaaOet?
e6o6[ir)-

St&^uv
oe
f||ias

XeiiTepSpfo)
otooe/.iTw,

cotloriun consecuti fuerint, et ^ratiam C adinvenerint. in seculis sempiternia. Defuncttu vero

est sanctus Tarasius,

xaTa

P(.)[j.a(ou; r [i^pa
(

xata

|irjv\

cognominatua Sozon,
d,

se-

ne\ie xat
fjjiwv

SexdtT/j,

xal

npeaSeuet
o
f,

unep
zat

ajiapTioJv

tw

Kupfoj

cundum RomanosmenseSepteinhn.flu;
atsecundum nos rnenseduodecimo
quinta
:

soptirna;

'Irjaou

XptaTO),

3<ia

to

/.piTO;

auv

t<7>

diedecima

fltXpfitVTtj)

a-jTou IIaip\, xal to)

/.ai

&flta

y.a\ '(o)onott7>

auTOti

Ilvej-

et legationem obit pro peccatis apud Do-

[iaTt,

vuv

aYi /.at eI; tou; afojva; Toiv a(o'jvwv. ^[ifjv.

minum nostrum Jesum Christum, cui gloriact potestas cum immaculato ipsius Patre, et cum
sancto ac vivifico ejus Spiritu, nunc et semper, et in secula seculorum. Araen.

ANNOTATA.
a Praemissa oraUo Sancti fide prorsus indigna est, ut jam monui in Commentario num.i idcoque mque apparet fictitium, quod hic additur de voce coelitus delata. Recte keec omissa a Metaphraste.
b Licet incredibile non sit, signa aliqua divinitus intervenissc inrcstiqationi reliqniarum uti factum est in collectione corporum SS. Tarachi, Probi et Andronici, quce per lucidam stellam caditus delatam fuere coqnita ; non tamcn crcdiderim solcm luxisse. Metaphrastes rcm narravit hoc modo Cum autem jam flamma in altum esset sublata, terribile et horrendum tonitru resonans, multumque imbrem et grandinem simul dejiciens, lictores quidem depulit et dispersit. Amici autem
,

martyrum, et maxime ii, qui erant diligentiores, secure colligebant Martyris reliquias. Interim autem cum nox quoque advenisset, non fuit retardatum illorum promptum et alacre studium. Neque enim erat nox amplius sed lux clarissima protinus illucescens, ea reddebat manifesta, quse non oportebat latere et praestabat, ut ea facilius tollerentur, et colligerentur a piis. Quae quidem omnia sancte collecta septimo Septembris, praeclaram et inagniticam assecuta sunt sepulturam. Lux enim illa etiam usque ad ipsum venit sepulcrum, et permansit in sepultura reliquiarum deinde reversa est nox ad suam naturam. Quce de tempestate , qua lictores aufugerunt, sunt dicta, non sunt incredibilia : neque incredibile est lumen aliquod, quo reliquias facilius cotlirjerent Christiani. Timeo tamcn, ne qua hic supra verum exaggerata sint. c Dubito an vox Orceca yapiv gratiam, hic non sit mendose repetita : nam si legatar ydpiv gau:

dium, phrasis

erit

marjis concinna.

d Videlicet mense duodecimo Syro-Macedonico, qui Gorpiaeus dicitur, et majori ex parte concwrit cum Septembri. Porro secundum hanc epocham mensis Gorpiceus inchoatus est 24 Augusti, ut ex
eniimeratione dierum colligitur.

DE

S.

ANASTASIO MARTYRE
SALONiE IN DALMATIA

COMMENTARIUS PR.EVIUS

I.

J. S.

Sancti in fastis antiquissimis

memoria

celebris: distin-

guendus omnino

est

ab Anastasio corniculario, qui

non videturSalonse passusrcorporisS.Anastasiifullonistranslatio

r.lBCAAN. 304.
S. Anastasius

hodie Mnrty-

rohgio Uumano vri&eftus.

Anastasii martyris. Hic fullo

rito in

M
:

additionibus ad Usuardi Martyrologium hodie commemoravit S. Anastasium martyrcm, ita scri-

olanus in

quutn certaminis sui patrestram habuit, quatn Aquileice, ubi ante habitavit. Ferrarius in Catalogo

Sanctorum
,

Italiie

existimat, hanc diem in-

bens

In

Aquileia

natalis

sancti

ventionisseu translationisesse. Verutn idnullibi

invenio

fuit,

sed

fidei

meest.

martyrum numerum annumeratus

relatum esse ad diem non suum.

t

Hunc secutus est Baronius, ut ipse innuit in Annotatis, quando S. Anastasium Martyrologio Romano inseruit ad hunc diem paucis hisce
,

magis suspicor Anastasium a Molano Ittteritn ex Kalendario dia>cesis Aquileiensis quod nnno 1674 Utini impressum habeo, perspicio S. Anastasium
et

Officio duplici in dioecesi Aquiteietisi ceiebrari

verhis

Aquileiae sancti Anastasii martyris. Ete-

hac die 7 Septembris

sit ilia

sed ignoro,

quam

antiqua

nim vidctur Anastasius futlo potius commemorandus fuissc ad diem 20 Aurjusti, quo coronatus martyrio scribitur et potius Salonce itiDalmatia,
;

consuetttdo.

olim cultus

Dubitare tamctt vix possum, quin Sanctus scu 7 Kolendas sit die 20 Augusti Septembtis,
,

20

DE

S.

ANASTASIO MARTYKK.
S Aqapitietiam vocetur nomvn minum habuerit nomen, velalterutrum
,,.
t

Attalus, ita utuelgeei

M7CTORE
J. Srectius

m
<i(/

llitronymiatns ;(

SeptembriSt quo coronatum martyrto testantur Acta, gt/tr et antiqui admodum cultus indicia suggerunt, tam Salonm quam Aquileim, nno plerisque Martyroetiam in Africa. Etenim

urbem attinet arore sil datum. Quod vero ad quod uterque m eadefn non satis probabile puto
t/r/'c sit

26

Aupustf,

logiis Sieronumianis Anastasius martyr 7 Ko> lendas Septembris, seu die 26 Augusti, magno

coronatus.

eonsensu armuntiatvr : Florentinius sic edidit Ju civitate Solona natalis sanctorum Anastasii
martyris.

cnarrant ron- Aiiastasiumr5 Sane Acta secunda S. Agapiti ></<- nicularius no/t versionem Attalieomodo, ut statim videatur videtur pOfisus prekensuStetmartyriocoronatuSfittreoerafactum in thilmatia,
affirmat

Geminum

hi<

mendum

est

at

utrum-

Ado ad

21 Augusti.

Cum

"iitcm S. Atja-

sc.d

in latio

que ex aliis codicibus faeile corrigitur: nampro Solona legendum Salona, et pro sanctorum substituendum sancti. Porro Florentinius testatur
parj. 1067, in codice

in pitus sit passus prope civitatem Pramestinam longe vmsimilius mihi apparet, initalia Italia; passum esse Anastasium cornicularium t/uam
,

suo Blumiano subjtmcta lcgi verba heec, quilnts Anastasius noster ab aliis sy-

Salonm
fullo.

in

Qua

Dalmatia, ubipassus est Anastasius de causa magis mihi placct sententia

nonymis ciarissime distinguitur : Hic

/"or/c

fullo fuit,

in

quique

fidei

suae

merito

inter

martyrum

Anastasium cornicularium Romce passum affirmat , quam Adonis et

Petri de Natalibus, qui

mimero meruit coronari. Codex vetustissimus Eptemacensis ad eumdem diem: Et in Salona Anastasii. Corbeiensis apud Ackerium , alterque Corbeiensis contractior apud nos iisdem verbis :
7 Kal. Sept. Civitate Salona, natalis S. Anastasii

afiorum. qui Salo/ur obiisse dicunt.

sibi apcrte contradicit.

QuippeAdo
Anastusium
,

dum

testatur

conversum esse in passione S. Agapiti et mox perire jussum si velit id contigisse Salonm in c/im ipse martyrium Agapiti ponat Dalmatia
,
,

martyris. Rhinoviensis
stasii

apud

nos, ibique et Hiche-

noviensis : 7 Kal. Sept. In civitate Salona,

Ana-

martyris.

Eodem die Anastasium martyrem

et

apud Praenestinam civitatem in Latio. Ncque enim verisimiie est , neque ullibi affirmatnr Anastasium post conversionem suam sttbito avec,

sine loco

mcmorant Augustanum

Labbeanum

tum

esse in

Dalmatiam

ut ibi potius quai/i

///

apudnos, Gelloncnse apud Ackerium tom. II Spicilegii recusi, et antiquissimutn apud Martenium tom. III Anecdotorum col. 1559.
efin aliisi

Ijttio

post triduum occidcretur.

Ex

dictis

patere
esse

existimOj S.

Anastasium fullonem alium

ab

Anastasio corniculario.

Ex

iis

insuper colligo,

Ejusdem

S.

Anastasii

memoria ad 26 Au-

sed a qui-

gusti addita cst in variis codicibus Vsuardinis

busdam

COftr

funditur

cum
,

8. Anastasio

c.orniculaiio

apud Sollerium nostrum laudatis, dequibusplura non addo, quam mendose presbyterum vocari in codice Bruxellensi. Similiter in auctis quibusdam Murtyrologii Adonis codicibus legitur eodem die S. Anastasii martyris commemoratio. Domiuicus
illustrato

et aliorum martyrologorum de Anasfasio corniculario Salonm passo minus esse probabilem; ejusque martyrium in Latio potius tjuam in Dalmatia coliocandum.

sentenUam Adonis

6 Etenim vehementer suspicor, urbem, in qua causn im sttpassus erat Anastasius fullo, Adonis errore at- gatur cur ab Adonc videatributum esse Anastasio corniculario. Invenit ille
<

Georgius in Martyrologio Adonis annotationibus ad 26 A ugusti posf textum Adonis hcec

affirmat
:

in alic/uot codicibus legi

Civitate Sa,

Augusti ktec verba: Salonae, Anastasii martyris. Possunt hcec eeque aut magis intelligi de Fullone quam de corniin

Romano parvo ad

tur Saloncc

21

ultribiUus;

cujus actus supra notati sunt 12 Kal. Septembr. Et editor laudatus iu Annotatis ita scribit: Iterum a
codicibus nostris

lona,

passio sancti Anastasii martyris

culario:

nam

Fuilonis

memoria

cclebris
'.

est

in

memoratur hac

die Anastasius

martyr Salonitanus, de quo egerunt die 21 Augusti. Vix intelligo, quid iUa annotatione insivelit Georgius. Nam qui Martyrologium Adonis auxerunt, a vero manifeste aberrarunt, si Anastasium illum, quem Ado ad 21 Augusti annuntiavit, eumdem crediderunt cum Anastasio fullone, quem ad 26 Augusti in Bieronymianis reperiebant Dubitavit Georgius in Annotatis suis ad 21 A ugusti, unusne sit an geminus Anastasius istis diebus annuntiatus : hic unum facere videtur, sed non tam clare, utverba sua nequeat alio modo

Hieronymianis, non item cornicularii Fuerit sic quidem Anastasius fullo a die 26 Augusti avnlsus; at non infrequens est auctori istius Martyrologii,

quam
serti.

nuafum

quod Sanctos annuntiet aliis diebus quibus passi sunt aut Hieronymianis in,

Prmterea de Anastasio comicidario non

constat,

quo die

sit occisus.

solo die ipse potius

intelligi in

Non potest igitur ex Romano parvo

; cum locus Anastasium fuUonem omnino insinuet. Attamen Ado, quern ceteri ducem sunt secuti, verba istius Martyroloqii

annuntiatus

intel-

de Anastasio corniculario ex Actis S. Agapiticognito, quod Anastasium

lexit

interpretari.
a
<juo

probatur
:

Quidquid tamen sitde mente

istius scriptoris,

disti/tctus

de distinctione Anastasiorum salfcm dubitantis

ilios

jam

distinxerunt Tillemontius tom.

in Persecutione

V Monu58
et

fullonem, quem memorat, prorsus ignoraret: atque hinc factum existimo, ul sc/iberet Anastasium comiculanum Salonse coronaium; licet longe verisimthus sit, eum in Latio occisum esse,
nullibi
et

mentorum

Diocletiani art.

Sollerius in

Usuapdo suo ad 21 Augusti,

Cu-

perus noster in Actis S. Afiastasii vel Attali ad eumdern Augusti diem. Indicia vero distincthnis
ho3c sunt.

ante S. Agapitum, aut certe eodem fere die nam plerumque tyranni conversos martyrum constantia milites statim occidi jubebant ; idque hic factum Ado ipse pronuntiat.
7 Quapropter sententiam

quidem

Primus Anastasius, qui

alias Attalus

vocatur,sub Aureliano passus dicitur ; at Anastasius fullo passus est sub Diocletiano. Primus
erat cornicularius miles
;

cum Adone
sme ahqua

Cuperi nostri

aui

et

coiriuitur

ceterisque martyrologis S. Anastasii cornicu/arii Saloaa in

alter

Fullo.

Primus

S. Agapitum martyrem, de quo apud nos ad 18 Augusti, a fide abstrahere moliebatur; alter Christianus erat Aquileiensis, et martyrii cupidus Salonam profectus est. Nihil
y

conversus est

dum

dubitatione collocavil, bilcm et corrirjendam existimo

;

palmstT <U/t Dalmalia non minus proba-

stmtentiaCupc
ri,

Adunemad

21 Augusti
secuti

cjucmadmodum

ipse faceret,

viveret.

Ex

seqmtur
tenses

ut

omnia

illa,

bancti Anastasn
collegil

hac aulem correctione gua: de g loria posthuma

igitur

habent

commune prteter nomen et secundum

qua passi sunt. At ne nornen
in Actis

Cuperus

aliquos urbem, in

quidem omnino congruit, cum prior

Anastasw vel Atlato, huic Anastasio fu/loni altribuenda stnt. De hoc etiam Thomas archidiacoZ
Spalatensts, scnptor secuti XI , inJJistoria Salo-

apud Salonitanos el Spa/a ad 21 Augusti i

nitana

DIE SEPTIMA SEPTKMBRIS

nitana cap. in recte dixit Kodem tempore(per*e cutiofiis /)/w/e//Vm/)Anastasius Aquileiensisapud
:

2]

aijctorb
J.

S.

Salonam martyrium pro

et

Christi

nomine

suscepit.

ffuic optime consonant Acta, Petrus de Natalibiis,

auctor Florarii nostriMs.:

nam omnes Anasub Diocle-

stasii fullonis

martyrium

collocant

II.

Acta Sancti edenda

vide-

tiano.

tur idem

cum

SaneH corpus transtatum ad

dvitatem Spalatensem;

8 Qua? autem de gloria posthuma Sancti dicenda sunt huc, transfcro: Primam ecclesiam supra corpus Sancti constructam in agro Salonitano, testantur Acta num. 4. Cum deinde Salona fuisset capta a barbaris, et postea Joanues prmsul Salonitanus sedem suani fixisset in vicina civitate
Spalatensi, egregius episcopus, inito
consitto, tentavit corpus S.

Anastasio M.,

quem Gra;ci habent die

5 De-

cembriset25 0ctobris: idem quoque forte in Hieronymianis hac die 7 Septembris.

cum

civibus

Domnii Salonitani Spalatum transferre. ffoc autem consilium tam feliciter exsecutioni datum est, ut corpus etiam S. Anastasii martyris, r/uod primo inveniebatur, translatum fuerit Spalatum. Utrumque
episcopi

Tillemontius

tom.

V Monumentorum

in Perse-

ActanonsurU
auctorissynchroni r

cutione Diocletiani art. 58 memorat ActaMs. S. Anastasii nostri, qua>invcnta testatur a

Bene-

ibidem depositum
Genitricis.
tensis,

est in ecclesia

Sanctissima; Dei

Vcrba Thomw arciiidiaconi Spalaqui hcec narrat cap. xii, jam dedit Cuperus, eaque videri etiam possunt apud Joannem Lucium pag. 320. Translatio eodem fere modo narratur tom. II Aprilis in Sanctis martyribus

Monte S. Michaelis. Eadem nos fuibemusin codice membraneo Ms., notato P. Ms. 20. /// colligo ex collatione horum Actomtrn cumiis,
dictinis in

de suis dedit TiUemontius. Acta autern hcec laudato scriptori videntur esse quasi epistola episcopi Salonitani ad populum suuum, sed qum
scripta sitsatis diu post Sancti

qum

DalmaUs pag. 9 ex Ms.

paa. 10
et 11

Spalatensi.

Verum ibidem
narratur
translatio

etiam er Baronio

et aliis

relatione

martyrium, et ex piarum quarumdampersonarum. Addit

martyrum quorumdam Dalmatarum

Tillemontius, farta
esse,

qumdam

hisce Actis inserta

liomam, eaque facta dicitur tempore Joannis Papa> I V. Cum autem inter illos martyres Anastasius quidam numeretur a Baronio in Annotatis ad Martyrologium Romanum die 11 Aprilis, facile

quee ex traditione populari manare potuerunt, et sic veris addi. Porro quod dicit laudatus

quis suspicari posset, corpus S. Anastasii ful-

lonis seculo 7 fuisse

Romam

dcportatum. Atsi
est ille

Sanctimartycertum est et indubitatum : attamen dici nequit, quanto tempore scriptor Actorum posterior fueritrebus gestis; sed ex Actis solum

scriptor de Actis hisce satis diupost

rium

scripfis,

verra narravit Baronius, alius

Anastasius,

unus nimirum ex octomilitibus, quossine nomine

annuntiavit

ad prcedictum diem

11 Aprilis.

Uquet, contemporaneum non fuisse. Nihilo m*i<]is clarum est, utrum scripta sint pe>- episcopum aliquem, an per clericum alium aut virum etiam

9 Sane Spalatenses non dubitarunt, quin seribiqite seculo xmnovoaltari varent corpus S. Anastasii martyris, licet Marhonoratum

secularem.
leiensis

Utrum Salonitanus fuerit, an AquiActorum scriptor, atque incertum est : sed

sed
'"

tyrem ipsum non satis videantur cognovisse eorum

posteri. Spalatensibus consentit Constantinus Por-

in

urbe alterutra verisimiliter scripta sunt.

11
'<'

phyrogenitus in libro de Administrando imperio cap. xxix, ubiSpalatensem urbem Aspalathi nomine memorans, de deposito ibi S. Anastasio sic habet: In eadem vero urbe depositus etiam fuit sanctus Anastasius. Seculo xiii ejusdem Sancti corpus novoaltari honoratum fuitper Bernardum archiepiscopum, de quo ita laudatus Thomas archidiaconus cap. xv; Isteextraxit corpus B. Anastasiiab altari veteri.et collocavit in
in altari

Porro scriptor Actorum processisse videtur et vera solum narrare voluisse; sed pauca deSancto ?wvisse, ideoque paucanarrasse. Hinc gesta Anastasii coram tyranno, et omnia fere adjuncta martyrii siluit. At de posthuma
fide bona,

,"''

videntur scripta:

quomodo

ea edenda.

Sancti gloria enarravit plura, quw nosse poterat. Ceterum codex noster, inscitia aut negligentia illius,

qui htecActa in eo exscripsit, multis

locis me?i-

eodem
in

loco'

dosus, hunc prcefert titulum: Passio S. Anastasii raartyris in Aquilecia civitate sub die 7 Kal.
Sept.

novo A. D. 1209. Joannes Lucius

Ad-

Menda

frequcntia

fjrammaticalia,

qua>

dendis ad Opus

suum de Regno Dalmatiw pag. 67

cjesta Bernardi archiepiscopi addit sequentia Hic consecravit altare S. Anastasii, ut constat exinscriptionesculptaincapiteargenteoejusdem Sancti, quae talis est A. D. N. I. XPI 1210 Ind. 13, TEMPORE D. INNOCENTII PaP. III, ET ANDRE.E reuis Ung., et D. Bernardi archiepi et DoMALDI COMITIS, 10 IvAL. JUNII HOC OPUS FACTUM EST, ET altare consecratum ad honorem Dei et sancti Anastasii, in quo corpus requiescit, cujus caput hoc est. Unius anni differentia est in tempore assignato. Forteanno 1209 destructum
:

ad

phrasim hiulcam et vitiosam reddunt, ex alio Ms.. quod correctius est, emendavi, aut potius istud apographum, quod ex codice A ugustano huc missum est anno 1639 per P. Christophorum Steboreum, edendum censui, cum codice tamen collahccc

tum. Prwterea, cum Petrus de Natalibus totafere Acta Catalogo suo Sanctorum lib. VII cap.
inseruerit, atque

ex eo sua dederit FerraItaliw ad hunc diern; in Annotatis observabo, quibus in locis illi ab Aetis recesserint. At ante editionem Actorum alia

cxxiv

rius in Catalogo

Sanctorum

quwdam

vcniunt examinanda.

est altare vetus y

et

novum anno

sequenti conse-

cratum.

tam in Mente/s impressis quan/ in Anastasius, MenologioSirletianoannuntiant Anastasium //////'- apud Gracos tyrem sine loco aut tempore. ffunc eumdem esse annuntiatus 5 Decetnbris, cum Anastasio fullonc pronuntiat indubitanter
12 Gneci
Tillemonlius.

Audiamus

igitur

Menologium Sir-

letianum ad 5 Decembris: Eodem die natalis sancti raartyris Anastasii. Hic cura sanctos raartyres, a gentilibus inquisitos, videret propter
Dei confessionem merabratim discerpi, et ipse
esset

I)K S.

NASTASIO MAKTVRK.
nnonontisaclintcisinvolutun., pw umsuw DttS rn iis denositione depos
.

inoraiorio,

MTOTORB
J.

S.

(1

.UisaDeo BssetChrisdanus^consideransquanta iUa consequi, tjuowosita esseni bona, cupiens corpua .; corde accensus, eruce totum

mstadium cueurrit, etstans in raeoio Inventus sum consessu, magna voceclamavit:

siffnavii

die

" quod adiflcavil ,.,_ maltsanationesfaetosuiw,8iJ \ ' <">" Deinostr. nd Kloriam benigni

abiis, qui
tus

Audite vos omomhes illum intuerentur, dixit: inquam, Cnratianus nes, ministridiaboli, audite,

me non quserebant: mamfestus tacCum vero sum his, qui me non interrogabant.
Dominum meum Jesum hnidola vestra cum adoratonbus
(

3K
a
tor

,, apud Sirletum, quoHM n

p-wdkatione

Mnologii ex
comi ersioncm

At

confes-

S. dSnaJ
,.,,

oscitanter Christi videtur

im^.
oideiuur

mul-

,*r

"emTusmartyrii

amio

ig>io>'asse,

cum
Anastasius,

ego sum. atque

in

stumcredo;

et

aversor. Uli vero ita suis anathematizo atque obstupuerunt. stalibere prsedicantem audientes timqueexuentes,flagrisc8esumcarnificesohtrun-

mare projecerunt. Hcec etiam legunCytheramn sine tur in Menmisetapud Maximum cirea finem ulla notabili mutatione, gttam guod
carunt, et in

Apud Flormtimum ronymianissine loco mart/jri/. socios, martyres Beneventanos, postJanuarium et

c^mmeworato;EtpassiosanctiAnastasn-mar. in Annotahs habet: tyris Epternacense ibidem
Sancti
Anastasii episcopi.
passio S. Anastasii
sociis suis.

sileant. ca utroque loco mdea quwripotest, an idem quoque 15 Demum Sepdtern quiad hunc tur \nastasius martyr, apographis ffieplerisquu tembris memoratur in

hacdie iu

UieronymianU
positus,

tormcnta Martyris clarius explicentur.

idetn vidi-tiir

Corheiense rrro; Et

13

Primo enim

uestibus

exutus graviterque

incum Anastasio flagrh ccesus dicitur. Deindevero eidixerunt, et impuproterviam fullone. flicta fuisse verbera illa ob dentiam, videlicet ob audacem etliberam fidei

Martyrolocum apud nos: Et passio sancti aium regince Suecits habetur nomen, Anastasii. fn labbeano nudum
Anastasii

confessionem. Addidemnt^caput eipmcidendum, quod Christum coleret, etsicpiscium escam futu-

rum. Pmcisoque mox ejus capite, corpus Uctores paululum aterra recedentes dicunturin mare
projecisse.

alia
die.

Anastasise, et in Augustano corrupte, GeUonensc apud Acheriwu, Anastasii. Demum qumdam de Anastasio nihil memorant hac
:

Nuncsidata verbaattenteconsideremus,

alius

Jam

vero

si

allata

diligenter

Actis conferantur,

nihil inveniemus,
esse

cum quominus
etsi ati-

videbitur hic Anastasius, quia in Epternacensi vocatur episcopus, et i/t Gorbeiensi memoratur

credamus
f/ua

eumdem

Martymm. Nam
Actis,

cum
tum

sociis:

neutrum enim

ro/u/ruit

S.

AnastasiO

apud

Orcecos refcrantur, quie

i/t

inActis; midtaque

non leguntur dequibus nihilest

fulloni, ut jam observavit Florentinius,

cred/t.

qui disttnc-

Grcecos; omnia tamen faciie conciliari possunt, prout in Annotatis ostendam. Quip vero insinuant, utrobiquc de eodem agi Martyre, satis

apud

16 Contra observo, nullihi hac die locum mar- forte etiam ui hanc Anastasius tyrii esse adjunctt/m : id vcro indirium cst,

sunt notabilia.

dum

Acfa

Namprimo Anastasius/tf?nsm//iquam Fustos Grmcos ultro se occasioni

certaminis ingessit. Secundo ex utrorutnque relatione crucis signo se Ghrtstianwn ostendit. Tertio

primi colleccirorcm ad toris Martyrologii ; sed ab alio postea adjectam hunc diern pressertim cum tam varia sit pro codicum diver- relatus. sitate, nec in omnibus legatur. Qua de causa conAnastasii annuntiationem

non

fiiifayper

esse

siderandum

restat,

an

S.

Anastasius fullo non

dernum utrobique corpus in mare projectum est: guodguein Mcnosis dicitur de corpore per lictores
paululum a terra recedentes admare delato, optime congruit
relata.

potuerit hodie ex errore repeti. Si aute/n advcrta-

cum

inventione corporis in Actis

Unum tamen Mc

dubitationem inqerere

potest. ni/nirum quia

capite prius mi/iutum, et deinde

Meiura habent, Anastasium mari traditum

et

mus, eumrecte positum esse 7 Kal. Septembris; hunc vero esse diem 7 Septembris. aut 7 Idus Septembris /to/t apparebil ii/credih/lc, 7 Kalendas cum 7 Idus aut cum die 7 Septentbris ab aliquo fuisse confusum, aut solo describentiurn errore 7 Idus pro 7 Kalendas fuisse positum.
;

Acta vero innuunt, mari suffocatum esse }

capite resecto sitent.

de

Quidquid

sit,

vehementer suspicor Anastasium

Verum cum

fateatur scriptor

Actorum,se Ujnorare, quas pcenas impius judex

intulerit, simulvidetur agnoscere, se

fullonem hac die fuisse reproductum, aut certe quempiamhicmemorari Anastasitim, quiadie
sibi

qemismortis

propria

sit

avulsus,

et alio loco

cfarius

sit
.

iqnorasse, et de injccto in

marc

corpore, seu vivi

annimtiatus. Plura igitur de eo liodie non dicemus

seu dcfu/icfi,sol/tm fuisse edoctnm. Menoea quoque

tantw auctoritatis non sunt. ut solo illorum

testi-

moniocertum
s/tatc
ilta

fiat,

Sanctum prius
:

fuisse decolla-

tum. Itaque hoc factum ex illarelationum diverredditur dubium sed tanti non est facienda
diversitas,

ut idcirco credamus. Anastasium

qeminandum, quem
ati et

probabitius

unum

credimus.

AGT A
AUCTORE ANONYMO
Ex codice Ms
collato

Anasta-

14

Quin

et

eumdcm quoque existimamus Anaet

sius

npud eosdem memoratus 25 (ktobris.

stasium, qui in Menmis

tiafur die 25

apul Sirlctum annunSirfetum heec de co

sancti martvris

Octobris.

Apud

teguntur:

Eodem

die

natalis

Anastasii, qui

fidei

ChristianEe

prsedicatione

multos convertens, ense obtruncatus, quievit in Domino. Me/uca clarius i/tdicant, enmdem probabilius esse,

Augustano,

reddo

exornant elogio, quod hic martyris Anastasii. Hic ultro ad tyrannos accedens, ei Christum veruin Deum libemme praedicans,
Lati/te
:

dum eum
Eodem

cum codice nostro

die {250ctobris) .sancti

omnes
runt,

in stuporem traxit. Perspicientes autem immutabilitatem ipsius, caputei gladio amputa-

eumque mari

injecerunt.

Verum

religiosa

mulier ex gurgite recipiens sanctum ipsius cor-

humani in vitiis religioni Christiance tnumphum martyrum memoriae subtrahere nineris

sussit, neconfusus super o.oronas

lamvis tempore persecutionis inimicus ge-

S. Anastasws
fallo Aquiliensis.

martyrum

et

prostratus,

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

prostratas erubeseeret
:

%',

in

populotamen, quanrefef-

addisccic putuitnijs, et quanturn inj/enio vel

'-s-

A<

AW1W.

tum peHgiosorumratiomemoriaereservavit,quicquid fidelibus animis

tur
,

mone

praevalui,

desideravi de Sancto * auribtu

"flltoeto.

in

laudem Beatorum

hoe decet surama veneratione audire et

vestris intimare. Orationea atitem ipsius nosadjuvent, de cujus meritis memorata sunt, quae-

colere.

Cum

igitur

tempore

Diocletiani scelera-

tissimi persecutoris edictio

promeretur a adversus Christianos agereturqUe persecutio, beatus Anastasius in Aquileensi h civitate, quod cum

cumquedicuntur. Martyrizatus eatautem beattu Anastasius 7 Kalend. Septembris l sub Diodetiano imperatore, regnante Domino nostro Jesu Christo, cui est honor et gloria in sa:cula saeculorum.

'

reverentia dicendum est, artis fullonise operam exercebat, ut illaapostolicapnecepta compleret, per quac definitum est, ut laborantes manibus nostris, necessitatem sustinentibus opem largiri
1

Amen.

ANNOTATA.
a Edictum Diocletiani contra Christianos daium

al. est

possimus. Nihil enim indecorum fuit

qualihet

arte laborare, ut Dei impleantur pra;cepta, ut

profectus

perfectam Christianitatis gloriam adipisceretur. 2 Helicto igitur argasterio c artis suae, man-

anno 303, et mox ccepta persecutio. Idcirco martyrium ftxi circa annwn 304, licetpossit conest

tigisse aliquot

annis serius.
erat civitas et florens

Salonam,
Ckristianus
atjnoscitur
e.t

capitur:

datum Kvangelicse artis implevit, imitatus Jacobum et Johannem, qui, cum reficerent retia sua, erant enim piscatores, relicta navicula instrumentisque, vel patre sub Zebedeo, secuti sunt Dominum. Nec aliter beatus Anastasius coronam
martvrii poteratinvenire,
nisi,

b ln codice nostro, Aquiiegiensi. Porro Aquileia

ampla olim

sed scepius
est,

destructa Pt reparata, nunc ferc deserta

provincia Foro-Juliensu
c

Argasterium, alias argisterium, videtur de-

quaeerantsseculi,

rivari, corrupte

tamen,a Gracavoce

'Ep-pr^otov,

quasi impedimenta a suis desideriis abjecisset.

sumiturque pro officina cujuslibet

S. Iszdorus
iiO.

artificis.
:

Hinc

Sequens ad Salonitanam civitatem, ultrose offerens, religiosum arripuit agonem, et ante hospitium, in quo mansurus erat, signum crucis
depinxit
pressit
esset,
;

XV

Originum cap. vi

Ergaste-

sed et per celeberrima populi loca ex-

est. ubi opus aliquod fit. d Tillemoniius ante laudatus dicit, has crucis formationes non esse secundum regulas ordina-

rium locus

signaculum d Christi, cujus professionis demonstrare non dubitavit.Quem ministri persecutoris agnitum acceptumqueantejudicem
statuisse enarrantur.

rias, et creditu

Ad plenumtamen testimo-

nium
e
:

statio artis beatissimi Martyris, in Aqui-

leensicivitateconstituta,factaest,domusorationis

ejus

matty-

rium : corporis
inventio,

vestimentorum sordes abluebantur, nunc populorum sordes oratione profusa, animarum sordes creduntur abstergi. 3 Verum cum ante judicem statutus fuisset, quas gesta sint, vel ad quae ejusresponsio de professioneChristianitatis processerit, quasque pcenas impius judex intulerit, subtraxit necessitas: quia Diocletianum persecutorem longe in alia/ positum civitate, relicta tunc temporis monimentadicunt. Sententiamtamentalemmandasse
et ubi tunc

esse difficiles. Priusquam hanc censuram examinem, audiamus quo modo ambigmim Actorum locum expresserit Petrus de \aTandem, inquit talibus lib. VII cap. cxxiv araore animatus martyrii ad Salonitanam civitatem devenit et cum in hospitio, inquo mansurus erat, signum crucis in locispluribus depinxisset elc. Grceci in Commentario num. 12 Cruce totum corpus signavite/c.^j* hisceexistimo, sig: : :

num

crucis a S. Anastasio depictum antc hospitium suum : eumque per celeberrima urbis loca Ubere se eodem salutari signo muniisse,videntibus aliis; non vero ilhtd ubique pinxisse. Grceciporro

plus dicunt

nimirum

S.

Anastasium /wn modo

crucis signo se Christianum prodidisse; sed ultro

ad persecutores
de

accurrisse, ac fidem

suam odiumItaque

refertur, ut suspenso in collo ejus lapide in

mare

que idololatriw coram

ipsis profcssum esse.

mitteretur g. Qui mox praecipitatus triumphura martyrii consequi meruit //. Matrona quaedam
erat, Asclepia noraine, in facultatibus dives, in

horum

potius relatione dicere debuerat Tilleid enimplus

montius, non esse secundum regulas ordinarias

se ultto judicibus sistere
:

est,

quam

moribus Christiana, quae servis

et infinita praemia promisit,

suis libertatera

si corpus beatissimi Martyris invenirent. Ergo quia tantis praemiis invitati sunt, usque in quartum vel quintum miliarium per littora et vadosa loca scrutantes sollicite, ex Dei ordinatione provenit, ut invenirent Afros, qui illud corpus venerabile cum ipso lapide, quem diximus, jam levabant. Superquos beatse illius raatronae horaines irruerunt, et ad

signo crucis, etiam frcquentcr rcpctito, fidcm suam no7i dissimularc. Hoc cur tantum non incredibile,

aut regulis ordinariis minus congruumpronunttet, non satis perspicio, prcesertim cum vix dubitari
possit,

quin Sanctus, sive solum crucis signofidem

suam
rit,

prodideritj sive ultro

ad tyrannum

accesse-

id feceritad animos Christianorum confirman-

dos,nutantesquesuoexemplo animandos. Hicvero

actus cst fortitudinis Christianm swnmceque charitatis, quo ?-ectissime implctur ittud Christi : Nolite

conturbandum illos sanctam i se finxerunt inferre calumniam, dicentes illos homicidas esse, qui haberent in manibus corpus exanime;hocea
sepullura et
vultus.

timere eos, qui occidunt corpus. Aliud tamen

tyrannis sislere
:

esset, se solo martijrii desiderio

ratione tingentes, ut illi territi cederent. 4 Corpus tamen supradicti Afri, ut est argu-

nam

id Patres et doctores passim improbant, nisi

fiat speciali Spiritits sancti instinctu.

tum genus, habentes, portionem k martyris ipnam et illum lapidem sius gratia sustulerunt
:

portaverunt in patriam suam. Et basilica in nomine ejns facta est, inquaad effugandos iramundos spiritus virtutes dicuntur fieri innumeroe.
Supradicta autem femina beatissima, Iseta quod tantum munus a Doraino meruisset accipere,

e Curn ex fullonica ejusofficina factunt sitoratorium : jam Aquileim Sanctus colebatur, qucmdo hcec Acta sub finem seculi iv aut seculo v sunt conscripta. At suspicor istud oratorium deinde ctan

urbe eversum
f

esse.

paululum corpus, donec persecutionis conquiesceret furor. Deinde basilicam fecit, et beatum Martyrem in Salonitano territorio collocelavit
cavit.

TUlemontius de S. Anastasio ait : Secundum Acta Sanctus videtur ad Diocletianura ductus. Sed utrumque Ms. planc habet contraritian : videlicet Diocletianum in civitdte rntdtum dissita de,

Haec quantum a certis et fidelissimis viris

gentem, mandasse ut mari dcmergeretur. Petrus de Natalibus, de judice et martvrio Sancti sic habet:

84
a

DE

S.

REGINA VIRGINB MARTYRR

potuit idfieri etiam

aUquo sequmttum annorum.

feomo.

cogitassetdiversia tf;Qui !}Wx;cumSanctum ab imporatore subita jussione laniatv snppliciis

:

oompulsusestadipsam.inquaaugustusdegebat, causam expediconcitus ire civitatem. Ob hanc

tam in Martvrem sententiam protulit, pensoadcollumejusingentilapide, inmaripraVerum prmalere debent M$$> cipitio daretur.
exemplaria,

utsus-

qumrerent, daveratservissuis, ut corpus

nonerathuicpeccatoobnoxia^utatanttmmanr nonut
Ulud ver calumniam
aliis eriperent.

qum

ubique

consentiunt, exceptis

unius mendis granvnaticalious. Grqtci in Commentario laudati num. \%et 44 asserunt, capite prius minutum fuisse, et deinde

k^portionfimAflnccaputiw^to^^rffl retentum e tn matibk nam caput ab Afris

t

ifricam portatum
vera
est

stlet. scribit; de lapide vero

Si

corpus mari injectum. Inde vero colkgi num. 13 tanto incertius esse mortis genus, quanto ctarius

capite

verisimile

amputato Sancti sententia Gracorum de alxam illud potius quam

estt

cum corpus corporispartem abAfris retentam,

verisimiliter

Actorum sciiptor insinuat, se non certo scivisse, qua mortc occubucrit SanctUS. Assignatquidem li Annus martyriiincertusest. annum 304, quia credidit Sanctum TiUemontius
ductitm esse
babile sit s

necdum

esset

resolutum, quando

w-

ventum
I

est.

ad Diocletianum. At cum

hoc impro-

scnpPetrus de Natalibus, et ex eo Ferrarius, occisum esseQ Kaiendas Srptemserunt Sanctum sed mendose : nam Martyrologia Hieronybris,

annus martyrii inde nequit colligi. Potuit tamen Sanctus anno 304, aut 303, quo ccepta est generalis persecutio, coronari martyrio : sed

miana cum nostris ct Tiilemoniii manuscriptk seu die martyrium figunt 7 Kalendas Septembris,
26 Augusti.

i:

DE

S.

REGINA VIRGINE MARTYRE

S.

PROPE VETEBEM ALESIAM, UBI NUNC FANUM

BUBGUNDIiE

REGIN^,

IN

DUCATU

c. s.

COMMENTARIUS PR^VIUS
Acta Sanctse alia fabulosa, alia suspecta; Translatio et

I.

miracula edenda: martyrii tempus

incertum, palaestra in Burgundia,

non

in Hispania.

Acta Sanctcc,

martyriofidemsuam coronaverit; ac proinde tanto majus illius gesta coquin Virgo

illa

ntiquus celebrisque S. Reginae virginis

Deinde
tis

Incipit Passio sanctae Reginse virginis,

ac martyris per

Burgundiam

cultus, cre-

qu[e est 7 Idus Septembris.

bris miraculis beneficiisque

a Deo pro-

motus, nullum dubium rclinquere potest,

insigni

Regina fuit Clemencujusdam patris gentilis filia, quae fuit illi unica etc. Buic plane simile est apographum, quod ex Ms. codice Clari-marisceno accepimus.
Ms. Rubece
Vallis, quce est
:

p>

monasterium pariter

gnoscendi desiderium accendit, quanto illustriora ejusdem sanctitatis indicia habenius. Verum ea usque adeo nobis invidit antiquitas, ut prwter re-

latam martyrii virginitatisque lauream acpaleestram nihil certi de Sanctce gestis habeamus. Non
desunt quidem Acta, quai Reginae nosirw genus, infantiam editcationcm, occasionem martyrii,
,

vinctus in Domino Jesu Christo, carissimi, Theophilus quce verba in prcecitatis codicibus post aliquot Prologi versus habentur; cetera iisdemestsimile. Horum auctor
:

in Belgio, sic exorditur

Ego

sese oculatatum testem profitetur : unde factum puto, ut qui sanctce Martyris Vitam sine diligenti

ejusdemque

modum
iis

enarrantised ex

adjuncta prolixo sermone aliqua cjusmodi sunt, ul apud

et et

examine ediderunt, ejusdem lucubrationem, velut minime suspectam , sequendam existimaverint.

Verum

alii

cruditilonge alitcr senserunt, et Theo-

eruditos nullam fidem inveniant,

antiqui cu-

philum istum imposturce plagiique arguere non

: et merito ut mox apparebit. In primis illud universim circa Acta illa orKmeas notandum venit, aut hcec ex Actis S. Marga- Actis S. Mar

jusdam
quorum varia
enumerantur
exemplariu,

impostoris deformis fcetus merito censeanlur; aUa vcro non possint non esse suspecta. 2 Varia eorum exemplaria Mss. in museo nostro

dubitarunt

servamus, alia tamcn aliis auctioraet vitiosa ma~ gis : ab his exordtamur. Ms. codex pergamenus,

ritaj virginis

tius

tom.

II edidit,

quioUin

fuit abbatiee

martyris AnUochence, quce Mombri- garitmab quceque Pinius noster tom. V imP 0St&re >

Valcellemis in Belgio,

ad

Julii

mensem Septembrem

ea exhibet in hunc

modum:
etc.

Incipit prologus in Passione sanetae Reginaavirg.

Postresurrectionem Domini nostri Salvatoris

31 ut spuria jure rejecit, conficta fuisse, aut contra illa ex hisce male esse consarcinata, prout ex utrorumque collatione infra ostendejnus. Malim tamen crede)-e, Acta

pag.

S.

Mar-

garitce

DIK SEPTIMA SEPTEMIJIMS.

2S

MargaritcQ Theophilo nostro pratuacisse, ex iis S. Reginre Passionem confingeret, autpotius fa-

repleta totam

Suadetidipse Tkeophilus qui se oculatum testem ementiens, ne regionem guidcm aut orbis partcm in qua MdTtyr certavit,
bufis amplificaret.
t
,

ee tradidit Domino... Pascebat oves nutricissufficum caeteris puelli.s cosetan*is suis. In diebus illis Oliberins pra-fectus ei A
l

auctokk
C.

novisse demonstrat.

Audi impostoris imperitiam: Egoautem, inqu.it. vinctus in Domino, carissimi Thcophilus posui omnibus manifein omnibus stum facere gloriosum propositum sanctae puellae Reginac, qualem fiduciam ostenderit, ([iiomodo aculeum diaboli conculcaverit in confidentia
,

Antiochiam civitatem profecttwest... Forte vidit beatissimam Margaritam, oves rmtricis pascentem, statimque eam concupivit, dixitque ministris suis
:

Ite festinanter,

comprwhendite puel-

lam

illam, et interrogate. Siliberasit, accipiam

eam

et erit mihi

si ancilla, dabo ei pretium, concubina bene ei erit in domo mea propter ejus pulchritudinem etc. Hoic auctor
;

mihi uxorem

Crucis, in civitate Alesia, prima Pysidiae. Quceso, qui ficri potuit, ut Atesiam otim urbem Mandu-

Actorum S. Margaritce. 6 Audi nunc Theophifum nostrum.

inguit, fuit

biorum, in Gattia Ceitica, nunc ducatus Burgundke vicum, in Pisidia Asice minoris provincia colfocaret
,

eamque primam
ipsi,

Pysidiae appetlaret?
testi,

Regina ostendwita Clementis cujusdem patris gentilis filia, quaa fuit illi unica. Postquam nata est, dederunt eara foris nutriri in quodam praedio di,

Qui, inguam, id

ocutato sciticct

inm.cn-

tcm venire potuit, nisi guia fatndosa iiia S. Margaritce Acfa quce Antiochke in urbe prima sive primaria Pisidice martyrio coronata est, pra? manibus imitanda habuit, maii operis insutsus pta,

stante stadiis quindecim ab /Ursia civitate, quae nutrita est ab ea, quse illam suscepit. Hujus ergo

moritur mater
nutricis suae
,

haec vero

eo

magis alebatur amore quod esset Christiana; odio

:

giarius.
qui se ocula-

Attamen

hic impostor, ut lectori confidentius

autem habebatur a patre suo, dilecta vero erat Domino nostro Jesu Christo nam cum esset annorum quindecim, delectabatur in domibus

tum testem
m&nUtur,

imponat, assevera?-e non dubitat, sese et certamini interfuisse, et Aeta a ministris pro?sidis emisse. Ego vero, qui aderam certamini ejus (subjungit

pecuniam de substantia mea dedi, et accepi ab exceptoribus, quae illo tempore fuerunt gesta et cum omni studio exposui vobis
verbis
datis)
;

mox

omnium sanctorum martyrum certamina. In illis autera diebus raultus sanguis Sanctorum effusus est propter nomen Domini nostri Jesu Christi. Haec vero sancto Spiritu illuminata omnem spem habebat in Domino. Transibat autem in illis diebus Olibrius
nutricis suae, audiens

omnibus, qui credidistis in Domino Jesu Christo, omnia haec consequenter. Rursus in ipsis Actis credi vuit sanctce Martyri in carcere ministrasse: Theophilus, inquit , loco fratris enutriens eam pane et aqua, permanebat assidue foris ad fenestram, expectans orationem ejus. Quis crcdat, fabutatorem iitum, qui Atesiam Buranndice oppi-

quidamprcefectus. veniensdeMassilia in Alesiam civitatem deponere Sanctos Dei, quos inveniret:

sancta vero Regina exibat in
nutricis suae, et

cum

pasceret

agrum cum ovibus cum puellis, imi-

tabatur regulamS. Jacobi patris antiquam. Transiens autem impius Olibriussedensin curru suo,
vidit puellara, quae erat pulchra visu et speciosa

dum
S.

in

Pisidia statuit, Atesia? certanti

Virgini
dicitur

adfuissc?

Sed dicam,
Actis

cjuodres

est

in

memoratis

Margaritce

apud Mombritium

prwstitisse

Contimus guidam idem obsequium isti martyri carcere et : Contimus autem erat in nutrix ejus, ministrantes ei panem et aquam, et aspiciebant per fenestram et orationem ejus scribebant et omnia, quse eveniebant, cum timore Dei notabant. Contimo substituit se Theophilus utrum in Pisidia, an in noster, parum curans Gattia versaretur. Porro at manifestius constet, quam mcritoluec Acta rejiciamus, juverit eorumdem insulsam cum fabutosis S. Margaritm Actis,
,

comprehendi eam, dicens: Quodsi Hbera est, erit mihi uxor si ancilla cujuscumque, erit mihi concubina bene autem erit ei in domomeapropter pulchritudinem ejus. Cum autem comprehenderent eam qui missi erant, ccepit clamare etc. Post hcec in ulriusque Acfis subditur SS. Margarita? ac Reginse satis proiixa ad Christum oratio, iisdem allcgoriis ac penc verbis conccpta.
; :
,

facie nimis; et jussit

7 Hcec sufficwe

opinor

ut fector perspiciat,

et

mtcnmfe

Theophitus Tectinum in his Actis consarctnandis imitatus sit quarc ne tongior sim,
betfe
:

quam

eorumdem
rabor ,

verbis referendis ampfius

non immo-

quaiia

apud Mombritium tom.

,

II exstant,
,

con-

C
onficta

cordiam
disse.

quanta

fi.eri

potest brevitate

osten-

sed omnia in compendium con/raham. I/aque utraque sancta Virgo martgr pu/re gen-

modo specimen

5 Ut autem id efficacius agam, unum tantumuiriusque verbis proponam, cetera

breci animadversione dumtaxat notaturus, fgitur utprwteream utriusque auctoris prologum eadem iisdem partim phrasibus continere, Tectinus Actorum S. Margarita> scriplor apud iaudatum Mombritium sic ait: Beatissima autem Margarita erat

matre orba,Christianis nu/ricibus educanda tradita est, et quidem (ne qua foret discrepantia) in locis stadia omnino quindecim ab u/riusqae urbe patria, Aiesia sciticet Reginae, Antiochia Margaritce, dissitis. Utraque ab altritilinata,et brevi

cibus suis Christianis sacris imbuta, suo cuique

patri exosa

pascere debuerit

eogue redacta fuit, ut earum oves : utraque quindecim annos nata

Theodosii hlia, qui gentilium erat patriarcha et

idola adorabat
:

oh venustam corporis

illa

autem

Spiritu sancto repleta,

formam Olibrium prcefectum quemdam, impurum primo procum, et mox

mox

ut nata est, lata est in

quamdam

civitatem,

stadiis quindecim ab Antiochia distantem. Susceperat mortua autem mater (vitiosa hcec phrasis

Margaritae desiderio nutrices tenebatur, quia formosissima erat, Christumque invocabat eteum adorabat. Odiosa erat patri, dilecta Domino Jesu Christo. Erat autem annorum quinest) B.

acerrimum virgini/u/is suce ac religionis hostem tyrannumque experta est. Necminor est martyrii similitudo : Reginam enim tsgue ac Margarilam carceri mancipatam Olibrius post oblata diis sacrificia postero clie tam immaniter virgrs ea>di
,

dilacerarique jussit, ut ipse impius et crudelis

praefectus

chlamide
:

decim et delectabatur in domo nutricis suse audivit omnia martyrum certamina, quia multus sanguis justorum effundebatur pro nomine Jesu
:

averteret se

sibi faciem cooperiret et tttramque lampadibus prruri, ac

deinde in vasc aqua picno suffocari, tandemque

Cbristi Salvatoris nostri.Ista veroSpiritu sancto

cum ea disrup/is vinculis frus/ru fcn/arc/, securi percuti imperavi/. Denique u/riquc in rrgastuio
4

Septembris Tomus III.

appuruit

26

DE

S.

REGINA VIROINB MARTYRB.

AHOTORK
c. s.

iterumqueap anpmat coiumba cruciinsidens, vdeferens;rftusque ore deferens utrtust, ..., ^Hvnrlttm coro>n in cmlum prth ,//,', anima angelorum ministerio
;

vehivisaest.Nonlubetigitur keiailUt, tnrcumfet*unt*ir, excudere,ne

Thtophili

qmsub

"ZtKnuerecuo proincertissuspecmqw recuu talia judiciorelinquens siveeaut

tereveliLsiveutfalsarepcere.
ii

ertasit,

egoillaexMs.nostro
fam, liberum lectori

ecm .

^ ;/ mecum admit
Trartslatio
t-t

nomine

fabulis opus

farciam : quare ad alia

exammanda

TrahsMonem sarri COt'msce subjimgam Flavimacense acB Uo ad

Egilum, ttmi

vriracula
ritnnlu.

orogrediamur.
Aiia breviora

enumeratadiscussaqueecgrapna, 8 pmter jam depromptum habemus duo alia, quorum primum esl : lem; illius initium Ultrajectino
est ea

Tvcne^abil

tmpomr^usloa
\

sub Olibrio pneporibus Maximiani imperatoris,

side passa esi Regina gentiiig unicafllia. Attertan,

Ws

< TranslaUo apud copum. Exstat

>"
1

virgo.Clementiscujusdam

guod unde accepequod priori omnmo simileest msi rimus, ignoro, &ud Maximiani imperio ita exordiatur : omisso
t

Breviario in Flaviniaeensi Eamdem recitanda prmseribitur.

ad

Olibrio passa

esl

sancta virgoRegina.Clementis
filia.

cuiusdam
edidit

gentilis unica Mombritius tom. II,

Eujus exemplar sive quod aha non

cxcudt MabiUo.^Bmemct.partell.PorroViohusaffirntus sec rei gestce synchronum mat ejusdem auctorcm negamus : citm huic optesse; quodquidem non
,

^Jg?

dderit, sive

quodhoc

reliquis

pmferendum
~> citatis

cen-

wet

it.

El sane omnibus Mss. num.

est

mutto

videaturque contineat nioni nihil contrarium archiepiscopatum, cujus non scripsisse ante Egili mrtus <-,?_ << su>,

J
ad

tlllliL

ud quemipsejam

purius

f>tt<>nihilque continet, quodfabulam utpropterea rejicietidum censeamus. pere sapiat, deest Prolofjus Tkeophilt,

auo

8 subscrtpstt. concilio Suessionensi

I>nma>

rum puellam

utroque exempldri ad Martyrts carcerem nusquam apparet; quindecim annodesunt prolixce orationes, quce minime sapiunt ; nihil hic de morte
fn

pro octava e/usTranslationi subjungitur secunda Hcec alium auctorem incerh dem Officiii lectione. proprie brevis exhortaMo
temporis habet, estque
Flaviniacenses monachos, ut

etiam

quemadmodum

nihil de pasmatfis, nihil de nutrice Christiana, est ; sedmox b imcendarum oviitm cura /egere

cctebrarant, tmpofcstcm Translationis eousque thccarn sterumetiam sacri corporis in argenteam dcpusiti memoriam cc/cbrent. Tcmnisi quod mopus, quo id contigit, non assignat, itaque debetis nachos alloquem ait : Gratias

tum prinnun

pum Otihrii erga mston, Yirc/inern amore auctOT idque cum exorsus, ejusdem martyriwtn enarrat, supeadjunctis, ut nihil proferat, quod fidem iis sisolam ret, aut magnoperesuspectumessequeat, Yide Crucis et cdlumboe apparitionem excipias.
Acto
ft sinceiiora,

Virgini. inimo

quia quod

cui certaverat ipsa, Domino; prsdecessorum vestrorum delatio per

illi.

multorum temporum

praetermisit curricula, hofl

:

>/>. 3.

vigilantia hodie adimplevit vestra? devotionis

exposita 9 Quare ego vehementer suspicor, jam Acta auctori Passionis S. Margaritce prcetuxisse, illa Margaqrxi insulsOS eis fabellas immiscendo,
ril(p

unde discimus,hcec diupostprimam translatimmn

contigisse.

Cum

vero ista octava lectio prmter ex-

adaptaverit.

Iiatio,

quod qucecumque in

S.

cur id suspker, est tum Reginas Actts dicuntur,

quod hortationem, utmonui,nihilcontineat quam theca lignea in aliam argento sacrum corpus ex auroque decoram trans/atum fuerit, su/frccr/team
Commentario
inseruisse. Denir/ue /attdatus Vio/ius /ectiones aliqxtot vetusti Breviarii

in i/Ia etiam legantur, sed amplificata minusque oerisimilia : contra vero qucecumque in hac pra>terea habentur,
sint,

Flavinia-

maximam partem

aut absurda

censisrdidifj/itibtts a/iqua

Stonis auctor

aut suspecta: tum etiam quod prcedictoe Pasmanifesfus impostor sit, quemque

miracu/a recitantur fapriusquam Sanctce corpus cla in Alesiensisacello, inde ad Flaviniacenses translatum fuisset. Quis

proinde suspectum deplagio non immeritohabeamus. Suspicor secundo Theophilum, de quo supra, Acta h<ec cxMarqaritanis aduiterasse, prout dirta a num. 3 satis c/are insinuant. Porro Acta illa,
sin> sinceriora sive adulterata,

harum
quis

fuerint excerptm,
ille

lectionem auctorsit,velexcujus Opusculo incompertum mihi est : at quisfuerit,

liquet,

eum

scripsisse intfu

annos

antiqua certe sunt,

cum Usuardus

seculi

Sanctcp cx alterutris

IX martyrologus e/oqium haud dubie desumpserit,

dum

ait

In territorio Augustudunensi, sanctae

,

quo Egil ad Senonensem archiepiscopatum evectus, et 870, quo obiim dicitur apud Mabillonium seculo iv Benedict. parteW. Idvero ex eo pafet, quod infra num. 4 auctor de Eoilo fum superstite dicat : Pene exciderat, quod... ab
circitcr 8G5,

Regin
plicia,
qu<r.

virginis

quse sub proconsule Olibrio,

equulei, carceris ac

lampadarum perpessa supfiniri est

eodein tunc venerabili abbate Egili, nunc Metropolitanae Senonum episcopo mihi relatum deperire

tandeni capitali sententia

jussa:

non

patior.
est,

tormeniorum genera in
scriptori;
:

illis

exprimuntur.

12 TempuSy quo Sancta passa

omninoin-

Martyrii

tw-

Eadem
ca/i

etiam nota fuerunt Rabano ejusdem se~

cifat

enim

i/la

ad hunc diem
,

dicens

^Edua

civitate in Galliis, loco Alisiana,

certnm esf. Bailletus, qui tom. III de Vitis Sanc- pus tcrum, omnem fidem Actis Reginae denegat de causa ac tempore martt/rii conjecfuras suas
dubitanter proponit his verbis, sed Ga/lice exaratis
:

incertum

natale sanctae Reginas martyris

cujus gesta

habentur.
1

Non

incredibile est,

Virginem quamdam

Ex hactenus dictis conp.citur,pro/ixioraActa,

rejici,

istius (Reginae)

nominis, quae fidem

iii

suspectu ta-

mm,
mus

quce sub TheophHi nomine circumferuntur , merito

excude-

tra Idololatras seeulo

snam consub imperio Aureliani.

ab eruditis
Hs
vitiis

ac prcelo indigna esse

innt.

at de

aut alterius imperatoris pagani, vel virginitatem

brevioribus ident judu

ferre

non

a.usim, curn

suam

careant, quce prioribus fidem merito adiut sincera probare possum,

tutari voluerit seculo v contra Wandalos, Suevos, Alanos aliosve barbaros, qui id temporis Gallias

munt. Nec tamen ea

insidentis
et

vastabant, etsub quibus ingens mar-

tiun quia itlud columbce Cruci e eado demissee

Martyrem adhortantis prodigium,

tyrum multitudo passa est; non est, inquam, incredibile, Virginem illam simili ex causa profuso sanguine
,

nescfo quid fabulce aut incertce vulgi traditionis sapit; turn etiam quia brexiora hcec a sanioris
judicii viro e prolixioribus contrahi potuerunt.

suis reliquisse, qui inde

mortales exuvias suas civibus occasionem arripuerint.

liatl-

memoriam ejusdem conseuv&ndi. Secundum

ietum

DIK SEPTIMA SKPTEMHRIS.

letum igilur, quisanctce Virginis martyrium dubium et tanium itfn/ incredibile facere mdetur, Regina seculo m aut v passa esl. Georgius Viosub Decio imperatore coronalam putat Ultrajectinum apographum, dc quo sj/pra /nru/iiiinias, sab Ma.rimiano, llrn tdio
lius in Yiia Gallica,
;

27

qumso, koc

fiai/iii

ex

supposititio Luitprando.

Tamayus? Non aliunde qitam Omnia hac, fnquil,

Luitprandua
c.odic:
I).

auctokk C. S

mihi suppeditavit
niim.
ubi

i)

in

Adversar.

*ii, fol.

171, in
:

Laur. Karnir.,

Ii;.t

verba

7 Sq>U-mbris pa

et

martyr Regina apud urbem AJiaiam

m
:

&n}-

scilicet,

gui circa
sit,

annum

880 Gallias ingressus

multos Chrisli fn/r/rs

fiis

r mri/io SUStulit.

verius

cum argumenta
Bailleti

cio.

Verumtamen
aliisve

Quid ex non perspiopinio de martyrio a

desint,

finibus Lusit.-iniae et Carpetania;, sub Oljbrio praefecto Hispaniarum, sub Diocletiano oujus
reliquiao delatje aunt sub

Saracenisad

territ'<-

rium Augustodunense.
sit

Wandalis
paret,

barbaris scculo v ob Virgini-

adversatiis ccnsemin/n
deri potest

Qnid de Luitprandi nonint erudili et vi,

nilal/s sliuliam i/fato, mi/ii

cum

sine ullo

minus probabi/is ////fundamento reccns cxcogisit,

tum apud

alios

tum apud

/>ape.

lata et antiquis martyrologis contraria

qui

brochium nosfrmn in Responsionibus parte II art. 15, sect. 3G9 et alibi, ubi lector deprehendet,

Sanrlam sub quodam prwfecto passam aiunt quod sane barbarorum incursiones nonsapit. Itaque cum de martyrii temporc
solide probabile
</r

nihil

certum aut

antiquitas subministrett malui

in tenebris

eo ni/ii/ staiurrr, qtiai//

paipando

divinare.
Alesia Sanctcs

ea nullius ftdei esse figmenta et Luitprando impudenter supposita. 15 Risum movit idem martyrohgus, dwn com- passamnatammenta ista ex ipsis Sanctce Actis confirmare niti- W* ^uiw*' tur mirabili argumento. Audi ipsum : Nec his contradicunt Acta a Mornbritio tom. II. fol. 150

13 /)< palcestra Mariyris et sepulturce loco cer-

etPetro de Natalibus
censita
:

lib.

VIII, cap. xlvii rerefertur,

:

palmstra
tura.

locusseput-

omnes enim cum antiqui tum ccntiores martyrologi non alium certaminis cum quam territorium Augustndunense,
liuiu

habemus

relo-

quia ibidem

non

an Alisia

vel

urbs fuerit in Gallia, aut in Hispania quinimo pro Hispania stat textus Actorum ibi a Dum
:

Alesiam assignant. Fuit porro A/esia, quam a/ii Alexiam nuncupare malunt, potens olim ac muiiil/ssinia r/r/las rf Mand/ibiorum caput, c/e i/ua ( /// 'ommentariis suis non semcl meminit Julius Ca;sa/\ a quo et cxpugnata est et destructa dicitur,

autem Olybriuspraafectus
in

transiret de Alisia

Massiliam

Galliam,

cum

ergo (infert) de Hispania in utriusque provincia? praefecturam

:

haberet. Quis non rideat

mirabUcm Tamayi

dia-

Utrum

vero vicus

ilie,

qui

modo

in A/esiensi seu

lecticam? De Alisia Olybrias trans/r/t in Massiliam : ergo de Hispania in Galiiam : quasi vero
A/csia Hispaniai urbs
dia.
sit,

Alexicnsi pago (indigenis 1'Auxois) sub ejusdem

?wn Gaffiw

in

Burgun-

nomine visitur, veteris Alesiceruinis impositussit, an nou procul i/ide conditus, non satis constat. Mic/iari Baudrandusin Geographia, dehodierna
Alesia hcec habet
:

Ejusdem furfuris

sunt, q/ue ibidem in Actis

comminiscitur de Reginse palria famitiaque. Regina virgo sanctissima (vcrba Tamayi sunt) ex

Alise vicus Burgundiae du-

catus in Alexiensi tractu et in limite

sis

Duesmen-

urbe Alisia in finibus Lusitaniaa et Carpetaniae Hispania? posita, oriunda patrem habuit Clau-

pagi in colle ad amnem Brenne, testibus Vigenero et Paradino, ad cujus radices situs est pagus sainte Reyne dictus, seu fanum S. Heginae, et una tantum leuca distat a Flaviniaco etc, estque dioecesis Augustodunensis. Sunt nonnulli,

dium Clementem Reginum,

qui Caravaccae in Hispaniasistens, familise Reginarumoppidi illius

originemdedit, necnonoppidum in BaeturiaTurdulurum prope Arsam et Phornaciumconstruxit,

qui Aiesiam

cum fnno

S.

Reginas confun-

dunt : at Martinierius Hispaniarum regis geogruphus in JJic/ionario suo geographico anno 172G excuso, monet, titruim/ue iocum in Mappis Jaiitot et de Vlsle distingui. Cete/u/n postcrior vicus scpu/tura sancta> Marfi/r/s, incertum quo se,

quod adhuc Regina dicitur, ab urbe Llerenensis inExtremadura8 milliaria dissitum. 16 Habes iector, S. Reginam Alesiensem ex Tan/ayi /udicio non modo passam in Hispania, sed etiam natam ex illustri familia Reginarum. Audi nunc assertum suum probantem : Probationi, ait, adsit

frustrapersuadere conatnr.

Julianus archipresbyter Toleta;

culo, nobilitatus,

ejusdem nomen obtinuit, eidemqueprocul dubio sua debet initia ac qualecumque incrcmentam, ob freqiientissimum pcregrinorum eoncursum, qui etiam post translatam ad Ftaviniacenses sancta* Virginis corpus hodicdum pcrseverat, ut infra ostensuri sumus.

nusin Advers. num.

542, fol. 125 ubi postquam aliarum familiarum a Romanisoriginemtrahen Sic in tractu tium meminisset, prosequitur
:

Exploditvr

14

Quare non possum

satis

admirari somnia
subiisse,

Tamayus, qui Sanctam in

Hispania

Joannis Tamayi, qui in Martyrologio suo contendil,

eam

in

Hispaniam martyrium

indeque ejusdem sacrum corpus in Burcjundiam fuisse transtatum. Quippe ad prcescnte?ndiemsic

annuntiat : Apud Alesiam in confinibus Lusitanieeet Carpetaniae in Hispania, S. Reginae virginis et martyris, quse ab Olybrio Hispaniarum proconsule eomprehensa propter Christi tidem, cum nec idolis litare, nec ab Sponso recedere
coelesti voluisset,

genus Reginarum trahit ori ginera et a S. Regina virgine et martyre et a patre ejus Claudio Clemente Regino. Hccc Ta/nayus; cujus fabuiis rcferendis refutandisque ne diutius immorer, dixisse sufficiat, adducta. Ju/iani advcrsaria, non secus atquc Lnilprandi, apud erudifos pro supposi/i/iis haberi. Observo tn/it/im pra>tri/s//m J/dianum, /pso Tamayo teste, cum Tamayo pugnare, cum dicat, S. Reginam nostrara Tolos;e in Gallia hac die fuisse martySed haec opinatio (subdit Tario coronatam

Caravacensi

mayus) prorsus evanescit,

martyrologis tale quid dixit
;

et quia

nullus ex

etquia Luitpran-

jus sacra

agonem feliciter explevit. Cupignora Augustodunum translata ibi,

dem

honorifiee conduntur. In Annotatis objicit

sibimartyrologorumscriptorumqueauctoritatem, qui S. RegiruL' nala/cm in Augustodunensi terriponsio, dicendo, hos

dus (a'que ac Jutianus, suppos/tius ac nugive/u/i/tus) antiquior Juliano, melius de loco agonis instructus, ad veritatis apicem accessit ideo potius neutri) deferendum. Sed de his nugis illi (imo
;

satis.

vcrum omnes intetiigendos esse de Ce.sto Translationis, non vero Passionis, cumliEec aecidissetin Hispaniain oppidoAlisia. Sedunde,
torio

annuntiant

faciiis ei videtur res-

3S

DB

S.

REGINA VIRGINE MARTYRE

12Calenda8Apri innumera comitante Laudibus, lis cum divinis Flaviniacum cmnobium, caterva delatum ad reconditum, utroquc looo crebns nobiliterque Mwtyrologio fta ex laudato
jrentesimo
s exagesimoquarto
f

hUCTORE
c.
s.

II.

Memoria
:

Sanctra in antivariae

quis

Martyrologiis

beataa

coruscat miraculis. Martyrologus 8. JoanViolius, qui et subdit : In Moustior S. J.,.11) atque nisReomensis (vulgo Semurensis eadem plane verba re-

Marie

festivitates

sacellum et fons

periuntur.

Alesia>:

sodalitium et tem-

allate agunt dc 19 Annunttationes hucusque martyrium Alesim condie natalU sive qua Vvtgo

aN>

fttffefe

snmmasseperhibctur:pra>(er hanc alidS ejusdem

r

plum

Parisiis erecta: cultus

Sanctw

festivitatcs recensct

iolhts

et

prmo

qui-

alio propagatus.

habet : dem ex Martqrotogio Flavinuumsi fuvc et excep12 Kal. Aprilis, Flaviniaco Adventus martyris sanctss Reginae virginis et
tio

corporis

Christi. Observat

autem festum

hoc, livet 12

ha-

Mes Marlyiis
imtalis

Ab

obscuris incerlisque sanctce Martyris Actis

Kalendas lcndas Aprilis annuntietur, tantum 11 ejusdem mensis celebrari, quia pridie sotemnitas
a num. 33 S. Benedicti occurrit : verum infra reiiquiarum non 12 sed ostendemus, exceplionem
Itursus 11 Katendas reipsa Flamniaci conttgisse, idem scriptor cap. xvi Vitce meminit alteriusfcstivitatis, quam tum Atcsice tum Flaviniaci 13 Ju-

ad

celcbrem cjusdem gloriam posthumam

progredior. Martyrotogium

Bomanum eam ad

hunc diem cum seguenti elogio onmmtiat : In territorio Augustodunensi sanetae Reginae virginis et martyris, quae sub proconsule Olybrio,
carceris, equulei ac
plicia,

lampadarum perpessa

sup-

damnata, migravit ad Sponsum. Desumpta heec sunt ex genuino Usuardi textu, quem num. 9 recitavimus. Dum autem eminentissimus Baronius notat, ejuscapitali sententia

demum

quotannis agi affirmat. Verba ejus ex Gaitico aepe;Celebratur etiam aliud festum 13 Julii
lii

tam
pus,

Flaviniaci,

quam

Alesiee, sub titulo

Revela-

dem Martyris memoriam a Beda

brari,

et

non videtur

intettigendus de puris
;

Adone celeeorum
etogium,

dum sacrum ejus corquod sub aratempli principe depositum fuerat, exhumatum est, pretiosae ex argento deaurato thecaa includendum. Discimus autem ex vetionis corporis S. Reginae,
tustis

Fastis, sed de auctariis

quale forte
in

est

legendariis

Calendariisque

praesertim

quod Dominicus Georgius

logi

Adoniani Martyro-

Burgundicis, ceremoniam illam frequenter nun-

Bomana

editione auni 1745, conscriptum re-

cupatam
tionis.

fuisse

titulo Revelationis

aut Detec-

fcrt in tribus codicibus olim serenissimce regince

Succia; nunc Vaticanw bibfiotheca*,

quorum

prise-

mum, signatum num.

seculo xii.

511,

exaratum putat

scribit

20 Denique idem Benedictinus citato loco heec : Die Dominica ante vel post Pentecosten
{Flaviniaci) generalis

in mentiori6,ts

culoxi, duosrcliquos notatos num. 512 et 514,

instituitur

supplicatio a

Elogium autem
hujusmodi
:

circa finem nonnihil

vitiosum est

Apud Alesiam,

qua;

religiosis, clero et populo^ comitante magna peregrinorum turba, qui omnes Alesiam conten-

olim fortissima civitas a JulioCaasarefueratdestructa, natalis sanctae Reginae virginis, quae sub Olibrio proconsule pro Christi fide publice virgis

dunt, ubi est prodigiosus S. Reginae fons inter ceteras vero reliquiaseo deferuntur Sanctae caput ac catena, qua virgo quaedam, Reginam re:

carcerem et eculei extensionem, post turpissimam denudationem et ignis exustionem,

caesa, post

tandem

capitali sententia jussa est finiri. Sicque

prassentat, accingintur. Bucusque ex Violio.Andreas Saussayus in Martyrologio Gallicano ad diem 17 Martii quamdam reliquiarum Elevatio-

spiritus coelestia petens, truncus corporis terrse hserens. Fiunt loco ejus sepulturae creberrima

nem

miracula.

Martyrolfj-

giis:

tro Ms.,

18 llu/c simile legitur elogium in Florario nossed paulo corruptius. Ipsius initium est:

: Item in ^Eduis apud FlaFlaviniacum) asceterium Elevatio reliquiarumS. Reginae, cui cultus illic copiosus a fidelibus rependitur, ad ejus opitulationem

ita

commemorat

viacum

(lege

In pago Augustunensi apud Alesiam. Additur,

Virginem annorum quindecim fuisse, cum passa est;quod ex cjusdem Actis pariter depromptum est. Frequens etiam S. Reginae mentio reperitur
in Catendariis,

concurrentibus ob miram fontis virtutem, qui meritisejus morborum vim curandorum mirabilem recepit, perenniterque poscentibus opem Virgmis medelam impendit salutarem. Bailtetus in Vitis Sanctorum tom. III, pag. 63 pro ejusdem Etevationis memoria die Yl Martii praiter Saussayum taudat Molanum ct Bol -

quw Martenius tom.

III Anecdot.

edidit,
oetustis

quosque antiquissima appellat: item in Martyroiogiis , guce laudatus editor

landum

tom. VI Collectionis ampliss. vutgavit. Verum cum sancta? Martyris antiquus cultus extra om-

id est Acta nostra

Opere uintum
recensetur
:

inter Prcetermissos

sed in posteriori ex Saussayo

nem controveniam

sit,

tam horum quam

Molanus vero
agit

in suo

neoteri-

corum annuntiationes prwtcreo. Unam tamen addoex Martyrologio FlaviniacensisinBwgundia abbatim, quod tum Martyris patcestram tum locum, ad quern ipsius sacrce exuviw transtatw
runt, his verbis assignat
Gallia, territorio
sia,
:

Wmdietum diem

Usuardo ad

Elevatione corpmis S. Reginm viduw Dononiensis in Belgio,non VirgimsmartyrisAiesiensisia Burgundia

de

Jdem
1

sit

i\atalibus

fue7 Idus Septeinbris, in loco Ali-

fa,

Sanctorum Beigii ad dicm ubidicitur : Decimo sexto Calendas

Ju

Eduorum, nuncupato

quae olim fortissima civitas, sed a Julio Caesare fuerat destructa, natalis sive passio sacratissimae

apud Dononium Elevatio corporis sanctaa Regmae. tx qmbus omnino verisimile /?/ Saussayum etpost hunc Bailletum hallucinatos
fuisse,

Aprilis

domnae ReginaB virginis et martyris Christi, cujus per omnia venerabile et sanctissimum corpus anno Incarnationis Domini octin-

Lni 'T^

eXfnL^
31

Alesknsem Dononiensi en 0rem nU nPriter factum

'

Martu

eteoatio corporis S.

R egin ^

Alesien .
sis

DIB SKPTIMA SEPTBMBRIS.

20

Sacellum f)rope Alcsiam

antiqvitus

.ym poneretur ex Bibliotheca Ms. Labbei tom. I, pag. 272: etenim ibi quidem de ea fit mentio 2 Kal. Aprilis; at 2 matc ponitur pro 11. 21 Mwic loca qumdam, in quibus Saneta cul-

in Filia heroica, sive S. Reginae Vita Galtice vulgata, s<m^ prolixe de hoc fronte dispufat contra eos, qui admirabiies istas medeku

Meatius

iuotobe
C. S

tum

singttlariter obtinuit, rece/tseamus. Atesia;,

c/uam nttm. 13 Martyris palcestrarn diximus, vel

potius in vico Sancta* nomine insignito anliquissi-

quam Sanctw opuatamini adscribere malunt. Non ignoro, mquit quosdam coutendere ausos, rjnod, cum aqua ista
nativce fontis salubritati,
%

metnllica

sil

r*ju<

miiabilc,

fffectua
sint,

OCCUlfcB
,

mam vencrationem habet. Supra ipsius seputcrum

ad Alesiani montis radices exstructum antiquitus sacellum additumque monasterium fuit : at quo
,

cuidam ejusdem

seculo ignoratur. [n Ms. c/uodam reccntioris ano-

nymi, quodex archivio Flaviniacensi accepimus, dicitur suceltum istud jam exstitisse temporc
S.

nec ad singularem, quae naturam superet, virn a S. Regina inditam recurrendum. Sed novi pariter, eruditos hujus seculi medicos, qui eo in Loco diu morati sunt, aliter sentire; fatentur enirn, habere eam aliquid singulare, quodque naturae

virtuti attribuendi

Germani

episcopi Autissiodorensis, idestante

:

medium seculi v quodquidem non nego, verumnilitur, id

tamen Acta S. Germani, quibus anonumus ille neutiquam probant. Juverit locum ab anonymo laudatum ex S. Germani Actis, quos in
exhibuisse

Opere nostro tom. VII Julii data sunt, lectori : itaque pag. 215, num. 55 de S. Ger~
ha>c scribit Constantius presbyter,

mano

Actorum

scriptor
silentio

contemporaneus vel coeevus: Prseterire

impium puto, in Alisiensi loco absens quantum virtutis operatus est. Erat illicpresbyter, Senator nomine etc. Laudatus anonymus S. Reginae templum seu sacellum hic designari
ait, in

eoque Senatorem presbt/terum ministrasse:

sed

cum haic opinio nondlio fundamento nitatur, quam quod in Alisiensi loco habitasse dicatur, omnino infirma est, cum templum istud cuidam
alteri Cceiitum potuerit fuisse dicatum.

omnino credendurn, mequas confert, esse omnino miraculosas. Id porro prahare nitilur cr. eo, quod non sicut -etiqui fontes metallici aliquot tantummodo morbos petlat, sedomnes. Tandern sic concluxlit : Experientia miraculorum, quae indies ibidem obtinentur, solidum argumentum sunt, quo pertinaces convincantur velim equidem criticos istos, qui nihil credunt, quia non satis credunt, locum istum sanctitatis pietatisque lustare, ut conceptum errorem deponant. Arbitror sane fore, ut tapes illa fulcrorum similiumque anathematum, qua S. Regina? sacellum ornatur, sinistrum eorum corrigeret judiciura de veritate prodigiorum quse pra?dicti fontis vi obtinentur, cujus aquisSancta opitulamina sua praacipue andelas,
I

vires xcedat, quare

nexuisse videtur. Ita ipse pro Sancta* gloria pie perorat: nec improbabititer, cum tam frequens

tpsV erectum,

22 Nolim tamen negare, saccllum istud

jam

tum

exstitisse, in
:

eoque divma administrasse Se-

quorumctimque, sivera narret, morborum medeia nativce fontis salubritati non facite adscribi posse
videatur.

natorem

at nihil occurrit,

quo ea opinio

solide

probetur. Certo tamcn exstabat, diuque exstitisse

poterat seculo vin adolescente, ut constat ex

rii,

te-

stamento Wideradi, condito clie 15 Kal. Februaanno primo regnante Theodorico rege, Caiensi sciticet, ut ostendit Mabiltonius

24 Non est quiclem mei fori iitem hanc, quce admedicos spectat, dirimere non possum tamen non adducere ea, quee ad eam gloriam Sancta vindicandam faciunt. Pro hac certe stat non modo
:

multis salutaris

Seculo

iii

vutgi sed et Gallioe scriptorum sententia

S.

qui

Benedictino, parte

II,

a pag.

683, ubi totum re-

/.

citat, adeoque an/to 721. Porro in eo adremnostram Juec ait Wide?'adm : Quapropter dum non habetur incognitum, qualiter dispensante Deo, habendum ad abendum ' loca Sanctorum Andochii Sedelo-

fonte cetebrare non dubitant. Claudius Robertus Galliw Christiance pag. 579 de
:

Reginam ab hoc

sancta Martyre sic ait

liter

Alexias, varios quotidie

Diva mirum habet fontem sanantem morbos. SimiChristiance

scriptores
col.

Benedictini

Galtice
,

cense etS. Reginae Alsinse et Ferreoli, ubi ipsi pretiosi requiescunt in corpore, in mea cura.su-

tom.IV aucti Operis

agentes
:

Illic

de Flaviniaco beatse Reginee coluntur reliquise,

455

(j

Deinde post aliqua multas possessiones S. Reginae sacello donat: Similiter, inquit, donamus ad basilicam S. Reginse, ubi ipsa pretiosa requiescit in corpore, in pago Ternodrinse Vibelum, Cicunias, Anciacum Rabarias. In pago Leotincinse Villam-Maurianaa, Altam ripam, Baniolum. In pago Duismense Stafiacum, Colubarium, Vilnovetum. In pago Ammaviorum Cariniacum et Casellas. In pago Portinse Aviciacum et Puscionem. In pago Athoariorum Pussessionem. Ita apud laudatum Mabillonium,
scepi.
,

celebris ex fonte in vico Alexise, qui variis quotidie

quitatibus Gallia1
in eo

medfitur morbis. Andreas Chesnius in Antilib. VI, cap. vi Exstat Ecclesia

:

periet.

apud quem lector recensita Idem instrumentum

,

loca Gattice versare-

exstat

in ApoIogia,scd verbis hinc inde

apud Violium modice mutatis.

Porro ex dictis liquet templum istud secuto viii a Widcrado, qui Flaviniacensi Martyrologio cum
Beati
et

Sancti titulo adscriptus

fuisse.

est,

multis donis

auctum

ceiiset, clericos

Laudatus Mabillonius pag. 688 Wideradi tcmpore divina officia

in eo peregisse: at

postmodum

cessit Bencdictinis

pago Alesiensi dicata S. Reginse, ibidem olim martyrio coronatae, in qua visitur fons ex F monte Alesio (Gatlice est, mont-Auxois) ortus, qui varios morbos miraculose sanat. Ejusdem piane opinionis fuit Georgius Vioiius, ut num. 20 vidimus et Andreas Saussayus , cujus verbu eodetn numcro recitavmius. De vulgisensu abunde constat ex frequenti ad fontem concursu. 25 Addo, quce in hoc argumentum annotavit et peregrinoPapcbrochius noster in Ubetlo Ms. de suo ex iwbe ntmctmcursu Roma i/i Belgiumreditu,qua'que prwdicta omnia celef>ii$. non parurn confirmant. Pag. 239 h(ec ait : Vecti sumus (a/mo 1662, 3 Augasti) ad S. Reginai aediculam, quam Patres Observantes habent, juxta quam novum ipsi sibi monasterium construunt nec longe inde sedificatur hospitale capax peregrinorum. Ad ingressum aediculae in sinistro
,

Flaviniacensibus, nunc vero a Patribus Minoritis

incotitur.
nbi fons
siatnrit

latere fons occurrit,

illo

e loco scaturieus, ubi

:

creditur martyriuiu passa

expetitur.

23 Visitur ibidem in sacello fons quidam mirabili ad pellendos morbos pottens virtute, multisque salutaris: Iitnc ingens peregrinorum afflictceque sanitatis fidelium

quentiam

cujus aqua undique Miraculorum et accurrentium fremultitudo anathematum declarat

,

ad eum concursus.

earumque officinarum, in quibus imagines, rosaria, numismata aliaque hujusmodi venduntur.

Bwc

80

DB
sane

S.

RBGINA VIRC.INK MARTYRB

r wftr Qttas aliquam istiUs ex S t rsut(B Sociabus, Vindtcm scribii Grombachius tn nomimsfuisse,

WCTORB
S.

ffatc

commmem

accolarum sensum mtracu%

lorum beneficiorumve
gloria, qtue ipsi ex

fi

equentia comprobatum

tueuientius deciararevidenttir,

quam uteaSanctts
tribuitur,

Vetum Ursulanistom*U lib.Vlll> cap.xzvm.

t

Sodatitia ct

miserorum medela sine solido fundamento tuto possit bnpuqnari. 86 Pratter Alesiam et Flaviniacum m Bur*
gundia,

hcec

mea

suspicio

nm

alio nititur

fundammto,

qitam
alia n,

r/itod /{ei/hia, S.

UrSUltB SOCia,

pm

quaVtS

[nglia culta oideri possiti

tmphon

quorum

prior Sanctcs sepulcrum, aliud

oriunda aut saltem

etnit

cum ex ea xmula indeprofBCta mdatur: qttare

sacrum corpus veneratur, alia qucsdam loca Regmse cultui consecrata reperio, Viotius cap. xvm
Vitm
scribit, circa

himhiti scrip/orcs eerfiora <le i$ta cffujic placuit rekabere potuerint, eorumdem dicta
ferre.

usque sexus sodalitium sub patrodnio

initium seculi xvn celebre utriet iuvo-

catione S. Reginsa Alestensis Parisiis in parcscia S. EustacMi institutum fuisse, quod deinde Pau-

/'/'- anno Pontificattts sw'4, Ckristi 1008, variisque Kalendas Septembris confirmarit indulgentiis exornarit per Bullam, quam ibidem

lu$ V.

III.

Translatio corporis Flavi-

asserH asservari, fnstitutionis occasio, ipsoteste,

prmertim nata est tum ex sienses varii apud sacrum

nuerant,
ttuti

beneficiis, quce

Pari-

Virginis corpusobti-

niacumfacta: qufledam hujus solemnitatis adjuncta examinantur.

ex acceptione ejusdem reliquiarum,

quam

presbyter quidam Flaviniaco acceptas eo

detulerat. Addit in

eodem soda/iam
ttt

sacetto varia

miracula, patrocinante Sancta, impetrata fuisse,

atqitc iia/e ftiettnti
,

sociefrts itia UTUt e celeher-

riitds et frequentissimis

Fraticiif evaserit.

Bailletus

Parisiorum imo tothts de eodetn sodalitio,

,

Jacucraf jam
eei/o

a/iquot seculis hi Alesiensi sa-

E
CorpTis cr

quod

pariter celebre appettat, scribit, festum

ibir/em quofannis aoi

Translationis reliquiarum, quas Flaviniaco eo de/atas di.rimus,

inhumatum sandcs Martyris corpus, mu/tisque ine/aruerat miraculis, cinn post medium secuii ix ad Fiaviniacense Ord/uis S. lieuesuo
dicti

Mrticnsi
sarelh Flavi-

Dominica

ccenobium solemniter translatum

honorifice

est

ubi

niamm

SexagesimcB.
ParisiU
cuftus ipsius

/lodirdinn

asservatur.

Trans/ationis

27 Jdem Bait/etus duo alia ioea cjusdem Sanctoe

veneratioui dicata

commemorat
S.

Neque

hic (hi-

Divione, olim

quit sermone Gallico) solus est in urbe Parisiensi locus, in

et sericm seriptis mandavit anonumus quidam, de quo num. 11 cc/imus: dabimus eum qua* ad infra, ideoque tantummodo qurvdam

occasionem

Osnabrugi

quo

Reginse cultus stabilitus

trans/ationem iilustraiidam spcctant, hic cxpone-

est

pra?ter aliud sodalitium in parcecia S. Pauli,

templnm etiam proprium habef, cujus ipsa est tutelaris. Simi/iter Simon Mothier in Obscrvationitms
jertis

mus. Facta dicitur ab Egi/o abbate F/m/n/acensi et Sa/acone Jonw episcopi jEdaensis suffraganeo,
reqnante Carolo Calvo. Eqil, quietEiffilet Eigi/o appe/Zatur tom.
coi. 457,

Martyrohgio Homano Gailice edito adutriusque sodatifi/ sic meminit: Parisiis in

IV

Ga//ia> Christiance auctcp,

post spontc dimissa?nabbaf/>im /'rttmicn-

S. Eustachii et S. Pauli celebres sunt sodalitates

Divione ducatus Burqundiai metropoli spcriuhter eiiam colitur cujus rci fidem faeit Offieium proprium, cujus
instltutse.

in

ipsius

hnnorem

sem, a Caro/o Ca/eo rege acccrsi/us. F/aviuiacensis emnobii regimen adiisse dicitur anno chriter

apographitm pmes

me

est,

notaturque;

Ad usum

860 ve/ 863, atque inde postmodum ad Sei/oi/eusem are/ucpiscopatum evectus, in quo dient postreynum clausit. Exstat ipsius Eiogium sec. iv
Benedictino parte
titulo
II

hnpivssum anno 1682. Officium prmscribitur ad diem 7 Septembris ritu OUplici mnjnri
suiit
e.r

sanctae regias eappellae Divinnensis,

venerabilis
;

apud Mabillonium, qui eum exomat : ab aliquibus etiam

Opcre vero nostro relatusest

tectiones 1 Noeturni Ubro Ecclesfastici Confitebor tibi Domine Rex secundi Nocturni proprim sunt ex ipsius Vita vitiosa concinnatce tertio Noc; pro tiirno Evangeliwn ex cap. xxx Matihcei de commurti Yirqinuin citirt iiomitia S. Augustini Serm.
, :

Sanetus vocatur
cone, sive

in

inter Prcetermissos

1 Martii. De SalaSahcone, qui Jona> episcopivice abbati

ad diem

Egi/o in transiatione adjutor fuit, consu/i potest laudatus Afabi/hmius pag 243.
.

xxin ili' verbis Doniini prcescribitur. Prtelerea Gsnabrugum, ejiiscopalis in Westphalia civitas,
etiam majori festioitate oiim vmerabatur: quippe in Breviario pro tota illa dicecesi anno 1516 edito Officium

SQHugo F/aviniacensis in Chronico Virdunensi apudLabbeumtom. I Bib/iothccce Mss., pag: 124

tempus factiB tratistathmis sic exprimit: Auno 864 translatum est corpus sanctae Reginaj virginis et martyris de Alesiaa civitate apud Flavi-

transtatumrst

eam

annoSQi, non serms,

ecclesiastico Qffieio ac forte

novem lectionum de ea ad

Septembm

ee/ebran-

dum
alia
qi/irr

r/uwdamnumumenfa decu/tu
liitteitide

proponitur, ejusdemque urbis Anndles ac al/cujusS. Rememiiierittit

.

niacum castrum seu cosnobium, praesidente loco eidem cujus erat juris eivitas prafata ^gilo abbate, postmodum Senonum
,

archiepi-

qimm
mdentur

A/esiensem

Martyrem
genses
ct fortc in
:

fuisse

opinati

Osnabru-

scopo, regnante Carolo Calvo. Hugoni consonat ipse Egi/us, qui in charta fundationis
cet/ce

lorbttnacensis
ter cetera
ait

r/ua de re 5 disputubimus.
Aitijlin

apud Mabi/lonium. paq.

240,

irir

88 In

Anglia.

Bailletus et

quoqiie cultam /uisse, asserunt Violius ; aiunt enim, in sacello

factum est,
die

Anno 04, quod Verbum Caro dum Apud Flaviniacum sequenti

sacri

Reginae sodaUbus S. Eustackii Pa~ risiis pequentari diximus, memorabtlem SanCtmstattuttti esrt.ro exsculptam ad /atus altaris collooatam e$$e, quam mercator quidam
S.

quoda

post

humationem
11
scilicet

corporis

martyris,

Reginai

Kalendias

cum

Aprilis,

(verbu

Bnilicti sto/t) detulit ex Anglia,

ubi illius

meuna

dem

draacoemscopo,... hilari residerem animo Bmc Matnllomus, Bail/etus et

Vio/ius
trans/ationis

Salocone, Jonaa ^Eduens.s pnesulis catheetc.

una

eum-

moria ante sfhisma in raagna erat veneratione. Subdubito tamen, au /ieqina ista non fuerit

annum tamquam extra controverstampositum assignant. Jdem tencnt Ga/iice Umstianwscriptores Benediciini tom. IV, co/.365
in

: :

DIB SEPTIMA SEPTEMBRJS.

457 id ipsum in dubium retranslationem illam aliquot annos serius contingere potuisse. Egilo abbate, inquiunt, translatum est corpus S. Reginse, virin

:n

Jona

verum

col.

virginiset martyrisChristi. Sotataulem laudatUk

AUCTORE
C. S

cocnntcs

eensent,

ginis et martyris,

anno soi, Flaviniacense; fortasse tamen

:

iit

ait

Chronicon

serius aliquotan-

fegtum istud coli u Kalendas Fjusdrtri nu-usis. quia dics \i Kaiendat quoaUai e/ebrandum fuerat, impeditur wlemnitate S. Benedicti, Bisce oonsona sunt erba Eoili in superim laudata charta fundationis cellm orbiniacensis :
Violius pag.

81,

>

Saloco Dolensis episcopus... dicitur obiisse anno primo translationis S. Reginae, qui tamen subscripsit concilio 3 Suessionensi anno
nis

nam

enim, se anno 864, quod Verbura caro factum est>apud Flaviniacum sequenti die post humationem sacri corporia Eteginae martyris, 11 scilicet
dii

866.
ut suspicati

Kalendas Aprilis una cum Salocone, qui ei adjufor fuerat, resedisse.

I

nunt QallicB

Ghristianm

wiptores

Rationem dubitandi expendamus. Fateor, apud laudatum Hugonem pag. 122 legi : Anno translationis sanctaa Iteginae primo obiit Saloco
:ti

erum

his contraria

$i
l

libere
ialiut

videtur auctor Translationis ;

quem tamen

Dolensis episcopusFl&viniacensis monachus.iVfic

inftcior,

eumdem ad annum 866

illius

mpervixisse

contemporaneum statuit. Auctoris verba audiamus : Duodecimo Kalendarum Apriiium die Enil assumpto secum Salocone episcopo..., oratorhim
beatae Virginis et

Ucet

cnim

nomen

inter eos,

qui concilio

martyris
,

adiit...

Ipse vero

Suessionensiid temporis celebrato subscripseruni,

non reperiam, mvenio tamen in ejusdem concili epistola ad Nicolaum Papam apud Labbeum tom. VIII Concil. 838, mentionem fieri de Salacone Dolense, adhuc quidem expulso, tamen superstite.

qua tegeljatur sfpuichrum, moliebatur dimovere. 34 Hoc mira* magnitudinis repertum superinjecto pallio exornavit, et totam noctem cum
ligone sumplo, terram

et postridif.

perfeda.

Fratribus pervigil, utpar erat, humillima supplicatione consumpsit.

Verwn hinc

nihil aliud conficitur,

:

quam

Emc

quod
iu.

alterutro loco erraverit Iluqo

sit,

assignando translationis liquet ex memorata ipsius Egili

id scire potuit.
ista

quod aufem tempore lapsus non

cjiarta,

sunt

qum

sequuntur, ad 11
;

12 KaL Aprilis acta Kalendm pertineni.

quo

B
({aod probatur.

nemo melius

Mane reducto inquit, abbas sacria indutus et Saloco episcopus... divinum suffragium suppliciter exposcebnnr. sacrumque Virginis corpus Fla/

32 Arfde, quodsi
post 864 contigisset,

fransfatio aliquot annis

i/tiacum.

r/t/od

iuia

tantummodo

leuu

"

inde

jam Senonensis archiepiscopus fuisset Egilus, dum eam instituit : quippe memorato concilio Suessionensi anno 8GG jam ut
fiiiis

distat, solemniter iranstulerunt,

quemadmodum

in Translationis historia inferius diceiur.

/t/cu/ctttcr

Ex

his
12,

UquetjCorpus sanctm Martyris non

subscriptus

legitur.

At vcro ciim tcmpore

fuisse,

omnino mihi persuadet Translationis auctor anonymusj

tra/isff/iiniiis

nondum episcopum

qui nuflutn

r/c

ea dirjuitate verbutn facit, cjuam

Kalendas Aprilis Ftaviniaci exceptum adeoque id in Martyrotogio ejusdem toci, mafe r/iri factum 12 Kafcndas Aprilis. Liquet secundo, festum Adventus et Exceptionis corposed
11

fuisse,

tamen non videtur f/iisse prmtermissurus, prcescrtitu cumibidem ejusdem Vitamusque.adtranslal/rm S. Reginae COrptlS compendio trar/ens

ris rectc ce/ebrari

22 Martii, no/t

rjttia

pridie ob

so/emnitatcm S. BenedicH co/i non poiuit, sed qt/ia revcradic 22 contifjit. Yriitnt ftic crror cxi-

minora non

omiserit. Ait enim,

eum

turbulento

gui tnotncnti
scificct

est ct

sano sensu nullus

potoiet

unt

reipublicmtemporemonasterioPrumiensialiquamr diu strenue prcefuisse, abdicataque sponte prmlatwa ibidem resedisse, cum ad Flaviniaeensem

Ffaviniaceuses Translationem ad diem 21

siqnare, rjuia
est
:

tum

detecto sacro loculo inchoata

atfjue hocmodocti/i/tt intelligendus cst Eqif.

abbatiam evectus satione, statum

est,
,

ut illius laudabiii converadili arckiepi-

queni optabant ardentiores,

ditin numero humationem

superiori

ait,

sequentem

diern post,

sacri corporis fuisse 11

Kalendas

recuperaret. Post hmc nuifa facta

Aprilis.

scopatus mentione, translationem ab eo factam subjunrjit, ubir/ue eum sofo titulo abbatis conde-

35 Violius

in

Vita Gailica cap. xvi

fl ,

qumdam

Miraculosa

mirabifia trattstntioni nninisf

qum

in

oiumijmo,

fiuadamtranslationis

emortuali Safacouis anno crrasse : quod tnirum non est in scriptore duobus seculis jcniorc, quique
corans. Manifcstum itaque
cst,
i//

Hugonem

cjuem ipseexcudit, non habntt/ir, ac proinde SUSpecta mihi sunt. In primis ait, cultum Sanctm id
temporis usque adco neglectum fuisse, ut iocus
sepu/ttttv ipsius

ad-

juncta, a Viotio asserta,

memoratm translationis anno falli potuit, rjuanto hmc prm illo Flaviniaci, cui abbas prmfuit ffugo, memotanto faci/ius in hoc potius
in

quam

jam

iqnorarctur,

at

jiropterea
indiinse-

coelestibus prodigiis, et
cio,

columbm prmsertim

qumpostaiiquQsper aera gyros sepulcro

ti/nt

rahilior, ce/ebriorrjuc

semper

est

habita.Prmterea

derityindicutunt fuissc. Subdit, repertum

saxeum

videntur laudati scriptores Gallim Ghristianmnan advertisse ad ea, qum priori /oco de Jona JEduorum episcopo scripserant. Narn in pritnis aiunt

tuntulum

nullo operarum >i nisuque amoveri

potuissrt, faci/i neqotio a Benedictinis

monachis

Ejus (Jonm) permissione anno864 sacras S. Reginae martyris exsuvias transtulit Egil Flaviniacensis abbas. Dc Sa/acone vero Jonm coepiscopo sic scribunt: Cujus [Jonm) nomine reliquiarumS. Reginae translationi interfuit
iqitur, transiationcm haiu

sub/atum, sub eogue sacrum Martyris corpus, ct juxta i/lud rj/isdem caput st/is crinibus ornatum,
et

catenam denique, qua

torta jucrnt,

inventa
scribit

fuisse. Hiscc terti/m/ subdens mirantluin

abbatem Eqi/um, ut repertum

esse, certlus constaret,

c/irpus

Reginae

anno

864. Fatentitr

qumdam
.'

ipsius ossa oculis

contigisse

sub Jona

rujusdf/m

ra-ri

admovisse

qui

rum

r.riijiur fidei

cphcopo,

et litijus

uominc Salaconem ciadfuisse

csset, uitius dutnta.itt/ oru/i nsuut ituu obtinuent,

alqui (r/men secundum eosdern scriptores laudatus Jonns usquc ad annum 805 non superfuit : qui
potuit tgitur prmdicta transfatio sub
iis

catis

doncr st/tr tiuirifu/itatis ptrittfrns, pOStridte applidcnuo rcfiquiis etiam alterius lumcn rece-

adjunctis

perit.

Hmc

ipse, circa /////' ///nu

qumdam

breviter

aliquot ahnis post 864 contirjisse? 33 De dic, quo prmfata solemnitas peracta
twlioataest ea
trarislatio

observanda sunt.
est,

12

difficu/tas aliqua

Kal.

Aprilis,

moveri posset. Martyrologium Flaviniacenseapud Violium inApologiapag. 120,

sic

36 Transiationis scriptor ait quidem, abbatum > custodumque negligentia cultum S. Reginsa at ejusdem Alesiensi sacello multum viiuisse ;
sepulcrum ignoratum fuissc, nusquam contrarium satis manifeste insinuat,
tradii.

de ea

habet

12 Kal.

Aprilis,

Flaviniaco

tmo

Adventus

et Exceptio corporis sanctae Reginae

dum de eo tamquam

32

DE
noto

S.

REGINA VIRGINE MARTYRK

:

L0GTORE
.1.

tamquam optime
lium
die,

hmc

scribit

Triduano
Apriepis-

S.

Fratribus indictojejunio, 12

iioii

hxfuntur

Kalendarum Eyd assumpto secum Salorono

e<

apud Ttansta
tionis oucfo-

copo>...
t>t

oratorium B, Virginis et martyrisadiit:

supplioibua aliis
leta,-

IV. Gorporis in alias Ihecas

instante fine diei psalmis

rtm

orationibus auxilium Divinitatis implorans,

iii.ini

translalionos

reliquiarum
et

facere preecepit. Ipse vero ligone sumpto,

rerosmiuones

recensio

terram, qua tegebatur sepulchrum, moliebatur dimovere. Hoc mine magnitudinis repertum,

miracula quffidam.
Violius
tionis

superinjecto pallio, exornavit

prodigiis sermo

etc.

Nulltis hic, ut

vides, de ignorato sepulcro, nullus de ccslestibus

fit,

nccprius factus fuemt. Co-

in

Apoloqia paq. 82 inter instrumenta, Saorwn

se citat, altcrius in hcec

rorpit;

lumbts prodigium videtur aut Violius, aut alius, ex quo ilhtd deprompsisse potuit, ab anonymo, qui similc quidnarrat, mutuasse cf infidctitcr suo
sensui adaptasse,
:J7
.

quw pro

mcminil

cujusdam translavcrba, quts cr Gnllicis La-

e.x

theoa

lUptni

nonymum
illic

audiamus.

tina rcddo : Decimum tertium finstru/nentum) estantiquaqudamhomiiia,siveexhortatiofacta

Columbae, inquit,

fprope Alesiense sa-

verum

cellum) non nidificabant, et aliunde advolantes

per episcopum Augustodunensem, uf creditur, ad monachos Flaviniacenses, de Revelatione

corporis S. Reginre,

tamen egredientibus exequiis feretrum et cereos volatu praecedens, pluribus conspecta est; et cum aliquantulum progressa est, unde exierat, rediit. nec ibi tunc
cerni erat insolitum
:

dum

sacra illiusossa trans-

lata fuere e proprio martyrii loco (qui

fonti erat) in vico Alesia*
:

in

proximus qua oratione di-

Gnllirr est

postmodum alicui visa lumbam, quae scribitur

unde collectum

est,

co-

ejus certamini adfuisse,

mentio translationis praedicti sacricor- aubourg d A1|S|1 poris ex Alesia Flaviniacum. Characteres faciunt, instrumentum esse perantiquum ut judicemus,
serte
fit
:

funeri repraesentatam, ut Martyri justa solventes

fierent alacriores et de perseverante Dei gratia

festum hujus Revelationis celebratur quotannis

13
Julii.

fn hiscc verbis

unum milii dubium orrur:

Vehcmentcr suspicor, columbam hanc Vioh,aut quisquis iili prwirit occasionem dcdisse scribendi ea quce de ignorato sepulcri loco ac prodigioso columbce indicio refcrt, nisi forte id ex
certiores.
, ,

rit circa

voces illas Galticas au bourg d'Alise

utsit/n/firc/it,

quippeetiamsic vcrtipossunt,

sancta*

Martyris corpusex proprio martyrii loco transtatu/n fuissc in vicum Alesiam verum <///// monumentum, quod laudat, nil tale contincaf, et dum:

aliqua

traditione

didicerit
silente

quee

tamen miki
,

omnino suspecta
contcmporaneus
silcrc.

est,

anonymo, qui

si

taxat aqat de reliquiis in pretiosiorcm thecam

repositis, censui scriptoris

est,

ut vult Vioiius, miraculiun

mentem

fuisse /tcr roces

istud nec ignorare potuit, si accidisset, nec debuit

Similc quid suspicari

licet

de cceco

illu-

minato, ut dc genuinis Sanctw reliquiis constaret.

tam memorabiU in Translationis anonymus ; sed inter miracula iuferius recudenda dicitur cwcus quidam in eodem sacellopost transtatum, quantum apparct, sanctce
Nihil enim de re
historia

habet

au bourg d'Alise locum martyrii, non translationis terminum exprimerc. 40 Porro brevis iila exlwrtatio, Brcviario Fla- in argenteam viniacensi pro dic Translationis inserta, rccitatur auro decorapro lectione viu, ut habet laudatus apotoyista tam pag. 118, unde cam huc transfcro. Solemnitati

Martyris corpus, una nocte cum quievisset, facto mane unius dumtaxat oculi usu donatus fuisse :

vvU:ntui

quod forte ideo contigit, inquit auctor, quoniam plenam non promeruerat fidem. Quamvis autem de alterius oculi sanatione nihit addat, tamen i/friusque miraculi simititudo suspicionem mihi movet, ne primum ex posteriori malc confictum sit, prwser/im cum de eo sileat anonymus. 88 De frustraneo operarum conatu in dimovendo saxeo loculo nihil etiam Iiabet anonymus, quamvishac in parte simite miracuium aynoscat. Verba ejus accipe : Ergo abbas et Saloco episcopus sepulchrum adiere, et saxeum tegmen tantae magnitudinis, ut vix annisu multorum boum adduci posset, summa facilitate permoverunt, cunctis hoc Dei favore exhilaratis et prae

quam de B. Reginae virginis corporis susceptione concelebrat, fratres charissimi, vestra devotio, adjungitur nova Translatio, qua ipsius ossa veneranda de ligueo vase in argentea
hodiernae,

reposita sunt theca. Gratias itaque debetis Virgini,

immo

illi,

cui certaverat ipsa,

Domino

et

Deo; quia quod praedecessorum vestrorum delatio* per multorum temporum praetermisit curricula, hoc hodie adimplevit vestrae votivae devotionis vigilantia. Quamsiquidem sit inhonestum,

llll.M

tam sacram Virginem

in ligneo jacere vasculo, testatur ipsius Passio vel Vita multiplici tormentorum genere referta testantur et per eam
:

quam plurima facta miracula. Corpus enim, quod

virginitatis condecorat candor,

condecorare de-

bet argenteus color,

quia quae per

argentum
minax
tmns/hti

magnitudine

illius

a lachrymis temperare non

signatur puritas, in Regina fuit mentisintegritas,

quam irrumpere
atrocitas.

valentibus. Denique, qua> de inventis sacris retiqaiis addit, ea improbarc non ausim ; ctenim

nequivit persecutoris

sancta Virgo revera abscisso capitc martyrium consummasse dicitur, ct ejusdcm corpus ae caput

41 Ea siquidem, quam avertere a fidei, quae omnium virtutum mater est, proposito nequivit

seorsum Flaviniaciasservatur; idemque de catena asserit laudatus Violius, de quibus omnibus infra sermo recurret.

persequutoris nequissimi terror, a^quulei poena, timendi carceris horror horroi virgineicorporisdilanians membra, auro, quod omnibus metallis pretiosius est condecoratam debet habere thecam ad tuitionem vestri repraesentans vobis sui corporis gemmam pretiosam. Quia lg itur Susceptionis ipsius Virginis

virgarum laceratio

diem celebratis, celebrare etiam debetis diem sue Translationis, in qua ossa sua videre meruistis, manibus tetigistis, et ad protectionem.
ut dictura est, vestri, in thecam auro argento-

que pohtam reposuistis. Rogate Virginem

ut intercessionibus
,

DIB SEPTIMA SEPTKMBRIS.

intercessionibus vobissubveniat, ab insidiantibus vos eripiat, pestes et erimina a vobissubmoveat,

33

mundo in illud non transitorium nos transferat regnum, in quo vivit ipsa cum Rege coelorum per omnia secula seculorum. Quo tempore ea reliquiarum in pretiosiorem thccam depositio facta sit, mihi plane incompertum
et de hoc transitorio
est
:

qmsprmtermUto, et textumresumo. Qnibtu sic perdicturndominum episcopum AveneteMem,

mjciom
C. S.

nutatis et inventis, eaedexn reliquias iteratoin jurldkereoosuis capsis reposnit : et qnia dictae capsse erant <*,*! r"nmn thmm adeovetercs, verrnibiisqu.M-orrosEe, qnod indipretiosa tamque dignasano tuana m tam vilibus capsis recondi, arbitratus est dominus episcopus cum dicto domino abbate quod dignum foret tres capsas novas

gnum judicavit, tam

vemmiamcn
illa

si

revera antiquitus contigcrit

fuit,

aut theca
si fuerit,

ex solido argento non

ut

aut

ea

jam

antiquitus fuit deperdita, et

,

ipsius loco lignea substituta est

rebit.

mox appa-

Kadem
quiai

reli-

annn

UH1

42 In sa?pe laudata Apologia pag. 123 recitaturaliud instrumcntum authenticum recognitionis rcliquiarum, earumque in novam thccam translationis

ad dictas reliquias reponendum. Qui quidem dominus abbas d uas novas capsas... (> Uk ntur hic aliqua sive ex industria, sive ob detritos
strui

facere con-

charactcres omissa) construere

fecit,

et deinde

anno\AS\

instilutce.

Quoniam

mandavit dictum dominum episcopum accessurum apud dictum Flaviniacum ad praadicta

fa-

vero

secu/.o

cienda.

Tandem

die Veneris in festoS.Laurentii

xvii Flaviniacenses Bencdictinos inter et Alesien-

Franciscanos de S. Reginae corpore qumdam orta fuit controvcrsia, de qua infra breviter agemus, non abs re erit instrumentum istud huic
ses

martyris, decima mensis Augusti, annopraedicto,

Commentario inscrere, prcetermissis iis, quay de aliorum Sanctorum reliquiis in eo referuntur. Est autem tale : In nomine Domini amen. Per hoc praesens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter et sit notum, quod anno Domini millesimo quadringentesimo octuagesimo primo, die vero Dominica, qua in sancta Dei Ecclesia
ad Missae Introitum cantatur Judica me, octava mensis Aprilis, in mei Philippi Estiennot de Flavigneyo Eduensis diocesis, clerici notarii publici
et curiae episcopalis

nostrorum notariorum supra scriptorum ac testium inferius nominatorum praesentia, dicto domino episcopo Avenetensi in dicta ecclesia
in
S. Petri Flaviniacensis existenti, idem dominus abbas Flaviniaci sibi demonstravit duas capsas novas, quas ad ejus requestam idem dominus

cum

episcopus benedixit, sanctificavit et consecravit solemnitatibus fieri solitis: et in eisdem

capsis,
scilicet
;

duabus

in

una corpora sanctocorpora sancti

rum Simonis

et Judae

et in alia

Prsejecti et sanctas Reginaa virginis et mart., ossaque sancti Longini cum prasfata costa boni Latronis, prout supra sunt descripta, in suis sudariis reposuit et

Eduensis jurati, et testium

praesentia,
in

cum

clavibus firmavit, dictas-

inferius

nominatorum
in Christo

ecclesia

que duas capsas in dicta ecclesia seu abbatia

Fiaviniacireliquit.

abbatiali monasterii sancti Petri de Flavigneyo,

reverendo

Patre ac domino, D. Joanne Bobillerii episcopo Avenetensi , reverendissimi in Christo Patris ac domini Joannis Rolini, miseratione divina Cardinalisetepiscopi Eduensis, suffraganeo ac vicario generali in spiritualibus,

45 Dequibus omnibus et singulis przemissis praedictusdominus abbas Flaviniaci petiit et requisivit a nobis

reponuntur.

notariis subscriptis,

unum

vel

plura instrumentum seu instrumentasibi dariet tieri quod et quse sibi concessiraus in hanc for;

eadem abbatia existente comparuit coram eodem reverendus in Christo Pater ac dominus D. Gaufridus de Crisseio abbus ejusdem monasterii Flaviniacensis, necnon magnus Prior, dein
,

mara, subsigillo praefati domini episcopi Avenetensis; praesentibus in dicta inventione venerabilibus et discretis viris, dorainis Bartholomeo de Vevra Curato de sancto Euphranio, dictae Eduensis diocesis procuratore et nomine procuratorio praefati domini Cardinalis et episcopi Eduensis, Castellano Tullionis; providis viris magistro Joanne de Biaco in legibus licentiato,

canus, cantor, sacristaetpluresreligiosiejusdem

monasterii.
ab episwpo
suffraganco

43 Qui quidem humiliter eidem

reverendo

Patri domino episcopo Avenetensi requisierunt,

Augustodunensi

quatenus visitare haberet tres capsas existentes super magnum altare ejusdem monasterii, quaB a longo tempore illuc erant repositae de qua:

Joanne

Fillot,

Joanne Seguin

alias...

habitanti-

rum

visitatione aut inspectione nulla

hominum
quae aut

bus dicti Flaviniaci: et in dicta translatione reverendo in Christo Patre fratre Stephano de Sainct-Moris abbate Ogniaci, nobili et potenti

erat memoria,
quales, aut

nec perinde notitia

domino D. Arturio de Vauldreio

milite,

domino

quorum Sanctorum inibi essent reliquiae reconditae. Qui quidem reverendus Pater, dominus Avenetensis, ad eorum requestam dictas tres capsas visitavit in praesentia dicti reve-

de Saint Falon, nobilibus viris Nicolao de Crisseyo domino de Venereyo, Guyoto Damas domino de Villiers, Antonio Poinsot domino de DefFan, Guidone Lothier domino de Ternot, Joanne
Chassault, Joanne de Saintville... Providis
viris,

sorum
*/.

rendi Patris domini abbatis et pluriumreligiodicti monasterii supradictorum, necnon

magistris Joanne de Biaco, Girardo Fourcault,

congre-

plurium
divina et
litteris

gatarum

personarum ibt congregatorum * ad verbum Dei audienda. Inquibus tribus

Reginardo le Bondre, Martino Bisot jurisperitis, JoanneMorelli,JoanneFillot, ChristianetoQuarrey, Perenaeto

Fillots,

capsisinvenitreliquias, quaesequuntur,

cum

suis
;

Mometo

Messier,

habi-

seu
:

brivetis testimonialibus annexatis

tantibus dicti Flaviniaci, Stephano de Barres de

videlicet

Bibone, et pluribus
aposto-

aliis

testibus ad prffimissa

Majorem partem corporum sanctorum

vocatis specialiter et rogatis. Signatum, Estiennot. Armenditi. Ita in laudata. Apologia, qraeob

lorum Simonis et Judae Thadaei. Item majorem partem corporissanctaeReginae

virginiset martyris.
episcopi et martyris

Item majorem partem corporis sancti Praejecti quodlibet per se seorsum in sudario suo decenti et honesto, non corroso, necatineis, vermibus, vel quibuscumque aliis Ifiesionibus maculato aut contaminato. 44 Subduntur aliorum Sanctorum reliquice,
;

rattonemsupra assignatam hic refcrcnda censui. Denique Ms. Flaviniacense jam supra laudatwn docet, anno 1659 novam rursus thecam prioribus tum magnitudine, tum artifieio prcestantiorem confectam, in eaque sacras Martyris retiquias a chirurgis pra?vie recognitas, a Rev. adm. domino Saulnier, quem iltustrissimus Ludovicus Doni
d'Attichi/

ad

id delegavcrat, repositas fuisse.

Septembris Tomus

III.

40 Porro

;w

DE
46 Porro
itt

S.

KEGINA VIIUUNK MARTYRK

reli

UCIVKK
c. s.
Fjuimciuiitav
0$$a annis

cctera, qtUJB

ad Flaviniacemes
lattdaft/s

gmaS

iitrfincitt,

expcdiamits ;

Apota-

ipsiusmct verba Lafiitc <:, aut dctraxissevidear, otiam duhirtrsa icctori exhibco. Noquo
(iattico

|649t 16W
necognfta,

anno 1049 oista scribitj Sanctee lipstmothecam tusfratamquc fuisse per die 27 Jalii inspectam Phiiibcrtniii Lamhrij mcdiciiuc doctorem,et Nkohiaui
/{"itrrc

tas de eo,

quod nuper

in

eommune Franote

bo-

de cujus vita peno nura pnostitit regi nostro, salutem a Deo srat, oisi ipsa ipsius

deploratum
obtinuisset,

trstimo/iiitin,

thintrgum, qi/orttm aitfhe/iticum a/iortmique, qui adfacrtmt, wnnma

;

recitatpag,

\:r,

/luttf reliquias in

verum egonelongiorsim, dum~ illa repertas earitm verbis ex

quemadmodura obtinuerat nativitaquantum coHujere tem. De Ludovico XIV agit, 1649 in epistoia illa cdita anno eo, qttod
ticet

ex

Diligenter et exacte inspeximus, mquiunt, ossa in hactheca oontenta, qu&pro genuinis S. Reginse virginiset martyris Alesiensis in diceeesi Augustodunensi, antiquiGattico Latine recensebo.

dicatur. beneficium nuper impetratum ipsi cpiscopo, 19 De altcro miraculo, qttod

ad

Claudim
fKistrti <i>isvo-

ciarius

fpicmepistolainscr/bitur,obtigisscaffrinat,paii/ti loquitur in lucc verba: Dico, illustrissime

,

pm

Auguato-

dunensin

domine

quod tota Francia atque

ipsae exterao

tus ostenduntur

inter quse ossa

deprehendimus

nationes admiratae sunt velut prodigium nostro

seculo insolens, te gloriosius quam Phoenix in medio suorum cinerum resurgat, resusoitatum
fuisse per radios

duo brachia ejusdem magnitudinis ac crassitudinis, duos cubitos et duos radios sequales cum multis vertebris, aliquotpartesischii, fragmenta costarum, qusedam ossa metacarpi, nmltaque alia seu integra, seu notabilia fragmenta. Prmtereapag. 131 aliud instrume/itum produxerat impectionis, a/tno 1651 die 9 Augusti facta? per
aiterum mcd/cime doctorem
preeter super
ct tres ehirurgos,

amoris plenos

quos ipsa
,

in

cum domini moribunda membra tua vibravit parentes tui te ad ipsius tumbam velut ad suae spei incunabula detulerunt, visuri miraculum amoris ipsius, quo fateri tenebantur, se jam non
auctores, sed testes esse tuae nativitatis. Hcpc insignc tamen licct oratorie exornata sint,

qut

enumerata
os

testantur, se in theca re-

perisse

unum

femoris

cum

ossibus crurum,

quoddam miracutum

insinuant,

quae integra sunt et mutuo quadrant. Postpauca subdunt: Quae omnia ossa asserimus esse ejusdera corporis propter mutuam eorum partium syrapathiam et connectionera. Ha?c ipsi: at unde factum sit, ut posteriores lustratores plura ossa
repererintj

tur auctor ausurus fuisse

quod non videad ipsum itlustrissi-

mum
tisset.

scribere

si

de facti veritate non constiet alio beneficio,

non

satis assequor,

nisi forte priores alia ossa integra

ossa femoris ac

crurum

i/iter

per cum- apud ijusdim rcHquias prodem cpiscopum obtento, rursum meminit in Apo- digiusr stninsubjungo : Illustrissi- tus. logia verbis, gum Latine muset reverendissimus dominus Claudius de la
50

De eodem simul

comprehe/tderint.
aliaque
Satictw reliquiai Flavi-

47 Proiter jam recensitas reliquias, alice qua>-

dam pret/os/s
tur, tcste

thccis

separat/m inclusa? asservan-

niaci asserr/rfffi.

In primis cap. xvn Vita? asserit, sanctce Mart/jris cor etiamnum incorruptum servari. De eodcm mentto fit i?i instrumettto mox citato, inquo hcec tego: Vidiraus.. substaneodem
Violio.

tiam cordis, crassitudinis ovi columbini insertara

pixidi

Magdalenede Ragny...adexemplumdecessorum suorum usque a Jona episcopo, saepe ad hunc sacrum locum venit ac specialiter anno 1643, quo vota sua et gratiarum actiones persolvit pro obtenta sanitate per meritaac patrocinium gloriosse sanctse Reginae, quse anno 1620 insigne in ipsius favorem miraculum operata fuerat Flaviniaci, dum desperata ab omnibus medicis sa:

argenteae

in

formam

cordis elaboratae.

lute sua, eo deferri se jussit, ut voti sui tinem

Deinde visitur Sanctce cranium inclusum busto ex arcjento dcaurafo, multisque gemmis et gentilittis
ac nominatim Francia? et Castelke exorBustum istud, sive caput argenteum, si Violio credimtts, S. Ludovicus Francorum rex olim donavit, et aliquot Burgundim duces postea variis donariis locupletarunt. Prmterca mandibula inferiorac qucedam cercicis pars in suis pariter argenscutis,

operiretur,quemceleriterconsecutusest...Hujus miraculi certam fidem ipsemet ore proprio mihi fecit. Porro taudatus Claudius anno, quo mira-

nato.

culum istud
St/mphoriani

ipsi

collatum

est,

erat Prior sancti

Ordinis S. Augustiniet Cari-loci Ordinis Benedicti, regigue a sanctioribns consiliis, ac demum anno 1621

prope

Augustodunum

lcis thecis

venerationi exponuntur. Servatur etiam ibidem catena, qua Sancta in carcerediu dctenta
torta dicitur
;

Augustodunensis episcopus designatus, ut aiunt Galtia? Christiayice scriptores tom. IV, col. 426. Unde discimus, quod dum supra dicuntur parentes illum eo detulisse, id ita intelligendum sit, ut parentes sive consilio sive opera sua vel forte utroque illum Ftaviniacum dcportandum cura-

muttumquc

sed quo idoneo auctore,

est.

mihiplane incompertum

Violius

eam simul

cum corpore

Mart/jris in Atesiensi sepulcro inven-

tam scribit ; at deeadem nihil habet Translationis auctor anonymus\ sed nec ipse Violius uthmi
pro se scriptorem laudat: itaut'suspicari liceat, istam catena: invcnfionem non nisi conjecturis aut
jiopidari traditione inniti.
H>j Franciai

verint.

51 His subjungo niacensi

tria

alia

quce ex Flavi-

Crus miiabilitei-

archivo

mecum communicata
,

sunt

sanatum

qumque Latine versa

servata tamen,

quantum

salutarem

Sanctm opem
' i

i" itus.

Re<;ina> reliquiis sermonem ittstituimus, prhisquam huneparagraphum ftniam, qumdam addenda censiti miracula per Sanctm hivocationem aut per ejusdem reliquiarum venerationem impetrata. Etcnim licet miracula infra edituri simus, sunt tamen queedam recentiora, quibus edendis ibi
S.

48 Quoniam vero de Flaviniaccnsibus

sermo patitur , Gattica phrasi , lectori exhibco. 18 Septerabris, 1635 circa meridiem Flaviniaci
in abbatia
dicecesis
reliquiae
S.

Petri,

Ordinis
,

S.

Benedicti,

Augustodunensis

in

qua requiescunt

S. Reginae, personaliter comparuit Matthaeo notario regio et apostolico Petrus Courtet raercator * habitans Antverpia?,

coram
in

Qallice e$t

paroecia

non erit. Viotius in epistola sua ad illustrissimum Claudium de la Magdatenede ftagny rpiscopttm Angustodunensem, Vitce et Apohgia seepe laudatispreefim,geminum seu miranthim sett bcneficium cammemorat, quod tamen non s<itis explicat, guia, quantum apparet, satis notum supponit : quare, ne quid iis addidisse
ioct/s

aptus

S. Georgii

dioecesis...

(Antver- mercier

piensis excidit) et nobis declaravit, quod abhinc quatuor circiter annis afflictus fuerit fortuito

malo

in tibia dextera, quod malum oinnem ipsi carneraconsumpseratetpartemnervorumagenu usque ad plantam pedis, continuatamque fuerit in tali statu per quatuor annos, quodque al> omnibus chirurgis, medicis aliisque medicinae

peritis

DIB SEPTIMA SEPTKMHRIS.

A.

36
AIXTOilK
<:
'

peritifl Curatua fueiit absqueeo quod ullam medelam aut solatium consequi potuerit, nisi per firmam integramque devotionem et votum ad Deum et ad peregrinationem dominaR 5. Reginae, quo voto facto, circa 15 mensis Julii ultimo elapsi, extemplo sanatus est et malum desiit, tibiaque rursum carne sua instructa est et sine

gnatnm

a dicto Martino Matthaeo servatur apud

*

dictum Tiersot
54 Eac
12

notarium.

(diem hanc divfnwe deaui, quia dubte scripta est in utroque apographo) Septembris, 1700 Flaviniaci in ingressu ecclesi abba*

al.

Tlr<Ol

alii parflfytUo

'gresswt eoUfr

tialis S. Petri finitis

prout ipse nobis demonstravit ostenditque, et ipse attestatus est litteris domini parochi suaj paroeciae hic subnexis. Cujus rei instrumentum authenticum datur per me notarium regium et apostolicum, ut valeat quantum neulla fistula,

Vesperis in pnesentia infra tus. *sous nominatorum coram Nicolao Maillard m grand regio in dicto loco personaliter cornparuit Joannes Raille, filius Joannis Raille mercatoris chartarii

le

portail

habitantis in Plombieres prope Divionem,

qui coram omnibus infra nominatis declaravit, quod jam plus quam abhinc anno paralyticufl el

quod instrumentum subscriptum est ab omnibus Religiosis abbatiae, uti et a Priore Petro Courtet et a notario regio. Hucusque Ms. nostrum Gallicum, quod quantum licuit, de vo-bo adverbum Latine reddidi. PofTO litterce parochi Antverpicnsis, quce instrumento subnexce supra dicuntur , in Ms. nostro desunt : verum cum
cesse est
:

utroque crure captus fuerit, ita ut sine fulcro incedere aut pedibus consistere non valens, ex
patris sui consilio

votum
:

fecerit

dominze S. Re-

ginae et ad reliquias ejus

quodque ad explendam

devotionem suam se asino vehi curaverit, veneritque hodie in dictam ecclesiam, ubi incurvatus et dicti fulcri ope devotionem suam explevit eo
successu,

prceter prcedicta nihil continere potuerint

,

quod

ut patrocinio dictae sanctae Reginae,

wjjcus

simut

et

hucfaciat parum refert. Nunc aliudaccipe. 52 In abbatia S. Petri Flaviniacensis in choro

hac abbatia.quiescentibus, Deus ipsum exaudierit, et ipse subito sese sanatum

reliquiis ejus in

paralyticus

an ^ e princeps altare ad finem Missa? celebratae

per

senserit

Dominum Joannem
Joannis Reomensis

Rose, parochum ecclesiae

*,

B
Moutier S. Jean

S. Joannis Baptistae
S.

in

pago de Byery prope hac die 29Junii, 1643

et, ut apparet, donatum facultate gradiendi sine dicto suo fulcro, quod statim dimisit et offert. Qua de re ego rogatus concessi reve-

circa

horam decimam matutinam, coram me

notario regio et apostolico

Martino Matthaeo
dicti Flaviniaci

rendoPatri thesaurario hoc instrumentum, confirmatum a quinque personis ex dicto Plombieres, quae subnotarunt uti etiam sex e praecipuis Flaviniacensibus.

personaliter comparuerunt dialii incolae dicti

ctus

dominus Joannes Rose parochus, Carolus

Byery, qui de-

Perdrisat et sex
dius Perdrisat,

clararunt, quod anni elapsi

filius dicti

mense Augusto ClauCaroli hic praesentis,

variolorum malo laborare cceperit et ex dicto malo itaafflictus fuerit, ut visum et brachiorum crurumque usum amiserit, nequienssesustinere

V.

Utrum

S. Reginse

corpus

aut incedere, nisi ope fulcrorum quodque in hujusmodi statu quatuor menses permanserit absque ulla spe medelae aut valetudinis recupe;

vel reliquias

aliquas posse-

derint Osnabrugenses.

randae.
mratvs:

mater advertedomino parocho, se pro dicto Claudio Perdrisat filio suo votum Deo et dominae S. Reginae facere; expectantes tempus commodum, quo dictum votum hic solverent,
53

Quod cum

ipsius pater et

rent, declararunt dicto

Qua? hucusque attulimus, posscssionem corporis S.

Sub mcdittm
see. xvii ft*
ufttl
h'S(

Reginse Flaviniacensibus Benedictinis

vindicant : at circa

medium

seculi

xvn qna?dam

statuerunt novemdiali devotione, in templo dicti Biery supplicare ad implorandam divinam misericordiam et intercessionem virginis S. Reginse quod et fecerunt, flagitantes dictum do:

orta est controversia prcedictos Benedictinos inter etAlesienses Franciscanos de Observantia, quorum

minum parochum,

ut dictis

novem diebus

san:

ctam Missam ex ipsorum voto celebraret quodque cum coepissent curari dictum Claudium deportandum ad dictam ecclesiam, a primo die
spesmitigandimali affulserit,etper gratiam Dei, dictaeque sanctae Virginis intercessionem ante
finitam dictam novemdialem devotionem dictus Claudius Perdrisat plena integraque sanatione donatus fuerittam visus quammembrorum suo-

postremi notabiles reliquias, quas S. Reginae Alesiensis esse contendebant , Osnabrugo WestphalicB urbe acceperant, ac propterea ejusdem Sanctce corpus a Carolo Magno eo delatum fuisse,

propugnabant. Nolim equidem huic controversia judicium meum interponere, tum quod Franciscanorum apologice, i?i hoc argumentum conscriptos, ad manus meas non pervenerint et eas solum
,

habeam

quas pro Fiaviniacensibus Georgius , Violios vidgavit: tum etiam quod illustrissimus Gabrict de Roquette, episcopus Augustodunensis
ct

rum, quemadmodum liquet, cum dicti pater et mater ejus cum ipso venerunt acturi gratias Deo et dictae Sanctae in hoc templo, ubi requiescunt reliquiae ejus, offerentes in anathema reverendo viro Fratri Benigno D'Aubenton

anno 1693 utrique parti silentium imposuerit

suas cuique reliquias permiserit exponi. Verumtamen cum instituti nostri ratio postuiare videatur, ne
litis

eam omnino prcetereamus, occasionem primum exponemus ; deinde quid de Osna~

S,

magno

Priori et sacristae dictae abbatiae, fulcra,

infir-

brugensibus

Reginse reliquiis probabiliter cenGorpora Regiiur

quibus dictus Claudius ad sustentandum se

seri possit, discutiemus.

mitatis suee tempore utebatur. Ex quorum igitur testimoniorum fide ego dictus notarius hoc

meum

instrumentum authenticum
;

confeci,

et

56 Occasionem natce controversice Viotius in dt Apohgia sua secunda pag. 4 et sequenti exponit S. inhuncfere modum. Cum anno 1648 excellmtissimus

concessi acta assertionis dicti domini parochi in verbo sacerdotis et subsignarunt dicto instru-

dux Longuevillim, Francits legatus ad Wcstphalicam pacem conciliandam Monasteni

Fran-

mento quatuordecim personae die et anno ut supra. Autographum hujus instrumenti subsi-

versaretur, R. P. Franciscus Marmesse sacris conciscanus de Observantia, qui ipsi a fessionibus

36

DR

S.

REGINA VIRGINE MARTYUK

Rcgiiuo virginis et martjris, Hermago etaliorumseptem faota rae patriarch, Rrocopii Engelberto anno 1812, in crastino sub episcopo

UJCT0RE
c. s.

reUssionibus crat, ejusdem ducis opera insignes partem de osse radii UquiaSj magnam scilicet

rum

S.

brachialis S. Regiiuv, cujus corpus Osnabrugi ac servari ctrdcbatur, ah illustrissimo episcopo

S.

Joannis Baptistre.
60

capituio impetravitj easque ab archiepiscopo Parisiensi ct episcopo Augustodunensi rite qpprobatas,

Ex

ista

exponcndas dedit Franciscanis

suis,

qtrfbus

A/esiense sanctce Martyris sacellum

tum nuper

traditum fuerat. Mgrc, ncc immcrito, id tulerunt Flaviniacenses Benedictinit qui cumjam ab octo
fcrc seculis in sacri istius depositi possessione se crederent, passi non sunt ex ea deturbari. Quid

et videlicet verre Crucis

quentia: Idem gnusj et alii principes sui successoivs, eamdem ecclesiam (Osnabrugensem) donis spiritualibus thesauro longe nobiliori sublimarunt; parte
Crispini et Crispiani
et

Exaltatinnis relatione excerpsi scdominus imperator (Carolus Ma-

qiur.dam

monumcnta

rum,

rum

Domini ac SS. Apostolomartyrum, confessovirginum plurimarum quarum reliquia:

multa ? post varias conciliationis vias nequicquam

tentaias,

runt.

utrimque libelli sive apotogice prodiePro Alesiensibus scripsit primum P. Mar-

rumquaedamsuntsubsigillisinclusicinaltaribus; aliae vero solemnibus ecclesia) processionibuset

letaniis deportantur. Beatac
ginis,

autem Regina^

vir-

messius , ac deinde

quidam anonymus

hisce

P. Georgius Viole Benedictinus Congregationis

Hermagora? patriarchae, Procopii et aliorum septem numero profunde in terra sub altari

S.

Mauri duas Apologias opposuit, annis 1649

57

ct

summo

praadictae ecdesiae, reliquiae reconditae a

1653 typis Parisicnsibus excusas.

intei

tinos

Henedk Flawiia

Non

fuisset nccesse eo devenire, si

non

ea-

tempore, cujus non erat memoria, collapsse erant inter capsas ligneas vetustate consumptas. Quas
pius et misericors Dominus omnia rite dispensans ad ipsorum Sanctorum venerationem et salutem hominum dignatus estrevelare, et eas

dem

sacri corporis pars,

quam

Alesienses expo-

censes, et

nebant, inter Flaviniacenses reliquias eodem tem-

Franciscanos
Alesienses.

pore reccnsita fuisset : etenim cum ex medicorum chirurgorumque testimonio, de quo supra num. 43 egimus, colligere liceat, nonnullas corporis
partes

apud

Flaviniacenses desiderari,

lis

faciie
alte-

componi poterat, dicendo earum unam aut

ram olim Osnabrugum transtatam fuisse ; verum cum in reliquiarum recensione annis 1G49 et 1651
duo radii brachiorum expresse numerarentur, omnis ftniend<B litis prceclusa via erat, nisi aut Franciscani translationem Osnabrugum factam probarent, aut Benedictini eamdem commentitiam ostenderent. Eo igitur difficultas omnis redit:
a prcedictis chirurgica?
artis peritis facta,
gistis

reverendus Pater dominus Engelbertus episcopus Osnabrugensis, utpote suo adventui divinitus reservatas, quanta decebat devotione, cura praelatis suis, convocato ad hoc episcopatus sui populo, de sub altari sustulit, multis ad hoc ea-

a Chrihonorarentur, anno Domini 1312 in crastino B. Joannis Baptistae solemniter exaltavit. Qua exaltatione solemnizata, praedicti Sancti tamquam lucerna super candelabrum, in apertoad salutem Christi fidelium expositi impetrabant a Domino Jesu
indiciis excitatus;et inecclesia, ubi
sti

rum

fidelibus fn publico devotius

quare cgo, missis ceteris, quoe a laudatis apoloutrimque proferuntur solum hic examinabo, quid de ca translatione verisimile appareat.
,

/Von fuit
totutn corpus

58 Induci nonpossum, ut credam, totum S. Reginse corpus aut etiam majorem ejusdem partem

Ciiristo suoruni praerogativa meritorum quam pluribustribulationum consolationem, etde universis aegritudinibus sanitatem de quibus remediis innumeris sequens scriptum aliqua, sed
;

trauslatum Os-

nabrvQum

Osnabrwjum umquam trauslatam fuisse : obstant enim monumenta 3 et A allata, qua? corporis
posscssionem Flaviniacensibus vindicant, donec eorum fides ac sinceritas majori auctoritate ele-

pauca declarat. Subduntur sedecim miracula ope S. Reginae aliorumque Sanctorum impetrata. 61 Breviarium Osnabrugense, anno 1516 Moguntice editum, recitat
Translationis ,

ecdesice

addiem 22 Junii Officium seu potius Inventionis corporum

:

Osnabrugen
sis >

Hoc sensu iibenter subscribo eruditorum Altissiodorensium judicio, de quo in Ms. Papevetur.

SS. Crispini et Crispiniani aliorumque Sanctorum, quorum nomina non exprimit verum cum
pro?ter orationem deprcedictis sanctis

brochii libello de suo in

Belgium ex

Italia reditu

hwc lego: Corpus

translatum abbatiam Minoritae brachium ostendunt, sed ex Germania acceptum quod translationem sup:

Reginae) olim Flaviniacum vicinam {Aksice) Benedictinorum

(S.

ponit;

quam omnino commentitiam

esse viri

inter Altissiodorenses docti pro certo habent. Itaque id unum tantummodo inquiram, utrum

martyribus etiam collectam de S. Regina virgine martyre prwscribat, liaud dubie hujus Virginis reliquias inter ceteras rcpertas fuisse supponitur ; cumque in Ms. codice Gamansii ea inventio contigisse notetur anno 1312 circa festum S. Joannis Baptistm videtur eadem csse cum illa quam
, ,

superiori

numero retulimus ;

aliqua notabilis sacri depositi pars

ad Osnabru-

modo

enarretur.

propvnuntur
tarnen

genses olim delata fuisse probabiiiter dici possit. 59 Extat in museo nostro codex quidarn continens varia Mss.,

non eodem Lectionum auctor eadem fere de

licet

ad

res

Germanicas spectantia,
nostrce sacerdos

quee P. Gamansius Socielatis

collegit
et

Majoribus

Carolo Magno, quce supra diximus, prcefatus, inventionem prcedictorum corporum exponit in ho?cverba: In quadam solemnitate decano ecclesiae, post matutinas Laudes se ad*dormitioreponenti, visio apparuit hujuscemodi videbatur namque eidera, quod ipse devotionis causain circuitu summi altarisdeambulans, balneum inveniret audiensque in ea conbalneantium voces, iratus, quoniam irreverentia
: :

Jiostris

transmisit.

Inter

nem

autem tegitur catalogus sanctarum retiquiarum ecctesice Osnabrugensis in hunc mocctera

De^ reliquiis gloriosis praesentis capsell : de S. Regina. In hoc loco requiescit corpus B. Heginae virginis, quse fuit filia cujusdam Clementis regis gentilis, et passa est septimo Idus Septembris sub Maximiano imperatore et Olybrio prsside in Alesia civitate. Quee

dum

Ioco

sancto

fieret,

operimentum

balnei

abjiciens:

quo abjecto, juvenes pulcherrimos vultu et speciosissimas virgines in eo conspexerat, et statim post hoc evigilavit revolvensque vir
:

dum

duce-

retur ad supplicium, columba de coelo veniens coronam in ore portavit et dixit Veni Regina in requiem Christi beata es, quaehanccoronam
: ;

devotus,

undeMiaecsibi
vit etsoranura

visio

a Deo, an non, iterum quiel.

ineruisti. Prceterea recitatur Exaltatio reliquia-

caneret,sederetquejuxtaa)tareinparte Australicum

suum complevit. 62 Curaque suramam Missam ex more

an essH

duobus

, : ,

DIB 8EPTIMA 8EPTEMBRJ8.

dnobus canonicis, diacono et subdiacono, donec
t

:?7

ejuedemmensis, Quod autem

aita,

Septembrh tum
>

AUCTOBB
C. S.

jua docent

alicvjus
s. RegintB

reHquia*

graduale Alleluia et sequentia decantarentur; inter sedendum aperuit eisdem praedictam suam visionem. Qui responderunt singuli, quod et ipsi Matutinis expletis per omnia similem visionem
habuissent. Stupefacti itaque tam decanus,quam

quam

Alesiensis

Etegina colatur, patei ea

in

ipsis

guibm Alesien Reginaa martyrium exejusdem mlgatu AetU recitatur. Nihil autem simile de S. Regzna Urmlana virgine
in prcedicto Breviario potuireperire. iucumintelligi
n&fuearil de
S.

Breviarii lecUonibm

concelebrantes adverterunt, inanem non esse

vi-

65 Quinimo de Ursuuzna? virgink reliquih

,

sionem

omnibus eodem tempore visam communique desuper communicato consilio totius capituli, dictum locum longa negligentia clausum aperientes, invenerunt in eodem praedictorum
sic
;

telliginonposse, quaesupradeS. Regin* invcntione retulimus liquet ea Crombaehi

nostri

He/fim

martyrum
dita

(Crispini et Crispiniani) corpora in

Mndkiis Ursulanis torn.U, tib. VUl,cap. xxvm ubi tempus, quo reliquiai S. Reginm virginh ex consortio Uhulano Osnahrugurn delatai sunt, h,
verbis designat

thecis distinctis,

cum

cum multisaliis reliquiis reconlaminis plumbeis, quibus singulorum

nomina fuerunt exarata. Mox subdit, pratdktas Sanctorum rcliquias variis in locis, in eadem tamen ecclesia, honorifice depositas fuisse. Multum quidem utraque narratio variat, sed ob rationes mox allegatas videtur eadcm, quce supra, inventio

: Supererat membrana cathedralis ecclesia; (Osnubrugemis) pervetusta, ante trecentos et plures annos exarata, et a loci di-

mecum communicata, in qua tam hierothecarum, quarn norninum describitur, quarum ossa et Jipsana in illis congnissimo praesule
designatio

designari, atgue intcr speciosissimas virgines

tinenturhoc exemplo Ha> sunt reliquife ecclesiae Osnabrugensis datee sub annum Domini
:

in
ibi olim aervatas,

somnis conspectas S. Regina una fuisse. 63 De eadem proculdubio inventione loquitur

1343, et per

reverendum

in Christo

Patrem ac

Erdwinus Erdmannus in Chronico episcoporum Osnabrugcnsium, circa finem scculi xv, aut inixvi conscripto, apud Henrkum Meibomium Rerum Germanicarum tom. II, paq. 224; ubi sic habet : Circa haec tempora corpora in capsa S. Reginae translata sunt in ecclesia Osnaburgensi locata. Qua de re sequentes hosce vcrsus
tio

dominum Godefridum de Arnsberg, Osnabrugensera episcopum, in suis locis circa summa altare dictag ecclesiae reverenter reconditse.... In capsella a dextris altaris summi in latere versus
rii...

Austrum positarequiescit corpus S. PermeIn prasdicta eadem capsella... positae sunt

,

reliquiae aliae de prgedicta societate 11 mil. Virg. et Mart. scilicet S. Ursulas magn&e,... S. Re-

subnectit

Anno milleno, trecenteno, duodeno Corpora translata sacra sunt hac aede locata. Hac in clausura Sanctorum corpora plura Insuper hic lecta conservantur bene tecta. Rursum in eodem Chronico pag. 255 loquens de requadam ab Osnabrugcnsibus contrahostes prospere gesta inter annos 1437 et 1441 ejusdem
,

ginaevirginisejusdemsocietatis. Deinde in dictorum confirmationem recenset Instrumentum

inventionis et elevationis S. Permerii episcopi Cremonensis factae anno 1645, quo illustrissimusdominusFranciscus Guitielmus, episcopus Osnabrugensis, qui tum temporis Upsa-

autenticum

nothecam S. Permerii

lustraverat,

eadem habet

prcedicta urbe cultus Haec fiebant in die Sanctae Reginae virginis, cujus sanctum corpus inecclesia Osnaburgensi cum magna veneratione est reconditum fuitque ad honorem Dei et S. Reginse a
et celebris ipsius in
:

Sanctw
ita

meminit

de translatione pro?dictarum reliquiarum anno 1343 per episcopum Godefridum comitem de Arnsberg Colonia Agrippina Osnabrugum facta,
et reliquias S.

Reginae virginis ejusdem Societa-

Ursulance in eadem tipsanotheca a se repertas expresse recenset.

tis

domino Joanne Praeposito

institutum, quia in
illo

ecclesiae S.

Johannis

QQ Ejtera,

his,

inquam,

tiquet,

invcntionem

et ce-

e consortio

die defertur per circui-

qum supra memoravimus, ad sanctam Re:

Ursulano
bile est.

tum capsa deaurata S. Reginaecum multissanctis corporibus ibidem inclusis, quod omnes proconsules, consules, civitatispraesidentes, praesentias

ginam Ursulw sociam pertinere non posse

hujus non improba-

enim reliquice primum anno 1343 Colonia Aggrippina Osnabrugum tramlata? dicuntur, id est trigintaannos postquam contigit inventio rcliquiarum S. Regince aliorumque Sanctorum in Osnabrugensi cathedrali ecclesia jam tum antiquitus depositarum. Deinde S. Reginw virginis
,

habent cum canonicis

mttasque
fuisse
:

ecclesiae saepe dictse.

64
cta

Ex dictis
obtinuerit,

dubitari nequit, quin aliqua sanculin

quce

Regina virgo olim celebrem Osnabrugi

ejusdemque sacrce
rcliquice

mftnwnenta

tum

ibklem habita> fucrint veneratione. Atnon ccquc certumest, an Regina ista Alesiensis sit,a?i altera, cum inter Osnabrugenses reliquias etiam
recenseantur aliquce S. Regince virginis ac martt/ris, ex societate Ursulana. Multa tamen sunt,
quat suadeant, prcsdicta

magna

Ursulance reliquias, anno 1343, una cum corpore S. Permerii retiquisque Colonia acceptas et in S. Pcnnerii iipsanotheca acclusas , Fran-

omnia de

Alesiensi

Marvcrba

tyre intelligenda
catalogi, quce

esse.

Nam

hi primis

ncis Mss. dedimus, licet S.

regis

num. 59 ex Gamansii collectaReginam perperam

tamen, qucenam olim
istius thecce reliquiis

filiam faciant, et de catalogi antiquitate

constet, docent

Guiiklmus Osnabrugensis antistes anno 1645 in eadem theca reperit, easque post multas alias recensuit : ita ut pateat, eas ad id usque tempus numquam inde eductas et in aliam thecam translatas fuisse : at Rcgina, de qua Inventio agit,jam ab anno 1312 thccamhabuit,sais lipsanis prcecipue dcstinatum, cum capsa S. Reciscus

mihi non
fuerit

ginae appelletur

ut ex

num. 63

liquet.

Xcque

Omabrugensium de
,

alterius fuisse vklctur capsa doaui ata S. Regina?,

opinio.

Secundo Osnabrugense Rreviarium, anno

cujus fcstum Osnabrugi

jam agebatur

ante an-

prceter festum Inventionis 1515 vutgatum dc quo consule num. 61, particulare Qfficium S. Regine Alesiensis prcescribit ad diem 7 Septembris ; quemadmodum etiam aliorum Sancto-

num
ginis

1441, adeoque antc crceptas S. Regina? vir-

Ursutanm reliquias ea capsafacta

e;r

videtur.

67 Igitur

hactenus

disputatis

apparet

alicujus S. Regina? sacra lispana Osnabruyi in

celebri veneratione fuisse, priusquam alterius Reginw, unius ex S. Ursulw sociabus reliquiw eo de/errentur; et tkct non ubiquv in a/kgatis mouu,

rum, quorum corpora cum S. Regince

invcnta superius dicta sunt,
videticet Crispini et

reliquiis

ProcopiiadS

Julii

memoriam Crispiniani ad 25 et Hermagorce ad

cclebrat

Octobris

12 diem

mentis exprimatui; priora lipsana fuisse sancto? Martyris

38

DE

S.

REGINA VIRGINK MARTYRE

nullas om rumtamen hinc neutiguam seguim, Atetowfc religuias olim Osnw ninoS. Rsgin

kUCTORE
C.
S.

aHquas &mct<r nostra

rvKgutos

kanc Martoris Alesiensis > verisimile tamen est. designari, tum guia de hacpta Reginee nomme non de alia ticutare festum celebratum fuerit,
mdacatalogi verbanum. 59 data illam diserte exprimwu\ </ alicujus Regince reliquice diu <mte
/ i/f/i

D
qum
aliiS

ftork

oum

brugi fuisse
existimarit

etenim guiod
mi

istius sedis

episcopus

fiimn.i

iartem de osse radii id oriri potutt ex con brachialis esse S. Reginse,

confwm

eam

iltm delatai

Ursuianoe oirgmis excepta lipsana, in Osnabrur

gensi ecciesia deposit&j invenUegue dicuntur;tum denigue guod circa medium secuH xvn adhuc ea fuerit Osnabrugensis episcopi ct canonicorum opinio, dum religuiasS. Reginae Aiesiensis Patri

fusione reliquiarum,

guam Ms

Itirrti/to

//ts/-

Hermagorae
altari

Ri^iniu virginis, >this cerbis : KoaUv auf.mi patriarchse, Procopii et aliorum corin terra

porum septem numero profunde

sub

summo

prsedictae ecclesise (Osnabrugensis)

Francisco Marmesse se concessisse arbitrati sunt, lla-r omnia suspicionem mihi movent, aliguas

reliquise reconditse a

memoria,

collapsse erant inter

tempore, cujus non erat capsas ligneas

Reginse Aiisiensisreliguiasrevera Osnabrugum olim translatas, ibidemque in venerat&one habitas

S.

vetustate consumptas. Einc, inquam, ficri potuit,

fuisse

sed a quo ea translatio instituta

sit,

divi-

qua ut S. Reginse religuim aliis miscerentur; ex natunt erat fieri, ut OS atiquod, quod confusione
alterius Sancticrat,pro osse S. Reginse haberetur. videntuT t>i70 Porro cu/n hucusgue de S. Reginee reliquiis men Qsnabrnveritatis amore disputaOsnabrugensibus ex solo

non tamen snh Carolo

nare nonposswn. 08 Violius in Apologia scribit, Franciscanos Alesienses contcndisse, eam factam esse a Carolo

Magno, atgue

in

eam rem

citasse testhno/tium

verim, dissimulare non

possum,monumenla

gueB

genses suam

opinionem
deseruissr

iltustrissimi episcopi et capituii 0$nabrugensis t in

pro

quo apud Violium GalUcc

,

d/citur,

Corpus S. Re-

ex Gamansii collcctaneis Mss. attutimus, omnino incertas esse auctoritatis, atgue adeo nec
iis

ginae virginis et martyris Alesiensis, dicecesis

certo cis credi posse; prcescrtint cuni

Augustodunensis in Franciam delatum fuisse abhinc novem fere seculis per S. Carolum Magnum cum in Saxonia conderet fundaretque ecclesiam Osnabrugensem, in quam praedictum
,

quam rum discrepei ; inscriptio autem theea>,pra>terquarn

ventionis relatio,

citavimus,

gemina htmiduo non pa-

sacrum corpus cum aliis reliquiis transtulit. Verum ophtionem istam idem Violius solide refutat, ostenditgue idem illud corpus regnante Carolo
,

quod dubim antiquttatis sit, certe vitiosa sit, dum Sanctam cujusdam Clementis regis gentilis/?liam facit. Censui tamen, lectori non ingratum
forc, si ea licet

bus monumentis Osnabritge/isium de

dubia proferrem, ut pateret, quiS. Reginae

ititi

CaIvo,CarotiMagninepote,etiamAIesiccquievisse,

nostrm reliquiis opinio

videatur.

Verumtamen

indcque

dcmumanno

864 avenerabili Egilo Fla-

viniacensi abbate, Salacone episcopo vices Joncr

Augustodunensis antistitis gcrente, Flaviniacum translatum esse. Non v/dco, tamen, cur aliquam ejusdem corporis partem Osnabrugenses postmo-

Osnabrugenses postmodum deposuisse videntur : etenim in Officiis propriis in usum cathedralis ecclesice ac dicecesis eorum, anno 1652 jusstt iHustrissimi principis ep/scopi edit/s. ad die/n 7 Septcmbris eraso Offiips/

hanc opinionem suam

dum

accipere

non potuerint, cum recensiones

cio

S. Reginae

Alesiensis, substitutum est

pro

medicorum, guas supra produxhnus, non omnes corporis partes Flaviniaci enumerent. Dcinde
circa fuietn seculi

cathedrali tantum Officium S. Reginas virginis

martyris
inter

e sodalitio

Ursulano

cnm

lectionibus

xv tam

tenuis de Sanctce coripsi Flavinia-

propri/s demartyrio S. Ursulw, ejusqae sociarum,

pore memoria erat Ftaviniaci, ut

S.

quas Regina qucedam, cujus sacrce

reliqnice

censes Benedictini ignorasse videantur,

uirum

ipsi

/b/dem asservar/dicuntur,recensetur. Fcstumvero

Reginae corpus possiderent

,

etenim in instru-

mento anni 1481

quod ex

Violio

num. 42

et

sequentibus recitarhnus

, Gaufridus de Crisceio abbas ejusdera raonasterii Flaviniacensis, necnon raagnus Prior, decanus, cantor, sacrista et

plures religiosi ejusdem monasterii... episcopo

SS. Crispini quod oiim 22 Junii celebrari solitum diximus, in eodem Proprio ad 20 ejusdem mensis, cum iisdem lectionibus in compendium contractis proponitur quidem recolendum ; sed commemoratio S. Reginae. qucc in antiquiori Breet Crispiniani,
,

Translationis, seu potius Invcntion/s

Avenetensi (Augustodunensis suffraganeo) requisierunt, quatenus visitare liaberettres capsas existentes super magnum altareejusdem raonasterii,

viario prcescribcbatur, pariter omissa esset

ad 1

etiamJu7iiicoliturTranslatioSS.Regina},Juliance,
toto illo

quae a longo tempore illucerant repositse:

Corduce etc, Virginum Ursulanarum : ita ut in Osnabrugensi Breviario nullam usguam

de quarura visitatione aut inspectione nulla horainura erat memoria, nec perinde notitia, quee aut quales aut quorura Sanctorum inibi essent
Subditur, in earum una a laudato episcopo repertam fuisse majorem partem correliquiffl etc.

mentionem de S. Regina Atesiensi factam compererim. Unde colligere pronum est, ejusdem ecclesioi

quam

clcrum aut instrumenta a nobis allegata tamfabutosa rejecisse, aut ut dubia neglexisse,

vel certe existimasse,nullas

Reginse virginis et martyris, eamgue cum corpore S. Prcefecti et ossibus 5. Longini costague boni Latronis, in suis qumgue sudariis,

poris S.

apud se ejusdem San-

ctasreliguias superfuisse,cum prcedictum Breviarium excudi curaretur.

innova theca repositam fuisse. Jamvero siFlaviniacenses aut omnino aut pene ignoraverint secuh xv, an vel quantum ex corpore S. Reguidni fieri potuit, ut aliqua ejusdem corporis pars Osnabrugum olim fuerit delata, licet translationis tempus aut etiam ip,

ginae possiderent

sam

translationem Flaviniacenses vel Osnabru-

non valerent. At enim, inquiet utriusque brachi radius in laudatts recensionibus enumeratur:quid potuit igitur Osnagenses assignare
Violius,

brugensis ecclesia

magnam partem

de osse radii
ve-

brachialis asservare?

09 Fateor, htsc duo conciliari non posse

PASSIO

, :

':

DIB SEPTIMA 8BPTEMBRIS.

dieris,

Quse cumverbaejus despiceret, eumque

A. Anoniuio.

P
ExMs.

A S SIO

uisipiontom et infelicem vocaret, jussit carn deponi et in carcerem reduci ubi curn oraref ', subito columba apparuit, eterux in ettlo erecta est usque ad locum, ubi Puelia stabat etcoluraba
:

tbtd.

ora*wt

stans super crucem dicebat

Ave Regina, un:

AuCTORE INCEUTO
Ultrajectino collato cura

guentum suavitatis per orationern referens rata enim est tibi corona gloriae, apertus
paradisus, et eris requiescens

pa*

est

ibid. addiiui

cum patribus tuis m. Tunc illa glorificavit Dominum Deum. 5 Mane autem * praesentata, cum nollet ei

tibi

m
inde educUz

editione Momfaritiana.

consentire, jussa est exspoliari et in eculeo su- pOSt "tria U/rrnerda caput spendi, ac lampades ejuslateribus applicari. Illa

Hegina ab
Olibvin

Temporibus Maximiani
Oiibrio

imperatoris

a, sub

ad-

h praeside passa est Regina virgo,

amata
Ghristum
ronfessa

a
b
c

filia cquae cum annorum esset quindecim, audiens Sanctorum certamina, totara spem habebat in Doraino.

Cleraentis cujusdam gentilis unica

autem levans oculos in coelum dicebat Transivi per ignem et aquam, et eduxisti me in refrigerium. Tunc jussit impius praefectus adferri vas quoddam magnum et impleri aqua, et deponi eam de ligno, et alligari manus ejus et pedes, et mitti ibi*, ut suffocaretur in aqua. At illa ora:

abscinditur.
*

ibid. aflditur

judin

ibid. in

il-

bat, dicens

Domine, disrumpe vincula mea,

:

lud

Transiens autem OlibriusaMassilia^in Alesiam e civitatem, sedens * in curriculo suo et videns

ut

tibi

sacrificem hostiara laudis

;

fiat

rnihi

haec aqua aqua suavitatis

focatio illuminatio salutis.

fiat

mihi haec suf-

d
e

eam speciosam
preemissa g,

nimis, jussit

eam comprehendi,
/.

concupiscentia ejus illectus

conspectui

At

illa,

oratione

miserunt illam in vas

terrae

iilud

Et postquam oravit, aqua plenum et ecce

:

'Momb. sedensque
deinde

ejus

prsesentata est.
interrogata,

Genus
dixit
.

et
se

nomen
esse

et praefessionem
,

ingenuam

nomine Reginam

sanctae Trinitatis cultricem. Cui praefectus dixit

Ergo obtines nomen Gallilaei illius vel Nazarei h? Regina dixit Etiam obtineo, si digna sum, ut invocetur Dominus meus Jesus Christus super rae, et obumbret et protegat velut suam
:

motus factus est magnus et ecce ' columba de ccelo descendens habebat in ore coronam, et disrupta sunt vincula beatae Reginae, et ascendit de aqua, Iaudans et benedicens Dominum et dicens Dominus regnavit, decorem indutus est illuminasti me, Domine Jesu Christe,
:
: :

ibid. omitti-

tur ecce

et salvasti, misertus unicaa puellas, qui es bene-

dictus ante secula. Et facta est vox columbae di-

ancillam.
r.arceri

indu-

Tunc
*

jussit

irapius

praefectus

custodiri

ditur, etpost

eam usque duraveniretadcivitatem,

eara deduci

et praecepit

blanditias
et
'

minas
reduci

ibid.

ad carcerem, usque dum immolaret, et sic publice audiret eam. Ingressus autem civitatera Alesianij diis suis imrnolavit, et sedens publice pro tribunali, Pueilam adduci jussit. Videns pulchritudinem ejus, dissolutus est spiritus ejus supra eam veheraenter, et dixit ei Cognosce deos, o juvencula, quia misereor et multas pulchritudini et teneritudini tuae pecunias habebis a me, et bene tibi erit prae
: ;

Veni Regina, in requiem Christi beata es, coronam meruisti. Tunc crediderunt in Dominum animae octoginta * quinque n virorum et mulierum iratus igitur Oiibrius fecit eam
cens
:

quae hanc

ibid. ortoa-

ginta

decollari o.

ANNOTATA.
a Acta Mombritiana
et

aliud Ms. } omisso im:

peratore, exordiuntur a sequentibus verbis

Sub

Olibria passa est etc. Exordia prolixiorum Acto-

cunctis puellis

alioquin plagas et poenas pessi-

mas

sustinebis, et

corpustuum tenerum

gladii et

C
i
*

ignes fortiores consument. Quae cum interrita constanter in confessionne Christi permaneret, jussit eam exspoliari i et in eculeum * assumi,
subtilibusque virgis caedi.

ibid.

wquuleum
equuleo torta
et virais

3 At

illa
;

in

eculeum extensa dolorem non

:

sentiebat sed respiciens in coelum dicebat In casa, te Domine speravi, non confundar in aeternum. Cumque csederentur membra ejus tenera, virgae
graciles incidebant k et sanguis multus deflue-

rum, qu(s rcjecimuss indicata sunt in Commentario l.Tempus, quo Sancta passa estf omnino incertum esse, diximus in Comment. num. 12. b Quis hic fuerit, omninolatet: neque tamen ex hoc capite Acta merito rejiciat, cum non omnes pnesides ad notitiam nostram pervenerint. c Quce de Sanctce apud Christianam nutricem educatione, et pascendarum ovium cura narrat diximus in Commentario Pseudo-Theophilus
,

num.

6. et

d Editio Mombritiana
1

unum Ms.

habent

Massilla. Est porro Massilia ('mtf/^ews Marseille)

bat; ita ut astantes flerent amarissime super

eam
fica,

et dicebant et

quidam

qualem decorem
dixit
:

nrbs ampla Gallia in Provincia et celebre emporium in ora maris Mediterranei. De ejusdem conditoribus, ceterisque

perdis propter incredulitatem! Consenti et sacri-

ad eam

spectantibus, videri

ut possis evadere tormenta. Regina mali consiliarii o consilia malarum cogitationum Non consentio non sacrifico Christum
!

potest

Hadrianus Valesius in Notitia GalUarum. e Mombritiuset laudatum Ms. legunt, Alexiam

utroque

modo apud

varios

reperitur

Valesms

.Tesum, qui
jussit

me

confortat, habeo. Iratus praefectus

tamen

in

Notitia Galliarum ait, in

veterrimis

et a carnificibus lacerari impius et crudelis praefectus de /; ut etiam chlamide sibi faciem cooperiret et averteret se similiter et adstantes lacrymabant, videntes
:

eam exungulari

Julii Ccesaris codicibus,

cubrationibxtSy

rum

hujus

loci

aliorumque veterum luAlesiam non Alexiam dici. Cetenotitiam dedimus in Commentario

"

ibid.

carnes ejus excruciatas

4 Dixit

*.

exterminatas
tiirsumque
in carcerem

autem
tibi

praefectus

Quid est Regina,

neque tu
:

potes

misereri? Ecce caro tua

num. 13, a numero autem 14 explosimus Tamayi commentum, qui Alesiam sanctce Martyris nostra pala>stram in Hispania collocavit ut Sanctam faceret Hispanam.
y

wnjecta, divinitus recreatui

excruciata est, et membra tua inutilia facta sunt consenti mihil etsacrifica: impossibile enira est, te sine tormentis transire, si mihi non obe-

Pseudo-Theophilus in Actis pro/uwribus pu-

rumprobabiliter inducit Olibrium in hunc modum erit suis ministris loquentem : Quodsi iibera est, mihi

10 A.

PASSIO
:

S.

RKOIN^: VIKGINIS MAHTYRIS.

bra ejus fcenera
1

Akonymo.

antem ancUIa cujusdam ent mihi Parum, inquam, probabiliter ; negue ooncubina. pauperculam enim verisimile est, ut prcefectus libera e$pueUtwi lutsceiulte ovibus occupatam, si sibi accipere voluerit set mox wi conjugem
mihi axor
si
,

virgffl

Apud Mombritium
:

graoilea incidebant etc. hic subditur; Qui ita latera

ejus exunguulabant,

etiam impius etc. Porro exungulari

ut patet, et

atquc
hic

(lege exungulabant) ut ita sensus estperfecttor,

non significat
in

Virginm faciat g Audi, guam eloquentem compreidem Pseudo-Theophilus : Cum autem clamare et dicere henderent eam, inguit ccepit Sancte Domine, Jesu Ghriste, noli me derelin:

evellere, sed ungulis ferreis

ungues carnem discerpere,

Gtossario verbo
est.

apud Cangium

exungulare et ungulare videre

quere,

ue sinas

animam meam

contaminari,

cum

sit

munda

et casta et incontaminata.

Non

quibus patribusl An Sanctw fuerant maternique aut paterni avi proavhc columbm appaChristiani'? Tota hcec Crucis ac

m Cum

tnater

corpus polluatur fides mea; non coinquinetur nou immutetur sententia; non projiciameuin
;

ritio

nescio quid fabidce sapit.

tur margarita mea in lutum porcij non sensus meus ad turpitudinem et insipientiam sedis diaboli sed mitte mihi assistricem sanctse ad aperiendum fauces sensus mei, ad sapientiam
;

offeratur

miraculo in n Quoad numerum eorum, qui hoc Christum credidisse dicuntur, nonnihil dismpant exemplaria. Violius legit octingentos et quinque
:

Petrus Ms. Rubece vallis, promiscui sexus 861 octingentos quinquaginta; reliqua de Natalihus,
;

respondendum cum
stere ad

omnem
et ecce

sine timore consiresponsionem malignam impii

fiducia,

exemplaria

cum Ms.

Cltrajectino et Momhritio

hujus. Video

porum ecce sum

:

autem me velut ovem in medio lusum inter scandala velut passer:

: :

ecce sum inter retia velut capienda inter piscatores velut piscis adjuva me Christe. porro hmc oratio, aliquot periodis mutatis, de-

habent octoginta quinque. o In Vita, quarn Georgius Violius et Lucas Acherius Bcnedictini ex vetustissimo Flaviniacencis abbatim Ms. descriptam nobis o/im transmiserunt, dicitur:
edixit,

Tunc

ira

commotus

Olibrius
:

ut ducerent eura, et decollaretur

credibile est

et
;

sumpta videtur ex spuriis S. Margaritce Actis

educta est extra civitatem ad decollandum

qum

exstant

apud Mombritium tom.

II, fol.

104.

quod omnino

at

non

satis capio,

Ceteras

Pseudo-Theophili ineptias impostei*um

preeteribo.

h Ita impius per contemptum Chrisfum vocans

rogat,
i

an Christiana
et

sit.

quid sibi velit, dum post pauca subditur : Et post orationem amputatum est caput ejus, crediturque probabiliter pro invicta Dei confessione feliciter suo sanguine baptisata. Verumha>c post-

Mcatius

Violius in Vitis Gallicis scribimt,

modum

adjecta esse,

ex styto

satis

colligitur.

hcec diu postcontigisse, quippe Sanctam cum primum ante tribunal Christum cottfessa essct, tetro carceri mancipatam fuisse, Olibrium vero in Germaniam profectum, indeque reducem, cum
blanditiis nihil proficeret,

Porro in editione Mombritiana,

in fine leguntur sequcntia:
litur

variisque Mss.

Hujus passio reco-

septimo Idus Septembris; cujus animan cunctis videntibus angeli tulerunt in ceelum cum
laudibus.

tum demum Virginem

,

equulco torqueri ac virgis ctsdi mandasse. Verum undc hcec hauserint incertum mihi est Non mintts incerta sunt, qum ex populari du-

biaque traditione idem Violius Gallice narrat in hcec verba: Popularis, quae etiamnum perseverat, traditio fert,

illustrem istam captivam toto

temporis spatio, (quo Olibrius in Germania versatusest) inclusam fuisse cuidam turri castri de

TRANSLATIO
AUCTORE ANONYMO, SYNCHKONO, UT APPAHET.

Grignon, quod ad ejusdem patrem spectabat

quamvis alii satis probabiliter asseverent, incarceratam Flaviniaci fuisse quod quidem pro re
;

tam certa habetur, ut plurimi peregrini,

qui

ecclesiam hujus monasterii invisunt, enixe petant, ut sibi S. Reginse carcer ostendatur, quem

cameram, seu sacellum subterraneura quod est sub altari principe. Sed ne determinando ergastuli loco immoremur, istud extra dubium est, Sanctam in eo multa passam fuisse tumquiaOlibriusdiuin Germania moratus est; tum quia immitisparentispotestati tradita fuerat, cui minime erat animusremittere quidquam de severitate judicis qui ejus teistam
fuisse creduntj
;
,

Ex

editione Georgii Violii,

Benedictini.

Sanotse Reginae

virginis raartvris translatio-

Corpus iv
Alesiensi sc*tiJ

nerum

et gracile corpus cingi jusserat

annulo

ferreo, quae sera

quadam

arctabatur, et cui ca-

nem libenter memoriae commendamus, quod eam divinitus procuratam minime dubitamus
Siquidem rectores partim saeculares, partim
religioso
variis negotiis, passi

uBjf? mF

tena quadraginta septem annulorum, et undecira pedes longa erat annexa, cujus extrema adverso utrimque parieti sera aftigebantur ita ut
;

habitu sibimet succedentes, impliciti

sancta Virgo diu noctuque eodem loco stare cogeretur. Catena haec, quae unum est ex praecipuismartyrii instrumentis, in magnasemperveneratione a fidelibus habita est, diligenterque in Flaviniacensi abbatfa asservatur. Quid ex his
omnibits verum
sit
,

Virginis

obscurari

sunt venerationem tantse quam eos oportuerat ad

obsequiis celeberrimam

laudem
reddere.
tia,

Dei

pluribus

custodum negligenqui vel imperitia, vel incuria, suppresserunt signa, qua^ ad declaranda et commendanda
merita Martyris enituerant et quse jam vix tenui relatione vulgantur.
2 Id

Huc

accessit etiam

edicere nequeo

vcrumta-

men hujusmodi
esse suspecta?.

iraditiones

non possunt nou

cum

venerabiles monachi Flaviniacensis tandemab

Effito,

k Mombritius legit: Cumquecaederetur,

mem-

cusnobii, in cujus potestate vel vicinia situs est

locus

DIE 9EPTIMA SEPTEMBRIS

loeus,

11

ubi oertavornt

bnjif.n

Mnrtyr.

nt.

mquins-

fcranslationemque instanter nt crnbro rlnposccrniil ab bis, ,._ p r; esse videbantur, n|. quidam verbo promittemnt.
, ; . 1 1

cebat a,

bus, fnrc, itibus feretrum,

cum

divinis laudibus,

ferrent aegerrirae,

Kwomxmo.

quos honoret veneratio sanctae Martyris accen debat, ordine congruo conjuncta subsequut

omnesque

opere nullus irnpleret; nutu Dei evenit, reverentissimnm virum, cui nomnn erat Egil b, ex monasterio Prumiae, ut nunc diciturc, insignia rex Carolus d arcessiret atabiliendaa religionia
,

pari exultationealacre8et,cono ^'"hinndivnrsisvocibuaaperientes^feliciagmine

processioni.,,,

t.,

nt

quibuscumque

taoj

valebant

indiciis,

declarabant.

gratia; qui eidem PrumiaB,

reipublicae

qtfamquam propter turbulentum tempua laboriose, tamen

,

strenue aliquamdiu praefuerat, et praetenta imbccillitate corporis

6 Columbae illic non rridiflcabant, et aliunde translatwn advolare cerni erat insolitum tamen egn tibus exequiis, feretrum et c< peo
:

denspluribuscon pectaest;etcumabquantulum
progressa est, unde exierat,
rediit,

tempore Lotharii junioria

vocationem obtinunrat e, et ibi quiotus reaidebat: quique so totiena evocantis instantiam, votumquesancti desiderii pollicentis, differre ulterius
litani

postmodum

alicui visa est.

Unde

necibi tum collectum est,

non praevalens, sui regis permissu' et metropoTreverorum ad cujus dicecesim locus

,

columbnm. quae acribiturejua certamini affuisse, funeri repraesentatam, ut Martyri justa sol
fierent alacriores et de perseverante Dei gratia certiores.Sancta Virgo, quae quondam incredulis
gloriosi certaminis praebuerat spectaculum,credentibus, reiigiose plaudentibua et effusia in Dei Iaude, illustrem duxit triumphum. Omnibua

ipse

pertinet, licentia canonice

sumpta, con-

tulit se

tandem ad prsefatum regem gloriosum

.

nd Waviniavensis camobii

regimen adlifitii,

Carolum. 3 Qui benigne hunc ut decebat", excipiens, Flaviniacum ei monasterium commisit f, quod
diutissime ssecularium sibimet succedentium regimine fluctuabat, ut illiua laudabili conversa-

quem optabant devotiores, recupeQui antequam eo accessisset. audita fama Virginis martyris, hoc per se desideravit efftci, quod a pluribus dilatum vel neglectum compererat. Ae primum ab eodem rege impetrata potestate, et ex ejus jussu ab episcopo Jona g, qui Eduorum gubernabatecclesiam, efhViendi, quod
tione statum,
raret.

ergo insatiabiliter comitantibus (quis enim hanc solemnitatem audisset, qui non adesse contenderet? Vel quia adventantium se pateretur subtrahere T) sexus uterque, setatumque discrimina
cucurrerunt,omnesqueardebantfestivitatisiilius consortes existere, unde eertum se suffragium
meritisetintercessionibus relaturos, unanimiter confidebant.
7 Tali frequentia comitantium bnatse Virginis
Pfal niifiri

victoriosissimumcorpusFlaviniacensimonasterio perlatum est, et ad votum Fratrum honorifice

honarifiee

deponitur,

eupiebat, auctoritate potitus, Fratribus cunctis

'feffeKalenda-

nim
h

gaudentibusj maturavit exequi propositum. Siquidem triduano Fratribus indictojejunio, duodecimo Kalendarium * Aprilium die, assumpto secum Salocone h episcopo, qui vices Jona? agebat, et tanta? rei explendae gratia

conditum ubi et tunc et demum saepiusteatantiummeritum beataeVirginistotsigna effloruerunt, ut non facile valeant enumerari
in ecclesia
: :

ubi miraculis
ciaret.

quorum illuc ingens oonfluxerat multitudo, remedium expein

maximeautem
,

febricitantibus,

tibus Fratribus,

convenienoratorium beatae Virginis et

tens

potens Virginis oratio claruit, qui fere

martyris
assistente

adiit.

omnes, quod flagitabant, obtinuerunt: ex quorum affluenti copia quibusdam relatis, fidem reliquis faciamuswi.

Salocone episCOpo.
tu,

subUva-

Et instantefinediei, psalmis et supplicibua aliis orationibus auxilium divinnm implorans, letaniam facere prrecepit ipse vero ligonesumpto, terram qua tegebatur sepulchrum, moliebatur dimovern. Hoc mirse magnitudinis repertum i, superinjecto pallio exornavit, et totam noctera cum Fratribus pervigil ut par erat humillima supplicatione consumpsit. Mane reducto /c, abbas sacris indutus et Saloco episcopus, qui vicem Jonse pnesulis, ipso jubente, susce4
:

ANNOTATA.
a

De
*,*1

loco certaminis et sepulturce

13, et

Commentario num. num. et seqq.

b

egimus in de posteriori ntrsvm

deinde Flavi20.

De Egilo primum Prumiensi

in

niacensi abbate, ac denique Senonensi archiepis-

qui jam frequentes convenerant, divinum suffragium suppliciter exposcebant. Ego abbas et Saloco episcopus sepul-

perat, caeterique Fratres,

copoegimus
c

Commentario num.

Monasterii Prumiensis primordia Mabillonius tom. II Annalium refert ad annutn 763,

chrnm
posset,

adiere, et

tudinis, ut vix annisu

saxeum tegmen tantae magnimultorum boum adduci summa facilitate permoverunt /, cunctis

hoc favore Dei exhilaratis et prse magnitudine illius a lachrymis temperare non valentibus.
et

aolemniter

Te Deum laudamus,
'l.

5 Hicipseabbas, pio affectu permotus, hymnum excipientibus Fratribusnoita

conditumque ait in saliu Arduennm adfiuvium Prumiam, a quo monasterium nomen traxit. In chartafundationis Pippini Brevis apud laudatum Annalistam vocatur coenobium sancti salvatoris qun fnrte respexit Translationis auetor, ditm oit: ex monasterio Prumiae, ut. nunc dicitur.
cl

Carolus Calvus designatur.

I)ei

vem, inchoavit;et
exoptabile

de

dispensatione feliciter
sacra-

De hac

cessione sic

meminit Regino

lib.

II

votum provenit, ut dum corpus

Chronici:

Anno Domincae

Incarnationis 860 Egil

tissimaeVirginis inferetroreeonderetur,plenitu-

doingredientium Flaviniacensium monachorum,

ornatasacrisindumentisetinstructacrucibus, cereisatquevexillis,eoclesiamintroiret,etsuosuper-

abbatiam Prumiensem sua sponte dimisit. f Aufli ipsum Egilum m Charta fnndationis
Cellce

Corbiniacensis
:

apud Violium

et

Mabillo-

nium
hilari

Anno

864...

dum apud

Flaviniacum...

ventu letaniamcumulans, inexemplohyra.no praemisso,prosequisquealacritervocibusconsonaret;

postquemMissarum suntcelebrataofficia.Quibus
peractis, ingens multitudo vicinorum plebeiorum

residerem animo meo, oratu utpote noviter ibidem precibus compulsus insignis regis Caroli, pissimi Augusti Hlodovici filii, a ccenobio veniens Prumiae, annuente Treverorum antistite ob
,

atquenobilium utriusque sexus, et plurinioruni, quosundiquefamadiscurrenscausadevotionisexcitaverat, praacedentibussummahilaritateFratriScptembris Tomus II f.

pastoralem curam Flaviniacensis coenobii

VI,

etc.

g BenedictiniGallice Christianascriptorestom. col. 364 cum trigesimum nonum Augustpdunensem

18

MIRACULA
865
obiisse.

S.

REGINJS VIRGINIS MARTYRIS

D aoapitatem reduxit. etmeritis beat Martyns repente, dum ista aliw caiculi pene exciderat, quod nvriatibus memo.uc occurnt. quod ab eo.,

A AmiNVlO.

etfstimanique ante nensem cpiscopum statuunt,

annum

episcopo h De Salocone seu Salacone Umdatosscriptores GaUim Christianmet constde

in Commentario citatum. Mabillomum, num. auctor habei de pro tigio columbm xihi/hic
'29
i

Dolenst

superscriberem,
tropolitan

Senonum episcopo mihi relatum deperirenonpatior.EratquidamineodemmoEvis vocabulo, madiuturna laborans lntinmtatura aatate, calculi sanctaa Reginse corpus m te. Hic post elatum
nasterio venerabilis Frater,
accessit ecelesiam ocoultiusoraturus, utsolebat, fatigabatur mcoinatque interalia morbi, CUJUS
femodo, remedium flagitavit. Quid pius Deus quam quod Martyr fidissima exoraret? ceret, namConcessit clementissime utque firmissime usque ad terminum que 1111 post finitain precem
:

demtuncvenerabili abbate

Bgili

nuno Me-

liberati,

locum sepulturm designantis,

testeasseritur
<>

guemadmodum sine
Commentario

Violio,

ut di.ri in

num. 35, 36 et 37. 12 Ka/enk Hinc liquet, trans/alioncm hanc quidem das AprMs, ut supra dicitur, inchoatam halcudos cjusdcm mensis csse, at wn nisi 11
fttisse

perfcctam,

qucmadmodum num.Si
primum

et

34

observnvinios.
1

Violias scri/nt, opcras

frustra iabo-

rasse,

ut sepulcralem

dcmum

lapidem amoverent, ac Bcnedicfinos monachos cx Egi/i mandato

vitae

benefibeataa Virginis et martyris meritis

haascit, id faciti ncoo/io prtestitisse. Unde hmc tam de inplanc ignoro. Trans/ationis adjuncta
ventis,

cium duravit indultum. quo Quod multa 5 Strictis his breviterque comprehensis,
effugeremus taedium lectorum atquejustum fastidium, ut ad Iaudes Dei et Sanctorum ejus, bonorum stttdia excitemus, paulo superiora repetamus, quaenostris penetemporibuscontigisse
miracula
vblivioni data
sint.

quam

qum idem

Vio/ius, nullo

per miraculum probatis refiqui/s, vade adducto, Vita> inse-

ruit, vide in

m Hmc
nerunt.

Commentario a num. 35. miracula ad rnanus meas non perve-

celebriplurimorum relationecognovimus. Priscis seeculis crebra, imo continua apud memoriam

S.

Reginss fiebantmiraculaet

quamquam

essent

comprehendebantur litterarum monumentis, solarelatione seniorumjunioillustrissima, nullis

MIRACULA
AuCTORE ANONYMO
,

ribus tradebantur, arbitrantibus universis, hasc numquam defutura, atque in nullo se melius
si nova et recentia semper expectarentur, nec caveretur, ne vetera

diuturnitati prospicere,quam

MONACHO

sed ut solet obsolescerent praesidio litterarum et suppetentia quaeque silescunt. Longa securitas peperit incttriam ut beneficia
:

contingere

Flaviniacensi a.

Dei, quae meritis beataa Virginis divinitus perci-

piebatur, in

contemptum venirentac merito

ra-

Ex antiquo
censi

Breviario Flavinia-

perseverante bonitate Dei, quae supergreditur mortalium improbitatem atque pigritiam, sibi tantasMartyris victoriam non
rescerent.
destitit publicare, ac

Verum

apud Georgium Violium ejusdem abbatiaemonachum.

Puer febricitanssanatus
:

nonredivivam apud se, sed continuam a longo saeculorum spatio demonstrare.

6 Atque ut, quae dicimus, gestis veracissima Perjuri, attn comprobemus quo tempore ccenobio stepe dicto cwdtate.
:

Apollinaris e abbas prsesidebat,

quidam

cui erat

nomen

Vulgario, habitator Alesiae

,

Quidam

etiam puer vocabulo Hieriboldus ex

vitatis,

Mediolanum, gravi vexatus febri in eadem ecclesia post migrationem beata? Reginae una nocte quievit, ac postridie
villa, quai dicitur

nunc villae debitor vini,accusatusaSemenone presbytero parochiee sancti Euphani /, qui... ad Brannonem prsepositum ccenobii ejusdem loci sponte voto maledictionis se obligans,

quondam ciduorum modiorum

incolumitatis inde reportavit gaudia.

rCtCO

dum

foris esset in atrio, sacri-

untus
itstis

2 Alius quoque csecus ex Tusiaco b

villa, in

legas contrasepulchrumVirginismanus tendens,

bis verbis usus est:Si, inquit,
rei,...

ntli

eadem Alesia

ecclesia

tantumdem

quievit,

mane

redditus
b

vero altero in caecitate permanente oculo, alter illuminatus apparuit. Quod forte ideo contigit

justo Dei judicio protinus

debitorsum hujus lumen amittam

oculorum. Sicut imprecatus

tigit
;

est, sine

mora coni

quoniam plenam non promeruerat fidem. Unus ergo idemque homo et testis exstitit suae infidelitatis etefficaciffi tantae

mox enim lumine

in caecitate

privatus, usque ad vita

Virginis et martyris in-

tercessionis
i.

nam

qui meritis illius unius oculi

pennansit. Terruit ergo reus prsesentanea ultione punitus id cernentes vel audituros ipse tamen perpessione supplicii
:

metas

utiiusque

receperat visum, posset utrius" utique, nisi ejus

duritia impedisset.

ntter febribus
c
'

3 Aliua quidam ex
ita

Rhemensi c villa febrium laborabat incommodo, et visceribus tumidis

quantum colligi potest indignationem Domini non placavit perjurium enim lege Dei prohibitum, non est mirum, si aliquando corpus debi,
:

litat,

adde erat

ac pallore luridtts*, ut putaretur morti vicinus. At cum ejusdem loci preabytero duobusque ex eadem villa servientibus revelatum esset, ut si

quando, quod nullus sapiens ambigit, aniquoque cruciat. Quam sit ergo studiose cavendum, etiam hoc judicio comprobatur g.

mam

ex pheretro beatse Virginis a Fratribus ligni particulam impetrasset, illico sanitatem reciperet; Fratresque cognovissent, quod per quietem
fuerat demonstratum, haud difiiculter, quod poscebat a;grotus, tradiderunt. Sic ligni portiun-

1 Cum prteesset Pipinus rex Aquitanorum, imperatoris Ludoguici filius, praefatae civitatis
//.

alter rnortt
itivinitns
cussi,

per-

locum transiens occupavit et juxta ecclesiam

B. Reginae hospitium sibi exhiberi prsecepit. Quidam vero principum ejus apud villam Dolocas hospitatus est, qute ab Alesia quondam civitate

cula superposita

et

veram visionem ostendit

duobusmilliariisseparatur.

Tum

aliquis satelli-

tum

DIB SEPTIMA SEPTEMBRIS.

13

tum

ejns

Lum, gladium ei et sagum ac cffltera sustulit indumenta, suoque sodali tradidit asportanda. Ille

quemdam Flaviniacensis ccenobii famuUnradum nomine, violenter opprimene,

A. Anotmso.

ANNOTATA.
a De auctore horum miraculorum egimus m Commentario num. 11. Porro qum hic tribm
prioribm
lectiones

verocum

spoliis sibitraditis^formidane

regis,

prsecessit

cum sagmatibus

/',

judicium ne valerent

Sequenti die praefatus praedo adiit et ab eo, quem oppresserat ac spoliaverat, interpellatus, simulans se jurnmento purgare, nil eorum se gessisse, pro quibus accusabatur, interposito nomine B. Reginae firmavit. Statimque cum clypeo et
sublata restitui.

una cum domiuo suo regem

numeris complexi siemus, ntnt tres per Octavas S. Keginae qwttuor se:

qucntes numeri continenl lectkmes 1, 2, :i, 4, 7 et8, qua\ Dominica infra Octavas recitabantur
reliquitressunttotidemffr//o//t's^v\ic
J }

<\

,r(\a(\2Lm.

b Fortc Tusiacum, de quo

in Notitia

Badriama Vateshu
villa fuit
in

lancea in terram corrueus, in atrio memorata: Virginis, in quo stabat, exanimis simillimus

GaUiarum

Tusiacum

dioecesi Tullensi,
bris,

'Mgmata

jacuit,

doneccerto nuntio directo ad sagamata*, deferrentur spolia, et illi, cujus fuerunt, redderentur sed nec siquidem perjurus meritam ultionem evasit, sed postera die terribiliter
:

synodo ibi anno 800 habita celequamTousi vel Tusi Labbeus interpretatur.

c ffic locus

mihinon

occurrit.

d De Erjito comuli potest Commentarius pMBvius nttm. 29. ffic

tantum observo, miraciUum

expiravit.
Vriedoms

hoc scriptum fuisse intra

liostium
:

anms

805

et

870,

cum

Ea quoque tempestate

equitatus

ipsius archiepiscopaius Senonensis his

terrnims
iv Be-

adveniens, Alesise confinia occupabat

riti

hinc terplebeio-

inchtsus dicatur aprud

MabiUonium wculo
i/i

iiabitatores circumcirca degentes,

nedictino parte secunda, paa. 242.

e Ettf/o Flaviniacensis

rum equitum timentes

sibi

ferocitatem

alimenta

C/oonico Virdunensi

praeparata ad ecclesiam sanctse Virginis desibi

apud Labbeum. tom.

domnus
censis)

Bibliothecce Mss, pag. 118

:

portarunt,

ejus virtute servanda. Praedones

de Apollinarc hoec scribit

35 anno imperii Caroli

questi, dolosibi sublata,

unde vitam tolerare deberent, et cupientes sumere poenas a rusticanis,

Apollinaris ordinatur abbas (Ftavinia:

qui sua compuisi necessitate abaspeetu se oppri-

mentium rernoverant, ad ecclesiam congregantur non oraturi, sed vim, ut destinarant, facturi.

januam

liepertum presbyterum cum clericis suis ante dictis minacibus terruere, alii permoti religione, ut ad ecclesiam potius ingrederentur,
prsecepere.

divinitus

9 Sacerdos

ilico

cum

clericis

comitantibus

oratorium ingressus, Sanctorum suffragia postulare, praecipueque S. Reginae virginis, quam ibl velut praesentem venerabantur. Signa quatiebantur,
letania
fiebat instanter
:

ubiper annum imperii intellifje annum regni Austrasiaj, qaod anno Christi 768 auspicatm est, vel totius monarchuB, quam ainio 771 exorsus est : itaque assignatus ab ffugone annus incidit in Christi 802 vcl 805. De anno Apollinaris emortuali ffuoo sibi non constat : elenim tam loco citato, quam pag. 120 ait : Obiit pridie Kal. Aprilis anno duodecimo imperii Ludovici, adeoqtte anno Christi circiter 825 et tameti idem scriptor pag. 119 eum obiisse dicit anuo 821 sed non est li/iji/s ioci /d inquirere. Videtur hic locus mendose exprcssus ; nam i

dono imperatoris

quaedam
terebat,

S.

Eupbanum,
g hi

vel

Euphanium nusquam

reperi.

etiam anus, Gnnsa vocabulo, insolito permota

lireviario apttd Viotiutn scquuntur thae

tumultu
et quasi

tumulum

sanctae

Virginis

tectioneSy in

quiescentem excitatura, magnis inclamabat vocibus adjutricem. Diaconus quoque Lantfridus vocabulo, mente confusus per fenestram jaetatis lapidibus percutiebat sepulchrum

pugnatione

et

quibus agitur de antiqua Alesioj ex~ desiructione pcr Juiittm C&sarem :

hitc

verum cum ea
tenda ccnsui.

minime

spectent, prcetermit-

k, onmisque populus una voce Dei protectionem ac beatae virginis Reginae suppliciter efflagitabant.

patre in Aquitaniam missus

m/ 7 ?

10 Interea quidam superbia elatus violenter ecclesiam ostio fracto ingredi tentans, quasi directus pede impulit, atque continuo justo Dei
judicio divina oppressus ultione,

h Pipinus Ludovici Pii imperatoris filius, a est anno 814, ab eoquc vei hoc anno vel 817, ut aliis praplacet, Aquitanico regno donatus est. i fd est cum sarcinis reliquisque impedimentis exercitus quibuscum iile prcecessit, ne spolia
,

indignum

in-

repe/endi occasio dare/ur, si Atesiw pcrmansisset. k Recte ait, mentc confusum fuisse, atioquiu

dulgentia Dei spiritum dignissimis suppliciis exhalavit reliqui vero absque Dei reverentia et beatae Virginis, alimoniam aliis servatam usibus diripientes, equis imposuere. Jamque temporis
:

enim hunc Sanctani invocandi modum a sacrilegio non facile excusabit. Porro tam ex hujus diaconi, quam ex anus facto liquet ha>c Alesia
contigisse, cttm sanctai

Martyris ossa ibidem etiam

discessum parantibus instabat ultio et desperatos nam vincula saccoirremediabiliter puniebat rum solvebantur, ipsi quoque sacciscindebantur /, equi etiam aut subito lapsi expirabant, aut
:

quiesccrent.
1

Apud
:

Violium tegitur vincula Sanctorum,

:

exterriti diffugiebant.

aliud,

quam ignominiam

Itaque praedatores nihil reportarunt.

scindebantur sedcertemenenim auctor lectionum, saccos sponte sua religatos et disruptos finanentum utiave
et paulo post S&ncti

dose

significat

alimenta pro/udisse in terrum.

DE

II

ACTA SANCTORUM
I)

DE

SS.

PARAGORIO, PARTH^O, PARTHENOPiEO ET SEVERINO MARTYRIBUS

NAULI
IN LIGUfilA

J.

s.

uUus Sonctorum
l

Nauhtm
tribtis

vel

Naulium
in

civitas

modica

esti

col. 1008.

S.

Paragorius

in ea

vocatur protector
possi credunr
tuv in Gorsica
uisitlti; coli

sed episcopaitSt

ora

Ligusiica

ad

civitatiset ecclesiaj Naulensis.

Xuuii. ubi
eoclesia tpsis

dioaia,

qum

olim erat cathedralis:

mare, Noli vulgo dicta. Antiguo ibidem cultu gaudet S. Paragorius martyr cum Sociis in tituto rccetisitis. Joannes Stepha-

nus Fliscus anno 1694 dc hisce Martyribus Genua adJannimgum nostrum ita scripsit. Die septima Septembris celebratur in eadem civitate (Nau~
icnsi)

2 Ferrariws Paragorium cum Sociis in utroque Catalogo annuntiat. /u Catalogo autem Sanctomit Italim tale exhibet elogium : Paragorius, Partiieus, Parthenopaeus et Severinus in Cirno
insula passi feruntur, licet quo tempore, et quibus suppliciis ignoretur. Agitur hac die Naulii

quuqUc, dicitti-

tur Milliuci
in Occitania,

festum SS. martyrum Paragorii, Parthiei,

Severini,

inLiguriaipsorum festivitas.Exstatecclesia
fuit

illis

Parthenopaei et

quorum nominibus
ubi in altari majori

dicata prope urbis moenia, quse olim cathedralis

in qua S. Paragorii equi insidentis imago Sociorum peditum in antiqua tabula conspiet citur. Ex quo conjicere licet. Paragorium nobilem fuisse, Cseteros vero ejus famulos. Exstabat ante aliquot annos antiphona in pergameno
:

dicata exstat ecclesia extra moenia civitatis,

quae olim cathedralis fuit

est in

antiquatabula imago S. Paragorium equo insidentem et socios pedites repraesentans. De

his nulla

amplius exstat memoria,

nisi

quod

olim haberentur in Ofticio antiphonae propriae.

Xauiaiti

scripta pervetusta,
solita, in

in

eorum

festo decantari
:

oppidum

o/itn

pcrtinebat

Savonensem. At seculo xixi (ensibus episcopum proprium

ad ecclesiam Gregorius IX Nauattribuit, ct

jam

memoratam
fecit ac

ecclesiam S. Paragorii cathedralem

videri potest

suffraganeum metropolis Genuensis; ut apudUghellum tom. IV Italim sacrm

reeusce col. 1004

itt Httcris Innocentii IV, quibus omniaconfirmantur.Mansit ea ecclesia cathedralis usque ad annum 1572, quando Gregorius XIII Leonardo Naulensi episcopo permisit, ut cathc-

Passi qua haec continebantur verba sunt in insula CoRsici:. Castera prorsus injuria temporum exciderunt. Eactenus Ferrarius, qui per Cirnum insulam ttott aliam designat quam Corsicam, quw olim Cyrnus fuit dicta. Casteilanus itt Martyrologio Uttiversali eosdem sanctos Martyres in insula Corsica annwUiat , eosque Xauli prwcipue coii ait, sed ecclesiam eorumdem ttoti recte cathedralem vocat, quamvis talis antea ' fuerit. Addit idem, eos quoque coli Milliaci
in
dicecesi

Mllh.H

dram

transferret

ad

ecciesiam S. Petri, civitatis

Biterrensi,

ibique

exstare ecclesiam
nott itt-

muris inclusam. Epistolam Gregorii XIII, qua id conceditur, habemus apud laudaium Ughellum

ejusdem nominis. Ptura de his Sanctis

venio.

DE

S.

EVURTIO EPISGOPO GONF

AURELIANIS
IN

GALLIA

J.

s.

COMMENTARIUS PR^EVIUS

I.

Antiquissima Suncti in Fastis memoria

et cultus

Paobabi-

UUSCIRCA
AN.340.
SLemorvx

Fastis utiti-

quissimis

quin et mendose Evotus. Codices Eieronymiani , quos secutus est Florentinius et in quibus nomina Sanctorum non raro luxata reperimus, ita ha~
,

Actis Mss., alias Evortius aut Evortus,

M
;

emoria

S. Evurtii
in

episcopi AureliaFastis plerisque

nensis celebratur

antiquis, sed mutato nonnihil

nomine:
sicut in

namalias Evurtius

Aurelianis civitate depositio S. Evortii episcopi et confessoris. Risce fere consonatd alii codices Ilieronymiani, qui editi sunt apud nos tom.

VII

scribitur

Junii,

apud Acherium

in

Spicilegio,

et

Martenium tom. III Anecdotorum, exceptis paucis, itt quibus S. Evurtii pmtermissa memorift. llaic auctaria Martyrologii
miani,

apud tamen
est

Hierony-

Aureliauisdepositio sancti Evoti episcopi, et confessoris. Vetustissimum Antverpiense aut

bfttt

Eptemacense ibidem

in

annotatis brevius hoc

episeopi. Corbeiense
:

modo: Aurelianis, Evorti

quw haud dubie valde vetusta sunt, antiSaneti ostendunt cultum, magis quoque confirmandum ex sequentibus} acque cx iis, qua> decorporis translationibus disputabuntur

quum

2 Qui medio wvo, id

est

4. seculo ix et deinde,

annuntiarun/

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS

annuntiarunt
,i

45
ei

prmctpuu
tvvi
:

Acti.fi

S. Evurtii memoriam, elogia ex concinnarunt. ftabanus sir habet: Aure-

Quod miraculum

tantummodo

et

Bubdiacono
per-

AUCTOKf.
J.

ejus, ac uni poemtenti

et uni castimoniaJi

medii
,i/

lianis civitate S. Evortii episcopi et confessoris,

ttunen in

qui post Desinianum ipsius eccleeiae episcopatum

Beda aut

missuni est videre. Captivos vero fratrea post quadraginta anno recepit incoiumes. Scriptum
in gestis ejus.
i

Adone:

meruit: qui etiam divino nutu per columbaa speciem Spiritus sancti electione ad episcopatum percipiendum dignus ostensus est, sicut in Vita ejus conscriptum legitur. Hic nobili et sancta
conversatione dies suos complevit, et miraculis claruit, ipseque diem obitussui per revelationem

ttunt

Pr&termitto Martyrologia plurima sequenseeulorum, edita a variis aut haetenus in-

r"'t ftfr
n.

Ua

'/"

edita, in quibus

memoria ejusdem Sancti

bi <>

Septtmbri):
iter
eelebratur.

agnoscens, sanctum

Annianum episcopum
populo oriretur
,

annuntiatur die 7 Septembris. In unico exillU observo, Sanctum annuntiari ut martyrem. Trevirense idcst, et

futu-

rum, ne

seditio in

praalegit;

Beda nomine non recte inscriptum, ut fatetur editor Martenhis, apud quem
tom. V
I

sicque ad cceiestem gloriam transivit. Vsuardus drevius elogium ex iisdem Actis ita contexuit ;
Civitate Aurelianis, depositio sancti Evurtii confessoris, qui, ut gesta testantur,

'ollectionisamplissimaitalegitur
episcopi.
Officiis

pradictum: Et passio S. Evortii omnes aiii Fasti, cum Aclis et

consentientes , annuntiant S.

addiem Verum eatenm

primo sanctas

Romanae Ecclesiae subdiaconus, dein divino munere per columbam est designatus pontifex praefatan urbis.

Evurtium ut con-

H&c

verba adoptavitauctorBagiologii

fessorem, atquehicsemper ut confessor cultus est inecclesia Aurelianensi, ita ut unicum istudcerto cedere debeat communi aliorwn eonscnsui, licet
editor cidem octingentos attatis annos liberaliter attribuat. Recentioresmortyrologi fere omnes

Franco-Gallice,

bertus brevissime
his

quod edidit Labbeus. WandelSanetum eumdem commemorat

cum

verbis

Antistes septenas servat Evortius.

vero et

Mariyrologio Romano prcecipuam

Apud Bedam
S. Evurtii

Adonem non

S. Evurtii fes-

reperitur

memoria in Fastis genuinis, licet in vulgatis ipsorum nomine Martyrologiis passim celebretur. Dubitat quidem Georgius, quiMartyrologium Adonis nuper recudit, an Evurtius '/ Rosweydo recte in Appendicem fuerit amandatus. At Adoni attribuendam non esse annuntiationem S. Evurtii, satis probari videtur ex eo, quod in
antiquioribus codicibus non fuerit inventa.

tivitatcm annuntiant die 7 septcmbris, qua item inBreviariis Aurelianensibus reperitur ejusdem

Sancti Officium. lllud etiamnum eodem die

in

dioecesi Aurelianensi celebrari asserunt scriptores recentissiini. nec ullum ea de re videtur esse du-

Eamdem quoque festivitatem agiin dimcesi Camotensi, Cenomanensi et Tornacensi, scribit Lc Maire in Antiquitatibus Auretianensibus seu
bium.
inHistoria episcoporumpag. 142. 5 Prwterea festum translationis a quibusdam
transUttta oero
\~2

Ex

Usuardo potius Adoni additum, quam ab Adone scriptum, videtur elogium, quod in codkibus qui-

memoraridie 12
fero
:

Junii,

jam

observarunt Majores

Junii.

busdam
recitavit.
nz>-

invenit

Georgius

atque

in

Annotatis

nostri ibidem in Prattermissis.

Verbahuc trans-

S. Evurtii episcopi Aurelianensis translatio

Flori est

Eadem

de eausa Flori elogium non esseexis-

etogium, ut
rnulti

puta-

runt,

quod hic

rentatuT

timo t quod nomine ipsius dalum est a Papebrochio cwn Beda? Martyrologio, ante tomum II Martii edito. Cum enim Florus Adoni proHuxerit,

Romano ducis Altempsii, et a Saussayo in Martyrologio Gallicano. Ejusdem

indicatur in Ms.

meminerunt Belinus
sius.

in Gallia auctus, et

Cani-

annuntiasset, si
transfero.
scopi

Ado , nec brevi eloqio tam prolixum invetiisset apud Florum. Quia tamen antiquum est, totnm huc
et confessoris

nec Evurtium omisissei

Laudatus Saussayus ex Officio translationis infra dando eam pluribus verbis prosecutus est, ex quibus posteriora subjungo: Cujus rei memoriam ob tanti Praesulis merita, et divinae magnificentia glorificationem, pia antiquitas religiose

Aurelianis depositio S. Evurtii epiqui tempore Constantini

,

venerata, anniversariis sacris condecorans, posteritati

imperatoriscausa requirendorum fratrum egressus, in Aurelianis ingressus est urbem ubi tunc clero, et populo jejunium triduanum celebrante pro antistite iuturo, ab ostiario ecclesia? in hospitio receptus, et usque ad diem tertium pacti jejunii nutu Dei est retentus. Confluentibus accersitis episcopis et populis universis ad ecclesiam, ille pariter cum suo intravit ostiario. Quibus orantibus et Domini misericordiam praestolantibus, ecce instinctu Dei columba transmissa per insertam fenestram ingressa, quasi lux immensa fulgens, per totam fere ecclesiam more personam investigantis ccepit volitare. Quae speculata S. Evurtium januse inhaerentem, illico super caputejus insedit. Quod signuin populus admirans, amplius Deo preces fundebat, iterum duplicari ac triplicari miraculuin. His ita orantibus, columba tertio venit, tertioque super praefati Viri
:

quoque pie recolendam haereditaria

re-

ligione reliquit, ut Fastis ecclesiae Aurelianensis

inscripta dies, et anniversaria, quae viget etiara-

num,

celebritas luculenter testantur. Festicitain

et

tem hanc quoque notatum invenio

Aarelianensi

Kalendariu

apud nos Ms., ubi

miraculum

refertar in translatione factum.

II.

Vita S. Evurtii variis infalsa

quinata fabulis, in qua

difficulter
ris
;

secernantur a ve-

edenda tamen ex Mss.

caput insedit. Hoc indicio cuelitus dato antistes efFectus est populo Aureliano cui tantam Do:

minus contulit gratiam, ut medicinale infirmis remedium, etfatigatis diversis calamitatibus infinitum praeberet beneticium.
confractionis panis coelestis,
dotali

Vita

S. Evurtii reperitur

manuscripta

et

im-

uf< exem

Nam

et

in hora

dum

de more sacer-

Hostiam elevatis manibus tertio Deo obbenedicendam offerret, super caput ejus velut nubes splendida apparuit, et inanus de nube extensa porrectis digitis oblata benedixit.
latain

non satis probata neotericis, qui vam apud Surium legerunt, aut in alia nescio cujus editione. Stylam matavit Surius : alia vero editio in 4% cujus sola habeo fotiola, cum Mss. exemplaribus satis congruit. Exemplaria vero Mss. no/t paava habemus, vt plura variis loeis exstare novimus. Namprimum habemus in codice membraneo.
pressa, at

plaria Vita
in\ icoti satit
i

onsona,'*

16

DE
P
Ms.

S.

EVURTIO EPISCOPO CONFESSORB

10CT0RB
J. s.

chartaceo, qux notatus codtce atio minoris formrn

e$i

membraneo, notato

158; secundum

i/it

scripta,

nt

V Ms

'..

apographa
videiicet es
Cl.

Qjusdem Vitmduo admanumsunt cum pluribus aliis collata unum

:

Eadem de causa rrfcrmti h/whtti modo

riw
th/if/rtus,
lirct
iis

minimum, admedium

fuissc

sccuh vm.

1)

fere seculi vm Acta siriplnrrs Hisforhr /tttcra-

iidemct ssoak

vm

scrtpta

crcdhlcrif

Florum Usuardo

"piininfur;

sed antiqnioru

Ms. vetustissimo

I).

Preudhomme

et ut

antiquioremex
seculi
si

Puteani, idque

cum

tribus aliis collatitm,

vm

aut

Actis hausisse, maluit finem vidcntur. Verum, initium i\ assignare.

alterum vero ex in margine Icqitur adscriptum ; codicibusaChiffletio nostrohuc duobusaliis Mss. est ; <>( missum, UltimUm hoc in fine mutilum codicc partim itium defectum exalio vetutissimo Mss. invicem supplevit Chiffletius. ffac omnia

de tstate Actorum exqaisierit juqitid/m Actorum dicium, respondebo wtatcin tamen tetustiora vivn/dc incertam esse, muft<>
quis

meum

deri,

quam

enim

nihil in Actis tegitur,

/auda/i scr/ptores crcdidcntn/. Primo quod cogat ea seculo

omnium non inveita consonant, ut in collatione multas alicujus momenti, sed nerim differentias
vocum mvtationes plurimas. Ubique scriptor additur epilogus porbrevis, in qua Vitas
fevhisculas

definiamus vi posteriora diccrc. Cur igitur fucrint secu/o viii composita esse, cum laudata
secu/o IX ab Vsuardo ct
sic/tt

Rabano, qui dc

iis

lo-

*amen exprimitur Lucifer subdiaconus, excepto nostro membraneo, ubi nomen auctoris eodice uti etiam cwn illo epilogo prwtermissum est9
>

de vetusto monumcnto. Si stylum quuutur horum Actorum consu/amus, is sane magis congruit seculo v aut VI,

barbaries et

qnam scc/i/o vm, quo jnaxime rcgnarunt usque ignorantia

toto

factum
aliud iutrrpulatum.
tii

est

apitdSurium,

7 taudatusChiffletiusaliudnobis

FiteS.EvurapographumtransmisitexMs. Aceinti monas'

ad resfitufum a Carn/o Magno /if/crarum studium horwn enim Actorum s(i//us iton qitidcm
:

omnino purus
sionibus
isfis

cst

caret

tamen vocibus
.*>/

et

exprcs-

Beniprni Divionensis, quodtam not aiia dici a prcecedentibus omnibus differt, ut luec cum illa, quain memopossit VUa. Conr/ruit
terii et S.
liter

'-

barbaris, quibus scatent

et

monumenta
Acta ab

sccufi vin,

pleraque seculi vn.

ratCarotus Sausseyus in Annalibus Aurelianensibuspag. 58. ubi dicit eam haberi in camobio S. Evurtii Aurelianensis. Certe quce Sausseyus r.r siki rrrifaf. in hac nostra etiam leguntur, nou
i/cm inpriori.
riori

initio percurrafitus usquc ad fincm, nihil in iis relatum invenirmus, qi/od facfum sit post secu-

lum

v,

nul/am personam itominatam, qun> scrius

vixisse scitur.

Nulium

auctoris

nomen

huic poste-

10 Dcindc si perpendamus ea omnia, qucepost ut quibusdam mortem Sancti facta referuntur, videbimus qui- rationibus

adscriptum legitur ; nulla prmponitur pra?fatio nuih daudilur epilogo, ut pr(pccdens. Prceterea wm pauca factorum adjuncta in postcriori
y

dem Acta non

esse scriptoris coa>vi

scd nihi/

pvobabililrr

ottcnditvr:

reperiuntur, de quibus nihil est in priori. Aliqua

etiam facta non modo brevhis narrantur in posteriori, sedalio etiam ntcumque modo, sic tamen, nt omnia, qua> in priori displicent, legantur etiam

inveniemus, quo scriptorem quatuor sccu/is a Sancto amoveainu< Certe si/et corpoiis translationem, quam innectendam esse seculown, figcndamque circa annum 731 vel 732 videbimm. Refcrt etiam, Sanctum esse scpu/tum in agro
Tc/radii viri prcefectorii, ai/quc ab

eodem con-

insecunda,
improbctur.

ita

ut hcec probari nequeat, si prior

quin una

Porro dubitari non posse videfur, composita ex altera, autpotius nonnihil interpolata. Quare suspicor, Accinctinum e emplarintefpolatum esse ab atiquo, quipriorem iiam nonnihil emendare, et adji/nctis quibusdam
sit
i
\

augere

volt/it.

ffac de causa priorem

collatis,

edam ex

Mss. intcr se
non

ac differentias notabilcs

Ms. Accinctini in Annotatis recitabo. 8 Tillemontius tom. VIII Monument. EccL in modommdusa, S. Justo Lugdunensi de Actis S. Evurtii pronunA.cta h(Bc

sepulturam ejus cellam exiguam,w&//?m etfacta esse miracula affirmat: sednuilum additverbum de aucto aut amplificato eo oratorio. Attanvn non videtur dubitaiidum, quiu celia itia multum cxwevcrit ante seculum viii, cum temporc Caroli Magni abbaiia fucrit cononicorum. Ex hisce conc/udo, nuilum csse in iota Vita indicium, quo innuatur, scriptam esse post seculum vi , stylum quoque a/iosque Vitce characfcres nufli magis congruere sccu/o quam sexto, quo chronologiw et antiquitatis
structam
esse

super

scd prorsus

tint,

ea

It/iil/s

/fiborare diff/cuitatibus, ut tutissisit,

scientia
c/ue iu

jam multum
Vitis

dccidcrant in Qallia, quo-

repudianda
censentaliqui:

mum
Irlus

a;que ac brccissimum

ea Ac/a prorsus

deserere: atque

Historim Httcrarue Francias tom

c/iiiii/

in

hanc crisim secuti sunt auclores IV pag. 88. BailTabula critica ad 7 Septembris Acta
.

S. Evurtii

auf prorsus suppositifia,

iocis

a/it ccrte

fabuhisce

Us interpolata in variis

agnoscft: neque

Sanctorum miracula maximc scribebautw, pront factum est in Vita S. Evurtii sine sufficienti rerum ante gestarum et temporum scientia; sed stylo minus barbaro, quam fieri solebat seculo vm ; imo et longe puriori, quam quo usus est S. Gregorius Turonensis sub
finem sccuii vi. 11 Hisce de causis longe probabiiius esse puto, non modo Vitam S. Evurtii scriptam esse seculo vi aut vn seculo vi o'

tamen prorsus deserenda

Actis habcantur, qua>
iile

credidit,

cum ex

de

initio episcopat/ts rf

de sepukro S. Evurtii narrare voluit. Porro laudafi/s Tiffcmoutius nota 8 in S. Justum rationes

quam
dkio,

VIII.
si

Quin imo multum sudabit meo juvoluerit

f

vii Itm- A* i"

ad ferendum tam severum de hisce Actis judicium. fiationes autem hce falcs sunt, ut nequeat negari, memorata Acta
aliegat,

quibus inductus est

quis certo ostendere

scribi

videntur "posita,

non

sub finem seculi v eo modo, quo scripta?n habemus. Cerle id nec vitiosa chronopotiiisse

non pauca non sunt. Quapropter neque Acta hcec ut qenuina dcfcndere veiim, neque ut taiia edcre : nec tamen nccessariumputem, omnem censurw Tillemohtiance scveiu iis esse relata, quce verisimilia
ritatcii/ adoptare. Audiamus igitur et examinemus argumenta prcecipua, quce suadent Acta aut improbanda et corriqcnda, aut prorsus etiam repu-

vaiiisiiHjitiniilacsseerroribus, factaque

taxis, nec errores

Vitai inserti, nec facta

;

parum
omnia
Porro
Vita,
S.

verisimili relata certo evincunt

hcec vitia incidere potucrit scriptor

si vel

modo cum in parum

prudens,

uno seculo

fuerit

Sancto posterior

aliud quoque

occurrit

dianda.

nimirum utrum fit Evuritio,Hvm> opus inferpolatoriscujusdam, qui primam de Sancto lucubrationem augcre et exornare volueriU Prcefatio magis insinuat, non
pervenisse

dubium de hac lucubratio prima de

9
tius

De
,

cetate Actorum primo observat TiUcmonea laudari ab Usuardo, indeque conclu-

ad nos purum

scriptoris

hunc ab interpolatore mutatum

esse

fmtum, sed novoquc

st/jlo

IHK SKPTIMA SEPTEMBRIS.

styio

M
AUCTOkK
./.

ediium.

timo,

Verba huc transcribo

x

<:/
:

quibits id colligi cxisest,

Sicut mercedis

ad

erudiendum anirnas
quit in prcefalion&f

in Catholica religione,

m-

brem; cumque Acta utcumque antiqua >>' multaque ex ih tramlata videantw ad Vitam Ms. S.Aniani, acnonnulla Usuardo etiampia
cuerint
si
et Rabano, operm pretium forevidelur, non omnia sine discrimine abjictamus, sed paulo latius investigemus, qum magis minusve ex omni-

S.

novum quinpiam
:

doctrinae ac

conversationis bonaa condere

illud

non impar est quoque, quod jam conditum est, in notiita

tiam

fidelissimorum

hominum deducere
ut
et nos participes

atque

bus videa/ttur prohabiiia.

vulgare. Idcirco,...

simus

eorum, qui
Tiuis

pr.-rdietorurn auctores sunt, malui-

sancti ac beatissimi Evurtii episcopi, qua-

liter in
bili

rebus humanis conversatus

est,

honora-

stylo

Vitam pandere
scriptor,
(jtii

etc.

sed etiam ex Aclis antitjuioribus.

12

Dicit

mm

a Deo accipere,
,

non modo mercedem nova componit ad fidelcs

III.

Inquiritqr,

an Evurtius
in

instruendos sed illum etiam, qui antiqua vulgat ; atque hujus cequalis mcrcedis causa se S. Evurtii Vitam honorabili stylo pandere, insimians jam anie scriptam fuisse 7 sedstylo humili,

videutur fuisse

concilio

Valentino, quo fere tempore

ac

tali,

ut operce pretium videretur

seit

eam magis
Jlanc

figendus videatur ipsius episcopatus, et annus emortualis.

pandere,

latius et

clarius exponere.

qui posf. Vitam stylo,quo potuit, expositam,in fitie seu in epilogo de se ita loquitur : Ego Lucifer subdiaconus h;cc
arbitror esse
scriptoris,

mentem

gesta rnorum atque iactorum sancti ac beatissimi Evurtii episcopi in veritate descripsi, nihil adsed ne magis dens neque superflue loquens prolixa oratio non delectationem, sed fastidinm,
:

Ut
cem
Vitis

de cetate S. Evurtii aliquid possemstatuere, aut potitts de tempore episcopatus , consu-

liuljitutur,

tttrum Sanrtus fuerit

legentibus generasset, multa de miraculis ejus

praetermisi.
/Lttamen falsa
nariavit bio-

Ha quidem
consentire

biographus.

lenda prcecipue cens?ti varia S. Aniani ActaMss., sperans lueis aliquid ex illis oriturum : eumque
diversas

eptscopus tem-

pore Constantini,anaerius.

yraphus,

cum

aequeant

umnia conciliari

?io?i possumus, quando locutum esse, cum clarum sit, non omnia esse vera, quce narravit : natn Evurtium sttb imperio Constantini imperatoris episcopum electum dicit, et successo?'e??i ejus facit S. Anianum, quem saltem usque ad annum 551 superfuisse, eonstat ex S. Gregorio Turonensi, ita ut fere ad annos 120 duo hi episcopi cathe-

13 At

ei

habeamus S. Aniani
iis,

Vitas,

easque

invi-

dicit se nihil superflue

contrarias in

quw

spectant
fuit,

S. Evurtii, rursus

inquirendum

ad cetatem queenam ex

videatur aliis prceferenda. Prceterea eruditi

neoterici aliunde

etiamsubsidiaqueedamad figcnS.

dum
cilio

utcutnque tetnpus episcopatus

Coloniensi

Evurtii se
consub-

reperisse crediderunt.

Namprimo observant, anni 346 cum aliis episcopis

dram Aurelianensem

administrare debuerant,

si

vera scripsit auctor. Constantium pro Constantino substituere cupit Carolus Sausseyus in Annalious Aurelianensis ecclesicc ; at ne sic qui-

scriptum legiDiopetum Aurelianensem antistitem; et licel plerique aqnoscant, Acta istius concilii vitiosa esse, Diopetvm tamen eo tempore Aureli-

anensem
a.

fuisse episcopum existimant, quia

idem

dem omnia modo

satis verisimili posse conciliari,

ostendit Tillemontius, preesertim quia biographus tantum viginti annos episcopatus S. Evurtio
attribuit
:

347 inter episcopos Gallke subscripsit concilio Sardicensi, teste S. Athanasio in Apologia contra ubi mutato nonnihil nomine vocatur Arianos
,

nam

sic

episcopatmn S. Aniani ad

Declopetus. Nihil
fuisse eo
et

amios septaatjinta protrahere oportebit. Pra?terea correctio illa biographo nihil prodest, cum dicat Evurtium electum tempore S. SHvestri Romani Pontificis, qui obiit ante Constantinum. Hecte igitur advertit Tillemontius, Vita? chronotaxim
vitiosissimam esse; nec S. A?iia?ii suecessionem cutn reliquis ullo modo coneiliari posse.
muita quoque
non sunt verisimitia.

cur inficiemur Diopetum est tempore episcopum Aurelianensem, cum alia quesdam gesta eidem attribuant seriptores
,

Aurelianenses, ejusque

nomen interprimasanti-

reperiatur. Stites Aureiianenses passim in catalogis te?npore ffinc igitur oritur primo dubitatio de S. Evurtii, nimirum utrum tempore Constantini

Magni ante Diopetum

ratum.

sederit,

an vero post tem-

14

Negandum quoque non

verisitnili,

est,

Tillemdntium

pora Constantini, etpost Diopetum

16'

modo memo-

accu?*ate observasse,

modo parum
verisimilia

multa i?t hac Vita referri eaque consequenter aut

certe exaggerata.

non

esse,

autnimium

Altera dubitatio oritur ex concilio Vafen- seeuado an faerit in cu/iHnoprimo, quod habitum est anno 374. Quippe
inter
antistites
istius

Talia sunt ques dicuntur de biennali vacatione episeopatus Aurcliane?isis, turbisque tunc excitatis ac ccedibus patratis ante electionem Evurtii. Talia quoque apparent adjuncta pleraque ab

concilii

reperitur aliquis

Cfflo

nlen-

S.

Eortius, cjuem plerique Evurtio Aurelianensi.

et incerta

eamdem
Verum
apparet,
at

credunt rum
res ha?c

tino,

magis
visasit

mihi ambigua
aliis

quam

auctore exposita, ubi refert constructionem ecCrucis. Ipsa S. Evurtii electio elesice sanclce aliaque plura, qum assignabo in Annotatis ad
vestiuntur ornamentis, ut magis videantur commentitia quam vera rerwn adjuncta. Quapropter lubcns agnosco, magnam essc difficultatem in omnibus, quce in hac Vita referun-

multis.

Nam primo nomen

:

S. Evurtii nulr

libi scriptum reperio Eortius

hanc nominis
lubens ay-

variationem non esse

nosco.
illius Eortii,

magni momenti

Vitam,

iis

Major est utrum Aurelianis

:

diffieultas de sede episcopali

fuerit, an in civiexprimitw. Sane eum

tate alia

nam

id nullibi

ptcrique episcopi fuerint ex veteri

nensi,

GalUaNarboquidem
alHs

tur, nec ullum fere occurrere mihi articulum, de quo nequeat dubitari. Cum tamen Sancti

paucique

admodum
incertas

inter eos. et

Evurtii
sit

memoria
;

celeberrima

in antiquissimis Martyrologiis indeque recte colligatur Antis-

litem ipsum fuisse satictitate et miraculis cele-

per conjecturas est conjectura Gallim provinciis, ionge quasita Dehide sicatum rfcEortio Aureiia?iisattribuendo. aliquem eo tctnpore Aurclumts
esset

emmerentur ex

Eortium

sedisse

W
iCCTORE
.1

BVURTIO EPISCOPO CONFESSORE.

tringens his
verbis
:

Ante complures

sedisse

S.

IfZmsitidem
vobnominum
s.

adhuc (auodplaneest incertum) dubitari emS.Evurtio, non

varietatem, sed magts quta
Evurtii etS. Aniani

Deiinurb eAurelianorumcivitatisapavimentis
extruens)in umonMliv.no, eonstruxisse. Et post multo ecclesire fabricam
visus est

Evortius antstes ecolesiam n nos beatissimus

maK nam

,.,.

yitis

Evurtms multo

ci/ius
tertio,
stiei
I

""

i:

episcopus fuisse videtttr, mtt serius. Evurtu, fertia dubitatio est de successoreS.

ssopwb '"

episcaptif"

habwrii
S. Airimmnt.

utplacuitCaanitlestatumdus sitS. Anianus, et BatlSausseyo et Francisco le Maire, imo {ttbi sexaginta et leto ad i: Vovembris in Aniano
roto
;) duos annos hujus episcopatui tiberaliter etdemumhodiemisscriptoribtts GallimChristianm

iu:< EDENTIBUS, tempore, multisque episcopis s plenus Anianus, consentiente sanctus vir Deo Dominoadpontificalemunusaccessit:cuivisum

attribuit

tom.VlllincatalogoepiscoporumAurelianensium

tamen dubitanter procedunt, nec esse; asserunt Anianum statim Evurtio sttffectum Evurtium resed Anianum dumtaxat mox post
col.

tant* fabric* decore, Dtus alxm fabricam ipsam altius sublimare. quarum alteratra fragmenVitmS Aniani, ex rerum tumaliquodChesnius tom.l Scriptorum nos integras Gallicarum pag. 521 edidit, quasque
est pro

tectis depositis,

lili. ///

hahcmus

iu

duobus codicibus Mss..

ambm

con-

censet:
concitio

quod improbari nequit,

ut

si S.
illi

Evurtius

Valentino adfuerit, scriptoTillemontius, cujus dubitationem laudati

crediderunt.

mdificata, et sentiunt de ecclesia per Evurtium Anianum ad altius fastigium deinde per S. ad propositum evecta. Quare ex aiiegatis varia

resvidentursequi, eopropendet, utconcilio Vamomtlentino Evurtium suspicetur interfuisse,

nostrum deduco. S. Ania- f\msseept&co20 Primo ad episcopatum evectus est ptim suh post structam ecclesiam, mulnusmulto tempore
statim igitur tisque decedentibus opiscopis. Non non post S. Evurtio suffectus est S. Anianus,
imperio

que expedire, ut nihilcertistatuamusdeftvurtio,

qttam quod episcopus fuerit sub finemseculivr.

Adidipsum
concilio

incertissimttm

est,

cum

nec

cum

unum

uut alternum

ipsis

interpositum, sed post

mitio Actorum congruat, nec probari possit ex Valentino, neque ex fine Actorum, seu

ex successione S, Anianiin Actis asserta : omnia enim hasc teque sunt dubia. Quare triplex formari potcst opinio de tempore episcopatus S. Evurtii, primo nimirum, qua episcopus staluatur tempore
Constantini ante Diopetum; secunda, quaepiscopatus ipsius figatur circa tempus concilii Valcntini, cui

mortem multorum, qui intcr duos hos Sanctos (iivrunt intermedii. Quatuomc aut quinque an septcm rcl octo, aut phtres etium per multos Mc
intelligendi sint,
definiri nequit,

cum memoria

picrorunujue inferciderit. ut COntigit iu aiiis fere omnibus Galliai ecc/csiis de episcopis secuii rv. At saltem longiori temporis itxtervallo multi '!/>
uufisfi/es

credaturinterfuisse;acdemum
igitur,

tertia,

sice,quam
rctur,

videntur prmfuisse Aurelianensi eccleinter Evurtium ct Anianum relinque-

quaponatur ante S. Anianum, nullo

mcdio.
illis
\IIC(Jitlttll>

alio inter-

Examinemus

qumnam ex

trtbus

opinionibus appareat probabilior. 18 Pro prima opinione, qua Sancti cpiseopatus

interfuissct concilio si prior anno 374 Vafentino, ac sub finem scculi iv Aureliancnsi prwfuissct ecciesiir. Cnm enim Anianus ex utru

que Vita dicendus

sif obiisse

circa

annum

453,

rationes,

ad imperium Constantinireferatur, adduci potest ipsa Sancti Vita, quw Constantinum nominat non
solum
in electione S. Evurtii,

Jacile cpiscopus esse potuit

scd ctiam in mdifi-

catione c<desia>
scripta
est,

ut

Sanctw Crucis, qnccque itaconomnia commodcad imperium Concxccpta

so/a
clcctione

ah unno 420 aut 430, inter uintmque anni tantum triginta aut ideoque quadraginta aut ad summum quinquaginta relinqucrcntnr intermedii, ad quos in pacc ecclesio?
implendos neccssarH non erant muiti
c/iiscopi,

stantini possint referri,

cum duo

dam

Aniani succcssoris, quam pro commentitia habencssc, ciarc ostcndam. Fatcor quidem Vitam

S. Evurtii oeris

non

iia essc
cerlis,

scriptam

nedi/m pro
in

haberi debeant,

utomniapro qum de

Sancti electione ac de constructione ecclesice Sanctn>

totum istud spalium facile impicre posscnt, autunicus etiani. 21 Nolim tamcn contendere argumcntum istud Cojistantim tale esse, ut Evurtium certo ad tempora Consfan- Magni. tini remittat. At saltem ccrto evincif, Anianum non [uissse eidcm substitutum, cum Vita multos
vel tres

Crucis

ea leguntur.

Attamen malimexisti-

utrique interponat

antistitcs

ct

inuic, aliquid miraculi extraordinarii in Evurtii

Aniani eJcctione prorsus

taceat.

de prodigiosa Pnctcrca facit,

electione contigisse, idque a scriptore hujus Vitce

ut probabilius appareat, Evurtium pertincre

ad
V

nimis exaggeratum
electione csse

esse,

quam

nihil

de tota

illa

Constantini tempora c/ua?n

Valentini.

ad tempus
ecciesia>

conciiii

verum. Idvm dico de eondita per

Sanctce
Crucis,

Ipsa

quoque

instauratio

Evurtium

ecclesia

cum

facile

admitti possit, Sanctum in eacondenda adjutum

fuissemunificentia Constantini. Certeantiquorum
esse

quam quadnu/inta out, quinquaginta annis ante Anianum fuisse conditam atque iustfi/iraiione indiauissc. Demum utraque
innuit. iliam diutius

opinionem Aurelianensium, ecclesiam Sanctce

altera Vita tale hahct initium

In

illo

tempore,

Crucis structam esse liberalitate Constantini, affirmat Franciscus le Maire in Evurtid, dicitque
festivitatem

quo fulgens
firlei

in

rota seculi

novella plantatio

Gallica diffundebatur in tellure,

quarto

Constantini Aurelianis celebrari die

jam

21 Maii, ac S. Belenoe mafris ipsius 1 Februarii,

Pontifice Desiniano noinine Aurelianensis ecclesise depraesenti seculo decedente./7/s autem

verbis,

tamquuiu patronorum ac benefactorum. Basce fesiivitates notatas quoque invenio in Kalendario

Aurelianensi Ms.
quti'

prnbnhili-

19

Ex

Vita

S.

Aniani,

quam habemus

in

ter

evim unt,

codice, uotafo Q.

S.

Evartium

Ms. 2 antiqua illa traditio seu opinio Aurelianensium ratione probuhiii confir-

temporimagis congruunt quam designatur tempus eleeti post Desinianum Evurtii. In una quoque ex illis Yitis sub finem cfcctio Evurtii ad tempora Cottstantini discrtis verhis refertur. Utraque vero
nuili

qum

imperio

Constantini

dc hac eiectione
antistite

mari

potest,

cum

inter

Evurtium

ct

Anianum

multos annos multoque interponat episcopos, itaque persuadeat Evurtium fuisse episcopum tem-

pore

'onstantini. Narrat illius Vita> auctor Utudatam ecclesiam fuisse adaliius fastigiumperductaui u sancto Aniano, illius cedificationcm si-

: Dum de ordinando penderet in arbitrio Dei; quidam subdiaconus Romanae Ecclesiie, Evurtius nomine, in cathedra pradietEe subrogatur Imsilic-ir illius indicio prjesignante

sic

hahet

electio

populi

Jordano flumine sub specie columbre supercaputdescenderatChristi. Opinioni, qiiam

qui
in

probahiliorem

DIB SEPTIMA SEPTKMRRIS.

probabiliorem exisUmo, hcecetiam favent, quia Desinianus, cuiomnes substituunt Evurtium, dirihir quartus episrapus:
tres
esse,

49
kv.va
J.

nam

CarolttB Sausseyus

primos episcopos Aurelianenses credit hos Alt/uum, Alixtium vel Alipitum et Auspi-

utms nocere possent referenda electume Aniani fabulosa. At Vitas fms esse mendosasagnosco, non itemprimamS. Aniani Vilam, cujm maxime causaS. Evurtium Diopeto prcBponendum, probabilius censeo.

S.

cium, quihus quartus succederepotuit Desinianus, quintus vvro Kvurtius.

22 Nunc hreviter audiamus, quid objici possit ad argumenta contra ap/nionvm modo assertam, et datum ordiRespoudetur

54 Opinionem, inguam, antiquam de referendo Constantini episcopatu S. Evurtii ceteris probabiliorem ita judico, ut inficiari nolim

/.<

urtfui pr>f-

adimperium

fnit

advemariorwn;

nemprimorum anUsUtum Aurelianensium. Dicent aliqui, opinor, cum hodiernis scriptorious Gallim
Chr/stiancr,,

eorum quoque sentenUam probabilem ideri, qui malunt credere ipsum vixisse ntb finem %eeuli iv,
i

CoitstO"

na
/"'

Idetur
i

*/<

eon-

vt interfuisse concilio

Valentino.

Quin

ei

quam
iis

s/nt

Acta S. Aniani non esse meliora, Acta S. Evurtii, ideoque solidum ex

hanc

cifv,

Valen-

haber/ non posse argumentum. Verum respondeo, id prudenter dici a nullo possv de omnibus

neotericorum opinionem luhens amplectar, ubi firmius stahilitam videro. A teum saUs perspii iam

tino:

S.AniauiAvfis,
II Historice

Francorum

cumS. Gregorius Turonensis lib. cap. vn testct/tr, virtutum

Gesta S. Aniani, id est, Acta apud se fideliterretiScripta igitureratS. Aniani Vita antetempora S. Gregorii Turonensis ah auctore cocevo aut suppare. Hanc Vitam fuisse deperditam asseneri,
rit quidem Baittetus in Tdbula critica ad 17 AV vembris; at id nec probat, nec probare potuit.

hanc op/monvm tantumplacuisse ob nomen Eortii inventum in it/o concilio, et quia sic S. Evurtius magis appropinquabat ad tempora S. Aniani. quemplerique successorem volunt Evurtii; tanto minus probabilis illa mihi apparet lentenlia quanfo longius ah Kvurtio Anianm er prop,-ia
,

Vita videtur

amovendus nmn aliunde quoquenon

:

solum ineertumest, sed minus quoque probabtte apparet, Eortium illum, quiconcilio Valentino interfuit, fuisse

Certe Vita,
consentit
hic

quam primam laudavi, tam exacte cum relatis de Anianoa S. Gregorio, ut

lus alius v.r Uiis

anUstitem Aurelianensem, cum nulGallim partihus, ubi sita est civisat multiepiscopiinprovin-

tas Aurelianensis, sciatur isticoncilio interfuisse.

omnia ex illa Vitavideatur excerpsisse. Nolim quidem kic operosius investigare, an ho>cillaipsa Vita dicenda sit, quam habuit Gregorius, quod examinabitur suo loco i/i Aniano : at interim as-

Erant sane auno 374

ciis

rum nomine
illis

quinque provinciainsigniwirur in episto/a Synod/ca, ut facile credi possit, omnes ferefuisse ex quinque
provinc/is, et paucissimos adfuisse ex aUis Gallim provinciis. Certe non cidentur omnes Gallue episcopi ad istud concilium vocaticnam sic longe plures adfuissent.

Gallice Narbonvnsis, gua?

sero,

me

nihil in illa Vita reperisse, quoderroris

aperti aecusare possim,

gesta,

nedum condemnare. Mi-

racula q/iidem. p/ura, conUnet, qt/am al/a Sancti pro genio seculi, quo scripta videtur; sed

idnequit obesse, qilo minus veracenseantur, qme in ea refcruntur Sancti gesta. Quin imo quanio attentior fuit auctorad miracula S. Anianirefercnda, tanto certius e.r ipsius silentio colligitur, pro ftctttio habendum miraeulum istud, quod in Sancti electione accidissenarratur.
osteriditwque
7ion

p/erosque

Lugdunensi fatetur, Va/ent/ni ep/scopos fuisse ex Gailia Narbonensi, aliquos tamen ex a/iis Galliat
co/ivili/

25 Tillemontius

in S. Justo

TiUenvu'"
conjectiira'
<t>-

aliquibtis epis-

copis concitii
pi.irtini

provinciis adfuisse suspicatur, eosque ostendere nit/tur per conjevturas valde incertas. Aliquiinter
eos sunt metropolitani, dc quibus

imi>n>-

Uibilct,

non disputaho

omnes

S. Anicuti

Vitas pro

mendosis
habendas.

Aniani Vitas ex quibus partem edidit Chesnius, quasque pracipue secutus uidetur Carolus Sausseyus : has accUratas non esse, nec immunes ab erroribus, ultro agnosco. Totum hujus iniUum vx Vita S. Evurtii consarcinatum e.ristimo; reliqua vero e.r Gregorio
23
spectat
alias S.
s

Quod

ad

licetethipaucissimisint

et,

incerU. At conjecturas

ejus de aliis episcopis, inter quos est Eortius, paucis

examino. Primoeum, quiscribitur Foegadius

inconcilio, crcdit S. Phaebadium

Aginnensem

secundo

qui Eumerius

in concilio, potest esse

Turonens/ aut aliunde

accepta

et

interpolata.

Evemerus Nannetensis, inquit. TerUo de Simplicio conjectat Augustodunensem fuisse, quiverisimi/iter serius factus
est

Errat primo hujus

atictor,

dum

asserit S.

Ania-

cpiscop/ts,

ni

vo/ligi

num

ita

electum, sicut in Vita S. Evurtii legitur

potest er ipsius Avfis

ad 24

Jtinii datis.

Quarto

atque eatenus etiam nostra? opinioni repugnat. Krrat itcru/n, dum asser/t Aetitt/n patritium

quod de^s'\QeWo
improbabi/e jam
et

dicitur,
est

MogunUnum

esse posse,

ex catahgo

MogunUnorum
S.

Gallam administrasse sub Majoriaui imperio:

AntisUtum tom. IV

Ga/lio? Christinna recusa>:

'

nam
r/ani.

vonstat Aeti/tm occisum esse jassu

Valen-

demum quinto q/tod observatur de

Tarhvl/icariim
in

Vincentio

tiniani III aliquot annis ante

imperium Majo-

Edidit quidem Chesn/us sub

;

Romano im-

sed in duobus codicibus nostris clare leaitur, sub Majoriani imperio. Errat tcrtio imperio
perttus consarcinator ,

Novempopu/an/a episcopo, acsiidem essetcu/n Vincentio memorato in concilio, non satis quoque probabUe fieri, ostendiin S. Vincentioadl Sep/v/nhris.
test; et

Aquarum

dum famosam AtUlmcladem prwcip/te prope Aurel/anos contig/sse narrat:

na/n inde quidem repuhus est, teste Turonensi et altera Vita, sed non tanta cum strage, quan-

26 Quarede S. Phcebadio eUam dubilaripo- parttm magis de Eumerio Nannetensi, an dicto

>

sunt

concilio

interfuerint

nam
,

Foagadius
titulo

in

subepi-

scripUonibus non legitur

sto/ce

in

autvm

tam postea

est

passus. Quin

et

quartus error ma-

Synodicm primo

/oco ponitur Fcegadius, et

nifestus est in

una

V/ta, qua> fere

cum

altera

sed sub finem aucta, in qua Evurtius dicitur electus episcopus tempore Constantini et S/lvestri, quod non improbo: svd additur

eadem

est,

secundo Eumerius, ante ipsum Florentdum Vivnnensem metropolitam, in cujus provincia habebatuv conci/ium, quique primus ponitur /n su6scripUonibus. Baic suspicionem ingerere possunt
ptioniln/s vonci/it, cii/n

ad eum S. Anianum, ab eoque presbyterum ordinatum errore crassissimo, cum Anianus annis centum et sedecim Constantinosuperviigitur posteriores Vitas S. An/ani xerit. Has solum laudavi, ut ostenderem in eis et/am Evurtium ad tcmpora Constantin/ refvrri, ideoque eatenus tantum favere opinioni nostra?, quantum Septcmbris Tomus 11/.
venisse

de corrupUs epistohr inscripUonibus uut subscrinon modo al/qui in vp/-

stohe utriusqueinscriptionibus habeantur, qui non

reperiuntw
ioco.

/'//

suhsvriptionihtis vonviiii, et contra,

sif

sed ordo vtitnn epiSCOporum /dv/n non

Dubitari igitur
p<>/v*t.

utroque

ut dixi,

an S. Phce-

badius Aginnensis synodo Valentinm interfuerit, cum 7

50

DE

S.

EVURTIO EPISGOPO CONFESSORE

posse videtur,

AITTOKK
J. S.

mus

repenatur, necprtcwnnecin wbscriptionibus ipsivideatur congruere in epistolarum

loeus

quam

cirrit

annum

340, cttrn tuti

mscriptionibus
inepf<np$tu5

27

filiemontius

picatur,
S.

quidem tom.VlUpag. 554 suspr imum locum S. Phcebadio delatum

sententianastm. ctium potuit aut eitius mori, /tac non drhrt\ quod Ceterum mintm vidrri nuutram epiSCOpiS, duobtiS aliquot

tudine tamen

dliquot

annorum, qutbus serms

>

chronotari
nut
trtotts

Vhohadio,

ac doctrinamsingufufsse ob mtatem pietatemqu conjecturamulprobet, adducit verba

larem.

Eanc

riensi.

(qum iu postrema rtfitioneest xxvm), de Musonio episcopo NeocasaNam versio Latina sic de eo habet: Hinc
S. Basilii ex epistota
i.xii,

et S. Aniatum, Evurtii verisimilitersuccessorem, Aureiianensi commune est num; nam id ecclesim quoccclesiis, qttod nomtna

bm

tutcr Ihopelorm vucuus rclinquutur

cttm

multis Gaflitv

rumdam
S.

cpiscoporum excidcrint

ct

Vita

meaor

et

primo loco non secundum netatem in convensed supra tibus episcoporum dignus habebatur,

Aniani id omnino pcrsuadet, inter Bvurqucant inueniri mulU episcopi, quos

tium
et

cum

a/ias ne-

omnes erat sapientiae antiquitate, primascommuni concessu obtinens. Atnon ridco, quidMupossit sonii cxemptum ad rem faciat, autvatere adco a moribus Ecadprohandam conjecturam
clesim abhorrentem
:

Anianuin

sedisse tcstatur.

neque enitn agit Basiltus

de synodis cpiscoputibus, cum tantum dicat, Musonium in convetitibus seucongregationibus praipuo semper honore affcctum fuisse. De episcopis conciliis in textu Groeco rmlla mentio, nec dc
t

IV.

Sepultura

Sancti

ubi
in

conditum oratorium, quod

abbatiam excrevit
corporis
translatio
:

episcoparum. VerbaipsaGrtBcahatcsunt: >Ev<of TOtao>t<j tffiv 6fKKt><iw id esl, in congregationibus sequalium, seu pari honore dignorum. Quis ex
congregationibus aut conventibus mqualium hic exsculpat ecclesiastica concilia, prcesertim eum

gemina
,

oujus

Musonius nulli cdncilio legatur adfuisse, nedum prmsedisse? Prmterea liasilius testatur; Musonhtm non secundum aotatem eo honore dignatum esse. Quid crf/o S. Phwbadio ob mtatem dicit locum conccssum honoratiorem, ut contigerat Musonio?
nfuVttur ut
improbabilis
tii probationem,

Acta danda, ut et Inventionis: apparitio mira.

28 Accipe, sfudiose iector, etatteram Tiltcmonquam exemplo Musonii, qttan-

Acta in

tumvis inepto,
iuquit,

muniendam

credidit

Nec

aliam,

Supra sepulfitic, uti et Acta trausiationis ftabcnt, corpus S. Evurtii septttfum essein agro 'letra- crum Sancti oraturium condii viri nobiiissimi, quiet cetlufam modicam sttpra
dilum, ubi
est ab-

videmus rationem, qnae facere potuit, ut Osius omnibus Occidentalibus prsesideret in magno concilio Sardicensi. Si Tillemontius tam

corpus Sancti mdificasse dicitur. De hiscc editores minc kodierni Gatlim Ghristianos tom. VIII col. 1573 baiia
itascribunt: Defunctus.. S. Evurtius... sepultus est in agro Tetradii viri pnefectorii in planitie
trecentis aut quadringentis passibus ab urbe
relianensi ad

amans

fuisset dignitatis

Homunm Ecclesim, quam

aliam

versatm

fuit iu historia eccfesiastica , facile

invenissetrationcm, oitquam Sardicemi concilio

pratsederit

tam

concitio

Osim: neque enim dubitassct, quin Nicamo quam Sardicensi prmsedissct

Ecclestm; neque adeo stuhanc dubiam faccre, ut reeurrere voluisset ad rationem non modo ineptam omnique exemplo destitutam, sed et ordini Eierarchico Ecclesice plane contrariam. Si Bdsilius omnino diceret de Musonio, eum prmcipuo honore dignatumesse in conciliis, ut vere dici posset de S. Augustino in conciliis Afrtcanis siti temporis,
ut leqatus
duisset veritatcm
id ideo sic

Romanm

AuOrientem sita, ubi aedificatum oratorium in honorem B. Marias, quam cum S. Evurtio patronam habuit usque ad seculum undecimum, quo et sequentibus solus sanctus Evurtius
patronus audiit. Hanc ecclesiam jam inhabitabant canonicianno 15 CaroliMagni, qui plurima eislargitus est diplomate, quod, licet adultera-

tum,

in

appendice tamen referre visum

nihil in eo nisj

est,

tum quod

intelligendum non

csset,

acsi ceteris

certum recitetur, tum quod in multis aliis chartis revocetur. Ex hac autemchartaaliisque, quae hanc subsecutae sunt, liquet, monasterium sancti Evurtii ac initio ad

prmfuisset, sed

quod ipsius judicium

episcopi

ma-

matrem ecclesiam
nensis

pertinuisse, ecclesiae Aureliaet

gis secuti fuisscnt

quam

aliorum. Nihilominus

membrum,

de mensa episcopi fuisse,

uovutu istud Tillemontii inventum adeo piacuit Diont/sio Sammarthano, ut tom. II Galtim ChriStianm cot. 89G idem auxerit et intrepide de S. Pltmbadio asserat : Concilio Valentino anno 374 pra3fuit ex ffltatis privilegio ac personas merito, ut

cujus episcopi Aurelianenses abbates et erant et dicebantur. Uactenus laudati scriptores : charta

autem Caroli Magni,dequa fitmentio, insertaest

Actis transtationis infra dandis. Canonicis secularibus, qui ecclesiam itlam S. Evurtii admini-

Osiusin Sardicensi. Id improbabile prorstts

esse,

strabant, successisse seculoxn canonicos regulares,

flgitwque

nuUoqttecotiftrmariposseexempiomihipersuadeo. 29 Verum singularis Phcebadii virtus et doctrina effime potuit, ut ipse extra

patebit ex retatione. inventi corporis,

mors N. Evur nrn antli num'AO).

'

ordinem ad condlium invitaretur cum aliquot fortasse metrapolitants, ex quibus probabiliter concilio Valentino intrrfuit S.JustUS iuqdunemis. Quupropter

infra item danda. Cataloqumabbatumrcguloriumadnostra usque tempora perductum, atque alia t/umdam de
ipsa ahbatia, habet studiosus lector datos scriptores Galtim Christianm.

apud

lau-

nec S. Pluebadii

nec

S.

Justi prmsentia,

e/si

tttraque pro certa haberetur, cogit nos credere istud concilium fuisse vocatos, aut s. Evurtiura ibidem adfuisse, cum

omnes GaUice episcopos ad

sit,

probabifim

eum

ante istud concilium fuisse

Aeta translationis, de quibus memini, 31 A<la transladivisasuntin tectiones novem eomodo, utvide- tionis ditplici* antur olim lecta fuisse in fcsto translationis, danda: Jubc quemadmodum ctiam insinuat titutus prmfixus, translatio conqui tatis est: In translatione corporis tigit
sancti Evurtii, quae fitquinta die mensis Martiis. liunc diem pro festo translationis alibi non invenio sedtamin Eastis Aureliancnsibus quam in
aliis

defunctum. Etenim mors Sancti ex monnmentis hactentts cognitis nullo tempore probabitim figi

quibusdam

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

guibusdam festo franstatitmis assigntitum vh/eo dicm 12 Junii ut t/i.ri nnm. 5. At sufis rerisimilc
m/hi
u/ipuict, transtutionem, qu<B
iii

51
KV.C1
J.

Ms. narra-

olim rrh-bratam esse 5 Mnrtii, nltt-rnm vero 12 Junii celebrari : nam corporis quamdam (rmislatitiiicm ctiam secul.o xil factam essc,infra

rutur,

At quando Carolo ab cpiscopo Auretiancnsi rrfe rebatur miraculum insccunda translaiione factum, incursiones illm \amdiu cessaveranl. nam cessante persecutione rclafum
erat corpus

S.

ad

locum pristinum. Quare

>! occasionem dederat
t

persecuti,,

Wandalica,

videbimus. Tempus porro translati corporis utcufnque investigare juvabit : atque hunc in ftnem

subjungo brevem duplicis translationh relalionem, prout ea habetur iuMs. Kalendario Aurelianensi, dc quo jam supra mentionem feci. Relatio sumpta notatur ex raanuseriptis monasterii S. Evurtii, atquc itn habct ; Ea tempestate, qua Vandalo-

prima tran lationi, non aha hic intelligenda est quam irruptio Saraccnorum, qui Galliam late vastarunt seculo vin et prmcipnc circa annum 731 et 732, quahdo divi nitUS repulsi dicuntur ab arbe Sewnwns, fjir
S.

Ebbonem episcopum,

ut tegi potest in

Vila

rum

rabies, afinibus exulans, Gallias ingressa, civitates obsidebat, moenia subvertebat, oppida, rura, vicos ferro, flamma, fame depopulabatur,

ad 27 ,1 ugusti, ubi ctiam Saraceni vocantur Wandali, sicut ct apud atios scriptores,
ita ut et

cjus data

nomen Wandalorum Saracenos hk omest circa

nino insinuet. 34 Itaquc trnnsfntio prtma figcnda

tran^ntioqae
figerida cirrn

visum est clero pnpuloque Aurelianensi, corpus beatissimi Evurtii, quod erat in ecclesia S. Marise in agro Tetradii extra muros urbis, in urbem ad ecdesiam S. Stephani transferre, ne forte Vandalis prope accedentibus insolentia militari
diriperetur.
tnetU

annumTM
serius
c.i

vell'32.

Secunda vero aliquot annis

non

ronjcctura figi potest : nam Saraceni annum 731 post memorabili ciade in provincia vel 732, relai< (irca 740 Pictaviensi per Carolum Martellum affcctisunt,
fiiu

Wundaet
S.

32

lorum, rctatio-

que corporis
miracuto honorata est:

Verum cessante durae sortis inclementia; pace ecclesiis reddita, iterum ex ecclesia Stephani eodem hnnore, quo allatum fuerat,

nec deintle umqitam tnm longe in Gnlihnn penetrarunt, ut ab iis adeo timendum fuerit prope Aurclianos. Si igitur paulo post famosam iltam

Saracenorum

stratjem,

quam anno

73-_'

itligat

frequenti populi multitudine in priorem ecclesiam est relatum. In qua reliquiarum Sancti
corporis relatione hooetiam miraeulum contigit.

Pagius, reiatum est saa um corpus, imo tantum aut altero anno verisimiUter fuerit ht ccclesia
S.

Stephani.

Attamen,

cum Saraceni

singulis
in

fere

sereno coelo imber umbrosus atque deterrimus descendit verumtamen circa sancta pignora nec gutta visa est cecidisse, sed nec etiam
:

Nam

annis sequcntibus rursum

tentavei-int

Gallins progredi, magis existimo diutius mansisse in urbe sacrum isfud depositum, cujus relatio

ex conjectura

figi potest circa

annum

740.

gestatores pignorum attigisse. Rei gestag fidem fecit Agius episcopus civitatis sanctissimo imperatori Carolo

Rccte convcnirc

cum hnc

epochn,

quce Carolo

Magno Francorum

regi, pia loca

S.

Aurelianis visitanti, qui propterea ccenobium Evurtii multis muneribus locupletavit. fltzc

recte

congruunt cum Actis dandis, exquibus com-

de miraculo in translaostendam in Annotatis. 35 Negorc tamen ncf/uPO,sacro corporiS.Ewiv- Sacntm cortii non miitus timentlum fuisse secuto i\ a Nor- pvs secub ra mannis, quam secuto vm Saracenis ; at alio nieta Normantione facto,

Magno

rciata> scribuntur

quantum existimo. Verum manifestus est crror, quo Agius cpisco? pus connectitur cum Carolo Magno : nam ex laupcnt/io tota relatio data est,
datis anlc scriptoribus Gallhe Christiana? in cata-

tunc consitio usi videntur sacri istius thesauri ubsconditum custodes; nam Sancti coipus loco tam occulto Acta inventiu-

no)Tim videtur

logo antistitum Aurelianensium

col.

1424

et

ex

absconditum fuit sub trrra, ut seculo xn ignoraretur, quo depositum csset toco. Certe Rogerius primus abbas canonicorum regularinm in mot

nis

danda

sequentibus clarissime patet,

relianensipraifuisse diupost

Agium

ecclcsio? AuCarolum Magnum,

nastcrio S. Evurtii,

sacrum cjus corpUS studiose

ffauc invcntionem

quccsivit ac fclkiter invenit.

ipsc liogerius

episcopumque factum circa

annum

844 sub hn-

perio Lothariij et Carolo Calvo partcm Gailia?

administrante. Quare aut Agius episcopus deseest; aut ad tempora Caroli Calvi regis respiciendum pofius est , quam ad tempora Caroli Mugni. Saue Carolus Calvus facili crrore a posteris sitmi potuit pro Carolo Magno. At cttdem quofjuc facilitate potuit vox Grmca agius,

rendus

lilttris ad nbbntcm monachos S Audoenii Itotomagensis.fJasce autem Rofjei ii tittcras cdhlit Martenius tom. I Thesaitri anccdotorum cot. 413 easdem anno 10 11 ex Ms. S. Audoeni Rotomago liuc transmisit

abbas uarravit in
.

ct

P. Fredcricus Fiovctits
favit

, ut in cxemptari Ms. noBollandus noster. Titulus laudatis litteris,

qttas

edam

post Acta translationis, prwfxus est

quts subinde

iis

temporilnts usurpabatur,pro voce

talis: Revelatio,

quam

transmisit dominus Ro-

Latina sanctus aut beatus,

u postcris sumipro

gerius abbas ecclesia? beati Evurtii Aurelianensis

nomine proprio ep/scopi

Sam
roll,

indeque oriri confusio. ex diplomate Caquod certo vitiosurn est, ut t'n Annotatis ob,

ad monachos
tione

S.

Audoeni Rothomagi de invensanctissimi

pontificis
;

totn confusio orta videtur

ejusdem

Evurtii.

Annus

inventionis nullibi exprimitur

at non

sercabo.
per Wandttlos

autemhicintelligendi sunt

33 Interim non dubito quin Carolus Sausseyus a recta abcrret chronotaxi, dumlib. VI num. 72 translationem scribit factam tcmpore Agii cpis}

tonge abessc potest a medio seculi xn. Etenim verisimile est, canonicos regulares in nbbntiam
S.

Evurtii introductos esse

III,

non diu ante

litteras

Eugenii Paptv
addttcatur,

quibus eorum possessio con-

Saraceni.

copi, id cst, circa

medium

seculi ix
t'n

et

lomjius

firmatur, prcssertim

cum nihilde Rogerio

est

abbatc

etiatn

Andrcas Saussaijus
et

Martgrologio ad
devastantibus.

quod factum
titteroj

ante Eugenii thteras.

T>

12 Junii, uth corpus translatum dicit, Danis Nor-

Atqui ha>

datas

notaniur
et

mannis

Hungaris

Gallias...

Martii, Indictione

nona

Eugeuii

tertii

Kalendas Papa?
tes-

Etenim, sive Caroli Magni sit diploma istud corruptum , ut probabilius esse osten -

anno

2.

In an/utm Christi crror irrepsit, ut

dam
CUm

sivc
in

Caroli Calvi

I/ungarorum irrup

tantur scriptores Gallice Christianae, qui eas ediderttnt tom. VIII, col. 507 intcr instrunirntn, ubi

tiones

Galliam

utroque posteriorcs
:

sunt,

notant

proanno

1114,

qucm

in litteris

vwenerunt,

x Normamiica> quoque nut Danicai vastationes postcriores sunt Carolo Mayno, et maxime vhjuerunt tempore Caroii Calvi.
factai sint seculo

legendum csse 1147. At tnm Int/ictio xi tjttam annus 2pontificatus F.ugrnii II! tlcsignat anuum 1140, non 1147, ut cotthji potcst e.r Patjio ad an-

num

52

VITA FABULIS FffiDATA

S.

EVURTII BPIS. CONF.

AUCTORE
j. s.

mn-nft" HBn contigit onno

1149, aui
ejrca fsfud

pontificatum Eugenii orditur rtMW 1M5, ubi Martias. 3 Kalendas colligitur, Rogertum 36 gfc ftto probabiliter esseabbatem S. Evurtii r/ww 1145. Qwfactum
y^vyvr/si

cupus

s.

quinquenniopostelectionem itaenisset tftores Evurtii, u< Mritott fetfaft

a

VIT A
FABULIS FOEDATA
AUCTORE LUCIFERO SUBDIACONO
E.\

GooYa Christiana col

lissime innecteretur
nui, ni litteris stds dicit

unno 1150.

1575. invcutio probabi.-1/ liot/crius Uin-

de canonids secularibus,
in

Qui ferme ante hoc quinquennium

aancta

videtur beati confessoris ecclesia serviebant. Non igitur totnm quinquennium inter promotionem

suam

et

litteras

laudatas ponere,
et

nedum
,

inter

promotionem suam
aliquot diebus, ut

corporis inventionem
pra>cessit.

minimum,

gws Hac de

quatuor Mss. simul coliatis.

causa probabiliusest, inventionem contigisse anno 1149, prmsertim cum evenerit in festivitate Innocentium, seu die 28 Decembris.
allatm persuadent

PR
Sicut

GU

S.

Certe rationes

anno non longe quoque non videtur, abesse. Ceterum dubitandum quin Sai/cti corpus anno seguenti elevatum sit, atque ad locum magis decentem fuerit translatum, ut faciendum innuit Rogerius in fine epistofa.

eam ab

illo

annua

Potuit illa translatio fieri 12 Junii, ac deinceps festivitate honorari: scd ntkil invenio de
est,

mercedis est ad erudiendum animas in RaHovulgandi Catholicareligionenovumquippiain doctrinae hanc Vitam ita non im- novo S W ac conversationis bonse condere * **. accenderc par est illud quoque, quod jam conditum a est, * liominum deducere, atque in notitiam fidelium vulgare. Idcirco jUsto libramine mercedis unius *al. fidelissi:

ea scriptum. Istud certum

sacrum corpus

retributionem diu multumque pensantes, ut et

morum

conservatum in propria abbatia fuisse, donec impio Calvinistarum furore seculo xvi in cineressit redactum
mimbilis
vtsio,

nos participes simus eorum, qui prsedictorum

auctores sunt, maluimus sancti ac beatissimi
Evurtii episcopi
,

qualiter in

rebus liumanis

37

Apud Labbeum
I

in

Nova

bibliotheca

Manu-

conversatus
oere
b.

est,

honorabili stylo vitam pandere,

condu-

scriptorum tom.

pag. 053

et seq.

>(nsail luiidem
S. Evurtii, si

apparitio S. MartiniTuronensis,
fcius

mira rcfertur quocum S Evur-

etad notitiam ignorantium pro imitatione edi-

vera

est.

upparuisse dicitur. Res quidcm firmafa dicitur jurejurando illius canonici, cui ohlata erat
visio
:

ANNOTATA.
a Insinuat hisce auctor, se kabuisse antiquio-

muftos tamen de veritate dubitaturos opilubet,

nor ob mirabiliti adjuncta. Totam visionem huc

transferre non

quia

maximc

spectat

ad

rem&. Evurtii Vitam; sed eam

tiori stylo edere. Interpolavit,

se velle elegan-

ad cujus Acta magis examinari poterit. Huc igitur solum transfero spectantia ad S. Evurtium, matutinum Officium cum plurimis
S. Martinum,
sanctis episcopis, inter quos eminebat S. Martinus,
in clausa ecclesia

opinor, fictUiisque

oruamentis auxit, quae de

scripta invenit.

S.

Evurtio breviter

b Prcefatio hcec reperitur in omnibus guatuor

Mss., atque in editione impressa
;

Turonensi celebrantem,
illa

quem

non tamen apud

pius canonicus, solus in

vidisse dicitur post S.

ecclesia pernoctans,

Surium, nec

in

Ms. Accinctino, quod alia rursum

et socios ad choprocedcntem, atque illorum altiorem etcomptioremceteris renitere:

Martinum

manu
num.

interpolatum, ut
7.

monui

in

rum

Commentario

curn tribus

aliis episcopis

primus dititur S. Martino indicasse, canoillum in ccclesia latere absconditum. De eo canonicus interrogavit S. Martinum, qui ad ipsum ecclesia clausa educendum benigneaccesserat
t/uique

nkum

CAPUT

c
'

guis esset:
scribitur
:

.Ws.

archle-

quando S. Martinus sic respondisse Reverendus ille episcopus * de quo

,

Sancti electio mirabilis ad ca-

piscopus
*

interrogas,

sanctus

Evurtius*

Aurelianensis

Lab. Euver-

lus

/.(/*.

liberat

quondam episcopus est, tanti apud Deummeriti, ut quamdiu prsesens seeulum duraverit, omni die animain unam a loco poenarum Deus ob illius gratiam liberet*. Totarelatio apud Labbeum videri potest :eadem apudnos est in exemplari Ms.
ex quo duas voces mendose impressas correxi. Canonicus
iile,

thedram
videtur.

Aurelianensem

quaefictitiis adjunctis

aucta

cuimortem quoquebreviimminentem

s. Martinus pmdixUse, quique revera post octiduum obiisse refertur, omnia juramento prcevio postridir dtcitur narrasse

Bugoni archicpiscopo Turonenst. Judicium de re tota lectorum arbitrio tnterim permitto, donec ad Acta S. Martini fuerit

esinianus a vir beatissimus ecclesije Aure- M ortuo Vmhanensis Dei nutu tunc temporis praesul, nianoepiscopo postquam concessam sibi a Domino spiritualem dissidia maxi militiam sancto ac venerabili more Aurelianis complevit, ma

T\

XJ

debitum naturae ac conditionis

exolvit.

Post

riutitur;

obia

tum autem

perventum,

cum de successore ageretur dissensionesin urbe ortae sunt, ita ut non solum
ejus,

vulgus ignotum
retur,

studia

in

contraria scinde-

verum

'ul.

ignanim

et proceres, et

quicumque

dem

in ea-

mum

domicilia possidebant potentes b.

Tum
,

de-

non secundum Dei inspirationem sed secundum carnalem dilectionem duo a diversis'
partibus electi sunt
tio prolixitate
:

ul.

divisis

quorum ambitu

talis sedi-

temporis orta est in populo, ut

etiam

DIK SEPTIMA SEPTEMBRIS.

etiam sanguis humanus funderetur, et horror ubique, et luctus, et rnortis imago plurima appareret. Qulb caedes seditionesque Conatantinum
c

53
A.LlfCIFfiBO

juniaetpreces Dominiinstitueruntde uca explorarevoluntatem; et ecce jam diefl U

est hodie, ex quo Utanias celebrant. Idcirco, Frater, Bustine paulisper; forsitan innotescet

imperatorem latere non potuerunt" qui more iiuperiali subjectorum utilitatibus semper pro-

Deus servis

suis,

quem

sibi

elegerit ad
'

aonorem
*'//.

spiciens^Profcriumtf prfflfectumurbiseadsedandam populi seditionem transmisit; qui cognoscens omnia, qnaB gerebantur, sapienti consilio episcopos Oallicae regionis ad deliberandum Dei

episcopatus, et poteris et tu, nbi ubi ambulaveris, tanta; actionis admirationern narrare. Tunc
:

nbf ei

uhi'/ubicum-

negotium secum assumpsit. Episcopi autera acurbem venerunt, in qua inveuientes tantura populorum discordiam, cognoverunt talem electionem non esse Dei, sed hominum. Tunc illi ex communitractatu indixerunt triduo jejunium universae plebi illius, quaerentes non
cersiti in

beatissimus Evurtius Bene quidem admones, que sed morulae mihi generantur; ut fiat tamen

voluntas tua, adipsam, ubi sunt populi, procedamus ecclesiam. Ubi dum venissent, utpote ille
incognitus non stetit alicubi nisi
4 Post
;

cum

ostiario.

paululum praecipiunt episcopi januas

oranHbtu
1
1 <

obserari et ipsi adha;rentes pavimento, cceperunt omnibu !-, Deo singulta lacrymabilia fundere ac notitiam felii
;

tt

.,

sua, sed Dei dispensatione cognoscere,

vellet antistitera

quem

sibi

personae honori debitae

purum

officium atque libatio-

a Deo exposcere. Ingemebat autem omnis populus finem postulans

*

oohenba super caput ejus

sedet
'

neiii offerre, [ut id] certis signis ipse

dtitti

ostenderet.

hac de

causa preces

ab episcopis
rrant indirtce,
Vurelianos
venit Evur-

2 Curaque congregatisomnibusinsacro-sancta ecclesiapertriduum hymnigeris precibus indicta jejunia complerentur; ita omnis aetas vel sexus

jurgiorum, et expectans responsionem curvatorum in oratione episcoporum. Illis ergo orantibuset plangentibus, ecce columba instinctu Dei transmissa per insertam fenestram quasi lux

ai.

houore

debito

UUSy
*

al,

impedi-

mentum

B
'

al.

compun-

xerat
'

cognoscendi modo fuerat congregatus, ut nulli pueritia, nulli senectus, nulli sexus imbecillis fuisset impediraento *. Jam Deus qui et imperatoris cor et episeoporum conjunxerat", destinaverat sibi vas electum, atque gratiaa ejus perseverantia praeditum, nomine Evurtium. Is igitur causa requirendorum captivorum ab urbe iioma*
egressus, secundo die indicti jejunii
Aoirelianis * ingressus est habitu
in urbem non nimis su-

immensa

fulgebat, quae ingressa est ecclesiam,

al, al.

Komana
Aurelia-

alarum sublata, volitare coepit per totam pene ecclesiam morepersonam investigantis; quae speculata sanctum Evurtiura inhaerentem januae illico super caput ejus insedit ille simul manus extendens abigebat eam de suo vertice. Hoc signum adstans populus mirabatur, et tanto amplius preces Deo fundebat, ut illura
et clangore
, ;

'

Spiritum mitteret, qui per columbam in capite

Cbristi post lavacrum regenerationis nostrae ad manifestandum eum Filiuni Dei esse descendit. Columba autem praeceptum sibi ministerium

iicnsinm

Christianorum, maxime clericorum, in ecclesia ad Dominum perorasset, egressus restitit, paululum circumspectans, quis
perbo. Qui

cum de more

eum
rius

hospitio suscipere dignaretur.

ipsius ecclesiae,

Tunc
:

ostia-

percunctato eo, ait Dic. Serve Dei, quo honore frueris ? Unde venis, vel
*

demonstrans, undeingressafuerat, regressa est. 5 Post regressionem ergo columbae fit strepitus
i&etitiae in

tjuod

cum

populo

attentiosis raentibus epi-

iterum esset
facturn, inter-

additur Kvurtius
al.
al.

quo pergis? Ad quem praedictus*

Subdiaconus

scopi, vel
ille

omnis ordo, cceperunt inquirere, quis

in cujus talis ostensio capite cunctis

rogatur ab
episeopis.

sum

sancta? Ecclesiae

Romanae inde exiens cap;

esset,

'

preeda-

lurum

tivorum * meorum sollicitudine provincias peragro. Cui ostiarius rursus: Dic quod nomen est eorum captivorum forsitan scimus, aut audivi;

deraonstrata est. Tunc dissensio personarum at-

queverborum
Ostiarius est
lisejus/t.
;

in

populo facta est

alii

dicebant,

mus, et possumus te reddere manifestum. Cui itera Subdiaconus Isti, quos requiro, germani mei sunt nuncupantur autem unus Euraorfius, Veni et alter Cassia f. Ostiarius autem dixit benedicte in ceiluiam meara, et mane apud me
: ;
:

quidam vero, Non, sed alius simiTunc sacerdotes vulgi ora variantia

videntes, rursura in oratione curvantur, et depre-

cantur universorum creatorem Deuin geminari Ulis ergo petentibus denuo cosibi miraculum. lumba per eamdem fenestram recussis alis penetrale ecclesia^ garrulitate
sicut autea

hodie,

et postea

proficisceris.

Cumque
ostiarii,

pariter
ille cito

quadam

petivit

et

ingressi fuissent sub

tugurium

religiosae consuetudinis

pedibus ejus dedit, et

extersit.
cibis
atiwdensque

morem obtinens, aquam manu propria lavit, atque

officio,

Peracto

religiositatis

simul

ad ecclestam, in qua congregati erant

pauperioribus cibati sunt. 3 Postera autem die surgens et valedicens ostiario, iter carpere coepit. Ostiariusvero, Do-

totam circumierat volatu ecclesiani, ita secunda quoque vice peragens, iterum super caput futuri antistitis Evurtii insedit. Ille vero tanti proventu stupefactus miraculi. simili modo ccepit eam de capite suo manibus pellere, quae repulsa itinere, quo delata fuerat, regreditur.

Tunc mussitantibus
ut
is,

populis praecipiunt episcopi,

mino annuente, clamavit post tergum ejus, Amice Dei, revertere ad me, ut loquar dicens
:

episcopi,

tibi:

cumque reversus

fuisset,

dixit ei

Nescis,

quid actum fuerit in hac civitate hisdiebus? Qui respondit, Nescio quid. At ille Beatissiraus Desinianus episcopus praesentiscivitatis ante bien:

miraculo diguus habitus est, societati eorum et pari voto coram altari assisteret. Cumque hoc factura fuisset, ut episcopi praeceperant, sciscitantur ab eo, quibus ab urbiqui tanto

busadveniret, vel ad quos fines tenderet. Tunc ille, queinadmodum prius ostiario, durapercunc-

nium defunctus

est,

et cives nostri seipsos pal-

pantes etingerentes seloco ipsius, nonminimam litem excitaverunt; in qua et ccedes diversae et nefariae factae sunt ita ingrassata est opinio jurgioruni ipsorum, ut ad aures imperiales pervenerit. Quo comperto, imperator ex latere suo g
;

rationem reddiderat, episcopis quoque narrando cuncta patefecit. Tunc illi cognoscentes se exauditos fuisse, omnipotenti Deo mirabilium gratias egerunt, qui ex eadem urbe etiam tunc Pastorem transmisit, unde priscis temporitaretur,

bus ad religionem prredieandara Catholicas

praedicatores piissimosraisit.

fidei

direxit, qui et bella civilia compescat, et

matuinqui-

rata velocitate antistitem

Deo

"placituni

G His peractis, prascipiunt sancto ac beatissimo

rat atque instituat. Hic enim,

qui directus est,

praefectum
toritate sua

eum

aiunt esse urbis,

qui sola auc-

Evurtio una cum eis ad orationem inclinare, et sub altario caput immittere, ipsi vero intra cce-

minime contentus, episcopos secura

congregavit, qui prudenti deliberatione per je-

nacula cordis sui taiia ruminabant dicentes Domine Jesu Christe, qui das orationem oranti.
:

et

54

VITA FABULIS FCEDATA

;

S.

BVURTD

BP.

CONK. D

\ Locifbro
)uhrtuY<[Ut

et benedicis annosjusti

si

imperio tuo hic nostra

nim

ip&ts

est urbem, orationis particeps ad hanc delatus et pastorali ul discordiam populi tui auferat,

oniiT. ti ritm

duobvsaKis
de ejriswpatu contendindbus,

regimine preesul ecctesise tuafaetns, congregationem Christianam tueatur acfoveat, ostende

oobis,
nt

mtacreatitmesseepiscopumtemporeConstantini Magni\nec improbabitcsit, quemdama Constan episcopum tino missum, qui turbas sedaret, et curaret, id tamen certum non facit eligendum
exigua hujus scriptoris auctoritas. d Proforium habent tria Mss. ln ano codice nostro tcqitur Porfirium, ctfortassc rccti/ts. nescio o /n vditione imprcssa urbis RomBB, cujus aucioritatc. Ccrtc in nullo cxcmplari Ms.,

manifestum

sit incrednlitati

nostr

trinimiraculifacultasostensa. Etadhucillistalia precantibus, ecce columba. plausu ingenti alas

repercutitns
veniret,

ad locum,

in

quo prius Vir Dei

steterat, devolavit; et

cum ibidem eum non inmore explorantis eoram omnium orulis

etnequidem apud Surium, invenio vocemRoma). Ncquc hic dicat aliquis, per voccm Urbis hic

virum probatissimum coopit. Erant autem hi, quiad eamdem consolationem advocati fuerant, episcopi multi /.TuncantedicfiEpiscopi
investiprare

Romam
leUexit

neccssario inteliiqendam, sicut etiam in-

Adducamus et illos, quoad invicem dixerunt rum eleetiotofam Ecclesiam vulneravit, et istnm, quijam per eolumbam coe;nitusest, etvideamus,
:

Tittcmontius, Vitam hoc arqumcnto oppugnans, dicensqttc mirum non rideri, quod aliquis mittatw ab imperatore ad tuthas scdan-

das; sed id mirum esse deprcefecto urbis /loma?. Commodc enim intelligi potest auctor de ipsa urbc

si

lum
<i,

iterum ipsum amplectetur frequens miracuet factum est ita.

:

Aurelianensi, cuipraifcctummiseritCotistantinus

ad

turbas scdandas. Switts edtdit

Porphyrium

inde

i,

rHo

Cum

igitur

omnes

tres

persnna?eum cpisco-

quemdam
tino,

prsefectum... eo misit. ln Ms. Accinc-

roiimi/><r riiln-

tu de>iijun!ii>,

pis coadunat stetissent, attonito populo, atque de volatu coIumb;v pendente, ecce sanctissima

rius patritius.
illc

quod interpolatum monui, hahetttr PorplivNolim hic inquirere, quis fuerit

:

episcopus cliijitiii

rl cOtt-

avis tanquara

tactu primi ordinis

Sncerdotem

Porphyrius

natn, licet

ejtts

missio fion

sit

secratur.

de medio indignorum elitrens, coepit prius cir-

certo fictitia,

tamenpro

incerta haheri dchct

cumcircavolitare.etpaiilatimsesursumattollens

appropiavit, et super capitalata est;

;ilictijiis

non tamen

sius.

flta in Mss., in cditis Accasia: Surius CasIn Ms. Accinctino dicuntur fuisse frateret
resque brevius
explicatur.

eorum caput attigit, nisi illius Viri beatissimi quem sibi jam secundo habitaculum fuissc monstraverat. Tunc unitavoce, unitoque corde omnes unanimiter clamitant Dignus est, justns est In> est, quem Dominus ad summum
, :
:

soror Evurtii: ibique tota illa sermocinatio omittitur,

Satic dubitari
inter S. Evnrsint

vix potest, quin

onmia

fere t

quw

tium

et

ostiarum facta

referunfur,

com-

mentitia.

elagit sacerdotium

ipse est,

quem

nnbis pasto-

rem,
at.

sibi
*

majestatL'

manu

prdestinavit pontificem. Episcopi vero silentium populo indicentes, ratum duordinis

,

g Notat TUIcnionthis phrasim ex latere suo non esse secuii iv. At satis esset, modo wtati congrueret scriptoris.
phrasi,
videri fktitia.

Verum iitigandum non

m.-niijs

uniuscujusque copioscere voluntatem

xerunt

atque

gradus
:

cumjam monuerim,

est de plcraque adjunrta

et dixerunt eis

Vos

universi Cbristiani vidistis tanta miracula bodie fieri, et Dei voluntatem in pra^senti Servo Dei

h Hanc contentionem vere dixeris meras csse

scriptoris nuqas.

impleri
situni

idcirco singillatim cordis vestri propo-

in

medium
:

deferte

et licet,

si

et nolit

quispiam vestrum, Denm sibi, non istum, faciet inimicnm tamen volumUs cognoscere intentio-

uem mentisvestraa.Tuncomnestanquam exuno ore dixeruni Fiat voluntas Dei et quoniam

: ;

Hic nomina episcoporwn, qui ad clcctioncm intcrpolator Ms. Accinctini infrrponcre voluit. Sed ea non reperiuntur in aiiis Mss. invicem consentientibus. Aecipe tamen co/ti

convenerant,

jecturas illim, hctor studiose

Orabat

in

ipsa

vos prparavit Deus, per quos majora opera sua

et in boiiiinibus sinnularia
cilius euin

demonstraret, jubete

Domino

ecclesiaeo tempore Severinus episcopus ecclesiaBSenonica?: cum quo reverentissimus Pronicusepiscopus Meldensis ecclesiic erat conjunctus.
ipsis Solemnis episcopus a civitate Parisiorum Marcellus episcopatus venerat inter quos Valerius

consecrari

sacerdotem, et

Advenerat cum

nobis pastorem. Quid multa? perficitnr Dei voluntas; pergunt omnes adbasilicara beatissimi

ecclesiae Carnotina>;

Marci

secundum

ritura ipsius civitatis, levitaA

efflcitur beatissimus

Evurtius. Inde deducunt

etcantisspirit.ua-

episcopns ecclesiaB Autricie, et Camilianus epi-

copus Tncassinm
II

eurn ad civitatein
al.

cnm bymnis

num.

11

primi

libus, fungituralmi*sacerdotishonore,la2tantur coBlicum inhabitantibus in eis super ordinatio-

nem

Pontiticis/.

ANNOTATA.
a Desinianus in

scrtptor mtttta disputat,

c/vttatum a/itistites cnumerat: sed pro Valeno Autricw seu Au/issiodorensi habet Valerianum, pro Camiliano Tricassino Julianum, ac Pronicium Meldensem scribit Provicium. Idem

dcm

civitatis. Carolus Sausset/us lib ex Ms. ccenobii S. Evurtii sexearum-

una Vita Ms. S. Aniani

Aurclianensis.
,

di-

rttur quartus episcopus

Carolus

Smisseuus primum ponit Altinum secundum Aiix.inm, tvrtnnn Auspicium, quos quarto loco seqm potuit Desinianm, atque hunc circa annum 320 S. Evurtius. Consute disputatam
tario

3o3;acst somniailla interpolatoris multumhabcrcnt ponderis. At ne sic guidem opinionisua*

concikare
potuit
recensitos episcopos,

ut osfendat hosce episcopos com/ruere suceoph/ioni de electo S. Evurtio Constantu imperatoris tempore ctrcaannum

alnmulto juniores sunt, quam ut cum opinione

mcrnntur iidem apud
theca>

quorum

Commen-

ipsiusconciliaripossint; aliiprorsus ignoti

FnuBiblio-

:t.

Labbmm

tom.

Omnia exemplaria de

ad factum, sed crebrm sunt vocum quarwndam mutationes. At semel lectorem monitum cumo
><

hisce consentiunt

nuo-

Mss. pag. 413 in Historia episcoporum Aulissiodormsium, ibiquenon minus inepte connectuntur cum pontiftcatu Silvestri et imperio

tantinon

fawe

vocum
c

dtfferenttas

hmc Acta, ut lubeat sinquias huc transferre.

foMnt,

quam

coluif Sausseyus.

eos suo3 opinioni conciliare

Quamvis probabilius mihi appareat, Evur-

k Levita habetur ubique, prcetenjuam in s Accmctinomlerpolato, ubi legitur Itur ad ba-

.-

silicam

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

silicam sancti

Marci evangelistae, qui tunc in illo habebatur, ubi et [ps Bnbito Sanctus perducitur et exinde hymmajori veneratione in loco
:

vir Dei, succurre urbi ignibus eubsidenti. Quo audito, Episcopus eitatim ad eccleeiam convo-

A.Luctfbbo

lavit, et

aiset laudibus diversis ordinibus eonelamantium in civitate Aurelianorura adducitur ibique,

:

estDominum,

prosternena se in oratione deprecatus dicene: Domine Deos rael qni

I
.

auxiliante Domino,
copis consecratur.
clccra

cum magno gaudio

;

ab epis-

sanetos tuos tres pueros de congerie ilkeeos eripuisti ignium, da etiam huiccivitati posse eva-

De una tanium ovdinatione

sed loeum ordinationis flt mentio utrobique mutavit interpolator : tamen de ordinatione episcopali vetbis deinde sequentibus aliquid obscure

dere de flarnrnarum irruentibus globis. Illo adhuc deprecante voracitas restincta est Aammee, et quia adhuc simpla erat Ecciesia, in qua una cum
popalis

Dominum

deprecabatur, ait

illis

Ecce

insinuatur : nihil vero de consecrationepresbyteralif licet de ea quoque consecratione non videainr dubitandum.
I

Dominus secundum suam misericordiam

;

oripuit

Surius

claris verbis

consecrationem triplicem,
episcopi Vitce inseruit

seit

diaconif presbyteri
est

et

nos de ardentis flammae incendio et idcirco votivam collationem facite, ut ampla reddantur spacia hujus ecclesiae. Ornnes concordi pectore responderunt Fiat voluntas Dei et egressi
:

quod habendum

pro interpolatione. Carolus Sausseyus lib. II num. 15 dc iis ita scripsit : Dein ecclesia S. Marci extra signatus pontifex inde in civitatem muros diaconus ordinatus reduetus, in ecclesia S. Stephani presbyter et
, ,

unusquisque secundum modum facultatum suarum ad sanctum pra>paraverunt aedificium. 9 Die ergo indicta, ut sancta dilataretur ec- dum
clesia,

fotiit

ad

secundum morem quarumdam ]>rovinciarum manibus suis fossorium', et vexillo

tulit

cedifieandwn
ecclesiam,

thesaurum
invenit,
*t. e.

episcopus consecratus
illam ordinationem

est. Tillemontius triplicem

;

crucis facto, fodere ccepit. .lam pene pedes tres

foderat, et ecce obtulit se obtutibus illius olla

in Surio legerat
:

indeque

ligonem

aera verberat telo obtuso nam asserit,paucaprimis Ecclesia? seculis reperienda exempla, quibus subdiaconum ante consecrationem ostendatur
.

clausa atque bituminata, Dei dispensatione ad

fabricam reservata saepe dictae ecclesiae

quam
K

cum

aperuisset, invenit thesaurum non mini,

episcopalem prius diaconum etpresbyterum fuisse

mum
Tunc

ISeronis nota

pulcherrime

figuratum.

ordinatum.Sivera diceret Tillemontius, Vitam ut falsissima videtur S. Evurtii non tangeret

:

gratias agens Deo, vocavit archidiaconum,

:

dicens

Veni, frater, accipe hoc inventum, et

sententia,

quam

insinuat, de ordinatis episcopis

ante susceptum diaconatum ct presbyteratum seculo iv, quo ordinatus cst Evurtius. Consuti de

defer illud in conspectu principis iraperantis non eniin decet nos hoc celare, maxime qui

sumus

praepositi plebis.

Quo

accepto,

secundum
:

hac controversia potest Thomassinus in Veteri et nova Ecclesioedisciplinapart. I lib. II ozp.xxxvi, ubi dictam opinionem egreoie refutat.

jussionem Bpiscopi

Romam

profectus est
praeseiftari.

ubi

veniens rogavit se imperatori

imperator jubet eura illico gresso, imperator dixit: Qua de causa ad nos directus fueris, tua narratione pandere ne moreris
?

Tunc introduci; quo in-

Archidiaconus

autem porrigens prius

CAPUT
Exstinctum
a

II

scriptum sui beatissimi Sacerdotis, deinde thesaurum ei obtulit. docens animos imperatoris de omnibus , quse in civitate Aurelianensi gesta
fuerant, et

quomodo

ille

thesaurus in loco desi-

gnato ecclesiae fuisset inventus. Denunciatur hoc subito Romanas per regiones Dei in Romano

Sancto incenthesaurus,

dium

inventus

indequejuvanteConstantino,
ecclesia Sanctse Crucis sedificata
:

gratulantur onines bonorura ostentum omniura Largitorem hinc preces effundunt illi. qui omnibusadest in se sperantibus. 10 Sequenti igitur die jubet ad se vocari imcive
;
:

et

Constanti'

miraculum

in Missee

nus multa perator Mansuetura archidiaconum, qui bajulus donat in eumOmnia, quae fuerat thesauri inventi et dicit ei dem finem. in intulisti, defer Sacerdoti tuo, et* revertere cubitorura F pace. Dic mihi, archidiacone , quot
:

sacriiicio.

est ecclesia

quam

disponitis fabricare
ecclesiae
,

Qui

respondit, quantis paupertas tatorum civitatis esse permiserit:

vel habi-

notum nam-

que
Incendium
precitms
sistit:

est majestati vestrae,

quod pauperes pene

prae-

Peractis

pertinent,

culturam igitur omnibus, quae ad Dei Deus, qui sibi dignum praefatis

sint

omnes

ipsius civitatis vel territorii. His au6

ditis,

imperator jussit Auatolium b tunc

;

per miraculis Sacerdotem monstraverat, ccepit medicinaleineum majora operari in populo, et remedium, et fatigatis diversis calamitafirmis

fectum ad se venire quid huc praesens

cui dixit: Restitue, quid-

archidiaconus

deportavit,

Praetermistibus pnebuit beneficium infinitum. virtutum, itaque signis sanitatum, et gratia

sis

quse per

atque idem operabatur Spisunt, illorum seritus sanctus, cui soli cognita quse universo pene mundo riem retexamus , anniversario ordia innotuerunt. Transacto ut civitas igni nationis ejus die, factum est

eum unus

quoniam praeparatio Dei est, non nostri imperii. Volumus autem et super his duplam eiadhuc sufficiendare pecuniam ad fabricam ecclesiaa ecctesiam jubemusin longum tem: ipsam vero in latituextendi cubitis centum septuaginta, et et in inodum dinem cubitis quadraginta duobus, spatiosam esse crucis fabricari ideo enim tam quoniam quotidie Christiavolumus ecclesiam,
:

casuali flagraret.

Tunc omnes habitatores

civi-

nitas ampliflcafcur,

vel tatis videntes in semetipsis,

in habitaculis

quens

tit

ad Dei habitaculum frepopulorum. concursus atque ambitio

et

ad eorum flamtnas dessevientes concurrerunt episcopum Evurtium sajpe dictum beatissimum Vir Dei clamantes et dicentes voce magna
,

Jubemus deinde

quod fuerit interjectum

altaria tria babeat, et ulud, ' gloriosissim* crucis

intersue-

ligaumhabeat,perquodest b

universus

mundus Uim
salvatus.

56
A..LircrrKRO
^
1

VITA FJU3ULIS FCEDATA

auri punssimi

S.

KVURTII EP. CONF.

quibusdivinumdumperagitur Mysterium, QuoauesitmemoriaBadjumentum.Omnibu etiam demitti volumus territorii illius per triennium censum r. uf possint etiam ipsi una
,i

offerimus lances ecelesi ffl [psius ejusdem metalli septem, et oaJices

=2
nostrse

^ME^r*"^
aliquiis,

Ro-

apostolo-

qui

bmnes votivum

septem.jn

remeantes, desiderium assecuti, et ad urbem Tunc vero beatus Antistes gratias Deo egerunt. et exultatione congregatis episcopis cum timore quo depositae fuepraefatas reliquias de loco, in
vant. ad ecclesiam.

propriaa

opus quacrationibus placare, et ipsius ecclesice

literad perfectionem perducatur,

cum sacerdotibus

el

uobis

Deum

continuis obse-

inquadeponend8eerant,pervenisset offerendi
sa-

duxerunt. Cumque hora

crificii,

admimculum

postquod solitum
altari

serenitati placet, tribuere. Sed et illud nostraa tribus a dextra parte, ut arcubus sex extendatur, involutionem sinistra, et sic per eorum
et tribus a

invitati episcopi
in

est reliquias condere, deprecantur Pontificem, ut ipse

*i. 0. deli-

una videaturesseeeclesia.Omnibushisdelegatis * et triplam pecuniam ecclesia debuxataque

,

hostiam Domino immolasset propproprium, et senectutis atque ordinater votum cumque diu resisteret, erebris tionis gradus eorum exhortationibns propulsatus obedientiam

primo

npiitaqin 1

quantitatemqueejussacrislitteris inditam suscimaxima piens arehidiaconus. cnm jucunditate

vestigia retro observata sequens,

prsebuit.

qua gressum

extulerat, repetiit.

Et ecce in hora confractionis panis coeles- miraculvm, Sancto sacram sacerdotali hostiam elevatis llo*tia?n elemanibus tertio Deo benedicendam offerret pr1
1

tis,

cum de more

vante, factum

fVa(m Etwr-

con Sfruum duximus etiam quemadmodum vir beatissimus illud associare, Bvurtius fratres suos, quos queerere instituerat,
11

His ergo

gest.is

fatus Antistes, apparuit velut nix splendida super caput ejus manus g, porrectis digitis tertio

oblatam

benedicens.

Sacrificiis

rite

peractis

d annos repererit. Deo propulsante, Suessionicae civitatis episcopusad tumulos beatorum martyrum Cripost quadraginta

Quadam

saepe dictus'Sacerdos eis, qui

xit, incipiens

cum

eo erant, dibeatissimi

ergo die

ab episcopis, et perveniens usque

plebis
:

ad

ultimum
si

Dicite

quaeso

spini et Crispiniani e orandi gratia profectus est:

fratres,

aliquod miraeulnm inspexistis,

dum
:

audivit in oratione prostravisset Test.es Christi atque deposcentes voces talia amici, praestate nobis ante diem obitus nostri

dumque

se

Missa celebraretur. Qui respondentes dixerunt Nullum. Tunc subdiaeonus Baudelius h (cujus
erat
xit
:

eodem

die observationis

ministerium)

di:

fratrem nostrum Evurtium subdiaconum non

*olum speculari, sed et amplccti.
.

Vidi ego, sed pras timore titubo enarrare

Cumque hoc
* _L __

videbatur mihi. te elevante hostiam.

T l
_*. -".

mamis de

iteratisvocibusrogantesperseverasseut, elevatis "._ __ episcopus^eulis vidit personas in religiosa veste

* P
i

__ _ 1

nube, quae caput tuum cooperuerat, extensa krtii Arlirtrtrtn rtiil O+rt T^^ 111 U rH_"AAtMI H benedicere +AT1TIA Deo oblatam. Cui Episcopus tertio
I

sacros tumulos ambientes, quos

Boi8citatus est de eis, qui essent.

cum

vocasset,

Beatus
sisset.
terii

es,

frater carissime, cui tanta sunt mys-

sumus Romani autem duo in hostium praedam devenimus

Cives
;

Qui dixerunt: fratres fuimus tres : nos

;

teria sacra ostensa. In populo etiam

cum

quae-

inventi sunt duo, qui fuerant tanti mys-

fra-

videndi participes, Eleusinus et Procopia,

ter vero noster in urbe remansit.

quem summo
;

id

desiderio

al.

Juliana;

Deo procurante videre optamus sumus autem nunc in servitio religiosissimae viduse Vibianse \ Ita namque flebiliter casus
, ,

monialis
et

et Procopia castiQuibus etiam Episcopus Beati estis vos, quia non caro et sanguis hsec revelavit

est.

Eleusinus poenitens,
i.

vobis, sed Deus, qui in ccelis est.

suos episcopo narraverunt

rleret,

ut etiam

ipse

sic

15

Quo
:

rite

comperto, omnis simul clamabat multique

tanquam

si

captivitatis

eorum particeps

Cognita ergoomnia rescribitper archidiaconum suum Leonem quES series litterarum

affuisset".
:

Domine, agimus, qui pagani HUw occasione abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et
Ecclesia

Gratias tibi,

revelasti ea parvulis.

quorum

conve.rsi.

angeli te

semper

casuale fuit beatissimo episcopo Evurtio

nuncium

captivorum. Ita antem omnipotens Deus, qui

vident in ccelo sedentem, et erexisti nobis in domo Domini cornu David, visitans et faciens

majora agit, atque ad majora opera reservat, prsestitit, ut uno die duorum negotiorum civitas laetificaretur eventu.

nobiscum mirabilia, sicut locutus es per os tuo-

rum sanctorum Prophetarum, quiasseculosunt.

Et completa benedictione, reliquias in laudibus Domini tripudiantes collocaverunt in altari medio sanctissimae Crucis
tei

C
et

12 Hinc Marisuetus archidiaconus

faiis

cum

prae-

wdempti

imperialibus muneribus

urbem ingreditur:
in-

errivsia

mm Uv

illmc Leo archidiaconus

cum confirmatione

Crucis dedintftt
:

ventionis frairum Episcopi defertur.

Geminatur

in dextera parte, propreditum fratrum, et sinceraa venerationis cultum, Crispini et Crispiniani martvrum in
; :

cunctisjocunditas,
privata
:

fit

publica, quae fuerat dudura

sinistra vero parte Petri et Pauli

liqniae.

conduntur re-

concurrunt omnes ad diversorium Epimunera, atque opiniones audiendi captivorum studio congregati. Mittitur illico
scopi, videndi

pretium redemptionis
tutis
libertati

pristinae redditi.

quis fuit illedies,

educuntur de jugo servibone Deus quo sibi sunt post quadraginta

; ! ;

Peragravit autem hujus miraculi visio cujus odore pagani inloti ad percipiendam concurrebant gratiam Dei, et baptizati sunt intra triduum septem fere millia pa-

omnem mundum;

ganorum
agentes

benedicentes

antistiti

annos fratres consanguinei praesentati qualis fletus omnium gaudiorum. quando invicem se osculantes complexi sunt? Quid multis ? _*Edificatur ecclesia secundum principis devotionem,
fundata tanta celeritate, nt transactis tribus annis. quinto Nonas Maias dedicatio ejus fieret,

Evurtio, per

Dominum et gratias quem ad lavacrum

,

regenerationis, et fidem Catholicam venire promeruerant. Ne, quaeso, diligentissime lector, in-

terrogationem de miraculo k Episcopi arrogationi adscribas. quoniam non suam sed Christi

laudem perquisivit

in ea.

sicut estcelebratio ligni Crucisinventae in

certis partibus generalis.
religuia vnrur

mundo

ANNOTATA.
a Tanimn ftduciam
fuisse scriptor, nisi

Unpetruta

13 Post dedicationem autem causa sanctapum reliquiarum perducendarum diversi in orbis partes missi diversa appetunt: quidam Hieroso-

non videtur

fama

ostensurus aliqua sequentium ati~

quot miraculorum viguisset,

dum

soribebat.

Du-

bitare

DIE SEPTIMA SEPTEMBRI9.

bitare

57

tamen nequeo, quin omnia

liberiori stylo

sint exposita et amplificata.

A.LUCIKKKO

b Fuit

quidem Anatolius
.

aliquis

pr&fectus
est,

tempore Constantini At necesse non

sius inquirere, quis hic designetur.
:

curio-

nam

lubens

assentior Tillemontio, missioncm thesauriad Con-

CAPUT

III

stantinum non esse valde credibilem ; neque multo credibiliora sunt qurn sequuntur, ubi ordinare dicitur imperator qualem et quantam velit cedificariecclcsiam. Multa ex illis omissa sunt in Ms.
t t

Accinctino. c

Ultima Sancti gesta: fabulosa electio S. Aniani beatus

:

Parum

verisimilis est hrnc census remissio in

triennium, ut et supra

mandatum
:

dc tribus altaest

obitus, sepultura et cultus.

ribus in ecclesia construendis

congruum non

temporibus Constantini
forte

imo omnia, quce

ipse

mandassc narratur, non modo incerta sunt, scd omnino commentitia. Jstud unum probabile
ecclesice

Peracto
pum

igitur ecclesiae

aedificio, et reliquia-

Virtutes et

rum depositarum confirmuta

coepit universus

est, pium imperatorem ad sumptus niam subministrasse.

perfectione, miracuia
Sancti,

pecu-

d IIa>c inventio fratrum post annos quadraqinta fahulam tota redolet. e De his Sanctis marlyribus agetur ad 25
Octobris.
f

populus ad s<epe dictum Episcc^ pro suis certis utilitatibus convolare. Hi Dei gratiam consequi cupientes; illi contagionibus nequissimis carere volentes et sic quoti:

dianis horis ac

momentis per eum

Christi gloria

Tillemontius observat, verisimiliter

necdum

celebratam fuisse dic 3 Maii festivitatem Crucis invcntw, quando scculo rv fiebat dedicatio. At
sed solum asserit dedicationem esse factam co die, quo celcbrabatur Sanctw Crucis inventio, dum scribebat.
dicit,

desanitatum plenitudine splendescebat, et regrediebatur unusquisque percepto sui desiderii sanitatis fomento surdi auditu, ceeci visu, muti
;

E
"

loquentis

officio,

claudi gressu, paraljtici cu:

ai.

loquendi

auctor id non

rationemembrorum omnibusomnialargiebatur per os et impositionem manus Episcopi septiformis Spiritus sanctus a Cumque talia ac plurima per eum opera refulsissent, et omne pene genus
.

miraculum contigisse in consecratione altaris, idque ampHficat his verbis : Coepta ergo Missa, lecta per ordinem lectione, consecrato altario, cum ad celebranda Mysteria ventum fuisset,... et dum ipsam oblatam (id est Bostiam) vel calicem, ut dixi Evurtius manibus suis accepisset, et in
ait,
,

g Interpolator

in

Ms. Accinctino

hominum Deo gratias pro eo ageret, qui tantum ac talem ecclesiae suee praefecerat Sacerdotem,
elapsus est annus vigesimus b ordinationis ejus;

quos omnes annos in caritate et sanctitate, ac

puritate mentis,

cum
ille

sexus exegerat
ribus a 17

diversae setatis populis ac igitur erat intentus in ope-

sublimi elevasset; visa est super altario a fidelibus

Domino

sibi concessis.
<jui

manus Domini, hoc

et digitis,

est a

medio brachio

cum palma

crucem super ipsa sancta Sacrificia faciens, et tunc ipsum Corpus Domini et Sanguinem benedicens et donec Missa fuit
:

die cum diluculo ad concinationem psalmorum ad Ecclesiam consurgeret, deliberavit apud se ut finem vitae sua>,
illis Christus revelaverat, fratribus depaCompletis ergo matutinis mysteriis in secretarium est ingressus, et convocans universam

Quadam autem

instantem

sibi

mortem

}ira;dixi$se>

quem

expleta,

manus ipsasuper caput

:

Episcopi inaere

laret.

et tanta in nube claritas caput ipsius circumdederat, utabhis, qui baec videre meruerunt putaretur quod radius solis caput ipsius

visa est

fraternitatem, et ex laicis quosdam,

eis singula, sicut ei

exposuit fuerant revelata. Tunc ad-

circumdasset. De hoc miraculo fit mentioindiplomate Caroli Magni ante memorato : nam episcopus Aurelianensis idipsi narrasse dicitur
;

et

Carolus Sausseyus Ub. I num. 7 ctseq. multa alia pro eodem miraculo adducit testimonia, quce videri possunt. Aliquid veri subesse existimo ; at non ausim adjuncta omnia ut certa habere. h Die20 Maii colitur S. Baudelius martyr, de quo hic agi crediderunt olim Aurelianenses : sed adActa ejus prcedicta die data observarunt Majores nostri de S. Baudelio martyre id verisimile non esse : ideoque vcl alium fuisse Baudelium hic memoratum, aut pro fictitiis habcnda, qua? de Baudelio asseruntur : nam hanc personam cum aliis potuit biographus ipse miraculo addere.
i

Et quoniam adventante die Dominica ad sicut exposui migraturus c, deprecor vos, ut exhortationi mese serenum animum praebeatis vereorenim, et sollicitatione angor continua, ne iterum ob ordinandum mihi successorem rediviva discordia pullulet scitis enim quanta sunt gesta mala in urbe ante meum adventum ergo ut deinceps talia non fiant in populo Christiano, suadeo vobis, ut post transitum meum fratrem et compresbyterum abbatemque Anianum, fcujus vitam experimentis plurimis cognovistis) vobis episcopum ordijecit
:

Dominum sum,

netis ita citius,

ut,

si

potest

fieri,

me necdum
*

Castimonialis, alias dicta sanctimonialis, est

virgo voto castitatis adstricta.

copin nihil invenio prceterea

De Eleusino ct Proapud Sausseyum.

cur S. Evurtium carpamus sed ipsum potius argucre debemus biographum, quod miraculum ita exposuerit, ut fictitiis orna* k
cst sane,

Non

ne * spatium prolongatum fomes sit iterum jurgiorum. 18 Illo itaque tempore, quo haec fiebant, in civitate Aurelianensium maxima nobilium propago florebat tam in clero, quam in populo et dum sibi unusquisque, aut proximus aut amicis
sepulto,
;

al.

iut

ac curasse
S.

Aniamtm

successorem
sitn r/vji.n-

<'>.

quaerit opitulari, sicut pra-saga

Episcopi,

dissensionis

mens praedixerat rursum semina de ordi,

mentis suis t intcr quce numerari potesl exaggerata

illa

nando
sibi

antistite

fructiticaverunt

et cceperunt

paganorum

conversio,

rem totam

fecerit

partes esse adversae. Pars dedita erat in

;

dubiam.

morituri Episcopi altera, quae nihtl habebat, quod objiceret criminis, sub velamine renitebatur pellere simplicitatis obeultimis suasionibus

Septembris Tomus

III.

dientiam assertoris. Dunque haec ac talia inter presbyteros 8

58

EVURTII EP. CONF. VITA FABULIS FCEDATA S

stemmate
iaflatos; ac in

nivsbvteros nativ tatis \ InoiFFKO

Evurtii penetraveagorentur, aures beatissimi

r

unkQuirursumconvocansadseillos,quosantra
his utitur

rumsanctiacbeatissimi Evurtu episcopi nnque s.. rlluo / ritatedescripsi, nihiladdens magis prohxa oratio non delecloquens. Sed ne generasset fastidium legentibus

in ve-

admonuerat,

blandimentis

Carissimi

atque unanimes

fratres, et vos

exceilentissimi

filiioampridempravidensjquffieventurafuerant, hoc caritatem vestram detali causa admonui, Dei timofuciens, non quasi fratri consulens, sed

aliquid mah super Dei veniam impetrare, ne veniat. quia partem niirarulnni. me imus omnesadpartera celavi, per illum, oui sui
stituri,

tationem. sed prsatermisi. IJnde peto multa de miraculis ejus actus legeris. m.li. orando te,quisquis hos ejus

rem pr

oculis

habens; proptereasi praeceptis

quia in

eis,

qua? prosecutus sum,

non

meis, lino suasionibus.quidara noluerint praebere quaconsensum, aliud patientissime cogiteraus,

liter

pejeravi g.

omuibus

satis fiat.

Tres sunt

igitur,

pro

ANNOTATA.
a Alias legitur
Spiritus Sancti. Fortc legmSpiritus sancti gratia. Porro et vaga locutio de miraculis, satis
,

videtur, et (jiiibus seditio populi solite orta esse civitate episcopi esse non quoniam tres in una

possunt, eonsulamus pro tali negotio Dominum hac nocte unaniraiter congregati in hymnis ac lectionibus excubemus et accepta chartula, no;

dum, Septiformis
qeneralh
illa

ostendit scriptorem de

iis

non fuissc edoctum,

nisi

minatriumsingillatimindamus, quaenominasub
'

i.

e.

deli-

altari tota nocte sint delitentia*, peractis electo

fortasse generatim. Interpolator in Ms. Accinctino a>diilla de miraculis omisit, ct alterius ecclesim

tescentia

tempore crastina die Missis, puerulum innocentem adducamus, qui praefatas chartulas de irao
altaris retrahat: et, si et hoc parura est,ad con-

ficationem substituit his vcrbis : Inter alia siquibasilicam in dem operura suorum insignia
,

et, si

sulendum, Psalterium et Evangelia afferantur, sibiconsonatota tria experimenta fuerint,

honore beatorum martyrum Nazarii, Gervasii, Prothasii et Celsi pueri, in oppido Aurelianensi
constituerat
verat.
in
;

3
nsseritur
relatione

ille,

quem
:

designaverint, ordinetur.

At

si

id

ubi etiam et sepulturam sibi paraverum esset, non fuisset sepultus

,

19 Hlacuitsermo prudentiae ejus coram omnibus celebranturvigilia*. Missae.peraguntur, in-

agro
b fn

Tetradii

ut

ipsi

tamcn interpolator

scribit.

fubulosa

nocenspuer adducitur, per quem demonstraretur. Ille autem innocens ad trahencumque das chartulas dexterani extendens
;

Dei revelatio

Mss. nostris omnibus ct

apud Surium

unam ex
coepit,

his

manu

contingeret, et digitis inhae-

tantumAceinctino, ubi dc annis cpiscopatus nihil habetur. Editor tamcn impressit vigesimus tertius, et Sausseyus par/. 74
legitur vigesimus, excepto
dicit in quibusdam codicibus (Brcviariis Mss., opinor , ut in margine notatum cst apud Surium) legi, Sanctum triginta annis fuisse epis-

tanquam propheta vociferari Amanus, Anianus, clamans et dicens Anianus, honore solus in liac nunc civitate
rentibus bajularet,
:

dignus est episcopatu. Hoc autera faclum

impleretur, quod Psalmigraphus

est,
:

ut

copum. Standum
dubie
crit

est

Vita

aut nihil de annis

cecinit

Ex

episcopatus statuendum est

tutius,

certi.

Ultimum haud
auc-

ore infantium et lactentium perfecisti laudem.

quia exifjua
in

est scriptoris

Post haec aperiunt et Psalterium

tione hic erat Psalmus
et assumpsisti
: :

in

qua aperelegisti

ioritas.

Beatus,

quem
:

Quandoquidcm

Commentario

inhabitabit in tabernaculo tuo.

electionem S. Aniani, qualis

mox

3 vstendi narratur , pro

Textus quoque Evangelii hic erat Tu es Petrus, etsuperhancPetram aadificaboEcclesiam meam.

His ergo et talibus evidentissimis admoniti sacramentis, beatum

fabulosa habcndam, Jusc quoque de morte propinqua pro?dicto fidem non meretur.

Anianum designant
Evurtio
:

episco-

pum

dicentes gloriosissimo

Semper

scimus, quoniam dicta beatitudinis tuae concordissima sunt Dei praeceptis et jussis. Tunc beatissiraus

Vir

lsetus

de dispositione Dei, valeiaciens

kac die qum Dominica secundum mortis prcedictionem num. 17 relatam, observat, Sanctum esse dcfunctum anno 385 aut 391, si pnedictio nimirumvera sit et dies Dominica Sancto reipsa fuerit emortualis quod non dicit sed potius affirmat de iis nihil
d Tillemontms ex
,

erat

cunctis.commendatoquoque successori suo clero

atque populo, in domicilium
regreditur.
morbuSj mors,
sepultura
ct

esse certi.

Nihilominus video

jam annum

391

suum
quo

hilari vultu

20 Post haec febricitatus,

fuerat, corpus
teraffl,

die,

ei

ostensum

quibusdam placuisse , licet insuper supponi ut verum debeat, Sanctum fuisse in concilio Valentino et episcopum fuissc annis viginti : qua?
,

animam

reddidit ccelo.

ceque incerta sunt.

mltus Sancti:
Vitcn

Sanenon

capio,

qua

crisi

Excessit ergo e vivis temporaliter septimo Idus smptvr. Septembris d fiorente et vigente ejus spiritali d doctrina in mundo. Erat autem in diebus illis,

aut

consequentia severum Tillemontii dc A ctis omnino repudiandis judicium admitti potuerit, simulque

quo

beatissimus

Evurtius

infulas episcopatus
prassul

accepit, Silvester e
Sedis. Defuncto

Papa

ab iisdem scriptoribus tam multa fuerint ex Actis adoptata ad annum emortualem statuendum. PontificatumS. Silvestri Pacjius deducitab anno 314 usque ad annum 335 fere finitum, cum obierit 31 Decembris. Toto iilo tcmpore Constantinm fuit imperator. Quare, etsi certum omnino esset, quod ex aliis quoque monumentis probabihus esseostendi, electum fuisse Evurtium sub SUvestro et Constantino, annus
e

Apostolicae
in.

ergo beatissimo Episcopo,

conspectu civium suorum sepultus est a Tetradio viro praefectorio, et positus ab eo in agro proprio, quemhabuitante urbem, prospiciensOrientem. Idera autem Tetradius super sepultura ejus cellam exiguam construxit non
,

paupertatis

causa, sed necessitatis

fuii

quoniara perstrepebant gentesin omnibus Gallicis regionibus, et nulli

:

tamen emor-

tualis certo determinari

nonposset. Utrumvero

Sanctus

quo loco frequentissime miraculorum plurima genera fiunt operante Jesus Christo Dei Filio, cui est honor etgloria in saecula saeculorum. Amen. Ego Lucifer subdiaconus ha;c gestamorum atque facto-

facultas libere vivendi.

obierit die

In

mada?

die,

incertius

Dominica, an alia hebdodicitur in Ms. Accinctino, apparct, quam ut annus 340, qui alias

quod non

ca nota designaretur , certo statui possit. de causa ad Diopetum, qui anno

Aurelianis sedisse creditur, et

Hac

340 et 347 ad Silvestrum ac

Constantinum

DIB SBPTIMA SEPTBMBRIS

Constantinum respexi
lius circa
f
et.

&9
\

sir hilr iioltiri

pmbabi

annum

340.
dixerit

mperflua mruit seientia chronologica, ad recte scribendum necesscriptor aliunde ignotus, qui verisimiliter saria, et fortassepopulares traditiones veris factis

DuMtari nequit} quin multa

r scutorum i" rabia in villia, agrie, seu vicis ftrmitate aliqua entiebat immunitos, inqoiete

Ijiorao,

perturbabat, et tarn eos,

quam eorum pc*

ferocitatem

nes, creduliter exterminans,

suam

humanosanguine

satiare

non cessabat.

immiscuit.

g Nou pejcravit, quia jurasse non legitur ; sed varia falso narravit, sive ex nimio Vitam exornandi studio,
dcfinio.

3 Lect. iii. Ln tantae ergo persecutionis arti- ex Ifny, sepulculo Aurelianensis urbis habitatores, non me- tura> suburtotaerwnea diocriter exterriti, dignum duxerunt,

sive

ex nimia credulitate quod non

ACTA
TRANSLATIONIS GEMINjE
AUCTORE

corpus beati confessoris Evurtii pus transfertur >/><>< >,>m, infra murorum ambitum cum omni devotione transferre, ne, si extra urbem remaneret, pretiosa illa margarita porcis conculcanda traderetur ut ipsa civitas ex ejusdem sanctissimi
et venerabile
:

sanctum

corporis reliquiis patrocinium

sibi

mereretur.

Translatum ergo de proprio,

loco in

in

quo quiescebat,

quadam ecclesia beati protomartjris Stephani rfinfra urbera diligenterrepositum est; et donec illa persecutio cessaret, ab ejusdem
incolis, prout dignum erat, fideli est ibidem cultu veneratum. 4 Lect. iv. Qualiter autem, cessante bar- indequead barorum inquietudine, ex pra^fata beati Stephani prioremloi-um, ecclesia ad locum proprium translatum fuerit, et periculo cescivitatis

ANONYMO

Ex
B

codice

membraneo Re

quanta in ejusdem translatione miracula

ad
ira-

sante, refer-

honorem
dignatus

tur:

confessoris
est,

sui

Christus

ostendere

ginse SueciaB.

ex Christianissimi Francorum
sigillo

peratoris Caroli sanctionibus potest perpendi

quas etiam auctoritatis su

ad postero-

Lectio
e<

i.

Gloriosus Christi confessor Evurtius,

rum

scpvlfin"
:

qui ut in sacris ejusdem Gestis

a habetur,

notitiam confirmavit, et in ecclesia beati confessoris Evurtii datis regiae munificentiae

praediis

Simr.fi

operante Spiritus sancti gratia in columbse specie,

dignusAurelianorum pontifex institutusest, post temporalis agonis cursum fideliter consummatum, sanctam illam animam in praeparatam sibi a Deo requiem angelicis manibus tradidit deferendam. Cujussacratissimi Hominis glebam sanctus Anianus b, ejusdem urbis episcopus, quem idem beatus Evurtius dignum sibi subrogaverat sapienti consilio successorem, psalmis et canticis, ut mos est Catholicorum, circum-

mur ambagibus

conservandas reposuit. Ne autem videadeservire, ejusdem imperatoris

privilegium dignum duximus subterscribere. 5 Lect. v. Carolus Dei gratia Francorum diploma CaroRex et Romanorum patritius omnibus ortho- H Magni,
doxis, in Christo Jesu

Domino nostro

baptisatis.

Florente

per

Dei

misericordiam statu regni

nostri, pacato hinc inde imperio,

cum

gloriare-

mur

quaque decantatis, cum omni reverentia propriis manibus diligenter tradidit sepulturse. Eo namque tempore vir nobilissimus ex genere senatorum, Tetradius nomine, in agro proprio,

una nobiscum plures de optimatibus imperii e nostri. multique alii diversi ordinis et setatis viri religiosi, placuit majestati nostrse, ex dispensatione
Divinse sublimitatis, ut loca sancta ipsius urbis

in palatio nostro Aurelianis, et essent

visitaremus, et Regi
cesssis nobis

regum Christo pro conmuneribus

venerabili
inquorefe)-untur quecdam

quem

habuit ante Orientalis urbis plagam, in-

beneficiorum suorum
Accito
itaque
viro

comparabilem sancti corporis thesaurum multo studio postulavit sepeliendum. Idem autem Tetradiussuper sepulturam ejus cellulam exiguam construxit, non paupertatis causa, sed necessitatis, quoniam perstrepebant in omni Galliarum
regione incursantium tumultus, et nulli facultas erat libere vivendi. In quo loco plurima miraculorum genera fiunt, et facta sunt, operante

gratias ageremus.

Lect.

vi.

Agio f

ipsius urbis episcopo pluribusque aliis ex

ordine ecclesiastico, canonicales ecclesias singulatim visitavimus urbem peragrantes, et de

sanctuario uniuscujusque per singulas requirentes.Tandemcum pervenissemusad quamdam ecclesiam extra urbem, in honore et nomine
sanctae Dei Genitricis perpetuae Virginis Maris consecratam, in qua pretiosus * confessor Domini

de Sanctu,

Domino nostro Jesu Christo ad declarandum sanctissimum confessoris sui meritum, quem in vita sua populo suo Pontificem praeelegerat et
,

in edito glo-

Evurtius
episcopus,

in corpore requiescit

*,

supradictus
a^difica-

riosus
* ibid.

Patronum.
2 Lect. ii. Quievit itaque in eodem loco per aliquod tempus pretiosi confessoris Evurtii veest,Saracenis ubi per invocationem sancti Galliampopu- nerabile corpus lantibus. nominis Christi, et ejusdem Confessoris interWandalis, id
,

verbum nobis omnibus ob tionem animarum faciens, intimabat,

ipse sanctus Evurtius,

Euver-

qualiter

tius

Spiritu sancto demons-

i&id.quiescit
'

trante in forma
fuerit, et

columbaa episcopus designatus

ibid. specio

cessionem, plurima languorum genera, plurima salutare remediabolicaa fraudis incommoda dium percipere merebantur. Verum cum exigen.

quod in dedicatione basilicas sanctaj Crucis manus Domini super caput ipsius Sancti
apparuerit.
7 Lect. vii. Adjecit denique miraculum non silendum, non multum temporis (j ante factum, cui etiam plures religiosi, qui ibi aderant, perut
et

miracutn reta-

tibus peccantium culpis, Vandalicae

nis
in

persecutio-

fitiu

inbumana

rabies ubique ferme, et praecipue

tione corporis

Galliarum partibus desasviret, et timoris immodici sancta Dei Ecclesia pateretur incora-

hibebant testimonium
pesecutionis,

factum quod tempore Vandalicse

>J

modum, quicumque extra municipia, seu civitates, vel etiam murorum firmiorem ambitum,
paulo ante morabantur. ad tutiora et firmiora
loea confugium divertebant.Quosautem belluina

venerabile corpus beati Evurtii intra civitatem, in ecclesia sancti Stephani protomart vris cessanteque postmo-

cum

latuisset

persecutione referretur a fldelibus pei ad praefatam ecclesiam sanctae Dei Genitricis

dum

cum

60
A.

ACTA TRANSLAT. GEMI1M5

lto triumpho, inmimer* plebis

S.

EVURTIl EP. CONF

mambusque proprua Excommu-

D
'ibid. suis

Anosvmo.

cum mu
dine

comitante copiosa multiturepente pluviali tempes; ,

inferius subscripserunt,

nomina sua subteriusconscripserunt:

in edito plu-

viali

prm prius dies esset serena tate exorta, ' iter agere valenullus inundantia pluviarum corpons pretiosa illis, qui sancti bat, exceptis

cum

nicavimus, et sequestramus qmoumque sancta, Dei ecclesi* facere tentaver.nt, et contra hanc donationem supenus de hisomnibus qum quicumque aliquid
;, sint

anathematizavimus,etal.min.bus

quo cognito,
Carolus wrpus
invisit,

comitabantur reliquias. Confessons me8 Lect. viii. Sed ut gloriosi

ccelestipalat.o ritum claresceret,et quem in cumulavit gloria/i, dignus in regum immensa
terris

Rex

adnotata sunt, quassaverint Abiron vennt proditoredamiiati,sintcumDatlian, et omnes maranatha. Et responderunt

:

cum Juda

"ibid. cassa-

anathema

bajulos honore incomparabili existeret,

incoraparabilis circumfulsit,

Fiat, fiat p.

sacri

corporis lux
illos
,

et

nec

neque pallium,

quo tegebantur

ANNOTATA.
Sancto, maa Quce hk narrantur ex Actis de joremnonhabentauctoritatetn, quam Vitaipsa. Aniano d/cUur, b Boc ex mera conjeclura dc Evurtio suffectum. At quia auctor credebat cum hoc falsum ostendi in Commentario 3. desionari c Per Wandalicam persecutioncm

aquae pluvue i sanctae reliquiae, aiiqua gutta sanctissimi Conmadefecit. Cognoscentes igitur mentum, prefcssoris et Deo digni gloriosum
intercessorexisteret cantes denique, ut pro nobis
et apud Deum, Deo prius gratias retulimus sanctissimi pontificis, et ad tumulum postea Deo digni Evurtii cum populorum multa fre:

ibid. post-

inodum
multaque
Sancti ecclesia;

quentia accessimus.

Saracenorum populationes
variispartibus Gallim, in
trarant, probavi in

qum

scculo

vm,

et

donat

9 Lect. ix. Donaria quoque regiae munificentiae super altare ipsius imposuimus, et ad usus canonicorum inibi Deo servientium quasdam terras defisco nostroadhonoremSalvatoris Domini nostri Jesu Christi, et sanctissimi confcsKorisKvurtii contulimus, videlicet in pago, qui

prcesertim tempore Caroli Martelli, viguerunt in

quam exHispania peneCommentario num. '33.

d Ecclesia S. Stephani cathedralis olim fuisse dicitur ante ecclesiam sanctoe Crucis, qum ittam dignitatem postea obtinuit, et etiamnum retinet. Transiationem autem hancfigendam circa
731 vel 732 dixi in

i-:

vocatur Sicalonia,
'

quamdam

villam

nomine

annum

ilid.

Sene-

Selimniacum

'

cum

ecclesia, etterris arabilibus,

liacum
i. e.

silvasque, quae in circuitu ejus sunt, et prata,

servos, et ancillas, vivarium piscium
et

relationem corporis

Commentario nu?n. 34, ubi et ad priorem locum circa an-

Seneli

omnia

num
e

740 late figendam credidi.

ad ipsam viilam, et ad ipsam ecclesiam pertinentia. In Belsia quoque concessimus villam

unam, quae Baldricivilla k

arabilibus, et
'

dicitur,

cum

terris

Hodiemiscriptores Gatlicc Christianw diploma hoc Caroli Magni tom. VIII inter instrumenta ediderunt col. 480, ideoque manuscriptum nostrum

omnibusad eamdem villampertiiliiil. quoque nentibus. Jtistitiam equidem * ipsius potestatis

id

cum

illa

editione contuli.

Prima autcm

differen-

estvicariam (sicutantessores nostri tenuerunt

tiahmcest, quod voces imperii nostri, qucenon congruebant Carolo necdum imperatori , sint

et nos

tenebamus, totam concessimus, ut Deo

quiete teneant. pagenses

omissm cum sequentibus; multique

ordinis et aetatis viri religiosi.

alii

diversi

militantes cononici
villani

aub quiete clericorum pacifice vivant, et

nullus incursoris
siquid aliud est,
*

inquietudinem timeant. Et quod officiales regiae dignitatis

supra taxatis
confessoris
*

f Agium episcopum non vixisse tempore Caroli Magni, obscrvavi in Commentario num. 32.

Non multum

temporis hic facile desiqnare

ibid,

pHB*

capere
aliis

soliti

sint in
gloriosi

terris, et in

potest annos 40 aut plures;

taxatis

terris

Evurtii, infra
sitae sint, to-

respcctu prmcedentium,
pratterita.

cum istud dicatur qum quatuor secutis crant

ditionem regni nostri, ubicumque

doiuitionemqut!

multis confbr-

tum perdonavimus, et perdonamus /. dimisimus, condonamus, et concedimus. 10 Si vero, quod minime credimus, contra lianc donationem nostram, et oontra regiae majestatia auctoritatem moliri et facere tentaverit
aliquis,

h In
lat etc.
i

edito

legitur

tantum, immenso cumu-

mat.

et aut

ad dominum suum aupra dictas

Ibidem habetur, aliqua aquae pluvia. k Ibidem legitur in textu Balebrici villa, margine notatur, Baudreville. Ibidcm, donavimus etdonamus. 1

et iu

terras revocare prassumpserit, aut aliquas con-

Ibidem, petita irrita sint etinania.

suetudinesad opus suum inferre, aut caperevolueritin illis; sciat se contra regiam majestatem fecisse, et iram Domini Jesu et beati Evurtii incurrisse. Insuper et capitalis censursa reus,
*

n Vox episcopus non estin edito. Porro Agius, cum plusquam quinquaginta aiuiis serius factus sit episcopus, indicium prmbet manifestissimum
adulterati aut
fictitii diplomatis. Adulteratum istud esse admittunt editores verbis , num. 30

ibid.

tam-

quam

reus majestatis, autcapite plectatur, aut fisco persolvat centum libras auri, atque de-

quoniam

mum
m
'

t6*. ul utl

praBsumptuoaa ipsius petitio irrita fiat et inanism.Etuthaec*donationostrafirmioresset, el contra omnia calumniatorum impetus inviolabilia et stabilis

nihil in eo nisi

Commentarii datis; at miror eos simul dicere, certum recitari. An igitur certa

sunt,

qum

de Agio dicuntur, et non potius certo

falsa ?
o Inedito,

hfflc

permaneret, eam subter firmavimus, et annulo nostri regni subter insigniri feci-

Excommunicamus

et

anathemati-

zamus.
p Nulla in Ms. nostro est subscriptio. At in laudata Gallia Christiana hm ita sequuntur Agius episcopus Aurelianorum et abbas
S. Euvertii,

mus.Praacepimusetiam.utipsevenerandusAgius
episcopus n, et caateri, quid ad curiam nostram veneranl episcopi, excommunicarent

etanathe-

matizarent omnes, qui contra hanc donationem uostram facerent et essent infesti, qui quietem
't'6ci. tiiilnini

ecclesiae

Rogeio archiepiscopus Remensis,

,

aanctaa

Dei ecclesiao, et sanctorum * Deo inibi militantium vexarent et turbarent qui aliquam
; *

'tMd.quoque

quamdam
tentarent
:

super uis.quaasuperiusinsertasunt,

Deodatus episcopus Suessionensis Johannes episcopus Trecensis. S. comes Aigulfus. S. comes Aimerantus, princeps Dagillus. Actum
nis publice pridie Calend. Julii,

Aurelia-

ministri suprascriptae ecclesiae

molestiam inferre

quod

et fecerunt, et

anathema suum

regnanteKarolo rege Francorum anno decimo quinto,

patritio

ipso

eodem

Romanoi 'um.

Vitiosas

et

supposititias

DIE SKPTIMA SEPTEMURIS.

suppositiiias
csse
:

61

hascc subscriptiones

factle
ipsi

rebamus invenimus, apcrtum

pulsabamua.

est

nobis,

ubi

A. Roorrio
ABBinstifjtintt

probari potest

at id neccsse

non

esl f

cum

editores agnoscant

diploma esse adulteratum. Ut tamcn c.ristimem simitc diploma a Carolo Magno datumessein gratiam ccclesiceS. Evurtii, facit bulla Eugenii III, edita ab iisdem scriptoribus
col. 507, in

8 Saepe quidem dornini etpatres nostri, quicum-

que pene tam episcopi quam abbates orandi gra-

Bugero S.

qua de

simili diptomate Caroli

Magni

fit

mentio satis ctara, cum eadem villm ibi nominentur ,dicanturque ecclesiw S. Evurtii datce aCarolo rege Francorum ibidem quoque memoratur immun/fas, quam Carolus Magnus rex Franco:

H abtiaseunosvisendi, utassolet.adnosdivertebant, bate, sumrnonebant etincitabantpravitatem*nostram, forte parviutsinecunctatione illud singulare gaudium nns- tatem trum quaereremus sed et dominus Sugerus c abbas Sancti-Dionysii vir alti cc-nsili et pra'
:

dentiae excellentis,

cum

die

quadam

Aurelianis

venisset, ductus esta nobisin secretariurn quod-

rum omnibua

terrls (abbafice

E vur tianw) contuht.

dam

ecclesise nostrae,

quod post altare

parietis

gloriosi

patris Evurtii

quadam

interclusione

INVENTIO
CORPORIS
AUCTORE ROGERIO ABBATE
B

ab accessu publico erat seclusum. Ostendimus ei thecam quamdam magnam lignearn, quae desuper d ipsius Sancti venerabile sepulcrum ab antiquo sita est, in cujus fundo longus quidam et subniger lapis, quem adhesiam e vocant, qui ad nihil aliud quam ad clausuram sepulcri videretur * praeparatus, magnum magni thesauri absconditi

in edito

indicium praestabat intuenti.

inquit; hic quaerite, quia hic
differre. Exaltate

videlur

Tum

ille,

Hic

est,

invenietis.

Et adjecit; Nolite

Deum,

et exaltatus exaltabit vos.

ilhulque felititer reperiunt

ex Ms. S. Audoeni Rotomagensis, collato

tris oraculo, sed et

cum

editione

non solum de tanti pade revelationibus ad fratres nostros factis, necnon et de miraculis aperte in conspectu nostro patratis; et ad sacrae pausatio4 Collegimus audaciam
nis feria sexta

Martinii.

Inducti in

ecele&iam S.
Evurtii regulares canonici,

locum praemisso jejunio et oratione generali, hebdomadae tertiae adventus Domini, nocte imminente, cum paucis fratribus accessimus. Dehinc fodientes,tandemduossarcophagos, non longo a se distantes intervallo, alterum super alterum invenimus, qui et
ipsi

--F bati beati

Audoeni,

ommque

sanctaj iln con-

erant intra

gregationi, frater Rogerius coenobii beati Evur-

tiidictusabbas, totusque

pauperum ejusdem

loci

conventus, salutem etdilectionem. Quod beatum et gloriosum patrem et patronum nostrum Evur-

quatuor parietes altrinsecus sibi oppositos, pulcherrimos quidem, et ex laterculis pictis compositos, csemento optimo plano et rubeo litos. Primo sarcophagorum vigiliaNatalisDominipost

tium debito venerationis affectu honoratis, nos quidem gratias vobis pro nostra possibilitate agimus ipse autem pius Dei Famulus devotioni vestrse prajmia condigna pro sua benignitate impetrabit. Nunc quia de ejus sacratissima in:

Missam secrete aperto, nihil prorsus in eo invenimus. In inferiori autem die natalis fnnocentium post Matutinas, quod quaerebatur, inventum est. Porro a religiosis personis id sani ut celebris illa tam sancti consilii accepimus
,

ventione nobis congaudetis, modumque ejus et diem studiose a nobis requiritis, brevitate congrua paucis accipite. Praedecessores nostri saecularescanonici, qui fermeantehocquinquennium b in sancta beati Confessoris ecclesia serviebant,

corporis exaltatio, seu de loco in locum translatio,

usque ad adventum Domini regis differre-

tur/.

ANNOTATA.
a Fraternus seu Freherius littera F indicaDe eo in Annatibus Benedictinis Mabillonii

hoc saepenumero in proposito suo habuerunt, ut angustum adhuc aedificium ecclesiae dilatarent: qui etiam usque in hoc rei progressi sunt, ut etiam rogum facerent, de cujus calce parietes sacros construerent, quam ipsam calcem apud
nos habemus. 2 Repente autem Dei nutu mutaverunt consilium, timentes scilicet, ne, si forte sanctum illum thesaurum in agro suo invenirent, ab ecclesia

tur.

tom. Vipag. 337 adannum 1141 hcec leguntur Tunc temporis Ragenfridus S. Audoeni abbas, praefectura ultro abdicata, ad S. Michaelis in

monte Rotomagensi monasterium

,

secessit... Suf-

Sancti corpus

quarere statuunt,

fectus in ejus locum Fraternus seu Freherius monachus Cluniacensis post annos sexdecim

monachis vel regularibus canonicis, qui devotiorem cultum

peUerentur,
et

locus

ipse

regiminis, abbatiam etiam ultro abdicavit propter infirmitatem. b Roqerium verisimiliter

tantoPatri impenderent, traderetur.

placuit divinaa inisericordiae

Cumautem

abbatem factum onno

nos famulos suos sub regulari habitu degentes in sancta illa ecclesia ponere, continuo non adquievimus carni et sanguini, non timentes scilicet ubi non erat timor, sed de Dei misericordia confidentes, hoc crebro et diu habuimus in precibus nostris, hoc
in desideriis nostris, hoc in jejuniis et nostris afflictionibus, ut benigna Dei pietas gloriosum

1145, et tunc canonicos regulares secularibus substitutos, ostendi in Commentario num. 35, inde-

quc num. 36 collegi hweutionem probabilius contigisse sub finem anni 1149. Bailletmin Evurtio
aberracit,

quando canonicos regulares

in itlam

ecclesiam inductos dixit circa annum 1103. c bugerus, aut Sugerius, inter abbates S. Dionysii illustrior estetnotior,

quam

utnecesse

sit

corpus pii patris Evurtii famulis suis revelaret his temporibus nostris. Misertus est nostri Dominus, et desiderium pauperum suorum exaudivit.Nam quod petebamus accepimus, quod quae-

multa deeo notarc. d Pro desuper Martenius mendose

ceps super.
e

edidit dein-

Adhesiam

clare tegitar in Ms. nostro

exemplari.

62

DE

S.

VIVENTIO BPISC ET CONF.

f

/LtMarmiusedidit,sdhm*m.Hancvocem a Rogerio nhri

SiaHoCangiiauctoi

ruerunteditorescreardesiam a Gallko ardoise. ,lw,hi"r legcndum,

translatio

nequit, quin fnvia sit illa Dubitari quidem cainstrumenium mvssed nullum de
;

nirc potui.

DE SANGTO VIVENTIO
EPISCOPO CONFESSORE REMIS
..

IN

GALLIA

s.

YLLOGE
a?tas,

I.

Culius S. Viventii,

gesta et corporis translatio

SllB

HNKM
memu-

Ecclesia

BICDL1IT.
Sutirti

ria in Fastis
sacris,

Remensis inter Sanctos aniisfitcs hodie recenset S. Viventium, non suos guidem antiquioribus Fastis insertum, cultu tamen vetusto honoratum. Quicodi-

Vita rio infra recitabo, quia nulla S. Viventii prius de loco servati modo exstare scitar. At
corporis aliqua dicenda sunt, etaliaqxuvdamcxa-

ccs Usuardinos piuribus Sanctis aurerwit. primi S. Viventium vidcntur annuntiasse, ut disco ex

minanda. 3 Saussayus
et

in

venerius in Annotatis

Martyrologio Gallicano, Colad Bistoriam Flodoardi,

E
vicus Bra'/uciisisad

Auctariis

apud Sollerium hac die.

Nam

ibi

codex

Markitus in Metropoli Remensi consfan/er af-

Eeriniensis, seculo xi scriptus, ita hdbet : die beati Viveentii (legendum Viventii)

Eodem
Remohis cele-

firmant, corpus S. Viventii

datum fuissc clericis Mosam, quo corpus olim Braquensibus ad Mosam, nec verbum addunt, t.ianslatum
,

rum

arclnepiscopi.

Et

code.r

Hemensis SS. Timo-

quo

indicetur, istud postca alio fuisse delatum.

vcstigiis institit

theiet Apollinaris die sequenti

brat verbis
:

eumdem

Horum

Gastellanus in Martyro*

Remis

natale S. Viventii episcopi et

ct

logio universali, ubi S. Viventiuin sic annuntiat:

Molanus eumdem rursus Sanctum corrupto nomine Vincentii annuntiaruni adl Septcmhris. Ncc eum ignoravit auctor Florarii Ms. Swictorum in quo ad hunc ipsum diem tale reperio cloqium : Item sancti Vivencii
confessoris.

Grevenus

Remis S. Viventii episcopi qui colitur Braquis ad Mosam, ubi corpus ipsius est in ecclesia col:

'

Braux

legiata.
est in

Locus Braquaa, Galiice Braux, notatus

,

tabulis gcographic/s territorii Reteicusis

ubi locatur ut vicus

fra Garolopolim
*

ad sinistram Mosa? ripam

inCharleville

Remorum

arebicpiscopi et confessoris. Hic vir

sapiens et virtute pollens phires ad

Dominum
:

tanio consensu scriptorum,

sua vita et prrcdicatione convertit gentes

lestia,

et

fcandem per multa bona opera lucratus est cce-

Bosce secuti sunt plerique neoterici , ex

oppidum. Porro non obstante quo sacrum corpus S. Viventii attribuitur Braqucnsibus ; in Catalogo Ms. Sanctorum Remcnsium hwcde Viventio scripta reperio: Sanctus Viventius Remensis
archiepiscopus colitur publica religione prassertim Mosomi' (oppidumest territorii Reteiensjsad

quibus eos nominabo, qui aliquid singulare de cptaic aut loco cultus asseruerunt. Nomen S. Viventii

Mouzon

necdum Martyrologio Romano

legitur ad-

Mosam prope conpnia

scriptum; sed cidtus vetustas partim jam patuit

ducatus Luxemburgemis) ubi ejus corpus habetur. Festum celebratur die

7 mensis Septembris. Dubitationem

ex

C
etcitUns vc-

dictis, partim patebit ex dicendis. 2 Nam Ftodoardus, secuti x scriptor , Historice Remensis lib. I cap. y de S. Viventio, 5. Dona-

hwc ingerunt
:

de

loco, in

quo nunc corpus servatur

nec idonea

tUStUSCrtntns-

tiani in cathedra

latiom corporispi-ohotiis:

quentia

Remensi succcssore, habet scQuein (Doiiatiwium) beatus Viventius

ad manum sunt monumenta, quibus dubium istud eximere possim. Hac decausa nolim pro certo affirmare,

tam

celsis illustris vitsB meritis,

quam

claro pon-

fcifidalis

sequitur ordine culminis.

Cujus etiam

an altera corporis translatio contigerit, quo isiud Mosomensibus obvenerit ; nec divinare, anntroque loco parsqua>dam sacrihajus thesauri
de corpore Mosomi servato aliunde confirmatam non invenio, magisque suspecta fit, quia Marlotus tom. II Metropolis Remensis
iib. I

sacra

membra, domno Ebbone

antiste nostro translata, Bra-

serretur. At notitiom

deferente, superfluvium

Mosam

guisinstructaecolesia,dispositaquefamulatortim
caterv;i clericorum, debito

deponuntur bonore
gressum
czecis

servanda.

Ubi etiam pluribus olim renituisse

cap. xireliquiasatiquot Moscmii scr-

vatas enumerat,

prssdicatur insignibus; olaudis

quoque reformans aspectum.Cui successit Severus. A'./ hisce habemus, cultum fuisse S. Viventium a seculo ix non multumproveeto. Certeante annum 835, qa Ebbo archiepiscopus ob conjurationem m Ludovicum imperatorem episeopatu
decessit.

et nullum adjungit corpore aut reliquiis S. Viventii.

'

verbum de
Episcopatus
et obitus

4 ActaS. Viventii nulla sunt nota prceter elogium, quod in Breviario Remensi invenio, atque
infra recitabo.
qrstf,
;

In

illo

nulia

fere

referuntur

Vive?itii

dc <pJatc verosotum dicitur, S. Donatiano

S.

successisse

Preeterea

mertto suspicamur, cultum

Viventium, quod ex Flodoardo

non fuisse tunc primo inchoatum; etsi nulla habeamus vetustioris venerationis argumenta.
I)e

etiwa habemus. At nec cetas S, Donatiani satis explorata est, nerjucetiamcetasScveri,

ventii successor

assignato translationis loco consentit Breviarium Remense, secuio xvi impressum in quo SancH festivitas celebranda prascribitur ntu duplicis minoris. Lectiones ex illo Brevia-

quiS. Vipasshn habetur. Verumtamen se-

riesanHstitumRemensiuinjjuipo^lwiniaiisiinii. anno 314 conciUo Arelatvnsi i pratsentem, tres aat quatuor sedermil aate Viventium in cathcdra Rcmensi, utcumque insinuat,

eum

fuisse epi-

scopum,

DIE SKPTIMA SEPTKMISRIS.

scopum, senescente ct adfincm vergente secido v idque ceriius etiam esset, si Acta S. Materniani, data ad 30 Aprilis probatce omnmo essent fidei. Verum, quidquid sit de Actis istis sccuti antistitcs, cx quibus secundus est S. Nicasius, rursum innuunt, Viventiurn non superfuisse post seculum iv, autcerte nou diu. Qua de causa episcopatum vidctur administrasse Viveni

biiissct, et

8 Lrct. m. QiifOiter autern erga suos se haquam modesto aiTamine eos argm

AIXTOJCK

opportiiiie

importuneque (ut Aportolua ad Timotheum) dod <^t reeenaendum uuia ut solli:

h
'"'>',

s.

patuque
iu.inx
f/is.
-

citus Pastor circa gregftrn comrnissum continuo vigilabat c-xploratu , ne callidi hostis vcrsutia

<!

'tjjj-:

aliquos oberrare cogeret a sacra; rectitudinis semita.

tius

sub finem seculi

iv, et

eodcm

seculo

necdum

Lect.

iv. Ta!i

finito
/iyendus sub

ad meliorem vitarn

quidern exercitio Christi tyro

:

trartslatus.

Viventius

finemseadi

iv ;

5 Si S. Maternianus superfuerit diu post medium scculi \\, ut Papcbrochius uoster in Commcntario ad ejus Yitam, die 30 Aprilis datum,

Remensi oblectabatur cpisropatu donecomniumhonorumremunerator,vitiecursu

in

num.

6,

et

8 conatur ostendere, obitum

370, aut

peracto, spiritum ejus assumpsit sibi conductu angelico. In cujus itaque transitu non paucis

illius

fir/ens circa

annum

non diu ante 380;

cum Matcrniano successerit S. Donatianus, mox respiciendum erit ad annum fere 300. Quarc, si
accurata
sit

Christus insinuavit actibus, quanto amore eurn dilexerat, et quali bravio illum in ccelestibus remunerabat gressus claudis restituens, csecis
:

lumen ingerens

infirmos a variis

morborum

chronotaxis ibi data,

380.

Castellanus

cladibus relevans.

prasmature videtur collocare fateur, chronotaxim Papefjrochianam incerto niti fundamento, ea nimirum suppositione, quod Dyscholius, qui corruptis aut supposititiis Actis concitii Cotoniensis anni 346 leqitur subcriptus; annumerandus sit episcopis Remensibus. Hic vero si expunqatur, ut
S. Viventii

mortem
circa

annum

At lubens

9 Lect. v. Cives vero orbati Praesule, tanto s- fidituf in patre et patrono, pastore, et magistro, lamenta- ""' Ha S.

bantur gemitu quam maximo. Sed ob insignia virtutum que coelestis amministrabat Pater, captabantur emolumenta multa solaminum. Qui
,

AaricGla,

tandem cum maxima

illos

cleri et populi reverentia sacratissimos artus amplexantes, sepelie-

atiqui expunqendum contendunt, poterit obitus S. Matemiani locari citius,et secundum ejusActa

runtdignis exequiis in cripta

Agricolae et Vitalis.

basilicae

beatorum

non posset probabiUas

et 370,

fiqi

quam inter
Vitas

antiam'360

cum

circa fincm

dicatur invisisse

10 Lect. vi. Multorum vero annorum dehinc iudeque miratransacto spatio, nolebat divina pietas illud in- culis coruscans

S. Hilarium. Verum velsic etiam obitus S. Viventii recte locabitur sub finem seculi iv, sed maqna

gens margaritum occulte recondi in agro

fidelium

sed

ad vicum Bratjuensem trans-

suorum reprsesentavit

cum

tatitudine, qua? extendi potest usque

ad

aspectibus, et fertur:

an-

num
licet

id pen-

a Casteliano assiqnatum. 6 Qua de causa lonqe a vera chronotaxi abervidetur auctor

deat a morte
Nieasii.

7'asse

qui circa
maluit.

annum

Martyroloqii Parisiensis, 430 obitum S. Viventii fiyere

Fateor rem decidcndam ex tempore, quo S. NicasiuSj secundus post Viventium episcopus, fuit ocasus. Baronius aliique plures secundum antiquam Remensium traditionem S. Nicasio mortem a Wandalis illatam credunt circa

terrena mole extrahens, atque miraculorum decorans virtutibus. In tempore autem illo, quo Remensem cathedram archiepiscopus occupabat Ebbo juxta etiam Mosae fluvium, in Braquensi villa scilicet, tenebat templum in beatiPetrihonore et patrocinio fundatum, multisjam pragdiis
:

et capitalibus servis ditatum.

Lect. vii. Adcujus ecclesiae sublimandam et dilatandam magnificentiam, illa beati Viventii
clarissimi confessoris ossa transportavit
:

atque
eccle-

annum

407,

quem

ipse

auctor

Martyroioqii
ita ut

tantum Hospitem, tantumque Adjutorem

sia3 ibi

Parisiensis adoptavit
sibi contradicat,

ad 13 Decembris,

collocavit

ubi Divina potentia ipsa die

aut ordinem episcoporum Re-

mensium gratis invertat. Verum Tiliemontius tom. VI Imperatorum nota 4 ad Attilam, et Pagiusad annum 407 num 15 conteuderunt, martyrium Nicasii potius fiqendum anno 451, quo Attila

Huunorum rex
menta expendere

Gallias vastavit.
lubet,

Horum

argu-

quia hac ipsa die de Attila aqendum erit in S. Memorio martyre, etde S.Nicasio in S. Albino cpiscopo Catalaunensi, ita ut hwc dissertatio simul conducere possit ad Vitas
illustrandas. Interim moneo, me sequi sententiam Utorum, qui scripserunt S. Nicasium occisum esse a Wandalis circa annum 407 eaque
illas
;

multarum virtutum ostendit prodigia, cascorum, claudorum, mutorum, aridorum, caaterorumque diversorum morborum propellens miserias. 11 Lect. vtii. Dominus veroHincmarus,ejusdem sedis archiepiscopus, suo tempore audiens ipsum iocum beati Petri et sancti Viventii patrociniis et raeritis quam maxime insignitum ibidem prsebendas constituit servientium clericorum, personas scilicet honestorura et in Dei famulatu promptorum canonicorum. In quorum itaque temporibus et sibi succedentium, multa miracula et collaudanda Christus ipsius Confes:

erectum

ibi

"flryium

cononicorum:
ccpco ibidetn

visusredditus.

soris declaravit meritis et precibus.

de causaobitumS. Viventii fiqeresub finem seculi iv et lectiones Officii ante laudatt hic subjungo
:

Lect.

ix.

sertione testabantur

Recitabant enim nobis et multa asquemdam se vidisse csecum

tamquam Sancti elogium.

Sanetus pie
educatus post
S. Donatia-

in ipsius provinciae partibus, qui

multorum an-

7 Lectio

i.

uum

fit

epi-

masvae aetatis cipatus vinculOjnonillecebris subjacebat juvenilibus sed bonae indolisPuer proncisci satagebat
;

Beatus Viventius ab ipsius priexordio Christianse religionisman-

norum

spatio corporeo lumine fuerat privatus

nec sine ductore certos poterat figere gressus, ante beati Viventii altare post orationes sedulas clamantem se videre, et suos oculos beati Viventii meritis illuminatos esse
:

scwpus,

sacrarum virtutum et bonorum morum

dibus; ut de virtute in virtutibus
in Sion contemplaretur.

gra-

et

jam

sine ali-

Deum Deorum
beati

cujus ductoris auxilio altare sacrum adiit, et

Lect.

ii.

Remica tandem plebs

Dona-

seipsum cum oblatione sua beato PetroViventio tribuendo devovit. Hactenus lectiones autiqui
Officii Remensis.

tiani sanctissimi archipraesulis sui orbata regi-

mine (quod fama

ejus

bonitatis, etgratia benignitatis

omnium

Viventium dignum
eligunt,

auribus insonuerat) unanimiter sibi antistitem expostulant,

II-

et acclamant.

DE
AUCTORE
J.

S.

VIVENTIO EPISCOPO CONF.

ruchiam
vcrba cx Epistola ad Agc451 dcfuncto, cujus clarissimc dcsiqnat illamipsam
recitat,
[>

s.

8
'

II.

Ad confirmandam chrono-

taxim datam tractatur contro versia de tempore martyrii

S.

comgi detamen, inquit, hic error quas Flodoardus recte scnpsit, buerit, non vero, Pagii crmm desiutfalsa rejici. At rursum hic
nium.

iiicursioncmWandalorumannim^cquaS.HiCNcquc tdille ronymum agere fatctur ipsePagius. argummtonti Baroionoravit: nam observateo

Cum

Nicasii

ostenditurque

dcroinamsiduodicantur a

scriptorc,

quorum

Wandalos, a quibus occisus

est,

considerandum alterutrum nccessario fatsumest, utcr sit vcrisimilius, atquc cst, utrum aliunde
error
is/i

probabilius tunc fuisse

ea vero non
potest.

saiptori facilius obrepcrc potuerit: ad attendissc Pagium, facile ostendi

cxpenditur.

paganos.

Etenim de urbe Remcnsi per Wandalos occupata certo constat ex S. Eieronymo : at nul15

iiwptaque
ostenditur

Dantur

ratio-pcr-

nes, qua:

Cur propositam, num.5

hic
tractarc

statuerim

conirovcrsram

utrumS. Nkasius

occi-

suadent S.

Nkasium

407 a Wandatis, an circa 451 ab Eunnissub Attila militantibus, jam, ibidem insinuavi. Quarc rationes, quw caidcm illam
sus
sii

circa

annum

Rcmos fuissc ab Attiia expugnatos. Quam idverum sit, collige ex Tillemontio iom. Vllmperatorum art. 14. ubi
lus est auctor antiquus,

qui asserit

nescio

qua

libertate Gallice hcec scribit:

Reperi-

recenseo.

'andalis attribuendam esse pcrsuadcnt, breoiter Primo omncs Vitcc S. Nicasii, guas
et

mus in ActisS. Nicasii, Hunnosvenisseadurbem Remorum, illam eos obsedisse, et expugnasse,

ibiden.que occidisse S. Nicasium episcopum ac

Mss. habcmus in trihus codkilms,

quarum

di-

versa etiam habemus ex aliis codicibus exemplaria, martyrium S. Nicasii rcferunt ad incursio-

sororem ejus S. Eutropiam. Pro hisce citatur Surius ad 14 Deccmbris. Attamen ne Hunnorum quidem nomen in Surio rcpcritur, sed omnia

ncm Wandalorum,
per Surium
est,

prout etiam legitur in Vita

edita, quce

a plerisque nostris diversa.

S.

iisque dctcrior,

cum

S. Servatium Tungrensem male conjungat S. Nicasio;

Lupum Trecensem et cum

quodnon fit in codicibus nostris. Secundo Flodoardus in Bistoria Remensi lib. I cap. vi Nicasium ponit sub Wandalica in Galliis
Bincmarus seculo ix Remenapud Mar/ot. Terfio S. Hieronymus in Epistola ad Ageruehiam enarrans hanc Wand/rforu/n vum aliisqcntibus irruptioneminGallias,
persecutione, utet
episcopus
sis

inter alias urbes a barbaris

illis
:

censet

Remensem
ctc.

his

verbis

Remorum

expugnatas reurbs

praepotens
ocetsum esse a

WandaUs
circa annutn

407

Quarto ckronotaxis antistitum Remoisium seculi v usque ad S. Remigium luxanda est, si ad tempora Attilce referatur ccedes S. Nicasii
13

nam
alii

inter

hunc

et

S,

Remigium quatuor
aliis,

rccen-

sentur episcopi a Flodoardo ct

cum tamen

octcnnium,

tantum quinquennium, alii sexennium aut alii decennium fere inter irruptionem

Wandalis attribuuntur ; quemadmodum ftt in omnibus Vitis Mss. De Aetisillis deinde Tiliemontius ita loquitur : Acta illorum antiqua sunt nec mala, prEeterquam quod tempus Wandalorum confundantcumtemporeHunnorumetS. Aniani ex quo ostenditur, non esse authentica. Itaque ut aliquem auctorem Tilkmontius assignaret, qui diceret Remos ah Attila occupatos, recurrerc oportuit ad Acta minus authcntica, ea mutarc Bunnos pro Wandalis substitucndo, ac dentum cadem Acta ab antiquitate ultra nteritum commcndarc Acta cnim certo scripta non sunt antc scculum dccimum, cum mentionem faciant de Futcone ar chiepiscopo, qui anno 900 fuit occisus. Pagius nullum quoque scriptorem adducere potuit, qui Rcmos ab Attila captos diccret, non Gregorium Turonensem, licet non pauca de Attila ejusque vastatione scribat ; non Idatium de Runnica vastatione etiam loquentem, non alium denique uttum prwter Flodoardum, quem vel invitum adpartes suas pertrahere conatur. Attamen Rcmorum urbs

AttilceetS.

Remigium
dc
,

intercessisse velint.

Hcec

tam

celebris erat, ut

nominanda

prce ccteris fuis-

argumenta, quibus

alia

agendum
essesub

erit

S.

addi poterunt, quando Nicasio tanto magis

,

set, si

mihi /irrsuudcnt

quid singulare passa erat ab Attila; quemadmodum eam non siluit S. Hieronymus, dum
in

ntartt/rium

Wandalomm

Nicasii figendum persecutione, quanto debi-

Wandalorum manus

inciderat.

liora sunt, quce hisce

opponuntur, ut

modo

latius

videbimus.
prima
abjtn-tiu

16 Jam vero consideremus, ufrum Flodoardus cum Flodoarnonpotnerit facilius errare in wtateSS. Aniani, dus facile

Lupi
objiciunt
,

1'ilk-

11

Primo

a Flodoardo, Eincmaro

montiiet Pagii

etscriptore VitceS. Nicasii

cuttt lluiiuis,

Wandalos confundi quiaS. Nicasio synchronos faciunt

quam in mariyrii S. Ni- errare potuerit Notat ipse Pagius num. 19, in cBtate SanFlodoardum magis inhistoria ecclesiae su Rhe- ctorum exteret

Servatii,

casii

tempore.

s.

Lupum

mensis,

Trecensem, S.

Aniamm

Aurelianen-

sem,etS. Servatium Tungrensem. Tiilemontius

ea observatione tantum utitur, utrespondeat argumento, quod ex scriptoribus istis pro
sententia desumitur. A/ Pagius iium. L8 Flodoardi auctoritate

versatum fuisse. Atqui martyrium S. Nicasii, adjunctaque temporis et personurum ejusdem martyrii spectant ad
historiam

quam

norum,

in universali

Remensem; adhanc vero historiam non

SS. Aniani, Lupi
crrare potuit
ct

nostra

spectat (Etas
lius igitur

ad armum 407 utitur, tamquam

Servatii. Faciin
cetate

Flodoardus
in adjunctis

argumento magni pondetis, aitque non potuisse Flodoardum manifestius indicare S. Nicasium su/i Attila passum essearmo m,quamquodeum
pradictis Sanctis faciat cocetaneum.

Snncturum iltorum, quam

S.
Nicasii,

martyrii

Verum

cum Anianus ct Lupits a tempore Wandalicw persecutionis non longeabfucriiit. Imo ne quidem probari certo potest
in

prassmim

res-

pondeo,

Pagium quidem more suo hic ma~ qnu uti confidentia sed minori nisi. Cum enim Flodoardus persecutionem Wandalorum, '" qua roronatus est S. Nicasius,
.

asserat

S.

Bieronymo

diu

memoratam ante annum

S.Aniano eiratum esse: nam potuit jam ante xrruptxonem Wandalicam episcopus esc, etiamsi usquc ad Eunnicamsupervixerit, cum anni tantum quadraginta ct quatuor utrique

mednnec
toto ttlo

sint intcr-

ullus alius

epicopus

Aurelianensis

tempore sedisse sciatur.

Qua

de causa
certe

DIK SKPTIMA SEPTEMBRIS.

certo

55

didmquit,
Nicasio ad

in Vitis Mss.,

qum

S.

Anianum

qis

cum

Wandalorum p&rsecutionem re-

me dubium reddunt, quanto minus reperio trunsifum Wandalornrn a!> idoloUztlia adsectam
i ,

AUOTOKK
J.

s.
.

ferunt, omissis Servatio ct Lupo, ttliam esse con-

fusionem.
in eatpterevera

17

Imo nec Fhdoardus

dici potesf, confudisse

ct

erravcrit;

non vastationes

vero coiifudcrit

Hwmos

cum Wandalis.

H/tnnorum, sed soerrasse in mtatc Servaiii et Lupi, et fortasse etiam Nicasii. Certc verba, qum ad hanc confu-

Wandalorum

tum

Arianam. Video quidem Procopium fib. I de TW. jrrohato Bello Wandalico cap. aliosque seculi vi et vn nam Ari/im fpii/lem erant scriptores, de Wandafis scribere, ut de Arianis. ante m&lvm Quin et Salvianum Massiliensem, qui circa medium sechli v scripsil Opus suum de Gubernatione srsuli v.
Dei,

uhis iibenter
in

adjungam

sionem probandam cx Flodoardo cap. viii allegat Pagius, magis ci adversantur quam prosint. Re-

eo enim utitur

scriptore Tiltcmontius tom.

V Historm imperato-

rum

Honorio

art. 24, ut

martyrium S. Oriculi ita orditur : Sub eadem Wandalorum vel Hunnorum persecutione. Bmc autem verba sic intelligo, ut dubitet Flodoardus, utrum Orkulus passus sit sub Wandatis, sub quib/is Nicasium passum indubitanter asseruerat, an postea sub Hunnis. Itaque ostendit utramque vastationem sibi notam fuissc, et minime pro nna habitam. Hanc autem esse mentem Flodoardi colliqo exmodo scribendi. De Nicasio mim aqcns, quinquies Wandalos aut
iaturus enim

dalos ostendat,

dum

Arianos fuisse Waninqressi sunt Galliam: at

nonperspiciojdcvinci posse ex Salviano. Dicit quidem Salvianus tib. VII pag. i60 Wandaios
malis doctoribus*?/.?//7/o5, itaque insinuat Ariajam fuissc, dum scribebat. Prmlerea tib. IV paq. 80 barbaros dividit inpaganos et heereticos :

nos

interpaqanos autem recenset Saxones, Francos, Gcpidos, Chunos seu Hunnos, Alanos etc; inter

Wandalicam persecufionem

sine ulla
;

Hunnoram
;

mcntione disertis verbis cxprimit de Oriculo vero sc?ibens,mox dicit Wandalorum vel Hunnorum nimirum quia non dubitabat, quin Nicasius sub

V numerat Wandalos et Gonullum supersit dubium, quin Ariani essent Wandali, scribente Salviano circa medium seculi v. At id atiunde satis novimus, nec qumrifur, an Ariani fuerint circa mcdium
hmreticos vero
lib.

thos;

ita

ut

secuii v,

cum

certo

tales fuerint

Wandatis

esset occisus

at dubitabat de tempore
si

reqe, qui circa

annum

sub Gcnserico 428 regnare cmpit. Verum

coronati Oriculi.

Nam

unam

utriusque qentis

non

persecutionem credidisset, cur, obsccro, tam sero, et semcl tantum in Oriculo, de Hunnis mentionem fecit ? Cur adduxit rcrba S. Hieronymi, qui multas

qua consecutione inferre pa~ eosdcm fuisse Arianos anno 406 aufAOl nec utlum repm'o argumentum, quo
satis inteliigo,

fuerit liltemontius,
;

id probare valeam.

quidem qcntes cum Wandalis nominat, non tamcn Hunnos; si persecutionem Wandaiorum
rt

20 Contra varim
gis existimare

se offerunt rationes,

me

coqunt,

qum maWandalos non minus

aed anno 407

probabilius

simul

Hunnorum

fuisse existimavit ?

Qua

de

quam Alanos usque ad

fuisse paqanos.
in

causa non existimo Wandatos cum Hunnis confusos aFlodoardoet Vitm scriptoribus ; sed tubens
admitto Flodoardum errasse in mtate Sanctorum quor/tmdam, qui aiiarum erant ccclesiaiitm.
Altera corum
objectio,

Nam

iiruptionem in Gaitias crantpagani. primo, cum habitaverint

18 Objiciant secundo Tiltemontius

et

Paqius,

quod Wandatl
Ariani,

Wandalos
dalis,

in Actis et

a Flodoardo paqanos vocontendunt. Frivola

ri.r

cari, id vero

Hunnis convenire dicunt, non Wanf/tisse

SeptemtrionaHbas partibus Germanim, ut probabilior habet opinio, non satis intelligo, a quo lumcn f/dei aut hceresini Arianam accepissent ante hanc primam suam in Romanum imperium migrationem. Secundo Orosius scriptor synchrom/s lib. VII Historiarum, quasS. Auqustino hortante
conscripsit, cap.

essent

quos Arianos

est

xxxvni affirmat Stiliconem

,

co-

frivnla est,

quinin colluvie illa barbarorum major pars esset paqana, quando in Galliam irruperunt. Si qui inter eos erant Ariani, qiurfes certe non diu post fuere Wandafi, nihilo mitiores in Christianos tunc erant quam ipsi paqani, ideoque omnes uno nomine paqani potcrant vocari : nec tamen Flodoardus aut scriptor Actorum asserunt omnes omnino paqanos fuisse. Potro quod dixi, Wandalos deinde Arianos fuisse, ccrtum est ; at necdum video tales fuisse, quando ingressi sunt Gattiam, licet id mira confidentia, acsi certissimum essct,a laudatis scripturibus asscratur. Sane

hmc

ratio: dubitari eniai

potest,

mitem
fiiium

ex

Wandatis progenitum

barbaricm
evcheret.

hujus irruptionis auctorem fuisse, ut ea occasione

suum Eucherium ad imperium

Orosio ciiam assentiuntur Marceilinus, Tiro Prosper et S. Hicronymus, Ut agnoscit TUtemontius

in

Honorio

art. 24.

Hinc occisusest

(jussit

Honorii

imperatoris) Stilico, inquit Orosius. Occisus est

et

Eucherius, qui ad conciliandum

sibi

favorem

paganorum, restitutione tenrplnrum et eversione ecclesiarum imbuturum se regni primordia minabatur. Jam vero quis credat, Eucherium tam
fuissc insanum, ut crederct se Wandaiis, Ai>i/s
y

Suevis atiisque barbaris ptaciturum restitue?ido

S. Isidorus in historia Wandalorum ad mrani 4G7 ita habct : Gesericus frater Gunderico succedit in regno annis quadraginta. Qui ex Catholico
effectus apostata,
in

transiisse perfidiam,

Arrianam primus fertur Idcm ferc habet Idatius m

Chronico, omissa tamen voce primus. Verba accipc:Qu'i, ut aliquorum relatio habet, effectus
apostata de fide Catholica, in Arrianam dictus est transiisse perfidiam. Hcec aliquam scriptorum attentionem merebantar : nam etsi S. Isidorus

tempta idoiorum, si Hii fuissent Ariani? Quare Arianos necdum fuisse Wandatos, omnino mihi persuadeo, prtcsertim cum et S. tlieronymus et Orosius de eis non atiter loqitantur quam de barbaris paqanis, ubi tamcn Orosius fib. VII cap. xxxiii non sitet, quo modo Gothi facti sint Ariani, idem verisimitifer de Wandaiis dicturus, si taies fuissent : nam ne quidem sitere voluit cap. xli, quod atiqui converterentur cx Hunnis,
SiK-vis,

Vandalis et Burgundionibus. Hisce omni-

non sit contemporaneus Wandalis, saltem doctissimus fait ; et non tam longe ab eorum temporibus amotus, ut sit hac ex parte neqtiqcndus. Attamen Baronius, Paqius, Tiliemojitius, Ruinartius aliique indubitanter asserunt,
fuisse Arianos,

bus consideratis, rnirariHcquco Wandalos eorum-

que socios a Fiodoardo et in Actis S. Nicasi/ \k\ganos vocari ; at maqis miror Arianos vocari a THtcmontio, prmsertim cum ipse art. 24 asserat,
Stiliconem corum opera
filio

Wandalos

suo Eucherio, quem

Galliam m-uperunt, nec edicunt, a quo tempore hmresim Arianam fuerint amplexi. 19 Porro verba S. Isidori mox data tanto maSeptembris Tomus III.
in

dum

paqanum
nasse.

fuisse fatctur art. 29, imperitan desti-

21 Controversiam hanc de retigione Wandaiorum plane prmtcr opinionem tractare cmpi, quia

mecum

DE
AUCT0RE
J. s.
Ttrtia Tiile-

S.

PAMPHZLO EPISCOPO CONFESSORJ3

idem scriptor tom.V aa Multa dc Msce disseruit sed ROffl Gomtpm t nnfa 26 ,- Valentianum I; hnnrratorum nota fundamentumtjra- tum aut supvdificat super i*ititiumest
I)

montii objectio

pfem

idicula:

dtsobjcctio longiorcm quoque Teriia Tillemontii vereor, ne jarn scrtationcminducerepossef.sed

et Pagtt objectw. tor Tillemontu planc necessanam sed hanc digressionem non studiosus lector acciptat. fortasse non inutilem,

mccum examinarevotui,quofundamcntonttere.... .. Mquo animo *?,...,

7o^ufZ

Nicasium secundum Acta Gcnttnct ecclcsiam sancHssima Det extruxisse r A oQagnocircaannum \fari02 IJocautcmfactum non mve: sed affirmat, scit non esse irnprobabile
nota
i

brcvtter dtcam, indenimium disscruerim. Quare TiUemontms uuml suffrrrc existimo. Observat
in Attilam, S.

etiam iniqua crm rejtouanto scieriorictsxpe quarnsrt longe meiwra, immumenta S. Remigii. dr eitfta

iJum, quod

tanto minus

PS

rointomtndum

testamentwn
'/iKxhilim

CHL

Ztamentum

aut certc intcrpolationc

dubUan non

** Atpotest.

tamcn sequamur

probata> fidei, niri in scriptoribus

ullam sanctis-

ante sima> Virgini erectamesse ecclesiam

annum

Sixius primus successonbus episcopus Remensis cum vero ecclesia S. Sixti ; Nieasuts requiescebat in

ostciutamus. ipsum S. tuetur Idlcmontius. rimum obesse opinioni, quarn id

tt virum, sui kcet dtSStmilem plulirmigii testa.nenturn

Secundum

testamentum S.

tribus

cathedralem Ephmnam. melwriplurimas assignari posse exmonumentis ridiculam sit Vita S. Nicasii ; at tam
prcetcr

liespondeo

Agricolce. cum quinquedeccssoribusinccclcsiaS. Nkasium futsse auctores deducunt, S.

indeque

bus,

quam

decimuminter episcopos Rcmcnses.

Ex

hisceau-

scrium non hanc Tillemontii objertionern, ut cnimsana-mentisdicat, mereaturresponsum. Quis

cssc

seu Imbetaustus, qut tern quartus est Betausius I. Hujus irtfcrfuit concilio Arrtateusi 314

anno

non wque Sanctorum omniurn structam esse circa onnumM)quamcirca450,cumconstetdcecclesiis longe citius aliorvm Sanctorumrwminidedicatis?
lieqinoj
quarta ex

csse probabile ecclesiam

ad honorem

dcbuitpostanuum 393, Si vero successor superesse etsic sine ulla credimusratiocinanti Tillemontio, episcopis de quibus nihil ferc duobus
necessitate
scitur,
,

mouumentis
fide indignis,

scri22 Quarto observat Titlerrwntius, aliquos hcn\ S. Genovevam virginem esse consecraasserere, farn, viventeS. Nicasio; alios quoque

annos octaginta aut phtres oportet attnsexennio ut quatuor S. Nicasii successores buere,
;

aut octcnnio includamm. 24 Scio hwc fieri quidern potuisse

non nego

E
sententia'

ut etquinta;

Albinum rpiscopum Catalaunenscm esse ordinatum h ipso Nicasio. Utmmgue factum, si verum rssrt,uos cogeret Attikr potiusquam WanS.

Imbetausii successorem post ipsurn tarn diu sedere potuisse, ut sepeliretur in ecclesia post annum 393
condita. At nulius

ipsiusnoti

dalorum ternpoiibus affujere inartyrium S. Mcasii. At fatetur ipse Tillemontius, hoec non legi
in

monumentis tam

antiquis,

ut nos

morari

deVi-

quoqne negaverit, longe veri- adversatw. quinque autsex episcopos, qui inter Imbetausium et Nicasium medii recensentur, sedisse inter annum 314 et 497, ita tamen itt cx
sirnilius esse,

prodest, sed

bcant.

De

S. Alpirw id refufabimus infra

ad

tam ipsius. Itague transeamns ad ultimam Tillemontii objectionem, quam opponit argumento nostro, cx seric et chronotaxi cpiscoporum licmensium deaumpto
:

hoc intervallo aliquid Intbetattsio etNicasiorelinquatur ; quatuor vero successores Nicasii per annos circiter quinquaginta cathedram adminis-

fatetur cnirn diffieulter quatuor

cpiscopos locari posse inter S. Nicasium, si hic

anno 451
circa

occisus est,

ct

S.

Remigium, quem
13. Ita

usque ad electionem S. Remigii;sic enim omnibus spatium relinquitur sufficiens. Jam vero hiscc opposita Tillemontii structura lot rimas agit, ut facili impulsu everti possit, admisso etiam
trasse

annum

457

aut 459 cpiscopum factum

Rernigii testamento.

Etenim

nullibi dicitur Jovi-

agnoscit Pagitts

ad annum 471 num.

I

nus fuisse primus

iltius

ecclesice structor.

Potuit

fcrc ratiocinatur. In testamento S. Remiqii

apud

minor

Flodoardum Hb.
ccclesia S.

cap. xvin pag. 89 legitur de

,

Agricolce

(nunc S. Nicasii); Ubi

etiam quinque coniessores proximi antecessores

domni

Nicasii...

conditi sunt.

Hmc autem

ec-

clesia condita dicifur

per Jovinum, virum Uluinsignitum. Mutta vero

qua jam varii antistites erant sepulti, illaque ad magnificam magis formam transferri opibus Jovini. Secundo non dicuntur quinque^decessores S. Nicasii ab initio seputti in ecclesia S. Agricoioe. Cur igitur eo translata esse non potueruut eorum corpora?
esse eodetn loco ecclesia, in

strem multisque
dat ccclrsifim

titulis

disputat rillciuontius contra

Martotum, utostenitfam per Jorinum non esse cedifica-

Qua de causa,etsitotam inscriptionem metricam, quam cap. v ut epitaphium Jovini recitat Ftodoardus, cum Tiliemontio leviter nimis pro authentica

tam, nisi post

fuisse episcopos
eirn,

annum

393

indeque infert sex

haberem, eique de
ecclesice

tempore structo? per

b'

Rcmenses intra anrws quatuordesiS. Nicasius cororwtus est anno 407.

Jovinum

consentirem, tota ipsius ratiocinatio nihil evinceret contra chronotaxim datam.

DE
.1.

S.

PAMPHILO EPISCOPO GONF.

1N

s.

REdNO NEAP0LITAN0

FORTE SE<

l.(i

IV

AtT
S.

V.

Ex
Saurtum

Martyrologiis

Bieronymianis

hodie

PampAiius ftomono M'uut eph-

Capuamp cindiravimus S. Sinotum marli/rcm, quem rt inlvr cpiscopos iUius urbis probabiiiter numrnui ostendimus.
urbi
alittm

monumenta ejus ecclesiic quorum rum indicukm Romam missum

,

Sanctoaccepimus.

tyrologio ad'litus

pum
phili

Martyrologio
episcupi.

copus Capua-

inseruit

tnmquant ejusdem urbis rpiscoRomano ad hunc diem Baronim. ita scribens ; Capuoe S. PamAddit
iit

iltnc Majores nostri Proatermissis ad diem 11 Maii de Pamphilo episcopo qui eo die , habe-

tur codtce Vaticano 5949, hcec notarunt ; Cujus eeclesiaj fueritnon additur. Sed cum dictum

Ms.

fuerit ecclesiaj

mu.

amwtatis

De

eo

Benevenlanae, iursan esset

jectura

Capuanus episcopus relatus 7 Septembris. Con-

DIE SEPTIMA 9BPTEMBRIS.

jeclura est incerta
episcopuSj de fjuo
lis.
:

67

nam

ceque designari potest

phini in

tarenia duobus.

Pamphilus Sulmonensis

Ad

hmc observat

apud

Aprutio nos aetum estad 28 Apri-

et Corfiniensis in

A.UCT'
J.

nommVHm^lamproVBm^WcifrTiiptescr^ttm:
atque itapergit
:

Et

in

Porro quaUa viderit Baronius ecclesim Capumonumenta, eerto scire non possum. At suspicor non fuisse talia, ut S. Pamphili episcopatus Capnanus ex iisclarepossitprobari, Etenim quce MichaelMonachus attulitinSanctuario Capuano, episcopatum Capuanum Pamphili non faciunt ccrtum : neque Eminentissimus BeUarminus
anat
,

Martyrologio monialiatn

sanctaj Mariae vidi et legi

nomen

S.

Pamphili

quando
tistites

prcesul ipse

Capuanus

additum margini caractere rubro. Quia parochiales ecclesi, intra hanc civitatem antiqu, hic * ex veteri Capua translatae fuerunt \ sanctum Pamphilum stante illa veteri civitate, ipse non dubito nec alterius civitatis quam Capuse fuisse episcopum affirmabo. Hactenus
;
i

hu<

ecclesim istius an-

Monachus
4

recensuit, invenisse videtur idonea

S.

monu-

menta, quibus
antistites

Pamphilum

Jam vero si perpendamus adducta ab eo arqu-

inter ecclesice suce

menta antiqui

numeraret. Colligo id ex Monacho:

nam

Capms

probabUis cultus, valde probahih> videbitur, iyitur est deberi S. Pamphilum, cujus episcopatus Pampkili

hic in Sanctuario pag. 213 et sequentibus

enume-

rat antistites Capuanos,atque ubique laudat Bel-

episcopatux ex laudatis Kaiendariis tanto quoque fit verisiCapuanus milior, quanto certius constat in catalogo antisti-

larmini catalogum

exceptis paucissimis , inter

quos
eodem die ut
episcopus

Pamphilus. 2 Quid tamen secutus

est

tum Capuanorum multas esse Jacunas, non modi, seculo secundo et tertio, sedetiam quarto et quinto,
licet

sit

Baronius, utcumque

me

catalogo aliqui sint inserti, quinon videntur

perspiccre suspicor
satis

annuntiatur
in duobus

ejusque sententiam non

quidem

certam, attamen non improbabilem

Kalendariis

Cupnuiih.

Quinque Kalendaria Capuana SancEx his secundum ita habct ad hunc dicm : S. Pamphili episcopi et confessoris. Quintum, quod prasfixum etiam est Breviario Capua.no impresso anno 1489, post S. Beginam virginem et martyrem de Pamphilo habct : Et Pamphili episcopi et confessoris. Hcec
tuario suo inseruit Monachus.

existimo.

Cum igitur multorum prmsulum Capuanorum exdderit memoria, pronum est suspicari, inter hos esse Pamphilum, pro cujus episcopatu et cultuantiquo apud Capuanos tam probabilia adducuntur argumenta. Quarc Monacho assentior, Pamphilum antiquce Capwe
fuisse antistites Capuani.

probabiliter fuisse episcopum.

ria ipsius, uti et

Quodautem memointer-

multorum aiiorum Sanctorum,

paulatim fucrit

Capuw

cxciderit, et cultus

Kalendaria, opinor, secutus est Baronius : crediditque ex iis S. Pamphilum fuisse episcopum ( 't/puanum, cum quia annuntiatur ut. cpiscopus
,

missus, ex ipsa antiqum urbis destructione, frequentique dominorum istius urbis mutatione,

in Kalcndariis istius urbis,

cioitas

tum quia nulla

olia

bucbat

Pamphilum aliquem episcopum sibi attriisto die. Emc ratio Capuanum S.Vamyhili

episcopatum probabilem facit; at nonomninocertum: nam fatctur Monachus, Pamphilum Capuae rarere cultu ecclesiastico, etpag 73 dicit, nomen ejus in Kalendariis esse notatum, quasi nomen Sancti
.

causamhabere potuit. Quominus tamen S. Pamphilum episcopum certo Capuanis attribuam, facit defectus certorum argumentorum. 5 Hic vero defectus magis me reddit dubium, quia Hieronymus Nicoiinus in Histwia urb/s
Teatince' in Aprutio, Itaiice scripta
,

etsi ISicolinw;

etiam Tentinis
die

pag. 104 eodem

alicujus exteri,

non autem quasi Sancti

,

qui

Capuse fuerit specialiter cultus. Id maxime verum est de quinto Kalendario in quo post Sanctam Gallice secundo tantum loco ponitur. Venim in secundo Kalendario solus hac die annuntiatur, ideoque istud magis favet sententice
Baronii.
oariaque tn
dia>cp.siCapua-

sanctum aliquem Pamphilum episco- sanctum Pampum inter Teatinos recenset episcopos, adducens philum ad~ sciibat. pro opinione sua Kalendarium aliquod Teatinmn, Chieli ex quo recenset octo incerti temporis episcopos, quos conjicit ecctesiw Tcatince prcefuisse ante annum 500. Ughelius quidem tom. VI Italia> sacrce noluit cataiogo antistitum Teatinorum insererc

eodem

die

adductos recenter a Nicoiino episcopos,

iis
.

licet

de

quai

na reperiuntur
antiqui ejus
ntltnaresligia;

Eidem sententiw nonnihil ponderis addunt, Monachus laudatus subjungit antir/ui apud Capuanos cultus S. Pamphili vestigia. Ego vero, inquit, quod aridam, hoc tantum habeo nempe in agro Calenensi prope montem Massicum fuisse nomine sancti Pamphili ecclesiam, cellam
3
:

mentionem faciat paq 671 recusi Operis. Nec ego ipse tantum auctoritatis isti Kalendario attribuendum puto, ut credam omnes episcopos ex eo productos pro Teatinis habendos, pra>sertim cum ipsa Kalendariiverba non fuerint recitata, et inter
recensitos a Nicotino episcopos reperiantur tres

quatuorve, quisynonymi sunt

pis aiibi
.

cum

sanctis episco-

et a Cassinensibus monasterio Cassinensem monialium sancti Joannis quasi a tempore fundationis ejus addictam. Novi praeterea Pamphili nomen a Capuanis usitatum, id quod a Sancti admodum pie arbitrari devotione derivatum debemus. Tandem iegi in quodam instrumento Thesauri, quod scriptum est anno 1284 legi, Quse terra, et presa, et casa, et inquam terra e presa vacua sunt, intus hanc Capua, ,
;

eodem die cultis Hinc enim vehemens oritur suspicio, non omnes esse episcopos Teatinos, quos enumeravit Nicotinus. Attamen vei improbabilis ista assertio suspicioyiem ingerit, quia nec

<i

<

nam

civitatem in parochiali ecclesia S.

et ipsa

Pam-

Et in una tassa decimarum ann. 1375 tempore Stephani archiepiscopi legitur Rectoria ecclesia sancti Pampiiili,

simul

etc.

Capuanis certa sunt argumenta. Porro dubitare sit Pamphilus, quem Tcatinis Nicolinus, Capua?n's vero attribuit Monachus cum Baronio. Quare, etsi facile admittam probabiiio?'a esse argumenta Capuanorum quam Teatinorum, cum tamenres utcumque videatur dubia, S. Pamphilum episcopum lateregno Neapotitano, cujus est utraque civitas, in tituio adscribendum
vix possim, quin idem
duxi.

DE

ACTA SANCTORUM
08

DE
IN

S.

MEMORIO ET
GALLICA

SOCIIS MM.
IN

TRECENSIS BROLIO VICO TERRITORII

CAMPANIA

j. s.

COMMENTARIUS PR/EVIUS
martyrii; Acta eorum Cultus S. Memorii et Sociorum; locus ex hisce edenda. edita et inedita, sed vitiosa posteriora

Anno

681, UT
:

recensis ecclesia

v BBTOB

Mtmoria Sanc,torum
in fastis

tacris/

habet : Trecis sancti Nemorii diaconi et Sociorum martyrum, quos Attila rex Hunnorum interfecit. Laudat Baronius in

hodie celebrat S.

Campania Gallica Memorium cum Soeiis

in

martyribus,

dc quibus Martyrologium

Uomanum

ita

Viro Clerici ibidem necati occubuerunt.Septimus divina ope evasit, beatoque Lupo intimavit, qua? facta fuerant. Qui placato superna gratia impio rege, cum clero et populo veniens ad locum,
ubi sancti

martyrium compleverant, eorum cor-

pora

cum

AnnotatisMolanumet Maurohjcum, guorumprimus item vocavit Nemorium, at Maurolycus

rectius scripsit

num

Dei laudibus sepelivit. Horum etiamantiquissimi tumuli cernuntur in crypta

plerisque vocatur. Prwterca

Memorium,;woM ab antiquioribus Molanus et Mauroipsa

ecclesise vici, qui jam pridem sub sancti Memorii nomine censetur. Undeposteaerutasacratissima illorum pignora in capsam ligneam ilata sunt,

lycus Sanetos exactius annuntiant in agro Tri-

quae in sacrario ipsius ecclesias asservatur.

wbe, et utcrque Memorium S. Lupi Trecensis archidinconum vocat ; at unde

cassino,

quam in

earn Sancti dignitatcm hauscrint,

cio.

necdum perspi-

3 Camuzatus in Promptuario sacrarum antiquitatum Tricassinai dioscesis fol. 434 eadem fere de loco martyrii et de sacris reiiquiis scribit. Ut
utsit de illa sancti Memorii historia, inquit, verissimum est, eum cum Sociis gladio truncatum
fuisse in

cuttus ct
reliquia:.

Praplacet mihi annuntiatio Greveni , quce

:

hisce concepta est vcrhis

In territorio Trecassino,
,

beati

Memorii martyris

diaconi

sancti

Lupi
Sociis

eo Tricassinae dioecesis loco, qui anti-

episcopi,

quem

Attila rex

Hunnorum cum

quitus brolium vocitabatur, ad ripam Sequanae,

suis interfecit. Duo alia auctaria Usuardina eodem diel Septcmbris vidcri possunt in Usuardo Sollerii. Ibidem ad 9 ejusdcm mensis codex Bcri-

quinque tantum leucis ab urbe Tricassina subducto, ubi nunc vicus est ejusdem divi Memorii

nomine
in

nicnsis antiqua

manu

adjccta habet ha?c verba

insignitus; cujus et Sociorum corpora cryptaibidemconditaetsepulta, inquaetiam-

Memorii marFlorarium Ms. die 7 sic breviter habet : Item Memorii martyris Sociorumque ejus. Nuperus auctor Martyrologii Parisiensis locum memorat his verbis : Apud BrogiIn territorio Trecassino, sancti
tyris,

num

visuntur antiquissimi tumuli, unde postea

erutse reliquite et in

cum

Sociis suis.

eorum sacrai

capsam ligneam

posita;, qua3 in ecclesia

custodiuntur. Illa

supra cryptam exstructa autem capsa anno 1554 die

,

15 Aprilis referata est, ut publicum instrumen-

lum in territorioTrecensi, sanctorum martyrum Memorii et Sociorum.

eommdem
elogium,

tum tum

in

eam inclusum, mihique anno 1608exhibi;

2 Protixins hisce Sanctis contexuit

elogium

Saussayus

haberi pro Actorum

Marlyrologio Gallicano. Potestitlud jam editorum compendio, locumque martyrii ct cultum clarius cxpon/t. Quare totum huc (ransfero: Augustae Trecarum
in

adstruitque, id temporis vetustam scedulam in ea pariter repertam, quee liEec verba complectebatur Hic habentur ossa S. Memorii
:

indicat

martyris
S.

cum

capite ejusdem, et

cum

capite

Lebaudi.

Eaedem vero

reliquise prsedicto

natalis

tyrum

Memorii et sociorum sex Marqui sancti Lupi pr;csulis Trecensis archisancti

diaconus, ab eo Attilae

Hunnorum

regi

cum

anno 1554 inventae sunt, ut Actaauthentica tunc scripta comprobant et confirmant. Ha>c de cultu S. Memorii et Sociorum eodem fere modo habet
Desguerrois
scriptis

iu

urbem Trecensem ad perdendum invaderet, obviam missus cum Clericis septem

in ejus

Annalibus

Tricassinis

Gallice

sacris vestibus iudutis, crucisque insignia pneferentibus ubi

:

conspectum venisset, textum Kv;tngelio-

ad annum 451 num, 5, ubi etiam observat Memorium Galiice vocari S. Memier et ab aliis S. Memy. Vicum S. Memorii etiam notatum
invcmo
S.

rum aureum pectori admotum tenens, tyranuum, quem omnis bonoris obsequio, blandoalloquioad misericordiam flectere satagebat, sic ipso pietatis insignium exacerbavit intuitu, utmox illius jussu a militibuscum sacro comitatu compreliensus, illusus, dire ex
hutnili

in tabulis geographicis hoc ultimo

Memy. Quod

modo
eo

spectat ad$>.

Lebaudum, de
passis.

que ac

taudati scriptorcs nihildicunt. Suspicor esse

ex Martynbus
l

unum

cum

S.

Memorio

cruciatus,

obtruncatus quinto ab urbe Iapide, loco tunc Hrolium vocitato ad ripam Sequanae. Sex cum sancto

dcmumque

fuerit gladiis

Acta brevia S. Memorii ejusque Sociorum Acta apud eduht Camuzatus iu Promptuario fol, 430 sed Camuzatum in Annotationibus subjunctis agnoscit et ostendit edita fabuUs ea vittosa esse, et fabulae quam suntinqui:

historia propio-

l qua2 in iis

interitu

narrant ur

de Attilae (prope Trecas) Vklentur autem ea Acta

S.

nata

Memorii

DIK SEPTIMA SEPTEMISIUS.

S.

m
ipsi-

Memorii desumpta ex secunda Vila S. Lupi Trecensis data apud nos ad 29 Julii in qua
,
,

Alteradifficnhas opporti potest utrique Vitm,

AUCTORB
J. S.

eadem de S. Memorio ejusque Sociis, eadem quoque de A ttilcB prope Trecas interitu narcap. iv

que etiam traditioni Trecensiurn, imo et pterisgue aliis monumentis, qu<B tempus modum/jue martyrn exponunt nam passim umnin monu:

rantur, et verbis fere iisdern, sic tamen, ut hinc inde non pauca omissa sint apud Camuzatum,
proiixius, sed nihiio melius, in

Exemplar aliud Actorum Mss. habemus pauto quo omnia fcre

congruunt

cum

laudata S. Lupi Vita, omissis

menta habent, Memorium cum Sociis occisum csse ab Attila liunnurum regr, cui ObviamprocmerOt jussu S. Lupi episcopi. Attamen ex Vita S. Lupi, quce primo loio apud noi data eat ad 29 Julu, quwque ab omnibmpro authentica habetur, non
haberi potest argumenturn contra casdem et Sociorum ejus per Attitam,pra3serfim si saitcti hi Martgres credantur fuisse cterici S. Lupi, ab eoque Attilm obviam missi, ut comlevc

ad Memorium spectant nec ad Attilam, cujus mors in hisce eodem modo

tamen
iis,

qua> nec

Memorii

sed fabulose rcfertur. Jam vero certum ex scriptoribus contemporaneis, Attilam nec prope Trecas obiisse, nec omnino in illa expeditragice,
est

munis

tione,

quam

circa initium.

anni 451 contra Gal-

est persuasio. Quippe taudatus S. Lupi biuqraphus ignorare nonpotuitmartyrium S. Me-

liam suscepit.

altegat opinionem

Hunnorum

Porro Camuzatus in Annotatts anonymi cujusdam, qui alium ducem, Attilam quoque nominatum,

ea morte punitum divinitus voluit, qua Attilam

regem ipsum percussum,

sic

in Actis refertur ; ut Actorurn auctoritatem utcumque tueretur. At fatetur Camuzatus, id debile nimis esse et intir-

videtur, tantoque minus istud quantu maqis erat connexum cum gestis S. Lupi qui divina revelatione monitus dicitur, ut Sanctos ad Attitam accedentem mitteret. In tota tamen Vita iita ne Memorius quidem nominatur, nec ullus prope Trecas ab Attita
silere debuit,
,

morii,

quantum

dicitur occisus.

mum
tali

Tanto autem minus Acta figmento defendi possunt, quanto magis fasubterfugium.
videntur
laudatis S.

7 Hoc biographi siicntium mirarer, siexmonumentis fide dignisconstaret, S. Memorium fuisse

e clericis S. Lupi, et occisum ab Hunnis.

opponi potest
silentium metioris VittB

omnia mortis istius adjuncta. Lupi Actis cap. iv, ex quo Acta S. Memorii collecta videntur, plura aliu narrantur plane fabulosa. Quare deprompta inde Memorii Acta ad fabutas amandare oporbulosa
Prceterea in
tet,

At

exi-

guafides
htec

monumentorum omnium, in quibus facta asseruntur, jam potius facit, ut de factis ipsis
ioci, in

S.

Lupi,

magis dubitare cogar. Distantia

difficulter

quo Mar-

tyres occisi teguntur, auget dubitationem

meam:

exceptis fortasse paucis,

qum

aliunde fiunt
S.

verisimitia.

Ada
fidei.

alia

Ms.

5 Atiud exemplar Ms. Actorum

Memorii

inceiicB

etiam

ad manum habeo sub hoc

titulo

Passio beatis-

simi Memorii presbyteri et martyris. lllud notatur sumptum ex antiquissimo Ms. D. Joannis

Bouhier consiliarii Divionensis; scriptumque est Papebrochii nostri. Porro haec Actamuttum differunt a praecedentibus, nec quidqttam

enim credi potest, S. Lupum voluisse, ut S. Memorius cum Pueris ad quinque mitliaria Gailica obviam Attilw ab urbe procederet. Pra>terea Vita S. Lupi num. 5 insinuat, omne pericutum, quod Trecensibus imminebat ab Attila, fuisse amotum precibus S. Lupi. Atqui id verttm non vidctur, si Memorius cum Sociis suis per eos
occisus
cst.

manu

Merito igitur dubitari potest de cwde

ipsa, aut certe de variis hujusce ctedis adjunctis,

habent de fabulosa

illa

Attila?

morte. Quin et
dubitare

vari&que

fieri

possunt conjecturce. Primo cogitare

multum

vertustatis pra? se ferunt; nec

quis poterit, in alia

sione occisum esse

quapiam barbarorum incur-

posswn, quin vetusta sint, cum ipse Papebrochius notavcrit ex antiquissimo Ms. desumpta esse. Attamcn non ausim dicere, talia esse hcec Acta, qualia desiderarem et vellem, ut facta omnia in iis relata pro certis habere possemus. Quippe (ctsi nihil habeant,quod apertm falsitatis convinci
possit) mirabilia

Memorium cum Sociis, horum-

que martyrium ex ignorantia veriper conjecturas solum ad Attilam fuissc relatum. Atius conjicere poterit, occisum quidcm fttisse Memorium cum
Sociis suis pcr
eos

Hunnos sub

Attita ntiiitantes ; at

qumdam

continent

modo non
ille

non habitasse Trecensi in urbe, ncdum missos fuisse a S. Lupo ad Attilam appropinquantem,
sed potius in loco habitationis
occisos.
sute oppressos et

admodum

credibili relata, sive id acciderit igno-

rantia Latini sermonis,

coguitionis,

quod

seriptor

non

satis noverit Latine facta exponere, sive defectu

quod non

satis

dc rebus

ipsis fuerit

edoctus

sive

demum

defectu sufficientis scientias

8 Plures tamen, quantum cxistimo, traditionem F Trecensium, in Actis omnibas, quantamt umque indeque rfu&tvitiosis, cunstanter declaratam tam silentiu scrip- tari de omnitoris Vitce

factorum simul ct sermonis. Id certum est teges grammaticales non satis fuisse huic scriptori
notas
;

tiontbus prazferendam credent.

bus fere retaS. Lupi, qttam incertis hisce consideratis ni Actis. Et sanc, siconsi-

cum

in soloecismos inciderit multos, et

deremus quant pauca

S.

laudatus

biographus de

phrasim multis in locis relinquat hiutcam. Dabo tamen hwc Acta, debitis annotationibus illustrata, ut eruditi Treccnses statuere possint, aul magis investigare, quiddeS. Memorio probabilius dici
possit aut debeat*
r.am in his
solis

Lupo

narraverit, qttam bretiter peistrinxerit

potitts

quam

enarraverit gesta ipsius

cum

Attila,

Mcmorius difficultatem
:

vocetur pres-

byter ccedi qaoque

6 Interim nou dissimulabo, geminam se offerre contra omnia fere, qua in hisce Actis de S. Memorio narrantur. Prior est, quod hic vocctur presbyter, cum alias passim dicatur
diaconus, aut a quibusdam archidiaconus. Di~
gnitas vero hcec

minus mirabimur omissam abeo fuisseS. Memorii et Sociorum murtem. Neque ctedem horiun Martyrum negasse cettsendus est, quando scripsit Trecas S. Lupi precibus servatas a periculo imminente : nant Trecas rcrcra protexit precibtts suis S. Lupus, quandoper ttrbent transiit Attilce exercitus, etsi S. Memorius tredatttr paufu ante in territorio urbis cum Sociis occtSUS. Quin et

Sanctorumper
.\Hila7n

non minuit difficultatem, cum eo tempore archidiaconi non insignirentur ordine

presbyteratus, ut deinde fieri coepit et modo fit, sed ordine tantum essent diaconi, licet amplam

horum ccedem de industria umittere putuit biographus, ne S. Lupi gtoriam, quam merebutur ob servatam urbem, apttd minus prudentes
rerum wstimatores horum ccedis commemoratione utcumque minueret. Ita in utramque partem disseri potest ; sed nihil statui, quod omnino Memoriuni circa sit certum, nisi passurn esse S.
locum.

haberent potestatem. Haque,

laudatis

si

quid auctoritatis
erit
,

Actis

attribuatur^

dubitandum
fuerit S.

utrum presbyter an diaconus

Memorius.

DE
70
vrrroui-:
.1.

S.

MEMORIO ET SOOOS MM.

locum f inquohodiequc
tor
4c/rt

S.

Men.orn *im
edtta

aM>
mnt

S.

UMfl

*.

?"* nwdto

debitis

amotatiombus

illustrata et castiqata su6-

pincornam recris, et ceEt ait S. Me.nor.us ad regera ddit vociferans. potens est hunc puerum Si credis Deura raeura,
nercutions in oculo
:

jUIK/O.

ACTA
AUCTORE ANONYMO
ex Ms.
Cl.

pueri restauratus oculum pueri, et statira oculus antea fuerat. I est, sicut Quod est no- ac post cos 4 Et ait rex ad S. Memoriura S. Memorius Respondens autera S. Memor.us men tuum ? adoro, ego credis in Deum meum, quem
:

sanum facere. Rex ei MP S. Memorius imponens

Fiat.

Tuno
imposuit

crucis super

[ait

si

V. Joannes Bouhier

consiliarii Divionensis.

nomen meum. Respondens Rex [ait * Memorius vocor. Dic tibi dico credo. Et ego tuum. vel praefectus tuus ergo tu, rex, nomen Ego Attila dicat nomen suum. Et ait rex nomen habeo, etprfffectus meusSELEXSVocatur Ecce omnes magias k. Praefectus aitad regem
dico tibi
:

adde,

aii

Sanctus

suas
AitUa cum Hunnis Trecis approplntpiante, S. Luput divinitns
monitus,
ii

tibi injuriara

Peculiaris patroni nostri, qui urbem Tricassium a civitatis gloriososanguine illustravit, b. sublimem atque venerabilem passionem Cumque S. Lupus c episcopus atque apostolicus
sacerdotio fungeretur, tunc temporis adveniens

men tuum

vel

praeparaverunt meum interrogare

adhuc noprsesumet.

Propterea jube ei caput amputare. Et ait S. MeAntequam mihi martyrium morius ad regem habeam in orationibus meis tradas, licentiam
:

'

rex iniquus, [cui]

nomen

Attila,

cum gente

ne-

B
d
'/epsdepreca-

quissima, ubique pertotam Galliam fortis exercitus dominaret d. Tunc S. Lupus orationibus et
vigiliisinstantissime deprecabat
*

ad

Dominum

batur
'

/.

iii

urbe

ccelestem, ut populus Christianus, qui urbem* Trieassium morabantur, magis non injuriaren-

soporem deprehensusc, ecce Angelus Domini per visum apparuit

tur.

Post vigiliam

noctis

Dominura * confiteri peccatis * meis. At ubi /: S. Memorius presbvter in orationediscumbens Domine Deus oranipotens, qui fecisti ccelum et terram, mare et omnia, quae in eis sunt, te deprecor. ut civitatem Tricassium non captivi* concretatera perferens *, neque incendium metur sed libera eos de manibus istius * inimicorura tibi enim, Domine, commendo spiritum
:

Doraino

peccatamea
i

perferat

incendio

suonnn

meum. Et

impleta oratione sua, elevans oculos

:

ei,
sti,

dicens

Surge,

fidelissime sacerdos Chri-

suos ad ccelos, dixit

Gratias

tibi

ago,

Domine
*

jube perquirere duodecim / innocentes, et eos baptiza. Transmitte cum Memorio presbytero similiter Falicem et Sensatum diaconibus Vft] Maximiano subdiacono tj eant cum crucis
verbo Dei psallentea obviam inimicorum.
ei

miserere mei. Et ait ad regem. Perfice, quod cepisti. At ille extracto caput ejus ad exemplum gladio amputavit
Jesu Christe, Filius
*

Dei

Fili

m
*

ceterorum, qui urbem * Tricassium morabantur. At ille sacri sanguinis sui unda perfusus est.

in

urbe

obviatn

Factum
:

est

autem jam solem orientem

*;

Mmorium cum
mittit S. Sociis
*

baptizati suntpueri.sicut S.

Lupoepiscopoosten-

Maximiamus vero subdiaconus oculos suos lacrymis suffundens, in corde suo omnia scelera
5
vel colloquutionem ipsorura, juxta
fuerat, tractabat.

unus tamcn morte liberntus:

/.

sole

sum fuerat et egressus cum multitudine populi una compsallentis eduxit eos et elevatis manibus
suis benedixit eos, orans [et]
ait
:

quod factum

Et

ait

rexad ministros: Capite

oriente

lacrymas fundens, Angelus Domini comitetur vobiscum Spi:

hunc

Vias tuas, Domine, notas fac miiii et semitas tuas edoce me. Et iterum oravit Perfice gressus meos in semitis tuis, ut non moveantur veetigia mea. Et
:

ritus sanctus sit in visceribus vestris.

et in fluvium projicite. Qui ministri fecerunt, sicut eis a rege jussum fuerat o. Deinde redeuntes et contendentes inter se de spoliis sanctorum Martyrum, gladii

magum

accipite

anibulavitS.
'

llllHHXIltl-

cum

Memoriuscum Fratribus suis una innocentes*. Pervenit ad locum, cui ut vo-

eorum intescutantes p, alter alterius mortem dedit. Cum quidem ex ipsis missus nuntiavit Regem \ quod factum fuerat, Maximiamus vero
subdiaconus, colligens de arboribus ramos, stravit eos super corpora martyrum cumque Maxi:

regi

bllB

h
'

cabulum est Brolium. Cum audisset silentium Sanctorum ipsorum, expavit rex A,et equossuos
contremuit*
:

conleriuil

eecidit in terra et dixit

ad praefec-

tum suum Qui sunt isti, qui talem injuriam praparaveruntSEt ait S. Memoriusad regem Nos sumus missi a S. Lupo episcopo. Tibi notum
:

mianus subdiaconus pavore repletus ad fluvium pergeret, invenit vestiraenta q sanctorum Martyrum cum corporibus interfectis et accepit vestimentum S. Memorii et [cum] aliis ad Sequa-

nam

'

incendio

tibi

'

mngifs
quibus

unde egressisumusadte, eam non promittas captivare, neque incendium* concremaro. Prafectusait ad regem Ecce quidem te * gravem injuriam pra^pararunt cum magias* eorum. Jubeas eos gladio ferire.
sit,

utcivitatem

lianc,

fluvium abscondit se sub folia r auserira.

Media autem nocte tremuit s ccelum et terra et inimici ipsi repleti sunt pavoremagno.et perterritinimis, egressi fugerunt ab urbe Tricassum. 6 Sequenti autem die accepit Maximiamus corporum
$e-

r.r

eum

rex respondens, [ait

gladiis suis

aliquijussu
niJtS nrridmi(ur,
1

dicasti

et extractis

capita diaconorum vel

:] Optime inamputaverunt innocentum. Et ait rex

subdiaconus vestimentum S. Memorii martyris, pultura: caput et imposuit eum * super corpus ipsius inventum et abiit
;

ad

civitatem, nuntiavit omnia, quae facta fuerant.

illuil

fortr,

senes

Senec te*:nolite eura gladio

Sanctus vero Lupus

dedit,
ita

ferire

&&

episcopus ait
:

Dominus
placuit,
sae-

eat"

iste
*

furtr

acele-

nuntiet civitati, vel liominibus, qui morantur in ea, scelera\ quod factum fuit; quia prior

Dominus

abstulit

sicut

Domino

rntis

eos

sum ego quam Deus eorum, quem ipsi adorant Praefectus ait ad S. Memorium Ecce vides eos mterfectos. Tu autem eis adjuvare non poteris Et ait Rex ad ministros suos Magias eorum quam m manibus ferebant. ante se,
:

cula.

factum est; sit nomen ejus benedictum in Post hsec lacrymas fundens, induit

sibi

pcen.tentiam gravem. Et venientes ad civitatem U sacerdotes, sepelierunt corpusS.Memorii

:

mar-

eas, et

confrangite incendioconcreraentur. At ubi incendium de cruce sancta fervebat, egressa

est scintilia

tyns, et eos, qui cum ipso passi fuerunt nam gen.tores S. Memorii antedicti presbyteri ea

urbe Tncassium civitatis fuerunt Deum timentes Post dies autem viginti x apparuit in sommis Maxnmano subdiacono ecce angelus Domini, an-

nuntians

DIE SEITIMA SEPTBMBRIS.

71

nuntians et dicens Surge et vade ad Pimenium piscatorem: aocipiat retia sua et extendite in
:

lacum
fuisti.
tf

persuasit captarn fuissc civitatem. At nihit (dnulKiqnificare videtur, nisi impetum Huwu,rum
tio

V \*o**o.

fragrans

fluvii, uhi sub soliis auseriae abconsua Kt abierunt ad lucum, extensa retia in aqua trahentes, ambae partes siricas y ad littus pervenerunt: et invenerunt caput S. Memorii presb^yteri martyris odorem fcagrantem * quasi

wbem capiendam ; u,a fortasse toup essum (o lentum aliquorum, qui mox u propugnatoribus
aii
i

energumena
liberata.

balsamum. 7 Ipsi autem eum deportantes z ad locum, UD i corpus S. Memorii ipsius requiescebat, puella quap.dam habebat* daemonium venit obviam eis,
qua? a nullo sacerdote sanari potuit et exclamans vocem * diabolus sancte Memori mar:
:

fuere expu/si, ut non raro ftt. Verum in mcenia impctu evadere, non est urbem capere, si propugnatores mox iterum pnevaleant. Vrbem aatern

non

fuisse

captam

clare edicit

Turonemis

lib. II

cap. vn, et clarius etiam Ms. S. Aniani Vita. Atque id breviter notare volui, ne mox
opinio, quo? rnihi plane videtur falsa. e Lege: In soporem lapsus cum esset.
f
iis

pr&valeat

habens
clamavit v0ce

/n Actis
sit

aliis

septem, nec ulla

sit verius,

tyc,

nullusme ex

ibi

mentio de
alteru-

loco dejicerepotuit, nisioratio

baptizandis.

Utrum

et

tua: et exivit satanas: et sanata est puella ex illahora. Sanctus vero Memorius presbyter passus est, quod mensis September facit dies septem
ua

an

trum

verum, divinare nequeo.

g Dicere ndt, diaconos et Maxirnianum subdiaconum. De hisce diaconis et subdiacono in

aliis Actis sitetur.

aa, et sepultus est in

et benedicitur
illic

laudem Domini cum pace, Christus Dei Filius: cui est honor, virtus, gloria, potestas in ssecula saeculorum. Amen.

h Verisimile non est, Sanctos improviso prope regem fuisse. Hoc igitur cum sequente regislapsu fabulis adscribcndum.
i

Hccc sanatio, ut

et

ANNOTATA.
a Tricasses
ct

prior punitio, pincerna?

;

regii

non

legitur in aliis Actis

fabulosaque

vi-

detur

cum

ptcrisque

aliis.

Trecasses tum popidum

quam
dici

urbem
bona
coepit,

significat Urbs vero olim etiam

dicta, ac deinde

Augusto-

fu.it

communius Trecae

k Ridicule et inepte hcec conficta sunt. Scnsus est, Ubi procubuit in genua, dixit. m Verisimile non est, id factum esse per regem
1

vuigo Troyes. Metropolis est provincias Campaniee, sitaque ad Sequanam flumen. b Multa /iic desuitt in apographo, totanimirum
c

ipsum.

pra-fatio.

DeS.Lupo

consuli potest

Opus nostrum ad
Tunc ad-

n Vocibus, Capite hunc magum accipite auctor Latimrs siqnifcat, Apprehendite. o Attamen aquis suffocatus non est Maximianus, sed e mortis pcriculo evasit, ut liquet ex se-

parum

29

Julii.
<1

quentibus,
est significaiio.
iiiiiis

si

modo

vera

sint.

In

aliis

etiam Actis

Phraszs vitiosce hac

morte liberatus
itta

dicitur,

sednon nommatur.
at neque certa ob

veniens Attila

cum

forti exercitu gentis nequissi.

Res

incredibitis

mce per totam Galtiam dominabatur Porro At~ tila cum numerosissimo Hunnorum et atiarum qentium exercitu Galliam, iransmisso Rheno, ingressus est circa initium anni 451 progressusque est usque ad urbem Aureiiane/tsem, quam oppugnavit, sed expugnare non potuit, accur;

vaciliantem

non est ; Actorum fidem.

p Vox

est

mendosa, totaque phrasis

vitiosa.

At

ooiuit auctor, ortamfuisse inter milites contentio-

nem

de spoliis, indeque acrem velitationem, qua occubuerunt non pauci. VUa secunda S. Lupi num. 42 de hac militum pugna mutto plura
habet.
q Si hcec facta sunt, contigerunt

rente Aetio

cum

exercitu

Romanorum,
sine aliqua

et

Theo-

dorico Wisigothorumrege

cum agmine suo: nam

clade ab

ad horum adventum non

oppugnatione
tari potest,

postquam

haud dubte, Maximianus ex flumine evaserat;

a vico Brolio Trecas erat profe-

Rhenum. Vix dubiurbem Trecensem pertransierit, cum S. Lupus cum eo usque ad Rhcnum sit profectus, ita volente Attila, ut habet S. Lupi Vita prima. Priusquam tamen ad Rhenum
recessit versus

agmcnque
ctum.
r

Attita?

quin tunc

disse
atii

ht taudata S. Lupi Vita dicitur se ubsconsubcujusdamsalicis densis viminibus, dum occidebantur, nec ibi mentio fit de submer-

campis Mauriacis aut Catalaunicis pugnw ateam tentavit, ingentiquc strage affectus est per Romanos, Gothos, aliosque eis adhwre/ites. Hcec certa satis sunt et indubitata, exceptis iis, qiue dixi de non expugnata urbe Aurelianensi ; nam Tiliemontius
perveniret
Attila,

in

sione.

Hic vero, pericuio submersionis defunctits,

dicitur se sub foliis abdidisse

cujusdam

arboris,

opinor,

quam

per vocem auseriae mihi ignotam

siqnificare coluit auctor.

f

Si hic

tcrrte

motus

esset verus,

non

fuisset

tom.

VI Imperatorum

in Attila art. 10
scribit,

Aurelia-

omissusi/tprima S. Lupi Vtta, quantum apparet. t Quandoquidem S. Lupus cum Attila usque

nos ab Attila expugnatos ventu

opinioni

sed

mox

ad-

ad Rhcnttm
erat Trecis,

ivisse dicitur

i/t

Vita

propria;non

Romanorum et Gothorum iiberatos, eiquc jam atios adhaisisse video. Quin et Valesiwi Rerum Franciarum lib. IV pag. 160

quando Maximianus

seque/tti die

ad

Commentitia igitur narrantur de S. Lupo. hic

urbem

rediit.

videntttr, qutf

scribit,

portas Hunnis apertas jussu fuisse S. Aniani episcopi, neurbs ciexpugnaretur. Attamen dubitare vix possim, quin uterque aberret

u Potius legc/idum esset, ex civitate, si fides

tuto haberetttr biographo. Certo secmidiu/t

aUa

a vero,

cum videam
esse,

utriusque opinionemS. Gre-

gorio Turo/icnsi ei Vitce metiori Ms. S. Aniani

contrariam
preetcr
ris,

nec atiud habcre

fundamentum

voculam ambiguam S. Sidonii Apollinaqut Ub. VIII epist. xv ita habetde belto Atti-

Acta S. Memorius cum Sociis sepidtus est in vico firotio, ubi passus erat; idque lo/tgc probabiHui est ob retiquias ibidem dcindeservatas. x Caputalio miraculo statim a S. Lupoinventum, habet Vita hujus secunda num. 44. /d/abutosum csse cxistimo, quia jam observavi S. Lu-

la>:

Quo

videlicet Aurelianensis urbis obsidio,

pum

non mansisse Trecis post Attikv

assere?-e,

ttiscessum.

oppugnatio,

irruptio,

nec direptio,
sacerdotis
irruptio

et

iila

At nou ausim
y

veriora esse,

qum

hic de

vulgata

exauditi

ccelitus

(Aniuni)

capitis inventione referuntur.

vaticinatio continebatur.

Vox

TUtemon-

Hme vox rursum

est vitiosa, dictioque tota

cotrupta.

amhmo

72 fuisseuivmcorrupta.Atiminuutauetor, caput ab utraque parte ad i -

DE SANCTO GRATO AUT GRADO

i

BP. CONF.

pam

fuerant pcriracta.

J*^

"J^"^ m

Olud deportantibua. Lege: Ipsis autem nsis Septembris, quo 7 S ancti leguntur passi.

DE SANGTO GRATO AUT GRADO

EPISCOPO CONFESSORE

AUGUST^ PIUETOELE
CUM APPENDICE
J. s.

IN

PEDEMONTIO
EPISCOPO

DE

B.

GALLO EJUSDEM URBIS

P R
jfi

COMMENTARIUS
:

S.

ActaMs. et Legitimus Sancti cultus reliquise etmiracula: Vita Italice impressa aeque fabulosa.
Aosta vel
hac (Novariensi) dicecesi passimque de eo commemorandum est: Gradum dico episcopum sinedubio sanctissimum, si eximiam erga illum horum

Suu FWEM SECUM V.

AUQUStCB

Dc
uideo.

Augusta Prcetoria,

Italis

plurimum

in

Vmtorim Gratus cpiscopus

Osta, quce S. Gratum aut Gradum episcopum, utpatronumsumma veneratione prosequiiur, jam aliqua suntdicta tom. I

votis ecclesiisque celebratur,

tamquam
patrmus

Februarii pag, 97 in S. Urso, ejusdem civitatis presbytero, quem S. Grati discipulum Augustenses credunt,

populorum quem tamen

,

antiquamque
alii

pietatem

spectes

Gratum potiusappellant, cujus

:

Hanc urbem

an fundamento satis solido, clare non Jtali scriptores passim Pede-

festus dies agitur 7 IdusSeptembris.

montanceregioni attrilmunt, ac Italia,

tamquam

ultimumillius angulum, includunt: atquehisce ussrnliunlur Sa/mnartlutni, licei recenseant cata-

logum antistitum Augustensium, quia hi modo Tarantasiensi in Sabaudia arcMepiscopo suffraganei sunt. Antea vero episcopus Augustensis erat sub archiepiscopo Mediolanensi , ut observat
Uijhallus tom.

Invocatur passim S. Gradus corpits, quod et grandinis calamitatem. olim clcvatum fuit, sewatur Propterea appingitur ejus imagini grandinosa in ecclesia nimborum species daeraonibus mixta et addi- cathedmli: tur etiam puteus, in quem grando cadit. Franciscus Augustinus a.b Ecciesia in Historia Chro3

contra

Idem pag. 21 nimborum

nologica Cardinalium et antistitum Pedemontance

regionis pag. 326 consentit de corpore S. Grati

IV

Italiut sacrce recusascol.

illa cioitate.

1097,

servato in ecclesia Cathcdraii Augusta? Prwtoria*,

ubi plura videri possunt de

liur trtt/isfero,

Unum
habet

ac de cultu Sancti ut patroni,

post

quem

ait

ante et

quodad antiquuni

S.

Grati cultum
inquit,

mortem miraculis

claruisse.

Corpus

S. Grati

ostendendum conducit. Vetustam,

cathedralem, sanctissimae Deiparas Virgini Assuiiipta*. beatoque Grato episcopo tutelari consecratam.
I)e dicato

olim translatum fuisse, aut certe elevatum, patet ex honorifica ejus asservatione, et ex miraculo, quod de dente evuiso narratur in elogio infra

S.

Grato

ecclesia cathedrali

dando. Quin

et

festivitatem translationis
:

ad 27

eoitseutiunt nlii ser/ptorcs, ita ut

sit dubitt/n.

nulium dc cultu

Martii annuntiat Ferrarius his verbis

Prsetoriae translatio S.

Augustae Grati episcopi. In annoecclesice Augustensis.

magna
ii/i

venera-

2 Ncquc vulgaris est cultus S. Grati

gustenses,

apud Au-

tatisproea laudat tabulas

tione calitur;
ctittm in

sed celebris
in

t/f

civitatis

protectoris.

Jjiudatus Ughellus
sfr/is/um col.

catalogo ant/stitum

oirinis ilinri'-

sibus

1101 recitat decrctum,

Auguquod anno

Exhisce omnibus liquet, non posse obstare cultui legilimo S. Grati, quod memoria ejusdem non
reperiatur in antiquisacprcecipuh Martyrologiis id cnint ipsi commune est cum aliis quibusdam

1407 edidit
:

conceptum rrrhis Nos Frater lYtrus episcopus Augustensis inter caetera ordinamus, quia meritis beati
hisce

Petrus Sonarius,

magni nominis
4

ccelitibus.

Qrati confessoris, patroni hujus ecclesise nostrae cathedralis cujus corpus in ipsa ecclesia existit canonice, opinione communi fulgura repellan,

S. Grati memorarunt in memona rpFastis suisplerique recentiores martyrologi. Inter sius in Fastiti

Prcnterea

nomen

Auctaria Usuardi
iliem

sis,

tura territorio totius dioecesis nostraeAugustenordimunus quod festum ipsius Sancti in

qualibet eeelesia nostrae dioecesis solemniter ceLebreturdie 7 Septembris quolibet anno, et ab

apud Sotierium nostrum ad imnc 7 Septembris Sanctum ita annuntiutum invenio in codice Camberiensi S. Marits: Civitate
sitio

recentioribus

omni opere

similiter cessetur. Anno 1407, die 10 Maii. Varoius Novariensis episcopus in No~

Augustae, patrias Sabaudiae, deposancti Grati ejusdera urbis episcopi. Molanus ibidem sic habet : Ipso die, depositio sancti Grati confessoris, Augustensis
corporis
epi-

scopi,

mirae

sanctitatis

variapag. 20 ita adpropositum nostrum habet: Quoniam vero etiam Episcopus ipse ejusdem civitatis

ac miraculorum

viri.

Augustan, qui ibiut patronus

colitur,

Ferrariusin Catalogo gcnerali ; Augustae Praetoriae S. Grati episcopi, ejusdem urbis patroni Eiogium ubcrius ex altero Ferrarii Catatogoin-

fra

DIK SKPTIMA SRPTKMRRIS.

7^

fra dabo. GalesinOisS.

Gratum annuntiavit hoc

nio veritatis.

Grati episcopi et confessoris, admiranda sanetitate, rerumque mirifice ac divine gestarum gloria d&ri. DemumCasAugustffi, sancti
teffaruts in

modo:

Martyroioqio universali et Martyroioin

Philippm Ferrarius in Catalogo Smic.torum Itniiw ad dicml Scptembris ActOTUm illorum dat compendium, sed in Annotatis observat, quaedam ab auctore illius Vit<e admixtaes.se a veritate prorsus aliena, atque ex iis nonnutia
assignat,
col.

auctohk
'

8-

gii Parisiensis auc.tor Grati

imo
sed non sine
errore

ct

Saussayus

mcntioncm fccerunt Supplemento Martyrologii

Ughellm quoque tom. IV Italia Sacrm 1098 in eloqio S. Grati, ex Actis contracto,

Galticani.

praepostera, vocat Acta.

Demum

Papebrochius

apud
.

Saiissayum

5 Verum duo posteriorcs videntur ignorasse focum, in quo S. Gratus episcopus fuit et coliftir Qerte locum non rccte exprimunt. Martyrologium Parisiense sic habet : In dicecesi Au-

gustana ad fauces Alpium, sancti Crati episcopi.

Scriptor hujus Martyrotogii S. Gratum non recte in dicecesi potius quam in ipsa urbe locat, et

Cratum
nia

errore forte typoqraphico vocat. Al

om-

ha?c in indice corrccta invenio,

cum

ibi recte

Gratus scribatur, ct Augustffl Prajtorise in faucibus Alpium ponatur. Clarius aberrat Saitssayus, S. Gratum ita annuntians : Eodem die depositio sancti Grati, ejusdem ecclesiao et urbis Salutia-

JoanVitam S. Oati diciimerissimam esse fabulam, idque probat paq. 702, postquam ilhus partem pra?cipuam ex Ms. recitaverat. Quare actum agam, si operose probare velim Vitam illam S. Grati fide indignam esse. 8 Ex hisce Actis fabulosis seculoxvn aliaprod/it Vita impressa, quam ex Gallico scrmone Itiiiicam factam per D. Joau/tem Ludovicum Marcoatdo di Moncalieri, habet titulus ItaUcus > in quo item dicitur desumpta ex Leqendnrio cc
nis Baptistfp,paq. 701
clesia*

noster tom.

IV

Junii, agens de reliqum S.

utietVUa

^ alim

eden-

dum tamen Adorum compendium.

cathedratis Augustensis, id

est,

ex Actis

Ms. jammernoratis. Auctor hujus

xius exposuit fabulas in

Vita? impressas

rum

episcopi et patroni, qui sub Carolo

Magno

liberaliter adoptavit, ac suis verbis

paulo proli-

divinis virtutibus clarus effulsit, administratoque

Vita Ms. inventas, qua>

apostolico spiritu officio pastorali, ad praemium

pro meritorum copia evocatus est. Non Salutiensis, sed Augustensis episcopus fuit S. Gratus, at-

invicem subinde repugnant, nec seriam merentur refutationem. Bac de causa satis mihi erit, dare

Actorum iliorum compendium ex Ferrario,

que
in

at-

que Augustm Prwtorio? pro?cipue colitur. An vero sub Carolo Maqno florucrit, examinabitur inferius. Eactenus de cultu Sancti.
benefieiaali-

Annotatis

ad

istud breviter

observare,

quam

fabuldsa sint omnia fere in Actis retata.

Jam

vero

quod spectat ad miracula,

et

heneiis

Poiro ob proftigatam hanc Actorum fidem eetas S.Grati dubiafitet incerta ;nequeenim ex fabuiis
aiiquid ccrti de cetate Sancti aut probari potest

yuarecentwra. ficia

ipsiits

patrocinio impetrata, plura de

qcncratim asserta sunt, quam singulatim relata aut niinuthn exposita. Attamen prceter unum prodigium, quod elogio dando insertum est, alia

aut

statui.

Examinandum
de
a>tatc S.

igitur videlur,

quid

scriptores

Grati

dixeiint, quidque

probabiiius dici possit ac debeat.

quoedam recentiora referuntur in Vita Italica, ex qua compendio ea huc transfero. Anno 1542 qravissimum in vatte Augustana, et maxime circa

paqum

Brisogne

{Italice

Bressognia ab auctore

II

iEtas S. Grati investigatur.

vocatur) ortum est incendium, quod toto octiduo continuatum, omnia in montibus absumpturum
videbatur, accurrentibus frustra populis

tinquendum ignem

late

ad exsvagantem. Tandem clerus

Plcriquc
scura
est

scriptores pro figenda Sancti epocha

.. Pterique vo-

respexerunt

ad seculum

viii et rx

neque ob- lmt s ^"

'

eosupplicabundusprocessitcumreliquiisS.Gra.ti, et mox, mirantibus omnibus, exstinctum est incendium. Alio anno, qui non exprimitur, in provincia

hujus opinionis ratio, cum in Actis fabulosis S. Gratus jungatur cum Caroio Magno, quem secuiis vm et ix flomisse constat. Ad LcoFcrrarius in compendio suoPonGrato jungit, aiiqui etiam haud dubie attendemnt, it{ tiquet ex statuta per eos cpocha

m j oruxs e
$

Tarantasicnsi noxia? bestiolce omnia

sic

nem

III,

quem

depasccbant aut corrwnpebant, itt simul spem jnessis absumerent. Recurrendum esse ad opem divinam crediderunt atque aliqui venerunt ad
,

tificem S.

S. Grati.

Sammarthani quidem tom.

II

Gaftiw

canonicos cathedralis Augustensis, eosque ftagitarunt aquam per reliquias S. Grati consecratam.

Christiana* pag. 228 in cataloqo episcoporum AuqttstensiumS Gvtitnm ponwit sub finem seculi\iu

Ea obtenta agros consperserunt ; et sic omnia mox revirescerc ccvperunt, ut messis eo anno fueritcopiosa.
festo

Anno 1564

circa finem

sancHssimm

Trinitatis,

quod

mensisMaiiin eo anno erat

cum veiint S. Jucundum eidem successisse circa annum 810. lidem alium itcinde recensent Gratum II circa annum 880, et afium Jucundum I sub finem secuh v et initium vi. Non
ct

initium ix,

28 Maii, tanto in agro Augustensi deciderat nivis copia, ut messem comtptam eo anno et perditam
crcdercut,

inficior ficri potuisse, ut inter priores Auqustensis ecctesuc antistites

fuerint
:

pcnuriamque

thncrent. Instituta igitur

1

ac duo itidem Jucundi

duo Grati nomine, attamen id adeo non

solemnes supplicationes,

et

circumlatm ea de causa

attribiterunt, reliquice S. Grati, cujus patrocinio

video probatum, ut potius cxistimem, tttrumgue ex soto errore chronotaxis fuisse geminatum.

quod messem habuerint satis abundantem. Plura nomindtim non narrat auctor beneficia, asserit tamen alia multa facta, ac suo tcmpore contiActu S Gratifabulosa
**,

Ughetlus jam ante taudatus Jucundos eodem modo geminat : sed unicum ponit S. Gratum, circa annum S\0,ut existimat, defunctum. Castellanus item in marginepro annocmortuaii notaParisiensinotatum vit, circa 810. In Martyroloqio invenio, Post annum 814. Franciscus Augustinus

nuata essc, sedea brevitatis causa se omittere. sc7 Conscripta fuisse Acta qucedam S. Grati xiv aut xv, certum est. At non minus culo forsan

quoque
possit.

constat, ca tarn esse fabulosa, ut vix invero haberi telligatur, quidnam ex iis Actis pro

Baromusin Annotatis ad Martyrologium Romanumdie29Augustiobservat in Actis illis

t

ab ecclcsia S. Grati episcopatum extenditab anno 770 usque ad 790, ita ut hic etiatn Gratum faciat synchronum Caroto Magno tum regi, non item
Lconi Papce IJL dtssidct Ca10 Verum nb hiscc omnibus tonge in Novaria ante taurolus Novaricnsis episcopus data 10
_

narrari inventionem quamdam capitis S. JoantestimoBaptistaj, sed eam nullo futciri ?u's III. Septembris Tomus

74

DE

S.

GRATO AUT GRADO EPISCOPO OONF.

Grati
:

AUCTORK
J.
alias

s.

tamBR
v, et

trcdittif ri.ris-

ro/Grado tte scribit: datapag.20, ubide S. Grato presbyterum, qui pro episcopo Nuno esse puto Synodali Eusebn archisuo subscripsit epistolae Medioianensis, ad Leonem Pontiflcem,
episcopi

auibus
rirc

contigerunt cx aliqua iU tcmpori/ms fabulator somnta sua hauaudacissimus

nam

potuit.

Primo caput sancti Prwcursom

se

secuh

epi$co)iu$

factus

tioitasehabet Ego Gradus presbyter ecclesiae Augus tus ab episcopo meo Eustasio ipsiusinomniasuprascriptaconsensi n tanae.vice de subscripsi, anathema dicens iis, qui
:

Quae subscripinter cujus epistolas ea leguntur. direc-

antto 452, ut probat revera inventum est 723: ideoque Papebrochiustom. IV Junii pag. aitati S. brati. beinventio congruit assignata* cclebratum cst cundo Chalccdonense concilium

Emesm

anno
fuit
:

451, qtto

et

diolanensi stjnodo

McGratus noster pro episcoposuo prxwa mterqutB illi erat

,

sacramento persuasum est, senserunt. Eo magishoc mihi hujus sancti episcopi (Grati) Iego fuisse quod discipulum Jocundum. Episcopumautem Augustanum ejusnominis video subscriptum tertiae, et quartee synodo Romana?, sub Symmacho Papa celebratse. Qui Pontifex a Leonis tempore ita
n

Incarnationis

Dominicae

impia

erat S. Lco atque codem tempore Ponttfex

/.

pofuit,
cia,

Hinv ille stjnodum Chalcedonensemnescioqua^n, exsculperc Leonem III, ac legationcs Grati varias magna quidem imperitia parique auda-

sub Leone discipulus fuit, facile potuerit episcopus esse sub Symmacho. Ho?c opinio cetatem S. Grati reducit ad seculum \,facitdistat, ut, qui

quwdam sed non magis inepte, quam alia in Annotatis. conficta videbimus de Non intcrfuit 13 Qua> in dando clogio num. 2 dicantw S. Ch'atu$ reliqwis SS. Mauritii et sociorum martyrum per
S. Theodutum Sedunensem episcopum ct S. Gra- wrporis tum Augustensem in monastcrio Agauncnsi de- S. Mauritii: ,' ad aitatem non satis certa videntur positis
,

translationi

que ut Sancti episcopatus extendi debeat inter medium ct finern dicti seculi. Tanto autern apparetprobabilior,

S. Grati
tis

sunt S. Grati Acta,

contrarioi

qwmto magis vitiosa ac fabulosa qum soiaprw oculis habuerunt sentcntup patroni. Verum lubet argu-

S.

ex eo facto definiendam : nec certa wtaGrati epocha coiiigi inde posset, etiamsi ccr,

tum

esset

S.

lationi

interfuisse

Gratum earum rcUqu/arum transcum duo Theoduli aut

,

mentum
B
postquam
armo
-f'>l

iUustrissimi antistitis paulo latius ex-

Theodori, Seduneusis vel potius tunc Octodu-

plicare.
1 1 Epistola Eusebii Mediolancnsis, cui Gradus aut Gratus prcsbytcr pro cpiscopo suo subscripsit,

dkantur Sanctorum illorum reliquias transtulisse ; nimirum S. Thcodorensis eeclesice episcopi,

in

conciOoMediolaittusi

pro

data
ciali

est

ad Leonem Papam
Labbeus tom.

in concilio provin-

rus I Octodurensis episcopus, qui floruit circa finem seculi iv, ut prubatum est ad 20 Augusti,
ubi de eo actum,
et T.

episcopo suo

Mediolanensi, recteque a Baronio innectitur

451, licet
III

Theodorus

II,

quem

circa

fuerat

anno
1

ConciUorum

col.

initium sectdi iv claruisse, ostendi in ejus Actis,

334

admargincm notaverit annum 452, atque anab

aliis

nus

ille

quibusdam

sit

adoptatus. Etcnhn

ad 27 Augusti datis. Id unum observo, utrumque illum Jheodorum non longe abesse ab oitate
S. Grati secundum epocham datam nam primus medio circiter seculo praxessit ; secundus vero cum Grato vivere potuit, cum dicatur obiisse circa annum516. Quarc videtur scriptor temere attribuisse S. Grato translationem, quam circa tempora ipsius peractam legerat, sicut eidem magis
:

st/nodus illa congregata est,r/uando habendo\erat

synodus Chalcedonensis, seupostquam S. Abunditts Comensis episcopus, qui lcgatus Pontificius

missus fuerat ConstantinopuUm, inde erat rever-

cum Iribtis legationis sociis ; non vero post celebratum concilium Chakedonense, ut alii videntur credidissc. Vuleri potest Baronius ad
stis

ridicule elevationem capitis S. Joanuis Baptista?

adscripsit.

annum

451.

Nam

ad propositum

meum parum
,

Qui translationem illarum reliquiarum

annone 451, 452 habita sit synodus Mediolanensis. Id sotum observo episcopum Ettstasium, pro quo Gradus concilio intcrfuit,
interest,

veiisimititcr iufirinum fuisse aut senio

ita

fractum,

ut verisimile

fiat,

Gradum

ad seculum ix retulerunt, respexerunt ad Theodorum aut Theodulum III, qui iilo seculo floruisse dicitur at nullo hactenus monumento idoneo probatum vidi, translationem SS. Mauritii
:

aut Gratum, qui

et

sociorum contigisse seculo

880, ut asserunt

ix,

nedum

prcecise

vices episeopi sui in concilio egit,

non diu post

anno

eidem in episcopatum successissc prcesertim cum ; Jucundus, qui secundum traditionem Augusten-

Sammarthani, geminum

sium
huir sententia
favet vpiscopa-

Cjrati, fuit discipulus,

probabiUtatcm hujus

opinionis notabiliter augeat.

2 Quippe nullum est
ecclesiCB Atujustensi

dubium, quin Jucundus

prwfuerit ineunte secuto vi.

m^SSuk
onnoSui.

cum

ln/ "" ir

lutMiPtoi

<** & quartm Synodo

videri potest apud IV col 1327 et 1339. Prior autem exhis synodis habita est armo 501, altera anno 502. Quamdia lu/w sedisset Jucundus, dicinequit:

Romanasub Symmacho^ut
tom.

Gratum seculo ix idcirco ponentes, et utrique cum Theodulo Sedunensi translationem Thebceorum martyrum male attribuentes. 14 Porro quemadmodum non existimo, S. Gratum adfuisse translationi sanctorum Mauritii et sociorum ad ecclesiam Agaunensem, quia id m monumento idonco non reperio; ita facile admisero,

sed

cum
aliis

duoims

episcopis
transtufit

Labbeum

Sanctum

interfuisse translationi unius

ex

marttjribus legionis
testantur.

Thebw^namidActa ittorum
sociorum habent Nect

corpus
S.Innocentii:

Quippe Acta SS. Mauritii

ai

paucis annis sedisset sive multis, inter Eustasium anno 451 adhuc viventem et Jucunsive
,

auno 501 scdentem, Grati episcopatui intervuiltnn reperitw idoncum, quod facile ab ipso impleri potuit, quodque a nuilo alio impletum
iltnn

edtta a Petro Stevartio, cap. ix ita que hoc omittendum est, quod post lon K um temponstractum B. Innocentii martyris

Rhodanus

membra

revelavit... Prolatas

namque

fuisse

seitur.

Emc
:

iaitur
si

opinio

admodum
est

apparet probabilis

autem wque

vera

necesse non erit duos Jucundos aut duos Gratos recensere inter untistites Augustenscs.

lemter lambens, non ideo a sinu terrae protulit ut gurgitis sui procellam demergeret sed ob g oriosam devotionem, quasi intra ambitum basmcae cetens martyribus sepultura prasciperet soeiari. Cuj us translationem sancta,

reliquias

Prwtcrea
fain-

recordationis

utcumque perspititur, undc bwgraphus occasionem SUmpserit scribendi

bulas plerasque

hur sententia

Vita insertas,

videticet
,

de

vento captte S. Joannis Baptistw

de conciHo

Chakedonensi, de Leone Papa,

et

kgaUonibus

Hmc Acta non quidem suntS. Euchcrii Lugdumnsis cujus Opusculum dcinde edidit Chiffletius inPa^lino

urbis, vel F rotasio tunc temporis illius (ecclesia? Octodurmmt) episcopo celebratam recolentes, quotidiana devot.one et laudibus frequentamus.

DomitianoGenevensUtGrato Auguste

DIE SEPTIMA SEPTEMHIUS

lino il/ustrato :sunt

75

tamen

scriptorfs satis antiqui,

At cum examen Actorum S. Mauritii accurate institui debeat ad 22 Septembris, hic dkcrc gufftcietj nullam esse rationem, cur dubitemus de inventione et translationc S. Innocentii hic data : neque etiam prudenter duhitari posse, quin S. Gratus, de quo agimus, illi transet verisimilifer seculivj.

ACOTORK
J. S.

III.

Refutaturopinio aliorum

de
S.

tempore
Innocentii

translationis
et

lationi adfuerit.

de

*tate

hmc autcm
trans/atiovide'

15 Si igitur

tempm

hujusce translationis assi-

S. Grati.

tur eontigisse

gnari possit, rationc verishnilUma dici poterit, quo fere tempore vixerit S. Gratus. Tcmpus au-

tem dictce translationis utcumque innuunt qemina

S. Mauritii Acta, inter se collata. quiora, quce S. Eucherius scripsit ante
seculi v, de

Nam
:

Vei-umtamen sententim modo exposita* de transcorporeS. Innocentii seculo vpostmedium, repugnantem hwenio Tillemontium tom. IV
lato

TiUimf/rdiWi
rredit corpus
S. Innorentii

anti-

medium
inde-

memorata

translaiione tacent

Monum.
refert

quc
v.

colligitur

eam

contigisse post scripta Acta,

ideoque nonesse factam diu ante

S. Mauritio, et prmcipne nota I in Mauritium, ubi translationem S. Innocentii

eccl. in

circa
seculi

medium
vn
,

5/ autem non

est

facta diu ante

culi v, etiam contigisse dehuit cali v,

medium seculi medium sepost medium seEustasius

ad medium

terius colligit,

vn; indeque ulActa S. Mauritii, ex qua illam

fcre seculum

transiatum

cum

circa

medium

translationem recitavi, scripta tantum esse sub

illius seculi

finem ejusdem

esset episcopus Attgustensis; inventio vero et translatio

facta

sit,

quando Gratus

ecclesice

Augus-

vero ex alteris S. Mauritii Actis ostendam, tramlationem illam non contigisse post seculum v. Aucfor iltorum cap. xi narrat inventionem et franslationem jam

tensi prasidcbat.

Jam

Enimvero gravis sit oportct ut persuadeat translationem Innoccntii, de qua loquiiuT auctor cap. xi, censecuti.
,

Tillemontii ratio

tum

memoratam

S. Innocentii, cui S.Gratus adfuit. Deindecap.xn sic agit de instaurata Agaunensi ecclesia pcr

Ambrosium abbatem,
siae

ut satis insinuet, hancecclecontigisse.

ut minimum, annis posteriorem qumcap. xn et xiii de Ambrosio abbate et Sigismundo rege referuntur tamquam non dht admodum prceterita. Audiamus quid dicat de Ambrosio : Sed nunc (ecciesia Agaunensis) jubente praeclaro meritis Ambrosio loci illius abbate, denuo aedificata, biclivis esse dignoscitur. Itane
et triginta,

esse Us,

instaurationem serius
refert

Rursum
a S. Si-

cap. xiii

perpetuam psahnorum hymnoihi institutam esse

loquerctur scriptor, cujuselegantiam laudat Titiemontius, si ecciesia? Agaunensis instauratio contigisset

rumqite decantationem

centum

et

octoginta fere annis,

inttr
ct
fi

medium

fincm secuv,

adeoque Oratus eo
tompore se~
disse.

gismundo Burgundionum rcgo, ibique finem Actis imponit, hisinuans postrcmum id esse factum. 16 At dicta instauratio ecclesiw Agaunensis perSigisynundum et Ambrosium abbatcm facta est circa annum 516, ut probatum est in S. Theodoro II Octodurensi ad 27 Augusti. Quare translatio S. Innocentii videtur omnhio contigisse
ante
Alii

scriberet? Nihilo

antequam magis tantum temporis inter-

rege

vallum innuunt, quce cap. xiii de Sigismundo dicit, et quibus Opusculum suum concludit. Quapropter non dubito, quin auctor ille plmquam
toto seculo

citimscripserit:nam haud dubie translationem S. Innocentii ultimo loco narrasset, si hwc contigisset eodem, quo scribebat, secuto, et

annum

516, et ulterius ante finem scculi v.

centum ac

triginta annis post Ambrosium etSigis-

cnim episcopi circa annum 516 prceerant tam

mundum.
18 Unica vero TWemontii ratio huc reducitur.
Interfuit praidiclm translationi Protasius, episqtiia Protasixts

Octodurensi

quam

Genevensi

eccieske

quam
prio-

uomincntur

in dieta translationc.

Rursum
ecclcsice

ribus annis seculi vi Augustensi

prccerat Gratus, scd

non

Jucundus ipsius discipulus passhn habitus. Quarc respiciendum necessario videtur adseculum v nam inter medium etfinem seculi v, seu inter annwn 452 et 500 omnes epis:

nhnirum Sedunensis, (aut potius Octodurensis, unde episcopatus Sedunum

copus
illius, ecclesice

episcopus in/ fuit ircQ

i
<

ilhnl

Umpus
Cahi-

transiatus dicitur.)

annum
latio

inquit, Protasius circa hnensi: atnec 014 interfuit concilio Cabilonensi. Trans- certo

Hk,

concilio

fopi,

qui prcesentes fuere translationi

sedere

potucrunt,

cum

nec Octodurensis, nec Genevensis

igitur figenda circa medium seculi vn, credendumque tunc etiam fioruisse Gratum Augustensem et Domitianum Genevensem, qui simul

illo tempore per alios episcopos occupatus fuisse dkatur. Hce rationes ejusmodi apparent, ut hominem prudentem ad asscnsum niovere possint, atque ca de causa existimoS. Innocentii corpus inventum esse inter medium et finem secuU v, certe doncc aliquid

nec

demum

Augustensis episcopatus

translationi adfuerunt.

Respo?ideo prhno valde

concilio Cabito-

incertum

esse,

an Protasius, qui

nensi hitcrfuit , episcopus fuerit Sedunensis, an

vero Seticce/tsis : nam Senecensium antistitum cataiago fuit otim hisertus, huleque solutn cjcc-

consequenter S. Grati episcopatum inchoandum puto post annum 151 anno aliquo incerto, et producendum usque ad finem
rertias afferatur
:

et

tusper Sammarthanos ob concitium, quo de agitur Attamen hoc conciiium non tam ctare favct
.

fere secuii v,

cum

tanta tameu latitudine ut vi-

ginti et pluribus annis ante

csse possit,

annum

500 mortuus
sedisse.

Jucundusque ejus discipulus

cama> Sedunensium, ut res non maneat dubia. Colligo id ex Annotatis Labbei ad concilium Cabiioncnse, quodponif circa annum 650, tot/i. XI col. 393. Notat ibi subscriptiones se dare ex solo codice Bellovacensi, in quo erat Protasius Sedunensis
;

in vuigatis vero fuisse Sentiensis. Quis

modo

dicat,

utra metior

sit

lectio?

Neque enim

ittorum, qui Conciiia ediderunt, opinio nos ea de

re securos reddcre potest, cutn Senecemis episcopus wque adesse potuerit concilio Cubiloncnsi

ac Sedunensis, de quo ne certo quidem ausim asserere , eo tempore Francis fuisse subjectum. At supponamus, Protasium iiium certo fuissc episcopum Sedunensem; ct videamus an inde
,

necessario scquatur, transtationem corporisS. Innocentii

DE
re

S.

CONF. GRATO AUT GRADO EPISCOPO

secult vn.

AUCTORE
J. s.

nocetitii

figendam esse circa

medium

vixisse scculo v,

non vcro

VII.

DubttOTi vta potest,

nrout vtdt
annotatis

miemontius,etcumeoRuinartius in Gregorti ad Appendicem Operum

Scduncnsi
ccc/c-

quin Acta,
scripta

in quibas illa

translatio narraturt

iuroiiensiscol. 1318.

supponamus id omnino nensis nec w circa annum 041 suntomnes exciwiit aHum csse cer tum. An idcirco admittendm Protasium adversarii? An non consecutiones, quas formant secuto v poProtasius eidem ecc/csio? pmessepost
:

QU

fnit Sedu:

Protasius 19 Pnvfuit a/iquis

rc/iqutas S. Maurtttlj per presbutcrum pctiit Turonensi hb. de esque obtinvit, testc Gregorio lxxvi, ubi ctuim cx ore

addo a/uts. Pnmo a/iquas jum dcdinum. rex, (Umtramnus Francorum in Burgwtdta S
17
:

sint diu ante

finem secuh vi
htc

RaUones

Ghria martyrum cap.

ipsius presbyteri refert

rtendum

potuit alius

x? Sane catalogus Octodurenstum tam plenus ac deinde Scdunensium episcoporum non reUnquatur Protasio non est seculo v, ut locus secuiiv inserendo. Geneinter medium et finem

medium

/ationc

miraculum in illa transtbidem factum. Aliudquoque miracuhtm

secu/i

circa narrat Gregorius. Hatc figi possunt contigcrnnt ante 590. Prmterea 508, et certe

annum

anno 602

contigit trans/atio
e /eqione

vensium quogue episcoporum catalogus ctfinemsecuh v, cxhibet anUstitem inter medium Genevensis faciie eo tempore ita ut Domitianus idem cum sedere potuerit; nisi Domitianus sit Duuatiuno tjticm cutuhgus exhibet prmpropere,
.

nullum

duorum
degario
dibile

SS. Victoris et Ursi, Thebcea martyrum, iestc Frc-

apud Ruinartium coL

est,

non

604. Porro crescriptorem Actorum, si vixisset

cum dicatur sedisse tempore Godisilli Burgundionum regis. Certe Godigisillus ille Burgundionum
rex, et frater

aut seculo vii , lunc omnia ignoraturum fuissc omissurum ; prcesertim cum de Victore et Urso ex nominatim meminerit cap. x his vcrbis :

Nam

a quo occisus est Genevm VienntB circa annum 500, sedem regiam seculo v, ut constat ex habuit vergente ad finem

Gondebaudi

regis,

eadem legione fuisse dicuntur Ursus et Victor, quos Solodori passos tama confirmat. Atquitamen
neque de horum translatione, nequc dc aliis mox memoratis, vel verbum habent laudata S. MauritiiActa. Itaque prudenter dubitare non possu-

gisillum,
I.

VitaS.Epiphanti Ticinensis episcopi, quiGodiGenevm convenit. aliis Godigiselum Uonatianus et Domitianus Cui auicrn ntunina
,

parum

differant et subinde confundantur, potest

mus, quin antea fuerint scripta, videlicet circa medium seculi vi, prout ultima Actorum illorum capita etiam insinuant. JEtas igitur S. Grati, qui

hic ille ipse esse

Domitianus episcopus,

quicum

Si cui placct, potuit Domitianus etiam ante Doid non natianum sedere : nam hcus in catahgo cst vaProtasio et Grato translationem peregit.
cuus. Tres igitur episcopimemoratiin trans/atione simul sedere potuerunt post mcdium seculi v, quo

memoratur, non recte assignata est a Uuinarth et Ti/temontio, sed figcnda est inter rnedium et finem secu/i v. Ignoscat studiosus /ector, si hosc disputatio paulo prolixior videatur:
in his Actis

nam

tanto dilirjentiushanc controvcrsiam tractare

trans/ationcm secundum Acta figcndum esse, ante

jirobavi.

volui, quanto plures errores ex admissa adversariorum opinione simul puliu/arent.

minm

inveniri

20 Jam ver0
scculi vn,
<

examinemm

an

circa

medium
S. Inno-

possunt medio
sccu/o vii alii episcopi, qui
iii

quo non potest

figi trans/atio
sit

rutii, nisi

ineplissime ujcutiis
reperiri possint

scriptor Actorum,

tam facile
ut huic

timislationc

fuemnt

Gratus Augustensis et Domitianus Geneveusis curn Protasio Seduncnsi,

APPENDIX
De
aotate

omnino attribuenda

sit

trans/atio.

Tem-

pore conci/ii Gabilonensis Genevw sedebat Pappulus II, qui eidem concilio reperitur subscripsisse.

B. Galli, antistitis item

Pappu/um II totsequuntur episcopi in CataGenevcnsiumapudSammarthanos,ut ?iecesse lOQO non sit ulium addere ad imp/endam partem rcliquam secu/i vn, totumque secu/um octavum cum
Post
sequentibus.

Augustensis

1n catahgo episcoporum Augustcnsium invenio

memoratumGa\\um,quem beatum vocat Ughc/lus, Sammarthani Sanctum. Cumvero necdiem

Imo

s. Galltm
episcopus non
floruit

totctiam reccnsentur ab initio

ad /audatum Pappu/um episcopi, u/ nullus vidcatur dccsse. Itaque non facile mutandus est ordo antistitum Geucvensium cum
secu/o vi usque
,

seculow
J

videantur accurate annotati fuisse in autiquis codicibus, ideoquc ncquepost Pappulum Iltemere

a/iquem ejus cuitui assignatum, nec memoriam aufxI ipsius Marlyrohgiis insertam reperiam, lubet hic F paucis de eo agere. Ughellus octavum recenset
inter Augustenses episcopos circa

finem

secu/i ix

Domitianus a/iquis, acsi interfuisset translationi memoratce. Nihilo magis verisimi/e fitj Gratam aliquem sedisse in ecclesia Au~
inserendus
est

hisce verbis; Gallus,

quem Beatum

appellant, de

(justensi circa /iicdium seculi VII.

Itatio hcec est.

Augustam Prcetoriam secuh vi occupatum fuisse a Longobardis. Ab eo autem tempore,

Constat,

quo nullum aliud monumeutum apud Aua-ustensem ecclesiam exstat, praeter ipsius corpus, eodem loco, quo Grati, conditum. Franciscus Augustinus ab Ecc/esiapag. 327 Gallum ad secuxi removet, paucaque ha>c de eo habet verba: B. Gallus, qui pariter prioratum S. Ursi rexerat*. Sammarthani iis, quce dedit Ughelius de Gallo,

/um

quo Longobardi in Ita/ium venerunt, usque ad annum 788, quo dudum facti erant Catholici,
nul/us in catalogo Augustensium recensetur episCOpuS. Hinc iqitur probabi/isoritur suspicio,eccle-

sequcntia addunt

siam Augustensem diu caruisse episcopis. Quare non sine ratione idonca il/i ccclcske attribuendus
CSt circa

: In monasterio S. Ursi habet ejusmodi epitaphium Hic requiescit in pace sanctse memoriae Gallus episcopus, qui vixit
:

medium

secutiwi Gratus a/iquis antisies,

cum nc quidcm
rit
><''> njunwnto

constet,

an ul/um omnino habue-

eo tempore.

in episcopatu annos 17,menses 11, dies20.D.P. sub D. 3 Nonas Octobris duodecies,P. C. Paulini Junior. V. C. lndict. x. Ultima <z D. P. sic lcgo
, :

prorsusimpvo'
txitur op(nii)

21 A/io demum argumento placet uti, ut ostendam opintonem Titlemontii et Rumartii de

Defunctus pie sub die 3 Nonas Octobris, duodecies post consulatum Paulini Junioris, viri
clarissimi, Indictione x.

'ulvenuriv-

rum.

tempore translationis S. Innocentiiimprobabilem esse, et consequenter S. Gratuiu Augustensem

23 Omnes autem characteres innuunt, hoc epitaphium vetustissimum esse et non diu post

mortem

:;

Dlli

SEPTIMA SEPTEMDUIS.

77

A
sed secuh vi,

mortem

beati Antistitis positum.Tam accurate auet

tem mortis dicm

annum

exprimit, ut mirer,

defunctusguc
est

amno *M6

Sammarfhanos adeo aberrare potuissc, ut Bcatum cum Ughello plusquam trecentis annis juniorem faciant. Etenirn mortuus dicitur 3 Nonas Octobris, seu die 5 Octobris, et anno duodecimo post consulatum Paulini Junioris, id est, anno 546. Nam Paidinus Junior anno 534 ultimus fuit Occidentis consul, et anno 535 in Occidente scribcbatur: Post consulatum Paulini, ac deinde post consulatum Paulini secundo, tertio, quarto elc.

imperatorem coacta, in qua 176 episcopiconvenerant, celebraretur, affuit inter aliofl et Gratus; cui ob doctrinn: praistantiam Magni cognomen inditum fuit. Quern PatreaconciliiadKaro-

Magnum c Francorum regem, et Occidentis imperatorem pro pacis Ecclesise reformatione legatum destinarunt. Peractafeliciterlegatione, Romam ad Leonem III Pontificem Maximum venit: aquo benigne acceptus, nnmqnam adduci
lura

potuit,

ut Cardinalis fieret, aut alios honores

Prcetori^e;

acciperet. Obierat per id gusta^

S.

Annus autcm duodecimus post finitum annum 534

est annus 546, atquc illo etiam anno a mense Septembri inchoata crat Indictio 10, qum exprimi-

tempus episcopus Auquod cum Gratus, in &ede Marise ad Martyres orans, visione didieisset,

tur in epitaphio, itat

utomnia

nitide sint ibidem

Pontificique narrasset, ab eo mortuo episcopo sufFectus, contradicere non est ausus.

exposita; morsque B. Galli figenda sit anno 546, clie 5 Octobris. Episcopatum vero suscepit anno
528, die 15 Octobris, qua? Dominica tunc erat, ut exlittcra dominicalik colligitur. Annum et diem

2Cum Augustam
dicationibus,

venisset, brevi assiduis pree- gesta

alia in

tum

publicis,

tum

privatis,

populum

tpiscopatu

B
ordopnmovttm antisti'

tum Augustensium
probabiliter
ussignatus.

assignatum suscepti episcopatus facile reperiet, qui annos 17, menses 11 et dies ciginti accurate subtraxerit a memorato anno ct die cmortuati. 24 Ex hisce colliqo primo, mirandum non esse, si in wtate S. Grati longc aberratum fuerit, cum cetas B. Gallo in Cata/ogis attributa non minus absit a vera chronotaxi. Observo sccundo, episcopos Augustenses seculi v forte omnes esse notos,
atqui ita ordinari posse Protasius ponitur primus
.

respersum repurgavit, ecclesias- partim divinum cultum reformavitetauxit. Profectusad concilia d nonnulla, maximse in eis fuit autoritatis, ut Acta ipsadeclarant. Heversus ad ecclesiam suam quse illius absentiam aegre ferebat, ad pristinum vineea cultum, populum sacris concionibus ad
variis erroribus

vera

ticam

in

clero disciplinam restituit,

mandatorum

ccelestium observantiam erudiens, seque jejuniis, orationibus, vigiliis, meditationibus exercens, reduxit. B. Jucundura e ita moribus excoluit, et in sacris Litteris erudivit, ut sacris initiatus ordinibus,
sibi in

anno

408,

an

satis certo,

non

inquisivi.

Huic suc451

cedere potuit Eustasius, qui usque

et forte diutius vixit.

ad annum

Eustasium secutus videtur

ac presbyter ordinatus, episcopatu succedere meruerit. Reliquias S. Mauritii / martyris et sociorum, sordido loco

S.

GratuSj ut ante probatum. Post Gratum vero, vergente ad finem seculo v sedere coepit S. Jucun;

dus

atque hic facile superesse potuit usque

528,

ad

ad Rhodani fluminis ripam jacentes, divino admonitu una cum S.TheoduloepiscopoSedunensi in Agaunensi monasterio Ioco decentiore reposuit
:

annum

quo episcopus factus

is

est

B. Gallus,

a,nno 54G defunctus. Vix dubito, quin alius

rursum

pars

quarum pars aliqua Sedunum a Theodulo, Augustam ab ipso Grato delata est.
his

B. Gallo fuerit suffectus, sed

ignotus, nisi forsan
sit

rnihi hactenus

Cum

temporibus caput sanctissimi Pra^- fabubsa

in-

Hugo, quipost Gallum in Catalogis ponitur multo serius, sed sine ulla temporh nota. At plura de iis non examino ; sedsubjungo ex Ferrario compendium Actorum quodpterique scriptores ex
cet alias
iis elogia sua formarint, plura contincant fabulosa quam vera.
ti-

cursoris q in puteo apud Sebastem Samariae urbem divinitus detectum fuisset, et vox audita,

tentio capitis

S. Joannis

Baptiitv Q

solum Gratum Augustae episcopum iliud inde extracturum mox summus Pontifex ab Hiero;

solymorum episcopo certior factus, Gratum accersit. Qui cum Jucundo Romam profectus (campanis in urbium ingressu, ut ferunt, sponte sonantibus, quod et Ptolemaide factum traditur)
navi conscensa, in Palaestinani, tempestate
sae-

AGTORUM
FABULOSORUM
COMPENDIUM
Catalogo
Italiae.

vissima

suis
:

orationibus

mirabiliter

sedata,

pervenit

cumque ad puteum accessisset, et sacrum caput coruscans adspexisset, illud (mirabile dictu) statim de putei profundo in manus Grati prosiliit. Quod cum summo Pontifici detu-

lisset,

mentum h ab
quod
in

accepit,

eo a capite avulsum dono Augustensi ecclesia maximo

totius populi et cleri jubilo collocavit.

Ex

Ferrarii

Sanctorum
ratus natione Graecus
stri

4 Denique sanctus Episcopus, annis et piis la- mors Sancti et miracula. boribus confectus, 7 Idus Septembris obdormivit clarus. in Domimo, ante et post mortem miraculis

Ex

quibus unum libet referre. Cum Bona i Sabaudia? comitissa dentem S. Grati anno 700

circiter
\

ab

illius

obitu eegre obtinuisset;

dum

aria fabu-

losa dc natalibus et priori-

bus gestis

Sancti

genere natus, Athenis liberalibus disciplinis optimisque moribus excultus, cum adolescens contemplationis ac rerum divinarum cognitionis desiderio teneretur, Ephesum a profectus, ibi monasticum habitum induit. Ubi brevi ad eam regularis perfectionem pervenit, ut caeteros humilitate, gravitate continentia, obedientia modestia
observantiae
et
,
,

Lacedaemone

illu-

evelleretur, illud sane post tanti temporis spa-

tium plane mirandum

accidit,

quod sanguinis

recentis guttae ex loco dentis avulsi stillare visae sunt, et quod admirationem auxit, abeunte comitissa, tantus fragor in aethere, tot tonitrua et

doctrinae

fulmina, tot nimbi et procellae ccepere, ut urbem mox ruituram cives metuentes, post comitissam
festinantes, ab ea precibus

dentem recuperarint
rediit.

statimque aer

et

coelum serenum

scientia, caeterisque virtutibus anteiret

et aliis

divinas Scripturas interpretaretur.

apud Chalcedonem b synodus adversus Constantinum

Cum

ANNOTATA

DE SANCTO FACIOLO
78

Gratus

in

Uorum qnoque

ANNOTATA.
aut forsan Gradus, n# a Nomen Gratus, patrin Sancti dtcuntur, iis, qua> de

pi^lm'; Zdfnmmuim
terfuerwit conci/its.
S.

synonymi, qui

MW
ttlh
f?

h-

^fo
aut
ter

Quapropmonastka vita Ephesi instituta. aut fuisse Grcecum natione, non credidmm
</<

/M

rercnt
titia

Lnnvdemonium patria ; sed Italum fuisse studiis peractts Athmis, comicio. Quod dicifur de Athcna? non amptms floceque ineptum estf cum commenseculo v. Omnia igitur istaplane
videntur,

magis

Decembns. BaBeo Jucundus colilur 30 quoquc cstreccntwns Vilam ejus Ms., scd ea Gratus, Ut S. Jueundt calami. Laudatur in illa S. doctrina conspicms. Porro Zqistcr, sanctitate ac eefestmcirca Jucundura prmfuisse Auqustensi

Commentarm initium seculin, ostendi in errore carcre ffwc item non videntur f
iam correcla sunt
in

2.
;

sea
et

Commentario num. 13

conctho Lliataob Inppfissima sunt, quce de sgnoest biographus. Unica fuif ncnsi rommentus

tempore S.Leoms dus Chateedonensis, congregata nimirum anno Papce, et Marciani imperatoris, Constantinum imperatorem, 451, non adversus caque sedeontra Jmrescs Nestorii et Eutychetis; quam hk ,rcumenica fu.it, ac hmge numerosior,
flicitur.

Theodulo Sedimensi diseqq. ubi etiam de S. ctum. Joannis Baptistce mveng Aiiquam capitis S. videtur virisse tionem contigisse anno 452, quo
12. Gratus, ohservavi in Commentario nitm. dicimtur, quce hicde il/a capitis inventione Verum IV Juptane fahutosa sunt, etjam refutata tom.
S.

nii paq. 701.

h
S.

Anmentum

istud,

quodut mentum S. Joanil-

Quo> de /egationc
ct

Grati

nd Carohtm MaNeque ad

fjmnn
tlvm

ad Leonem Papam

III dicuntur, ejus-

Augustcnsi, nis Baptistce servatur in ecclesia lius rcvera sit Sancti, non inquiro.
i

cum

proicedentihus sunt farinm.

epocha personas istas attendcndum cst pro figenda horum Aetorum vitce S. Grati. Si enim ridku/us
scfiptpr

Papehrochius tom. IV Juniipag. 762 intel/iuxor, ut git hic Bonam Bituricensem qua non festinanter dixit, sed mater fuit Amedtvi VIII et
,

Carolum

Magnum

et

Leonem

III potuit

uxor Amedcei VII. Verum

in Vita Italica

dentem

conjunfjcrecum Chalcedonensi concilio, cos pari

tcmcritatc
if/ifur

cum

S.

Grntojungere

potuit.

De/enda

etiam sequentia, quw dc oblata d/gnifate Cardina/itia, et de visionc Sancti Grati confieta
d f/ni conci/io

Sancti petiisse dicitur Bona Borhonka , qucr nupta fuit Ameda?o VI post medium seculi xiv , qucrque post mortem Amedtpi VII administratio-

nem

Sahaudia? obtinuit,

dam

minorennis eraf

sunt.

Medio/ancnsi amio 451 pro

epis-

AmedcBUs VIII. Vide Gukhenonum in Historia genea/ogka domus regice Sahaudkce cap. xxv.

copo suo interfuit Gratns preshyter,

quem

credi-

mus
in

/ntnc

oumdem

essc
2.

Commentario

Sanefum, ut videri potest Occurrit quidem nomen

Quod res contiqisse dicatur 700 fere annis post mortem Sancti, md/am meretur attentionem.
quia hiographus non curavit de recta chronotaxi

DE SANGTO FACIOLO
.1.

S.

IN

CENOMANENSI ET PICTAVIENSI PROVINCIA CULTO

Ex

Castellano.

Castettanus
ter

in

Martyro/ngio universah m-

Sanctos Gaflice primo loco recenset Faciolmn, sic de eo scrihens Gal/ke ut

verba ejus reddo

patronus; ut confessor colitur in quodara prioratu provinci?e Pictaviensis ubi nominatur

,

(GaUice) S.

Latine

Eodem
,

die

Faziou. Posset quis dubitarc , diversi non sint Sancti ; at mihi monumenta

an non

S. Kacioli (Galiice Facile,)

quicolitur ut martyr Luciaci in provincia Cenomanensi ibique est

sunt, quibus aliqvid prmdietis tuto addere possim.

DE

DIE SKPTIMA SEPTEMBRIS,

79

DE

S.

CARISSIMA VIROINE
IN

QUJE COLITUR ALBIGjE

SYLLOGE
De
UT
et

OCCITANIA
j. s.

cultu et gestis.

Sec

VI,

Novissimi
morant

CEnTUB.

Memoria
r.ujiis

martyrologi Gatli hodie meCarissimam virginem ab aliis omissam, diuturno tamenet satis vetusto
S.

mltus Sanctce,

ex nomine Hugolini Castri-veteris ", qui ad nuptias cum S. Carissima contrahendas destinatus fuisse asseritur (in illis Actis), posteriora
haec esse seculo xi,

de Chaleau

vieux

qwedam
:

cultu illustrem. Castellanus in

Marty-

quo nomina propria familia-

exstant A cta

rologio universali de ea sic habet

bigensi S. gensi,

In dioecesi AlAlbi-

rum

in usu esse cceperunt.

Carissimse (Gatlice Careme) virginis.

territorio

Martyrologium Parisiense: In

sanctse Carissimse virginis, cujuscorpus Albigiae in majori sanctse Cteciliae basilica reli-

3 Tam hwc quam alia verba laudatorum ex (jua ilhscriptorum, qui aiunt, Acta illa non esse talia, rum recitatur ut ex iis discere possimus gesta S. Carissimae, compendium

Simon de Peyronet in Catalogo ac Sanctarum S. Carissimae cultum Sanctorum

giose colitur.

mihi persuaserunt supersedendum esse labori quo Acta impetrare potuissem. Itaque iliorum
,

Annotatisadvocem Careme, : Cujus sacramemoria celebris estin agro Albiensi 7 Septembris,

magis asserit, de ea

in

compendium ex iisdem scriptoribus huc transfero. Habent ea, inquiunt, Sanctam esse natam Atbigce
parentibus nobilibus, patre Aspasio, matre Belena; votum virginitatis ab ea nuncupatum
,

Latine Charissima,

ita scribens

qua diecolitur
Kalendario,

in ecclesia ac dioecesi Albiensisub

inspirante sancto Spiritu,

vellent

ortaque inde contra

ritu semiduplici, ut liquet ex

ejusdem

dicecesis

ac

antiquo

venerabilis

capituli
legi-

ipsam persecutionne parentum, quod eam nubere Bugotino Castri-veteris, Sanctam ductu

S. Cseciliee Lectionario, ubi ejus

Vitam Ms.

mus, quam a B. Sulpitio Bituricensi primate litteris exaratam, ibidem diximus. Porro hsec Sanctavernacula linguaSAiNTE Careme, al. Caresme apud Albienses audit sub qua nuncupatione ecclesiam habet sibi dicatam in eadem dicecesi Albiensi, Papyrio Massono, vulgo sainte Chresme: tantaque Ccelitis veneranda pignora
:

angeli fugisse in silvam quampiam, uui toto triennio tam latuerit abscondita, ut locus nemini
esset cognitus, prceterquam ipsius nutrici, quce per intervatta temporis panern hordeaceum ei in

cibum attuterit. Addunt, filiam istius nutricis a Sancta fuisse resuscitatam ; cumque timeret, ne eo miraculo innotesceret ipsam transmisisse
,

nonnulla asservantur Albiaein cathedraticoejusdem S. CaeciliBe templo. Hactenus laudatus scriptor, cujus testimonio cidtus Sanctce satis probatus est: at qucedam ipsius dicta magis examinanda

fiuvium, obsisteniibus nequidquam dcemonibus ; post muitas vero vagationes per loca
*

Tarnem

Tarn

deserta et silvestria

inventum ab ea divinitus
episcopum, ibidem
Vere

S.

Eugenium Carthaginenscm
;

exsidantem

hosce Sanctos tunc simut instituisse

suntaut elucidanda.

c
at

2 Primo leviter potius assertum,

quam firmum

iter ac venisse prope fiuviolum Veram *, ubi S. Eugenius monasterium cvdificare cceperat: post

hme non

esse probatce
fidei, existi-

aut probabile videtur, quod dicitur de Vita S. Carissimse per S. Sulpitivm episcopum Bilttricensem scripta. Certe scriptores nuperrimi
Bistorice Occitanice

annos demum septem apud S. Eugenium transactos,

mortem suam

S.
illa

Carissimae fuisse revelainstante

mant

scripto-

res Historice

non tam favorabile de

ut

illa

monitum S. Eugenium, qui ipsam defunctam in monasterio

tam, ab eaque de
suo sepeliverit.

Occitanicn,

Vita tulere judicium,

inter

mox

patebit.

Fuerunt

antistites Bituricenses

duo

Sulpitii,

ambo

Sancti, alter vergente

seculo
sisset

ad finem

secuio vi, atter

vn ante medium. Quare si atteruter scripActa S. Carissimae, attctorem hcec haberent supparem, cum mors Sanctce figatur sab initium seculi vi, et sic tuto figi posset, si Acta pro bonis admitterentur. Verum Claudius de Vic et Josephus Vaissete tn scripta nuperrime Bistoria Occitanice tom. I pag. 6G2 et 663 de Actis
S.

4 Ex hoc compendio satis Uquet, Actis parum monasterium aut nihil fidei tuto adhiberi posse. Quod vei'o Viamiense non videtur spectat ad monasterium, quod S. Eugenius in

agro Aibiensi condidisse

in vico Viancio

dicitur, situm iilud erat

conditum a S. Eugenio
:

ad amnem Veram,

distabatque Carthaginensi

qualuor fere miitiaribus Gallicis ab urbe A Ibiga, inquiunt scriptores Bistorice Occitania; tom. I pag. 239 ; at non audcnt itti asserere S .Eugcniiuu fuisse monasterii ittius fundatorem. Interim in
ilto loco erat sepuiemm S. Amarandi martyris, dequo agendum erit adl Novembris. S. Gregorius Turonensis iib. I de Gioria martyrum cap. LVin testatur quiclem, S. Eugenium aiiqua/ido orasse apud seputerum S. Amarandi, ibiquc tunc defunctum fuisse ac seputtum: at minime insinuat, Sanctum illum ibidem habitasse, nedum monasterium construxisse. Muttum igitur de se-

CarissimDe insertis Breviario Albiensi disserunt,

creduntque scripta saltem. hon esse nisipost seculum xi. Ipsa iliorum verba huc transferre placet, quia Albiense Breviarium mihi aci manum non est. Dato Actorum compe?idio, quod infra recitabo, hcvc Gallice subdunt : Talis estLegenda
ginensts episcopus)
Vieux

Kugenius (Carthasi S. non fundavit monasterium Vianciense *, ut apparet, Acta illa, quee certo non congruunt simplicitati seculivi inchoati, paS.

Carissimse

At

veritate crisis suce remisit THiemontius torn.

XVI
ex

in S. solo

Eugenio Carthaginensi

art.

48, quanclo

rumhabebunt

auctoritatis. Quinraanifesturn est

Breviario Aibigensi constructioncm ittius monasterii

DE
80

S.

CARISSIMA VIRGINE

AUCTORE
J.

ntonasteriicumRfd
hitatione S.

j^a^tmicumikegoriusnonmodostleatdena

*^ JS&
S
est,

s.

l7nemSXms^m^- Eugmiumprorsm conjectuns agendum esset

incertam P uto. Si vefisimthor, nutta mihi appareret
illo

conjccturam quamhabitanao 124 At tam hanc

puIturaapudS.
crat edoctus.

monasEugenii in vico Viancto etde innuat Eugentum teriiconstructione, sed simul tempore exsiht sut,et tourde iibiensi kabitasse eumdem venisseadsepulcrum S.Amasolum dicat sua morte et de serandi postquam de instanti Amarandum divina rccclatume

quam reciusam
dici-

autsolitariam in

tractu futsse

QScpultaiila

Jicitur in

Carissimam. monastcrm VzanctQ, scpuUn

tur

Quapropter longe probabthus

utjam
tom.
I

Viancium non
Turonensis.
nec certum
vi

Occitanfa ostenderunt scriptores Historim monastertum pau. 662, seu nota 61, conditum aS. Eugenio, sed
esse

cum SS. Euaento et Amatn ahrandonominatur, ittquiescens cum iisdem

col.

tffrio Viancio: auodnon ncqarcrhn. Attamen f monasterio dtcto, corpus deindc. SancttBsecuio x quievisse in nam mstru- Albinnm auod tunc abbatim titulo gaudebat: recusm translatinu tom. I GalUm Christianm mcntasccuii x

ccrtius est COJpuS

monas-

48 S. Carissima
Vianciensi.

Gregorn solwn fuisse cxtructum post tempora S.

5 Binc etiam incertum est, an contemporanca ftterit S. Eugenii:
jp S / t , s S.

hatia

Certum quoque

est,

corpus

Sanctw cttm corporihus SS. Eugenii

dcindc

et

Amarandt

Canssima

detur ajnid

namdetem-

ad ecclesiamcathcdralem Alhiensem trans2 latum fuisse, eamque translationcm celebrari

At illa translatw, Ludovicum de Ambesia, ut assertt si facta est per Wicmontius in laudatus Ruinartius pag. 503 et itt Ettqcnio art. 48, fieri non potuit anno 1404,
Octobris in ecclesia Alhiensi.
erapttd Ruinartium tegitur, typothetm forsan oscitanter adoptavit TUlemontius. rore, quem habent, Scriptores Eistorias Occitanice pag. 662 epitranslationem peractam esse anno 1494, qtto

Eugenium
ctam:

ho pore

bitasse San-

Nulla emortuali aliundc non constat. mors cjas apud 'tamen alia de causd, opinor , Castellamim fajitar scculo VI, ctin MoTtyrologiO cttm circa annttm 504, qtiam quod
Parisicnsi ipsttm obiisse. S. Eugenio vixisse dicatur, etante csset, quam vidcattta incercertum Si

hoc tam

tum, utcumque suspicarer, S. Carissimam Africanom, ct cum S. Eugenio in Galiiam veinvenio inter nisse, quia Carissimum aliquem adS Martii datos; et Carismartyres Africanos, simum alterum inter cpiscopos Africanos apttd
fuissc

1473 scopus erat Ludovicus de Ambesia, anno illam evectus, laudantque pro illo ad cathedram

Ruinartium in Bistoria persecutionis Vandatica?

anno novum Breviarium Alhiense. Plura. de S. Carissima non habeo commemoranda.

DE

S.

GRIMONIA VIRGINE ET MARTYRE

CAPELLiE IN PICAEDIA

.1.

s.

SYLLOGE HISTORICA
Picardice CapelJa oppidum Thierache, provinciw pars in Teoracia, vulgo
est
qttce
est

S. Grimonia,

nise

modo

servari dicitur in Hetmiacensi ahhatia

qum

Capellce

(vulqo dicta

Henin

Lietarcl)

inter

Duacum

et

coHtur, eadcm
creditur

Picardits

maxime

Orientalis et con-

termina Hannonice, a cujus limitc Capclla non Inngc distat. fJoc oppidum die 7 Septembris ut patronam
S.

Lcntiacwn * in Artesia, eoque translatttm cura Adriani de Croy, multis titulis omati. De hac
translatione videri potest Raissius aut opits no-

Leus

suam

ritu

solemni

colit

strumad 28

Aprilis in SS.

Proba

et

Grimoniam

tivitate

atque opera seroilia in ejus fesintermittit. Unde uehementer miror,nuI;

ubi transiatio affiqitur anno 1640.

spectio corporis S.

Germana, Secundo in-

lum apud martyrogos liallos de S. Grimonia mentionem repcriri, eo ccrfc nomine, quo Capellai celehratur Verumtamen, si vera sunt, quce
.

Germanae aut Germaniae. qitce ihidem facta refertur anno 1389 in ecclesia de
Scalis,
notitiis

eodem modo

attribuitur S. Grimoniae in

de corpore S. Grimonise

Sancta

illa

traduntur hodie, de mutato aliquantulum nominc egerunt

mihitransmissis. Quapropter rndla est duhitatio, quin reiiquia? iilce, quce modo Henniaci

servantur suh yiornine

S.

Germana?,

credantur

Guilielmus Gazet in Etstoria ecdesiastica Belgii pag. \Q6et 167 ct Amoldus de Haissc in Auctario

esse S. Grimoniae, cujus fcstivitas

Capellce cele-

hratur die 7 Septembris: nec

litati.

modka

nominis

Sanctorum Belgii ad 28 Aprilis; atquc ex Hs dc eadem Sancta egerunt Majores nostri ad 28 Aprilis simul cum S, Proba. Germaaii

Natales

diversitas ohstare potest hujus opinionis prohahi-

Prohaj
ac nc

At eum Henniacenses de gestis sanctarum et Germanie nihil scirent tempore liaissii,

ikiiii

vocavit Gasetus, idque

nomen
revera

alii

adoptaipsius

runt, notante

tamen Raissio Germaniam quoque

atque
ita

atias nominari,

Officium quidem de illis celehrarent, non videntur ctiam scivisse Germanam eum Grimonia

nomen

cum
11.

S.

anni \y>*\Kquodreciiatur apud Raissium laudatum. Gevma2 Grimoiiiam autrm eamdem nunccredicum
sancta
c.r

scribitur in instrumento

xijus corcst in

pus

abbatia Hennvu nsi

i :

Germana aut Germania, clareliquet de reliquiis translatis ad abbatiam Benniacensem de S. Germana apud scriptores laudatos. et rfeS. Grimonia in notitiis mihicommunicatis referuntur. Etenim corpus S. Grimoilla
iis t

CapeUm celebrata eamdem esse: neque id Capellensihusdiu notum fuisse existimo. Certe litteras haheo, anno 1679 ad Majores nostros datas, quibus raltus S. Grimoniae mihi primum inuotuit,
sed quibus simul indicatur, nihil de ea prwtcrea Vapvlla- rrsciri jnduisse, ita ut tunc Capellenses adrnnh.r if/norasse, corpus Patronce suce scrvari
nt abbatia Henniacensi,
:{

qum

Scribit

quidem auctor

epistola?

non indoctus,
se

DIE SEPTIMA SEPTEMHRIS.

81

A
in lectionibus

se vtdisse tres lectiones, Capeffa*

ficiocantari solitas, ex

annuatim in Ofpergnmeno ut ut vetusto.

dudum erectum

fueratin ecclesiam parochialem

clientela.

A.UCTORK
.1.

subejusdem Sanctae
quacdam exuviarum
tata, ut

Hanc GrimoniflB

S-

Offaii,

pwd

abrogatnm fitit narrabantur miracula

:

Sed ex earum lectione, inquit, adverti recens esse hoc O.pus, ac confectum cum tantis nullius fldei miraculis, ut illas arl vos non sim aUBUfl
dirigere. Contigit id
totius oppidi,
,

pignoribufljam ditatam insuperdecoraverat pars

sanctae Probae illic asporcultu celebrarentur Virgines, quas et longae peregrinationis eomitea et martyrio jeque illustres traditiosibiconstans assere-

communi

ut opinor

ex

incendio

quo omnia monimenta consumpta cujus in damni sub hujus seculi (xvn) initium
:

bat.

subsidium anonymusforsitanloci pastor ex valde fabulosaplebistraditionehas contexuit. Exhisce litteris colligo, S. Grimoniam olim miraculis
Capellce claruisse; sedillorum confusam tantwn

populata,

Verum Theorascia bellorum tumult.ibus decum hostium furorem nihil ne sacrum

cives,
sibi

quidem evaderet; Capellae

minua
Lesqui-

quam

sacris reliquiis metuentes^

illas

superfuisse
prcedictce

memoriam, qunndo

compositte sunt

Officii tectiones.

Nolim

tamen cum
illas

riam transtulerunt, etin ecclesia Deo sacra sub invocationeS. Joannis Baptistae in Benedictinorum monasterio deposuerunt tamquam in tu,

auctore allegatoe epistolce credere lectiones

tiori loco.

non

fttisse

compositas antc seculum xvn. At quofuerint concinnatce, reverendus

6 Ibi defossae jacuerunt usque

seculo decimo tertio
nensis,

dum

ineunte hodierna
serdentia

cumgue tempore

admodum dominus
sit,

Carolus de Coste, parochus hoc fempore Capellensis, nuperrime ad me scripOfficium illudnon amplius recitari,sednovum
esse,

Anselmus praesul Lauduaudita miraculorum fama, adiit Lesqui-

rxplv-atur

riam;

et. re diligentissime perpensa, iUasjussit e terra levari, et fidelium venerationi exponi.

concinnatum

quod deinceps

recitabilur.

Novi

At medio
retici

circiter seculo

decimo sexto, cum

:

hze-

hujus Officii lecUones vir iUe humanissimus ex innovato Breviariodioecesis Lauditnensis, adquam spectat CapeUa, nobis exscribendas curavit easqne
t

sacra omnia furori devovissent, monasterium Lesquiria? ilammis tradidere sacra vero

cum

afiis

de Sancta

notitiis

henevole

ad me direxit

pignora, quasi divinitus incendioetexspoliationi erepta, ad ecclesiam abbatialem canonicorum

B
Lediones novi
Officii
:

die 28 Aprilis hujus anni 1748.

Regularium

S.

Augustini

in

burgo,

sito circa

in (jui-

bus dc gestis
>;t

kujus Officii congessit auctor omnia, quce certiora aut probabiliora de S. Grimonia se reperisse credidit : eaque collerjit ex
4 In lectiones

fines dioecesis

Attrebatensis

Duacum

inter et

Lentiacum, pridie Kalendas Maii anni millesimi quingentesimiquadragesimitranslatasuntsumptibus et curis religiosi viri

marlyrio

Opere nostro, ex archivis

ut notatum reperio.

et

ex traditione paroenulla mihi sint

ciarwn, in quibus memoria Sancta? ceiebratur,

Cum autem
spectantia

adS. Grimoniam confirmare possim aut infirmare, satis erit earum

monumenta, quibus
lectionum contextum huc transferre
:

Adriani de Croia, usque nunc summo honore habita. Bactenm novi Officit lectt'o?ies, qiabus uncis inclusam addidi vocem traditione, quia videbatur a transcribente omissa. In hisce autem,

Attrebatum

praefecti. et

Antiquis-

S.

Grimonia cum
esse creditur.

S.

Germana aut Germania,

sima et semper partibus ad nostra usque. tempora transmissum est, Grimoniam virginem ex nobilissimo in Hibernia genere oriundam, Christo unice addictam,

vivaci [traditione] in Theorasciae

cujus ossa in Henniacensi abbatia servantur, ea-

dem

7 Attamen nohnihil differmtia> reperio in nomine loci, ex quo corpus S. Germanae Hennia-

observantui

aliqua de loco,

utsponsisibi destinatinuptiasomninodeclinaret, et patri furore percito se subduceret, latebras

et ad oras Galliae demum transmeasse. Inde ad locum tunc desertissimum se contulisse traditur, quem postea morte, sepul-

cum

translatum

scrtbit

Rayssius ad 28 Aprilis.

ubi corpus
olimfuit.

Asserit

qusesivisse

enim transiatum esse ex vico, qui Sale nominetur, inter Guisiam et Laudunum sito.
In instrumentis, quce ibidem recitat, ecclesia vocatur de Scalis. Hic vero focus Lesquiria dicitur,
Gattice Lesquielles.

tura et miraculis fecit illustrem. Ibi enim Grimoniam multa indagine conquisitam tandem invenerunt impii satellites a patre submissi a quibus gladio percussa virginitatem martyrio
:

eumque uno
,

eireiter milliari

Gallico distare
testatur.

Guisia

laudatus ante de Coste

fuisse

Ex

instrumentis quoque Rayssii satis

coltigitur,

locum Guisice

vicimtm, Hinc

C
dc cuitu
ct

coronavit.

suspicot*

>:orporis trans-

lationibus.

5 Ad ejus honorem in ipso certaminis loco primum exstructum fuit oratorium, et sacris ipsiusexuviisdehinc ditatum. Quod maximafre-

quentia adeuntes pietatis causa Vallones, Ca-

GaUicum loci nomen labente tempore utcumque mutatum esse, indeque diverso modo Latine expressum. Certe, cum inteWqam S. Grimoniam coli in viro Lesquielles, id atiunde fieri non existimo, quam quod corpus ibi olirn fuerit
servatum. Ceterum nec de wtate Sanctce aliquid scio, quam certa sittraditio, quce de
ejus celebri et vetusto

pellam vocitavere.

Hoc celebre nomen

reti-

nuit burgum, quod ex peregrinorum concursu sensim insurrexit, et postea a Gallorum rege

reperio; nec

patria ac martyrio Sanctce pervenit

Francisco hujus nominis primo exstructum est in urbem munificentissimam. Oratorium ipsum jam

At dc cultu

ad posteros. ncquaquam

dubitare possumus.

Septembris Tomus

III.

11

DE

ACTA SANCTORUM
82

DE

S.

ALPINO EPISCOPO CONFESSORE

CATALAUNI
IN

CAMPANIA GALLICA

J.

S.

COMMENTARIUS PR^VIUS
et cullus: Sancti in Fastis recentioribus Sancti non sine erroribus Acta gemina, sed diu post mortem

I.

Memoria

scripta.

CIRCA AN. 510

S. Alpini in

Ouamvis Campania
et

S.

Alpinus Catalauncnsis in episcopus insigni virtutum

(jloria splcnduerit, cui-

nensem, qui ekctus

est

post

medium

seculi ix,

Fastis recentioribus
rfa,

miraculornm
ipsius

memo-

tuque' honoratus sit satis vetusto ;

memo-

rtamtamen

neque in antiquioribus A/ar-

ideoque hcec translatio late pgi potest circa annum fucrit 860, cum laudatus antistes ante annum 870 Transtatum autem tunc fuit Sancti defunctus. corpus a loco sepultura? ad ecclesiam S. Andrea?,

neque in hodierno Romano. Vsuardi tempora codici UsuInserta illa estpost his ardino Remettsi SS. Timothei et Apollinaris
tyrologiis itivenio,

quw modo S. Alpini dicitur, et parmcialis est in urbe Cataiatmemi. Alteram translationem Acta item memorant, et cum eis Rapinius, sed sine
temporis nota. Divisa? sunt in hac transiatione
S. Alpini

verbis

fessoris.

Catalaunis, sancti Alpiniepiseopi et conEjusdem Martyrologii codex Biztmti-

reliqum, relictique sacri cineres in me;

ecnsis .s/'c/^/:Cata]ancii (/^/cCatalauni) sancti Alpini episcopi et confessoris, cujus laudabilem

morata

ecclesia S. Alpini

verum ossa
deiataque

Saticti
eccte-

thecce preliosce

imposita

suttt,

ad

virtutem clarissima miraculatestantur. Duobus quoqtie edilionibiis Usuardini ft/artyrologii addita

est S.

siam cathedraiem, ubi deinceps

servata ac fidelium

honorifi.ee

con-

venerationi fuere exposita.

S. Alpini

Alpini

tembris, ut videre est ibidem

memoria ad eumdem diem 7 Sepapud Sollerium no:

Sacros cineres in ecctesia

per antistitem

anno 1623
seu die

strumin Auctartis Usuardi. Greveni vcrba inde

kuc transfero
Cathalaunis, sancti Alpini confessoris, discipuli

S. Nicolai Decembris, testatur Rapinius, dicens se

visitatos esse in festivitale

in illa sotemnitate perorasse

ad popuium. BacteAi.ta iSancli

ejusdem beati Lu])\(Trecensis:)

nus de cultu, a quoad Acta progredior.

4 Duasjiabemus S. Alpini Yitas A/ss., quas necdum editas vidi. Altera compendiose scripta
est,

unde ex meritis discipulorum liceat aestimare sanctitatem magistri. ffuic simile elogium habet
editio Lubtco-Cotoniensis. AtMotanusS.

gemina, alia
breviura.

Alpinum

ad 2 Septembris perperam Remis annuntiavit ,

nisipro Albino /egcndum
obiit,
sit

Tilpinus, qui eo die

sedculta caret. Florarium Ms. Sanctorum

:

breeiter Itabet

Cathalaunis depositio sancti Alpini

auo exarata videtur, satis Latmo. Porro clare nequeo disiinquere, utrum Vita brevior compendio ex lonqiori sit composita pro lecthnibus Officii; an vero auctor prolixioris breviorem Vitam, seu
iectiones antiqui
Officii, suo stylo expotire et amptificare voiuerit, ut mihi verishnitius apparet. /dcertum est, duas has Vitas in omnibus iuvicem

allera styto satis diffuso et pro tempore,

longiara alia.

confessoris.
cu/tus auti-

ftms.

2 Martyrologi neotcrici fere omnes eumdem Sanctum memorarunt. Ex hisce SaussayusS. Al-

pinum minus cognitum habuit, cum eumhodie non memoret, sed ad 2 Septembris Alpinum cum Mo/nno annuntiet Remis, silens de sede ipsius episcopali. Tamen ad 29 Julii in elogio S. Lupi
mcmittitS. Alpini C(ttalatunsis,acrursum tom. II

nonconsonare
in altera

; sedqucedam reperiri in una, ques non ieguntur : alia etiam modo diverso

in utraque narrari, ita ui brevior

promero

nequeat haberi neque hcec pro breviori soium amplificata. Hac decausa utramque
prolixioris compendio,
censui, breviorem

Sanctorum pag. 1234 eumdem memorat; at diem iegitimi cultm non assignat. Martyrologium Parisietise rcctius hodie s/'c habet
in Cataiogo

edendam

primo

loco,

quia sus-

picor antiquiorem ; protixiorem toco secunda, quia postmus videtur composita. Prioris duo habeo

Catalauni, sancti Alpini episcopi, discipuli sancti

Lupi Treeensis, in cujus Vita permultis locis daemones ab hominibus profligasse, et diuturrice
al.

melius

sanctitatis* praerogativa emicuisse dicitur.

Ad
mo-

exempiaria Ms., alterum Cataiaunense. aiterum exMs.S. Victoris Parisiensis, qua? simul conferam. Posterioris tria habeo apographa sibi fere
consentientia,

sanitatis

marginem mors figitur circa finem Plures nonadduco neotericos, quia ex

numentis ae
manuscriptis
notitiis
, ,

seculi.

variis

praterquam in fitte, ubi in duobus exemptaribus multa leguntur sub tituto, Miracula de S. Alpino, qua> in tertio apographo
sive inde

partim impressis partim

refeetasint,tamquam
iila

certo constat, S.

dicecesi Catalaunensi die 7 Septembris.

Alpinum coli in Antiquam

fide

non sunt, minus digna,

itt-

sive scriptoris sintrecentioris.

5 Certe tota
terpolator

historia.

vero esseSancti cultum, liquct ex tcmporis transtalionibus.

cui auctor aut

fecit
,

alia

quoqw

miraculorum
;

titulum

plane

relatio longiori Vitae inser-

apparet fabutosa
mttterc.

translationes

3 Carolus Rapine in Annalibus dicecesis Catataunensis in Alpino pag. 65 mcmorat sequcntes.

ideoque illam malo \raeter

Gaitice

Prima, quce etiam

in Actis

cta est per

Erchanrandum

memoratur, faepiscoputn Catatau-

totam expressit in ta, quai fabulosa et Alpmo. Compendio rem trado. Appropinquante omittenda Attda cttm exercittt versus civitatem Catataunensem, S. Alpinus montem vicinum muniisse dici/iapinius
tur,

plane

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

tttr,

83

in corpte multos collocassc propugnatores,

illum aggressus Aftila fere expugnaverat, crtm propugnatores subito Alpinnm degen-

Montem

xit aut potias tenebras offudit. Sollerius

quoque

AUCTORK
J.

nosfer

tem in urbc inclamant. Correpli kinc timore panico Bunni, oppugnationemintermitlunt ctrecedunt versus urbem. Alpinus wro obviam Attilte
procedit e.rtra ttrbem, eir/ue persuadet, ut urbem hUactam prmtergrediatur. Quin imo non contentus hisce Alpinus,

5 Augusti in S. Memmio primo Catnlaunensi. episcopo eam ophtionem admisit,

ad diem

S.

scdsme examine, qnod hoc toro de S. Alpino erat insfttuendum, quodque ad propositum Solterii non eratnccessarium: nam in idem
profigendn

mus

sit

ad Rhenum usque

secutus est

bcat epocham; sive

fere recidit S. Mcmmii, sive Alpinus priepiscopus Catalaunensis, qui certam hacetate

Attilam, repcfiitque captiros Catalaimcnses. Facilcm ibi in vota sua habuit Attilam, qui captivos
restitui jussit ; at

certo constat sedisse

Amandinus sit primm quem anno 461, qun interfuH roncathedrm ex Actis Septcmbris data

Hannos

obsistentes inveuit, si

Bapinio , aut fabulosm tacinicp, credimus. Gravibus igitur morbis divinitus inflictis cdgendi fuere

Cllio Taronensi. Itaque ex disputandis non hhefactabitur epocha qunm S. Memmii

,

attribuit

SoIIerius.

Observo

tamen,

SS. Sixti

triumphans reverteretur Alpinus. Dubitare nequeo, quin omnia hmc fabulosa sint, ct cum nonnulla mutatiom a
S.

Eunni, ut cum capfivis

domum

et Sinicii, quce ad 1 sunt, dispntatisqne ibidem in Commentario prmvio de primis illis eccleva Remensis episcopis

quidquid dicat Rapinius de supplicatione quotannis a Catalau;

:

Lupo ad

S.

Alpinum detorta

Mcmmhtm anfiqniorem non exhtimo, adventum laudati Memmii paulo fongius differr'i
qaibus S.
posse,

quam distulit Solterius,

nensihus institm solita

nam hmc

figique vcrgente

ad
at TillemonW) locan-

supplicatio

finem secuto m.
^

aliam habere causam potuit. Hanc vero relationem non esse scriptoris, cujtts lacubrationem daturus sum, mihi persuadeo, qui non habetur in apographouno, et in aliis duobus diverso titulo a
quia non capio, cur biographus eam a loco suo avulsisset , ut gestacum AttHa post relatam Sancti mortem scorsum conscriberet.
,

8 Jamvero nt redeamusad Alpinum Tillemon;

tius

tom.

XVI Momtmentorum

ecctesiasticorum videtur

in S.

Lupo Trecemi pag. 139

observavit, diutur-

dus post

num S. Alpino attribui episcopafum,

Amandinum
seu post

reliquis secernilur

ac

demum

hunrque non
de

facile inveniri posse, si sederit ante Amandinum, ex concilio Turonensi anni 461 notum, cui hac

annum

461.

causa Alpimim postponendum credidH. Opinio-

nem hanc

ntraque Vita

jmto serius
scripta et

erroribus fm'iata.

Non lubet itaque edere fabulosam illam historiam, qum sine nllo damno omitteretur, etiamsi ad Vitam spectaret, et ejusdem esset aucforis. Eac de caasa edam apographum istud, in quo illa nec reperitur, nec omissa notatur. Eabemus exentplar
6
tissimi,

nare volui,

sine nullo prcpjudicio dil/gente?- examivariaque in hunc finem lustrare

Til-

monumenta ; cumque perspiccremsententiam

temontii aliis quoque rationibus firmari posse,

istud ex Ms. Andre?e du Chesne, scriptis suis nout supra in margine notafum reperio.

eam omnino sequendam censui, prcpsertim cum tevissima sint, qum possunt affeiri pro opinione contraria. Eanc enim ex solis conjecturis invaluisse suspicor :

nimirum Alpinus

discipulus fuit

Conferam

illud

cum duobus
perparum

aliis

Mss. Catalau-

S. Lupi: hic autem

tione Britannica
gestis

maxime

inclaruit ex lega-

nensihus, a quibus

diffeit, et

solum

in

contra

Pelagianos,
rege.

paucis vocibus subinde mendose scriptis, aut leviter mutalis, qum facile corrigi possxtnt. Jam
vero de utraque Vita tectorem rursus prmmoneo,

cum

Atfila

Eunnorum

atqae ex Hinc pronum

erat scriptoribus, singnta

non expendentibus, DiFu.it certo

me,

licet

breviorem prius scriptam suspicer,

dubitare, at
sit

ut-

sciputum Lupi adilta quoque refetre tempora. 9 Porro hasce pro figendo episcopatu S. Alpini

cumque tamen ea dere

Sanchtm
seculis
,

minime duhi-

habemwi

7iotas chronologicns,

qum omnino

sunt

diseipulus
S.

tare posse, quin utraque

exarata muitis post

certa? et indabitatce.

ideoque utramque ea carere

scriptorihus synchronis

Primodisciputus fuitS, Lupi 461 non erat Trecensis, qui ab anno 426 aut 427 usque ad 479 episcopus :
tenuit.

Lupi: anno

auctoritate,

quam

autnon

cathedram

Ex hac nota

certum

fit,

Alpi-

longe posterioribus attribuimas. Prceteiea dicere nonpossamus, tantam in auctore atterutrius Vitce
fuisse diligentiam, uteacetatisdcfectumsuppieat;

num

floruisse secuto v, nec

dubitandum videtur

quin ante finem ejusdem secali factus sit episcopus. Atinde nequitinfe?ri, episcopum fuisse Attitce

sedpotius dicendum

est,

utrumque conjccturissuis
ita in e?rores varios in-

nimiam
cidisse.

tribuisse

atquc

tempore seu anno 451, conjecturam crediderint

licet

atiqui fo?'te id per

et scripserint.

Nota

se-

Hi autem errores ut certius et clarius ostendantur, tempus episcopatus et mortis S. Alpini

diligenter investigandum est.

cunda
cujus

est

Amandinus aut Amandus

episcopus,

anni 461

tempm hxnotescit ex concilio Turonensi nam huic subscripsit Amandinus epi:

scopus Catalaunicae

civitatis,

ut videri potest
col.

apud Labbeum tom. IV

Co?iciIiorum

1053.

II.

Tempus

episcopalus S. AI:

pini
varii

investigatur

indeque

Vitarum errores ostenduntur adest verisimiliter

:

hac vero nota certo infertur, aut Alpinum jam fuisse episcopatu defwictum anno 461, aut episcopum esse factum post iltud temptts. Videndum igitur, utrum sit verosimilius ; atque inde episcopatus S. ^Vlpini epncha utcmnque figenda non vero ex Aclis aberra?it/btts, ut plerique hactenus fecerunt.
10 Dico igitur tonge ve?isimilius esse, S. Alpi- secundum

Ex

concilio Venetico.

num a-eatum esse episcopum post annum 461, quam deftmcttmi esse ante annum prmdicttmi,
qttod ne

assertainVitu

non potest

Alpinus esse

Mutti voluerunt,

Rapinias laudatm
tom.

Alpinum

\Uil(B tempore sedisSB;

Alpino Sammarthani pag. 502, aliique scriptores posteriorum seculorum indabitanter asserueiunt, Alpinum fuisse episcopum. quando depoputa Attila Hunnorum rex anno 451
in
,

quodq?te utrique mortuus antc Vitm S. Alpini ciarissime repagtiat. Quippe utra- annum 461
est verishnile,

quidem

II Gattice Christianee

tus est

partem Gallim. Hisce utraque VUa prwtu-

que Vita Alpinum facit discipulutn S. Lapi jam episcopi, utraque Alpino attribuit annos episcopatus quadraginta septem. Aliqui S. Luptts episcopus creatus est aimo 426 aut 427. Jtaque secundutn Vitas tnortuus non est ante annum 161,

cum

DE
84

S.

ALPINO EPISCOPO CONFESSORE

S.Lupum,
et
i> resplendentem praerogativa diu13 Jam vero rfosvtMfl hioaraphus Alpinum, guod it verba Alpinum non

AUCTORK
J.

cum

fachis cerlo episcopus

sit

post

ut

s.
a/lV ssvt

ab anno qtu.draqesimOSeptWW.

7 soJws Aic
cathe-

o&fisseanfe461
serf

uiafese

attribui; atque xd dra>m omnibus monumentis orditur ab anno 433 et drco episcopatum ipsius 482 480, figens anno perducit usgue ad annum rer/us, ewm hic cst concilium Turonense. Aterrar gum concthum lueruditi non ampUus dubitent, atnba? iium sit auuo 461. Pr.etcrea rwlvllsl
,

tsannosguadragintaseptem Raptnw

Alpim

tocw

omnw Wn

'

"

mmo
180.

saltm

Aac scrwtfa

sectdi v etiam circa finem Uivr posi illum : fortasse vost i contenttosiUs gutsim uat initium seguentts. bt

no sintanteannum

180,

etvmstmi

aaerevellet, et veroa ctara

udenum sensum
ne *

mansisse sub disaViUv iadicaut, Alpinum diu

Itliua S. Li, itout asserta
,

dZqarrv.aatdiaturnams Surto UlU Lpte sahstitaere ex

,

Vitarum nullo modo

m Mai

valeant

cum

episcopatu Amandini.

ante an clficercUutcredMlcmoneat, Alpinum Hisce <le causts dtce^ num 401 esse defunctum.

ita ut Vitte

w Quiet VitabreuiQrmortemAXpimrefertad
546,

cmdum
nusl

videtur,

Alpinum episcopum
et rathedrtv

esse

factum

nequeant conciliari

cvm

jrriori opinio-

ne, nec Hli

prodesse.

sis,

emortualem etiam prolmoris; noiatum reperio adMarginem Vitm quiusit ttolula cujusdam Cataiauncnnvt duhito obnoxta cujus. Errori quidem

annum

eumque

amum

annan,

461,

Catalauacus, diu

sed nescio

epihwc epocha, cum Lupus Catataunensts 535 concilio Arvernensi SW&scopus jam anno parum Vitis scripserit. tiinc tamen patet, quam

esi

4G5, j'0fwsse episcopum ctrca Venetico, ut ostenbabiUter coitigitur ex concilio guadraginta dam num. 18. Si autem ad annos hahcut episcopatum administravent, ut septem vepenre scriptoresidalibinotatum
prcvfuisse.

Eum

Vita?

guarum

quampro chronotaxi oporteat attribuere, S. AJpinum Amandino gue non cogamur ex illis nobis prcsponere. Quin et HymnusdeS. Alpino,
iltis

potest ante inchoapotuerunt, mortuus esse non seculumvi, nec dm ante antum aiiguot annis atinum 510. Nullum quogue novi monumentum

cujus valoris,

quod

obstet, qifo

minus usque ad

simulcum Vita breviore missus, Amandum cum iisSS. Lupo et (Jermano Autissiodorensi sociat, Alpinum ut eorum discipulum et adque jungit jutorem. Verum cum neque hic hymnus neque cumque Vitcs S. Alpini variis careant erroribus;
ex ea de causa quis merito dicere possct, solidum

annum

510 et diutius prteesse potuerit.

nomen Alpini, i-; 14 Quin imo si attcndamus ad aimus emorguod ex nomine Romano Albinus, ut Sanctm
hauddubie nominatus fuit, ad diaiectum Germanicam detortum est, et ita jam in Vita S. Lupi exprcssum ; facile credere poterimus Scmctum suex pcrfuisse amiis non paucis, postquam Franci, Germania orti, rerum potiti sunt in Campania,
ciira 510.

tuaiis (iijitur

non haberi argumentum, sed minuendos esse annos episcopatus S. Alpini, ex meliori monumento argumeritum desumam, contentus hactenus
iis

usirudissc,

Vitas S. Alpini in multis esse corri-

Hetior Vita
S. Lupi, cujus

ad Alpinum Amandino prtvponendum. 12 Vita prima S. Lupi, apud nos data ad 29 Julii, quam critici omnes scriptoris probi et
gendas, nec illasprodesseadversariis
cocevi esse cxistimant
,

ad fnem secuto v. Gersuntseptem illarum sororum, mana etiam nomina quas velasse dicitur Sattctus in Vita secunda
quod
contigit verqente

cap.

ii,

ut ibidem in Annotatis observabo. Suspi-

cor ilaque S.

Alpinum

atittis

non paucis

vixisse

auetor de
t

ac pro

authenttca

ha-

cum Francis Campaniampossidentibus, et mortem ipsius late figo circa annum 510, dohec quis cer: neque enitnanhos quadraijinta scptem episcopatus certos esse judico, nec certum puto Alpinum vixisse usque ad annutn fere 510. Attamen vix dubitare possim, quin sederit post

itrntf Alpino
l</iii.

vitidur

aum. 11 tres insignes S. Lupi discipulos memorat atgue inter eos postremum ponit S. Alpmiuii de qao videtur loqui ut de vivente. Si autem vivebat S. Alpinus., guando biographus ante annum 480, ilie scripsit, cerfo non obiit
hvut
, ,

tiora doceat

Amandinum, vitamque produxerit

480.

post

annum
Alpinw non
ivitinBritan-

et
1

probabilius

diu post S.

Lupum

superfuit.
:

'vrha itague

hujus scriptoris audiamus

Sanctum

15

Ex

hac

autcm

chronotaxi consequitur

quoque Alpinum, Cathalaunicas pontificem civitatis, resplendentem praerogativa diutiuas sanitatis, locis plurimis non silendum est quara
saepe

varia esse corriqcnda, aut potius

omnino

rese-

daBmonum purgator exstiterit. Hancperiodu/n Surius ud 29 ita stylo suo expressit Sanctumquoque Alpinum, Catalaunensem antistil,em,<liuttirn;e sanctitatis

canda in utraque Vita. At illa talia sunt, ut pro veris vix possent admitti, etiamsi iiiam sequeremur chronotaxim , cjua Alpinus creditus
fuit ante

niam cum SS. Lupo

et

Germano,

Amandinum

sedisse;

cum non

videa-

tur dubitandum, quin ea

jecturis de

omnia ex

levibus con,

praerogativa eminen-

Alpino asserta siut per biographos

igitur

tem,

non debemus

taciti

omittere,

quam

ille

uec chronologicanec historica scientia satis imbutos.

crebro permultis locis dsemones ab hominibus

profligarit.

Primo

Ex

hisce

Surii verbis

jam

colleqit

S. Alpini iu

omnino repudiandum est iter Britanniam curn Sanctis episcopis

Alpinum diu fuisse episcopum, innon videri defunctum ante annum 401. Idem tamen ionqe ciarius colligitur exediTillemontius,

deque

intutit

tione nostra,
tatis,

cum

in Mss. inventa sit

qius etiatn phrasi maqis est cousona

vox sani; non

diu-

sanctitatis, ut habet Surius.

Quo enim modo

tur/ue sanitatis praroqativam in Alpino iaudaret

bioqrujihus, si annis fere viqinti Discipulus ante

maqistruui a/aio 479 dcfunctum

potius
/uisse
existit/io,

obiisset'} Quin biographum de Alpino vivente

bcutum, va/u vvrha

refei>t,

ipsius om/tino id insititulo

nuvnt. Nec
ret:

guod Santti eum

,

hono-

nam

Germano Autissiodorettsi et Lupo Trecensi. Etenim tam incongrue biographi iter istud narrarunt, ut falsitas manifeste pateat. Ambo enim dicunt Alpinum juvenem fuisse, quando discipuius factus est S. Lupi. Et secundus quidem in adoiesccntia eum ad S. Luputn deducit num. 2 et 3 guin et Adolescens solertissimus ab eodem vocatur num. 4, quandojam erat sub Lupi disciplina. Primus num. 1 asserit natum fuisse annos fere viginti, dum venit ad S. Lapum. Atgui, ut habet authentica S. Lupi Vita apud nos num. 4, profectus est S. Lupus cum S. Germano
:

episcopi viventes eo tempore

Sancti

vocabantur

prwsertim

nonraro quando munus

in Iiritanitiam,

transcurso biennii tempore, ab ordinatione episcopali. Itaque adolescens autjuvents erat Alpinus

episcopale sancte obibant, et

miraculorum gloria

sccundum

erant exornati.

quando expedith

illa

ipsos biographos, Britannica contra Peiagia-

nam

::

UIIS

SEPTIMA SEPTKMBRIS.
episeopis
subscripsit
///

85

nam

hceresim suscepta

est.

Adolescens, inquam,

Amandinus Catalaurumsis,

AUCTOKK
.1

crat autjuvenis, etiamsi contra verisimilitudinem

decessor S. Alpini,

supponatur ad
necdum
Lupi

Lupum

venisse

eodem anno, guo

hic episcopus est consecratus.

cuffl

dictum est; alterum Venet/rr in Britannia Armorica, cujusannus est iw.ertus sed passim istud concilium figitur circa an;

esset S.

IQ Attamenbiographi Alpinum non modo comitem itineris faciunt, sed etiam prmcipuum antisti-

num

405. fluic concilio sex subscripsere episcopi

sine exprcssioiif

urbium suarwn episcopalium,

discijniliis:

tum adjutorem et officialem, ut ambo loquuntur. Totum istud de S. Alpino non modo fabulosum
anno 429, quo Germanus et Lupus in Britanniam profecti surtt, vix natum fuisse S. Alpinum, aut rerte infantem aut puerum fuisse. In eamopinione/n me deducit Vita S. Lupi, fn oua mter t? es pracipuos S. Lupi discipulos tertius tantum ponitur; t/fjamobservavi. Altera S. Lupi Vita, ad 29 Jutii secundo loco datajicet alias minusexacte scr/pta, hic item
esse existimo; sed opinor etiam

atque indefit, ut duorum aut trium sedes episcopales sint ignotw.

fnter hosce <iuf<-in ignotarum sedium episcopos est Albinus tertio loco subscriptus. Quare vehcmenter suspicor, hurtc essc Alpinum nostrum Cataiaunensem, prwscrtim quia

deccssor tpsius

Amaadinus

intcrfuit concilio

Tu-

ronensi, et quidem^solus ex

Remeusi provincia:

nam idem
petuus.

fuit idriusque concilHprceses S. Per-

audiri rneretur. quia

bct
:

primam

explicabat. Ita ha-

20 Tillemontius quidcm tom. XVI i/t S. Per- mi Albium petuo pag. 401 leviter asserit, duos episcopos, subscripsit

num. 58 Tertius nihilominus ex auditoribus

quorum
et

sedcs ignotm st/nt,

esse verisimiiiter

nimirum Paternum
Corisopitenscm*
et

nequit kic esse

Ojrisopitensis

ejusfuit Alpinus, Catalaunicse urbis episcopus,

Albinum,

aut Trecorensis.

omni morum probitate conspicuus, et in aegritudinibus quibuslibet animarum vel corporum

sanandis promptissimus; cujus flores virtutum,
tani carne
Iibris

laborasset, si

Trecorensem*. At multurn sudasset frustraque voluisset probare episcopatus illa-

de (juimper de Treguier

rttm urbium

jam anno

405 fuisse erectos. Certe

quam

spiritu

actarum, ubique redo-

auctor Martyrologit Parisiensis ad 12 Decembris S. Corentiuum printum episcopum ( 'orisopitensem fiqit seculo vi et ad 30 Novembris S. Tug;

lent, et

tam

biblis* praeteritarum plenis,

quam
:

hominibus praesentia cernentibus inhaerent ejus enim praecipue subsidiis credit se muniri gens Catalaunicae urbis. Ba?C verba tartto libentius adduxi, quanto prwclarius est elogium. Atsi tertius tantum cst inter sanctos Lupi discipulos, non est verisimile, discipulum ipsius factum primo aut secundo episcopatus anno. Porro quo fere tempore ad S. Lupum venerit, nullib/ bivenio; at conjicere possumus, ad ejus disc/plinam venisse

dualum
sterio,

55U sepultum dicit i/t monaex quu postea facta est ecclesia episcopalis Irecorensis. Verum non attendit TiUemontvus ad i/titium illorum ep/scopatuum, ideoque conjecluram dedit improbabilem. Exame/i diligentius de i/titio dictarum sedium ad VitasSS. Corerttini et
circa

anuum

Aipinum non diu ante medium

nec coimecratus est episco-

seculi v.

17 AlterUtriusque Vitmerrornon minus clarus est, quo S. Alpinus episcopus dicitur consecratus

pus a S. Nicasio,

per S. Nicasium episcopum Remensem et martyrem. Hunc errorem jam satis refutavi in S. Viventio, de quo ad hunc diem egi : ostendi enim S. Nicasii martyrium contigisse anno 407 per Wandalos in Galliam irruentes. Nequehuic Vito?
prodesse potest corum opinio, qui crediderunt S. Nicasium anno 451 occisum esse ab Hunnis; cum vel sic Nicasius obierit diu ante episcopatum
S. Alpini, ut patet ex chronotaxi mox data.
si

Tugduali eqo ctiam remitto ; at i/tterim observo, Alpinum nostrum esse, qui Venetico conciiio astitit. Nec quispiam cogitet, Albinum aliud essenomen ac Alpinum cum nequeat prudenter dubitari, qttin propr/um Sancti /tostri nomensit Albinus, quod diaiccto Germanica facverisimillime
;

tumest Alpinus.

VITA
AUCTORE ANONYMO
ex duobus Mss. inter se
collatis,

Quare

Alpinus consecratus cst a metropolitano Remensi, ut verisimile est , fuerit is probabilius S. Remigtus, de quoadl Octobris disseretur. Biographi in hunc errorem lapsi videntur quod scirent S. Nicasium cum S. Lupo conjungi a Flodoardo et aliis : inde enim occasionem arripere
,

nec Catahiu-

nenses juvit Attila tem-

potuerunt conjungendi Nicasium cum Lupi discipulo Alpino. 18 Tertius crror, qui in prima Vita occurrit maxime, ex simili occasione ortus videtur. Nove-

Alpinus

pore

Lupum vixisse tempore irrumpentis Galliam Attilce, multamque meruisse laudem in igitur ob servatam civitutem Trecensem. Credidit pro sua quoque civitate Alpinum ejus discipulum
rat auctor S.

agro Cathalaunensi vico, qui Baia a sancti nataUs genere natus est, pareutibus msHtiUioprmc lara: Christianis, quorum generosa posteritas annos
in

dicitur, illustri

jam tem
et

plus mille b antiquam

retinet.

cum

pietate nobilitalitteris

Hunca

puero parentes ejus

Catalaunensi fuisse sotlicitum, eique

multum pro-

scripsisset, si temdesse debuisse. At nihilde illis didicisset Alpora accuratius investigassct : nam

bonismoribuscuraruntimbuendum, etnatum annos fere viginti sanctissimo Lupo Trecensi

episcopo in disciplinam tradiderunt.

Apudeum
et divini

pinum mtdtis annis

factum
castigandos pra:cipuos

post

irruptionem

Attila?

Alpinus cum ecclesiasticorumcanonum

tem.

esse episcopum.

Hcccsufficerepossuntad
crrores. Restant

legitimamaatajuris peritissimus evasisset, ante

Actorum

commendante illum

gravitate

morum

et

tamen
tis

et alia

qucedam corrigenda,
Vitas

ut in Annota-

observabo.

scd piobabitius interfuit

19

Antequam tamen

cvncilio
tico

Vene

quid de S. Turoobservatum viderim. S. Perpetuus antistes urbe concilia, alterum nensis duo celebravit 401, cui cum aliis nooem sua Turonensi anno

subjiaam, aliud Alpino dicendum est, licet id a nemine

jusenili prudentia, causarum ecclesiasticarum officialisest constitutus. dexsive Britannos 2 Cum autem Pelagiana hseresis
infecisset, missi

eUctio

(1 <j
.-

sunt a Galliarum episcopis Ger- djisco^itum venmanus et Lupus, qui errantes populos ad Catholieae sanctispraedicatiombusretatem ndei legatione Lupi vocarent. Alpinus in ea sancta
ofhciahs

m
V.

VITA ALTERA

S.

ALPINI EPISCOPI CONFESSORIS

de quo agctur ad 14 e S. Nicasius Remensis, jam martgr obierat circa annum 407, Dccembris, Viventio, et monui hic ut hodie probavi in S.

WONYWO

offlcialis e, consilio,

doctrina, integritate judiut,

J l aucis fcuteparsanctissimis episcopis vidererur. Galliam promensibusposteorumreditum tfin

vinci.-r

oiorumitasegessit,

Iicetgradu infcnoi\vir-

Cathalaunensis

antistes inter homines

Commentario nxm. Gailiam f Attila anno 451

17.

vastavit, indeque rne-

conageredesiit. Tunc maximo cleri et populi tandemque sensu absens Alpinus postulatur: Lupi et sancti Nichasii e Remensisarchiepiscopi
auctoritate victus, in

S Alpinum

nec S. Nicasium morabili clade ejectus est. At incend/t : et certc interfecit, nec Remos forsan non invenit apud Catalaunenses, sed

Cathalaunensem episcopum

fortasse Irecis

apudS. Lu/mm, quocum Attilam

consecratur.
gesta ejus

num

Attila

3 Adest aliquot post annos barbarus hostis, Attilas/ rex Hunnornm, multis victoriis insointerlens, captos Remos incendit, Nicasium
plerosque interficit, Cathalaunensium civium habet: civitati ruinam et ceptos in vinculis incendium minatur. Alpinus paratus pro suisovibus

comitari potuit versus Catalaunos. annos pro certisnon g Quamvis hos episcopatus tamen probabiles cxistimo, habcam utcumque
,

quia aliunde constat

episcopatum.

diuturnum

fuisse Sancti

h Epocha

animam

ponere, ad crudelissimum

tyrannum

quam modo
nisse

morlis non minus inepta est, sint alia jam castigata, quibuscum nullo cohtrret. Rapinius pag. 65 innuit, se inveha>c

eum persuasionibus ad clementiam hortatur, tantaque in eo divina gratiaenituit, ut salutem urbis cum liberatione captivopergit: Sanctis

mortem Sanctisignatam anno 456, quodego tamen in nullo Ms. reperio. At ipse ab illa epocha
recedit, et longius

ego recessL Vide dicta in Com-

rum
mors, sepullura. cultUS.

impetraret,
;

quadrag nta septem g actis in epimedicorum Baiam defertur: urbi rnorbo ingravescente migravit ad
4 Annis

scopatu, aeger ex consiiio

mentario num. 13 et 14. Vitam Bairn sepultus est i Secundum alteram in ecclesia S. Petri, indeque adecclesiam S. Andrece,

nunc

S. Alpini,

translatus.

Saminarthani

Dominum septimo IdusSeptembris. annoChristi 510 h, sepultus in eccesia S. Andreae Cathalaunensis

z,

Fratres tom. II Galliw Christiance pag. 502 ita solum habentde hisce : IJabetque ecclesiam sui

qua;

nunc

est

ei

sacra.

Augusta Trinitas
opus operatur,

per sanctum
rens curatur,

suum

mirificum

nominis in urbe (Catalaunensi scilicet), quaeolim fuit S. Andreae; sepultus Bayse. Hcec verba ante
suffecerant Tiliemontio laudato
lit. a,

nam quidam demens,

jam

visu carens,

victum quaeIn funere

ferretur,

ut diceret

lucratur, reficitur k.

corpus hodie esse Baya>. At paulo inferius ilerum

ostendere volait,

positus quidam, ad

tumultum dum

quam bclle interpretet//r Latina

orante Sancto animatur, surgit, laudat

Deum.

nam

ecclesiam S.Andrece, nunc S. Alpini diciam,

ANNOTATA.
a Tlllemontiiis tom.

Bayag collocat y et tamen solos laudat thanos, qui eam in urbe ponunt.

Sammarfactum

k Hoc miraculum tamquam a

vivente

XVI

pag. 139 observat,

dioe-

paulo
et

vicum Baiam
sis

psse

ad limitem Occidentalem

narratur in Vita altera num. 13; uti sequens ibidem num. 14.
aliter

Catalaunensis. At faltitur,

dum

addit, corpus

S. Alpini ibi quieseere hodie.

b Gens Albinia inter

Romanos antiqua admo-

dum
fuisse

et

illustris fuit

nec improbabile est ex ea

Alpinum. An illa mille annis post mortem Sancti substiterit, non inquiro, Af ex hisce mille annis utcumque vkletur sequi, Vitam hanc non
esse scriptam ante seculum xiv aut xv nec tamen avsim dicere sequentem esse vet/tstiorem. c Potuit Alpinus revera sub S. Lupo judicis
:

VITA ALTERA
AUCTORE ANONYMO

ecclesiastici sive o/ficiatis

numere fungi postea,

Ex Ms. Andre/e du Chesne,

COLLATO CUM ALIIS DUOBUS.

quod nec certum est ex hac

Vita, nec aiiunde certo fatsum. At commei/titium est, eo numere fuisse fuuctum ab anno 429, quando S. Germanus Au-

tissiodorensis et S.

profecli sunt,
et 16,

Lupus Trecensis in Anc/liam Commentario num. 15 ubiprobavi Alpinum rion ea tunc fuisse
ut ostendi

CAPUT

tstate, ut credibi/c sit,

cum ipsis

in

Britaniam pro-

fectum

esse.

Videri potest de expeditione illa liri'

tannica contra Pelagianas VitaS. Germaniaccurate scrip/a, et data apud ncs ad 30 Julii, cap.

Natales S. Alpinirinstitutio sub

vwubitib.

etiam inven/ct alteram expeditiouem S. Ge/mani, anno 447 Britanniam repetentis cum S. Severo
Trecirensi

II

cap.

studiosm

lector

Lupi: electio ad episcopatum: alia quseS.

disciplina

qai ante fuerat S. Lupi discipulus. Si in hac exPjdittow biographiS, Alpinum fecissent comitem

dam

fabulosa.

SS.Gemaniet

Seoeri,

rassent,

cum tunc

satis astatis potuei

rem ita se habuisse neque existimo Alpinum eorum fuisse socium qma biographttsS. Germani de Alpino tacet licet
asserere

Non ausim tamen

verisimMa saltem narit esse Alpino

Clementia Dei, hominum semper

parata variis Natates succurrere infortuniis, de ccehs manum por- tres. rexitsubsirtu, cum Cathalaunica? ecclesiaa praafecit

illtts-

scripvr/t eo te/npore, quo iltcscnio, sanctitate et mrracid/siuclaruerat.

Imo plusquam
2.

trininta annis serius.

cujus pastorali de pulvere diversarum ealanutatum proveheretur, in sublimi prosperitatis sede Cujus exordium praesentis
,

yenerandum Alpinum
,

reievata solamine

Commcutfiriunt

Vide

vitae

fertur
prse'o/.prieclaris.

lii

villa,

cluibus

qua3 Baia vocitatur, exstitisse admoduni natalibus; quodque

excel-

lentius

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

lentius est, orthodoxa) religionis cultoribus editus.

87

In

purificatione sacri

fontis

Alpinus est

divino praesagio b dictus,

quem

divina dignatio

adeo ab ipsis sacrae pueritiae rudimentis refertum sua reddidit gratia, ut teneraadliucindoles qualis quantusve in sequenti futurus foret aetate,
felicibus indiciis praemonstraret.
ttudia puertti(p
:

rebant, quid utile posset moestis omnique sola- A Ammnro, mine destitutisimpendi. Lupum igitur Trecarurn ss Q&inamii UP*" ,K praesulem, necnon et Germanum Autissiodorensium rectorem, pariter delectos, ad sedandarn
-

hujus turbinis procellam mittendos decernunt. num Hi enim ea tempestate inter omnes Galliarum
episcopos,

^ SJK

tam miraculorum

signis

quam

salu-

Hoc cernentes genitores

largitori
:

clarissimi

seque

fortunatos tantae Prolis foecunditate credentes,

berrimje affluentia pnedicationis eminentes, insignissimi habebantur. Curn gratanter uterque

Deo universorum

bonorum accommo-

episcoporumpareretpraeceptis,copiasque,quibus
tale confici possetiter, pararet,
divini verbi satores

dandum Puerum censent nec distulerunt, quin eum liberalibus litterarumstudiisextemplo mannl.

quoniam tantos minime decebat absque mi-

Dei

ciparent

in quibus,

comitante Spiritus sancti

nistro ecclesiasticis aptissimo Sacramentis tan-

gratia, tantum aptus apparebat, ut jam tunc de eo universorum auspicando praedicaret opinio, magnam hunc patriae futurum fore salutem. Jam vero ingressus adolescentiae annos quanta in eo
sanctitatis accreverint merita, sive

tumassumere laborem, Alpinum ad supplementum hujus negotii consortem pariter eligunt et ofticialem f : erat enim tum gratia praestantius ceteris superna perlustratus, tum gemina efficacissime pollens scientia, etut nominis sui dignitati sacris

manu

quis

describere tentet

sive potius liugua explicare

responderet moribus, et liliorum

in

universa, deficiet ipso conamine. Nos vero ne

specie redolens suaviter, candebat virginitatis

devotisauribus prolixior causa fiatfastidiisermo,

succincta de pluribus proferamus oratione aliqua,

deeore, et exterarum virtutum gloriosus existens

cultor, consistebat sublimis in
civitas in raontis vertice.

earum

arce, seu
Htneris

ex quibus prudentia legentis conjicere queat de

eo ampliora.

6 Accersito itaque eo, pontifices sancti indi-

ami-

awessus ad
S.

Lupum-

'Frecensem,

tempore Trecassinam ecclesiam mirabilium patrator operum, dignissime regebat. Hujus cum insignis "vitae gesta non modo per vicina oppida, sed per diversas quoque orbis partes velox circumferret rumor, contigithaec aures penetrasse Alpini. Mox
3 Eo Lupus
igitur
antistes,

cunt

ei jam admodum, quod tantusab

dictum propositum. Hinc

ille laetus

' y

dicuntur

eis habitus foret,

quo /^i-em
Vos,

eum

in sui obsequii ministerio asciscere digna;

rentur

vestigiis

eorum provolutus,

ait

patres eximii, elegit Christus, quibus sancta sua

divina gratia comite, ad

eum

provolat; nefas
viri

enim apud
leret ad

se

udicabat,

si

a tanti

abstineret

praesentia, cujus opere et

altiora.

dogmate provehi vaantistessanctissimus

Quem cum

committat: vobis mundo, quae Dei sunt, evangelizantibus multa virtute datum est verbum salutis, quod ab ore vestro suscipere et servare cunctismortalibussemperestsaluberrimum qui enim vos audit, Christum utique, qui in vobis
:

cum magna
tur
:

charitatis dulcedine laetissime

mul-

loquitur, audit.

Ergo vobis agrum Dominicum

tumque amplexus

suscepisset,

tandem

sciscita-

excolentibus nos parere decet, ego autem non

0, inquit, diu optatissime Alpine, quem religiosi actus nobis commendabiiem retulere,
quae causa te impulitnosadeundi?

minimae gratiee me fateor vestrae excellentiae debitorem, quod me a vestrae sanctitatis praesentia
vobis abesse non placuit. Igitur hi sancti viri
insolubili charitatis ligamine connexi,
et parili

Fama,

inquit,

vestrae beatitudinis, pater venerande, provocatus, vestris ut disciplinis instruar, adveni.

pontifex

Si

ob hoc advenisti,

Fili, licet

Et homini

quid horum conferreminime homo proficiat, nisi cooperator adsit ille summus Artifex, illustrans fidelium corda; tamen si quod tieri de nostra humilitate tui existimas scammatis emolumentum, fac ut libet, et reside nosque pariter foveat, suisque ministeriis instruat, qui se quaerentibus
;

voluntate concordes. Trinitate unius verique Dei se comitante, ad Britanniam commeant. 7 Quae vero et quanta per servos suos tunc

Peracta felici-

adorandum Numen per hujus

interstitium viae terhacexpedxtxme

>

egeritportenta,irapotesnosuniversadeclarandi, ma eria victi fatemur. Ubicumque enim, sive in

quam eo

urbibus, sive in vicis, metabantur hospitia, priuspervenirent, fama miraculoruin nuntia-

c
sub cujus dis~
ciplina proficit,

praesentissimum esse spopondit. 4 Manens itaque Alpinus cum antistite, ejus tam exhortatione quam exemplo sensim ad perfectiora informabatur, atque singularum ejus virtutum devotissimus insistens explorator, in sese eas totis transferre nisibus adolescens c solertissimus conabatur. Per idem tempus Britannorum d fidem haeresis infecerat Pelagiana.

bantur, plerumque etiam et nomina singulorum et merita per energumenos et lunaticos invito notabantur praecone sicque committentes se
:

CumBri-

inexplorato mari teraporibus hibernis, fluctus terribilis oceani gubernaculo mitigabant oratio-

tanni vexarentur h&resi

Pelagiana,
c

Deinde inter minas undaruni serenitatis portum advecti, cum, ut diximus, virtutibus crebris praeraisissent adventus sui nuntium, tannis.

Quamobrem, ut
Scotorum
:

creditur, ultione divina variis

dempropinquantesurbium
bus,

vel castrorum mceni-

corripiebanturcladibus, vioinarum enim gentium

omnium

excipiebantur occursu. Hic vero

Anglorumque e Pictorum non ferebant incursus atque concreberrimos gressus cumque multos suorum gladio prostrascilicet,
,

visum est

Britannis seu post caecae horrorem noctis lumen oriri novum, tantorum virorum tanta

pluresque captivitate proscriptos deflerent, nec a Romanis solitas impetrarent suppetias semel enim et iterum implorati Romani illis auxilium contulerant; universi pariter fugae subsidio vitam tuentur, sed etdira famosissimafame subsequente pene consumpti sunt. His undique coguntur faten tandem calamitatibus arctati haec omnia ob nefas commaculata? fidei pati. se
tos,
: ,

consolatione adepta. Quid plura? Confirmant beati viri Hdem verbo veritatis simul et miracu-

lorum signis
sine

nam apostoljcis retibus capturam cessatione hominum facientes, sgrotis

:

dabant, palamque ab obsessis spiritus propellebant nequam. Omni itaque hac peste erepta Britannia, cultricem eam ortodoxae fidei

medekm

effecere.

Missis itaque sine dilatione legatis, a Gallicanis pontificibusauxilium corrigendae fidei expetunt. 5 Antistites vero , conventu facto , conqui-

Pru- mortmqut 8 Eo tempore Cathalaunicam ecclesiam Ca^ excedente ventus episcopus regebat, quo rebus cives conquirunt, et, huinanis^, de successore

W
M

ut

fieri solet,

cuin plures se

non Domimci gratia

lucri,

88
A.

VITA ALTERA

S.

CONFESSORIS ALPINI EPISCOPI

secuti. sinouli conjecturas

At certum

est,

Lupi
,

JbfONIVO

hl , rl

ambitione bonoris inferre cona8fld oaduci

propter dejectionem lanniLaudem, omnium corda

SrlquilinguasinfantiumdisertasfacitDeus,

ruisse discipulum.

^Uoreiiumilium
,,,

d De

mamica

expeditiom SS.

Gemumet

suam

perficiat

Tunctempor.s acclamationem suscitavit Alpini. beatisametropoli vita angelic vir Rhemensi qnique vir inclitus, mus Nicasius/i prassidebat, eximius.multissignomartyrpostmodum Christi super canclarus, veluti lucerna rum virtutibus qui in domo Dei fata,
delabrum
posita, ut luceat

Lupi lide dicta ad Vitam aue ibidem assignata.

prmeedmtem

ht. c, alia,

vicini e picti et Scoti erant

Britamonm, oum
;

Britannia in ipsa tunc habitarent

non ttem Ancontra

glUquiibidemposteasedes^^Ptctosmtem
gessisse itScotostunc frequenter bellum pmstitum aAomams, Britannos ; hisque auxilium eccfein Annahbus videri potest apud A Ifordum annum 420 etsequentes. De-

Cum sunt, cortiscoeffulgurabatlnmine. Concivem tanti viri Cathalaunici ritate itaque ilhco, qm felicissimum dirigunt
auctorequirentes

sicr

Britannicm

ad

mum
cum

Saxones quoque, qui

Pictis contra

hic Angli
stetisse,

summa cum
multum tamen
rehtetanti

velocitate

eum adducere maturent.

aflecsi

Britannos

wcmtur, haoemus

Quo

vir

Deo plenuscomperto, mgenti

tus moerore, meditari coepit,

posset. Cujus

fortefuga, 2'elabi

cum

astuti, qui

interpellant prepontificem Lupum supplicibus qualiter sponte adipisci cibus, ut cum eo ageret, properans pontificaiem dignitatem cum ipsis Quem moderatissimus vir evocatum consentiret.

eum

venerant, intellexissent

ad deducendum conatum sanctum

:

ex ante laudata S. Germani superati ope Saxones Pictique leguntur divinitus S. Germani. dixiin Commentano f ffoc commenfifium esse,

Vita cap. vi, ubi

num. 15 et \Q. g Proventus Mcpassim

m catalogis episcopo,

benigna eorreptione aggressus est, Dei. quaafflueninquit, Charissime, noli gratiam non enira absque abjicere ter donatus haberis, vox in superno nutu consona promiscuaa plebis
:
:

dicens

Noli,

ante rum Catalaunensium ponitur septimus, seu Alpinum, sed nuffo innotait facio et alias S. Provinctus nominatur. An ctiam veteres catalogi Mss.PraventosubjiciantAl^mnm^prorsusignoro:
ai in

Commentario

2 probavi,

Alpinum

sedisse

post

Amandinum

nec episcopum creatum esse

tui

electionemexcitataest.

Numquid Neophitum

statim post iter Britannicum S.Lupi, sedcirca

Iradvcrsus Pauli scripta Ecclesia Dei excipiet, Kcctorem, quem ab ipsiscunabulisfovit, quemque sncne disciplina? institutionibus apprime imbuit?
hujuspertinaria? amiularis auctorem ? Au ignoras, quod, quemadmodum caduci et imper-

annum 462 aut 463. h Jam circa annum

erat S. Nicasius.
qi/(P

407 martyrio coronatus

Quem

Quare expungenda hic omnia, de eo dicuntur , monui in Commentario

17.

num.
i

imprudenter se ingerentes de prsesumptionis pernicie damnnntur, ita et quos meritum vitae (njniiicndabilesfacit, dum ad tale eliguntur onus,
fecti
si

Hcec forsan pia auctoris meditatio, ut sunt sermocinationes ptera>que ,partim superiusposifa*,

partim secuturm.

amplius sequo nolentes exstiterint, resistendo

pari
Ulius eoclesice

modo condemnantur.

10

Msi

versutissimi cassibus hostis illaqueari

epUcopvs

e,t

wnsecratur.

metuis, quibus facile decipi hujusmodi honoris quilibet incautus praevalet possessor te tamen,
;

CAPUT

II

hactenus tutum, plenius deinceps, dum mulinvigilaveris saluti, superna tuebitur graSed incunctanter, Fili, progredere, atque tia.
his

torum

Episcopus virtutibus et miraculis splendet

:

te

totum Deo committens, ne

Christi.

quBeras*, quas

tua

sunt, sed qurc Jesu

Nam

hic profecto

septem soro:

cuncta obsistentia expediet. His devictus,

imo

potius corroboratuSj exhortationibus sacer vir

res virgines consecrat

obitus,

pius

Mpinus, Decreveram, inquit, a ture beatitudinis

vultus
senti,

sepultura,

et trans-

numquam
mihi loqui
;

disgregari,
:

manente
ne

vita pra?tibi,

venerande pater
fiat

verum,

per

lationes corporis.

quem

Dominum

procul dubio scio,

obsistere videar

loquentis in te Dei pari-

terque tua voluntas.

Commendans

ergo se ora-

tionibus beati antistitis, petitaque ejus benedictione,

Jam Dei

abducitur celeriter, atque a supradicto

vero sumpto episcopatu, quanta in eo Egregia Anresplenduerint opera, quis digne valeat tistitis virtuevolvere? Ipsa eadem in corde ejus humilitas, test
qu?e prius fuerat; gravitas
,

sancto Nicasio pontificali

ctione,

consecratus

benediingenti

eadem niansuetudo, eadem

in sede locatur episcopali

cum

eadem

in vestitu vilitas erat.

Summi

favorc populi.

etiam et veri Pastoris pia subsequens imitando vestigia, supra gregem sibi commissum Pastor

ANNOTATA.
a

sollicitus

vigilabat,

atque

insidiantis

spicula

hostis clipeo relidebat sanctae orationis.

Quic-

Vox

praesentis omissa erat in

uno

illo

Ms.,

quid vitale erat, quicquid animae salutiferum,

quodaliasedo: ettales omissiones invenio plures. At necesse non puto, de iis lectorem admonere,
nisi sensus sit mutatus.

De Baya

vide Annotata

ad Vitam

mentibus subditorum salubriter inserens, (ut a Paulo didicerat) arguendo, obsecrando, increpando, fidelis Exactor instanter lucra Dominica
reposcebat.

lit.

a.

Nec vero omnimodis

aliud prredica-

nomine Alpinus, frivohtm est : at existimo Albinum in baptismo fuisse nominatum. c Utrum in adolescentia, an in juventute, aut in virili etiam cetate ad S. Lupum accesserit
Alpinus, ignorarimt, opinor
vita>

b Preesagium istud in

quam quod agendum monstrabat in sese. Erga delinquentes ita sermonem proferebat,
bat ore,
sicut

cujusque,

qui

corripiebatur

expostu-

labat saius.

Mansuetis et mitibus contbrmem et coaequalem se exhibebat; superbis autem et

duricordibus
quasi

scriptores, suas

de

judiciali

sede

minaci
vultu

DIB
liter

SEPTMA SBPTEMBRIS.
procurantes
flebant, flere
'"jMTunt, rnirantex

80

vultu comminabatur. Studebata cunctis genera-

amari magisquam timeri, potius omnibua

prodesse,
r/

quam

praeesse.

pr* gaudio iterato ^Anmrao. Bamssimum stantem, quem

tl

i)nrii>lni

misericordia
opera
:

12 Eratetiaminter haac operibus misericordirc operara dans, ut cum Apostolo dicere videretur,
quis inflrmatur, etego non inflrmor? Qnis scandalizatur et ego non uror? Caritatisvigor tantus
in eo erat, ut
nisi

Pertham terntono Cathalannico septem Borores e

bili

paulo ante defunctum viderant jareutem. ir, Kranr .,,!,, n ^mporo apud

in
ret, rvit

oo-

nequaquam prosperari se putaret, suarum copia rm-um egentium suppleret ino-

prosapia Qtriusqneparentis/nobilissimi renfUnu haMprobiiiU gemtas corpore valid, facie specio iseimse ingenti cura parentum felicitor
..

altse.

ergodie,

dum

Quadam
,

vir

piam, praeceptis scilicet Christi parens, censtim patrimonii sui, quod propensfp a erat quantitatis, ejusdem Domini Jesu minimis fratribus, id est, pauperibus, viduis, orphanis, peregrinis, debiiibus,

Domini Alpim.s v

,-x

p,
,,,

solertia vicos sua> dicecesis pradicationis

perhistraret, ad illud traditur pervenisso ,;,dmm, in quo supradicta? virgines. ut dictum est,

atque quoquo modo

afflictis,

ut ipse ali-

cum

quandoab eopatrimonium

non mediocri cura genitorum educabantur. Qui Antistitem sanctum liberaliter cum gaudio

indeficientisthesauri reciperet, erogabat. Sed quianarrationisnostrre

cumulum superat numerositas

his interim cedentes,

excepissent, conspectis virginibus speciosis castissimus Pontifex (erant enim jam nubiles)tacite

ejus virtutum

aggrediamus sequentia unde clarescat, quonam tempore fuerit angustice

:

orabat Dominum, in earum mentibus castitatis semmari consilium. Post multa itaque de ilio
sanctissimi pectoris fonte astantibus confluentibusque turbis quid in stadio hujus exulatus cui-

necessarius.
mevgumenus,
ijtri

et ccecus

emU

13 Jam vero mcenibus sua- urbis eo propinquante, cuncti cives, clerus populusque una lfeti

sanatus

cum

divinis laudibus sacra pra?ferentes insignia,

obviam pergentes, Pontificem plenum Deo excipiunt. Cum autem port?e civitatis populari vallatus turba propinquaret, per medias accurrens catervas quidam miserrimus, atrocissimo per multos annos obsessus dsemone, multatus visu, rabie potius quam pane multo tempore pastus, horrendus ipso aspectu accessit, inquiens Heus,
:

decertanti vitandum sit, quid appetendum, prolata et propinata, de laude quoque virginitatisadeoaltum profudit sermonem, ut continuo

que

devoverent se puellse virginitatem,

praesens fieret vita, custodire. 16 Regresso namque Pontifice

dum comes E
quid animi
Virqinrs rnnifcrat
:

haberent invicem produnt, abrenuntiantf'M|,i,>

,

Imrnm

parentibus et patrimoniis, uno eodemque ardore eximia wauNr monia. castimonis flagrantes raptim Episcopum
snee

salutis

auctorem adeunt, vestigiisque ejus pro-

abHunnis Amultosliberpabulo refecisti peto ergo, ut et me confortes tuo cibo nam valde fame deficio. Hsec dicens, elisus in terram volutabatur,
inquit, Alpine, rediens
tati restituisti, phires
: :

volutae, ut

normam

vita? salubris eis

provideat

atque contradat, cum multo lachrymarum fluore devotissime implorant //. Quod cum Vir clementissimus audisset, oculis ad ccelum elevatis, Gratias, inquit, tuee clementi, Jesu Christe, refero,

spumas miserabiliter ab ore producens. Quo viso, Vir Domini suffusus lacrymis, oculos ad coelum
erigens, tacita prece oravit. Praecepit spiritui nequam, ut sineret captivum, et paruit, deinde

signum crucis ineum faciens. Illico visum caecus recepit. Tunc populoexultante, hominem secum
ducens in episcopium, cibo refecit:cui etiam, dum in hoc corpore mansit, copiose vestimenta cibosque indulsit. Trinitatis enim unius verique Dei pra?cipuus cultor erat, et ideo ejus fultus ope trinum juvaminis opus uno pietatis opere
complevit.
murtuus vesusntatus.

quimeae parvitatis orationem audire dignatus, has infantulas, Spiritum tuum in earum cordibus infundens, in tui amoris dulcedine inflammasti. Instruens igitur easmonasticis i disciplinis,

curamque earum omni

sacroque tegens velamine, Deo consecravit, vitse suae tempore k egit. Quarum vita adeo sancta conversatione, adeo
:

miraculis claruit, ut singularum opera singulis indigeant voluminibus nam da?monibus impe-

14

Aliquando,
c

dum

causa

orationis

sancti

Memmii
tit,

cum

aliquibus clericis adiret basili-

rabant, paraliticos curabant, csecos illuminabant, claudos erigebant, cunctosque morbidos oratione sancta sanabant /. Merito in his omnibus laus Alpini architecti sapientissimi tanti
sedifieii

cam, audit tumultum turba? plangentis, substicupiens nosse quid esset tanta quippe in eo pietatis viscera inerant, quo non valeret mcerentem conspicere, quod non statim esset et ipse pertususlachrymarum ubertim inundatione. Cum igitur, quid hictus ille signiflcaret plangentium,
:

tundatoris pra^dicanda atque recolenda

enim eum in omnibus laudabilem, in omnibus miriticatum reddidit cujus amor cuest
:

ille

jus laus ab ejus pectore et ore

cessit.

numquam

re-

didicisset, abiitet intravit

domum

conspicit ho-

minem

in funere

jam positum,

conspicit sanda:

pilam, qua cadaver

stantes,
et

erat eiferendum
subsecuti

circumpro

17 Sed cum jam misericors Deus, fortitudo et Annis etmertcorona beatorum, Famuli sui agones explere et tis gravis, mercedem tantorum laborum retribuere decerneret, lacrymosa suspiria gemitusque ejus, qui-

qui

eum
Ille

fuerant,

commendatione anima?advenisse benignum Vi-

rum

credebant.

vero solo prostratus, oravit

bus se peregrinari a Domino deflebat, exaudire dignatus est. Erat namque ei gravis inhabitario hujus mortalitatis, quiadiflerebatur asologeuerationis

Surgens ab oratione, accessit cominus. Deinde amoto a facie sudario, attrectare jacentis frontem pectusque ccepit. Mira dicturus sum ad tactum illius cceperunt venae recalescere, pectus palpitare, membra singula paulatim se movere. Tunc intuens in ejus ora, proprio compellat nomine. Quo respondente, Surgere te, inquit, Christus imperat et esse ab hac hora sanum. Qui celeriter ad praeceptum Pontiticis
diutius.
:
,

inperpetuum viventis

cupiebat viucu-

mereretur gaudenscum Christo, quem toto corde dilexerat, tota meute amaverat, totis viribus quzesiverat cujus ride armatus, spe roboratus, charitate protectus, in stadio hujus certaminis cum seeculi principe congrediens, victor exstitit. Et tanquam miles emeritus triumphum de hoste reportans, a Rege
lisdissolvi carnis, utesse
:

regum palmam

victoriae percipere expectabant.

surgens,perfectissim8esanitatirestitutusadeoest,

ut nec aegritudinis signum in eo deinceps appareret. Astantes ergo, et qui prius triste funns

Beata ejus mens, beata anima, totius beatitudicujus licet membra gladius nis laude digna gloria tamen persecutionis non amputaverit
: ,

Septembiis Tomus

III.

12

martvrii

m
A.

VITA ALTERA

S.

CONFESSORIS ALPINI BPISCOPI

animo
e^iicart potuit Sic, inquam, ipsum comitari

Anonymo.

morboii"!'!'eiUe, lloutm

defertur, ihi,/ur moiitiff

advocans, more alloquitur, exhortatur, ad

solito

dum et labore martyrii non carebit, tyrvoluieesse,etnonpotuit. mar diem suse vocatioms, molestiasul8 Qui cum corporis, appropinquare sentiret, perveniente pepulumque cmtatis domesticos suos, clerum de observantia legis Dei
ultimum, ne grave

et

fidei. elullo monumentoprobatm hberatos, ahunde non raro a S. Alpino

Energummos

Znen
c

novtmus.

ferant, monet: sicejus absentiam corporalem benedicens, cum multis quevale faeienseis, et

Memmio prtmo adh Augusti. actum est

De
S.
,1

antistite

Catalaunensi

// f rroc<^^nu\\^vv\vAUUi

ou<it<mtumsunf

solum suorum lachrymis dimissus, Baiamrevisit,

videlicet buss nativitatis,
ut, quae

eo nascente

ftierat, motanto Germine fcecunda bene aucta* sinum sepultiiras pandens, beatius rienti quoque languore sanctiflcaretur. In qua per dies aliquot

ptem

an non fuerint apographo, ct vehementer dubito, qaia seintntsm. Eos tamen retinut, ab aliquo reveranata virgines, de quibus hic agitur,
1

ita S. Pudicuntur in pago Pertensi. ut habet Apritisdata. In Vita sororts tpsius sintuB,ad23

septimo

Septembns ingravescente, tandem septimo Idus sanctitate et gratia Dei, quadragesimo plenus relinquens episcppatus sui anno

S. Hoyldis, edita du Uur ad villam

adSO
,

Apriiis, S. Alpinus venisse

quae Perta vocatur. Vicus au-

terra- corpus,

ministerio

animam coelo angelico devectam quem beatorum chorus laeintulil

:

comitatus ctiam tem Perta,ff?oagerPertensis, est inter Vitriacum oppidum et titulo illustratus,

Oppidum

tum suscipiens amplectitur, demulcet, atque consortem sui factum exultans, gratias indefiomittit cientes omnipotenti Deo reddere non quibusastans praesentia illius fruitur, nos cum
inde procul dubio prospiciens, nostri sempermeexistens, quera quisquis pondere gravatus seelerum devote fideliterque nihil hsesitans invo-

S. Desiderii, comitatusque Pertensis Cabilonensi proximus est ad Orientem juxta Ma-

tronamflumen. e Septem nmsororesin laudata VitaS. Pusinnm, qum uno e.r illis est, num. 4 ita recensentur: Harum Ymma prima fuit: huic Othildis successubsecuta est Luttrudis post quam Pusinna est nata :.... huic [proxima] Francula in hujus luminisauras processit: inde Libera edita
sit: lianc
:

mor

forti

prffifl"

caverit, pnestandi

'

faeiie illico ejus

impetrando

tandum
sepultura
et

sentiet auxiliura.

est:

Magenhildis novissime
aliter scripto

corporis trnnslationes.

autem illudvenerandum corL9 pusin basilica sancti Petri n Apostolorum principis, ad cujus sepulchrum multa et stupenda
Sepultum
est

nomina
:-t(>

genita. Qucedam sunt in Vita S. Boyldis atl

ibi

Aprilis.

Nam Ymma

scribitur

Ama,

et

Othildis ibiin Vitapropria dicitur Hoyldis:

MaVita

miracula Domini virtus operari dignata est, quae

desidiosi conspectores inscripta

genhildis scribitur Manehildis.

f

hactenus
est,

reli-

Poter illarum Sigmarus

vocatur in
in priori

quere.

Iiliid

tamen stupendum
nisi

quod crip-

S. Pusinnce, in Vita S. Hoyldis Signarus, ubi e/

tam, qua Bepulchrum ejus tegitur, multotiens

comes Parteusis dicitur; mater

Vita

omnino praevaiuerunt. Post multos deniqueannos transinvidiose

destruere

barbari, nihil

LuttrudiSj in altera Lentradis. Bailletus

od 22

Septembris dc hisce virginibus scribens. observat

latum est Ulud venerabile corpus a bonae memorisB Erchenrado episcopo, atque in ecclesia beati

totam illam familiam uideri potius Francicam, quam Gallo-Romanom quia nomina videntw
,

Andreae apostoli haud longeamuro urbis Cathalaunicae sita o conditum. Processu deinde
temporis in urbem

cum multa civium devotione

basilica saneti

deportatum

est,

et in

martyris

primicerii Stephani p, in sede videlicet sua, ho-

norabililer posituui, ubi niulta ejus orationibus

et meritis praestantur beneficia populiso\

Gcrmanica magis quam Homona. Non displicet hosc observatio ; scd existimo inde non rccte deduci, Virgines hasce ad seculum septimum referendas. Etenim aliquot onnis ante finem seculiv Franci j qui dominium suum paulatim extenderant pcr Belgicam, possidebant hodiernam Campaniam. Quare potcrat Sigmarus ante fincm seculi quinti

aliquot

possessionibus

Campanm

ANNOTATA.
a
Yii.i

kcec

ambigue

scripta erat in

omnibus

cum uxore Alpinus sub initium seculi sexti ad villam ipsius Pcrtensem pervenit. Hcec paucis dicta sunto, ut pateot, omnia consistere hcec
et filiabus,

donari a Clodoveorege, ibique habitare

quando

S.

apograpkis. Melius diceretur immensae. b Hgbc suspecta sunt, quia non crediderim

posse, etiamsi certum esset,

cica gente fuisse.

Sigmarum ex Fran-

Alpinum cum Bunnis egisse episcopatus sui tempore, quod < quidem natravit hic auctor.
S.

Quam
si in

vero non cohmreant kaccumpracedentibus,

At minime contcndo, originem Sigmari ejusque ftliarum necessario ex Francis deducendam esse;cum etiam ex Wandalis aut
Burgundionibus genus trahere potuerit Sigmarus,
aut ex olia quapiam gente barbara: parentes enim ipsius ob susceptam fidem Catholicam Ro-

episcopatu factacreduntur, breviter ostendo. Expeditio Britannica t post quam Episcopumelecdicit,

tum
vit.

suscepta est

anno 429, nec diu dura-

manis adhmrere.
potuerunt.
VitisS.

et in

sus

Bunnorum sub Attila in Galliam incurpertinet ad annum 451. Qko igitur modo
Atqui
initium

eorum

ditione sedes figere

sub

episcopatus

meminit

de

reditu

Sanctiab tiunnis, adquos eum fuisse profectum non dicitt Merito igitur suspecta dui verba illa
energumeni. Si tamen constaret ob auctore simile

g Eadem de adventu S. Alpini lcguntur in Pusinnw et Hoyldis jam assignatis. Railex hisce
Vitis,

irtususritanterdicit, S.
tuai, nisi

Alpinum non videiinoobservans tamen aneote-

quidinvetustorepertum esse momtmento, existhnarem s. Alpinum cum S. Lupo comitem Attihe fuisse usque ad Rhenum, atque eo tempore

rins vocari discipulum S. Lupi Trecensis. At, n uelsolam S. Lupi Vitam guam dedit ad 29 Jutii,

con&uluisset, invenisset ibi

nominatum

S.

pinum.
fihos suas Alpino

Al-

aonpaucosabutroquereductosemcapHoos.Sam de S. Lupo id habemus ex authentica ipsius Vita; cumque Alpinus tunc Lupi vcHsimiliter
discipuhts et clericus aut presbyter fuerit, facite

h In Vita S. Pusinnm pater Sigmarus septem

primus obtulisse dicitur \t sanctus Antistes fitias ipsos deinde interrogavit cumque omnes desiderarent vivginitatem

suam

Deo

DIK SEPTIMA SEPTEMIJRIS.

Deo
i

91
A.

offerre, vfrgines consecravit piisgue rnonitis

i.

instruxiU Consuli potest laudata Vita cap

Nulli tamen monasterio addictat fuerunt sed habitarerunt cum patre sito ustpte tid mor-

tis et kgibus monasticis adstrictas, sed pietaie prmstantes fuisse primum domo paterna, ac deinde post mortem patris in suis singulas habi-

tonmo

Leguntur quidem in Vita S. Boyldis num. 2 aiiqua , ex quibus suspicio oriri potest de vita earum monastica, sivocibus solisinhaireamus, sed voces ittce alitcr exponi debent. Factum totum inde huc traduco : Tunc temporis

tem

illius.

tationibw, quas ex hereditate paterna acqufaUrant: nam,ut in VitaS.Pusinna mtm. 11 dteitur,

pt/ter

moriturus dividerestatuithereditatem virginibus beatis, ne quid eis deesset, quo minus

proposito sanctitatis vacarent.

k Erat tamen laudatis mrginibus alrus quoque

Alpinus Catalaunensis episcopus ecclesias suae dicecesis visitando pervenit ad villam, quae Perta vocatur in qua septem praedictas sorores virgines, a parentibus oblatas, ex devotione magnasanctimoniales fecit, consecravit et velavit,
B.
;

nimirum Eugenius sacerdos, qup a Sigmaro electw crat ad virgines istas a teneris Chridirector,

stiana doctrina imbucndas; iilarumque dircctor

dcinde mansit
I Miracutis quidem ctaruerunt cx iis aliquw; unde etiam ex septem sattem quinque erctesiastico cultu honoratm sunt. An vero tanta mrraculomm

earum

praerequisito confessoque concorditer et

devote voluntario consensu. Tandem informavit eas de bono virginitatis suisque parentibus
,

recommendavit recedens, ut scilicet ipsas de cetero non sicutsuasregerent, sedtamquam Dei h'lias honorarent, ampliusque diligerent. Extunc secundum Regulam B. Alpini septem virgines
sorores,

gratia ornnes claruerint, dubitari potest De anno emortuaii consute Comment. 2. n Baiw videlicet, ut colligitur ex praimissis,

et

cet

maxime tres Ama, Hoyldis et

supradictae

beatae scili-

Manehildis.

sicut bonse

ex sequente translatione. o lllam translationem memoravi in Commentario num. 3 ex Rapinio, qui etiam observat, ecclesiam S. Andreai deinde itrbi inclwam esse,
et

moniales conversantes virtuose, in facta virgi*nitate yiventes laudabiliter, more sanctarum virginum ferventes amore Christi, usque ad vitffl

modo

vocari S. Alpini. Primits biographus

num.

4 dixit,

Sanclum

in illaS.

scpuftttm,

quia
conjicio.

ignoravit

Andrea* ecclesia hanc translationem

terminum

proficientes in

bono, ad

Dominum
qum
viden-

quautum

migraverunt. In hac relatione occurrunt voces

Sanctimoniales, Regula, moniales,
Vitce

p Cathedratis est Catalmmensis, Transfationem

hanc omisit primce

Vita> scriptor, forte

quia nec-

tur insinuare vitam vere monasticam.

Attamen

dum peracta

erat, duoi scripsit.

S. Pusianos

et

S. Qoyldis, quibus accedit eas non fuisse vu-

Vita S. Lutrudis
bris,

apud Surium ad 22 Septcm-

num

q In uno exempiari additur, usque in hodierdiem, quod in atiis non reperio, ideoque

hnge

clarius significant,

omisi.

DE
IN

S.

CLODOALDO PRESBYTERO
S.

OPPIDO

CLODOALDl
C O

AGRl
I

PARISIENSIS

IN

GALLIA
J.S.

M M

NTA R

PR^VIUS
in Fastis:

1. Cultus Sancti ejusque

memoria

Acta justo

serius scripta, mendis non carent: exigua

eorum

auctoritas pro

iis

omnibus, quae aliunde nequeunt confirmari

Francia* pag. 911 ait, sepulcrum Sancti e marmore nigro quotannis honorar/ sotitum votivis
peregrinationibus populi Parisiensis. Colitur idem
et in aiiis Sanctus in tota dia>ccsi Parisieusi quibusdam Gatiicp dioecesibw; sed non ubique eadem solemnitate. Patronum esse cujusdam
,

-ySSrC,
VI

ovigentum

alias

etiam Novientum

POST

HBDIUH.
LOCUS, in
i/u/i

Sano(t(S pVCBCi

pue

r.nlittir

sepulti.

N
l

dictus erat vicus agri Parisiensis

ad

^'

Sequanam, cuipostea impositum est nomen S. Clodoaldi, ibidcm defunctiac

Vicum illum Sanctus donavit
ut infra videbimus.
ita
,

ecclesiat

Parisiensi,

De
:

eo Bau-

drandw
S.
Gallias
,

Geographia Clodoaldi , S. Clou

in

scribit

Fanum

sacelii domestici dominorum Viilat Novce S. Salvii*

de Villeneuw

burgus
dictus
.

cultissimus

in dicecesi Autissiodorewi\reperio in Collectaneis

St.

Sahe

lapideo ad
palatio

olim Novigentum Sequanam fluvium, et superbissimo

ducis

oum ponte
Aurelia-

Mss. ejusdem
2

ditrcesis.

Antiquum admodum

csse S. Clodoaldi cuitum,

memoria
fti

ejus

peramoenoque secessu
:

nensis, duabus leucis infra Parisios in Occasum in colle ...nuper ducatus titulo insignitus oppidi fuit archiepiscopi Parisiensis. In hujus
ecclesia
tur,

ex Fastis vetwtissimis discimw : nam pkrisque Martyrologiis inserta esl ejus memoria. Bieronymiani codices prcecipui eamvario modo annuntiant,

Hirtfe anti-

P***

cotiegiata corpus S.

Clodoaldi serva-

ibidcmque prcecipua veneratione cotitur. Andreas du Chesne in Antiquitalibw urbium

quia Hs addita estpost auctorem prirnum. Parisio: Et in territorio rum depositio beati Chodoaldi regis. Codex ejw Blumianus : Et in territorio Pariseorum vico Novigento
Florentinius sic edidit

DE
,1
|

S.

CLODOALDO PRESBYTERO
varia a Saussai/n rv/ata buntur infcrius, uti et elogium, quod necesse Texuit kic longissimum sed aUqua in Annotatis non est huc transfene ;
\)

CORE
S.

regis, et eonf. Novigento dep. beatiChlodoaldi

J.

Codex

vetustissimus Epternacensis
:

apudewndem

i Annotatis

Parisiis civitate

Chionouandi regis

: In territorio 6\ confessoris. Corbeiensis ibidem Noviento, depositio beati CloParisiorum. vico confessoris. doaldi regis, postea presbyteri et contracplerisque etiam codicibus, quorum textus

mentio S. Clodoaldi adscripta est, sed nobrevissime, et luxato nonnihil in quibusdam

tior rst
.

mine:nam

in

Richenoviensi legitur, Flodoaldi,

bus, tabula critica ad possif innotescere. Bailletus in videri scripta 7 Septcmbris observat, Juuc Acta non

Gcr- Acta sniptn Clodoaldi ex Mss. codiabus S. seculo x 'int sec. I Bcuedicmani Prateusis edidit Mabillonms serius. sine ullis ohservatiomtinopag.234 etseqq., sed aut fides Actorum v.i quibus auctoris cetas

ad Vitam exeo
5 Acta
S.

recitabo.

antiqmssimum apudMartenium habet Hlodoaldi, Judoaldae. Sedidem ubique ei Morbai ense ibidem
(

ante fuiem secu/i ix, quia vieus

Vitce scriptoris

Novigentumjam
Clo-

designaturC\o&o&ld\xs,ClodomiriregisfiUu$,isque
aut quia regis erat fiiius, aut quta legitimus cum fratribus suis paterni erat regni
rex vocatur
3

S. tempore indeque colligitActahceclongeminorisesse doaldi Tuauctoritatis, quam sint ea, quai S. GregoriuS
;

habebat nonwn

heres.

Ceterum ex omnibus

istis

Hieronymiani

ronensis de Clodoaldo narravit. Yerissinta est ha>c observatio : sed miror, scriptorem post ta/em ob-

Martyrologii additamentis, quo?

tusta

haud dubie
,

ve-

servationem pleraque tamen ex dictis Actis inseruisse Vitce S. Clodoaldi, acsi satis fuissent certa. Scriptores Benedicfini in Historia /itteraria Fran-

admodum
in variis

sunt,

idunum

observo, Clodoal-

t!

iii ,<!'risi

nr
l

medii "'
qiiibus
!
,

i.

I"

i'f->./j>/:

vocatw

quidem vocari presbyterum at mdlibi monachum. :i Idem observari potesl in martyrologiis medii cevi, qui Clodoaldum memorarunt. licda aut Fiottts apud nos ante tomum II Martii sic habet s. Clodoaldi confessoris. Hoc deinde auctum

dum

tom. VI pag. 510 rationeui Baii/cti adoptant, ex eaque conc/udunt, Sermonetn hunc de S. Clodoaldo, (nxim Sermonem vocare maluerunt quam Vitam) non fuisse exaratum ante seculum x.
cice

Citius

non

esse

compositam hanc lucubrationem

eo

modo

Eodem

die in

territorio Parisiorum

utrisque iubens assenfior, sed non ausim assereve

eo ipso secu/o scriptam esse,
possit

Novigento S. Clodoaldi confessoris et regis. Rabanus priora verba secutus, ita sine loco Sancti memoriam expressit : Natale S. Clodoaldi confessoris. Wandelbertus Evortium ct Clodoaldum
vico
versibus sir expressit
:

cum idnid/o probari

Antistes septenas servat

argumento : nam serius quoque scribi potuit eo modo , quo scripfam habemus. At sive secu/o x composita sit, swe serius, cetas nequit scriptoi-i a rebus gestis tam remoto auctoritatem
conciiiare.

Evortius, atque regali insignis Clodoaldusstirpe sacerdos.

/

suardus

Sanctum memoravit hoc

Jam

vero si Acta ipsa diligenter /ustremus,

a/ia hiudato .scriptori fuisse

nequeunt mul-

modo

Item in territorio Parisiacensi, saneti

non reperiemus

mo-

tumhabere
auctoritatis'.

Chlodoaldi presbyteri, tam generisquam mentis

nobilitate conspicui. Prolixiori e/oqioS. Clodoal-

numenta antiqua de S. Clodoaldo prwter Historiam Francorum S Qreqorii Turonensis, scripta.

dimi omavit auctor Florarii Ms.

Sanctorum,eum

annuntians

oerhis ; Item in territorio PariNovianto, sancti Clodoaldi episcopi et confessoris, de stirpe Karolidarum. Hic cum
/iis

siensi, vico

regali esset ortus prosapia, tnancipavit.

Dominico cultui

se

que Fredeqarii, Aimoini a/iorumque auctorum, qui nihil fere habent c/e Clodoaldo aut certe paucissima, quce ex Gregorio no/i sint desumpta. Certe nu/Uhi ostendit aut innuit, Vitam a/iquam vetustiorem sibi pne/uxisse. Hinc /audati scrip,

Quaremagno virtutum
:

fulgore prse-

tores Historice /itterarice fatentur,

tasse huic

non

a/ia for-

minuit. Denique precibus suis fugavit dasmones

ab obsessis corporibus
reddebat
bat
csecis

aperiebat ora

mutorum

visum, surdis auditum, claudis gressum, et cunctis ex fide poscentibus impetra-

opem

hioqrapho fuisse monumcnta quam re/ata a Greqorio aliisque et traditionem monasterii. Attamen iaudant judicium et styium auctoris, nec u//um insinuant dubium de factis
,

sanitatis.

Qui tandem pro terreno reconsecutus, multis usque

in Vita re/atis.

gno
t/f

Nequeo sane tam favorabi/e de

,

relicto

co?leste

sermone

i//o

fere judicium

cum

hodie miraculis fulget. Obiit anno Salutis 550.

: nam perperam vocat de stirpe Karolidarum imperite descendentem facit; cum preshyter tantum fuerit, o?'tusque ex prima stirpe regum Francicv, seu ex

varios in eo

errores inveniam,

itte

non sine crroribus

,

mu/taque a/ia non modo an-

tiquiorihus iqnota, sed

episcopum

et

Etenim

parum etiam verisimi/ia. errores aperti faciunt, ut merito dubite,

Merovingiis.
HOtatUS
rcaentioves
1

Annus quoque emortua/is non

infra osteudetur.

mus de iis, qaw minus sunt cognita, prcesertim cum mirum appareat mu/ta eaque prcec/ara
Sancti gesta huic innotuisse scriptori ; tamvero
infe/ices

recte

est, nf

/:./

neotericis,

quipassim omnes Clodoaldum

fuisse scriptores a/ios secu/is

,

quatuor

prcecedentibus

7""'""( etiam

ut

monachum
fatiunt,

annuntiantj aliquimojxa.cfoum fuisse osserunt, aiii de vita monastica tacent. Martyrologium Romabreviter eum sic mcmorat : In territorio Parisiensi sancti Clodoaldi presbyteri et confessoris. Verum Wion,fiuce/inus,aUi</ue monachum faciunt. Inter hos nuperus auctor

perparum de Clodoaldo no-

vermt

num

recjii Principis gesta r

aut tam fuisse neg/igentes, ut g/oriosa majori ex parte si/entio in-

vo/verint.

Martyrologii
e/ogio
:

Parisiemis
doaldi

ta/i

Clodoaldum
e

exomat
,

Quos apertos dixi errores paucis ostendo. , 5 biographus tres so/um fi/ios C/odoveo I attribuit iisque monarchiam a patre divisam
1

Num.

quia apertix
eiroribus svut
fazdata.

scribit.

Novienti in territorio Parisiensi

presbyteri,
regia

Tam

manifestus

est hic

error

sancti

Clostirpe

ut osten-

dat ne Historiam
attente
iib. II

Francorum

onundi, qui ClodovaM magni nepos, patruorum suorum furori subductus, clericus esse voluit

quidem S. Gregorii Turonensis a biographofuisseiectam. Gregoriusenim

i

cap.

fi/ios

C/odovei c/arissimis verhis

sic

monachi liabitum a sancto Severino Parisiis suscepit denique post annos aliquot ab
et
:

Kusebio Parisieusi episcopo presbvter factus monasterium condidit, quod nunc ecclesia collegiata est nastica

enumerat : Defuncto igitur Chlodovecho rege quatuor fihi ejus, id est Theudericus, Chlodomens, Childebertus, atque

gnum

ejus accipiunt,

nomine
aiia

dividunt

nuncupata.

Tam

Mox

vita

quam

mo-

quwdam

hic asserta

examina-

iungu bwgraphus, durn de Ch/odomere dicit Cui iorte cesserat Burguadia. Quippe noverunt
-

Chlothacharius reinter se a^qua lance alium errorem ajque c/arum subet

omnes,

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS

omnes, qui utcumque versati sunt in Bistoria Francisca, Burgundiam eo tempore fuisse sub
propriis regibu&f
tra
est error tertius,

gina OHonim
tia

<ti ttt, utpote vidua ( lodovei diebuB luctus, secum recepit ac tenuit

roRK
:

quo'al.

.].

S.

Chlodomerem

vero in

pugna

con-

regem Hurgundiu'
(juo

Pum unus Theodovaldus \

alter

Guntharius,

fttissr orrisiim. Xot/tbiiior

cummagis
es1

spectet

fl</Clodoal-

tertius Chlodovaldus vocabatur. Ad observo, Clodoaldum hic claris verbh

hm

verba Tbeotbaldui

Uatuinatu

dum, de
r.is

Mographus num.

7 ita loquitur:

Herespatris solua

institutusapatruo, extincduobus fratribus. Hcec eo modo affirmat auc-

mtnimum ea. tribus fratribusj ideoque conjectura parum probabili usum esse Bailktum adl Septembris in ClodoaldOj dum hunc fecit Gunlkario
nttftt

tor,acsiregnumadministrarepotuissetCloAosXdiUS f

majorem. Clarior
I

esi

error Agathim,

qui

idque tibere reliquisset. At constat, regnum a patruis ipsius fuisse divisum, simulatque fratres ejus erant occisi, ipseque Clodoaldus patruorum

lib.

Bistorice Justiniani scripsit,

Clodomerem
occisoque patn
'hifitttt,
.,,..

sine liberis genitis decessisse.

manibus

ereptus. Eic talis est lapsus, ut ipsa scripcolligitur, bio-

10 Deinde laudatus Turonensis \ap. Tivinhwc narrat: Dum autem Chrotechildis regina Pari

torisfides fiat ditbia: ex eo r/tim

graphum magis

studuisse, ut

Sanctum exornaret

sius moraretur, videns Childebertus, quod ma- frntribus a S. Chrothildt, ter sua tilios Chlodomeris, quos supra niemora-

quam ut vera
multaqtie
tistlrtuitiscrta,

et

indubitata scriberet,

8 Post taleserrores quis tutam biographo fidem adhibeatin iis omnibus, qum de corporis amleritatibus S. Clodoaldi, f/uce de lectionibus et preci-

vimus, unicu affectu diligeret, invidia ductus, ac metuens, ne favente regina admitterentur in

qum aliunde

mnt

igtiota.

de miraculis a vivente patratiSj eadem fortasse libertate enarrat? Nihil

bus ipsiuSj quce

demum

regnum, misitclamad (ratrem suum Chlothacharium regem, dicens Mater nostra filios fratris nostri secum retinet, et vult eis regnum dare debes velociter adesse Parisius, et habito
:

quidem horum tatum: at non

incredibile est aut Sanctis inusisatis intelligitur,

communi

consilio pertractare oportet, quid de

:

unde ea biogra-

his fieri debeat

utrum

incisa caesarie, ut reli-

phus discere potuerit, silentibus antiquioribuSj ideoque vehemens oritur suspicio, omnia illa ex consueto Sanctorum vivendimore per conjecluras magis relata esse quam ex monumentis idoneis aut certis. Non minus incerta videri possunt, quce narrantur dc habitu sacrce reiigionis Clodoaldo per Severinwu dato, de sccessu Sancti in Provinciam redituque Parisios, aut certe desecessus et reditus causa etordiue,prout in Vita re-

qua plebs habeantur, an certe, his interfectis, regnum germani nostri inter nosnietipsosaequahabita dividatur. De quibus ille verbis valde gavisus Parisius venit. Jactaverat enim Childebertus verbum in populo, ob hoc hos conjungi reges, quasi parvulos illos elevaturos in
litate

regno. Conjuncti autem miserunt ad reginam, qua^ tunc in ipsa urbe morabatur, dicentes Di:

rige parvulos ad nos, ut sublimentur in regno.

illa gavisa, nesciens doluni illorum, dato pueesu potuque, direxit eos dicens non meputo amisisse filium, si vos videam in ejus regno sub-

feruntur.

Quis enim facile credat

Sanctum ex

At

territorio Parisiensi secessisse

in Provinciam, ut

ris

vaaas hominum laudes fugeret, ac deinde ex Provincia rediisse Parisios ? Magis pronum est credere, Puerum a servatoribus suis in Provinciam avec-

stitui.

tum esse,

ut ibi lateret tutius; inde vero

juvenem

11 Qui abeuntes, apprehensi sunt statim, ac quando aun separati a pueris et nutritoribus suis custodie- iisdem oopfus

Parisios reversum esse, ubi, speregni abjecta, patruis suis erat recontiVuttits
.

bantur utrique, seorsum pueri, et seorsum

parvuli.

esf

a patruii

hi

Demum candide agnocerta videri,

aliis

Tunc Childebertus atque Chlothacharius

stasregibus,

sco,

easolum inkisceActis mihisatis

quce ex Gregorio Turonensij aut ex

scriptoribus haurire potuit auctor.
iianc

antiquis

tamen a Mabillonio, citjus editionem conferarn citm Ms. Prateust nobis olim transmisso, sed quibusdam locis niutilo ; et cum alio Ms. Masei noslri apographo, quod
Vttam, prout

Edam

jam

data

est

miserunt Arcadium, cujus supra meminimus, ad reginam, cum forcipe atque evaginato gladio. Qui veniens ostendit reginae utraque, dicens Voluntatem tuam, o gloriosissima regina, filii tui domini nostri expetunt, quid de pueris agen:

jubeas,

caret tota prcefatione.

utrum incisis crinibus eos vivere an utrumque jugulari. At illa exterrita nuntio, et nimium felle commota, praecipue cum gladium cerneret evaginatumac forcipem, amacenseas, ritudine praeventa, ignorans in ipso dolore, quid
diceret, ait simpliciter
:

dum

II.

Varia de Sancto ex Gre:

gorio Turonensi etaliis tem-

Satius enim mihi est, ^i ad regnum non eriguntur, mortuos eos videre quam tonsos. At ille parum admirans dolorem ejus, nec scrutans, quid deinceps plenius pertractaret, venit celeriter nuntians, ac dicens
:
:

pora

et

gesta

utcumque

ordinata.
Quandoquidem
S. Clodoaldo,

ipsa Favente regina, opus coeptum periicite enim vult expleri consilium vestrum. 12 Nec mora adprehensum Chlothacharius puerum seniorem brachio eiisit in terram, defigensque cultrum in axillam, crudeliter interfecit.

atnboqiu

ip$WA
occisi

ftnl,

i ClatariQ

Sanctus erat
fUius itutu

ntonui, ea

esse

certiora

de

Quo

vociferante, frater ejus ad pedes Cliildeberti

qnw
:

Vitce scriptor

ex anttquio-

prosternitur, adprehensisque ejus genibus, aie-

miitimus

ribus accipere potuit

necessc est ut huc trans-

Chlodom&Hs regis Aureianensis.

feram, quce de eodem Sancto leguntur apud scriptores antiquiores, qicorum prwcipuusS. Oregorius Turonensis episcopus. Bic lib. III fJistorelata morte Chlodorifje Francorum cap. VI, mcris, unius ex quatuor filiis Clodovei 1, et regis Francorum in rcgno Aurelianensi, qui anno
524 ccesus est in conftictu contra

bat cum laorymis Succurre, piissime paier, ne etegopeream sicut frater meus. Tunc Childe:

bertus lacrymis respersa iacie, ait

cissime frater,
:

Rogo, dul-

utejusmihi vitam tua largitate concedas et qu83 juaseris pro ejus anima conferam, tantum ue interficiatur. At ille conviciis

Godomarum
fttiis

Burgundionum regem,

derelictis

ab eo

hwc

subjungit: Filios quoque ejus Chrotecliildis re-

Aut ejice eum a le. aut certe pro Tu inquit, es incestator hujus causse, et tam velociter de fide resilis? Ha:c ille audiens, repulsum a se puerum projecitad eum.
actum.
ait
:

eo morieris.

Ipse

DE
>i

S.

CLODOALDO PRBSBYTBRO
15

Exhisceasdes/Uiorvm Chlodomeris

tollo-

1)

roKfi

J. s.

icul

i.

c equw

fectis
cessit,

deinde iratrem priusfecerat.jugulavt. Quibus mtermitritiis peremerunt. * absitibus Cblothacbarius asscensis equ

eanda estcirca muro

>

526; nec corrigendus est

sed cwdes
irrn

tlla

corpusculis feretro, cum ina vero compositis usque ad macno psallentio, immensoque luctu paPetri prosecuta, utrumque basilicam saucti
ff

sed et

nepotum parvipendens de interfectione eoncessit. Kein suburbana ChUdebertus

:

Ttoegorhx Turonensis, alterumaue decennem, alierun ximum fuisse ftpccnncm, aiu/t sed potius cr dwn occisi sunt
;

dum

potixafigenda
,

scptcnnem^
/Iloruni C0

annutn
.-/

52(1. Nattis

inter r>20

utcumque gnitatempus peract* cwdis occisorumrurrorumiiidiihidum. Quippe irtatem

tanier
po,
ce/

coWgenscire

asserit

Grcgorius,

eamque

facile

riter

annorum tumulavit, quorum unus decem

cquoddeea

dicere ordinem

falsum diaffirmavit At suppar Gregorius rcrum gestarum non observanmi

censura
sit

comprehen13 Tertium vero Chlodovaldum virorum iil" WiCpotuerunt, quia per auxilium jurv dere non postposito regno terratus aedeinde fortium liberatus est. Is
(jlodoaldus eo

erat, alius vero septennis.

res

durum est, nec /d ma laudato antisti/e, nectam mfrequeus est iu Grcgorio. Pr/ctcrea wlitum nec non diu patri ipsa insinuat, fiiios Chlodomeris
ipsis

presbyter ffitus,

Vatr.sii

Opinio dc

niain (XSdU

reno ad Dominum bomsque eapfflosincidens,clericusfactus est hoc mundo mioperibus insistens, presbyter ab adcujusrelattonem Kravii Hactenus Turonensis, Primo inier mortem aliqua sunt observanda.
:

transiit, et sibi

manu propna

suo fuisse superstites,

nec ab

autab

alio

cum regui/m Chlodomem ipsorum nomine udmmi-

patruis occupastratum legatur, nec ab ipsorum autdivisum sitante mortem duorinn et fu-

tum

gam

Clodoaldi. Einc Agathias prorsus ignoravit,

ipsiusaiia quaiChlodomeris et cmdem filiorum paucts dam narravit. Eincccedes illa annis non

filiosa

quibusdam videtur. morte Chhdomeris posterior VII Rerum Francicarum pag. 388 Valesim lib. miserabilis detempore ccedis ita disserit; Ha?c
jugulatio Chlodomeris
facta est post

Chlodomere fuisse retictos, videlicet </>" terduo ex illis cito post pa/rem sublati sunt, ac e.risdiu ignotus latuit. Quapropter adeo non tius usque ad aunum timo, fitios Chiodomeris vixisse anno 52 guo pater ut magis credercm codem
533,
1
.

regis filiorum Luteciae

Burgundiam perdomitam, utGre-

tradunt. Subgorius, Fredegarius et Aimoinus

acta est autem aChildebertoetChlotharioBurgundiaJustiniano Aug. IV et Paullino juniore

peremptos quoque fuisse, nisi eorx/m occisus Chrothildem aliquo temporc eorum constaret S. curam gessisse ; indeque ad annum 5*2G aut 527
est,

videretur

mors eorum remittcnda. Cctcrum Clilodoaldus tuncpuer eeat, forle trienn/s tantum at/t
quadrieiinis, et

Marium sequimur, hoc est, post decennium quam Chlodomeres perierat vel potius post consulatum Lampadii et Orestis anno 2, post Chlodomeris mortem octavo, ita ut insequenti anno, Justiniano Aug. III Cos. Theodovalduset Guntharius, 9 post amissum patrem
coss.,
si
:

adsi/mmum
quo

sexennis, ut natalcs
diu

ipsius figere possimi/s intcr

16

De

fnodo.

an/ium 520 ct 521. Clodoaldus fratrum cwdi

nisi liberatum

et

ceiisi-

ereptus

est,

nihil docet Gregorius }

militer in

esse per auxilium

verisimiliter est

virorum fortium. Subductus

occidebat, et art latcbras aveccivitatem.

spem regni
edurutus^ abjecta illa
s}>c,

ab aliquo e prmei/tihus, quando

anno, a patruis suis interempi esse videantur. Ex quo apparet falsum esse, quod ait Gregorius,

Clotarius
tus est

primum

patriris recondiiiitur.

and ad aliam

cum

jugulati sunt, alterum,

nimirum Theo-

Clodoaldus, non
secuti id

tradit Grcgorius

Ubi latuerit puer ; nec al/i ipsum

dovaldum, annos 10; alterum, puta Guntharium, septem tantum habuisse, ne de Chlodoaldo loqiiar, qui cum esset minimus filiorum Chlodomeris, vix
non videtur
ad/mittetido
1
1

tum sexennis

fuisset. Ita Valesius.

illa

At, si verum esse satis quod hahet bioqraphus, eum aiiquando in Provincia fuisse, et ihi ad tempus hahifasse, vehementer suspicarer, eo abductum esse aservaexposueri/nt.
constaret,

Vcri/m dispiicet mihi crisis

Gregorium
exis-

toribus suis. ibidemque in Gothori/m dititme edu-

ex Gregorio refutantis, parumque probabilis apparet epocha ccedis ab eo allata,

catum

in

spem regni aliquando oblinendi, donec

Malim sane

ea cptate csset, ut

timare ccedem filiorum Chlodomeris sine ordine

demum

temporum a Qregorio relatam, aut finem belli Burgwidiri ah ipso pnvotrupatum. Etenim si omnia consideremus, qum Qregorius narravit intermortem Chlodomerts et secutam deinde totius Burgmidice expugnationem, tam pauca inveniemus, u/ omnia uno anno fie?i potuerint, cum tamen octennium auf decennium intercessscrit. Bethnn istad Hur/jundicum breviter perstrinxit
Gregorius hisce verbis
gunt,
lib. III

vilce statum posset cli/jere. Ea mihi apparet verisimilius, capillos sibi ipse prcecidit, et vitam elegit ecclesi/is/icam, abjecta spe regni. Ha>c autem capillorum

cptatc, ut

depositio, et vitce ecclesiasticai elcctio, sive extra

Erancorum ditionem facta sit, ut apparet verisimilius,sivein locoregni, ubi laiuerat, Clodoaldo
viam aperiebat adredeundum in gratiam patruorum suorum Childeberti et Clolar/i a quibuspos,

sessiones aliquot obtinuit

ad vitam

honeste sus-

cap. xi

Chlotacbadiri-

tentandum.

riusveroet Childebertus in Burgundiam

Augustodunumque obsidentes, cunctam fugato Godmuaro Hurgundiam occupaverunt.

Erpeditioncnt, i/ua Auqustudu/ium cst cuptu/n, anno 525 illigat Cointius : aliaque expeditione

que bonis sufficientibus, tamquam ab exsilio Lutetiam Parisiorum venit, sive ex Provincia, si
ibidemvixit;
alibi in
est,

17 Itaque patruis suis reco)iciIiatus, ditatus- bonisquc ditatus, reduxqw

Parisios,prcsliyter

sive

ex atio quocumque loco,

ordiwi-

si

regno

tur

latuit. Parisiis

totam Burgundiam anno 531 occupatam scribit, secundum Marii sententiam. Si autem vera est
Cointii opinio,
gerit post

presbyter ordinatus

primam

mors filiorum Chlodomeris contiin Burgundiam expeditionem

Clotarii et Chfldeberti; id est, circa

annum

526,

quo cam narrut Cointius. Si vero quis bellum liunjuudiaim una vrprtlilionv unoque anno absolutum credere maluerit, ccedes filiorvm Chtotlomcris a loco suo avuisa cst per Gregorium, ac nimis sero relata : Qregoriivero ordinem in gesti* narrandis more stto secuti mnt Predegariuset Aimoinus.

quod ah Eusebio episcopo factum, ait Vitcc auctor. Consecratus igitur est non diu post medium seculi vi, certe non post annum 555, quo Eusebio Parisiensi episcopo suffectus est S. Germaniis, Ante medium seculi vi cousecratus non
videtur,

cum

nam Euseh/um

consecratus dicatur ab Eusehio: paucis tantum annis cafhedrm

Parisiensi pnefuisse, patctex catalogo antistitum

Parisiensium tom. Yll Gailiw.Christiaiue fwvissimceeditianiscol. 17 et 18. Porroqucr in Vitanum. 9rcfcruntur de cohahitationc S. Clodoaldi CUm S. Severino, si quid iis veri insit, upiios refe-

reutur

DIE SKPTIMA SEPTEMBUIS.

renfw ad tempus
suscepti sacerdolii
,

05
\

quam ad

fiffii iikii

Mabillonius tom.

\nnalium Benedic.1

juventutem aut adolescentiam Sancti : vixenim crediderim Puero aut Adotescenti licuisse in trrritotio Parisiensi degere aut vitce statum eliaere.
iuria sanctUS

76 non modo ecclesiam (Uam Clodoaldi creditfuUse moruutei ium monat kot mn.

tinorum pagina

R,

Presbyter donavit eccleStiS

i.

18 Prceterea donationes Sancti referendee sunt fid tempus suscepto sacerdotio et morti interjec-

tum.
ita

De

hisce ffincmarus
:

in

Vita S.
filii

e.

Glo.lo-

loquitur

Filius Chlodomiri,

Remigii Chludowici*

sedipsum quoque Clodoaldum monachU annu~ merat; utiet multi alii fecerunt, < quibm ahqui anU laudali. Verum illa opinio minus mihi tridetur rrrtti. EOC fh- CaitSO \l<illl, ,,,!,, qui o/ntt/ft monasticam Clodoaldi vitam utcumque insmuantia studiose congessit,

regis,
snis,

nomine Chlodoaldus, interfectis fratribns quos unu cum eo post patris obiturn Chrotildis regina nntriebat, in clericum se totondit
:

audire lubet. Chlodoaldus,

inquit, per riros forteseorum (patruorum scilicet)

etprocessu ternporis vitaeacreligionissuajmerito partem hereditatis a patruis regibus obtinuit.

furori aubductua, sibi ipse capQlos incidit, clbRICtJSQUE, id est. monacliiis, ac postmodum pres-

De qua Duziacum villarn in pago Mosornagensi cum appenditiis suis sancto Remigio ac Remensi
ecclesiae tradidit
;

et villam Ruilliacum in
p

pago

Biturico sancto Dion ysio delegavit. "Villam vero

byter factus est, ut ex Gregorio discimus. In vuigatis ejus Actis HABITBM SACM! RELIGI0N18 dicitur accepisse a Severino monacho, qui tum reclusus prope Luteciam versabatur postea in Provinciam, ubi scilicet patruis suis ignotus de:

Novientum
j.

in

pago Parisiaco, cum omnibus ad

civi-

geret, secessisse; atque inde pacatis

eorum
:

ani-

eam

se* pertinentibus, matri ecclesiae Parisius

tatis,

ubi presbyter exstitit ordinatns, donavit.

In qua villa plenus virtutibus migrans ad Dominurn, inecclesia, quam ipse aedificaverat, corpore
fuit in

mis reversus, apud Novientumseu Novigentum, agri Parisiensis vicum, consedisse ubi et monnsterium construxit, et corpus suum post mor-

tem
vitae

sepeliri curavit.
*'t

pace sepultus.
dicitur de Duziaco villaS.
est

21 ChildebertusetChlotharius... ob Chlodoaldi

it

moiuute-

B
hte douationes

19

Quod

doufitfi,

intelligendum

Remigio eodem sensu, quo Iiuil-

sanctitatem magnis

demum

possessionibus

rio

Sxiijenti

locupletarunt coenobium Novienti, quod ab ejus

structu

cum
'"iitiii
:

monaekishaHtasse

ftgendcc post

susraptum a
Sancto sacer-

dotium.

liacum S. Dionysio donatum est , videlicet ad honorem S. Remigii et S. Dionysii factas esse donationes ecclesiis, in quibus hi colebantur. Remigius enim defunctushauddubieerat antedonationem Clodoaldi, sicnt clarum
aliquot seculis antiquiore.
est

de Dionysio,

Neque

obstare potest

scriptum, quod insertum est Flodoardi Eisiorim Remensi lib. I, tamquam testamentum S. Remiaii.

nomine et corpore hacteuus sancti Chlodoaldi vocabnlum retinet... Illic monachi erant ad seculum octavum ; si quidem synodo Attiniacensi annosupraseptingentesimum sexagesimoquinto subscribit Johauues abbas de sancto Flodoaldo quod de hoc Novientensi haud dubie interpretandum est. Et in epistola Eginhardi ad Gozber:

tum abhatem,
fit

de monasterio sancti Chlodowaldi

Quippe testamentum isiudS. Remigii, quide

mentio, quod

jam dudum collegium

est cano-

donatione Clodoaldi loquens inducitur, manifeste supposititium est, ut variijam observarunt : idque probari potest ex ipsis verbis, qum de Clodoaldi

donatione in eo leguntur. Verba subdo : Duodeciacus vero, sicut a Clodowaldo nobilissimae indolis puero confirmatum est, tibi heres mea
(ecelesiam

nicorum secularium. Hic primus e principibus Francis est tonsus ac monachus factus. nt perniciem vitaret. Hactenus Mabillonins, cujus verba diligenter expendenda sunt. .\t primo observo, duas esse qucestiones, aUeram videlicet, an Sanc-

Remensem

ita

vocat)

perpetualiter

famuletur. Puer revera erat Clodoaldus, ut hic vocatar, quando defunctus est S. Remigius. At pueri decennes non solent tantas facere donationes : Clodoaldus vero, qui moriente Remigio fere decennis esse poiuit, nihil ea cetate kabuisse videtur,

monachus; alteram, anecclesia, ab eo Novienti structa, fuerit camobium monachorum. Secundo adverto MabiUonium perperam ad Chihlebertum et Olotarium detorquere donatus ipse fuerit
tiones,
ditavit.

quibus Clodoaldus ipse ecclesiam suam

inprotd
icta

22 Jamvero prhna MabiHonii probatio ex

cisis capillis videtur peti,
ef vel

guoddonareposset. Quare ex mente Bincmari dicendum est, tam kanc donationem, de qua idem Rincmarus meminit apud Fiodoardum lib. III cap. xx pag. 421, et rursum pag 422, quam duas aut alias a Clodoaldo/owi presbytero esse factas,
.

maxime quia

cle-

insinuii/ii

primo solitaricns factusa S.Gregorio Turonensi diciturtnam liumw th muin per clericum intelligit monaehum. Verum tonsio
ccenobitam
fiiisse:

capillorum nihil probat,

cum

fieret verisimiliter

certe

non diu

ante.

ad regno renuntiandum, cumque clericis etiam sensit usitata. Vox vero clericus adeo non favet
tentice Mabiltonii, ut eipotius noceat. Scio

guidem

III.

ufrum Sanctus monasticam amplexus sit disciplinam, et monasterium

Inquiritur,

exstruxerit monachis.

monachos subinde clericos nominari, maxime guando gradu aliquo ecclesinsttco ins/t/niti sutit, probandum et sic monachi simul et clerici. At clerierat, S. Gregorium Turonensem per vocem monachum, nt tutadiciposcus passim designare eausa set, Clericus, id est monachus. Bac de nolim existimare MabiUonium verbis Gregorii usum esse ad probandum monachatnm Clodoaldi, "''''^ sed ea ipsum sic exposuisse suspicor, quod
ret

Aiiqui Clo-

-pi

eccleverbis Ilincmari oritur dubitatio de

douhium

monachum
fuisse.

Noviyenti a S. Clodoaldo cediest Sancti ficatam scribit, et in qua sepidtum biographus num. 12 asserit, monaeorpits. Nam et sufficiensterium ibidem a Sancto structum vero suo tempore tibus ditatum opibus. Locum Monasterium sancti Clodoaldi

sia,

quam

ex Actis ipsis de vita Clodoaldi monastica satis Quippe Acta kabent, a Severino recluso habitum sacrae religionis impositum ClodoaldOj ibique ab koc monasterium Novigenti conditum, ac servis Dei habitasse, mortuumque ipsum cum de cueulla sepultum esse rn eadem cella. Quin et
constare.

paupcri data in iisdem Actis

fit

mentio.

Demum

WmnwjV,Clodoaldum

disciplinai

eremittease

vocatum fuisse

Novigentl ad CCBnritnum applicuisse, ac deinde qum eremtta nobiticam iransiisse: nec dubitarcm,
prtt/ium

'>'.

DK
prope Parisios,

S.

CLODOAI. DO PRESBYTERO

\ITT0RK
.1.

primum

acpostea

Provmaa

S.

ai

non satia
'!"> i"

probabilia
suitt, ,\rtls

!'

>>>'-

mitku
,

S>llirtl
.

ita tmtntttr

ttmen probabilia, ei impohabitu sacrm religionisper s. Severinum exercitatione prope Parisito, de solitaria ipsius

qumin Actisnarrantur, biam crederem, tiomnia, certis haberem. pm certa omnta, qum in 2$ Verum adeo non credo qum tradunturdeS. Clodoaldo, utpleraque, ActU exiseremiticam ipsius vitam insinuant,nonsaUs de Talia sunt, qum dicuntur

nec fuisset Sanctus,

monasUcam

tpsius vttam du-

vox pro rid or medio mvo. raro usurparetur ecclesiis non plusculum tftffietiam utitur, cella oua auctor magis insinuet monasttcum
cul/atis kaberet,

cum ettam necessario insinuat, incoluerint, eademque monasteria

canonici

et

dc-

cum

domiritium

at ne illa
;

quidem canontcts prorsus

})<>sstnt,

non admtttamus auctor in fine vitm scribit, eUamsi Novigentt. 1 erum, insum eum monachis vixisse Clodoaldum ibi monachum etsi clare edi.risset

fuit hn/sitata

/ta ut

ornnia intcUitji

qum

monasteria et ecclesias nos, de bonis ab eo tunc in

disperUtis,

de secuto

itinere in

Provinciam, qtto

plausus kominum

fugeret, ac

demum quod

de

cucullo ibidem pauperi dato subjungitur.

Hmc

omnia, inquam, non satismihiapparentprobabihmc omnia Ua. Primo enim non satis capio, unde posdidicerit scriptor ille, quatuor seculis Sancto

prmvatorum silentium de monachnht Clodoaldl scriptoris fidei tam dulere deberet affirmationi posterioris. Itaque non bice- tantoque tempore sed etiam parum probabilis appamodo incerta,
retprofessio monastica S.Clodoaldi nec eafieret ad usum certn, licet certo constaret de ccenobio
:

fuisse

cum monachis, antiquiorum omnium

scrip-

terior;cum scriptores plurimi diu ante de Clo&09\&odisseruerint,quiillafacilhmscirepoterant,

monachorum per ipsum fundato; cum

fundare potuerit,

id aliis

sifacta erant Cur Gregorius Vuronensis, Aimoi-

nus, auctores Gestorum regum

Chronici S. Dionysii, auctor

Francorum
S.

et

ipseque ibidem quiete vivere fecit sine professione monastica, prout seculo virginum B. Tsabella Francica in condita ibidem

xm

Vitce

Clotildis

aliique plures, qut varia narrarunt de Clorioaldo,

abbatia. Verum ne construcUo quidem monasteriiadusum monachorum certis raUonibus evinci

videtur.

omnia ad eremilicam Sancti vitam spectantia silentio involverunt? Siguis veUt, ea hisce omnibus ignota fuisse, doceat iile, quo demum modo innotuerint biographo. Prmterea Martyrologium Corbeiense, Wandelbertus et Usuardus Clodoal(liiin annunUant ut presbyterum, nullusutmonackum : idijiic notnndum ia Csuurdo Parisiensi monacho, cum hicSeverini, quem Vitamagistrum facit Clodoaldi, ut monachi etsolitarii mentionem
faciat ad
ttt

26 Credidit qiddem Mabillonius seculo viii monachos fuisse in ecclesia seu monasterio S. Clodoaldi,

E
nec ostemiit

MabiUonius quia conventui Attiniacensi anuo 765 seeulo viii iii subscripszt Johannes abbas de sancto Flodoaldo
:

monasterio
s.

hunc enim

S. Clodoaldi

abhatem

ftiisse

observat.

Clodmldi
iiioitn-

Ejusdem sententice est Cointiustom. V adannum 765 num. 26, ubi recensens et examinnm suhscriptiones laudati conventus,

fuisse

chos

2:j

Novembris.
videtur, quin Clo-

hanc, quce tertio loco ponitur intcr

scriptiortes,

ad subscriptionem abbaium suh-

vartii

>>

Secundo dubitandum non

locum
satis

tionibvs ostenltti

doaldus, postquam mortis periculo ereptus erat,

dcporttitus sit fid

subjungit

Joannes abbas de sancto Flodoaldo, Legendum suspicamur de sancto

securum, longsque

dissitum, ut ibidem educaretur in

spem

regni.

Nam, cum
fjorio
,

ipse sibi capillos absciderit, teste Greidfactum non videtur simul ac patruorum manibus /ibcrutus crat Puer, sed qunndo maturiorc cetate vitnm ecclesiasticam spei incertm et

Clodoaldo, et Joannem huncabbatem exstitisse cujusdam monasterii, quod indioecesi Parisiensi sub sancti Ciodoaldiinvocatione conditum esset. Idcm crediderimt alii, quibus eatenus lubens assentior, qnod abbatem illum Joannem, qui conventui Attiniacensi interfnit, S. Clodoaldi
sterio prcpfuisse, probabilius

mona-

periculosm prmferendam credidit,

Quare

verisi-

existimem. At non

i/ii/r iinn est, inchoatam ab co vitam solitariam prope Parisios, aut ipsum ibidem innotuisse po-

pulo,

priusquam sacros ordines suscipere decrepatruis suis fuisset rcconciiiatus

est,

monnchos nccessnrio inferendos etiam potuerit essenbbns cnnonicorum: alia enim monasteria ernnt canonicorum ; alia
video, ex abbate
esse,

cum

visset, atf/iio ita

monochomm;
alii

alii
.

item canonicorum abbates

igitur consecutionc
in

sed longe verisimilius

extrn ditionem

ipsum aut

latuisse

aut

monachorum Qua

probat

Francorum mansisse, doncc sncros ordinesjam suscepisset, et tunc demum bonapatruorum oenia Parisios
/ii/d

Mobillonius, seculo

vm

monnsterio

S. Clo->

doaldi fuisse monachos, quiaJonnnes ibidem erat

rediisse,

ut ibidem conti-

abbas ? 27 Nihilo firmius est alterum ipsius argumentum, quo observat in epistola Eginhardi ad Gozbcrtum abbatem, quce edita cst in Cotlectione
Chesnii tom. II pag.

presbyter consecraretur, sicque patruis exircfjni

mrrrt iniirm
triginta
Parisiis

uliquundo appetendi timorem.

F
nut
><

Hisce conjecturis ipsa cetas Sancti,

qum annos

ibidem
1\

multum excedere potuit, quando consecratus est, hcumprmbet. Biographus

non
fipn-tis

fuiw srrtilti

monasterio
ille satis

S.

vero
tiiui

cutii

crrorilms,

695, mentionem fieri de Chlodowaldi. Dubitat ipse Mabil

quos lapsusest,

lonius tom. II

Annalium pag. 424 utrum

locits

improbabili relatione, qua Puerum aut Adolescentem regium durissime prope Parisios mven-

tem
///

factt, deinde juvenem in Provinciamiraculis coruscantem; eumdemque Parisiis discedentem,

recteintelliqipossit de monasterio S. Clodoaldi prope Parisios, quia exisUmat epistolom

Eqinhardi datam
nbbatem,
stcrii

esse

ad Gozbertum
/stius S.

S.

Galli

adquem

cura

hominum vitaret, ac eo eadem de causa omnem sibi ipse in hiscefidem eripit prmsertim cum nikil de omnibus Htis habeant
phiusiis

Clodoaldi

mona-

revertentem,

antiquiores.
qUCB
vrt-o

nullomodo spectnbnt. Eqo vero lubens cread alium. potius Gozbertum scriptam fuisse Eqinhardi epistolnm, quam aliud
diderim
S. Clodoaldi

designari

in

Actis mst-

nuant iitam
ejiismonasii

genti condiia ccenobium fuerit

cam,

rflcMus

alio iimdo
fcEpOJlt

examinandum, an ecclesia Novimonachorum, ibique Clodoaldus ipse monachus vixerit, ut vult Mabillonius. Td satis evinci nonpossetex Vita etsi omnia, qum biographus tradidit, procertis
26
Restat

monasterium. Verum quidquid de hisce sit verius, nullum est dubium, quin ccclesia S. Clodoaldi seculo ix, seu imperante Ludovico Pio
,

quando

scripta est illa epistola

in

pOS-

haberemus.
telligi:

Nafn

d,

sunt

presbyteris et clericis in

illo

monasterio simul kabitantibus omnia possent in-

neque enim vox monasterium monachos

temtorio Parisiensi exstiterit ; sed vehementer dubito, anpossessa tunc fuerit a monachis; quod nequeexvoce monasterium, neque ex abbate ci prwfecto legitime potest inferri. Qua de causa lonqe probnbilins existimo, nec monasticam ibi

vitam

DIE SEPTIMA. SEPTEMBRIS,

vitam duxtsse S. Clodoaldum, nec monackos ihidem ab eo cpngregatos, aut postea in structam ah
iofiti'0

97
At/CTOKK J. S

tam

multa suadent
cantobbi/m

monachorum
ibidem non
fuisse,

non fuisse monachos, qui monas/eriitm sanrti Chnh >aldi cum tpso t et post ipsum inhabitarunt, Quippe Servos
Dei ttominat, nuilihi monachos aut fratres.

eo ecclesiam inductos. 28 fpse Vitai scriptor satis innuit,

De

orationibus,jojuniis,e]eemosynis,vigiliis, divinis lectionibus loquitur^ nuspiam de disciplina regu-

in margine notarunt tfrca amum B0& Scec uttima epoeha mmui longe aherrare potest qnam prior: nutia enimdari potestidonea ratio, cur non possit wperfuisse Sanctus usguead annum 580, At probaH etiam nequit, ipstm mul tts annts vixissepost sacerdotium inter 560 et "'> susceptum. Mortuus igitur esse potest ante annum 560 aut etiam post 580. Quapropter mortem

sfensis

aut monastica. Prtcterea ecclesiam suam Sancfus matri ecclesiae, seu cathedrali Parisiensi,
lari

testamento delegavit, teste hiographo. Bincmants vero totam viilam Novientum ab eo ecctesia? Parisiensi donatam affirmat. At si monachos
Novienti congregasset Monaehus ipse, primahaud dubie ei cura fuisset de monasterio suo, nec illud
post

figmdam duxi circa 560 570 aut vero circa 560 oceubuerit, quadraginta fere hahuit wtatis annos ; ein
580
:

lattsstmo
st

modo

non longe ab anno vita? sexagesimo abfuet U 31 Quamvis S. Gregorius scribU Clodoaldum

atHgerU annum

581

abhoc mundo migrasse

que
rat

miracula

<td

bonis operibus insisten*

tam tenue reliquisset, quam videatur initio fuisse mortem Sancti, cum cella vocetur ab ipso biographo, Tandemscriptorum omnium antiquosilentium de monachis, quos in monasterio S. Clodoaldi fuisse volunt neotorici, mihi omnino

qum biographus a viventeClo&oaldopatrata narmodo parum verisimili ; sed etiam prwbet

casionem smpicandi, miracith, post obitum

tem, demiraculis tamen ipehts prorsus silet, eosilentio non solum suspecta facit miracula

BaneH sepufcrum

oc-

rum

ejus

persuadet,
ereeta

numquam

monachos

in ecclesia pcr Clodoaldura habitasse.

B
vt

29 Etenim non satis capto, quo

accidisset, ut

demum

facta yion innotuisse Gregorio, antequam hicconscriberet tertium Historia? suw librum in quo de Clodoaldo meminit. Fieri id potuit, quia Clodoatdm non diu tunc erat defunctus, aut quia
,

fato

credamus

monasterium, quod Princeps regia

miracula non statim post obitum

choata.
satis

ipsius fuere inalii scriptores

potius fuisse

stirpe ortus regisque filius seculo vi in territorio

oratorium,

Quidquid causm antiqui nullum de

Bistoria

fuerit,

factis

quod paulatim
excrevit.

Parisiensi condidisset ac locuptetasset, quodque idem Sanctus post mortem sacro suo corpore ac miraculis ornasset, tam obscurum mansisset, ut nttJIus ex eo prodierit abhas aut monachus, qui
vitce sanctitate,

ad sepuicrum
dubhtm, Frcde-

S. Clodoaldi miracutis rcliqttunt

garius in

Francorum epitomata cap.

xxxix
detur,

sic

habet: Chlodoaldus ad clericatum ton-

eruditionevc

aitt

rebus gestis incla-

dignamque vitam gerens transiit. Ad cujus sepulcrum Dominus virtutes dignatur ostendere.

nullumproferatur diphma, quodin gratiam monachorum illud inhabitantium a Francia* regibus sit datitm ; mdlus usque ad scculum decimttm sit scriptor, qui monachos S. Clodoaldi
ruit
;

umquam nominavit, licet de Clodoaldo ipso ut sancto presbytero plurimi meminerint. Quare longe vcrisimilius mihi apparet, ccclesiam illam,
quam
Novienti condid.it, fuisse oratorium, in quo
Sancttts solitudinis

32 Aimoinus Floriacensis Uh. II cap. xn de ita scrihit: Qui postea clericus fectus, presbyterqueordinatus. digneestconversahis, et Clodoaldo
vitae

facta diuque

continuata.

finem sortitus
coelo

Noviento
declarat.

villa

territorii

Parisiacae
signis

urbis sepultus,

multis miraculorum
In

se vivere

Chronico
III

S. Dionysii

apud Martinum Bouquet tom.

amans sibi
:

domesticisque suis,

ac forsan etiam populo in viciuia habitanti, divina celebravit mysteria illud vero oratorhtm, Parisiensi ccelcsia> cum villa ipsa donatimi, paulatim

Scriptorum rerum Gatticarum pag. 188 de Clodoaldo ieguntur veteri Francorum idiomaterelata, qucc huc transfero Latine : Clodoaldus tertius
liberorum, qui caedem

duorum fratrum

viderat,

per concursum ad corpus Sancti excrevisse in ccclesiam paroecialem ac coltegialem, prout villa

multo attentior fuit ad vitam sibi conservandam quam ad regnum suum requirendum. Evasite
periculo isto

Novientum
excrevit.

in

vicum ac tandem

in

oppidum

proborumquorumdam
vita?

auxilioviro-

rum, quos

ipsius ceperat commiseratio.

Deinde

sacratus fuit presbyter. virquo

tionis sanctDe. rio Parisiensi

ac conversa-

Mortuusest
in villa,

ct sepultus in territo-

cujus

nomen Novigenipsius

tum.

Miracula,

quae

Dominus deinde

IV. Annus emortualis incognitus: miracula ad sepul-

gratia operatus est, ostendunt

eum ad vitam
:

crum
et

facta: corpus fortasse

translatum perpetuam. Consentil de Mirarulis Ckronicon Virdunense ibidem pag. 35G ateasingulatim relata non invenio. 33 Abbo monachus S. Germani in Opusculo
metrico de obsidione Parisiensi per Normannos
lib. II

Corpusseculo
IX

aliquando Parisios delatum,

detatum

Novigentum relatum, ubi

conservatur.

mentionem de patrocinio a forsan fuit Parisios metu S. Germano, cujus corpus ad urbem fuerat delaNQrmannotum, Parisiensibus prcestito; atque uno loco rum: S. Marcellum etS. Clodoaldum adjungit apparenti S. Germano, ita ut S. Clodoaldus ab illo scriptore
crebram
facit

testeque obsidionis oculato inter dcfeusttres

ttrbis

Annus cmorinnlis ignotus

\

Quamdiu
,

sanctus Presbyter

Novienti vixe-

Parisiensis fuerit habittts. Hinr

I).

canonirus Leecclesiasti-

quoque anno ad beatam transierit virit tamf incompertum est. S. Gregorius Turonensis ait mortuum fuisse, dum scribebat, vergente ad finemseculow at neque ipse, neque Fredega;

heuf

in Dissertationibus
et

ad Historiam

cam

civilem Parisiensem /xtg.

L32 suspicatur

corpora SS. Marcelli ei Clodoaldi eo item temporc adurhcm delata fttisse, sicut corpus S. Ger-

ritts,

uequc atii scriptores medio a*vo secuti ullum assignant tempus. MaMllonius aliique ipsum secuti mortcm fixerunt circa annion 560
mortis
:

mani. Hanc suspicionem, ob grassationes Nor-

mannorum

valdc

vcrisit/iilrin,

laudatus scriptor

Castetlanus vero et auctor Martyrologii Pari-

Septembris Tomus

III.

confirmatex Ms. quodam Pastorali Pariensi, in quo testatur hahcri compilatiunrm riuntantm ln13 chadi

98
AliCTORB
J.

VTTA

S.

CLODOALDI PRESBYTERI
jerunt reg namundi demusvirosgloriosos,qiuvic
'

anHstitum Parisienstum chadi et Erchanradi II

vero dictis chariis prtsfixa in prafatiwcuia

S.

compilatoritws,

qw

tempore Caroli CrHsst seu

memoraKr
sicnsi
rii

ohsidionis vinebanl, affirmar,, conser-

quivicerunt,nonquivict contrariasibiScriptura,qudicitalioloco:Non vita sua. Qu auteffl ante

laudes

Non estenim

hominem

in

cathedrali Panvata eoiempore fuissein ecclesia corpuro Sanctorum MarcelU et Clodoaldi

mortempropterincertoscasuscaducsaviteaprohibet,postmortemjubetlaudare. Modo secun

laudibusextollamusejusexcellentiamsanctitatis,

m oliis

Itnc

non spectantibus.
1

$td modo con-

idmagis 84 DeS. Marcelto Parisiensi episcopo

examinari poterit od dicm
iitw.

srnntur
ttclesia

in

Xorembris, quo

co-

Quod
illa

vero spectot

ad

S. Clodoaldum, trons-

&, Ctodoaldi.

mihi prohahitis admodumapparet. Cerlatio tum tamen est, sacrum illius corpus non mansisse S. Cloin cathedrali Parisiensi, sed adpropriam
avedoaldi ecclesiam fuisse cito relatum, si inde

ctum fuerit. Non omnes scriptores medii ani mque ac noterici, pauds cxceptis, corpus Sancti
testantur conservari in ecclesia collegiah oppidi BreuS. Ciodoaldi, in quaprimum fuit sepultus.
lius

emensun tentatlaudatum. Laudemus post securum laudemus victorem, sed periculum jam ejus postquam venit ad triumplmm. Operum magnifleemus merita jam in tuto posita securi verbi Dei qui galea spei et scuto fidei et gladio hostem infatigabiliter contra antiquum tamdiu ejusque armatus incessit, quousque, eo devicto pedibus prostrato, meruisset accipere palmam
elatio

laudantem quando nec adulatio notat

neo

'

in

Ms.

Ijiu-

dem

aeternaj remunerationis.

2 Illius ergo,

quantum possumus, omni

in-

et

imttandi:

in

Anquititatibus

Parisiensibus
ipsius

lib.

IV

pag. 1169 testatur supra tumulum morenigro tncisum fuisse epitaphium, quodmendose edidit. Iliud nobis missumest ita scriptum.

etmar-

viam ad

stantia vestigiis insistamus, quibus per arctam rnntnr obvarta coeli latitudinem festinans, qua eum hominum stndia.

hi nos mise-

sequereraur, ostendit. Hodieoptatam vocem laudabilibusoperibusadquisitam audire meruitSalvatoris ore prolatam

lis,
:

Artubus hunc tumulum Chlodoaldus consecrat

[almis,

Euge serve bone

fuisti
fidelis,

et fide-

quiasuper pauca

super multa

Editusex regum stemmate perspicuo. Qui vetitus regni sceptrum retinere caduci Basilicam studuit hanc fabricare Deo Eeclesiaeque dedit matricis jure tenendam
Urbis pontifici quique foret Parisi. Saussayus aliique scribunt, miracuta ihidem Sanc.ti patrodnio palrata fuisse usquc ad sua tempora,sed nullum exponunt. Cctcrum nccesse non est refutare crrorcm licncdicti Gononi ct atiorum,

intra in gaudium Domini tui. Acceptumenimtalentumretulitgeminatum.Jam per fidem gratia salvatur, gloriam Domini spete constituam,

culaturtransformatusirieamdemimaginem.Jam enim hyems pressurarum transiit, et imber tribulationumrecessit/jamindissociabilitereeterno

Fonti inhaerens, iuebriatur ab ubertate
Dei, et torrente voluptatis sua? potat

domus eum Do-

minus, et bibit perennem jocunditatem juxta

sui

qui crediderunt corpus

refert ctrcfutot
dia- lih.
I

modo
in

scrvari Parisiis
,

capacitatem.

Nec nostrarum

obliviscitur

nec iubct attingere insipidam fabcllam

quam

miseriarum,

cum semper

claro intueatur lumine

Annolibus Iiurgunpag, 45. Sed Acta debitis annotatis

Paradinus

castigata subjungo.

omnia Videntera, et aBquojure disponentem ac moderantem. A summo usque ad imum statum creaturarum atque ex alta arce respiciens ima
terrarum, reges tremendos, quos innuraeri populi metuunt, cernit velut exules tyrannos. Mi-

VI
Ex

TA
cum

seratusque errores humanos, clamat compatientisaffectumiserantis: infelices etmisericives,

quaitis
?

Non

estbaec via,quEedueitad patriam,

editione Mabillonii

sed qu;e ducit ad impia tartara. Redite praevaricatores ad cor, relinquite vias erroris, et vivetis.

Quid extra

quaeritis, obtusi caecitate

mentis,

Mss. collato.

intra vos positam perpetuitatem beatitudinis? Si bene qu^rere vultis, intra vos quaerite, ibi invenietis, ubi invenit qui dixit
:

Haec recordatus

VR/KFATIO MOHALIS

sum

et effudi in

me animam meam, quoniam

transibo in locuni tabernaculi admirabilis usque ad domum Dei in voce exultationis et confessionis

San-ti post

Dies

laetiti et gaudii

mortem lnuttuiuti

urbi

summa

adest praecipue vestrae devotione celebranda, qua ve-

ubi estveralux luminis, quam non possunt fuscare tenebra3 erroris. Hanc quicumque videre
:

nerandus

Christi confessor Clodoaldus vincuiis

corporeaa fragilitatis exutus adire meruit gaudium ternea beatitudinis, angelicis spiritibus
sociatus, ut mortalitatis

quorum munditiam tempore su studuit habere in terris, eorum con-

sortio sine flne frueretur in ccBlis. Cui prasstante

gratia Salvatoris hodie factus est demortenatalis; cui initium vivendi deditfinis viiacui
[ait

tem Hascvia, ambulate in ea, neque ad dexteram neque ad sinistram declinantes. Hjec via
:

meruerit, candidos solis radios negabit. Ibi invenietis et audietis Christum dicentem Ego sum lux, ego sum via. Sed si aurem cordis apposueritis Prophetam longeante b nov gratiaa tempora pncconantem, et post tergum monen:

dequa

procul

ut

regio egestatis,

a\

Paulus, vivere Christus fuitjcui sine

vita

aberrasti, et factus es tibi ipsi quando dissipasti patrimonium

:

Meritoergo satiatur in boms desiderium ejus: quiadumin haccarne viveret, mundatum est ab omni iniquitate et malitia cor ejus, Digne jam versatur ejus vita mjrabihs m memoria hominum, qui merito
fuit.

Chnsto

non

quod dederat dulcis Pater porcos pavisti de Hierusalem descendens in latrones

et

quietmm

incidisti

dcspoliaverunt te, et plagis impositis abierunt semivivura te relinquentes. Sed non rehquit miseriam tuam misericordia

san-

Samaritani

ctitatis transiit
et

ad gaudium angelorum. Merito

laudem sanctorum virorum mandat nobis ha-

qui factus est nobis sapientia a Deo, et justaflcatioet redemptio, qui

illius,

bereScripturadivinitusinspirata, dicensLau-

peccata nostra pertu ht in corpore suo super lignum, ut peccatis mortui,just)ti3evivainus. Qui dicit nobis Currite,
;
:

et

DIB SBPTIMA SEPTEMBRIS.

ego perducam. In qua juatitia viventes, positi sumus in via ad patriam redeuntes, et ad Hierusalem coelestem, quae aedificaturut civitas, cemeantes, cujus participatio est in idipsum.
et

W
,

rum, quos elegit ante mundi constitutionem

denunciat Apostolus liberam et matrem omnium nostrum, cujus civitatis conditor et artifex Deus. Quae, ut Apocalypi Iegitur, non

Quam

quiaspem vestram

ut essent sancti et immaculati in conspectu ejus. Absit autem a vobis ideo deeperare de vobis,

in illo habere jubemini etnon Maledictus enim omnis, qu j confidit in homme, et a Domino recedit cor

vobis.

d.ctus

egetlumine solis, sed Dominus Deus illuminat eam, et lucernaejus est Agnus. Cui suspiramus
nolentes expoliari, sed supervestiri, utabsorbeatur quod mortale est avita.
tttulluijue

autem

Dommus
in

m peccatorum damnabihum remoramini delectatione? Apprehenvero adhuc

dite

Dommo. Quid

ejua Henequi confidit in Domino, et erit fiducia ejua quia bonum est confidere
vir,
:

ex
in-

dounonum
sidiisperiattla,

3 Sed in hac justitise via, qua imus, plurimae insidise et laquei ingeruntur nobis a desertoribus

saluberrimam salutem et diaciplinam

servite

Domino

in timore

ejusdem sacra?

militiae

Deus peccantibus

angelis sanatae, quibus non perpecit, ut ait Petrus,

sed rudentibus inferni detractos in tartarum, in judicio magni Dei cruciandos reservavit. Quare
sicut leo rugiens

more. Et nolite praesumere de vobis, nec velitis glonan quasi de operibus vestris: sed qui glonatur, non in se glorietur sed in
Dotnino ,qui dedit vobis et velle et posse. Cui dicimua cum Propheta: Omnia opera nostra operatus est in nobis. Et ideo in nullo gloriandum
,
,

et et exultate ei in tre-

circumeunt quserentes, quem

:

devorent, ut a via veritatis abstrahant. Contra

quando

quos bellum inexorabilenobisestagendum

quia

non est nobis conluctatio adversus carnem et sanguinem, sed aversus mundirectores tenebraspiritaiia nequiti in cceleergo deficiamus in eorum conflictu, et capiamur eorum laqueis, paratur nobismensa

rumharum, contra

stibus.

Ne

quia non est in potestate nostra cor nostrum et nostrae congregationis, sed a Domino gressus nostri diriguntur, ut viam ejus velimns. Hoc crediderunt, hoc egerunt quicumque ab initio Deo placuerunt e.
est
:

nostrum

nihil

flfr.

irrtiii,'

in via ejus* nostrse

peregrinationis, variarum

ANNOTATA.
E
a Qu<z uncis inclusa sunt, edithni Mahillonu ex Ms. addidi,
b In Ms. legitur: Prophetam a longe novae
gratiae

hujus

opum referta deliciis, omne habens delectamentum et suavitatem omnis saporis. Sed prsefinita et praescripta estlex omnibus accumbentibus. Ad mensam magnam, inquit, sedisti: considera,
quae apponuntur
tibi,

tempora praeconantem.
Sanctis congruere possit.

sciens

quoniam

talia te

oportetpraeparare. Ecce autem elaterehincinde palam, hinc inde plurimae latenter insurgunt
vanitates et mortiferae suavitates et delectationes.

c Hnctenus prmfaiio nec indocta nec inelegans;

sed

qum omnibus

Sedquid

dicit

Psalmus? Narraverunt mihi

ini-

qui fabulationeSj sed non sicut lex Dei, quae dicit: Nolite diligere mundum neque ea quae in

CAPUT
trum
dia
et

UNICUM
qua
feliciter

mundosunt, quia omne quod Lu mundo estconcupiscentia oculorum et superbia vitae. Continete ergo vos ab immani feritate superbiae, et
ab inerti voluptate luxuriae, et a curiositate falsi nominis scientiae. Videte ne decipiamini nec fallamini.

Stirps Sancti regia: caedes fraipsius

,

iiberatur: pia ejusdem stu-

Optimum

est

enim gratia

stabiliri cor,

opera
in

consfructio

non
eis.

escis, quae

non profuerunt ambulantibus in

ecclesiee,

Nolite vobis inaniter promittere diuturnita-

qua

mortuus

ifinr

taicmla
monet

tem vitae. Quae est enim gloria vestra? Vaporest ad modicum parens, deinceps exterminabitur. 4 In hac via ambulantes tenete justitiam;

sepelitur.

per Dci tjratititn

quam cum
dam,
tria

nobis proposuisset Salvator servanin executione ejus proscilicet,

Hoc mente
ad

et iste sanctus

Pater noster indubitabili

tantummodo
orationem
;

auctor.

credidit, et verbis docuit, et usque stirps Saneti finem suis operibus servavit neque enim rtgto: ocdso
:

eleemosynam et jejunium in oratione monstrans omnes regulas sancti desiderii tota enim vita veri Christiani sanctum est desiderium in eleemosyna omnem
secutus
est,
; :

aliter posset esse sanctus

cujus prosapiam V atre > cum

sit

generis, quamvis bene nota

omnibus, vobis

fratriljits

edu-

huic paginaa duxi inserere et ab ipsa ejus pueritia insignem pietatem et morum probitatem uarrare. Traxit autem genus ab alto sanguine regum.

catur,
ii

benignitatem et beneficentiam ostendensindandis beneficiiset ignoscendis in se delictis abaliis

commissis,

quam primum
:

a semetipso
:

debet

omnis accipere. Scriptum est emm Miserere animae tuac placens Deo in jejunio vero insinuans
dis.

Cujus avus Clodoveus regnum Francorum nobiliterregens, i>ulchre disponens et ordinans, cum Parisius cursu vitae su;e explcto finem vivendi
fecisset, reliquit in

regno conjugem vocabulo

omnem

corporis castigationem,

quae

fit

maxime ineunctispassionibusanimaecomprimen-

num vestrum monentem

Attendite quasi in praesenti posito Patrovos, et ad percipienda

filiis />, Clhotario videChildeberto, atque Chlodomero c, quibus dispositis portionibus divisit monarchiam sui

Chlotildem

cum

tribus

licet,

principatus.

Sed

Chlodomerus

genitor hujus

exhortantemperpetuapraemia: Estote sicutego; nolite causari de fortitudine. Undeegopotui, et vos, si vultis, potestis. Neque enim ameegoquidquam potui: posse vero meum ab illo fuit, qui
dixit: Sine
estis,

sancti confessoris Clodoaldi, cui sorte cesserat

Burgundia d, non multo post defunctus,

tresrehquit
filios.

et ipse

me

nihil potestis facere. Si qui ergo

quiad perfectionem tenditis, perseverantiam in bonis operihus a Patre Iurainum quoatque hoc agendo tidianis precibus poscite, confidite non vos essealienosabelectioneelecto-

vocabatur Theodaldus, alter Gontarius, tertius vero isdem Chlodoaldus. Quos regio more et cultu nutriebatet instituebat eorum aviajam dicta regina, cupiens
iiiuis

Quorum

eos loco filii in festigium sublimarc regni. Sed spe suafrustrata est fraude.filiorum de innocentium caede fcractantium. Denique cum Childe-

bertus

100

VITA

S.

CLODOALDI PRESBYTERI
potuit

antiqui serpentis bertusresideret Parisius, suasu fratris defuncti inyaderet at regnum

instigatus,

onmipotentis proterepenn. nutu De

ibrtium / do maii.bus et auxiliovirorum Quorum etiam opeadjutus,
patris'

Ctus

sionis

possideretjdim germano ractioms et et injuste aecersivit sui participe, mittens clam sceleris tunc temporis Suesfratrem Chlotharium, qui Pariurbe morabatur flagitans quatinus
;

crudelium liberatus.
heres
HBCUli
tinctis

duobus

patruo m, solus est institutua a blaiuhcnt.s fratribus. QUl tnaJe

felicitatem

a-

inanem

velutimmane naulra-

sius venire celeriter

non

differret, ut

una

positi

inet utilitatibus sibi congruentibus germani, qui tunc vita sisterent, et regnum tilii vero llhus excesserat, inter se dividerent gladio velutimbellis manus infantilis atatis, aut

commodis

misericordiam
insistendo,

ad asterm Regis n-ium magis vitare studuit, et pertingere misericordise openbus

quam sub regionomine

terrense pro-

necati, aut certe piebeio

tegmine obscurati atque

Repente sneritatisdeviare a patria mterni patns. >pei despicit, sordent illi fulitaque regalem pompam metalla, contemnitur gurantiaauri argentique metana, ci
pulchritudo gemmarum, vestes auro institueholosericserespuuntur. Intereacor ejus divinis institutionibus, Ut batur et formabatur temvilescerent illi omnia quaecumque videntur
textse et

'

Jf*. raoris

um

iisdem a

patniis suis
dofo raptus,

hoobumbrati manerent. His Ule auditis, ruptis modulis * celerrime advolavit. rarum prmfetus Childe6 Sparserat autem subdole in aures populares, ob falsos rumores
,

bertus

lioc

solummodo mutuura coiloquium habere voduos

frafcres,

luisse

quatinus

filios fratris

suos

nepotea facerent regnare pro patre.

sius

Unde

et ce-

qujecumque nonnulli homines*pro Viro ingenti deputant lucro, jam sorduerant detrimento n. sancto, etmaximodeputantur
poralia,
et
li8 Sacrorum frequenter fruebatur lectione brorum,quorumsensus mysticos animi acumine discernens, et alacritate intuensatque intellectu

nl. hunniniiii

Virtutcs
Saiicti,

Parilerem nuncium dirigunt ad matrem, qusa eratea tempestate, rogantes eam ut pueros mitteret sine dilatione, ut ab eis mitterentur, vero vel sublimarentur in regnum patris. Regina
hilaritate perfusa,

ignara doli et simulationis,

stipatos,

pascebatur sacri verbi edulio et lambebat dulcia mella. Quam, dulcia, inquit, faucibus meis eloquia tua, super mel et iavum. In divina laude

confestim misit pueros plurimis obsequiis fultos,

puerorum illis famulantium prorumpcns in haec verba Non me reputo amisisse fllium, si istos parvulos videam in regno
et caterva
:

ejus constitutos.

Mox

vero ut ad patruos vene-

E chorispsaIIentiummagisvolebatinteresse,quam * Ms. illtcito illecebrosa verba virorum inlicite audita perciquod illi jure auditu pere. Patrimoniumnamque*suum * al. in Ms. hsereditario obvenerat a patre ditissimo, lauda*

runt, a sibi obsequentibus et nutritoribus separati

lentissimus nuncius

Bunt; atque ex industria procuratur trucunomine Archadius /, qui

curabat distribuere, non surdus auditor neque segnis exsecutor Dominicorum praeceptorum. Ubi cum quidam
bili

liberalite indigentibus

itaque

pergens ad matrem ferret evaginatum gladium et forcipem g. Mox vero ut venit, juxta prae-

dives quassisset consilium a

percipiendaa, et
ille

proposuisset
ille

Domino aeternse vitae mandata veterespondisset omnia

perfectus esse,

ceptum donnnorum ostendit reginae signa terroris,

risservanda
illa se

legis,

atque
:

et perculit

eam

terrore
filii

gravis nuncii,

custodisse. dixit

Si vis

dicens;

gloriosa regina,

tui

domini nostri

vade, vende omnia, quse habes,

bus, et habebis

magnopere scire volunt, quid de pueris censeas agendum, et volunt sibi ocius nunciari, utrum tonao capita /* velis eos vivere, an gladio vitam
prassentem terminare. Haec
rabili
illa audiens intoleanimi dolore sauciata, velut in extasi rapta, ignorans nimia tristitia quid diceret, ait Sa:

lius duco,

j
f

melius mihi videtur eos vitam

finire,

et da pauperithesaurum in coelo, et veni, sequere me. Sed non iste, sicut ille, tristis recessit. Nuuc vero illic scriptum, quia hilarem datorem diligit Deus. Propterea corpusculum, quod regio cultuin bysso et purpura enutritum fuerat, vilis indumenti asperitate donabat; et qui dudum dormire in pluma praa nimia teneritudine nesciebat, super

<(

hanc morte

quam

incisis crinibus vi/.

nudam humum

tectus cilicio dulcem

ventes degeneres et ingloriosos videre

perversi animi

Sed

somnum

capiebat,

castigans juxta Apostolum

ille

dunim

detulerat

subsistere,

homo, qui tam execrabile ac mandatum, non pertulit tamdiu donec regina sedata mente poscenti
;

seipsum, et servituti subjiciens in fame et siti, in frigore et nuditate. Omnesque terrenarum

rerum delectationes a corpore

congruum daret responsum sed rediit celeriter nuncians matrem decernere, quod ipsi de pueris
h
tis

et animo gratia Dei seprgeveniente et subsequenteresecans, satagebat juxta eumdem Apostolum dives fieri in

instituerant agere k.
7

operibus bonis, ac thesaurisare

Chlotharius
vociferante,

sibi

vctisis,

Mox

ergo

unum apprehensum
Quo

fundamen-

nlioruin Qpe

puerum
cultro

elisit in

terra, defixoque in latere ejus

evadU,

crudeliter interfecit.

frater ajus pedibus Childeberti prostemitur, ap-

prehensisque ejusgenibus, cum lacrvmis aiebat: Succurre piissime pater, ne ego peream sicut
periit rrater meus. Flexus vero ad misericordiam Childebertus, et respersa lacrymis facie

futurum, et vivere in hoc sa?culo juste etpie, ut apprehenderet veram fidem. Quee retro sunt, oblitusquidem, in ea vero, quae ante sunt, extentus currebat ad palmam superns remunerationis, cupiens comprehendere Christum, a quo jam ejus misericordia erat comprein

tum bonum

ait

Peto, frater earissime, ut concedas mihi

ut non differara,
jusseris pro ejus vita dare. Ille vero con-

hiijus vitam tua benignitate,

quffl

hensus. Sed et variarum contemnens delicias escarum, inagone isto theatrali vilioriset grossioris cibi o esu sustentabatur potius quam reficiebatur.

viciis
:

eum

adorsus, ait

commotus amaritudinis

monium suum studens

felle Nisi istum cito a te repuleris, pro eo morieris. Qui statim ejecit a se puerum madi-

9 Et ut peritus et doctus negotiator merci- quiS.Seoerini ampliare, parvipendebat redusi discipulns factus
dicituv
;

dum
Sed

laorymis, non ferens animositatem fratris.

ille

ut

pranitentiam

immanior immanissimo, non gerens jam a se patrati sceleris, hunc quo-

vilem et abjectam rem dare et pretiosam emere. Qui reperiens bonam margaritam et thesaurum absconditum in agro diviuarum Scripturarum,
dedit omnia, quaehaberepoterat, nihil sibi reser-

que sicut et priorem vita pnvavit.

futuri judicii et

vans, et comparavit.
claritatis illius

immemor

terni ignis. Tertius autem ad simUe exitium quajrebatur Chlodoaldus, sednon

Prse amore dulcedinis et repente viluerunt, qua3 prius dul-

stercora.

ciaetjocunda videbantur, et sestimata sunt ut Contemnitur mundus fallacia et deceptione

DIIS

SKPTIMA SEPTEMI5RIS.
ejus reditu,

101
'

A
fortc defe-

ceptione plenus, desiderantur

habita, congre-

quorum

nintiir

gata sparguntur necessitatibus indigentium, ut justitia ejus maneret in sseculum, cornu ejus exaltaretur in gloria. Deinde ex integro certans
expoliare veterern
interius

olim cordfl iiimium fue-

D
eonda -

rantde ejus

abscesflu moesta. Excipitur itaqoe

hominem cum

actihus suis et
creavit
in ceila

induere novum [hominem] eum, qui renovatur

eum,

abiit

secundum imaginem ejus, qui ad beatum Severinum jd, qui

contemplationi
divinae

populorum etdignus sacerdo- ^imin^m tio adclamatur voce cunctorum. Quem Eusebiua tepeUtur. ejusdem urbia episcopua ordinavit Preebyte- ai. quanUnn u rum annucns voci ekriconim et precibua Parisius morantinm, dignum judicans, ut qui jam semetipsum exhibuerat hostiarn viv;,,n,
rnira exultatiom-

reclusus

placen-

pro

viribus

tem Deopercontritionemet devotionem

:

fervere q plurimorum vociferabatur, poscens ab eo sibi habitum saerffl religionis imponi, in vultu quoque, manu ejus immutari per tonsionem
r. Cujus devotam petitionem praefatus desideranter curavit implere, intuens eum divino amore plurimum servere. Sumpto itaque

capillorum

mentis, constitueretur minister salutaris et vivifici Sacramenti ut quos verbo et operibus abstrahere conabatur a satanae faucibus, ab eodem trucu-

lento hoste ereptos

reficeret

divinis dapibus.

santitatis cingulo et sacro militiae indumento,

velut propugnator fortis intra castra seterni Regis non trepidat Divina potentia adjutrice

cum callido hoste singulare certamen inire. Cujus

validas vires ideo fortiter fregit, quia ex toto operibus et pompis ej us renuntiavit, eligens squalore et inedia pro adipiscendis supernae felicitatis

Condidit praeterea monasterium x in ioco, cujus olim vocabulum fuit Novigentum, nunc ob insigneejus meritum sanctitatis vocatur rnonasteriuin sancti Clodoaldi, cujuset nomine pollet et merito quod et sufficientibus ditavit terrenis
,

opibus, et congrua habitacula sibi et servis Dei

secum morantibus, sed

in

reliquum

vum

suc-

cessu generationum pro salute

animarum sua-

rum Deo
clesiae

militaturis aedificavit, atque matri ec-

gaudiis

momento temporis

afftigi

quam

pro

al.

cruciari

B
indeque
profectus in

momentaneis illecebrosisque delectationibus perpetuis tormentorum incendiis concremari." 10 Igitur postquam thesaurorum copiam invisibilii

ejusdem civitatis, videlicet sanctae Mariae perpetuo habendura testamento delegavit. Ubi
suae

etiam ipse statuens prasstolari terminum vitae cum plurimis y quos metus gehennae tert

Provindam,
ili ntiraculis

modo, praeceptumsecutus Salvatoris, in coelesti thesauro reposuit, postquam agrorum et vinearum possessionescumsuiscultoribusmonaatque ecclesiisChristiperpetuo profuturas testamente firmavit, terram se computans et cinerem, et vilem se statuens in oculis suis, ut
steriis

ruerat, et ccelestis patriae amor aniraaverat, ascensiones in corde suo disponens in lacryma-

rum valle, cupiebat

de virtute in virtutem ascendere, insistensorationibus,jejuniis, eleemosynis.

raereretur

vigiliis, divinis lectionibus, ut

Deum

deorum videre

in Sion.

His igitur exercitiisdi-

esset pretiosus in Dei oculis, deliberavit apud se plausus hominum sibi faventium et opus
,

vina gratia praeditus, ex revelatione divina scire meruit vitffl suae transitum cujus ultimam ho:

praeclarum tantummodo divino amore patratum vanis ethumanis laudibusextollentium, devitare

et declinare, et

ram

leetus praestolabatur, cupiens dissolvi et esse

cum

regionem longe positam, quae

Christo. Migravit ergo a corpore septimo Idus Septembris, recipiens coronam meritorum,

Provincia

nuncupatur.adire, ut ibi quasi ignotus

quam

et reddidit

illi

Sed quia non potest lucerna latei*e, nec possunt eam tenebrae obscurare, cum eas suo corusco lumine
servire.

in coepto proposito posset

Deo

dex. Cujus corpusin

Dorainus pro laboribus jueadem cellasuramo honore

fide petentis, praestante Christo, cui potestas, honor

humatum

est, ubi suffragantibus ejus meritis

completur votum ex

noverit pellere et fugare, positus in

eadem

re-

Duminonostro Jesu

gione magno emicuit virtutura fulgore. Deinde precibusfugabatdaemonesdeobsessiscorpnribus,

aperiebat ora mutorum, reddebat csecis visum, surdis auditum, claudis gressum, et cunctis ex
fide poscentibus Dei clementia

etgloria in secula seculorum.

Amen.

ANNOTATA.
a Bisce verbis auctor innuit,
se

impetrabat opera

ex sanctitatc

sanitatis.
inctaruisse

11

Sed nec

illud

duco tegi

silentio,

quod

cla-

Clodoaldi conjecturas subinde formasse ad mores ipsius dcscribendos.

ruit ejus dono.

orationis, pauper quidam eleemosynam ab eo sibi dari poposcit. Vir autem Dei, cum in praesenti non haberet, quod indigenti daret, cucullam qua indueba-

construeret

Cum domum

in parte praefatae regionis

imum
num.

b Tres cnumerati erant Chrothildis filii. At Clodovci cx alia filium, videlicet Theoderi-

venit, et

cunij omittit auctor, ut notavi in

7.

Commentario

Porro gesta Clodovei videri possunt apud

Vita vero

historiographos :

S.

Chrolhildis aut
cst

'

al. intravit

Qua pauper accepta recessit, et in domumcujusdam fidelishnspitandi gratia venit.* Qui cum se post .cibum et potum sopori dedistransacta parte noctis, paterset, magna jam familias de nocte surrexit, acdomum suam claro
tur, dedit.

Clotildis ejus conjugis

apud nos data

addiem

3 Junii.
c Chlodomerus vocatur ab hoc auctore, apud Turonensem Chlodomeris, ct alias Chlodomeres. Erat uatu sccu/idus Ucet hic ultimus po/iatur. d Xo/i Burgundia, qum necdum Francis paref

lumine splendere
<(/.

vidit

qui

illico suae

conjugi

vero
dixit

excitatae a

somno narrare
,

curavit. Illa
*
:

autem

bat,

al.

rem
est,

inusitatara intuensdicit

Aliquid muneris
eis requisi-

meri.

scd rey/ium Aurelia/te/ise obtigerat ChlodoAt Burgu/idiam Sigismu/ido et Godomaro

divini

peregrinus hic

qui a nobis susceptus

secum detulit Qui mane ab

retulit

regibus Burgundionibits eripere tentavit: sed capugna contra Godopto ct occiso Siyismundo,

Pmisios reversus, presbyter-

muneris a tus, sancto Viro t acceperit. Quod factum in illo loco in laude omnipotentisDei vulgi ore circumquaque est diffamatum, et celebri sermone vulgatum. 12 Talibus charisraatura donis a sancto Spiqualiter cucullam
loco
ritu honoratusrevertiturParisius. Cui urbi

624 occisus est. e Acceperat ChUdebertus rcgnum Parisiense pro sua portione, ideoque dolos hosce faciiius
a/i/io

marum

potuit coucinnare,

postquam ChrotMldis regina

jam

nepotibus suis Parisios venerai. Cloiatius Suesvero metropolim regni sui habebat urbem ex qua advoiavit, simufatque audivtf sio/tensem,

cum

que ordinatus,

continuo gaudium

ftt

Deo gratias agentium pro

fratris sui filios Parisiis capi posse.

f

Arcadias

PRESBYTERI VITA S CLODOALDI

102
f

irca

dP ri

Thcodoriei eral ; ideoque ex verniam, qturn fugere. Post coac/us est ad Childebertum vernia vetisimiliter Ghilha W rerti ex Arvcrnia futjmn conkic sanguinolenta deberto et Clotario relata
-

Evocavit

diusiUeerat$matvrArvernems ut vilib. III cap. ix. potrst opud Turonensem - f d occupandam Arille Ckildebertum

discipulus,

*m

MMi*pW*>^*
cur Usuardus Sevmnon vero Clodoaldnm.

affirmant; non

Mox

Petrus in elogtoOlolaudati Vincentius et menttonem facnmt, doaldi nullam de Severino

L ^//monachum,
memu/tum

satis capio,

antiquioresomnes, de quo etiam tacuerunt Quapropter disstmulare Clodoaldo egenint.

aueo,
dubitare,

qm

de

n+

utrum

S.

sffia

suggessit.
Forfices

ad resecandos mnes haud dubte

>-

telligit:

Ucetettam forsanscriptumfuU forflcem,

mrafoTcmelegaturapudTuronensem. redtgebanTnashnr rapi/hrnm hi o/dinem

\i

q Ms.

umquamvideritS. Severinum, Ut Comment. num 23 et 24. ctiam Locus videtur mendosus

,

Clodoaldus observan in

utroque

Nam unum cum

editis

congruit.

Alternm

tur:

nam

regibus proiixa ceesaries usitota erat

habet
tur.

vociferabaPro viribus fruere plurimum Contemplationc divma Fortescriptwn fuit :

Merovingicis.
i

Eadem

nensis. Attamendubitari
si fuerit locuta
:

attnbutt Turofere verba Ckrotktldt potest , an regtna potest

proviribusfervereplurimorumorevociferabatur. propria manu abscissos, r Capillos a Sa/tcto

habent Turonensis aliique antiquu Potuiteosancs Provincia tunc Gothis suberat.
tus

nam

id /ingi potuit ab Arcad/o,

aut ab

iis,

f/ui

pueros

malebant mortuos quam

occasto ut crudelissimo facinori mlum reginte responso. Ainlitpia pra>te.reret.ur c.r tluro
tonsos,

Puer deportari ad /atendttm. At non credide-

rim huic biographo,

siones,
et discip/ina

eum

moinus
quin

lib. II

cap.
:

xn multa priuslamenta
multa

Chro-

post abdicatas possesS. Severini instructum,

esse.
sit

thildi attribuit
in
illo

potcst, et revera dubitari vix

effuderit ; sed

Provinciam profectum

Mirorsaue liai/lcium,

doloris atstu

cum frequenter

censor

nimis rigidus, tantum

numqwamscripta crediderim. Post scrilamenta vero hoc ab ea datum responsum malim eos Conditio mihi offertur, utrum bit: utcumque se res fconderi, an gladio perimi, Sed clericos fieri patiar. Id solum habeat, aullatenus
verba dolentis

hisceActis tribuere potuisse, ut Clodoaldus

primo

solitarium faciat, deinde S. Severini discipu/um, teriio solitarium in Provincia, postquam bona sua

pauperibus

et ecclesiis distribucrat

ac quarto re-

reginam, certum existimo , noluisse consentire impicnt regno prwarentur, quod speraret non eo utpueros mactarent, tatis perventuros filiossuos,

ducem Parisios, ubi anno 551 presbyterum consecratum scribit. Attamen ex ca/culo ipsius non
nisi viginti et octo

annos tunc habebat Sanctus.

quemadmodum Aimoinus
sentit

etiam notavit; cuicon-

Quis credat regium Juvenem ea mtate jam fr/bus vicibus locum so/itudinis suo? mutasse, atqmhuc
illuc

Chronicon S. Dionysiilib. II cap. ix. k Si verba Arcadii recte sunt exposita, vo/ebanl rctjes mortem puerorum. Apud Turonensem Arcadius reqibus ita loquitur : Favente regina
upus ooeptum perticite
:

ipsius habuisset? Quis,

tori

vagatum esseproarbitiio, acsi nullus curam inquam, id credat scrip-

ipsa

enim vult expleri

quatuor seculis posteriori, tatentibus aut porepugnantibus scriptoribus antiquis? Longe verisimi/iora dedi in Commentario num. 16^/17.
tius

oonsilium vestrum. Veterator Ule verba regince verisimi/iler exposuit, prout placebat magis regibus
:

r
latis

Hoc factum cum miraculis

pa/i/o ante re-

omisit Bail/etus. Fateor nihil mi/ti

quoque

uam

in Gestis

requm Francorum

cap. xxiv

dieiiitr
1

dolose falsum regibus nuntiasse.

lib.

cx h/sce videri satis certum ob silentium antiquiorum. Attamen miracu/a illa in sancto Solitario f sisatis constaret eumsolitarievixissc in

VII Rerum Francicarum pag. SBQprobare conaturper viros fortes, quorum ope liberatus est Clodoaldus, eos intel/igi, qui postea
Valesius

Pro-

barones vocatisunt. At idab eo probatum non

video.

minus apparerent improbabilia, quamsint ea, quce mox ab eodem scriptore adoptata monut'. u De Eusebio episcopo et consecrationis temporc
vincia,

Aimoinus

certe

non ita

intellexit

verba Gre-

gorii Turonensis,
sisse

cum
sibi

fidissimorum

Clodoaldum evafamulorum ope. Gesta rescribat

egiin Gomment. num. 17. x De hujus monasterii exstruetione disputavi

in Commentario 3, ubi etiam examinavi, an Sanctus videatur fuisse monachus. y Andreas Saussayus adl Septembris Sanc-

fjitm

Francorttm habens, liberatum per auxilium

Eic gravis biographi lapsus, cui vix potest
i/t.

puerorum fortium.
111

tum

describit ut solitarium tota fere vita, tacet-

Comment. num. 7. n Qucecumque dicuntw de contemptu regni rerumque terrenarum, intelligenda non sunt de rrtjim, quod possedit, aut facile acquirere potuit; sed solum de qucelicumque spe regnum aliquando obtinendi. Sanc spem generoso animo eontempsit, si satis probabilis apparebat aut potius spem improbabilem abjecit felici necessitate, gua; comignosci, uf ohsercari
:

que de exstructa per ipsum Novigenti ecclesia, sic reliquam post sacerdotiumsusceptum vittrpartem exponens : Cujus dignitatis se haud dignmn
arbitratus, rursus se subduxit, lustrataque circumquaque regione, sese in montem recepit vi-

pulit
ii

ad meliora,
Quce biographus de virtutibus Sancti liberali
solis

calamo comcripsit, ex
videtw\

cinum nemori, Sequanasque alveo imminentem. In cujus antro delitescens, Deo haesittotus intentus quousque in omni virtute consummatus angelicse Vir pietatis, carnis mole deposita, beatum spiritum ad gloriam transmisit. Simon
;

conjecturis habuisse
8.

Martiu

utmonui

in

Commentarto num.
VineentiiiK

Ea~

dem
tib.

brerius

trtidniil

BellOVacensts

\\\
tih.

hus

cap. xxi ex Actis, et Petrus de NataMVIII tap. i., ubi mendose dieitur flojuisse
scripstt

in Flor/bus So/itudinis die 7 Septcmbris Clodoaldum tam solitarium facit Novigent/, ut asserat eum ibidem cum Deo solo et angelis convcrsatum esse. Verum longe probabilius est, atque

antiqttis scriptonbus

conforrnius,

apud Perusium cWitatem. Forte auctor

Parisium pro Parisios
Parisios voce d s.
:

si

credamus

Clodoaldum

nam scriptores medU ami immutata Parisius scepe vocabant. Severini monachi et solitarii memoria cst
in

nec proprie eremitam fuisse, nec vitam duxissevalde extraordint/ritim; sed presbyterum fuisse quietce ac
solilorite

nec

monachum

oitm

apwt Usuardum ad23Novembris.

)i ejusdem mmsi.s.

amantem, pietatequc ac

Romano ad

liberalitate

Si

S.

Clodoaldns ipsius fuerit

prtxstantem, qui virtutibus Christiano et ccclesiastico Viro dignis ad cuimen sanctitatis ascendcrit.

DE

DIE SEPTIMA 8EPTEMBRIS.

1$

DE
ET

S.

MADELBERTA VIRGINE
IN

ABBATISSA MALBODII
C

HANNONIA
.1.

MM

EN TA R

U S

PRiEVIUS.
natales,

P.

L SancUe parentes,

rctas,

GlRCA AN.70S
Ciilitur

ut

sancta integra Madelbertas

familia.

tium alias Madetgarium,et Waldetrudem sanctoe Aldegundis sororem, nec non omnem piissimi illius conjugii dilectam coelitibns progeniem,

ris,

larissimum nobilitala et sptendore genevirhitumque gloria etvittv. sancthno-

fuitbeata virgo Christi Madelberta nomine etc. Constat autem juxta eruditos omnes Dagoberfi

nia uobitissimum par conjugum, Vincen-

primi obitum protrahi non posse uitra annum 644, et probabilius juxta muttos non uttra 688, ac proinde nec Sanctce 7iostrce natatcm : quamvis etiam non multnm anticipari possit propter difficuitatcs

Landricum, Madelbertani, Aldetrudem, Denteli-

num, venerantur

et colunt regiones varice et prce

non lcccs, quas Soilerius 7ioster in Commentario prcevio ad Acta S. Vincenfii num. 8, et
seqq.

I'.

Nata

est

eorum et aliorum titriusque sexus Sanctorum alumna foecundissima. Acta etiam ipsorum Majores nostri diebus citvcrsis iiiustrarunt pene omnium. Atdegundem enim virginem et abbatissam dederunt die 30 Januarii; Vincentium seu Madelgarium \4Jutii; Waldetrudem 9 Aprilis; Landricum episcopum et abbatem 17 ejusdem mensis; Aldetrudem virginem item et abbatissam 25 Februarii ; Denteiinum vero natu minimum die eodem, quo patrem Vincentium. Offert sese tandem etiam hodie S. Madelberta, quam unam Opus nostrum desiderabat, ut integram complecteretur sanctissimam familiam. 2 Frequentesin Belgium, ac maxime in IJannoniam provinciam S. Madelbertce natalem, Normannorum incursiones chronologiam se culi vii, quo ipsa alHque mox memorati Sancti
reiiquis Belgica nostru,
,

ostendit, ut recte combinetur cetas dicti Sancti cum cetate S. Waldetrudis eonjugiset hujus sororis Aldequndis, quasque ipse tandent scriptoribus Hannoniis dissoicendas relinquit : ut

curioso tectori videre licet

Julii.

num.

cit.

ad diem

14

4 Nihito facilius cst definhe, quanto temporc Sancta nostra sub parentum cura vixerit, prius-

et

admudum

we"^

quam cum

sorore Aidetrude materterce sua? Aide-

gundi educanda,et Christianis moribus?'cligiosisque virtutibus imbuenda traderetur. Si Actisejus ac sororis Atdetrudts fides habenda sit, coltigere iicet, omn/no juvenes eas fuisse, cum materna*
disciplince subtractte suuf
:

tn

illis

enim Madel:

berta dicitur materterce imitatrix pusiola in his de Aidetrude leguntur sequentia : quae, cum ad-

huc in puerili aetatein monasterio positaabeata

enutriretur consanguinea. Ctarius ista exponunturin Actis SS. Atdeguudis et Vinccntii : huju.s
Vitce

floruerunl,

hnplexam admodum reddiderunt,

cel certi nihil circa
vel,

et

tam

dcnsis obvolverunt tcnebris, ut auctores de-

fectu
in

monumentorum,

determinare audeant,

qui id tentant,

eam mirum

auctor

apud Solierium num.

14 sic scribit

Praeclarus autem Domini famulus (Vincentius)

in primitiis uteri sui (S. Landrico prhnogcnito)
ita

modum hhxc inde se torqucant. Hcec ratio fuit, cur supervacaneum judicarim loboriosius inquirere in

Deo dilectus

et acceptus, geniinae prolis ad-

annum, quo Sancia

Aciis ejus Mss.

aspexit, contentus paucis

primum lucem in medium protulisse ea,

nostra
et

huc, quod ex piissima conjuge suscepit pignus,

sancta? matris Ecclesise
bus.

fovendum decrevit

sini-

qum ex

Officiis

proprhs, de

quibus infra reciaret sermo, facile eruuntur, nec prorsus opposita apparent iis, quoe vei referuntur
in Actis
trudis,

ipsoe in

Erant enim sorores geminse virguncuke, et dotalitium Agni Dei Patris fatur, qUB-

SS. Aldegundis, Vincentii et Waldevel Majores nostri, aliique scriptores in iis

,

discutiendis annotarunt.
regnante

altera Magdelberta, altera Aldetrudis est. nuncupata. His Aldegundis beatissima virgo fit altera mater in Christo, quas et matertera ex sanguine fuerat materno, pro earum educatione

rum

S /taque
1,

si

tuto

admitti possint relata in

esse ante

Dagoberto

mox
priis,

laudatis Sanctoe nostrceActis et Officiis pro-

oportet

eam natam

annum

44

sanctitatem ipsius genitores sancti adeunt, preces ofFerunt; quibus pia virgo benigne conscendit. Hcec itie. Juvat etiam huc transferre gtuB m

seculi

vn

ditorum berti primi Francorum regis

seculi

imo, in communiori hodiedum eruopinione super anno emortuaii Dago;

rem praisentem traduntur a biographk

gttndis.

S. M'h--

ante

annum

ejus

5 Vitas Sancta?

wxvm.Etenhn auctor

Vitce

Ms.,

ad conso-

Bollandusa
est auctoris

istius ad 30 Januarii tres edidit educata u< mvttasttrio a diversis conscriptasauctoribus. Priar
s.

nant Brcviaria antiquiora , narrationem suam exorditur in hunc modum : Igitur tempore Dagoberti inclyti regis
Christi

anonymi ex

veteri Ms, Altera adscri-

itdegmde

bitur

lluchaldo secuti ix

monacho Ebionenst;

Francorum

fuit

beata virgo

Magdelberta etc. Propria vero nobitium cottegiatarum Montensis et Matbodiensis secundi Nociurni lcctione : sic habent ; Tempore Dagoberti, primi eo nomine, Francorum regis

tertiam habuit ex vetusto codiceS. Gislenim Uannonia. /n prior/, ui//n. 22, solius S. Aldetrudis

mentio

fit,

sed hcec simul

Cliristi

<ic S.

Madelberta

intei-

liqi debere,

patet ex dictis
:

numero

prcscedenti, et

mox

dicendis

secuta vestigia (mquit auetor

101

m
beatfl e t

S.

MADKLBEKTA VIRGINK

AlTTORK
J.

s.

iH-ra.r.T^,asdi:ilJo S ubtraheill l quoque sorons suse WaiIucrata faerat, filiam Aldetrudem, ab ipsis incunadetrudis, nomine fffi^ monasterio regulariter educaverat.
alterius 1 ita auct&r baldus vero, vil quicumque utramque sororem conjungtt nis fii num. 1G
rrrhis
:

awh ,

venerabihs virgo

Aldfgwfo

(
cum

Dei obsequio se tnretismundihujus vanitatibus

vf

Januumqu<utumautccrtete^
virguncula

liindi.

vmabatur adhuc apud

Ber-

Lmmatre^

bulis

ereittitu
fecit

Duas autem

neptes, filias sororis suse

sibi

nuta ann/s duoutinfra patebit, vixrtum

tvtatc
ct

crcmpto e montts antequam sororis domum desererel ; hoc autem paternam

provecttor

magna
diebat,

diligentia regulariter S.

Aldegundis eru-

etut Dominum Christum

_

sponsum

dihgenter eligerent ab ipsis infantise rudimentis Madelberta, altern vnoa,., i;tt H;inlm IIIKl iM]
;

i(

batur Aldetrudis.
sed

hm
et

MwMhto-tam

videntur tsta 6 Perspicuaquidemprimo intuitu tum ab intelhctu faciltima; sed si adjuncta

Aldctnlc utraque nepte sua Actis S. Vincentn rctuh Quomotlo errjo, ut ex sanctitatem ipiium. 1, pro earum educatione adeunt? Qttosius (Atdeoundis) genitores sancti Atdcqunrhs ct Atmodo, utnum. 5 cx Actis SS. ct eadem Aidcoundis Sanctam nostram
Madelberta
dffntdis,
dilihujus sororem ab ipsis infantia3 rudimentis in monasodiicr edocuit; ab ipsis incunabulis fatebor terio regniariter educavit? Equidcm pcrturbata hic mihi apparet rcrum cniididc, tam

decm\at<meadeo non mulfum

attentius consiiisdem tum ab aliis ncHptoribus componere cum cetate S. Aldegundis, deras, ea proxime nohor. opus, Mc labor. Nam biographi dicuntregnante minata- sanetiB irginis natam eam inDagoberto Francorum rege, cjusque natalem expresnectuni s'criptores plerique anno 630, quem supra Hucbaldus. sis verbis determinat laudatus
I

Aiiuo, inquit, Dominiose Incarnationis circiter

reevoluto sexcentesimo tricesimo... in Francia gnante Dagoberto filio Clotharii... orta est in

temporuni series, tanta scriptorum dirersift/s, riam aon rcperiam , qua verisimilibus ctiam ra/innihus dic/a huc usque combinari queant nisi pleraque ct maxime ha>c, ab ipsis incunabuct

at

lis,

ab infanfc rudimentis regulariter in moV.

pago Hainoensi Virgo AJdegundis ex regali proproinde sapia, patre Walberto, matre Bertilia. Ac in commmiori sententia, quoe dictiregis obitum anno 686 illigat, Aldegundis neptes suas MadellnTlain ef Aldetrudem a-tatc superare
nisi ini

nasterio educabat S. Atdegundis SS. Madelberla/iori sensu in/erprefan tam ct Atdcfrudem

,

liccat

quod
ac

si ticeat, lucis aliquid retn/s

ohscu-

ris afferri,

nodum utcumquc

sic

eroiri posse

existimo.

non potuit

9 NatasitS. Atdccjundis anno 630; SS.

Ma-

Haer difficultai

summum

sexennio aut septennio;

cum

et

iuv natat

rum mitUum
(ftute supera-

7 Imo,
tias, sive

dicantur eodem imperante Dagoberto. quomodocumquc de obitu Dagobertisenis

delberta et Atdetr/tdis vet eodcmparfujioc cnim videntur innuerc verba cx Actis S. Vinccntii re-

e vivis discesserit

anno 638,

sive

ad

bat;

vitam protaxerit,
et

terest.

parum adrem nostrani inAUunde sufficienter colligitur SS. MadelAldefrudem non

et

nnm. 4, anno circiter 637, vci diverso partu anno 636, altcra 637. Mundo valedixerit S. II aldetrudis circa annum 641, rel/rtis apud Bertiiiam matrem sorore Aldef/unde, Dentelino
iata

altera

bertam

/n/tlt/on trtate inferioros

fiiioio,

qui septemiis obiisse dicitur,

iifte?'as

et utraq/te

fuisse materterre suo> Aldegundi.

Etcnim, prius-

flia Madelberta et Aidetrude.

Non mutlo

post

quam

Vinreutius
ef

Walrletrudis

cOmmuni

con-

tempore rogaverit per

trudis,

sensu thoro

mundo
ct

valedicerent, posf susceptas

Waidcut snror Atder/undis, jam nata annos unBertiliam

Madelbortam

Ahtetrudrm, proiem certe adliuc

decim,
iia,

ad

se mitferefur,

quce,

assentiente Berti-

uuum

procrcarutil Dcnfelinum natu

minorem

ubi vero vitam perfectiorem amplexiessent, Ai/lef/uudis etittn/ttui/i u/tud

parentes degebat, ut non

/erti/p

obscure ini/uunt IJ/ichaidus et Vit/v

f/ccipe

auctor

hujus rerha

Postquam

trudis se eonteinplativse vitae

Waldecommisit, mandat
igitur B.
sibi des-

Botlandum, cum Waldetrude per tcmpus breve permanscrit Non multum elapsum est temporis, inquit Huchatdus ibid. num. 9, et ecce mater illarum (Bertilia) feminea suscepta sollicitudine, ne filiae suae virgiut narrant biagropii/ apud.
.

per litteras Bcrtiliae matri, obsecrans,ut

tinaretur soror Aldegundis...

nam

et

ejusdem

animnm soror ejus (Watdetritalienaretaseculo, sacrumque velamen illani suscipere persuaderet, mittit ad monasterium,
nis (Aldegundis)
dis)

B. Waldetrudis votum erat. ut

germana ejus

Virgo Christi Aldegundis sacrum susciperet velamen. ffis t<ts<i narrantur in Vita S. Gisleni apud Mahii/onium tomo II dc Actis Sanctorum

revocat ad se filiam virginem. Waldetrudis invita quidem remittit sororem, ne matrem offendat, sed obnixe deprecando exhortatur eam, ut
a seculo se faciat prorsus alienam, immortali se prreparet sponso.

De cetero monuit Sanetus (Gislenus) Sanctam fWaldetrudem) super sorore sua Aldegunde virgunsic toc/uitur
:

Ordinis S.

/tenedicfi.

Auctor

10 His in hunc
f/cutter infelligifur,

modum

dispositis,

haitd dif-

quomodo

rationc

utmm-

Alderjundis

ipsitin

cnla, ufcet ipsa* sicutse lucraret Deo, tilias quo-

ad Ber,

qufi vprisimili

quesuas non negligeret, quin eas consecraret Deo Aldetriulem ac Madelbertam. Enimvero
inspirante Divinitate ac S.

tiliam reversa, ccrnensque se tot urgeri parentum prccihus, et, referenle Hucbaido

etiam

minis, ut nisi fugiendo nuptias

set,

Waldetrude sugge-

renteel Patre almifluo Oisleno clarente, sese alma Ablcgundis contulit Dci tanmlatui.
quando duodetmis

annum

evaderenon postandem paternis a>dibus clam etapsa sit circa

043
,

cum

cetatis

atttgisset

annunt

duodecimum,
non
<-st :

sicut asserit
ix.

8 Philippus
<// trstr
tertt

mun-

dwn

Eleemosyna abbas Boncespci, Mabilhnio floruit sectdo xn in Vita ai/i

Vinchantius in Anna-

iihus fjannonia? cap.

Quodavcro alienum

deseruit.

diiti S. Cislrai aputl

;

nos

rrpimi/

ftfec

suffeeit

viro

J/v. hoe idem sie Sancto (Gisleno)

quod converti fecerat Walddtrudem, si non illa ad hoo ipsum sororem suam vocaret Aldegun-

quandoquidem auctor Vitee ejus tertiw apud Bollandum num. 5 sic scribat : Igitur cum parentes a>stimarent tempus nubile jam instare \ irgini convocat mater filiam, verbisque pra;

dem
rat

immo et duas fitias, ijuas eadem genueWaldetrudis. Una quarum Maldelberta, altera vero dicta,est Aldetrudis. Ex quibus eridenter eruuufur sequentia. Oum Waldetrtuiis
:

dulcibus hortatur, ne sibi abscondat nata, quid cordegerat. Blanditur filiaj, assentire matri ut copuletur marito. Tum , atiquibus interjectis

fugmn Aldegundis, ejusque in tocum nemorosum, uhinunc Malbodium est, adventum enarrat.
Jietiqua

DIE SEPTIMA SEPTEMMUS.

Reliqua vero,
alii

105

qum tum Eucbaldm tum MograpM a S. Aldegundc gesta memorant post fugam,

post sororem

usque dum collectis aliguot nobilibus virginibus domicitium, quod Malbodii fixerat, in monasterii vel coltegii formam redigerct, non incongrue dici possunt peracta fuisse triennii spatio. Itague, si

Aldetrudem annis novem. Sed Cointe tom. IV Annalium Eccles. Franc, et curn aiiis P. Mkfaj.nl Dekirarde tom. I
Carolus
le

4DCT0B8
J.

P.

Historia?

supponamus, quodmeo judicio supponi debet, ne

aliogui scriptoribus

num.

Generalis Hannonitp,, servato eodem quod Sanctai regimen temporis spatio ret tiu tam ejus ann/s ckt/ter ciginti prurogandfim atque obitum anna 705 iUigawhun rntmit. Prhno
>
,

>

4 et 5 laudatis fides
,

abneganda

supponamus, inquam quod vergente ad finem anno Christi 646 vel inchoato
sit ;

si

toco nominati auctores idcirco mortem SanctCB nostrm tot annis prmmaturaverunt, quod ohitum S. Amandi, a quo, utepocfat, S. M:ni, ,::,

047 SS. Vincentius et Waldetrudis, intelleclo Atdegundis pio acsancto Vitce instituto, ad eam
vct scripserint, vel ipsi accesserint fneque enim,

quamvis
swtt

abdicasscnt, necessario dicendi prorsus etiam spirituale commercium inter sese abrupisse) rogarintque, uti curam susci-

mundum

annus emortuatis deducendus est, incidisse opinarentur in initium anni 662. Sed ab ista opinione recedunt neoterici scriptores pterique, ne

dicam omnes.
13 Itaque, cum in Opere nostro prcesertim at ex cpoc/w tom. I Februarii in Comment. prwvio ad Acta mortis SS. S. Amandi, suffLcienter probatum sit, dicti Pra>- Amandi et
sulis

omne

perct filiarum

quce

suarum Madelbertae et Aldetrudis, tum temporis conformiter ad dicta num. 6 et 9 virgines erant annorum circiter novem aut decem, sensunonalieno a communi loquendi usu

vitam diutius protrahendum

esse,

ac post va-

Aldegimrfis

rias

eruditorum doctas elucubrationes disserta-

sohitur

juxta smpe laudatos biographos ambce sorores sub matertera ab incunabulis, ab ipsis infantiae rudimentis in monasterio regulariter educatae sunt' 1 1 Eamdem pene viam tcnuit P. Jacobus Simon Societalis Jesu in Annotationibus ad Vitam S. Waldetrudis a se Gallico idiomate conscriptam,

tionesquesuper ejus anno emortuali, is obabilius statuendus sit post Christum nafum 679, conse-

quensfit, utetiam sanctat Antistitis notro? transitus serius acciderit, ac

cum secundo
inecti possit.

loco laudatis

auctoribus
ostendo.

annolOh

Quod paucis E

nbiapag. 8 disputat super

sororis Aldegundis.

cPtate dicto? Sanctas ac

Neque laudati

auctoris opi-

nioncm

sibi displicere fatetur Sollcrius in

Com13,

Defuncto S. Amando superstes fuit S. Aldegundis ad aliquod tempus. ld clare eruimus ex scepe memoratis huius Sanctce Vitis apud Bollandum, et ex ActisS. Gisteni apud Mabillonium, in quibus S. Amandi mors eidem sancttp
Abbatissce,
et ipsa

mentario prwvio ad Acta S.

Vincentii

num.

cum

orationi vacaret, revelata dicitur,

quantumvis non omnem difficultatem in ea dilutam esse simul insinuet, putetque S. Waldetrudis

a mundo secessum diutius differendum ex eo, quod ct ipsa orta dicatur regnante Dagoberto pri/no Francorum rege. At vero tot tantaquc sub isto rcge, qui universim regnavit dumtaxat amiis
,

sedecim, facta recensent scriptores, utnisi aliqua,

quce vel sub decessore ejus, vel successore contigeruntj ei mendose attributa fuisse credamus, uti

a scriptore S. Waldetrudis factum sat probabiHter cxistimat laudatus Simonius, neque negat Sollerius ibid. num. 0, non pauca in dubium revocari queant.

Sed

ista

nec eruditos latent, nec

;

hi/jus loci est pluribus discutere

sufficitmihinon

absimilia vero ratione combinasse ea, quce prima fronte simul consistere non posse videbantur circa cetatem SS. Madelbertae et Aldegundis ab auctorihus relata.

hanc revelationemSS. Gisieno ac Waldetrudi indicasse. His subjungit S. Oisleni biographus: Cui(A!degundt) veuerabilisaitGisleuus:.. Imminere tibi scito vitse instantis finem ideo rogo temetipsam in Dei opere stabiliter firma deposcens ejus pietatem, ut iu te aliquam incommoditatem mittat, per quam purgatior reddita queas cum S. Amando remunerari perpetim. Quae utique Virgo sancta... petiit a Deo incommoda, etimpetrare meruit. Nam indextera ejus mamilla morbus cancri ortusest. Quam incommoditatem vehementer dilexit, quia sciebat hanc sibi vehementer profuturam, si patienter ferret, quodque fecit finetenus. Superstes igitur S. Amando fuit Aldegundis certc ad tempus atiquod, imo verisimil/us adamtos circiter quinque. Nam, ut ex Yita, quam BollonduS pr/mo ioco
:

edid/t
tius

ad 30
1, et

Januarii, sati* recte conjicit Coin-

in supra

memorato Opere ad annum 684

ipso Mabillonius ex
/'//

num.

cum

Vita dictce

Annotatisad S. Aldegundis, quamipse edidit, num. 29 litt. a etb, S. Aldegundis ad Dominum transivit 3 Kalend. Februarii incidcnte in diem

II.

Sanctae obitus, Acta, mein Fastis.

moria

Sabbati;cum autem, post annum 679, dies iste mensis Januarii printu/n /iu/iler/l in Sabbatum
anno 684, hune S. Aldegundi emortualem
probabilius affirmant.
14 Hisce ita discussis reliqua satiscerta sunt,
ustendttin

fuisse

Obttum
SanctcB innectunt aliqui
tthnn (>8i
i

Satis
pore
'/

convenit inter scriptores

S.

quanto tem-

nam,

sicut initiohujus insinuavi,

nullus,

quod

protrahsndui

Madelberta, postquam S. Aldegundis prima Malbodiensis collegii abbatissa, atque

S. Aldetrusis, qum huic suffecta est, ad superos evolassent, prwnob/li /sti parthenoni tertia antistes prcefuerit. At non ceque conscntiunt super

ad annuni sciam, in dttbium hucusquc revocavit, qum S. Mcirciter 705. matcrtercr suffccta sit abbatissa, virgitedrudis

685

nesque Matbodieuses gubemaverit annisduodecim, ac post hanc S. Madelberta annt\ norrtn.

Primum

aperte etia/u

docet

Lcrtio

vi

Officii

anno, quo munus istud cum vita dcposuerit. Arturusin Gynceceo, Bartholomceus Fisen in Floribus Lcodiensibus, laudatus
tius,

num. 10 VinchanMgidius Bucherius in Chronico cpiscoporum Trajectensium, quod habes apud Joannem Chapcavillum ad calcem tom. 1 de Rebus gestis
episcoporum Leodiensium, aliique mortuam
esse

Proprio Malbodiensi 25 FebruaS. rii verbis sequentibus: Successit beatffl AJdegundi materterae suse in regimine Melbodiensis uionaAldetrudis in
sterii,

illudque post

eam

sanctissime rexit annis

duodecim. Alterum vero Lectio v OfficiiS. Madelverba bertas ibid. 7 Septembris. Cujus item
defuncta (AldctrudeJ venerabilis re-euduui ideiu virgo Christi Maldeberta ad monasterium 14
accipe:

Qua

nsserunt an/to Christi 684 velG85, cum prafuissct Septembris Tomus III.

DE MADELBERTA VIRGINE
106

AUCTORB J.P.

et mira virtute monasterium tertia successit, annis gubernavit. Inde a more flore s novem Madelberta S Aldegwidis ad obitum usque S.

anni iniermedii
Ofcij

12, fftafcis

trudis, et 9 rtfffuniras

gy&ernavit S. Ald* Sanetmnostm, addm anno

vxvnmmt ad

fe*a /towraus.

annit/n 705, fftiem * WflWw/c&n&equitur, qudd 4*ffttfi /w rimrf

ohierit; si enim, ut ex rationie/

aitate gravis

diem

hus ratsiutitibus utmt. 3

& fltfponrfj

ROlaftm

ipsiusinneclas
attigerit
Acto auctore

annomvel

637

fctfw

m*i

similem admtttere. Et sane adstruit Petrus DiVteUS tatcm, quam cap. n, inter S.

rfj

^
fc*.
I

M "<

S2Lum
S
Gudilce

68 ue/ 69.

anonymo danda ex
tribus Msa.

mentio \b Acta Sanctcc, quorum supra facta suhuecfum, deCommentario est queeque huic mouasterii Rubex sumpta sttnt ex Codice Ms. Bruxe/las, prima parte Uagiologn
Vattisprope

Sanctm nostrw merito

Amalbergam Wah/ctrudem moMem ,natrem,etS. explodit Sollmus inl om-

ad Actatnemowtm S. Amalbergce curiosum remitvidumnum. 5, adquem lectorem

ment

prmvto

Brabantinorum, et coliata cum Bethleem juxta quo? exstat in monasterio dicto cum tertiu itcm Ms., q/mm.ltcct
Linrauiuiti,rt
>

Vita altera Ms.,

Commentario Audi iitterim qnomodo xn Vincentii Made/garii num. 17 pnevioadActaS.

17

timus.

in BntoseUtnM

pei"peram S. Guditip neptii

cxcipiat idem Soi/erius

noster laudati auctons maicupatUT.

unde acccpta sit, U/trajectmo descriplam existimo ex Codice Ms. takm enim apud nos esse testati S. Salcatoris; monumento successoribus relicto Majores
rertas notas

prm

sc

non

ferat,

Bruxellensis

hmc verba ad diem

S.

Ju/ti

Apud

SenogiasfiDotfta Snnegias) soriset conjugis beatse Waldetrudis

censis, neptis beafee Gudilse.

Vineenth confesCastnlo-

sunl in

nostri Boltandus et Papehrochius.

Huic autem

Audi inquam guohujus nepotismum, modo ista excipiat; Scriptoris

seu neptismum
S.

tertiwprwfigiturProtogus hoc titulo: Incipit procum logus in Vita S. Madalbertae virginis. Al, ineo ur nomen quidem Sanctm nostrm expressum
reperiam, nihilque fere contineat prwter sentenper motias quasdam Sacrarum Litterarum, ita

cum sua

S.

Gudila

alibi

etiam

dum
vis

exhortationis in ordinem redactas, utcujus-

Gudilam fuisse filiam S. Amalrejecimus. dequa 10 Julii actum est, probenovimus berg, an autem et quo consanguinitatis gradu haec contigeritS. Waldetrudem, hactenus nobis exploratum est prbbanda prius Sanctorum Wal;

sanctm virginis Vitm facile adaptari gueat, operce pretiwn nonjudicavi, eum prelo commitCttrajectitere. Ceterum ab aliis Mss. discrepat nurn ; verba enim in eo frequenter alio ordine

berti et Bertilife
S.

(parentum S. Wa/detru/is) cum

exprimuntur, ve/alia
uhique fere

atiis

substituuntur
quce

at

cum

Amalberga sangninis conjunctio. l/a i/le, et nos cum ipso quoad proetensam cognationem intcr S. Gudilam et S. Madelbertam Wa/detrudis filiam. Idem Soi/erius in Commentario prmvio
S. Ama/bergce virginis die 10 Julii hanc ejusdem scriptoris BruxeUensis annuntiationem, Depositio sancta? Christi virginis Amelbergte,

eumdcm rerum,

narrantur,

ad Acta

modum

ac sensum retineat, illud seorsum non

judicaviimprimendum, neque etiarn observandas omnes vocum discrepantias, ne propter earum

frequentiam Annotata, lahore
excrescant
;

neptis beatai GudilaB, patronse nostrae, ineptam

ostendit ef improbahilem, dicitque

inutili,

nimium

opinari

se,

moneho tamen

lectorem, uhi quid ob-

servatu dignumoccurrerit. Latet auctoris nomen,

ac tempus, quo scripsit; si tamen verba, quibus Acta concludil, latiori ac favorabiiiori interpretatioue vciil quis exponere, suspicari poierit, dic-

quod laudatus Usuardi Bruxel/ensis auctor gloriosum sibi duxerit, si sanctam suam patronam Gudi/am sanguinis propinquitate B. Ama/bergce
conjungeret, quodfortassenon incongrue hic etiam
dici posset de S.

Madelbertae totvusque sanctis-

lum auctorem Sanctm nostrm vix non contemporuncum fuissc. J\'am corpus Sancto? miracuiis ciaruut. Malhoilii sc/uti/arie Iraditum asserit, deque r/as /tuiuis /tost a/mis Lcodium translatione, de qua iufra rcdihit scrtno, altum silet ; acsi et ipse
a/ttc

simm
tione

ejus familim asserta

;

cum

S. Gudila cogna-

sed ha>c nimium nos abducerent a Mar-

tijro/ogis,

quos resumo.
Sitjimttti i.tiam

18 Prceter memoratos hactenus Sancta? nostrm

dictam

traiislatitntetn e vivis excessisset.

Sed

talilms fiutjecturis
tibus adhterere

tamque

tevi

fundamcntoniten-

non luhct ; cum factam translationcm ignurasse potuerit hiograp/tus, vel non
Nihi/ominus Acta
iitis

meminentnt, ad eumdem diem 7 Septembris, auctor Fiorarii apud nos Ms., CasteUanus in Martyrologio universali, Canisius in Germanieo ac Saussayus in Gallicano, quorum annuntiationes describere

in Miutyrotogiis Tecenlioii-

bus

ii/itoratam colcnsprcetcrmisisse.
i/isius tiou

judicio valdc
Parisiensi.

/ongum foret ; brevem et meo accuratam accipe ex Martyro/ogio

in Dioecesi

utimodum reeeutiaesse, patebit exlecquce ex

excerpto?

Apud Malbodium

Came-

tionihus Of/icii proprii,

sunt,

ittscrtwque

antiquis

Breviariis

mox

lau-

racensi S. Madelbertae virginis tertiae hujus Parthenonis Abbatissae, cujus corpus post aliquot

(tam/is.

10
Notatur hoc
dic invariis

Amhigua

su/tt,

uec

certa

ratione decidi
;

possunt, qtta huctcnus discussimus

rata,
bertii',

annos Leodiura, S. Hucberto procurante, translatum est notaturgue in margine circa A. 705.
:

oddiHonibus
i

qua

<lc

sacris

suardinis,

cultuqac ab

maais exploFastis, etogiis S. Madelitnntcmorabiti tempore ei

Hisce accedunt Martyro/ogi Benedktini

Wion,
Buce/i-

Menardus, Dorganius
nus in Meno/ogio
tus est
;

el

alii

uti

et

exhibito

mmc

dicenda veniunt.

Memoriam

ejus

cum

non reperio quidem

et

; hic tamen egregie hallucinapost mu/ta, quce de Sanctw nostrm

,

in Marti/roiogiis purioribus

isuardi et aiiorum anttqutorttm; attatnrn tuanen ipsius inscriptum est

mttttis Auc/ariis cctastiorum

primogcniis Adunis,

genere, vita et virtutibus memorat subjunxit sequentia; Claruit Maldeberta Anno Ch. 012.

Nam
anno

sicut
ct

ex prcecedenti evidens
suhsequentibus

Csuan/i cdilionum.
his ver~

fit

dicto

Ad diem
bis

mu/tis

Septembm eam amuntiant

necdum lucem

codices Greveni; Madelbertae Virginis. genoyensis ; Itein S. Madelbertae virginis.

triculcB Cartusioe Vttrajectime
;

Ba-

Ma-

aspexerat.Equideminitio existimabam, mendum id esse calami ve/ typi ; verum, cum eumdem etiam annum inmuryine assignatumadverterem,
catpi subdubitare,
et,
.

Madeibergis vir-

ginis

quibus consonant editiones Luheco-Col. et

quem ad diem

25 Februarii

aunum

adscriberet S Aldetrudi, consulere.

Atque
ecce

DIB SEPTIMA SEPTEMHWS.

eece novus nec

107

minus

turpis error occurrit. Ibidem

enim elogzum S. Atdetrudis hcnc longvm ita concludit; Claruit circa A. C. 810, quod ct repetit in marrjinc, ct citat Joanncm Motanum, Autbertum Miramm, ac diversos rerum Belgica-

et

pnvfim hmc est : Deus innocentiw auctor amator castitatis, qm beatam Madelbertam virginem tuam hodierna die ad runsveCffllofl
Officio
f

AUCTOKK
J.

rum
minus exacte
in

concede nobis famulis tuis ipsius sacra solennia onlebrnntibns, ojiisdern pia
xisti,

ratercewione

scriptores.

19

Sed iaudati scriptores,sicut

ct ipse Buccli-

Menohgio

Bucelini.

Madelbertam defunctce Aldetrudi successisse asscrunt et annis novem fuisse superstitem eorum vero nullus ne somniavit quidem quad btnis ferme seculis post tempora, quibus claruit S. Madelberta, claruerit S. Aldetmdis. Utinam laudatus auctor ea, qua usus est prudentia , ubi de sanctis sororibus Aldegundc et Waldetrude
nus, S.
;
,

nostrorum veniam consequi peccat.onini. Peretc. 21 Secundo locn venit pervekatum Breoiarium Ms. memoratm nobilis coUegiatwS. Waldetrudu Montibus Hannoni//', quod similiter Sanetm Offtcium continet; sed tres dumtaxat tectiones
proprias,

et Monttrifii,

habet

desumptas etiam ex laudata srpphn

Vita. Ifis prtpmittitur sequens oratio seu colleeta : Beatissimae Madelberga? virginis solemnitatem prsevenientes, tuam deprecamur Domine cle-

scripsit

ctiam hic uti maluissct

et

atque annos

quibus SS. Madelberta

silentio supprcssisset,

Aldetrudis claruerunt,

mentiam, ut per ejus preces assiduas a cunctis criminibus nos absolvas. Tum autem recifatis
lectionibus altera subjunqitur in hunc modum Prasta, quaesumus Domine, membris nostris cum exultatione proventum, ut beatae Madelbergae, cujus diem depositionis recolimus ejus fidei constantiam subsequamur. Per. ffis adde Missale proprium imignis ecclesicp Leodienm excusum Parisiis anno 1509, in quo pra>srribifnr Missa olim in dicta Sanctce nostra- festivitate diei
solita. Juvat hic ordinem, qui in cadem servatur, paucis adnotare.

tam fcedos anachronismos

evitasset ipse,

nec incautis in similes incidendi

prcebuisset

ansam. Porro de annuntiatione, quam habet Molanus in Additionibus Usuardi, supra facta est mentio num. 16. In Natalibus autem

Sanctorum Belgii

ita eam memorat : Malbodio monasterio natalis S. Madelbertae virginis, quse in praedicto monasterio tertia sancte praefuit annis novem. Prima enim fuit matertera ejus S. Aldegundis loci fundatrix. Secundasoror ejus beata Aldctrudis. Cuiipsasuccessit. Mirceus vero

E
et

Burgundicis : S. Madelberta virgo et Abbatissa Malbodiensis, etpaucis interjectis : Aldetrudi sufFecta est S. Madelberta,
praefuitque annis

in Fastis Bclgicis et

22 Introitus : Dilexisti justitiam. Collecta : Deus auctor innocentise etc. ut supra num. 20.

ex Missa

propria in vetusto Missati

Secunda

oratio de S. Evortio conf. Tertia oratio

Sanctce nostrce

novem. Denique inseruerunt memoriam Natafibus Sanctorum

,

dc Dominica. Epistola : Domine Deus meus exaltasti super terram habitationem meam etc. Graduale; Specie tua et pulchritudine tua. Evangelium : Simile est regnum coelorum thesauro
etc.

Leodiensi.

Canonicorum Consta)itinus Ghinius

Arturus,
et

Gynceceo
alii

Operibus suis scriptores

magno

Offcrtorium

Afferentur regi virgines. Sequae in beatae

numero, quorum hic nomina recenserc haudquaquam utiie existimavi,nedum transcribei-eelogia,

creta: Suscipe

munera domine,

virginistuffiMagdelbertcesolemnitatedefarimus,
cujus nos confidimus patrocinio liberari. Per Dominum nostrum. Communio : Simile est re-

quod

jam

prceter ea, quce hcec nihil complectantur inde dicta sunt, vel porro videri poterunt in
,

Actis.

Eaic itaque ex sacris Fastis allata

suffi-

gnum

ciant, ut constet de antiquo Sanctce nostrce cultu:

perqo adea, quce

eumdem propius attingunt.

coelorum homini negociatori quaerenti bonas margaritas etc. Compknda : Sanctse virginis tuae MagdelbertaB precibus confidentes qusesumus Domine, ut per ea, quae sumpsimus Sacraraenta aeterna capiamus remedia. Per Dominum nostrum Jesum. Atque hcec sufficienter ostendunt, qua in vencratione habita fuerit Sancta

III.

Sanctse vetustus ethodier-

Bodiedum rero non minori eam cultu venerantur memoratce ecclesice, quod breviter efiam ostendo. Celebratur
nostra antiquioribus temporibus.

nus cultus, officia propria, reliquiarum translatio et visitatio.

annis singulis ejus festivitas ritu duplici pcr universam dicpcesim Leodiensem ; sicut constat ex

Proprio Festorum anno 1623 ac Breviario 1636

Leoclii recusis
:

at alia ibidem, qicarn in laudatis

reci-

supra vetustioribus Breviariis , assignatur

Gttttus

proba-

Festivitatem

tur ex Offkiis propnis in nntiquis Breviafe Leodiemi

S. Madelbertae ab immemorabili tempore quotaimis hac die celebratam fuisse non Malbodii dumlaxat, sed et in universa dicecesi Leodiensi, atque in nobili collegiata S. Waldetrudis Montensi manifestum fit ex antiquis Breviariis, qum in museo nostro servantur. Oc-

tandi Officii d/spositio. Etenim icguntur omnia de communi virginum, exceptis oratione Deus innocentiae auctor etc, ac lectionibus seanidi et
tertii

nocturni:hce autem dcsumuntur ex com-

muni ncm virginum de Uomilia in Evangelium Simiie est regnum 'ccelorum thesauro ititc vero
:

cx SanctcE Actis dcpromptce sunt, ct earunt tertia his verbis conctuditur : Cujus corporis ossa, cum quibus se tegebat et utebatur, Leodii apud cathedralem ecclesiam in veneratione sunt. 23 Ceterum istam Offidi itnmufationem circa Officiiimmutainitium scculi prcecedentis factam existimo , et tio facta ad nonnam Breprocul dubio, ut sic omnia ad nornunn Breviarii vtoriWotnani. Bomani exigerentur ; utrumque colligo, tum ex
aliis,

currit

primo

loco

duplex Leodiense, aliud anno

1514 typis Parisiensibus editum, aiiud huic simite

impressum anno 1520 in iis autem exstat Officiuminejus festivitate recitandum. Omnia sunt de Communi prceter Orationem ct Lectiones novem ita dispositas, ut totam \itam, quam post dabimus, complectantur , iis solum omissis, quce ad Sanctam nostram minus pcrtinent : et ut supra insinuavi antiquitatem hoc quidem Vitce utcumque confirmat, cum utrobique eadem
; ,

pnefatione dictomm Proprii ac Breviarii Leodiensis tum ex Decretis synodi diaresancr armo
,

Domini 1618

in ecclesia cathedrali Leodii cele-

iisdem prorsus verbis referantur.

Oratio vero

reverendissimo bratce, pra-sidente serenissimo et archiepiscopo et elcclorc

Domino Ferdinando

Coioniensi,

108

DE
dttce
ctc.

S.

MADELBERTA VIRGINE
Joannes Chapeavillus H/ve Gesta colkgit Operis stti, quod de Gestts inseruitque tomo I auctonbus exaror eorumdem pontificum a variis ahnotationibus illustravtt. FIotis tvpo excuditet memoratus Anselrnus, skut tdem
ntco
1)

AUCTORE
I.

princtpe Leodtensi, utnGolomensi, episcopo ac

itsque

P-

Bavarhr
ot officiis

Ubt titutiX De locis

niarum

cum majorem porro hujus dioecesis ecclesiarum ac cacrimoRomana conformitatem, rituumque certiorem uniformitatem desideramus,
quantum
fieri poterit,

vlrn ,

Divinis COfUt V fta habet:

Ad

ut saltem paulatim, et

omnes ubique Romanum officium sequantur. Exstant dkta Decreta in Spkitcgio ecctesiastico Germanim tomo VI, pag. 771 etseqq. Non absiidem milem immutationem , probabilius circa in Officio, quod tempus, ob easdemque rationes,
olim in nobilibus collegiatis Montensi
diensi reci/ari consueverat,
et

prafatione) subtmttum Chapeavillus probat Sancta; nostras secuti xi, atque de translatione transmisit scquentta : Posteap xxx posteritati ejus modum vero miraculis clarens corpus

ruituutem

(S.

dicitur,

episcopo, ut Madeibertaj) a beato Huberto cum magna gloria transLeodium

apud

latum
26

est.

Malboexcusis

Annum, quo

dicta translatio facta

nttltus

sit,

ve-

transfertur
dirca annutn

fac/am

esse constat

terum scriptorum

dcterminatum annotataudatis

i/erum

c.r

Propriis
et

dktarum ecctesiarum

Duaci antiis 1624

1625, in quibus Sancia? nostrw

Anselmo ac^ vit. Attamen cum sub idem tempus Trajccto S. Lamberti Fisenio
cx

jam

722.

Officium novem lectionum non multum differt ab hodiemo Leodiensi. Porro, qtue de AntiqUO cultu hactenus disscruimus, haudparum confirmabuniur ex
iis,

et

Legiam advectw videantur,

Malbodio S. Madelberhc reliquia a S. Huberto is non incongrue

statui poferit a Christo nato septingentesimus

w-

quce de sacro cjus corpore, ac transla-

tione reliquiarum tractanda supersunt.

ipso obi/u

tionc

Imo ab eam apud homines in summa venerafuisse, et eximia apud Deum potentia, eviCorpus
S.

gesimus primus aut vigesimus secundus. Nam S. Bubertus, citjus Acta Ulustranda venient ad

dehter patebit.
\\

diem 3 Novembtis in episcopatum Trajectcnsem succcssit S. Lamberto ; hujus vero sacra iipsana Leodium detutit episcoputus sui anno tertio decimo, quoddiserte narrat
taneus ac famitiaris
Vitre ejus scriptor coai-

21

Madelbertae

moxa

morte insigni

CorpuB sancta apparatu, comitante clero Malbodiensi, nobilis Malbodio, vbi Parthenonis virgiues in Ecclesia S. Petri sepul-

apud Surium

3 Novembris.

inwi" S$pUlI ii iii

ttarm tradiderunt, uf refert Yit<e scriptor

num.

11,

proindeque in sententia eorum, qui existimai/t, probabilius martyrium S. Lamberti innectendum

fuit,

addens eam ibidcm innumeris ctaruisse miracu/is ct ex his aliqua recense! ; at , Ut num. 15 insinuavi,
si/et. Eam tamen /rans/afactam esse non multis annis post Sancke inhumationem certo constat. Meminerunt ejus Molanusin Natalibus, Mirams in Fastis, Ghinius
i/e

translatione a/ttr.m

tioneut

anno Christi septingentesimo octavo, quod ad diem hujus mensis 17, annus 13 episcopatus S. Huberti coincidet cum anno Christi 1221 ; nuilibi enim mcmorio* proditum rcperio, vacasse no/abili /cmpore sedem Trajcctensem a morte S. Lamberti usqite ad
est

pieuius discutietur a nobis

et cttnt ptcrisf/tte recentioribtts

breviter e/ accura/e

S.
S.

Huberti ordinatiottem.

Traits/ationis

igi/ur

Martyrologium Parisiense ; verba habet num. 18. Paulo profixias dc ea agit Barthotonueus Fisen
Societatis Jesu.
lib.

Madelbertse epocha vel eodem vel proxime subsequen/e anno ftgenda eri/, ac per consequens
Matbodienses virgines
gaviste

Historia> ecclesiaj Leodiensis

annis dumtaxat cirrifer

in Actis S. Huberti, qui

primo Trajec.tensmm ad Mosam episcopus , dein Trajccto Leodium trdtisvexit calhedram. Scio equidem lioc negaria dicto Fisenio, asscrique quod episcopalis cathedra civi-

17 pretioso corporis sanctce AObatissa? thesauro

sunt, quo exiguo temporis intervallo innumerabilia Ula miracula, quorum meminif biographus, ad ejus sepuicrum Malbodii conti-

tati Trajectensi affixa

numquam

fuerit

ac prce-

gerunt.

sules

a S. Servatio adS. Hubertum usque veluti

vagi etincerto lare ibidern

sed hanc ejus

dumtaxat substiterint opinionem tam solidis rationibus ae

liquice in ecclesice cathedratis

27 Reconditce sunt autem S. Madelbertaj reLeodiensis sacrario,

et in ecclesia

cathedrali
reconditur.

et

ad latus S. Lamberti

inquit Fisenius

in

testimoniis refutaruntscriptores eruditiatque inter eos Henschenius noster in sua Exegesi de episco-

patu Tmgrensi ct Trajectensi prcefixa tom. VII Maii, uti et nuper Henschenii vindex 11. P. Petrtis Dotmaus Societatis ejusdem theotogus, ut, quamqiUBStionem istam pertractare, nil superaddinecesseforet, quo debifus Trajectensibtts honor vindkaretur. Audiamus itaque, quid
in
u s. Uuberto
BpiSCO\
jrctfitsi

hunc diem servantur. Ansetmus loco supra allato, eas in eodem feretro collocatas asserit cum
corpore S.

Theodardi episcopi Trajectensis

et

martijris, cujus

mensis

10,

ris fiujus loci esset

memoria est in Fastis die hujus quando et in Opere nostro ejus Acta
Accipe laudati Anselmi verba
corporis
beati Lamberti,
: In corpus

discutientur.

altera parte

rem nostram habeat laudaius

25 Postquam
eitato

Fisen.
,

S. Theodardi episcopi et martyris quiescit cum Madelberta sancta virgine, quae in uno

libro

retu/it

quo pacto

collocantur.

'Ini-

Lco-

dium
in

lUmii

S. Bubertus reliquias S. Lamberti Trajecto Leofnt/fstatas una cttm sacris exiwiis S. Theoiianv

Cmterum cum

feretro senescente secu/o xv

dardi poputorttiu rmerationi erposuerit, pergit

finitimis gentibus

madum num. 15 auxiMn

Externum etiam a
Malbodio
Madelbertai vir-

Leodienses ob dissidia, quce ratione episcopatus exorta fuerant inter nobilissimas potentissimasque familias, diuturno ac funesto belto concuterentur, pro
plicationes

accersivit.
S.

(HannonisB oppidum est)

ginis sacruni corpus,

impetranda pace institutce sunt suppubtkoe , reliquice SS. Lamberti,

aliquod, st
in

non aliter quam novum prssoipui cujusdam roborisprfflsidium

et
rifa-

Madelbertae atiorumque populo

exhibitw, et

ad venerationem

eadem occasione

apertce ac visitatw

urbem advexit Et

a pam/ttbits
raculis

interposito elogzo Smicta sactitaie, sttbjungit Mi,

,

Lipsanotheccs. ffujus visitatibnis historiam,prout

est, apud Chapeavittum tom. \\l pag 213 dat Siffridus Petri ad calcem capitis xlv libri quem Gesta Pontificum Leodiensum inscripsit sub hoc titulo : Historia

gesta

etiam eelebrabatur quando Leodium Huberius ailvexit ratus finnissiraam illam urbi iuturam mumtionem. Hausit ista,ni
,

'

fallor, /au-

datUS auetor, sirut etiam

ttilegali,

Lcodimsmm,

num. prwcedrn/r ex Oes/is Pontificum Trajectensium et

a/ii

Visitationis feretri S.Laraberti inartyris et pontificis, et aliarum rehquiarura ecclesiaj Leodiensis, ab auctore ano-

Attetore

Ansetmo Lcodiensi Cano-

nyrao hujus temporis scripta. 28 Historiam istam, cum prolixior

sit,

huc nou

transferOj

IilK

SEPTIMA SEPTEMISRIS.

m
AITTOKK
J.

A
Anitu 1481)
Beltquiot ejus

trans/ero, ea

sotummodo excerpo,qua> potissimum

pertinent, et ex quious collector,

ad Sanctam nostram
Ugere possit studiosns

P.

quo anno, qua auc-

toritate et a quo instituta fuerit dicta visitatio. Narrationem suarn ita exorditur auctor : Anno a Nativitate Domini millesimo quadringentesimo octuagesimo nono, mensis Aprilis quartadecima, hora sexta de sero venerabiles et generosi viri domini et magistri Godemillus de Eldrisscholasticus, Henricus de Palude cantor, Joannes Biliton presbyteri, Wilhelmus de Liberme et Jacobus de Corswaremia subdiaconi canonici Leodienses, una cum dominis Crispino Roefs, parvae mensae canonico et notario, nec non Brunone deTill S. Martini, Joanne Sorlet etiam parvae niensae, Joanne de Dyck alias de Wert et Christiano de Goe eapellanis ecclesiae Leodiensis testibus; de mandato et voluntate venerabilium et generosorum virorum dominorum decani et capituli

AGT A
AUCTURE ANONYMO

Ex Hagiologio Brabantino Ms. Rubeae vallis, collata cum

duobus
aliis

Mss.

Igitur sub tempore Dagoberti a incliti regis Francorum fuit beata virgo Christi Madelberta nomine, quae a Dei actibus ab annis pueJ ^ .... nhbus non recessit, sed nimio cum amore se.

Natajxdre
Vincentio,

Leodionsis confessi et contriti, sacris vestibus solemniter induti, cum luminaribus et omni decentia feretrum et locum gloriosi martyris beatissimi

" w,<
!'

Wa *

trude

Lamberti accesserunt. Tum,

circa reliquias

relatis, qute

eo die circa reliquias S. Lamberti, ac die 18 ejus-

dem mensis

SS. martyrum Petri

cuta est ejus vestigia, pro quibus, fragili hoste superato, in coelistriumphat cum eo genere nobilis, nobilior sanctitate. Fuit igitur filia illustris Vincentii b, qui ante conversionem Madelet ejus electae conjugis vocabatur venerabilis Waldetrudis, quae simul tradita cum sacra*sorore sua Aldetrude sanctae ac religiosae '

B
visitantur et

enumerantur.

et Andoleti acta sunt, pergit in hunc rnodum : 29Deindealtera die sequente (19 Aprilis) idem D. cantor virtute ejusdem commissionis feretrum

garius

E
-

al.
t

sancta

B. Materni confessoris visitavit etc. et deinde feretrum B. Magdelbertae virginis visitavit, in quo et ossa et ornamenta ejus cum nonnullis aliis
reliquiis reperit, prout in scedula praesentis te-

virgini

noris

(quam

in

eodem

feretro

una cum

dictis

Aldegundi c sponsse Christi et earum amitae ad nutriendum lacte spirituali etsanctam regulam edocendam crevitque mirifice in ea ccelestis amor. 2 Vestigiorum quoque earum imitatrix facta
,

a / fgiorioss

reliquiis decenter relocatam dimisit) continetur, In isto feretro habentur ossa B. Magdelbertae
o

adhuc pa horis stu- educunda est pusiola, diurnisque ac nocturnis diose occupabatur sacns oratiombus, quae tam
d{

>

vto

tra-

virginis, cuculla et

velum

ejus, cinctura ejus-

h
(i

dem

Virginis nigra miro opere contexta, item

peplum sivecaputegumentum ejus, item unum a aliud velum ejus, nec non duae partes magnae de habitu ejus, item duo forfices parvi, quibus in vita sua Virgo gloriosa utebatur, una cum u nonnullis aliis ornamentis ejusdem Virginis, ac quamplurimis aliis reliquiis diversorum aliorum sanctorum Apostolorum, martyruni, confessorum atque virginum. Quibus omnibus sic visitatis et decenter relocatis, idem dictus
(i

adeptarfambarum almificumque gregem luminaria clarissima Christi novem annorum spatiis post decessum earum Dumini gubernans imperio licet enim
mirificis pasta fuerat
*

epulis,

af

^
t{

prior natu

tamen humiliter sorori in susceptione regiminis. Luctamen contra malie,

cesserat

gnos tortiter acceperat *, lubricumque devicit hostem propriis amissis flagitiis, velut rosa creexemplis, vit in acutis surculis, mirificis instructa

ntmj. ac-

ceperat spiritus

cantor

ambo feretra suis ferramentis claudi et conclavari jussit, et similibus scedulis etiam ab
extra positis et affixis, jussit ambo feretra rubeo colore dignissimecolorari, etad suum locum pristinuni, prout posita sunt, collocari. Et post

quam verus Sponsus introduxit in cellam vinariam, eique caritatis propinavit poculum. Inespubriata mero dulcissimo arapla profudit ora mantia odore balsami, collumque ornavit sacris
lapidibus.
ar3 Coepit aniraus anhelare magis ac magis ignis, velut sancta amita atque soror dore sacrati
almifica,

F
cujus virtuhs

pauca narrationi suce finem imponit hisverbis: Tandem omnibus his sacrosanctis reliquiis dignissime in suis collocatis, claves feretri tam
exteriores,

arabarumque sustentata meritis

assidua, in vigiliis
,

coepit imitata

quam
et

interiores fueruntper dominos

esse in orationibus pietatis castitatis in eleemosynis larga, mirae studio perornata, Christique de humilitatisque

prompta,

capitulum portatae et collocatae quse inin archiviis ecclesiae in capsa superiori, ex cujus posteriorititulatur Mechlinia. Ita ille : verbis, atque etiam ex iis, qua> num. 27 ex

meos decanum

lampade Amandi /' aliorumque episcoporum, ceterorumque sanctorum virorum inflammata

ariditate Christi, doctrinis, valde se subdidit sub quse proinde ipsius arripere bravium posset

bus

ut

Anselmo et Fisenio retuli, colligere licet; sacras et exuvias tum S. Lamberti, tum S. Madelbert;c ibidem enumerat, in aliorum Sanctorum, quos seu theca uno eodemque feretro, ut ipse vocat, juxta distinctis tamen thecis minoribus majori, hactepositis, inclusas conservari. Sed invicem
existimo. nus de Sanctai nostrw cultu satis dicta Mss. supra memoratis. Acta ipsius subjicio ex

coehs amore pauper effecta est, ut mereretur in patiebatur, pcems v abundare prodiversis, quas
:

lacrimis cum gaudio in orationibus, profusis sedicens Perfice gressus meos psallebat vestigia mea. n moveantur mitistuis, ut non Voluntarie sacrificabo tibi et con:

Et iterum Domine, quoniam bonum fitebor nomini tuo

:

est.

bonorum operum hostis de daume tnum P hat. cupientis eam dejicere antiqui patiebatur Lnsidias
4 In exercitatione
firmato pectore aprosperis; at Virgo Christi furiarum, malcdictmni aiebat: Discede pestis non habebis partera. Statunque
subiaceas, in J

me

angelica

110
A.

ACTA
:

S.

MADELBERTJ2 VIRGJNIS
per
in-

Anonvmo.

est angelica confortatione solidata

nam

ntrnj. super s inii radii solis

eam

obumbratam,

veniebant velut clanssertas fenestras oratorii *, unde spiritu sancto se noverat Altitroni jugiter implorans victo-

fluminis aqua mngniflca. gera prata, et navalis virgo Longa vixit 9 Ibiuue in agonia sancta sanotarum virginura per tempora, qusa smpe passionem aliagones legerat, et pro martyno

D
<W iwtma nbbatiasa pufrw nauerat.

spiririam, ut ei immaculatum posset reddere valetum, ac per semitam justitiae illue redire dudum homo ret, unde huc, diabolo agente
,

quam

inpronis menlibuscumlacrymisruminans
:

amabile mucessanter clamabat ad Dominum Domino obtinuit, cancrique nus, quod petiit, a

captivus advenerat. Haec

jam

paradisi florigera

introspexit nemora flammigero vibrantique glaamor dio perforata viscera, jara Christi intravit
ifl

morbum in dextera mamilia accipit, gaudensque neptes suas ob martyrii palraam dilexit. Porro
venerabiles Madelbertam et Aldetrudem monastica? tradidit vitas
;

praecordiis, calcavitque

mundi fomitem va-

cumque Dominus

ei

finera

nissimum paternis et maternis imbuta doctrinis, qui pro Christi nomineacarnali se alienaverunt
consortio.
Parcntum
exernplo reliijinSfllli

imponere decrevisset, globus igneus visus est, quasi veniens a coeli culmine et usque ad tectum virginis, in quo incontaminatum Domino reddidit spiritum, pervenit.

vitam amplexa

5 Praefatus genitor ejus Vincentius nomine in Alti-montis h monasterio tonso capite sancta vixit pluribus annis sub regula, nunc vero in suo
proprio requiescit allodio*, ubi monasterium construxit Sonegias i vocabulo, in quo nunc usque grex Christi canonice militat. Genitrix

10 Odor praeterea ineffabilis

ita

domum

replevit,

post Atdctru-

ut omnes, qui ad exitum sacratae virginis convenerant, mirarentur. Tantae igitur prosperitatis

dem

sororem

h
'

conductum considerantes sacratas

virgi-

i.

e.

fuiido
t

nes, sicuti duae alites coeperunt innixis alis et

quoque ipsius S. Waldetrudis a beato pontifice Cameracensis urbis Autberto A*consecratum pallium ac velamen accepit, et monasterium in suo proprio fundo construxit, quod vocatur Castriloeus/, ibique plurimis annis oves Christi raptas

junctis r pedibus ad astra festinare. Aldetrudis

alma post eam regimen

raonasterii obtinens op-

time gubernavit, quae duodecim annorum spatiis in ipso regimine peractis cura bonorura virtutibus
feliciter

migravitad

coelos.

gubernavit mirifleej in quo nunc sancto requiescit tumulo. Talibus erudita exemplis sancta ex stirpe processit, progenieque
a fauoe lupi regali,
loquiis

11 Venerabilis vero virgo Christi

Madelberta

E
tertia abbar

ad ecclesiam Dei

regendam

in loco et officiosus-

non diebus neque noctibus vacans a coldivinis, timens elongari a Sanctorura

cessiteidem, quas mira virtute floruit vivens et animas sacrarum virginum lucratas secura duxit ad gloriam per decessum. Corpus ejus non mi-

tissa succedit
et

sancte

mori

tur.

consortio, atque alienari a beata sede ineffabilis

paradisi.

Unde enim primus homo superbiendo

illic

nore honorecaeterisinecclesiabeatiPetri apostoli cum turmis devotoruni sacerdotum psallentium,

ceciderat,

praefata virgo

Madelberta obe-

atque

sacrarum virginum choris gaudentium

ibique claudi
sur-

diendo redire cupiebat.

S.

sacrse sepulturae traditur,

Atdcgundi

6 Saeratae vero amitae ipsiussanctae

dis virginis in

Aldegun-

matertcm
tlUBj

qua

nutrita, sicut superius

m
'

lariter.

novissimo secuta est exempla, a docuimus, est reguQuse m interrogata a raatre, si carnali

dique perceperunt ejus propriis meritis adjutoriura, sicutpaucis, Domino juvante, ac veris

i.e.heiedi-

sevellet sociare conjugio, ac paternas recipere tradition.es * raore solito: illa cum lacrymis prae

latcm

gaudio matri cogenti responsum divinitus intulit,

demonstrabimus dictis. 12 Erat tempore illo quidam virreligiosusnon Ad sepuicrum longe a monasterio Malbodiensi, qui proprium ejus surdus auditnm. auditum dexterae auriculas amiserat, et inces-

dicens

Domino Christo me

tota devotione

tradidi, illi me soli devovi, alium prater eura noto habere sponsura. Occulte vestes regias, moniliaque magnifica et miriiica, omnemque su-

pellectilem sibi traditam, quae olim

Domino ob amissionera auditus fusis lacrymis reraediura postulabat. Quadam nocte dorainica, dum fessus sopore proprio in stratu jaceret, angelica monitione audivit vocem dicentem sibi Surge, vade ad Malbodium monastesanter a
:

adhonorem,

hujus seculi a parentibus sibi fuerant reservata,' vendidit ac pauperibus erogavit, Evangelii considerans sententiam, ubi dicit Vade et
:

rium in ecclesiam sancti Petri, in qua sancta virgo Madelberta requiescit, ibique ad sepulchrum ejusdem Virginis percipies sanitatem;
eqclesia sancti Petri celebratur* officium, illeque statim prostravit se ad Virginis sepulchrum, orationeque peracta, candelam accendit. In initio Evangelu intentus, mediante Evangelico 5, incepit

vende

C
qu<e, obsistentc

omnia, quae habes, et da pauperibus, et veni, sequere me.

7 Iterum praecepit
clita, ut
ei

statimque timore correptus mane surgens perrexit ad locum destinatum. Jam Missae in

F
celebrab.itur

mater ejus Bertilia

?i

in-

incassum

matreSertaia.

quodam ornamenta sponsalia sueret, quse divino accensa amore sponsum carnalera jara oblivioni tradiderat, quoniam inejus
pectore suramus Sponsus vigebat, chrismale ve-

ex linteo

stunentum, unde capita infantum ornantur

in

baptismo, consuebat, et in scrinio recondebat statimque, dum matri ejus venerabili Bertiliai res cognita est, corporali disciplina

eam

sudare,palIescere,tremescere,crepuitquehumor aqua per aurem ejus peracto Evangelio mtercedentibus raeritis beata3 Virginis, pristina samtas reddita est ejus auricuke dexter* nam audivit clare sicut de altera, ita ut omnes
vel
: :

gere voluit.
fUyicns

corri-

ticarent

Deum, qui aderant.

glori-

mun-

dum, inonastcrium Matlmdii

8 Haecaudiens sancta Virgo, sub silentio psa ad locum nemorosum quera pater
I

Ia-

fmdavo-

materergasanptam etvenerabuem virginem Germdem o eorum consanguineam sorte diviserant penenerat ibique, paruraper

ejus et

13 Erat quaedam puella virgo fidelis ex familia clauda grcsmonasteru, quae a nativitate clauda effecta fue- sum rat, ita ut crura t ejus natibus haererent et
palinae supinata. pollicesque

propriis

nbus )C apeUaminhonore p

quod voquod Sambra g rat, Malbodius perforat, ac turma premit sanetunonialium. Dextera laevaque nemus estetplamties, ibique tempore raessis apparent
:

dedicavit ac deinceps raonasteriura, catur Mabndmm construxit

eradicatis arbo' beati Petri apostoli

acchves existerent. Qui dicarn? Totaa nervorura corapages, obduratis nodis, emarcuerant. Hanc parentes ad sepulcrum Virginis
oblatara in ferero deposuerunt, et, nescio pro qualibus necess tatibus foras exierant relinquentes eam solara

brachiis

flc-ri-

obhvioni traditara. Curaque Sorores more solho vespertmale venissent peragere officium ilh in raedio
ecclesiae

ambulans

glorificabat Do-

minura.

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS

111
\

S
advenerant

minum, gaudenscum

his, qui ad aspectum tanti miraculi adveniant *, qui neminem vult perire, sed omnes salvos facere u.

bes tom.

ct alii

innu-

meri alia benefida ohtinent.

14 Haec pauca particulavimus, sed tamen innumerabiliarestant miracula, quae Dominus pro
dilectione sacrse "Virginis ostendit in loco
illo.

Acta S. Arnandi Trajatiensium epiSCOpihaI Fcbrwmiaddkm mensis 6. Videetiam Commcnt. nostrum num. 13. g Ms. Vttraject. Diversas patiebatur
f

A*o^y.,

in oraf in-

nibus pcenas

AtidUatem

verisimiliter et

mumi

anxietates, quas

Pro laboribus

et serumnis in pnesenti seculo, quibus cruciata fuerat, alrnam consecuta est, invenitque palmam, atque immarcessibilem co-

Deus atfqwndofnsanctisitmis etiam hominibm per aliquod tempm durare perut corum in amore comtantia prohetar utque propriam aqnoscentes infirmitatem maj(rr) cumfervoreac fiducia ad ipsum recurrant. h Dc Alto-Monte, vulqo Aumont sic scribit Ursio abbas in Vita S. Marcelli Papce Ms. Est
mittit,

ronam diversis floribus ornatam, virginah in thalamo residet nunc Christo nuptasponso, cum quo ineffabilem gloriam possidebit in perpetuum, eodem donante Domino nostroJesu Christo, cui
est honor, virtus et gloria per infinita saecula

saeculorum.

Amen.

locussuper fluvium, Sambram nuncupatum, situs a parte, non a toto, (neque enim adeo eminens est) Altus-Mons dictus, quem illustrat cor-

nobium

famosse

antiquitatis

et

ANNOTATA.
a Eic titulus prw/igitur Ms. Incipit Vitasanctse Madelbertse Landrici sororis et Abbatissae Malbodiensis. De tempore Dagoberti consule Comment. num. 3 et 6. b De SS. Vincentio, Waldetrude, Aldegunde et Aldetrude actum est in Operenostro. Adi Comment. num. 1.
c Vide, quce circa cetatem SS. Atdegundis ac Madelbertae dicta sunt in Comment. num. 7 et

antiquse

nobilitatis. Dtstat

outem una

circiter leuca

Mal

bodio.
i

Vutqo Soignies, hodie oppidum inter Montes

et Bruxellas.

k S. Autberti Acta illuslranda venient ad 13 Decembris, quo die ejm memoria est in Faslis.
1 Locus hic, occasione procul dubio nobilis parthenonis, excrevit tapsu temporis in proeclaram civitatcm, quam Montes appellamus, estque to-

tius

Hannonkv metropolis. FnMs. Ultrajectino additur

Videlicet AJ-

seqq.

degundis. Porro, qucehic de S. Aldequnde compendiosc, (prolixim tamen,

ret) intcrserit

d Obscurum ac male tortum sensum sic interpretor: Instructa exemplis SS. Aldegundis et Aldetrudis, qua? ambae abbatissse, ut clarissima
luminaria, ipsi praeluxerant, post earum deces-

quam tocm requireauctor, plenius exposita reperiet

sum almisicum nobilium virginum gregem gubernavit.

e Verba ista: Licet enim prior natu, cesserat

tector in ejus Actis ad dicm 30 Januarii. n De SS. Bertilia et Walberlo conjugihus et SS. Aldegundis ac Waldetrudis parentibus egi-

curiosm

mus ad diem
o

11 Maii.

tamenhumilitersorori in susceptione regiminis:

desiderantur in Ms. Uitrajectino
ct in lectionibus
i/t Comment. num. 20 et 21 et quamvis nullibi etiam quidquam reperiam, quod iis prorsus repugnet, cum tamen

Breviariorum, de guidits actum

;

est

Ejus Acta dcdimus 17 Martii. p Maibodii nunc etiam oppidi in Hannonia situm delineavit Bollandus in Commcnt.prarvio ad Acta S. Aldeqimdis.
q Sambra fluvius
citur.
in Belqio

a Ca?sare Sabis
et j

di-

ubique prcemittantur sequentia :Vestig\oY\im quoque earum (puta Aldequndis amita* etsororis Aldetrudis) imitatrix facta est pusiola S. Madelberta,
fuerit
tra

Voces innixis (metius forte innixa?)

Ultrajectino,

unctis

mutuavi ex Ms.
i
etc.

quod eas

in Ms.

Rubea? Vallis legere non valerem,

In Ultrajectino
:

non immeiito dubitari posset, utra sororum natu major. Quidquid de re sit, certe neuastate

medio autem

evangelio

multum

alteram potuit antecedere, ut

qiue

facile eruitur ex

iis,

num.

4,

6 et 7 discussi-

mus. Imo supposita veritate verborum, quibus Sancta nostra natu prior adstruitur, necdum ever-

Verisimiliter ex familia monasterii dicitur, quodejus parentes nobilibus virqinibm famularmtur, vet, quod inter eas comanguincam hat

vel

bei'et.

omnino ment. num. 9

tititr

id,
;

quod

suspicati
scilicet

sumus

in

Com-

u Sensus

est: Glorificabat
etc.

Dominum,
hic

qui ne\?

utramque

sororem eodem

minem
betur ?

vult

Sed an

iste textus,

qui de peccarecte

partu in lucem edxtam fuisse. Nam et Esatt fratre suo Jacobo major seu prior natu recte dictus est.

toribus proprie

intctligendus,

adhi-

DE

U2

ACTA SANCTORUM

DE

SS.

ALCHMUNDO ET TILBERHTO
EPISCOPIS

HAGUSTALDENSIBUS
c. s.

IN

ANGLIA

COMMENTARIUS PR^VIUS
I.

Memoriain

Fastis; auctores, qui de

Sanctismeminerunt;

eorum

sedes episcopalis.

Annis 78
BT 789,

Mmoriti

fx
t/ui

eminos hoc die Httgustaldensis eccfesice in Northumbria, Anglim provincia, episcopos aliquie Benedictinis martyrologi annuntiant: Alchmundum et Gilbertum,

E ex antiquis Angtiwscriptoribus infra ostendemus, acpropterea hujus Sancti memoria hoc die recte Cur de s. manmtntintur: verum idem de S. Gilberto, sive berhtokor.dk
a 9<*tur Tilberhto, prout a scriptoribus Anglicanis appelt

communius Tilberhtus, ab aliis etiam Tilherus et ab anonymo guodam, de quo infra, Alber-

tus appellatur. Haugustaldi in Northinambria,

Menardus in Martyrologio sui Ordinis, sanctorum Alcmondi et Gilberti, episcoporum et confessorum. Consonat Gabriel Bucetinus in Meinquit

non possum, cum diem ipsius emortuatem nusguam expressum reperiam. Quod autem laudati Menardus ac Bucelinus eumdem ad hunc diem referant, id factum suspicor, quod propr/um diem nescientes eum suo Decessori adlatur,

asserere

jungendum putavcrinf ,
tione
S. S.

forle inducti anmuitin-

nologio Benedictino scribens: In Anglia Sancto-

MaiJmci, qui, ut videmus, ad 7 Septembris

subjunxerat, ei
successisse.

rum Alcmundi

et Gilberti

episcoporum.

Fuit

Alchmundum commcmorans,
Gilbertum

uterque pro eximia

fcractus et

vitse dignitate

a coenobio sa-

Hcec dubium

me

reddi-

cro et negotioso otio ad labores episcopales ex-

dere,

Hagustaldensis in Northumbria ponti-

ficatus infulis

exornatus

quem honorem egregia

plurimum exornaad aeterna

utrum de Gilberto ad hitnc diem agendum esset: verum cum deeo scribendi numquam forte alias wque commoda se oblatura sit occasio, et

sanctitate et meritis quisque

vit,

et aeterno sui relicto desiderio,

:

aliunde de cultu satis constare videatur ; censui pauca, qucsad ipsum spectant, Menardi et Bucelini
sint,

gaudia ascendit

quorum

res preeclare gestas

exempto fradi posse

temporum
in sacrii
tis,

injuriis deperiisse,

haud leviter est

: cumque ea perpauca sanctique Alchmundi vebus immixta, malui

deplorandum.
Rw-

Eduardus Maihew in Trophwis Qrdinis Benedictini, Congregationis Anglicance, tom. II, addiem 7 Septembris, ubi hwc Aaftgtf.-Haugustaldi, vulgo Hexam, in comitatu
2 Bucelino
prceiverat

utrumque Sanctum eodem Commentario concludere, ne eadem cogar repetere. 4 Recte supra monuit Bucelinus, utriusque res
prteclare gestas deperiisse: sed
injuriis potius,

mitia
Sanctis
tris

,.,.

an id temporum rum,quide
>>s-

quam
est,

Northumbriie, sancti Alchmundi, ejusdem loci episcopij de quo haec Rogerus Hovedenus Annalium parte priore
et
:

scriptorum incurim adscri-

bendum

sit,

certo affirmare

probabile tamen

Anno

non possum : non imexstitisse olim eorum Acta,

Anglia creigne perierint. Proba-

781

Alchmundus, Hau-

qum

gustaldensis ecclesia^ praesul, eximiffi religionis

in Danicis irruptionibus, quibus

est, hostili

bro depopulata
bile id facit

regnante glorioso rege Elfavaldo, anno 3 regni ejus, septimo Idus Septembris migravit ad Christum, et ei sanctus
vir,

magnarum virtutum

Gilbertus (alias Tilbertus) successit. Addit S. Alchmundi corpus pOStmodum fJe terrn subievatum
fuisse
ctinis

qua de re infra sumus acturi. His Benediaccedit Castellanus in Martyrologio universali Gallico, ubiadhanc diem ait
;

xn scriptor, cujus lucubrationem excudemus, qui de quatlam Northumbritp per Danos depopulatione agens, sic scribit: In qua denique devastatione monumenta, qu# de Vita et miraculis Sanctorum sancti Patres ad posteritatis notitiam stilo transmiserant, constat esse consumpta.
seculi

anonymus,

Haugus-

Sotum

igitur

Alchmundus, ejusloci episcopus. Pmter hoc autem laudatos scriptores nullum alium inter martyrologos reperi, qui&. Alchmundum aut Gilbertum nostrum annuntient: ouinimolaudatus Maihewus solum, ut patet

fcaldiin Anglia, S.

superest, ut ex antiquis

S Alhoc die memoraf, cui S. GilberUim luccessisse meve narrat ; ><! an hoc eockm die

nsque sancti Antistitis que ac per mortem depositi episcopatus tempus etsi qua ahaoccurrant, eruamus, cultumque ini memonalem ac legitimum probemus. Sedprius-

Anglia scriptoribus utriepiscopatem sedem, initi-

mundum
non

quam

id

cola-

titr,

edisserit.

Castellanus

autem

tum omnino
3 Porro 1

S. Gilbep-

omittit.

Septembns

obiisse S.

Alchmundum

Londini lucem sunt editi. Ac primo quidem occurritHistorw Dunetmensis ecclesia?, subnomine Simeonis Dunclmensis

mur, brevem notitiam dedisse. Facem pmferent tres Anglicanarum rerum scriptores, t/ui exstant tnter decem, c/ui anno 1652 evetustis Mss.

agamust juverit scripiorum, quibusute-

DIB SRPTIMA SEPTBMBRIS.

UunelmensU rnomchi excusa, sed quam Turgoto
drindr Sanctandreano in Scotia episcopo, Usserius et Seldenus, et post hos Godefridus Benschenius noster vindicarunt ut tom, III Martiiy pag. 124 ct seq. videreest
ubt ca
citur.
scripscrunt,
inter quos

m
(

fjusdcm

lori priori ar

regum Anglorum usque nd finem dumta m ralmmi

I

\Wperthtxit.

historia,

ante

annum

1107 conscripta di-

anonymuSf

5 Plura hauriemus ex Simeonis Dunelmensis regum Anglorum, de quo scriptorc apitft Seldenum in pneffitiont itiuduftv colHistoria de Gestis

pnrfixa hcec leqo : Simeon Dunelmensis monachtis ibi Benedictinus et ecclesiae praecenlectioai
tor,

atque

viris

illius

gevi doctioribus

merito

connumerandns.circapartem seculi xn mediam floruit. Plura de eo ibidcm lcctor reperiet. TerHus scriptor, qui nobis usui erit, est Ricardus
Prior Hagulstadensis (vcrba Sddenisunt) qui aevi sui historica.. conscripsit. Floruit sub Henrico rege secundo sub Richardo I mortuus est, seu sub annum 1190. Prceeipue tamcn utemur htcu:

nde rrro ,,,//,/,- ,//, didicerU, incertum aw est suspican tamen licet, eam a Simeone ; ex Vsb mu. monumento erutam fuisse. Etenim Joannes SeU denus in Pratfatione supra iaudata ea VUa sv meon/s a Joanne Lelando conscripta, dt Simeone mait: Multa tandem cogitanti ooc succurrit in jinmis et neceasarium etutile, nt reliquiaa bibhothecarum, a Danis spoliatarum, anxie diaquireret. Nam monachj Lindisfarnenses, Coquedani, Tinomuthenses, Girov^ns^. Vprn.nutenses Hagulstadenses, Strucpharenses,

Vetandunen-

ses,

Lestmgani, Ripodunenses,

demque Eboracenses, Danorum tyrannidem

Deiro-Svlvani
mi-

sere fugientes, aliquam veteris hiatoria suppeilectilemetcognitionis rerum sui

temporisaecum

bratione

niwu
exstat

in Actis

anonymi cujusdam, qum apud MabilloSanctorum seculo in, a pag. 228 cum hac epigraphe : De Sanctis ecclesise
,

detulerant, et in dies conservaverant, quas felicius aliquando futuras sperabant. Ec omnia perquisivit, invenit, excussit curiosa Simeonis
etc. Inter hmc , inquum, prmdictam Translationem potuit reperire: quare ego iUam ex Simeone edere mallem, nisi

dihgentia

Haugustaldensiseteorummiraculisliber,auctore anonymo, canonico regulari medio sgeculo xii, notaturque eruta ex Ms. bibliotheca Bodleiana Oxonije in AngHa. Cum vero librum hunc maxi-

eam anonymus

orationi sua intexuisset solis pene verbis discrepantem : ubi tamen qttid discriminis occurret,
suffirianf

Annotatis lectorem monebo. Bcsc de scriptoribus

eanonicus
gubiris.

/!<

mam partem recusurisimus, de eo ejusque auctore pauio fnsius agendum est. fi Scripforem Opusculi canonicnm Regularem fuisse, ipse non semel manifeste indicat, dum se
alumnum
monasterii Hugustaldensis profitetur,

nunc rcm ipsam fifjrjrediamur et primo episcopalem Sanctorum sedem inquiramus.

:
,

ejusque tuccessorem' Hagmtaldum Hagulstadensis ecclesim episcopos aquibusdam fuisse, tradttnt omnes, qtti eorttm meminerunt,

VSfctum Alchmundum,
vetereSj

lilberhtum,

tam

quam

recentiores

quod id temporis canonici Regutares incolebant. Nec minus cfare tetatem suam manifestaf, dum
tractans dc
translatione Sfinctorum

atubi Hagulstal-

Hufjustaldensium,
bit, iucc ait
:

quam anno

Ante hanc

Antistitum 1151 factam scritranslationem multis

Alch-

non rnque convenit inter posteriores. Michacl Baudrandus in sua Geographia dc eo fuec scrihit: Haugustaldium monasterium fuit et
fuerit,

dum

ecclesia

Anglisa in Lindisfarnia insula Beda,

,

cum adluic puerulus essem, Accam, mundum, Fredenbertum, Albertum, ibi

annis,
bat.

Haugustaldia et Augustaldia aliis nunc Holy Iland dicta, in ora littorali Northumbri, episcopali

simul requiescere nihil hsesitans populus totus clama-

Ex his habemm, omonymum

illum non

modo

dignitate insignita sub archiepiscopo Eboracensi. ItagueHagustaldum in Lindisfarnia seu HolyHand Baudrandus collocat. Fdem facit

contemporfincum fuisse uitimtp translationi, quam describit ; verum etiam probabUiter interfuisse, aut saltein de ea penitus potttis.se esse instructum. Porro tota hicubratio est oratio qucedam, dictain
fcsto TranslationiS)
nicos-

ad vocem Lindisfarnia, in qua insula ait palem catkedram ab Aidano constUutam

qiuT Augustaldia dicta fertur.
est

episcofuisse,

Ejusdem sententia
Tabulis
:

Lubinus

in

Martyrologio Romano
olim Halig Eiland
Albioni insulse

quaque Fratres
ut

suos, cano-

qeograpiticis iliustrato, ubi ait

Ltmlisfarni et

Rct/ulares exltortatus est,

in sanctis ecctesia? suce

spem suarn
toties

Lindisfarnia,
Island,
insula

fiduciamqur
experti
sttnt.

Patronis repo-

nunc Holy proxima, or33

,

nant, t/uorum patrocinium Hoqustaldenses

Hinc stylus

ipsitis

oratorius est et

hinc inde prolixior.

7 Ncc/ue de soto
tcnpsit

Northumbriie et ostiis Tued<e fluvii adjacens cum urbe cognomine, quae et Agulstadia et Hagulstaldia nuncupata. Ibi olim celebre coeno-

Alchmundo aut
Hagustaldensis

Tilberhto
ecciesice

bium ac sedes

episcopalis, cujus episcopi Lindis-

qme-

agit

sed de omnibus
,

dam
f.t

miracula

sancfis cpisropis
illa

quoritm sacra corpora eadem

farnenses aliquando, Hagulstaldenses aliqnando dicebantur, sub archiepiscopo Eboracensi sedes

;

translatio-

translatione elevata sunt.

nss.

Ea
ttt

occasione qua?-

tamen postmodum Dunelmum

in

fcranslata

est

dam
dem

miracttla Operi intexit, et varias ejusdem

abest a Bervvico urbe in finibusScotorum

10

4 mill.

ecclrsitc vicissitudines exponit,

quamdam

ejits-

historiam conscripsisse dicipossit Ego quce ftd Sanctos nostros attt eorum gloriam non
loci

Austrum. /// haur

srufr/i/ia/n

forsau irerunt ex oblib.

u t 7 ,,
.,

scuro Bedts loco nuilr intelleeto. Beda enim

IV

statiritur in

prmcidenda putavi: non potui tamen omnia, quia hinc inde tam arcte varia inter sese ttt prtetcrmiffi nequeant, nisi mutiiecoiuercitt tur oratio. Ceterum varias sanctorum Antistispcctant.
,

tttiu

translationes

sive

elevationes enarrat, in-

ter

quas prwcipua*

dtta> sttnt, ct quartiin

pauio post
die 3

medium

seculi xi. altera

interesse,

prima anno 1154

solemniter

Martii,
est.

cui potuit

peracta

Simeonem
quo
licet

Prior Translatio etiam exstat apitd Dunelmensem, ubi ad annum 781,

obtisse rrtsfimat,

S.

Alchmunduin

cadem,
nihil

Historitv getitis Anglorum, cup, xu hcec habet : Orta inter ipsuui regem Ecgfridum et reverendissimum antistitem Wilfridum dissentione, pulsus est idem anlist.es a sede sni episcopatus, el duo in locum ejus substituti episcopi, qui Northanhymbrorum genti prasessent; Bosa videlicet, qui Deirorum, et Eata, qui Berniciorum provinciam gubernaret: liic in civitate Eboraci, ille in Hagustaldensi sive Lindisfarnensi r.-rlfsiacathedramhabensepiscopalem. Verum verbaiilaBedce nnii iut accipienda esse, ut Lindisfarnia et Hagu-

fnsulasaeru

aliis

verbis } refertur.

De

posteriore

staldum eadem fuisse

alterutro
loco

civitas dicatur, sed ita ut

habet Simron, quia Historiam suam de Gestis Septembris Tomtis III.

episcopaiis cathedra ftxa fuisse

15

significetur

114

DE
***

SS.

ALCHMUNDO ET TILBERHTO
Saxonice

BPISC
D

idctore

significetur,

C S

postpauca ffagulstaldum a

* *odem Bed 1*f**ff* ?> Lindtsfarnta minme

Hangulstad, Oceanumiter, perllexam. BndfB quod Romano eeculo Bextoldesham,

sunt autem, inquit, odsatre distinguit, Ordinati et Eata Bboraci ab archiepiscopo Edhedus, Bosa abscessionis Theodoro, qui etiam post annos antistites, WiHridi, horum numero duos addidil Hagulstaldensein Trumberhtum, ad ecclesiam

remanente Eataad Lindisfaraensem

rffc.

Retinuit

igitw Eata Ltndisfarnensem episcopatum,

dum
.

Trumberthus ad Haguistaidensem evectus est adeoque istaecciesicsmaieconfunduntur. Utramque etiam ecclesiam diserte distinguunt alii AngUatscriptores, e quibus

dixerunt Bntiorincolle(collemonim Dunum conflrmaHonem subdit verba tanni) In dictoYum rivuium HexRichardia nobisjam atiegata, sed Postpmtca desmpttotold non Hestild appeiiat. illa fqn* : Sed dignitas nem loci ita prosequitur octavum episcopum, intonantibus
copalis) post
I

stationrm babnit,

^elodunumfuisse^bicohors^rimaHispanoruffl nomen persuadet et situs edi-

unum addu dsse sufficiat,

Turgotumscilicei
rex

lib.

ll,cap.n,ubiait:OSemm

Deinceps vero tantum habebatur ante commuarchiepiscoporum villa suo jure tationem cum Henrico vm factam, qua Nunc vero tota ejus gloria est in cesserunt...
lanicis beilis, tota evanuit.

Ead bertus Cynevulsum Lindisfarnensem episcopum cepit, captum in Belbamburch teneri

praecepit, Friothuberto Hagulstaldensi episcopo Lindisfarnensem episcopatum amministrante, donec placato rege, de captione relaxatus Cy-

nu.nasterio

illo

antiquo,

cujus pars

in
:

prnni

Foresteri militis aedes stat vero, Occidentali parte tantum demolita, et magnifica sane est structura ctc. Hwc integra,

est conversa

ecclesia

nevulf ad suamrediretecelesiam. Pturibus, quia

res clara
ostcHditur esse
est,

supersedeo.

inNwthumiria,

Hagitstaldi situm discimus ex Richardo Priore, iaudato num.5, de statu et episcopis

n Venm

Camdenus; cuiegoquoadlocisitum iibens assencum ea omniarecte conveniant cum iis, quce ex antiquis scriptoribus supra retulimtis, qumque Simeon Dunelmensis de ecclesia ac monasterii
ttor;

ejusdem

ecciesia

ttb. I,

cap.

illius

cathe*

structura loco a nobis assignato proiixe enarrat. Quare hodiernam Hexam ipsum esse vetus Ha-

drm exordia in hunc modum assignante : Est in Northanhymbrorum provincia haud procul a Tina flumine ad Austrum sita villa quaidam nunc quidem modica et raro cultore habitata,
sed ut antiquitalis vestigia testantur,

fjustaldum et SS. Alchmundi ac Tilberhti episcopatem sedem mihi minitne duhium apparet.

quondam
ibi

ampla

et magnifica. Haec

autem a rivulo

de-

currente et quandoque ad

modum

torrentis exu-

berante, Hestild nomine, Hestoldesham, quasi

II.

Tempus

episcopatus sus;

praedium
lexit,
illi,

Hestild

vocatur.

Beata vero regina

Etheldreda... S. Wilfrido,
episcopo praedictam villam

quem plurimum

cepti 3 ac mortis obitao

cultus

di-

inquam, jam existenti

Eboracensi

antiquus.

cum circumjacente
Incarnationis

regione circa 672

lublimiirel.

annum Dominicse
"
:

iu

perpetuam eleernosynam dedit, ut eam

cathedra sullimaret

epi s cpali

quam

ipse pri-

mus

et posi cuin alii jure ecclesiastico sederent.

Jam monuimus Acta olim

invoiuta essc

Deinde sequentibas capitibus de ejusdem episcopatus erectione, insignique

ecclesice
f

utriusque Sancti Utmm<iuv hcaut antiquitatis tenebris nedictinum fu * sse > : pauca, quw de eorum oetate reperiperiisse,

lectorem,

wW-

acmonasterii

mus,accipe.UtrumquemonachumOrdmisS. Be- miUimnh

Menardus, idemque de Alchmun&o asserit Maihewus. Neque idnegamus, cum Hagustaidensis ecclesia ac monasterium,aS. Wilfrido condita, fuerint Ordinis Benedictini, adeoque omnino verisimiie sit, laudatossanctos Antistites ex eo ad Hagustaldensem cathedram assumptos fuisse. Adde, quod et in aiiis Angiim episeopatibus eo tempore frequens fuerit iiie usus, ut episcopi ex monachis eligerenr tur.Idporropdtetex Turgoto, quilib. III cap.vi
nedicti fuisse, affirrhant Bucelinus et

''**

nde conficitur, non procula Tinafluvio inNorthumbriaHagustaidum statui posse.

nuncHexam
appellatum,
lL> ?dem /(> " s/,,,s soiide confirmatur tum ex Simeonis Dunelmensis Historia degestis regum

iu eo loco structura prolixe agit.

Anglorum tum eq anonymo, quem infra excusuri sumus; uterque enim scriptor, narrans
,

prmdictam ecclesiam ab imminente direptione, quam Maicoimus Scotorum rex minabatur, diriititits.

servatam

fuisse, uterque,
in

inquam}

tradit,

Tinam ftuvium,
tione,

cujus ripa hostilis exercitus

castrametatus erat, absque pluviarum

inunda-

una nocte, in tantum excrevisse, utabsque uavis amminiculo ininime transiri posset, atque

ita

Malcolmum ab ejusdem accessu et intentatadeuastatione prohibitum fuisse. Porro Tina duplex

AustralisetBorealU, uterque Northumbriam,
,

Eadmundum Duneimensis eeciesice ctericum, cum circa annum 1021 ad ejusdem episcopatum eiigeretur, dixisse, catbedram prsedecessorum suorum, qui monachi fuerant,nul!o modo
scribit,

se posse ascendere, nisi illos et ipse habitu imitaretur.

evectus

monachico

est,

non fnsulam sacram quidem, teste Camdeno,

"'

interfluit.

Et Borealis

limitaneisjam Angliae
oritur

ibus effusus, per Nortumbriam iabttur; Austraiis veroprope Alste)tmore

Scoti8a

15 Tempus,quoS.MchTmmdiisadepiscopatum s i h hmwdm est, traditSimeon Duneimensis,in Historia tfe hesttsregum Anglorum itascribens; anno 767,

%"

'

Anno

767

AlberchtEboracascivitatis, et

Alchmund Hagusconvenit
y

Oswaldi uterque Tina confluit ac detnde conjunctas imdas vehens, eas prope Tunocelhtm sive Tinmouth in Oceanum provotvit
yi*s atfauoKs

demque

infra S.

taldensis ecclesiae, ordinati sunt episcopi 8 Kal. Maii. Deannointerauctoressatis

d'e,quoSanctmnosterconsecnUusdicitur
htc merito

sedde

dubium

Mmadatar,

Northumbnam describens, sic ioquitur ; auctus, subindeque auctior, unoalveo

Eduardus Maihewus num 2 retatus, Hagustaldum m comitatu Vorthumbnm collocat, et nunc Haxam appeilari affirmat (demcenset Camdenus, qui , sua Britanma

ls Rcctius ergo

Jam Tina
urgetad

: quippe dies 8 Katendas 707 nec Dominicus erat, nec aliquo celebnort festo solemnis quorum tamen alterutrum ex antiquaecclesimdmiplina observari soteret. Htnc II hartonius in Anglia sacra, parte I pag. 097 Alchmundo sic scribit : Alhmundus seu Alcmundus consecratus est 707, 24 Aprilis

moveri posset

Mau anm

juxta

DIR SRPTIMA SEPTRMBKIS

juxtaRicardum Hagustaldensem et Hovedenura, <|ii;nnvis diesanno non conveniat, et26Aprilis fuisse censendus sit, nisi pothifl Alcmundus anno
767 electus et 708, 24 Aprilis consecratus
fuerit. statui.

115

Varim istm de emortuali tempore sentenin

I

mjcto&s
C. B

timapud Warthonium
pacj.

699

sic

referuntur:

Angliasacra parte I, >biit 781,7 Septembrw

et

ex

fide Ricardi,

Hovedeni

Mailrosensis

780,

Eadem

difficultas occurrit in S. Tilberhto, qui

7 Septembris, juxta

Annales Petriburgenses
lii//'/

2 Octobris anno 780 episcopus ordinatus dicitur, aut 2 Octobris 779, vel 781, ut infra videbimus. Verum cum de anno ac die consecrationis S. Alchmundi omnes scriptores conveniqnt, neccertum
sit,

Sax.;779, 7 Septembris, auctore Florentio.

cardi calculus justior videtur.
ipse:

atmihi
si,

Richardi, ceterorumque, qui

calcutus

cum

ipso opinaniur,

minime exactus

videtur.

Etenim

ut

utrum ecctesia Anqlo-Saxonica Dominicum aut solemnem diem in episcoporum ordinationibus tum temporis tam exacte servaverit, cumque assignatus consecraUonis annus cum numero annorum, quibus ecclesioe suce prcBfuisse, annoque quo
mortuus dicitur, apprime cokosreant,
nih.il

ipsi fatentur,

Sanctus 8 Kalendas Maii anno 767

episcopatum auspicatus fuerit, eumdemque anno lSl,diel Septembris moriens drposuerit, dicendus est anno 15 episcopatus sui jam aquatuor

menszbus inchoato
chardus,

obiisse

cum tamen tam

fti-

nos

quam

ceteri,

annis taniummodo trede-

Urget a Simeone Dunelmensi reliquisque scripto-

cim

ipsius episcopatum circumscribant

$e,d

ribusrecedere.Siqais tamen in die consecrationis

10 Malo igitur cum Annalibus Petriburgensibus

sancti Episcopi obitum
'

nwtuvs

succedens Fredriiberlu.

Alchmundi, uti et S. Tilberhti hic erratum velity non multum refraqabor; sed nec pluribus discutiam, cum Hhe epochm ad elucidanda uiriusque Sancti cjesta parum aut nihil faciant. 16 Successit autem S. Alchmundus FrithuS.

ad annum 780 referre * primo quidem, quia sic numerando a 24 Aprilis annilQl, quo omnes illum consecratum tradunt,
ostenditur obiisse post tredecim annos in episco-

patn positos

seu post
et

annum decimum

tertium a

berhto, quem etiam Friothuberhtum, Fridenbertum et Fredenbertum appellatum comperi, et

quatuor rncnsibus

diebus aliquot completum:

cujus ossa

una cum utriusque

sancti Antistitis,
ele-

completos autem numerandos, mox patebit. Secundo quia ita diserte exprimitur in Sancti epitaphio

aliorumque corporibus, anno 1154 solemniter

vata sunt, teste auctore Translationis,

una cum ejasdem corpore anno 1154

:

quam

da-

invento, in quo sic legitur

Anno Domini

sep-

dabimus. De eodem ad prcesens propositum nostrum laudatus Simeon ad annum 766 hcec habet Frithuberht Hagustaldensis ecclesiae antistes eodem anno de hac mortali carne migravit ad verae lucis perennitatem, 10 Kal. Januarii. episcopatus sui anno 32. Obiter tamen noto, hicerratum videri in annis episcopatus : nam in inscriptione apud ejusdem corpus inventa (quam vide in Translatione num. 39) obiisse etiam dicifur

tingentesimo octagesimo Alchmundus Hagustaldensis ecclesiae praesul, cui annis tredecim praefuit, septimo Idus Septembrisdefunctus est etc:

num. 28. Ceterum hosce annos comptetos accipiendos esse, liquet tum ex ipsis epitaphii, tum ex Simeonis verb/s num. 17 datis; alioquin enim quatuor illi menses cum
vide iu Transiatione infra

anno 766, 10 Kalendas Januarii, sed episcopatus sui anno 34. Totidem etiarn cpiscopatus annos ei
tribuit

paucis diebas. qui inter aiuiirersarium consecrationis dicm, mdelicetVtA Aprilis, etdiem emortualem, 1 Septembris intercesserunt, pro integro anno accepfi fuissent,cum annis tredecim ecclesiai sua>
prmfuisse dicatur. 20 Non convenii quidem hic annus ca/n epochis anno 780,

Richardus lib. I, cap. xyi, licet ibidem ejusdem consecrationem anno 7:34 illiget : forsitan eo anno primum consecratus est, et anni 34 episcopatus numerantur a secessioncS. Accce,decessoris ipsius, qui anno 734 cathedram suam seu sponte
seu coactus descruisse dicitur.
17

regni Elfwaldi, quas Richardus et Simeonad- TSeptembris. dunt, non convenit, inquam, sirevera Elfwaldus

reqna/n
S.

nou ante finem anni 778 aut initium subsecuti inierit, quemadmodum passim traditur:

l)e

anim emor

Jdem Simeon mortem

tuali auctores

annum
nis

781 consirjnat his verbis Hagustaldensis ecclesiae prsesul, eximise religio-

Alchmundi ad : Alchmundus

sed prcBterquam quodunus annumregni tertium, alter quartum statuat, epocham illam pro suo libitu adjecisse videntur anno 781, adeoque morari

etmagnarumvirvirtutum, postquaml3annis

suhliiiiiter

sullimiter*praefatamrexissetecclesiam,regnante

gloriosissimoNorthanhymbrorirmregeElfwaldo, anno 3 regni ejus, 7 Idus Septembris huic vitse

fecit; qui pro meritis aeternee beatitudiparticeps factus. Sepultus vero est juxta nis est praedecessorem suum , reverendse memoriae sanctum Accam episcopum; de quo loco post

modum

nosnon debent. Consecrationi tomen factm </"<> 767 recte conqrnit annus secimdus regis Aicredi, cujus regni initium Simeon et Alfordus referunt adfinem '//////705 aut initium 766. Neque obstflt mors Frwdberti, cai Alchmundus succcssit ; ea enim in illius epitaphio contigisse dicitur anno dh 766, 10 Kalendas Januarii ; quatuor autem menses, qui interdecessoris mortem et Alchmundi
consecrationem intercessisse dicuntur, sufftciunt, ut successor in demortni locum commode sutstitui potuerit. Ceterum cum de rebus per S. Alch.-

annos plus quam 250 divina revelatione translatus est. Simeoni consonat Richardus lib. I
Statu et episcqpis Ragustaldensis ecclesiw, episcopatus illius cap. xvi, ubi initium ac f/nem modum : Hunc autem (Fredbertradit in hunc
de

mundum
gestis

sivc ante

episcopatum, sive
,

in

eodem

niliil

reperiam

ad S. Tilberhtum proyreS.

tum seu Fredenbertum) subsecutus sanctus Alcmundus anno Dominicae Incarnationis 767 et
regni Alcredi secundo, 8 Kal. Maii consecratur in antistitem. Qui Dominicae lncarnaet episcoet regni Elfwaldi 4 tionis 781
,
,

dior.

Alchmundo, anm gu Tilberhtum successo- Tilberhtm 781, utputat,demortuo S. rem in Hagustaldensem cathedram, his verbis flfr signat: Tilberhtus sanctus proeoin episcopatum
21

Simeon Dunelmensis

extreinum patus sui 13 anno, 7 Idus Septembris

diem
uuitiiihi} vn-

clausit in

Domino.
pro emortuali assignant

18

Eumdem annum

riaitt

.)//Roqerus Hovede/tus, Nicolaus Barpsfeldius et chael Ufordus, quorum posterior tamen in Annalibus ecclesim Angh-Saxonica observat, Sancti

subrogatur, consecratur, elevaturque in solio episcopalis cathedrae, in Loco, qm appeliatur hoc Vulfeswelle, hoc est, Fons Lupi. Actum est satis certumest, utrum ,i Non. Octobris: sednon idadannum 781, an adsequentemreferat. ClaAlchloquitur Richardus, dum relata S.
rius

obitum ab aliquibus citius, ab

aliis

vero serius

raundi morte, ita prosequitur

Post hunc vero

dilectus

110

DE

SS.

ALCHMDNDO ET TILBERHTO
mundi
et

EPISC

AUCTORE
C. S.

tur 781 et regni Elfwaldi

in episcopatum subrogadilectus pater Tilbertus Domimcae Incarnationis anno eodem, hoc est
4, et

Fredbert etTilberti,
tU

prasulum caterorum venerab.l.um divina pietate protegen

.

sexto

Nonas Octobns

numquam,inquam,eorumsaer.sreliqu.,dest,
24

Vulfeswelle, noc thedr*, in ioco, qui appellatur Apud Warthonium, Angliassaest Fons Lupi.

consecratur, elevaturquein

solio episcopalis ca-

secretarium 7n*quadam enim porticujuxta

reliqnice an-

ejus dem

Uovedcnus Richardo con<<msecratum vult anno 779 sentit; at Fiorentius eo ta780: Annales vero Petriburgenses anno anno, quod illum eodem
crmparte
I,

pag.

G<J7

men omnes consentiunt , fuisse diquo S. Alchmundus obiit, consecratum est, ejusdem consecratm afcant. Quodsi verum sauctum Decessorem ftgenda est anno 780, quo tamm hic ejus obiisse ostendimus. Non possumus
quidquam
certi

auis S. Eatse quo; tempore d e ^iescebant a qno aute.n, vel nobis ignoratur. Desancterra levataB fuerint, a quod et Alchmundo legitur, tis autem Acca strenuus quidem Elferdus, filius Weston, vir secretarius, tempore et Dunelmensis ecclesiae d.vino Egelwini, ejusdem ecclesiaa episcopij eos, et oraculo, de terra levaverit prsmonitus
:

partem, lehecelesiae, versusaustraiem collocatae decenter m una theca

tiquihts

determinare ,

cum

S.

Tilberhti

partibus collocaintra ecclesiamin remotioribus

habeaepitaphiumpenerit, nec aliunde certiora

Aidnlfi. conse-

mus, 22 Acta hujus sancti

Antistitis,

wque ac Deces-

craUoni inlereat,
iHt

mbscri-

iynodo,

moritur,

prceter unum alsoris ipsius, nospenitus latent, Simeon ad terumvej sed parvi tamen momenti. Eodem anno Alannum 780 de eo sic meminit arciiiedulfconsecratus episcopusab Eanbaldo
:

msecrePostea vero procedente tempore, Acca quidem ad dextrum tarioejusdemecclesise sinistram hocornu altaris, et Alchmundus ad positi nestius ac decentius in duobus arcubus
verit.

ambo sunt. Deindecrescente devotioneiidelium, convenientius et honorabilius retro simul multo

etjuxtaaltare, ut in praesenti cernitur, in una
theca sunt collocati.

praesulibus, piscopo, Tilberhtoque et Hygbaldo Simii monasterio, quod dicitur Et-Corabrige.

liter

25 Venerabilium quoque
et Tilberti reliquiae in
:

Richardus, sed nullum

Ilic

Sanctoait;

annum signans, de cmn Eanbaldo archiepiscopo et

Higbaldo pnesule, in monasterio, quod Corabrige dicitur, Adulfum episcopum consecravit. Legitur etiam subscripsisse synodo anno 787 in

continentur quis cwr Tilberhnon est in nostra notitia; sed quia cum praedic- tum tis Patribus ubique inventi sunt^ pariter cum
illis

Patrum Fredberti E eodem loculo cum illis cum konore conservata? autem eos de terra levaverit,

levatos fuisse, creditur. In illa

autem theca,

Northumbria relebratce, ut apud Alfordum in Annalibus tom. II, ad citatum annum, num. 27 videreest; ubiostendit, eum a Magdeburgensibus centuriatoribus mendose scribi Dilberchum, cum
Gilbertus, re/T\lhcvtus;autTi\hevusscribendum fuisset. Warthonius laudatus ait, cum synodo

ad Austrum sita est, sunt reliquise S. Eatse; in alia vero versus Aquilonem posita sanctorum corporum Acca; etAlchmundipulvisconservatur.
quffi

Caicuthensi eodem anno in Merciis coactce interfui&se:

Hucusque Rickardus; ex cujus verbis cum scrupulus aliquis lectori incidere possit, pauca hic notanda censui. Scriptor ille Alchmundum constanter Sanctum appellat, Tilberhtum dumtaxat
Venerabilem
ipsi
:

verum

ille

hanc cum

Northumbromm

sy-

unde dubitare quis

posset,
:

nodo

confudisse videtur.

Mortem Sancti
:

scepe

Sancti titulus recte adscribatur

utrum verum cum

laudatus Simeon ad
consignatj

dum

//'/790 hcecait

annum 789 vel sequentem Anno vero priori

sua sede relicta, sancto

Ethelberht episcopus,

Tilberhto episcopojam obeunte, prajdictus prsesnl

Simeon Richardo aut antiqidor, aut ccqualis, eum Sanctum appellet, ut supra num. 21 et 22 mclere est, cumque ejusdem reliquias in eodem cum SS, Accce et Alchmundi corporibus loculo venerationi fidelium expositas fuisse tradat, ac deni-

piL iu

episcopatum llaugustaldensis ecclesia? accepropriam doininationem. Clarius loquitur

que earumclem elevationem ab immcmoriali tempore factam

satis clare insinuet,

Richardus in hcec verbai Prasfuit igitur Haugustaldensi ecclesioj Tilbertus 8 annis, et Dominicae

non

est t

quod

[ncarnationis 789, et regni Osredi primo anno migravit dehac vita, sepultusque est in eadem
ecclesia, Nihil prceterea de S. Tilberhti gestis di-

propterea Tilbertum eo titulo privemus, quo ab a/iis donatitr; prcesertim cum Richardus hac in
re

non

scttis

accuratus fucrit, quippe qui

et

lib.

I,

cap. xix Eagustaldenses episcopos recensens, sotos

C
SS. Abliiiiitn</t

quare ad utriusque sancti Episcopi : cultum sacrasque reliquias festino.

scere potui

Accam
ille

Alchmundum Sanctos

vocat,

cum
F

<t

23 Sancti Alchmundi reliquias seculo xi adoTilberhU lescente, in veneratione habitas fuisse, discimus c,r ste/iv laudatis tinoitymo et Simcone Duneliitaisi,
siitjtir

eodem et sequenti libro Wilfridum, Eatam et Joaunem cum Sancti titulo diserte commemoret. 2G Hisce adde primo, quod teste auctore Transtctmen
ipse in
/aticmis, reicjestce

t/ni

easdem ex

Sancti titulu

ipsius

Sancti indicio jus-

repertas fuisse atque [ranslatas scribunt Translationem hanc infra excudemus; ideoque
hic

quem

ipse

comtemporaneo, ossa Tilberhti, Albertum vocat, inventa fuerint

:

lectorem
Ht>.
II

pluribus
el

non detineo. kichardus

non minori a ceteris decore fulgentia, eadem

diligentia condita et involuta
illa

episcopis Hagustaidensis ecclesiw,cap, vttauetorest, tam ychmundi, quam Til-

de Statu

vero cetera

ossa,

scilicet

SS. Accai

Alchmundi ac Fre-

berhti reliquias post

prmdictam translationem us\d est, usq,- post

queadsuatempora,
srtttl/

medium
acctusas

\n, non obstante crebra istius regionis depopulaHone, in Bagustaldensi ecclesia

/irrmaitsissr.

denberii reperta fuisse asserit ccelesti decore corusca, colore simul et odore manifestam exspirantia sanetitatem. Adde secundo, quw cle ejus-

dem

S. Tilberhti

corporis elevatione subdit his

verbis:

Sic otttciu seribit

Anho HKiDo

minicra Incaraationis, ecclesia S.

toli

AndrAe, apos Hagustaldensis ad religionem conversa est. Nam cum multis annorum curriculis cum

quatuor (Accam, Alchmundum Fredenbertum, Albertum seu Tilberhtum) cum summa devutione palliis pretiosissimis

Hos

cir-

cumjacente regione saepius depradata et depopulataetdiu deserta mansisset,numquam taraen patronorum suorum, ejusdem ecclesi episcoporum, scilicot sanctorum Eatffl et Acc et Alch-

involutos sicutsimul inventisunt, simul in majori Ioculo collocarunt. Deinde aliquibus de S. Eatce incentione interjectis, sic prosequitur : Erectaque secus altare tabula, tribus innixa coluranis, sculpturis et picturis decentissime variata, statuerunt
in

medm sennium

majus, quod quatuor episco-

porum

UIK SEPTIMA SEPTEMBRIS.

pornm sacra pignora continebat... Quibus rite peractis, et Missarum solemniis cum debito gaudio celebratis, populus dimittitur, pleba Fratrum
solitae paci
Itonoiemus.

117

corde, actu, affectu, omni quidem tempore insi- A.

stamus

Ammmt

redditur ac quieti.
,

27 Adde tertio quod eodem anonymo teste tum decretum fucrit, Translationis illius gloriam sub una celebritate imposterum celebrandarn imo quod reipsa quotannis cctebrata sit, liquet ex ejusdcm Prologo , ut legenti patcb/t. Denique
.

sedhacpotissimum dieuberioris laetitise prierogativa reddamus vitulos labiorum nostrorum, pinguissimum scilicet sacrificium laudis Domino immolemus, in qua sacratissimarum
:

praesentiura ', quam eatenua fidfjs b ' pnesentenuerat, probavit experientia, exploravit visus, tiam
'

rehqmarum
attrectavit

manus,

interioris

quoque haustu

dui-

Rogerus Eovedenus parte I Annalium, quos initio xin scripsit, dum Tilberti, qui ipsi Gilbertus dicitur, memin/t, Sancti titulumjtpponit. Ad annum enim 781 ho?c habet : Alchmundus Hauseculi

cedinis gustavit affectus. Vere verax illa prophetica probatur sententia In memoria leterna
:

erunt Justi,

quorum

plerumque etiam

ossa

mortua crebris miraculis pullulant de Joco suo, et eorum memoriam, quam vetustas absconderat, vel

gustaldensis ecclesise prsesul, eximiae religionis

et

magnarum virtutum

vir,

regnante glorioso

rege Elfwaldo, anno tertio regni ejus, septimo Idus Septembris migravit ad Christum , et ei sanctus Gilbertus successit. Rursus ad annam 790
ait
:

aboleverat negligentia, manifestis non desinunt perpetuare indiciis. 2 Hincest, quod sancti Patresnostri, quorum festumctlereliquiarum prassentia gloriamur, antiqua mira- orandum,

Anno vero
,

priori Ethelbert episcopus, sua

culanovis cumularenon cessant, ut sibi servientium semper augeatur devotio, spes certificetur,
caritas nutriatur, et de perceptione praisentium

sede relicta

sancto Gilberto defuncto, episcoin

patum Haugustaldensem

dominationem. Qua> verba , deprompta sint, satis ostendunt, eum initio seculi xiii Sanctum habitwn fuisse. Igitur ex hactenus dictis legitimus Tilberhti cultus, Sanctique
tiiulus satis stabiliti videntur.

propriam accepit licet ex Simeone

munerum firma sit exspectatio futurorum. Scimus, quorumdam oculos, quos nox ca^citatis obcluserat,

eorum meritis lucis hujus beneficium meruisse, claudos pedum ofticium resumsisse \
positos

\.

resum-

in tribulatione

citum divinae consolationis sensissesolatium,destinatosadsupplicium

in ipso rnortis articulo subita ereptione oratio-

psisse

num suarum

percepisse effectum.

Ex quibus

pauca quaedam ad eorum gloriam, quorum solemnia celebramus, operae pretium est proferre
in

TRANSLATIO
ET ELEVATIO
AUCTORE ANONYMO CaNONICO Regulari MEDIO SECULO XII

talia,

mediuin, ut ex corporalibus beneficiis spiriex temporalibus aeterna, ex terrenis speccelestia. istos firmamque
-

remus

3 Audientes, Fratres carissimi, Sanctos

ereptum

csecis

lumen

suis precibus reddidisse, si

forte mentis nostra?

oculos

ss Potronis du**am insipientiae caligo ^

;

iuscaverit, ad

eorum secure fugiamus auxilium ut sanctissimis eorum meritis verum sapientiae

lumen,
rint, et

csecitate detersa, reseratis oculishauria-

raus. Siccura nos hostes nostrispiritales obsede-

tentationum tormentis raurum virtutum

quatientes, perpetuae mortis

recolentes, obsessum

metum incusserint, quondam in hac ecclesia,

quam manu

potenter eripuerint inopem populum de fortiorum ejus, egenum et pauperem a

Ex

editione Mabillonii in Actis

diripientibus

eum

spiritalem nihilo rainus obsispiritu bumilitatisetinanimo

SS.

Sec

dionem,siad eosin

III

parte

I.

contrito claraaverimus,

noverimus dissolven-

dam.

Si aculeis carnis, velirae stimulis

in vitium, nulla desperatio

tionis obtundat,
scientes,

urgemur vocem devotre orapietas, quae

quod ea

PROLOGUS
Auctor suos ad sanctorum ecclesiee

hominem adjudicatum morti de manu ferientis eripuit, etiam nos jamjamque vitiis absorbendos,
lacrymisac precibus provocata eripiet, 4 Scilicet sacrosancta Hagulstadensis c eccle- reponendam sia, sub antiquissimis fundata regibus, diu epi- docet. scopalis sedis honore resplenduit et optimis semc per abundansFratribus, ipsiusetiam ssecularibus
potestatibus terrori fuit:

Hagustaldensis Patronoexcitat.

verum

ubi eara beatis-

rum cultum

simus praesul Wilfridus, adductis secuin ex parlapideo tibus transmarinis artificibus, miro
tabulatu, ut in praesentiarum cernitis, renovavit

AuctOT kortatur suos

Praesentis

diei

veneranda

festivitas a,

Fra-

d,et addevotionem rudisadhuc plebis conciliandam, picturis etcaelaturismultifariam decoravit,

ad

tres carissimi, tanto a nobis est suscipienda

mox eam fama

Translationis

devotius et festivius celebranda quanto in ea specialius consolatio nostra, spes nostra, nostra
,

insuper gloria commendatur. Nostra namque, nostra specialiter est ista festivitas, qui in his sacratissimis locis sub eorum patrocinio vivimus,

altius extulit, et ad ejussacratissima limina revisenda, non solum vicinas, sed et extraneas nationes adscivit. Quia vero antistes ipse sanctissimus prae cceteris, quibus praefuit ecclesiis,

hanc crebrius

visitavit,

devotius coluit,
ejus plebsuni-

accidit, ut post

mortem quoque

quorum honori Dignum quippe

diei
est,

hujus gaudia dedicavimus.

ut

eorum laudibus

voce,

versa ita ad eum in hac ecclesia, quasi ad viventem confugerent, in omnibus necessitatibus suis
quasi

118
A. Akony.o.

TRANSLATIO
ptwentem
ff

SS.

ALCHMUNDI ET TILBERHTI
biens, carnificera

BP.

S
it/

7 lmexi

consulerent, in tribriationibus auasi non tam ,.e erent ; iustns ,ius auxilium Quorunulevotioni ao Bd lavens erent.
praesto san.nssnnnssemper invocant.bus mo-stos consolans, petei.til.ns l^M-ns.

norlum coronre miserum ammultitudo, quaj in n 11, festinare compellunt. htat

manu fortis. mente crudehs, elevatoqueutrisquemanibusgla^jubetoa^

vultu terribilis,
tivura cervicem

producere, et

unum

fenentia

subferens miseris: adeo ut gnto corporah, ubenus dja tracta prassentia immento bujus nroHueret spiritalis. Unde non
laborantibus

levatie exspeotare conatum. IUe,

lis

paululum ocu-

opem

et ecclesiara intuens
si

Wilfride, quia
poteris.

modo

Adjuva, mquit, nunc, nolueris, paulo post non

:

sacratissima festivitatis
ticipem,

eum credimusesseparprobamus nos habere

Quorura verborum simplicitatem

,

cum

quem

tot indiciis

pnesentem.

quoque omnes riderent distulit, ne dissolutus in risum ferire carnifex conatum ad terapus feritate, ferientis
irriderent nonnulli ipse
;

deposita

ANNOTATA.
annuafesltvitas Transa Fuit hcec procul dubio 1 154. quam instituta? 5 Nunus MarHianno lathnis,

illa

dissolutio retardaret.

Inquamoruladuojuvenes, equis

velocissi-

mirabiliter
liberatur.

unu infra dosnihrt, ,/uamoue sub S Alchmumli translatione

I,

cum anfu/wore
una celebntate

raorepatriocautione mis vecti ocius advolant, ac enpiunt, pro eo praestita, adolescentem neci liberum abire permittunt. absolvunt vinculis, et raortis Qui licet beatissimum Wilfri.lum in ipso
articulosolum nominaverit, nemotamen ceteros, qui in prsesenti ecclesia requiescunt, Sancto

asserit num. 34. colendam. tum decretum fuisse mere humanam, /v,- fldem intellige fidem

miraculihujuscooperatoresexistimetnonfuisse;

non divinam.
c

Sonfw

Hagustaldensis

e/

Haugustaldensis

cum

ipse in corde

omnes

invocaverit, speraverit

in vocatur: de hac urbe vide dieta

Commentano

num. et seqq. Eboracensi Dc S. WUfrido archiepiscopo Opere nostro addiem 24 Aprilis. De actum est in honorem S. Andreoi ecelesia Eagustaldemi in
,\

ad omnes oculos pia fide erexerit. Consideremus itaque, Fratres carissimi, ad hos sanctissimos Patres nostros qua spe nobis sit in anima? periculis fugiendum, quam non sit nobis
in omnibus,
in qualibet tentationis

vehementia de eorum
Si igitur vinculis

apostolip&rhunc sanctum erecta, etadjuncto ipsi

loci monasterio. consule silubet Richardum ejus Priorem, de Statu et episeopis ejusdem ecclesim

auxilio

desperandum.

pravSB

cujuslibet consuetudinis adstricti, alicui lictorum

spiritaliiim

capp. i et iii. ubimagnficam accurate describit. Verum anonymus noster hanc sedem episcopalem antiquioremfacit, quam
lih. I.

ipsius structu-

ram

re ipsa fuisse videatur. Certe laudatus

vcrbis,

Richardus

experiatraditi fuerimus feriendi murque. quod ait Paulus Non, quod volo, ago et, Videoaliam legemin membris meis, repugnantera Iegi mentis meaeetcaptivum me ducentem in legem peccati, erectisin ccelum
. :

(i

qua num.

11 recilavimus,

manifeste scri-

sedis primum bity S. WUfridum hujusecclesmac fundatorem fuisse: Richardo consonant reliqui

horum Sanctorum auxilium postulemus, scientes, quod apprehendent arma et scutum, et exsurgent in adjuoculis et fusis ubertim lacrymis,

Autflupseripiores,
initia ail

f/u/

Hayustaldensis episcopatus

torium nobis, fugatisque hostibus, disrumpent

vincula nostra. ut liberis passibus viam

ejusdem sancti tempora referunt : floruit

et initio

manda-

autem S. WUfridus seculo vn

vm.

torum Domini, dilatato corde, curramus, dicentes cum Propheta Doraino Dirupisti vincula mea, tibi sacrificabo hostiam laudis. Hoc sane miraculum ad tantorum pervenit notitiam, ut
:

CAPUT
Plectendus
capite

verbura adolescentis, in tanta necessitudine proI

batum, versum
verbium.

sit

incomraune

totius plebis pro-

mirabiliter

7 Eo tempore, quo rex Scottorum Malcolmus aNorthanhumbriam crudeli csede vastavit, sem-

F
Malcolmus

liberatur: ecclesia Hasustaldensis, et qui in

rant,

per ecclesise Haugustaldensi ob Sanctorura, qui Scotiir rrr in ea requiescunt, reverentiam, pacem servavit. excidtum

eam confugesacrilegus

Sed cum aliquando nuntiiejuscirca ipsius ecclesiae

fines inciderent in latrones, spoliati et vul-

Uagustaldensibusparat:

ab instanti exitio divi-

nerati reversi

adregem.populoinnocenticrimen hujuscrudelitatisimponunt.Adquamdelationem
et

nilus servantur

rex iratus infremuit,

ob tantam ingratitudipenitus everad imperium regis paratus ad prasdara,

?
;

punitur.

nem locum ipsum cum populose

surum juravit
b.

Quid plura

crudelis adest exercitus,

lUltrmn SUp.
plitio
./if.s,

Adolescena quidam cum

in

furti

ac latrocinii

it/'[ni, .:-

bac civitate argueretur,

promptus ad caedes, ad flagitiapronus qui nec rogatus paret, nec quiesceret saturatus. Nec latuit

invocatu

vinculis

mancipatus,

a prsBsidibus diuque reservatus, cum

populum Haugustaldensera regis

ira.

Sed quid
socie-

Saticfos

non esset, qui fldejussoriam pro eo porrigeret oautionem, tandem adjudicatus morti ad supplicium ducebatur. Aidcommune itaque refugium,
sanctum
ecclesisa

ageret? nulla resistendi copia, nullum fugae pr;csidium, nullum in quorumlibet

tate solatium.
toties experta

Una

et sola spes

hominum omnium

virtus

videlicet

Wilfridum, eeterosque hujus Patronos, quia corpore aon potuit,

ec-

oirlesunn juvenes et virgines, senes

ribus.

Sanctorum. Conveniunt igitur ad

muheres cum

corde devotissime convolavit, pedibus quidem,

cum junioparvulis, aut divina virtute

Sanctorum
reliquias

quo trahebatur, progrediens, sed oculos ad

clesiam
quens.

enpierali, aut certe ante

fenendi.

Jam

cum sumrae animi contritione retorVentum esl tandem ad locum supplicii.

ail

rex cura valida

aderat jam locaoccupaverat,fecissetque

manu

Conftuxerai

sped.uculum

illud

nou rainima

suaacrudelitati satis.nisi noxsupervenienstransitum impedisset.

At

DIE SEPTOiA SBPTEMBRIS.

119

A
oui Sfflictorom

At presbyter,

qui ecclesiae pmfuit,

quosdam

ad preces nostras.
ceteros precibus

vpem implomntes,

'

ad regem dirigit, ut et crimen objeotura purgarent et populo innocenti pacem rogarent. Indignatus rex vocat Galwenses d, homines ceteris crudeliores, nuntiisque
reliquiis

ex clericis

cum

Hc
S p

dicens, clericospsalmis,

A. AivrjirvMd.

alacriori

rogat

insi

audientibus, Mox, inquit, ut diesilluxerit, tranaeuntes fluinen irruite in eos: non parcat oculus
vester,

Presbyter autem tacitus de riaione cogitani retis parabolam intelligere eonabatur ; et inundationemquidemvicini fluminifl Lnterpretaretur,
uisi aeris parum tunc jocunda Berenitas ab hac sententia revocaret.

non

aetati

neque misereatur, non ordini, non sexui, quidquid non poterit gladius, ignis
:

absumat, nec dimittatis ex eis ullas reliquias. Haec dicens, cum furore nuntiis reditum imperavit. Quibus regressis ad ecclesiam, et referentibus, quaeaudierant, tumultus miserabilis oritur, clamor ingens, ploratus et ululatus multus. Mu-

11 Quid plura? jam nocturnis tenebris ftnem dabat aurora, quae solito candidior emergens

iiiiratAlitei

v)ercUo,peri-

spem conceptae cons.iaiiimiN mhMiifrat, cum ecce nebula quaedam a parte Occidentali consnr-

nilum exndunt
:

gensomnem

alveum ab ortu ejns usque ad ostium Occupavit; quae paulaiirn sibi sese constringens, adeo imbrem '
caiigabat, ut
si

praemissi fluminis

manibus crines lacorant, pectus diverberant, ejulatumque dirae

lieres,
,

detecto capite

propriis

forte quis

denaata dexteram productius

'

1.

in iinbrein

extendisset,
invisibilis

vocis emittent.es, iiorribile spectaculum intuentibus prsebuerunt. Viriprostratisolo, moderatius

Sanctorum auxilium precabantur. Porro sacerdotes et clerici nunc psalmis, nunc precibus faciem Domini placare studebant alii Wilfridum, alii Cuthbertum e, Accam /"alii, nonnulli Alchmundum cum gemitu et vociferatione con:

manus ipsa absorpta tenebris siiii redderetur. Igitur Galivenses ingreasj caliginem, etperaviaqusquecurrentes, amnem
Occidentalem per viam, quss ducit ad Cumbriam, transierunt, et circa vesperam in confinio
propri* regionis invenerunt /. At rex tam Gaiivenses, quos raiserat, quam abscessum nebulae,

quam

horrebat, exspectans, quid ageret dubi-

B
SS. Wilfridi
et

Cuthberti

apparitione
recreantiir.

geminant. 9 Presbvter resolutus insomnium, tali visione meruit consolari putabat se templi septa egressum, explorandi gratia huc atque illuc oculos circumferre et ecce apparueruntduo viri veste
:
:

cum se nebula attollens altius lucem, quam absconderat, detexisset, subita inundatabat: sed
tione flumen intumuit.

conatumque
in

regis triduo

impedivit.

Tunc rex

semetipsura reversus,
isti

vocatis proceribus suis, Quid

splendida, vultu venerabili

tonsura et habitu pontificalemspeciempreaferentes, sedentesequis, a parte Meridiana ad ecclesiam tendentes veni,

:

recedamus hinc, quum Saucti

cedente itaque
clesia

agimus domi

inquit;

sint.

Re-

terribili populo,

personuit in ec-

Haugustaldensi

gratiarum actio et vox

entesque, ubi stabat presbyter, desiliunt equis et, Heus, inquiunt. vir bone, serva jumenta
nostra, donec facta in ecclesia oratione, ad te revertamur. Annuit ipse, nec sine magna admi-

claraor clamoribus, sed timori securitas, dolori gaudium succedebat k, Celebratis postremo cum magna exsultatione

laudis, lacrymae lacrymis,

Missarum solemniis, unusquisquecura gaudio ad

sua remeavit.
12 Sed nos, Fratres carissimi, quibus raagis Ainc scriptoi incumbit animas curare, quam corpora, et aerias enrum auxiiimagis, quam terrenas potestates cavere, quoties um pro satute anim& flagiille, qui est rex super omnes filios superbia?, iml'ui'iuinmonet. pisevirtutis satellites in periculum nostrae salutis

ratione

eorum exspectat regressum. Post modi-

cura igiturcumreverterentur, unus eorumaltius

ingemiscens, Heu, inquit, unde hic dolor in ecclesia, hic gemitus, hic clamor, hic metus? Miserabile est spectaculum imis suspiriis et amaris lacrymis prosequendum. Cui presbyter
.

Non

mireris. optime pater

omnes enim nos ad

supplicium dati sumus, destinati ad mortem, uestimati a rege Scotiae quasi oves occisionis.

armaverit, et terribilis vitiorum exercitus in nos globatira irruerit, accedamus cum fiducia ad

horumSanctorum

patriocinium,

cum

imissuspi-

audientibus clericis nostris, praecepit exercitui suo, cum inhabitantibus locum hunc sacratissimum absque miseratiorie delere. Tuncsanctus sereniore vultu intuens eum, Netimeas, ait,

Nam

riissupplicantes, utinstar Helissei propheta?

om-

nes hostes nostros percutiant caecitate, et reseratis oculis cordis, ostendant nobis, quod plures

neque formides a facie eorum, quum ego vobiscum sum. ut eruam vos. Videns enim vidi afflictionem eorum, qui sunt in ecclesia, et gemitum eorum audivi, et veni liberare eos. Ecce enim albescente aurora, extendam rete meum ab ortu Tine fluminis usque ad ostium ejus g, quod nullus eorum transire poterit, nec mali quidquam
vobis inferre.
et

nobiscum sunt, quam cum illis. Nemo sane met, quod pretiosi Sancti Domini, quorum
quia? hic continentur.
:

aesti-

reli-

quasi rainus sufficientes,

alios adsciverint sed ut potius fides confirraaretur credentium, devotio augeretur, coraraendaretur insuper loci sanctitas, pro quo non soium
hi, qui videntur absenprobarentur pra^sentes. Sed et devotioni eorum consulendura fuit et fidei, qui in tanta necessitate positi, non modo ad eos,

praesentes Sancti, sed et

tes, certis indiciis

Matvolmo

10

beatissime, qui in
seris

Quis enim es tu, vir Tunc presbyter tam necessarium auxilium mi: :

advenisti? Repondit

Wilfridus vocor, et

mecum est sanctus Cuthbertus, quem adduxi, ut simul ad transiens per Dunelmum
ecce hic
//

quos in suis adessereliquiis/crediderunt, verura etiam ad eos, quos abesse corpore, sed spiritu adesse non dubitabant, pias manus erexerant. plenas fidei preces emiserant.
nobilis et

Fratres nostros, qui in hac ecclesia requiescunt, venientes servemus simul locum istum et gentem.
Dixerat, etmoxpresbyterum somnusparitercum visione reliquit. Qui surgens imperavit silentium,

habens nomen

13 Erat prseterea in vicinia hujus ecclesiae vir fmpurus /<"magnarum opum, Aldanus noniine, midda, magnum juxta nomen raagnorum, templwum
violatoi

habuitque exhortatorium sermonem ad populum, jubetque eos animaequiores esse, scientes, quoniam respexit Dominus in orationem humilium et non sprevit precem eorum. Non enim,

qui tunc fuerunt in hacterra. Hicsanctam Hauffustaldensem ecclesiam diebus maxime solemni-

bus frequentare solebat. Accidit autem,

ut die

quadam ad domumquamdam
virgo qusedam, decora facie

divertisset, in
et.

qua

venusta aspectu,

confundet nos spes nostra, quam habemus in Sanctos Domini, sub quorum vivimus alis, quum oculi eorum super nos, et aures eorum
ait,

sub parentumcuradegebat. Injecit mox oculos ineamhomo, et victus concupiscentia, primo

verbis puellae constantiam explorabat.

Cumque
votum

120
A. Afiosvno.

TRANSLATIO

SS.

ALCHMUNDI ET TILBBRHTI
S et

EP.
fere

effectus, votum non consequeretur

exardescente

vertiturinfurorem; etquasi Domini, oblitus s.u. nec fm ,j<Vitatus, oblitus reverens, nec su;e anima? Sanetorum pnesentiam
*/. libidini

wl

qmbusdam

Haffustaldensem cum nsbus omnes ad ecclesiam uis,quassecumportarepoterant.subpr<otectione S quiescentium confu^rnnt in illa

provinoiales ejus

adventum audientes,

otlupus
'

parcens^invaditpuellametviextractamdomo, ab' subdendam ovem. SU83 libidinis

14
l-]st

korrenda
jyrna divinitus
yercutituT,

exstructa m honore saneta! Domini Genitricis mtermajoris ecclesise, tanto

in

ecelesia in civitate Haugustaldensi

proposmt illo perut Malcolmus comper.t, eo confugerant, expohare gere, omnesque, qui evertere. Quod auipsamque eeclesiam funditus ecdesiae perrexit obdiens presbyter ejusdem ne tantu.n nefas viam ei, ammonuitque illum,

Sanaorum

Quod

Orientale parte

vallo divisa, ut et atrium

desit.

intersit, et via

patens

Sanctos Dei, ecclesiaailliusPatronos, duobus smptonbus rnatere praesumeret. Utrie mihi est> cum fere ois credmdum sit t incertum
in

commit-

transeuntibusnon ceperat, crudesanus ille praedam, quamimpie duassummffl veneraauferens, inter has
liter

Cum

venisset itaque

m-

Tinnis

basilicas;

snperveniens frater puellas,

conlemplui

se suosque nitebatur eripere locum contemtui*, sanguis, derisui Bed ille, cujuscorinsuperbiam
:

AnonumirelatioSanceodem scripserint tempore. magis commendat : Simeon torum astimationem Malcolmi vero narrat magis conformia efferato Nonvideotamen, animo, agendis prmdis assueto. qui res ecclesiceswB magis cxphcur

anonumum,

suspectum habearatas habere potuit.de falsitate

mednllam nomen, census extulerant, oujus

vit

libi-

mus.

homicidium copula()inilIII flamma succenderat, hasta transfoincestui, sequentem aversa

in

De hor num. 12.

c

fluvio

egimus

in

Commentano

diens,

merue ra1 et supercastitatis et homieidii ira ultrix adfuit,

defensorem pudicitiae poenam, quam impudicus, retorquens. Sed mox la?sse

manus semet redire coegit statim enim dirignitetusquead finemvitae ejuscirca hastam

bum

in

in d Gahvenses incolm sunt Australis Scotia, ora Occidua, qui et Novantes dicti sunt, teste Camdeno in sua Scotia, ubi eos describens ait Hodie eorum regio continet Gailoway, Carick, Kyle etCunningham. Galloway medii sevi scrip-

sufpomnibus

digitis et arida

et contracta per-

toribus

Latinis

Gallwallia

et

Gallovidia,

ab

mansit; tandem vero auditu miseram vitam miseriori fine conclusit.

visuque privatus

Hibernis, qui olim

lingua

occuparunt, et se Gael sua contracte vocant, facta appellatione

:

regio passim collibus insnrgit etc.

e S. Cuthherti episcopi Lindisfarnensis

Acta

ANNOTATA.
a Eic Malcolmus fuit regis Cumbrorum filius, qui anno 1051 devicto, fugatoque Macheotha,

illustrata reperies
f S.

ad diem20

Martii^

nuntiat Buccetnius in

Accam Bagustatdensem episcopum anMenohgio Benedictino ad

;

diem 28 Aprilis
Joannis

at in Martyrologio Anglicano

Scottorum rege, Simeone Dunelmensi de rebus

glorunv.

Scotus regnum

obtinuit, teste

Wilsonii memoratur 19 Februarii ,

ad

gestis

regum Anscriptor de

quem

intcr Pnrtermissos hahetur in

Opere

?iostro>

Accipe etiam, quce idem

variis in

ubi ex Simeone Dunelmensi dicitur obiisse 13 Kal.

ejusdem

Northumbriam

irruptionihus,

Novembris, quo propterea de eo agi poterit. g Adi Commeuff/riifin num. 12. h S. Cuthberti rorpxs seculo x transtatum fuit Dunelmum, ut in supra citatis Actis pag, 126 videre est : ideoque S. Wilfridus hic ait, quod
transiens per
xerit.

ac ccede tradit

o,d

annum

1003. Quinquies, in-

quit, illam atroci

depopulatione attrivit, et mi-

seros indigenas in servitutem redigendos abduxit captivos.

Semel Eadwardoregnante...Iterum

regnante Willielmo,.. Tertio, regnante eodem rege Willielmo, usque Tvnam progressus, post
csedes

hominum et concremationes locorum multa cum praeda revertitur. Quarto regnante Willielmo juniore, cum suis copiis infinitis usque Ceastram, non longe a Dunelmo sitam pervenit, animo intendens ulterius progredi sed adunata contra eu.n militari manu non multa,
:

Quinto cum omni, ultimam deducturus desolationem Northymbriam invasit, sed juxta flumen Alne perimiturcum primogenito suo Eadipso citius revertitur,
in

metu

Dunelmum, sanctum illum adduVerumapparitionem //fmc,c/uo?nrscio quid fabuUe videripossel sapere^simplicius refert supra laudatus Simeon ; qui cum dixisset, Hagustaldensem cJerumpoputumque, hortante preshytero, qui loco pro?erat } Sanctorum opem impenseftaqitasse, ita prosequitur : Nocte vero sequenti, cum idem presbyter prse tristitia in soporem deeidisset, apparuit ei vir quidam vultu et habitu venerandus,

quopotuit, exercitu

qui ab eo sciscitabatur,
tantas tristitiae.

quasi

ignorans,

causam

Cumque
;

pro hostium
:

sxvitiasepavererespondisset ait

illi

Ne timeas,

wardo, quem hfflredem regni post sedisposuerat, Porro Malcolmus fuit conjux S. Margarita*,
Scotics regina?, cujus Acta illustrata sunt 10 Junii.

quoniam antequam illucescat, rete meum in fluvium mittam, per quod omnino Scottorum transitus impedietur.

addiem

in laudato Opere ad non kabita temporis ratione, hoc Malcobni factnm etiam describit, verum causam intentati Bagustatdensibw excidii non aliunde repetit, quam ab ejusdem avavitia et crudelitate. Sic enim it Malcomus igitur rex Scottorum, homo scilicet ferocissimus, men-

Simeon Dunelmensis
740,

Haee cum dixisset, evanuit. Nulta hic de SS. Wilfrido et Cuthberio, iisque
equitantihus
i

fit

mentio.

annum

Accipe, qua> de Tina> exundatione ct diffusa nebula hahet idem Simeon, qui rerbismoxrelatis

hmc

suhncr/it Mane autem facto, inventus estamnis, qui Tyna dicitur, absque pluviarum
:

mundatione

temque bestialem gerens, Northumbrensem

et ventorum violentia in excrevisse, ut absque navis amminiculo transiri posset.

tantum minime

pro-

vinciam crebra irruptione raisere devastare solebat, plurimosque deillavirosetmulierescaptivos

in

Praeterea eadem nocte et die sequentuantarepentenebulaaccidit, ut maxima

pars
exercitus supradicti regis per tenebras dispersa, a se invicem dilaberetur ita ut plures
: .

Scotiam

deducere.

Qui

cum

quadam

vicecum numerosiore solito exercitu fines provincia} illiusj eam devastaturus, ingressus fuis-

ad Aquilonem, multi ad Orientem nonnuUi quoque ad Meridiem aperte miraculo divino

.

confusi,

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

confusi, per intercessionem

121
A. AHOJHMO.

Sanctorum Haugufestinationeten-

staldensis ecclesiae,
clerent.

cum magna

tandem, quam praesentes haberet, quibus perfacile erat sanctis orationibus Buis

pristinam in
et fide

k Hisce consonat Simeon : Rex vero, inquit, Malcolmus cum illa particula exercitus sui, quae cum eoremanserat, veniens, omnem transmeandi copiam sibi negatam vidit. Resedit ergo supra ripam fluminis, expectare volens, donec aqua diminueretur, ut transire posset sed cum tribus diebus expectasset, aquamque absque omni pluviae amministratione cotidie magis ac magis crescere videret, tam evidenti miraculo perter:

eo reformare virtutem, productus ad ecck-^in,. ex corde puro et conscientia bona

ficta

non

ante Sanctorum reliquias proprium incommodum, onus Fratrum, detrirnentum ecclesia,

cum maximo dolore exposuit et, ut sui misererentur, cum magna-devotione rogavit. 17 Surrexit bomo ab oratione sanus et ad
,

subito sanatur.

ritus,

cum magna

festinatione recessit

sicque

necessarios monasterii labores reversus, ne minimum quidem ullius infirmitatis indicium in suo corpore ulterius invenit vixit nam postea multis annis. Erat autem parcus in verbo, in
:

ab ejus crudelitate omnes, qui ad praefatam Hagustaldensem ecclesiam cnfugerant, meritis

cibo sobrius, mediocris in habitu

pauperum, peregrinorum, pupillorura diligenter curam agens,

;

Sanctorum in illa requiescentium erepti sunt. 1 Moralem prwsenliam intellige : neguc enim Sanctorum animce antc extremi judicii diem suis
sed quia sacras exuvias suas venerautibus, largiente Deo, beneficia solent nmferre, in ipsis moralitcr prcesentes dicuntur.
reliquiis
;

resecclesiae,quaruracuraeidelegataest,fideliter
et utiliter disponens.

Cum

enim domus a pauemeret

pertate,
sisset,

quam

in initiis suis pertulerat,

conjunctm sunt

claustralibus se subdidit disciplinis,

multo tempore cellarii functus officio, in senectute bona et plenus dierurn obdormivit in Domino. Hffic sunt miracula pauca de multis, quae omnibus hujus ecclesiae probantur esse commuquibus loci hujus sanctitas commendatur, quibus inhabitantium augeatur fides et devotio
nia,

CAPUT
B

II

excitetur.

Unde ad

ea,

quibus singulorum vir-

tus appareat, evolvenda, permittentes

animum
a
,

Hernialaborans subitosanatur:
ecclesia

nostrum modico tempore respirare, relatione didicimus, transeamus u.

18 Post

sicut vera

Hagustaldensis

a
et

quam

desolationem Nordanhumbrorum Ecclesia u ingruentibus in Angliarn Dacis b misera- Danis rnst<tt,

b

Danis vastata, reparatur

tur

canonicis Regularibus tradi:

hujus ecclesiae, hsec Haugustaldensis ut verbis propheticis utar multo tempore sacerdote, sine ephod, sine terabiliter incurrit, sicutcetera?
,

gemina

reliquiarum

phim gemebunda

resedit.

Tunc plorans

ploravit

in nocte, et lacryrase ejus in maxillisejus. Quid-

elevatio.

quid de lignis fuerat,ignisabsumpsit:bibliotheca

illa nobilissiraa,

quam

praesul sanctus c eondide-

rat, tota deperiit. In

ftatei quidatn

Frater

hernio fabo-

quidam laicus, abrenuntians saeculo, exemplo patris nostri Abrahse egressus de

terra et cognatione sua et

domo

patris sui, ut

qua denique devastatione monumenta, quaede vita et miraculisSanctorum sancti patres ad posteritatis notitiam stilo transmiserant, constat esseconsumpta. Deinde cum
deferventerabiepersecutionis, pacisserenitasarrideret, fioruitin ecclesia

plenius et perfectius divitias paupertate, delicias

parsimonia, sanguinis nobilitatem voluntaria subj ectione mutaret, Australibus Angliae partibus

Dunelmensipresbyter
virtutibus, qui ab

quidam multis adornatus

om-

sedem hujus plagse Aquilonis praeposuit; relictisque tam propriis, quibus abundavit, quam excellentissimi cujusdam viri opibus, quibus in

nibus Aquilonalibus Anghspatris lococolebatur, qui ita sermonibus ejus inhiabant, ut quidquid

audirent ab eo, quasi divinum oraculum suscepissent. tau,

magna

potestate praefuit, hujus se ccenobii obse-

Vocabaturautem Aluredusd,

filiusAVes-

qjiiismancipavit. Hicergo

non parvo temporeob

quem etiam

ob doctrinae et sapientias gra-

necessarios labores, quibus vehementer insudabat, malens in humiliori loco laboribus fatigari,

quam

sublimioris ordinis causa minoribus

utili-

tatibusoccupari,extra congregationera Fratrum sobrie, j uste et pie, intonsus et barbatus degebat unde actum est, ut ab omnibus vocaretur Hugo

tiamAluredLarwa,idestDoctorera,nomiuabant. Hic divina revelatione commonitus, per sacra loca, quce sasvitia barbarorum vastaverat, discurrens, multorum Sanctorum reliquias de tumulis eruens, ad Dunelraensem transtulit ecclesiam. 19 Veniens vero ad sanctara Haugustalden-

sed

ito/t

tirbal"
><

eumbarba.
anteSancto-

sem ecclesiam, cum

sanctissimi Accae reliquias

Sanctorui/t

16 Accidit autem

quadam

dre,

ut idem vir

sustulisset, prasvidens forte in spiritu

(nam

et

Ivjuiis. tan-

mut

rnliquias

venerabiliscum Fratre quodam succisam magnae molis arborem a przerupto vallis ad locum vehiculis expeditiorem conaretur efferre cum pon;

dus oneris vires impellentiura excessisset, non parcens sibi vir ferventissimus, totas in se vires colligens et cum vehementia molem impellens, repturam folliculi, quo vitalia teguntur, incuradeo ut tribus digitis via in ipso hiatu patesceret. Secutus dolor maximus perpetuum languorem Domini famulo minabatur. Ille intra se revolvens, loci paupertatem sua infirmitate onerandam, se desiderati laboris fructu privandum, exinteriori tristitia cor compungitur, mens conreritur, oculi dissolvuntur in fletum. Recolens
rit,

spiritum prophetiae dicitur habuisse) quid religionis, quid honoris ea ipsa ecclesia erat habitura, sacras illas reliquias absportare noluit. vel non potuit e : sed eas intra ecclesiam honeste

dem

recondens, venerationi locorum, devotioni prassentium, profectui futurorum, divina gratia disponente consulit. Porro cum sub Edwardo /

Nordanhumbria paululum
nas

respirasset, et reli-

quia? drspersionis in suis receptae sedibus ad ruiaedificandas sese accinxissent, iterum re-

gnante Willielmo cum

Walcherus episcopus

Septembris Tomits

III.

deinterfectus essetab Anglis, calamitatis fuga, Walchero Gusolatio subsecuta est g. Successit ecclelielmus, habitu monachus, qui clericos ab sia 16

TRANSLATIO
A

SS.

ALCHMUNDI ET TILBERHTI

BP.
1)

VM)NfMO.
h

monachossubrogavit Dunelmensi eliminans, possessionem extra ecclesiam h et aliis quidem suscipere contemnentes exordinavit, alius id Inter quos prsedteti Alupellere non cunctavit.

23 Crescente tionepresbyteri.ctBpitintrasedesuiindigniate,
et

postea oircaSanctosipsiusdevo-

Hcparatutn

ScdeKnctitate^eSanctorumrevere,ntia,
HUtrict ius coffitare
tant
:

monastcrium
canonicis Rc-

nuu^im

se judioans
,,

gularibus

prreerat redi filius, qui ceteris

i,

cum mhil ab

Sm PaSum

accessui, timens

msuper ne

quipnmusNortlem archiepiscopumThomamA,

episcopo suscipere dignaretur

adiit venerabi-

no

eius excessum, etsinon

minus dign.s certe

mannorum Eboracensem

rexitecclesiam.rogans,

uteiHaugustaldensemecclesiamconcederetreiepontifex veneradificandam. Annuit votisejus pracdictam regendam combilis, et ei

venerab ilem jUUfr Domini succensus, ad virum Eboracensem archiepiscopum^ rem Thomam. Regularibus ecclesiam domadiit, et ut canonicis contraderet, suppiimitteret, Ulisque se et sua
citer postulavit.

ecclesiam

Cum

vero votis ejus prmsul

misit.
nstauratur

20 Veniens ad locum
solata,

homo

invenit

omnia

cie-

muros

feno, silvis

sordere ecclesiae sine tegmine, siipercrescentibus horrere, litura, im-

nientia,

* religiom convevenerabilis annuisset, officina constTUXltmamliffnea tamen, propriis

onlcinas ronvenientes
*

bus,etadnutum
duos hooestse

preadictipontificis

pnmo
,

Fratres

pristini retibribus et tempestate dejecta nihil

vitae,

quorum
n

nuisse decoris.

Krat autem

talis

terrae

illius

alter in Beverlacensi

alter in Eboracensi, laudabiliter ecclesia

venatu et audesolatio, utfere biennio ex solo Intendit cupio se suamque familiam substineret. et primo a renovare itaque animo ecclesiam
:

ccelesparte Orientali incipiens, erexit altare et Sed ipso tibus Sacrificiis convenienter aptavit.

introduxit conversatus est, in Haugustaldensem vero Thomae succedelis ecclesiam o. Post mortem canonico de eiTurstinus p, Asketillo cuidam, curam Huntendunensi q coenobio ipsius ecclesiffi servetur, commisit, et ut regularis ibi vita

postmodicuminfectonegotio.vitaexcedensfruc-

tum

Iaboris sui filio l dereiiquit

qui licet pecvixerit

,

cator secus
ecclesias

quam

oportuerit

circa

perpetuum sanxit. affabihs, 54 Erat autem vir ille elegans et dividoctus omnium se conformare moribus, et
tum, pauperum, clericorum
rum,sibi gratiam conciliare.
in
,

traditur

tamen Christi renovandas, ornandas, serviendas, devotum se et sollicitum exhibebat.

Hic itaque ecclesiae Haugustaldensi renovandae

militum, rustico-

Hujus temporibus

totum animum curamque

parietibus,

impendens, succisa,

libus,

quaa supercreverat silva, purgatis ab

omni sorde

et

tantum tam in spiritalibus, quam in temporaDomini domus profecit, ut in brevi bonis honestis viris regularem professis vitam abun:

totam eeclesiam tegulis texit, et litis uitus et extra parietibus, antiqua eam pictura
et venustate decoravit. Strato aufem in parte Irientali ex quadris lapidibus pavimento, altare
i

daret

et officina regnlaria

decenter constructa

Iapidibus et tegulis ligneis tecta

pretiosis decorata

gratum

incolis

pra?bebant receptaculum. Ipsa insuper ecclesia

ornamentis

et sancti Andreffi,

et reliquiCB

subnixum columnis loco congruo collocavit. 21 Indigne autem ferens sacras reliquias loco
inferiori obrutas, placuit ei eas evulsas

aliorumque Sanctorum ditata reliquiis, tam advenientium, quam inhabitantium, devotionem

adauxit. Cui successit vir

etcvantur

tumulo,

quidam
:

religiosus et

nunruut
t/iws

dli-

digno honore retro altare majus in theca operta pallio honestius reponere. Extracta igitur e tu-

optime litteratus Robertus, cognomento Biset,

in

eadem ecclesiaprofessus

qui magisreligioni,

mulo

ossa,

donec circa locum, in

quo reponenda

quam exteriorum administrationi aptus, post

aliquot

erant, necessaria pararentur, in porticu Australi

super altare sancti Michaelis linteaminibus substratis composuit, et

cessorem habens Richardum

etiam

annos abrenuntiavit curee pastorali, sucr, virum sane ab

;

ad eorum custodiam fratrem BUUXD adolescentem, postmodum in hac ec-

ipsa adolescentia honestse vitse et gravitatis

qui

cum

esset in saeculo ob insigne castitatis

clesiaoptima) vitaeetbonorummorumcanonicum,

et sobrietatis fere

monachus putaretur.
Paratis prc-

uomine A.dredum, de ejus simplicitate securus dimisit. Intuens adolescens in praBsentia sua sacras reliquias, interiori quadam suavitate compunotua, aliquam reliquiarum illarum particulam concupivit Non enim, inquiens, haec sola
:

25 Interea Fratribus, quibus toties Sancto-

rum

enituerat virtus, interior crevit devotio ac tiosis thc.cis. magis amor excitabatur. Sentiebant, eos non tmno IKU

solum in

reliquiis suis, sed

etiam in miraculis

esse praesentes, a quibus in tristibus consolaban-

c
*

/.

os8lum
pro-

debet munere gloriari, cum tanta ostium*multitudomultispossitecclesiissatisesse.

ecolesia tanto

regebantur ; cum tentarentur, sublevabantur,persecutione emergente defendebantur, in lsetis

furari uofons,
ilivinitus

22 Borrens

tamen

tale

sanctuarium

manu

tur, in qualibet

hibetur,

tangere, septem poenitentiales psalmos cum lacrymis et compunctione presmisit : et sic facta
orationo, accedens ad portieum,
in

necessitate fugientes ad eos exaudiebantur. Etquiaeorum meritis, divitiis in diesteniporalibusaugebantur,etiam eorum tem-

obviam habuit ingressu tanti caloris incendium ut ad ostium fornacis ardentis nihil tale se perpeti
ipso
,

poralem gloriam aemulabantur. Indignabantur,

vili

posse putaret. Territus

se tanto

tectos ligno nihil glorise et honoris plebis praeferre conspectibus, quae ejus* beneficiis sse-

eorurii

ille

regreditur, credens
:

indignum beneflcio prosternitur iterum, lacrymatur, pectus tundit, et psalmos sacros repetens, accessum tentavit sed vehemen:

piusjocundabatur.Etprimum singulis concaluit

cor intra eos, et in meditatione
ignis
:

demum

eorum exarsit conferentes invicem serraonem,

Tan-

tior

mox

calor egressus eporticu introeuntem

repulit e1
tertio id

spem quoque introeundi ademit nam attentare non praBsumpait. His auditis,
:

accendebant se mutuo, et quomodo res manciparetur effeetui, diligentius inquirebant.

dem convenientes super hoc sermone Priorem,

suo desiderio sancti viri devotionem in idipsura excitabant. Omnium igitur voluntatibus
in

prater ejus, qui ecclesia> pra>erat.

resolntus in

laorvmas,cummagnadevotioneetcompunctione
sacratissimas
invplutas
ei

unum
et

reliquias pallio pretiosissimo in scrinid convenientassimo collocaillas

convementibus, aggrediuntur opus desideratum Iiis, quorum hoc intererat, libenti animo

tassupertabulam lapideam, quam in hoc decenterpraeparaverat, cum debito honore reposuit.

prompto corde necessaria praebentibus. Paratur theca congrusemagnitudinis, argentoqueetauro

vestitur:inserunturlocisconvenientibusgemma-, et pro artificis industria opus summo decore
variatur.

DIK SKITIMA SEPTEMUIIIS.

variatur.Compinguntur etiam duae minoresnon parvi decoris, quamvis non ejusdem pretii. 26 Anno autem ab Incarnatione Oomini millesimo centesimo quinquagesimo quarto, paratis omnibus, Prior diem solemnem, quo sacra) reliquias transferrentur
,

123

Saiidomm
ossa fragrantia et splen-

qmbuscorpushumanum compingitur, indumenta u repererunt. Bt quia hi, qui Sanctos

quondam

condiderant, aiiquas minuciasex ossibus beati Accae pro devotione sustulerant,

beati

nihil tale circa

dida repemintur.

constituit

quinto Nonas

Martii. Interea Fratres psalmis et orationibus,

exercitiisque spiritalibus tantose operi prjepara-

bant.

Et jam prsefixus aderat

dies,

cum

Aichmundi reliquiasfactum x mirabantur. Cur enim hoc acciderit, aliis exciderat, alii nec audierant unde nos veterem translationem ejus adjungentes nov<e, causam hujus integritatis
:

circa

evolverenon

pigebit.

horam tertiam convenientibusin ecclesia Priore cum Fratribus, ante sanctum altare nudis pedipreces congruas

bus prosternuntur, psalmisque poenitentialibus adjungentes responsorium

, ,

ANNOTATA.
a Hisce auctor subtexit multa, qw> nos, quia

quod

in

honorem sanctorum Confessorum

altisona voce

in Ec-

clesia frequentatur,

decantant.

Finita vero post

cantum oratione solemni, pro-

cedunt Fratres albis induti et discalceati, reverendasque reliquias cum loculo, in quo hactenus servabantur s, ante gradum altaris exponentes,
extractis inde sacrosanctis pignoribus, substratis

huc non spectant, prcetertnisimus. ln primis narrat, sacrileaum violatorcm templi, quod in honorem augustissimm cce/i Regincs Dei Gen&rieis
Hagustaldi exstructum fuerat, correptum a damone, impietatis suce infelici morte poenas luisse. Huic relationi qucedam inserit, quee ad Sanctorum, de quibus agimus, venerationem faciant,

honeste palliis in pavimento cum summa veneratione collocarunt. Erant autem quatuor Sanctorum ossa singillatim a se divisa et vetustissimis
palliis

qumque proinde

involuta

qua?

cum

coepissent evolvere,

juverit hic retulisse. Itaque sic habet: Defuncto rege Henrico, qui fratri (imo patri) suo successit Willielmo, cum Stephanus

occurrit miri odoris fragrantia, quai

omnium
primum
;

perstringeret nares,

omnium corda

mulceret. sed

Anglorum usurpasset imperium, rex Scottorum David zelo zelatus pro regis filia, cui cum tota
Anglia sacramento fuerat obligatus, contra Stephanum arma tulit, coacto exercitu Northanhumbriam csede, incendioque depopulans. Verum ecclesiae Hagustaldensi tantum detulit, ut non solum nihil, quod ejus juris fuerat, a quopateretur attingi sed et quotquot illuc confugere et suorum aliquid transferre potuissent, sua decerneret pace gaudere. Hinc est,
;

Qua

visitatione divina Fratres attoniti,

fc;

sepultos eos

cum aromatibus

arbitrabantur

cum

nullum appareret indicium, intellexerunt, Sanctos Domini ex odoribus paradisi,

hujus
rei

quibus fruuntur in aeternum, suis sanctis quiis hanc gratiam indidisse.

Corpora
SS.

reli-

quam

27 His itaque plurimum consolati, primi eo-

Aecm

rum

sacras explorant exuvias. Inventasunt ossa

ccelesti

decore corusca, colore simul et odore

:

manifestam exspirantia sanctitatem quse sic omnium in se convertebant adspectum et excitabant affectum, ut eum spiritaliter non dubitarentesseprsesentem, cujusreliquias tantaperfusas gratia, tanta majestate venerandas sentirent. Et ne esset posteris de nominesancticonfessoris
cunctatio,
is

quod cum impiissimagens Gahvensium inaudita crudelitate ssevirent, nec sexui parcerent, nec aetati; nostrates, qui erant cum rege, pietate
commoti, plures de eorum ereptos manibus ad Hagustaldunum, quasi ad certuiu suae salutisauxilium transposuerunt.
Similik habet Joannes Prior Bayustaldensis, qui Simeonis Opus continuavit, quique earefert

qui condiderat, scripti attestatione

adannum

1139. PosthtSC

scrupulum omne purgaverat. Inveniunt namque in ipso involucro schedulam continentem Anno Domijjice Incarnatioms septingentesimo quadragesimo, reverendje memori-e acca episco: us decimo tertio ivalendas novembris de mundo ad cgslum transiit, anno episcopatus sui vigesimo quarto, et hic ejus reliqule in pace pausant. Hac igitur sacratissima visione, etsi non satiati,
:

anonymus

traait aliqua miracula S. Accce patro-

cinio impetrata,

pcenamque bkisphemo infUctam.

alteram
prialtari inven-

Inter ha>c narrat , duas lipsanothecas,

S. Acca>, S.
tas fuisse

Alchmundi alteram sub

a venerabili veru jEdrico,

quem

ynum Canonicorum regularium

in ea ecclesia se-

cundum apostoiicce traditionis formam vitam suam moresque itistituisse, scribit cum autem primum anno 1113 monasterium istud canonicis
:

plurimum tamen

refocillati

coelestia

pignora

cum honore recondunt

rorum
deficiente

pannis mundissimis iterum involventes, digno et ne temporum futu:

schedula,

sancti

merituin subduceretur memoriye, in

seulpentes, reliquiis apposuerunt.
"i

nomen et membrana

ejusdem secu/i mediutn utriusque corpus in cadem theca repertum infra dicatur ; autha>c non satis coha?rent aut ab ipso jEdrico, vel ab alio paulo post in camdem thecam utrumque corpus translatum fuisse, diRegularibus
cesserit, et circa
t

simul et plumbi lamina eadem scribentes et

cendum
b

est.

Vide infra ttum. 26.

Uchmundi

reperta.

28 Deiude ad sancti Alchmundi reliquias insquibus cum pari gloria et honore repertis schedulam, quas nomen
piciendas sese contulerunt
:

Per Dacos hic Danos intciiige, qui co nomine non semel veniunt. Porro Danorum varias in Angliatn irruptiones

apud

istius

regni Annatistas
est
iib.

le-

gere est

hic denotatur ea,

qua anno 869 Nor,

ejus et officium continebat, legerunt; et scripturse ipsius textus erat

:

thumbria
Pontificutn

misere depopulata

et

de

gua

Guilielmus Maltnesburiensis

III

de Gestis

septingentesimo octagesiHagustaldensis eccleCUI annis tredecim pr.efuit, SI.E PRjESUL, septimo Idus Septembris defunctus est qui pro meritis suis -etern.e beatitudinis PARTICEPS factus EST, et hic in pace pau-

Anno
t,

Domini

Anglorum
:

in

Thijjriddid Hagustai-

mo

Alchmundus

dcnsi episcopo scribit

Exercitus...

Danorum...

veniens,

habitatoribus

(Hagustaldensibus) ex-

stinctis vel effugatis,

habitaculorum tecta sucqui llagustaldensc

ecctesiw

cendit, etsecreta coelo exposuit.

c

S-

Wilfridus, opinor,

SAT.
illum coelestem
I.

Stabant autem Fratres circa thesaurum illud omnia coeleste, intenteque scrutantes omnia,

'

monasterium magnifice exstruxit. d Turgoto in Historia Duneimensis

lib.

III,

cap.

vn vocatur Elfruedus

filius

Vuestou,

121
\.

TRANSLATIO
sub

SS.

ALCHMUNDI ET TILBERHTI
habuit.

EP-

Asonymo.

Dimelmensis, ut infra Elfredum filium VSestneorappellat.

e

et ad tempora Egclwini Dunelmensium episcopo discimus, prmiam S. AIepiscopipertigisse : unde artmnslationem contigisse intra annos chmundi adcptus episcopatum citer 1021, quo Eadmundus qma obiit : dixi autem circiter est, et 10-12, quo Simeon loco exacti non sunt. fpsius calcitli hoc videbimus, eum panter
;

dicitur claruisse tou. ibidcmque

Eadmundo

usque

miserabili statu Mansit itaque in hoc G rard. (epmopt, qm ad obitum ejnsdem

succcsserat) illa

possessionis et religiomsmaet multiplici cultu incolarum perfidiam et gnifica, sed tunc ob

ravi

Thoma? seniori

quondam

incl.ta

secnlariumetcarnaliumhomi-

numoppressionedivulsaetpessumdata teste R,m ffic Girardo anno 1108 successit,

chardo iib. II, cap. vii. Benedictinum inpago n Fuit istud monasterium Bullum fluvium conditum a Eboracensi ad inquit MabilS Joanne episcopo Haguslatdensi, adannumim. Postmodum lonius tom. II Annal. et Danis destructum, ac deinde restauratum
o

Non

fuisse

totum corpus ab eo Dunelmum

:

exalteratravslatione translatum, habemus etiam num. 27 anno 1154 facta, de qua vide inferius eo delatw fuisse ihidem minuciffi tamen aliquce III, cap. vn: dicuntur. Idem asserit Turgotus lib. h. verba relaturi sumus adcap. iii, Ut.
f S.

a canonicis traditum fuit.

Eduardum

sunt

ad diem 5 De Wakheri seu Walkeri, g

designat, cujus Acta illustrata Jauuarii, quo obiit anno 1066.

episcopi Dunel-

Laudatus Richardus eap.

viii scribit,

cano-

nicos Reqularesin eamecclesiam ajuniori Thoma, Eboracensi archiepiscopo inductos fuisse anno

dc ea vindimensts, et aliorum ca>de, sumptaque ad potest Alfordus tom. IV Annal cta, videri

1113, Kalendis Novembris

loco prceerat,
fice loquitur,

at de presbytero, qui

annum
h

1080,

num. 6 etseqq.
Turgotus
lib.

cum hmc fierent, non tam honoriquam anonymus; neque id ipsius

De

his videri potest

IV, cap.

ct III.

13

Sivcra narrctanomjmus, dicendum est, eum ante Aluredi sacerdotium progenitum fuisse: ex concubina enim natum esse, non sinit prmlaudala Aluredi pictas, Porro si hic Dunelmensis ecclesia decanum designare velit, refragatur Turgoto, qui
i

opera factum dicit. anno 1114, Hap Thomce succedens Turstinus gustaldensem ecctesiam sacra supellectile multisque bonis iocuptetavit, ut docet pra?citatus Richar,

dus cap. xi. q Huntingtonia

est
sis

(incolis

ad Usam fluvium
comitatus caput.

in Anglia, et

Huntington) oppidutn Huntingtonen-

loco

mox

citato

ha>c scribit: Eis vero,

dc hac canonicorum expulsione qui prius inibi habitave-

r Joannes Prior Bagustaldensis , continuator

rant,

in nullo

nomen tantum canonicorum habentes, sed canonicorum Regulam sequentes, pra>

si

cepit (GnilielmnsJ ut

in ipsa ecclesia residere

Simeonis Dimelmensis, interdecem Anglia? Scriptores editus, de Richardo hcec habet : Anno 1143 Ricardus confirmatus est Prior Hagustaldensis,

monachico proposito cum monnchis vitam agerent at illi de ecclesia exire, quam taliter ingredi maluerunt, praeter unum,
vellent, deinceps in
:

secundum eIect.ionemFratrum,permanum WilVerum hic legendum esse Anno 1142, ostendit Papebrochius
lielmi decani et capituliEboracensis.

videlicet
vix, ut

decanum illorum, cui a filio monacho monachus fieret. persuaderi poterat. k Bic Thomas senior dicitur ad distinctionem

noster tom. II Junii, pag. 136. Alius hic est a

Rkhardo
s

historico.

Thomte , ejusdem sedis episcopi, cujus prior patruus fuit. Erat ille qente Normannus,
alterius

hoc loco, tum ex infra dicendis patet, Alchmundum et Accam in eodem loculo repertos fuisse, cum hcec elevatio instituta est : conSS.

Tum ex

canoniCUS Ilajocensis,

et

episcopatum evectus

est

ad Eboracensem archianno 1070, quem annis

apatre sacer-

trarium tamen scribit Richardus lib. I cap. iv, ubi post relatam primam translationem seculo xi

triginta tenuit, tesfe Malmesburiensi.

I

Nisi hic pariter ante susceptum

quam vide cap. iii, sic ait Postea vero procedente tempore, insecretario ejusdem ecclefactam,
siae
:

dotium natus fuerit, ex concubina genitus dicendtts e$tj quo vitio Northumbrorum clerum seculix
et xi

wnnihil addictum
III

fuisse, colligwe licet

ex

Acca quidem ad dextrum cornu altaris, et Alchmundusadsinistrain, honestius acdecentius in duobus arcubus positi sunt. Deinde crescente
devotione fidelium

klfordo tom.
et 12,

Annat, ad

annum

978,

num. 10

ambo simulmultoconvenien-

iterumque

adannum

1008 num. l etS: ta-

tius et honorabilius retro et

men ostendit, heereticos frustra contendere, illorum temporum sacerdotes legitimo conjugio
copulatos fuisse. Forteintercetera vitiailludprmCipuum fuvrit, propter qu<p Guilietmus episcopus
eos eDunelmensiecclesia expulit. Forte

etiam ad Aluredi filvum verba, qua? mox seqmmtur, propterea refcnnda sunt ; videlicet qui licet

eumdem

poccator secus

quam

oportuerit, vixerit etc. Ri-

chardus Prior Hagustaldensis de reparata per pradictos presbyteros ecclesia nihilhabet, verum de

ejusdem administratoribuslib.

II,

cap. vsicscribit:

HiyusautemecdesifiBtantocalestirrfi^orMmJ fchesauroditat,sub primo Thoma Eboracensi

archicpiscopD^quidamsecularispresbyter.nomine

hanc translacredereqaam Richardo, qui de ea ta?itum paucis memiuit idque eo magis malim, quod anonymi narratio per modum orationis dicta videatur coram Fratribus suis, ex quibus si non omnes, certe aliquos reigesta? interfuisse, omnino vmsimile est, quoscpie proinde fallere non poterat. Forte etiam luec scripsit Rwhardix ante ultimam translationem >mo 1154 institutam. t Adi Commentarium num. 19.
tionem operose describit, in hacparte
u Forte ossa. x Secundum hcec repertum est S. Alchmundi corpus adeo integmm, ut ne minutia quidern deesset:verum id non satis cohceret

juxta altare, ut in praesenti cernitur, in unathecasuntcollocati. lta ipse : malim tamen anonymo, qui

EiUanus curam

egit.

Sed non multo post idem

archiprasul eam

Holm, dedit in pra-bendam Eboracensi ecclesi* cuidam canomeoecelesiie sancti Johannis

lacensis, qui

cum quadam vUla, nomine

cum

iis,

quo quidam pivsbyter, nomine EiUanus

BeverRicardus De Maton vocabatur Sub

pra-

dictiEUlanifllius,eidemecclesisumministravit

Rtchardus Prior lib. II, cap. Jx habet. Ait enim Eilianum presbyterum, qui qumdam ecclesiw Hagustaldensis bona delinuerat,postmodum facti pomitentem ea Robcrto Riset, pro tempore Priori
restnuisse,
&.
et

qua>

-tprosuoservitioquamdampartembeneficiorum

Alcnmundi

crucem argenteam donasse, cui

reliquice erant inclusce. Fecit igi-

tur,

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

tur, inquit, illam

vi:>

{restitutionem)
scilicet

cum quodam

cruce argentea, in qua sanctorum confessorum et episcoporum Accae et Alchmundi reliquiae continebantur. Cum vero supra lit. r jam dixerimm, Ricardum anno 1142 prwdicto Roberto successisse, consequens fit,
filaterio,

pulchro

lemniter advenisset, oratione praemissa, cum A. Anomwo clericis ad locum, quem destinaverat Sanctus,
accessit

ubi

cum

altius

jam

fodissent,
:

nullum

tumuli vestigium invenerunt et jam venerat hora tertia, et illi nihil profecerant. Adstabat
cuihagcccelitusfuerantrevelata, immobilis: ne desperarent, hortabatur. Usqne ad horam igitur sextara instantes operi, nullum
ille,

utanteannum

1154,

quohmc

translatio factaest,

fide ceteros,

jam

restat,

aliqua minutia sacro corpori defuerit. Quare utdicamus, autreliquias illas cruci impo-

sitas fuisse

ex Sancti vestibits, similive re, qua olim usus fuerit, aut certe tam exiguas fuisse, ut in considerationem minime venirent.

tanti laboris fructum perceperunt. Tunc e populo, qui jam longa exspectatione fatigatus adstabat,

ridere nonnulli, quidam velut spe tanta

*

frustrati dolore*, alium

bus

hominem jocabantur;

delusum phantasmatialii presbyterum

'l.
1

dolerp

/. alii

CAPUT

III

quod fidemsomnispraebuisset, tacite arguebant. 31 At ille vir, nihil his motus, in sua perstabat sententia, etin eodem loco Sancti corpus inveniendum, plenus fide adstruebat arreptoque instrumento, et alios, quos jam dissolverat taedium, ad fodiendum excitans, Hic inquit, hic absque dubio, hic jacet Alchmundus,hinc sacras
:

tandemque
inve

t(* e

terra levat

ejus reliquias hodie eruemus.

Non

fefellit

homi-

Prior translatio S. Alchmuncli

seculo xi facta
B
:

nem

spes tanta

amor

sed cujus fides non defecerat, non tepuerat, circa horam nonam deside;

beneficium
:

ejus patrocinio impetratum

rato potitus thesauro, suis fidem fecit promissis. Collectis itaque sacratissimis ossibus, venerandus

presbyter ea

reliquaad posteriorem trans-

convenienti scrinio collocavit

Missarum

pannis mundissimis involuta in et quia sacra solemnia celebrare hora tardior non
:

lationem spectantia.

sinebat, in Orientali ecclesise porticu, ubi beati Petri apostoli memoria frequentatur, ea nocte
cceleste

munus

quod acceperant, ponendum

et
<-

Vir uuidam pius a S. Al-

Tempore

quo presbyter Aluredus,de quo superius fecimus mentionem a, ab omnibus

illo,

conservandura decernunt e. 32 Intempestae autem noctissilentiopresbyter cigusparfem

r.hmumdo
jussus

Northanhumbrorum

ecclesiis, principibus

etiam

cum clericis suis circa reliquias Sancti sacras excubias celebrans, accensus devotione, decreipse

CMm pr
e surripuisset
.

e>

f^f
,

a
b

vir quidam b de minoris ordinis proceribus in possessione ecclesiae Haugustaldensis manens, erga ipsius loci Patronos magna devotione tenebatur. Erat autem homo simplex, fide magis quam scientia

et plebe, patris loco coleretur,

aliquam sanctorum ossium portiunculam secum deferre Dunelmum, ut sic consuleretur affectui, et Sancti ipsius houori cumulus adderetur. Sed et hoc sibi deberi arbitrabatur, ut
vit

quem

praeditus.

Hiccum noctequadam meinbra sopori

decoratus insigniis, ccelesti qui cum baculi pastoralis,

is Sanctus tanti operis designaverat exsecutorem, dignam non negaret mercedem. Ceteris

dedisset, adstitit ei in visu reverendi vultus Senior, pontificalibus

itaque alto sopore depressis, accessit ad loculum,

et

unum

ex ossibus, quibus, intervenientibus per

luce

praefulgidus

certos articulos nervis, digitus fuerat arte creatrice compactus, auferenssibi reponereet reser-

quem manu

somno excitans

a Vade, inquit, cito et dic Aurelo presbytero Dunelmensi, ut populo Hagustaldensi in unum collecto, eruat e tumulo corpus meum, sublatumque altius in ecclesia loco honestiori recondat juste enim ab hominibus illis honor exhiberetur in terris, quos Christus
tetigisset;
:

gerebat, levi pulsu virum quasi

vare curavit. Interea nocturnis tenebris finem

dedit aurora, et sacrse celebritatis exspectatio
citius solito populura excitavit.

Accurrit utrius-

que sexus non parva multitudo, cupiens tanti Patroni precibus commendari, et sacris reliquiis
aliquid sui praebere volens obsequii.

inter angelos glorificandos judicavit in

ccelis.

Obstupefactus ille, et cum lucis splendore, tum voce illius auctoritate attonitus, cum spiritum paululum resumpsisset, quisnamille esset, humiliter et

<um .Uuredo
presbytero ipsiiis

corpus

reverenter inquirit. 30 Tunc Sanctus, Ego, ait, sum Alchmundus, qui quartus a beato Wilfrido Haugustaldensi ecclesiae praefui c, qui post certamen, quod
certavi, post

33 Hora- vero Tertia / paratis omnibus, quae nulla vi i/i templum potantae solemnitati congruere videbantur, venetuit inferri eos, qui ad tantum opus putarabilis presbyter r bantur idonei, ut loculum suis deferrent humequi pro tempore accedentes ris, designavit
:

qucerit

' I.

cursum, quod

consummavi, post

quem

fidem, quain servavi, per Christi gratiam justitise coronam adeptus, juxta venerabilem etsanc-

tum praedecessorem meum Accam sepultussum:

ubi

presbyter

antedictus, te adstante,

corpus

cumappositismanibus sanctissimum * levare ten- subaudi corpus tarent, quasi fixum solo iramobile permanebat. Vulgus more suo eorum id peccatis imputans, amovendos eos arbitrabatur. Eliguntur alii et eorum conatus carens effectu plebem admiratione percellit. Etne forte hi quoque putarentur indigni, succedunt alii; qui et ipsi frustra laborantes, absque desiderii sui fructu recedunt. Ob'
;

meum

diligentius quserat, absque dubio reper-

stupefacti igitur

omnes

et

animo

consternati,

turus. Hsec dicens, in sua invisibili et incomprehensibili felicitate sese recepit. Expergefactus
vir, nihil haisitans de oraculo, presbyterum adiit, et eo ordine, quo obvenerat, referens visionem,

quid decerneret presbyter, exspectabant. Uie

admirans, et semetipsum in causaessenon attendens, pernoctandura in orationibus, supplicandum cum summa devotione Sancto, et ut hujus
immobilitatis suse ratio non lateret, exigendum
ipsius sanctitatis

quid Sanctus praeceperat, intimavit. Ille haud jussis obtemperat, dieque incredulus visioni
,

oraculum

aestimavit. Dixit, et

constituto,

cum

populus,

quem vocaverat,

so-

factum

est ita.

34 Clero

120
\. tapinuH)

TRANSLATIO

SS.

ALCHMUNDI ET TILBBRHTI

BP.
prffleipue

Apjwens
Sauctns,
resti-

hn

uhhtinii

imperat

Quid

bante et vigilanti jam somnus obrepserat) ipsa ew-lesia severiori intuens oculo SanctUfl apparuit, et facere voluistis? Itane me inquit, quod
est,

circa reliquias excu34 Cleroergoetpopulo eidem viro, cui prius fnam ei in orante.

rum meritaprecabanturadesse,

tamen

1)

cujus solemnia festibeatum Alchmundum, ad eum periculis eximeret, oranaverant, ut bis

bant.

defectummembrisecclesiainvehendumduxistis, sacroque ejus altan ut beato Andreae apostolo,

integro corpore mutilatus adsistam, cui tot annis Et ostendens ei raanum, cui acmenteservivi? videbaturabscissa, unius digiti quasi pars media populo, ut digitum Surge, inquit, et contestare in raemille, qui abstulit, quatenus restituat

jam suffoeatum invocato Sam 37 Interea juvenis, quem demersus, mteger me- to diu sub putabant, ad profunda undis vivit, quidquid in npa moria, imperturbatus sensibus,
sionera suam, acsi cum sacerdote qui ubique prassens est, faciebat.
talis necessitas

auditu, confesloquebantur, claro percipiebat loqueretur ei,

Demum

beatum Alchmundura totum intendensanimum,

prout
ripa,

permittebat, ut sui nusere"uppfecerti

meum

bra mea

in quietis suae loco

hi,

repausent, et
obtiuwuit

qui in honore

cum sua integntate meo tam devote

retur, supplicabat.

Porro illi, qui discurrebant in quaside morte ejus*,jam de extrahendo

:

convenerant, desideratum sui laboris fructum

Maneauterafacto,surgensinmedio '/. intenhomo, cum in eum omnes curiosius propalavit oraculum, dissent, clara voce cceleste magna ultione plectendum adjicieus, qui Sancto
plebis

vident et sepeliendo cadavere cogitabant et ecce, hominem enimus stantem. lanceam tenentem manu et quasi eorum cursum et discursum admi-

rantem. Clamant omnes, ut accederet; et ipse haudsegnis accurrit. Arreptam unus lanceam,
ubi ultimo visus fuerat, impulit fluctibus,

tantam irrogasset injuriam. Tunc presbyter venerandus, licet cara illa pignora Sancto restituenda sentiret, se tamen cum tanto miraculo ob honorem Sancti deprehensem exsultans, facto
in plebe silentio, omnia,
in praesentia populi,

quam

mox oculis intuens, et que manu apprehendens,

ille

nihil oblitus sui, utra-

inventi cadaveris suo

quae fecerat, et
;

intentione fecerat, nihiJ cunctatus exposuit

qua cum-

que

quod

sibi

reservaverat,

pondere fecit indicium. et ecce E 38 Accurrunt ad juvandum ceteri emergens ab imis homo descendit in ripam, indeque exubi modicum pausans, et undas, quas hause- tractus,
;

protulisset,

cunctis congratulantibus, et mirain Sanctis suis praedicantibus,

rat,

exspuens, ad monasterium

bilem

Dominum

peravit. Ibi applicatus

calor,

cum sociis proad ignera, cum naturalis

frigus ademerat,

gratias Sospi-

loco suo restituitA.

quem membris
et sancto

ad ea

35 Orationetuncdemumetdignasatisfactione guo facto, in templumfacik praemissa, ad jussum sacerdotis feretrum clerici

portatur
:

materialis ignisrediisset accessu; receptis viribus,

Domino

Alchmundo
:

in ecclesiam

festum an-

nuum
tur.

iiisfitui

motu Jevantes, cum hymnis etcanticis spiritalibus, ut tantum decebat Pontificem, in ecclesiam detulerunt quarto Nonas Augusti ?'; celelevi

gratias acturus intravit

ubi beati
die,

Alchmundi
arane transillo

meritis ita convaluit, ut

eadem

misso, ad sua incolumis remearet.

bratoque

pro

raore

cum

devotione

solemni

pore singulis annis, quoad vixit,

die

Ab cum

tem-

oblatione

Sacrificii salutari offlcio,

ad sua singuli

cum gauin-

dio remearunt.

Ex

illa

die et deinceps ex sacris

eadem ad ecclesiam veniens, Ereptori suo muneribus, quibus potuit, congruam acceptis
benehciis vicera rependere

ejus reliquiis nihil

quisquam ausus auferre,

tactasot integras, sicut eas Fratres invenerunt,

posteritatis notitise servarunt. Dies iste oranibus

non

inutiliter insertis,

non omisit. His forte ad translationis ordinem

annis celebris habebatur a populo

sed quia no-

va bac translatione peracta, decretum est, utriusque gloriam sub unacelebritaterecolendumA\

nos utramque historiam credidimus conjungen-

redeamus. 39 Accedentesque ad tertium, cum et ipsum Corpora SS. non impari gloria reperissent, schedulam, quae Fridenberti
ejus
ecce,

nomen

et

meritum proderet, requirunt: et

et Tiii erhii

invenerunt

unam continentem

repenuntur,

haec

dam,

adjicientes,.

Viri merita in ejus

quid miraculi olim per beati hac solemnitate acciderit.

ANNO AB Incarnatione Domini septingensexaoesimo sex.to fridenbertus t)l Hagustaldensis ecclesle antistes, de hac MORTALI CARNE MIGRAVIT AD VER.E LUCIS PERHENNITATEM, DECIMO KaLENDAS JaNUARII, EPISCOPATUS SUI ANNO TRIGESIMO QUARTO, ET HIC EST
IN PACE.

tesimo

Ad

festurn

TrtutsUitionh

Quidam eFratribus, Hugo scilicet venerabilis, de quo superius / mentionem fecimus,

36

prcperane,

submerms
miite.

flu-

ad loea vicina pro monasterii utilitate profectus, impendente jam ipso die solemni, regredi festinabat. Habuit in comitatu suo quemdam ecclesiee

famulum fidelem etdevotum,

et Fratribus

inomnibus, quaa ad ipsum spetabant, perutilem. Venientes autem ad fluraen, quod civitati
subterfluit,
locatis in

Renovata igitur, ut in prioribus, ipsa attestatione, et ipsum honestissime involutum illis,

quosinspexerant, apposuerunt. Qui cum hter quarti fasciculi divitias explorarent,
tia,
sinii-

rant,

equis,

navicula, quibus insedeUthredus (hoc enim nomen viro)

inve-

arripiena gubernaculum et stans in parte posteriori, navem regebat et ecce equus unus ab anteriori parte prosiliens, navem undis feresub:

niuntossanon minori a ceteris decore fulgeneadem diligentia condita et involuta

cur

nomen non

sed

apposuerit

ille,

qui condidit

duxit
:

nam jumentum
Levitatis

posterioribus pedibus for-

|MI|>[)|

in Lma depressitrepulsu resiliens, cuxnse altius extulisset, eam partem, cuirector navis wsedit, undis immerait. Ille lapsus e pupi * absorbatur aflumine. Clamant, qui aderant accurrunt, lugent, discurrunt huc atqueilluc in-

tiius

iii

aitum innitens, proram

sed

mozsua

ei go cura

incertum habemus. Forte autem, quia vuleus sciebat, quatuor ibi fuisse episcopos, quorura eos noraina minime latuerunt: nam ante nanc translationem multis annis, cum adhuc puerulus essem n, Accam, Alchmundum, Fredenbertum, Albertum o, ibi simul requiescere nihil sitans populus totus clamabat. Forte

omne

fortuniumsuumsuBpiriisetlaorvmisprotestentes

tnum nomina

apposuisset,

facereattNon funiculum, non virgam, nonramum, nec quidquam omnino, quo raisero subvenirent, nabebant: dnlebant tantum,
ille

Ssed qui

et

Dretioaijwimio

cum ceteris nominatis, alius non posset, quam Albertusp. 40 Hos quatuor cum summa devotione uu " e
credidit
; i

sufficere

putari

latebat sub undis.

Quod solum
et

erat, levant

spei super-

ad ecclesiam oculos

lm simul

Tm

M ,. rt i+
.

'

S1CUt SImUl

majon

loculo

nallik u , Ir panns tiet S. Eata, mVenti Su ^t, ffu* ommo

,

sibiSancto-

collocarunt.

scrmium, quo venerabilis Accse q episcopi

Postremo *olmmter
reli
eievantur
-

quiae

DIE SEPTUIA SEPTEMBRIS.

127
\.

quiae tegebantur,aperientes, inveniunt nssa ejus,

ccelestem odorern spirantia quem cum omnes, qui aderant, territi et stupefacti hausissent,
:

resoluti in lacrymas, tanti se patroni precibus

paqmo Aunotata sunt.

d

copus ( antumienak, ilhexsukmte.prbmim instU twssr videatur, Vide S. Wifridi Acta tom. III Aprzlis, pag. 801 et 307, qmgue ad Ut. g wquenH

Amnfc*:

devotissimecommendarunt. Inveneruntineadem
r

Ne

lectori

supple cor-

theca vas plumbeum, rninutias quasdam ex beati Fredenberti* continens, et ejusdem odoris fra-

quod nutla facta

de fabula hic strtrepat mspicio, eo

episcopi rnentione, presbvter
ille

P ore

grantiam redolens. Tunc sonuit in ore omnium gratiarum actio et vox laudis applicantesque rninorem, quani nrnaverant thecam, beati pontificis reliquiascum vase plumbeo, quod invene:

Dunelmensis sua quasi auctoritate ista omnia peregisae dkator, notandum est prht> n,hmpatum, Hoqustatdensem id temporh f)>otetmum translatum jam fuisse deinde
:

rant, intulerunt

at interna simiiiter ornata

aancti Babillae episcopi et martyris sacria reliquiis quamdam partern pulveris de corpore
sancti Aatse episcopi posuerunt. Erectaque secus altare tabula, tribus innixa columnis, sculpturis
et picturis decentissime variata,

cum

Aiuredum ittum Elfredum ob mtm ^anctitatem magna apud popuium auctoritatisfuisse, utpratter alios
9eu
scrioit

Turgotus

Hunc

eap. vn, ubi inter alia ait etiam episcopi tirauerunt offenrlere, quem

lib.

III,

statuerunt in
ejus

medio scrinium majus, quod quatuor episcopo-

rum

sacra

pignora
,

continebat; a parte

quod sancti Aata? venerabilia ossa tegebat, ad Aquilonem, tertium cum his, quae imposuerant, statuerunt. Quibus rite peractis et Missarum solemniis cum debito gaudio celebratis, populus dimittitur,' plebs Fratrum
Australi illud
solitae paci

sancto confessori (Cuthbcrto) tam familiarern noverant esse. Notandum denique tertio, presbyterum iilum dtoinitus admonitum ossa Sanctorumper Northumbriam tum temporis conquisiv/sse, ut debita? venerationi e.rponeret. Audi Tur-

gotum

Cum ergo presbyter praefatus honestam ac rehgiosam ageret vitam, jussus per visionem per antiqua monasteriorum et ecclesiarum
:

loca

in provincia

Northanimbrorum discurrere, ossa

redditur ac quieti.

B
ANNOTATA.
et Annotata ibidem lit. Porro translatio, de qua hic ugilur, seeundum Richardum de Statu Hagustaldensis ecclesicn lib. II, cap. iv, contigitsub Egelwino Dunelmensi

Sanctorum, quse in illissepultanoverat, deterra declaranda populis ac veneranda supra humum locata reliquit, ossa videlicet Ballevavit, ac

theri et Bilfridi

anachoritarum Accae quoque AlcmundiepiscoporuraHagustaldensium,etregis Oswini, necnon etiam abbatissarum venerabilium Ebba? et Ethelgitse.
,

a Vide supra num. 18

d.

e De diuturno in qumrendo corpore labore, ceterisque adjunctis, quce oratorem sapiunt, nihit

habet Simeon, qui rem breviter his verbis exponit: Die ergo statuta, presbjter praefatus ad se-.
cepit
illo,

episcopo,

quem

gum Anglorum, anno

anno vero 1071

Sitneon in Historia de Gestis re1056 episcopatum iniisse,

obiisse scribit. Intra hos igitur
est.

pulchrum accedens, illud a terra denudari praequod cum factum esset, adjuvante se viro
:

cui revelatio facta fuerat,

populorum turbis

terminos hcec translatio statuenda

b Simeon Dunelmensis in Historia de Gestis regum Anqlorum, ad annumlSl occasione mortis Alchmundi translationem ab Aluredo, quem

hinc inde stantibus, veneranda ossa de tumulo collegit, lintheoque involuta ac in scrinio recondita super feretrura
niunt.
f Matutmo tempore, sive hora nona diei, qum more ecctesiastico Tertia dicitur. g Laudatus Simeon Sanctum ita loquentem
: Quid est, quod facere voluistis? Putasmembris desectum me in ecclesiam referre, in qua Deo et sancto Andrese apostolo ejus integro corpore et spiritu servivi? Surgeergoetcontestare coram omni populo, ut corpori meocitius restituatur, quod inconsulte inde ablatum est alioquin me de loco,inquonunc surn, nullatenus rnovere poteritis. Hwc Simeon diverso a ceteris

collocavit.

Cetera come-

Elfredum vocat, factam describens

norncn prodit, honorificum
ipsi

viri istius

elogium texens in

hunc
in

modum ;Tempore

illo fuit

quidam Dregmo
ecclesiae,

territorio

Hagustaldensis

Deum

inducit

valde timens eteleemosinarura operibus, prout facultassibi suppeditabat, haud segniter deditus, ac per omnia a comprovmcialium moribus vita
discordans. Erat enim miraa simplicitatis et innocentiae horao ac erga Sanetos Dei devotionis et

tis

venerationis immensae
vicini sui in

quapropter eum omnes magno honore habebant, illumque

:

verum Dei cultorem appellabant. c Similiter apud laudatum Simeonem legitur Ego sura Alchmundus, ecclesiae Hagustaldensis episcopus, qui eidem loco quartus post beatum Wilfredum gratia Dei praefui quas verba quomodo accipienda sint, paucis accipe. Apud swpe citatum Richardum lib. I, cap. xjx Hagustaldenses
:

charactere, velut aliunde descriptarecitat ; deinde

: Et cum haec dixisset, ostendit ei manum suam medietate unius digiti carentem. h Consonat quoad substantiam Shneon quare errasse dicendus est Turgotus, dum verbis mox ad Utteramdattegatis,subjecit : De quorum omniura (Baltheri, liitfridi, Accce, Alchmundi etc.) reli-

subdit

Primus Wilfridus : secundus Eata, Tunbertus, quartus Johannes. Hi autem tres sibi mutuo successerunt, dum ab Egfrido rege pulsus sanctus Wilfridus, prima vice octo annis exulavit. Quintus sanctus Acca sextus Fredbertus septimus sanctus Alcmundus. Itaque tres illi, qui S. Wilfrido in/que in exsilium pulso suffecti sunt, a S. Alchmundo non
episcopi sic enumerantur
:
:

quiis

aliquam

secum

partem

in

Dunelmum
lo-

asportavit, et
cavit.
i

cum

patris Cuthberti corpore

Eadem

fere hahet Simeon, qui etiam

cottti-

nuatum ad sua usque tempora cuitum

testatur.

numerantur ; atque ita ipse quartusaS* WUfrido Hagustaldensium episcopus fuit. Prwterea antequam S. Wilfridus exsutaret, Hagustaklum non
prceerat ; erat episcopatus distinctus ab Eboracensi, cui ille cum sedem illam Theodorus archiepis-

Et accedentes, inquit, clerici, qui aderant, absque ulla vi levaverunt eum, ac in ecclesia transtulerunt 4 Nonas Augusti, ubi usque hodie a fidelibus condigno honore veneratur, ad laudem
et

honorem Domini

nostri Jesu Christi.

k Itaqtte utriusque Translationis festum vertsimititer celebrari solitum fuit die 3 Martii, qua
posterior transiatio facta
est,

ut

num. 26 vidimus.
1

Numero

128

DE
Numero
in

S,

EUNANO EPISCOPO CONFESSORE

osfendt-

t hnoKno

15 et

duobus seqq.

m
mus
n

luithic S.

Alchmundi decessor, ut Cojntnentario num. 16.

neutiquam verisimilis appap Bcec ratio mihi epigrarerquarepotius^ediderim, S.Tilberhti sub finem secuh XI excidisse , dum
nhen casu
reliquice

translationi fwsse Sinc patet, scriptorem contemporaneum. Tilberhtum esse, hquet o Albertum hunc S.

decentwri Sanctorum Bagustaidenstum

locorepositccsunt,

exreliquis omnibus antiquis

Anglim scriptori&us,

utanonymusnum. 21 narravd. legcndum esse Eat;e Mabillonius recte monet, q subsequentibus mantidenim ex pracedentibus ct
est.

ecctesup Baqui S. Tilberhtum, non Albertum, qustaldensis episcopum agnoscunt.

festum

Martyrologio

Benedictmo Menard,

inscriptus

estaddiem 26 Octobns.

DE
J.

S.

EUNANO EPISCOPO CONF

RAPHO^
IN

s.

HIBERNIA

FOBTE 8E
OULO
VIII

aphoa

civitas est

comilalm Dungalensis
episco-

AUT

IX.

Sancti episoupatou,

Rapam, Raphyram, Rassam et Raposam apud geographos, sed vutgo Raphoe aut Rapoe nomi-

in Vltonia BibernifP provincia, palis

sub

archiepiscopo

Armachano,

olim Rathbotha d/c/a, quam nunc etiam

instauratum dicitur a S. Adamnano, quem anno 703 defunctum asserit Cotganus. 2 Castellanvs in Martyrologin umversali S. Eunanum memoravit inter Ahemeros, seu Sanctos
illos,

Ct CUltlls

hnr

die.

quorum

cultus certo diei affixus

:

ibique de eo sic habet

S.

non est, Eunanus, primus epis-

natam

fuisse creditur S.

Primus hujus civitatis episcopus Eunanus, de quo nihil aliud invcnio prater cultum nuper hoc die fixum. Jacobus Warceus m Comrnentario de prwsidibus
reperio.

copus Rappatensis in Ultonia Hiberniae provincia. ubi habetur ecclesia nomini ipsius dicata.
Intra Missas

Francue

et Btbernice,

proprias Sanctorum patronorum qua? Parisiis anno 1734

Bibernim pag. 73
recenset S.

primum inter Rappotenses Eunanum nam postquam observarat,

;

impressee sunt, jubente

summo

Pontifice

Cle-

monasterium Rapkoce exstructum fuisse a sancto

mente XII , ad 7 Septembris legitur Missa de S. Eunano, eique prmpositus est kic titulus : In
festo sancti Eunaniepiscopietconfessoris, ecclesiae

Columba abbate, dequoactum estapudnosad 9 Junii, subditsequentia : Hujus coenobii templum

in
S.

et dicecesis Rappotensis patroni generalis.

ecclesiam cathedralem erexit,

ut videtur,

Missa kxpc probat,

coliS.

jam

saltem die 7 Septembris

dioecesis

Eunanus, qui primufl existimatur hujus sedis episcopus. Quo tempore autem vixent, nullo potui indagine invenire. Ostendebatur Raphoae non ita pridem lectus ejus. Colganus in Triade
Thaumaturgapag.SOdenumerataliquotepiscopos RappotenseSj sed nullum secnlo x antiquiorem, e/ Eunaiium prcPtermittit. Suspicor S. Eunanum
floruisse seculo

Eunanum, etquidemutpatronum
illa
nih.il

Rappotensis. Ceterimi Missa

gestis Sancti,

habet de

atque ea de causa nihil ex ea huc

,

Solum observo Evangelium legi ex Lucce cap. x de missione Septuaginta duorum Christi discipulorum : ex quo utcumque colligi
transfero.
post, S.

Eunanum haberipro

Viro apostotico, qui

vni aut ix

quia monasterium

fidem apudsuos promxdgavit.

DE

DIE SEPTIMA SEPTEMRRIS.

129

DE
TULLI

S.

GAUZLINO EPISGOPO
IN
P

LEUCORUM

LOTHARINGIA
MV
U
J.

COMMENTARIUS

I.
:

S.

PrseclaraS. Gauzlini elogia revelatio de ipsius inccelo

gloria:

memoriain

Fastis etcultus vetustus.

Anno 962.
Sanctvs
ctorft
elogiis

-i

pm-

-y omen ptum Y^L

S. Gauzlini varie

admodum

scri-

poris ad

detrahendum potius
patent

quam

laudan-

calestis ejus

urnatus

A*.

^1 sum

reperio.

AUquando enim Gauze-

dum
a

ore

promptulo)

dicentes

eum

gloria S. Ge-

linus, freqnentius Gauzlinus, aliasrur-

Gozlinus, imo et Gorlinus scriptum

legimus : alii litteram z in s mutarunt, dixeruntque Gauselinum, aut Gauslinum et Goslinum. Virum hunc fuisse egregiis virtutibus insignem, vitceque sanctitate illustrem, primo colUgitur ex
prceclariselogiis, quibus

plurimum exorbitasse, ac per erroneos secularis vitse cursus non minime deviasse. Quae sententia odibilis in tantum
religionis

tramite

rardo episcopu
revelata dicitur:

processit,
sulis.

ut aures hujus sancti pulsaret prse-

3 Sed

ille,

ne audiret nequam verbum detracaures spinis divinjc lectionis.

nimiuin

eumornarunt
et

scriptores

tionis, sepiebat sibi

contemporanei,

paulo remotiores. Adso abbas Dervensis, qui vivente S. Gauzlino Tulli habitavit in monasterio S. Apri, in Vita S. Mansueti, data apud nos tom I Septembris,
suppares
lib. II

hujusmodi dictis nec minimum * credulus, nec usquequaque dubius, statuit pro eo piam Creatoris clementiam exorare attentius, ut sibi

Tum

Dominus dignaretur intimare, utrumnam

vita

Gauzlinum ita prcedicat Interea longa evoluta quoque temporum serie, post Drogonem inclytum Leuchorum urbis episcopum, domnus Goslinus nobilissimis Francocap.
i

nnm.

31

functus Episcopus in coelestis requiei laetaretur

beatitudine. Secreto ergo triduanum explet solus jejunium indefessum cum singultu ac gemitu fontem emanat lacrymarum, vigiliis ac precibus diuturna transigit spatia, lassescentem stomachum jugi macerat inedia. Triduani demum
,

rum

natalibus ortus, pietate et religione conspi-

cuus, litterarum studiis adprime eruditus, per Dei providentiam electus, in hac sede est ponti-

temporis excursa abstinentia

revelatione gratifica, et cujus

coelitus visitatur

fexordinatus. Qui diligenter clerum instituens,

viros prudentes

sit

meriti Vir, pro

undecumque

colligens,

urbem

rebus auxit, sapientia decoravit, providenti dispensatione munivit. Reliqua suo loco danda hic
prcetermitto.
per seriptotes

quu petierat, superna ediscit gratia. Intimat namque sibi aChristo non dubie prsemonstratum,
Pontificem prasnominatura coelestis consortii perpetua felicitate coronatum, ac venerandi martyris Apollinaris gloriae ac meritis coaequatum.

synckmnos:

2 Alter auctor contemporaneus est Joannes abbas S. Arnulphi Metensis, qui Vitam scripsit B.

Nec vero
dibile, qui

id

cuiquam

ullo

modo videatur
in construendo

incre-

mm

ei

defun-

Joannis

abbatis

Gorziensis,

editam apud ?ws

perpendit

eum

Puxe*

do quidam
trahcvent,

tom. III Februarii. Ab eo cap. iv pag. 695 Sanctus yioster vocatur Vir venerabilis Gauzlinus, in misericordiae operibus sane memorabilis. Tertius scriptor co&vus, aut potius suppar, est Widricus obbas S. Apri, qui scripsit Vitam S. Ge-

riensi

coenobio laboriose nec inutiliter desu-

al.

Buxeri-

dasse

cujus meritumetcoronahaudhaesitanter

ensi

creditur, quidquid inibi caste ac religioseaChristo famulantibus peragitur. Ita scriptor synchro-

rardi Tultensis episcopietsuccessorisS. Gauzlini, datam apud nos tom. III Aprilis pag. 206 et sequentibus. Hic relaturus electionem S. Gerardi Interea de Gauzlino hmc prcemittit num. 4
:

nus ex testimonio ipsius S. Gerardi, qui Gauzlinum episcopum Sanctae memoriae vocat in

num. 58 laudandis. 4 Addo alterum elogium ex Adsone ante lau- aliud elogium, quo videtur] dato, qui in MiracuUs S. Mansueti num. 41
Utteris infra

domno Gauzelino,

Tullensis sedis pontifice, rebus

illustris

Gauzlinum

ita celebrat

ut quis credere possit

si

cultus

Samti

ab Adsone
asseri:

humanis exempto, qui morum

sanctimo-

jam

tunc cuttum fuisse,

verba minus attente

,

nia, angelorum, ut credimus, in coelis est ascitus consortio; plebs Leuchagravitermoerebat, tanti orbata Pastoris solatio. Plura per decursum recitabuntur elogia. Non defuisse tamen cemulos

consideret. Gloriosae vero, inquit

et felicis in

aeternum in memoriae domnus Gozlinus saepe

dictus episcopus, piis ac sanctissimis operibus

approbatus, plenusdierum etbonarum virtutum

insignibus, suae complens tempora vitae,

quosdam,

qui glorice S. Gauzlini detrahebant,

nan-ans revelationem auctor, S. Gerardo ea occasione factam his verbis ibidem num. 23 Occulta etiam suorum judicia consiliorum ei Omnipotens saepe declarabat, ac velut
observat idem
:

moerore et
in

magno omnium, qnadragesimo quarto luctu

,

ordinationis suae anno, delatus a clero et populo quod ipse a fuudaBuxeriensi coenobio

consecretali intimo arcanae suae dispensationis certissime revelabat. Suo namque praedecessori

mentis longe ante construxerat, dignissimam, sepulturam iuter sicut vivens jusserat, accipit

chorosvirginum, quas
laudibus excolendam.

illic

phires nuin^ro

vitir

domno Gauzelino
rogabat
susurratio

pontiftci
(

ut

plurimi

maliloquorum denostri temIII.

seculis districtioris aggregaverat, longis

in Dei

Septembris Tomus

17

Cujus dies depositionis 7 Idus

130

DE

S.

GAUZLINO EPISC0P0
idcm Ferrarius
;;;;'

auctoke
J.

S.

Geagitur, sub obtentu Dei 7 Idus Septembris perpetuae Virginis Mariae in seculum
nitricis et

exmoduos

fecit sanctos eptsco-

D
Sanctus ab
aliquibus tn

permauentis.
sed vcrba iila

pwwf Afc
est

**

depositionis dicttur, fortasse

postmvidentw
addit", aut

adjectum

postea Adsonis Qpusculo, autcerte

inirll/qruth/u/ deOfficioecc/esiastico

Bntannia suGoTlinumveroitaannuntiat: ln Dolensis. Saussayus tn nore S. Gorlini episcopi eorrem adoptavtt. Supp/emeuto hunc Ferrarii
Etrorctn
iitdtthiftttttcrdico, tttut

L,

Gauselinnn..

ut dixi, lullo attrtbuit,

duos divisus.

quodtn catalogo

non videretu,

exponenda

inkonorem

S.

Q&uzlu&jamtunccelebrato; sed

cum ucqttr porum seriptor

so/umdcunitircrstiriadefuncMAntistitismemoria; Adso. itcque ut/tts dtius Ulorum tcmBeati oitf Saneti ///w/oGauzlinum
tuut

reperiatorQovhepiscoportt/u Dolensium nullus Ferrartt satis liqymt, tttut qttod rr Anno/atis nus
;

ex so/o Martyrologio acceptum Do/enscmque civitatem ex conjectura

et voce

Germanico Gdrlmum ab eo ei attnbutam

honorarrrif ; ftfiuqiw

pauca

pcrstuufrtiut

Germanica ma/e mtei/eeta

:

ecclesiasticum CMftwm SancH per Officium me~ tam cito inchoatum. Fortasse tamen fuisse tum in aliqua mof ia et dies emortualis Sanctijam vatde veneratione. Certum enim est, vetustam
erat
esse

non

ex Canisio de Fatetur enim Gorlinum positum alios legimus. Deinde ea quo, inquit, nihil apud insimtet, Do/w subdit de gemina Do/a, ut c/are Gorlmum, qttod minore Britannia positum a se

qmlemcumque

S.

Gauzlini

venerationem,
<

BabemusBreviariumMs. anonumtkm umprafixo quatuor Kalendario* quod Tullense videtur, quia habet episcopos Tullenses solo mense Septembri
otf/uc

cinta/em nitlhrm a/iam i/Uus nominis reperiret a/ius est ille Gorlmus Caepiscopalem. Quare non
nisii,

quam

S.

Gauzlinus TuUensis, c/uem post

in Pra>-

Grevenum nominavit Gorlinum, Ut hodie

termissis notavi
linus.
;

ex

eis

duos rudris
et

litteris

noiatos, videlicet
in Breviario

nec ulius Do/a? quarrendus Gor-

SS. Mansuetum
reperiuntur.
dt
cttitu

Aprum, quorum

aHcpa

6 in hoc

autcm Ka/endario diel Septembris

Gauzlini

non

stricte

memoria
B

S.

dicto.

Gauzlini episcopi Tullensis.

annunliatur his verbis: Nullum tamen de

II.

Acta qualiacumque S. Gau-

Gauzlino Qfficium habetur in ipso Brcviario; fortasse quod officium de eo necdum diceretur
prr totuut diwcesim, sed so/um cefebraretur in rrrhs/t/ ut/q/to porficu/ari; attt cf/unt r/uod nulItint

zliniinCatalogoepiscoporum
Tullensium, sed non
nia ab

immu-

quando Katendarium istud compositum est. Quidquid sit, Ka/cnditrittm vat.de antiquum apparet, cum in
de

Gauzlino diceretur Officium

omni

errore, edenda

eopaucos reperiam Sanctos Gauzlino juniores

in

quales suntS. Gerardus ipsius successor, secu/oxi

tamen: varia ejusdem breviora elogia, ex quibus duo

recitantur.
Gauzlini ta/em nou invenio, qua/em Qualiacumque merentur egregii Virigesta. Prolixum iamen Acta S. Gaueloqium, quod pro Vita utcutnque haberi potest, ziini scripta
suggerit Cata/ogus episcoporum Tu/lensium, duo-

Sanctorum catalogum relatus a S. Leone Papa IX, et hic ipse Leo IX. Officium Gerardi necdum in illo Breviarioreperitur, sed eidem alia manu deinde adjunctum est. Quare /audatum kolrntlariinn tton videtur compositum post secuIiiiu xn uut carte xm; cultusque videtur ab eo tempore S. Gauzlinus, aut etiamjam antea.Forle
ijisi

Vitam S.

secuh

vr.

s. (irrurdus i/ou/ru S. Gauzlini Kalendario

iii/i/ruduiu curavit,

postquam cidem revelata fusit

rrul nrlrslis ipsi/ts f/ioria.

Tamen

7
cuitus

Verutn, qutdquid

de cultu S. Gauzlini

Sancti satts

i.rrui/ic secuto

x, secu/isquc

proxime

secutis, et

jam edi/us modo nonnihii diverso, vide/icetapudEdmundumMartenetom. III Thesaurt Anecdotorum cot. 99\etseqq. ac deinde apud Ca/metum tom.l Bistoria? Lotharingice inter instrumenta col. 83 etseqq. Primusex codice Cambus focis
beronensi edidit /audatum Cata/ogum,perductum

antiqwis

nmria in
tyrologUi

me~ qualiscumque is fuerit ilfis temporibus ; constat Mar- de hodierno cuitu, eoque satis antiquo, ex Breviario
7

usque ad mortem Pibonis episcopi,

innectit
:

quam

auctor

quod in fine pro die Septembris habet Officium novem lectionum,

timruiis
sunt de vita S. Gauzliui, sed perbre(u/ cumilciu dicm Gauzlinum cor-

Tullensi anni 1535,

anno 1107 atquehinc infert, Cata/ogum hunc, sive Acta h&c Tullensium episcoporum scri-

quaomnes
rrs.

rtiplo /uu/u/h/i iiomiiw siv

tsa

uuunu/Ju/

Item sancet

pta esse ineunte seciilo xu. Consecutio htxc iegitima videtur, certe eatenus, guod citius eo usque scrtpta non sint ea Acta. Verum cum duo e/ocjia
posteriora scripta videantur post re/ic/uum cata/o-

memoriaa

Gorlini
in

episcopi

Tullensis

confessoris, de quo

Gestis B. Mansueti dici-

gum, utprobatum
e/ogium
1069.
S.

est

tur,

quod

tom. I Septembris pag. 617

luorit

piis et sanctissimis

operibus

Gauzlini citius scriptum esse suspicor,

anprobatus, Tulliitem Gauzlinum episcopumad hittt, diem memorant Ferrarius in Catalogo ge~
ucrtiti,

nimirum tempore Udonis episcopi ante annum

10 Ca/metus similia dedit Acta sub titu/o non vcro ab Historia episcoporum Tullensium sed ea apud Adsonc abbate
;

Saussayus

in

Supplemento Martyrohgii
Martyrotogium Parisiense Leucorum, sancti Gauze-

Gallicani,

Casteilanus in Martyrologio univerTulli

sali; qttihus ttvrrdi/

f/ttoti ittt

habet

ipsum tantum producuntur usque ad S. GerarGauzlini successorem, cujus Vita in fine apponitur, quemadmodum iisdem inserta
S.

syrtchrono

dum

lini
ttts

episcopi. Dubitare nequeo, quin

designeiur
ttht

stf,

Martyrologio Germanica CaniGorlinus wcatur, licet civitas

idemSancipsius

eptscopalis

GermanicescHpta sit o\\. Ferrarius Annotatts ad Gauselinum, idipsvmrecteinfns

;

est Vita S. Apri. Existimat i//e Actorum iilorum scriptorem esse Adsonem abbatent bcrvensctn, gtmd verum est de Vita S. Mansueti,

Mansueti

et

tttttt

putatur

Gorlinus apud Canisium dici scd maleaddit : Qui sub Dagoberto rege
;

cvrhis

vixisse traditur,
tribus scctt/is

cum Gauziinus aut Gorlinus Daguberto posterior.

,

sit

fortasse de atiis quibusdam. At certe de omnibus idsatisprobabiiiter nequitcredi, utjamostenderunt scriptores Historia> litterarice Francia> tom. VI pag. 484, ubi tamen perperam
et

Prmterea

non obstante annotatione data ,

eamdem opinionem

Mar/enio

attribuunt. Porro in /audato Cata/ogo reperitur eadem Vita S. Gauzlini, qucv

est

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

est

131

in

Catatogo Martenii,

atque

Calmetus attribuit Adsoni. virum eruditum non satis

nes
,

etiam Vcrum existimo erpendisse ratioillam

men seriptor mtw translaiionU se eantemporaneum ostendU cap. xxx, ubi tfr virfy duobm
eadem translatiom tafumdieit: Adhac

AUCTOBE
J.

in

qum hanc opinionem prorsus reddunt improbabilem. Etenim, cum Adso vir fuerit pro scculo suo eruditus,' cumgue S. Gauzlino convrxerit, non potuit facile incidere in eos errores chronologicos, quos in ea Vita ohservam/ts. Cerfe

insevirtutissuntincolumos t<.si,.s. Qe $ Gauzlino etiam rap. xxrx mjit tamquam de antistite nuper defuncto, sibique olim cognito, Ua >tt illud etogium Adsoni omuino congruat, \i
sive iilius
sit,

incredibilc prorsm cst, Adsonem scripsisse, locum adcondendum monasterium Bu.rericnse G&uzUno

sive alterim svnckroni toium t insignes S. Gauzlhri virtutes ex eo

tubjungo

ut

confirmentur
disputandis

ct

lucem

concessum

quoque aliquam

cum
post

a Theodorico Metensi episcopo, Theodoricus sit factus episcopus bicnnio fere

esse

afferat

inferius.

Gauzlini. fpse auctor anonymus in Vita infra cdenda num,. 4 his verbis, Tale igitur

mortem

fertur habuisse exordium Buxeriense coenobium,

satis ostendit, se

13 Venerabili autem Drogone, inquit quod ut .... rebus bumanis exuto, pastor et amor gregis dom- scriptoris synchrtmi nus Gauzlinus successit, vir summe Catholicus
pala-

Adsonem non

esse.

Adso enim

nosse poterat occasionem conditi istius coenobii, r/uam ut dubifanfer dixissct fertur, cum
certius

atque monasticae religionis cultor devotissimus. Qui Francorum nobili sanguine ortus, in
tio inter proceres regni altus est,

hic datur.

ipse

aut tunc aut paulo post Tulli habitaverit,

certo habeo,
;

Quarepro
collecta kcBC

Adsonem non

esse Ulius

Vitm scriptorem
ex

atque futurus mox Pontifex, supra multos sni generis cosetaneos enituit geminae scientise dono. Omnium ergo votis pontificali infula snblimatus,
dulce-

11

Ex

sed scriptam esse multo serius. hisce liquet, auctorem VitwS. Gauzlini
et fortc

dinem
tia

suae regionis

atque prosapi^e. benevolen-

scripiti anti-

annis cenfum

quioribus

piuribus scripsisse post mor-

additnque ali-

qua exfama
populari.

tem Sancti ; ita ut nec per se discere potucrit prmclara ipsius gesta, nec facile per eos, qui viventem noverant. Rccurrendum iqitur scriptori
fuit

clementissimi cordis, serenitateque adeo jocundi vultus et lenitate sermonis sediile superabat totus in vigiliis, in * eleemosynis in, :

forte et

ad monumenta

scripta, aut

ad famam popu;

indeque pleraque recte ex scriptis co/Ieqcrif monumer/tis, aiiqua vero corruperit ex popidaribus traditioni,

sum

larem, quapassim falsa vcris miscentur dubitare, quin utrumque fecerit

creditum Christo Jesu, qui hunc sanguinis pretio emerat, multiplicatum redderet auxilio confessoris Christi
:

tentus

utque gregem

sibi

necpos-

Apri, cui se attentissime committebat, tramitem recti itineris non deserebat, atque non ut praeesse, sed prodesse se velle monstraret,

bus,

Prmclara elogia , quibus exornat sanctum

Vitis alio-

Antistitem, scripta invenire potuit in

rum Sanctorum, nimirum

omnibus omnia se faciebat, utuniversoslucrifaceret. Quis enim ad eum venit, et bonitate ejus non usus est?Nilnos in gratiam, nil more laudantium,
sed veritatem loquimur.
cii

Mansueti, Apri, Joan-

Nam

nis Gorziensis et Gerardi, quce

omnes eranf

anti-

fuco.

qui

dum

viveret

non eget mendamundo, bonus Deo

post. Alia

qniores,scriptaque Gauzlini tempore aut paulo non pauca habere potuit ex cartis et

utique studuit esse odor, divina? Ip^is amator,

dtplomatis, vivente Gauzlino scriptis. Risce autem aliqua de fimdatione fiu.reriensi videtur addidisse ex farna populari, ut ipse insinuat referens

vocem fertur. Hinc fidem qutdem meretur hic auctor, ubi gravior non obsistit auctoritas : at necesse non e.s/, ubigueet sine delectu i/t ejus verbajurare. Babetur autem hcec Vita in iaudato Opere apud Martenium ex codice Camberonensi col. 1000 et secosnobii illius constructionem per

sacrorumque Iocorum avidissimus instaurator. Qui ad cumulurabonorum suorum*quarto decimo suae ordinationis anno nutu Dei per meritabeati Apri Regulam sancti Benedicti hujus regni habitatoribus omnibus ignotam, diu qupesitam proculque inventam, hoc instituit loco. Quae vero deinde auxifia, quanta hic sub eadem militantibus Regula contulerit beneficia , ne tempore deseramur, dum ad alia festinamus attentare
,

fugimus.

Tamen

hic felix Vir in semel arrepto

quentibus

apud Calmetum
Vitte,

col. 131

et

seqq. ex

codice S. Mansueti Tullensis.

Babeo

etiam.

exem-

plar Ms. ejusdem

sum.
Aliwi in
p.adan

Ex

hisce simul coHatis

a reliquo Catalogo avulVitam annotatis

Collecfione. cui

illustratam infra subjiciam.

12 Porro in

memorata
,

Catmc-

apud

tus fiiulu/n fecit

Historia episcoporum Tulen-

Calmetum
Collectione

efogium S.
Gauzlini,

sium, qu/pquc sinc ullo dubio diversos habet auctores, aliud quoq/tereperitur clogium S. Gauzlini,

incomplefum istud q/tidcm,

et

gesta, sed alias rcliquis p/rrferendum.

pauca complectens Boc si Adet

proposito boni operisjugiteromnibus mirabilem extendens animositatem, post in Christi militia multiplices labores, quadragesimo sui episcopatus anno coelicas recessit ad sedes. 14 Ali/tm Catalogum episcoporum Tullensium, F productum usque t/tl Bectorem oVAilly, anno L530 Alter catalodefunctum, inter instrumenta sua edidit Calme- gus episcoporum Tullen tus a coi. 165 sub tituto : Cedulse cujuslibet epismimaCatmtto copi Tullensis, seu Epitaphia episcoporum Tuli''i/.". lensiura. Laudatus auctor prcemonitione </<1 htxc Epitaphia cot. 83 existimat, scripfa essr sur

/'//

smiiattribuissetCalmetuscum Vifa
S. Apri, quts prmceditnt, imo ef et translatione ejusdem Sancti
S.

Miracutis
inventione

cessiveper varios, qui episcopis, de quibus

scri-

cum
,

bebant,fcre crat/t contemporanei. fd facile credi-

anno 978 per

Gerardum

oplnioni'suce

nequaquam me haberet oppositum, cum ea om/iia

facta, qutc sequitur;

derim de posterioribus aliquot episcopis, quorum clogia tilia n/an// exarata invenit Calmetus. \t
ccrto

scripta videantur, uivente S.

scribi potuerinf

GerardOj ideoque

sulibus;

verum non est de priorum seculorum prceet non admodum probabile de iis, qui
quas
est S. frau/liitta,

per Adsonem, cujus stylo con-

n/ediis secitli^ flornertint. ii/fer

gruunt, Nolim tamen ea omnia certo attribuere

nus. Magis uniformia sunt etogia

quam

ut

Adsoni:
es/,

saltem caput xxvi serius scriptum c/tm in eo fiat mentioS. Leonis IX, quidiupost

nam

verisimiie fiat, totdwersos singulis secutis eorum

esse scriptores;

multaque ex

illis

magis fejuna
synchronis.

fuit Pontifex, ita ut necessario

dicendum

sit,

col-

sunt,

qitani

congruat

scriptoribus

lectionem illam nf quidemabinterpolatione immunemesseacapite xxm, ubi Vita S. Aprii/tchoatur,

/tsque

Quare existimo ab uno

1

scriptore ex vetustioribus

nio/iua/entis collecta esse

186,

omnta usque ad anntsm

Eenricus de
Ville,

ad

caput xxx, in quo agitur de S. Gerardo

quo

obiis.se /lota/nr

cum

vivente,et corpus S.

Apri transferente. Verumta-

in seqtienti eiogio reee/itiorctn n/atium observare cceperit

132

DE

S.

GAUZLINO EPISCOPO
forte bus mcndis, qum eorum errores wtius negligeniim

typothetarum errori, aut

AUCTORE
J. S.

cw

aitf repe-

,iunluisimiles

Ms.
tioris

at

illi

tmnes reccnvidentur
saiptoris

Sumphonnnum
siis et

afferat argummceeneritCalmetus; nulhtmque onte seostcndat preecedentia elogia tum quo exstitisse ea 1436, cuhtn/xy, seu ante annum mannscriptis edidit. forma '!'> ipse ea ex Tu/lensium tn 15 Similia elogia antistitum At quoque nostris invenio manuscripta. scriniis anno 1509 per una illorum collectio fuit impressa Champerium in libro de Austra-

comgenttum

Lputantta saut

nam
;

obiisse ibi dicitur

decimo

nono
antea

sui episcopatus
fiat

anno,

licet c

mentw

et

tembris,
bet octo

Papebrochms Lotharingiis, ut notavit exscripsit, quod hber ter, qui Sanctorum elogia
iste

nos-

tensi, qui in hoc inferms. sunt ex Actis, et corrigentitr

alude tantum Idus numeret. Errores gestis cum Thcodonco Meannis episcopatus et deprompti elogio reperiuntur,

quod

nihil significat,

decimo tertio Idus Sepcum mensis qmh-

nobis desit.

Elogium autem

S.

Gauzhm idem

est in illa collectionc

cum

co,

quodreperiturapud

iMlwentum rjcepto qnnino mendo apertissimo, catalogo quiirrepsit apud Calmetum. In altero cpiscoporum Tullemium simile rursum est Ms. altero non differt, S. Gauzlini elogium, quodab
nisi vocibus

III.

Sancti natales illustres

:

subinde leviter mutaiis. Uterque caBugonem noster productus esl usque ad talogus inchoato : sed de Eazardis sedentem seeulo xvi scriptorum uttllihi inrcnio nolatum, priora elogia ita ut vix credere possim, id esse antiquorum,

susceptus episcopatus priora in episcopatu gesta: instaurata disciplina regularis in coe-

suoCahilugti Ms. hivenissi- Cahnctum,prasertim

nobioS. Apri.
E

cum
lum

ipsc nullibi illa vctustatis vestigia assignet,

nec antc seculum

igitur

xv aliam

observet

manum. Nulha>c elo-

mihi

est

dubium, quin brevia

gia$. Gauzlini longesint posteriora Actis infra

edendis, atque ex
iis

Depatria

et

parentibus S.

GauzlininzMpwFranco,

Natales Sancti,

prcecipue composita.

Unum

sus invenio, nisi

natum

esse illustri

qui Tullenfit

ex Cataiogo Ms. subjkio, ut lector habeat illud pro vitrn compendio.

ex uno illorum
mcitatur S.
tittuzlihi elo-

rum genere. De tempore etiam quo datus est mundo, nihii dicitur At, cum episcopatui admotus
.

sis

episcopus

10 Sanctus Gauzlinus, qui et Goswinus, gesimus primus hujus sedis episcopus, summae sanctitatis vir fuit, et nobili Francorum san-

tri-

qium,

guine procreatus, monasticae quoque religionis cultor eximius. Omnium ergo votis pontiflcali infulasublimatus,16CaJendas Aprilis est Christo
favente in episcopum consecratus; dulcedinem-

anno 922, ut videbimus, dubitare non possumus, quin primam aspexerit lucem vergente ad finem secuio ix. Educatus dkitur inter regni proceres in palatio, quod de aula Caroli SimpUcis Francorumregis explicat Calmetus tom. I Bistosit

rhe Lotharingice col. 887, ubi gesta S. Gauzlini

que sua; prosapite benevolentia clementissimi cordis, serenitate jocundi vultus, etlenitate ser-

exponenda suscepit. Asserit ibidem , Carolum Simplicem non parum contulisse pro electione Gauzlini ad episcopatum Tuilensem, sed pro ea
conjectura,
qita?

monis seduli superabat, totus vigiliis et eleemosynis intentus. Qui ad cumulum bonorum suo-

alias satis est verisimilis, nttllum

et elo-

laudat auctorem. Ordinatio ipstus in Vita

giis facta dicitur

rum
Ijiis

14 ordinationis suae

annonutuDei Regulam
,

16 Kalendas Apritis, sive die

si conferamus cum lit- anno 922 anno 922 datis in favorem

S. Benedicti,

incognitam

hujus patriae habitatoribus omniet inventam diu qua^sitam

,

17 Martii quce anno 922 erat Dominica.

19
teris

Banc autem diem

Caroli regis
f

sacrn instituit loco.

tricia

Ccenobium sancta? Dei GeniMariae Buxeriis a fundamentis constru-

xit,

choruui ancillarum Dei ibidem instituens, et

rebus, prasdiis ac ornamentis exornans.

Ob

cu-

ecclesice caihedralis Tullensis, qui ibidem dicuntur proprio orbati patrono, id est, episcopo Drogoue, facile videMmus, electionem

canonicorum

jus facti meritum suo sucessori sanctissimo Geraldo est a Deo pnemonstratum, eum martyri
Apollinari in ca-lesti gloria sociatum. Dedit etiam domino Theoderico Methensi praesuli in

GauzWni contigisse eodem anno 922.

litterarum
col.

Nam epocha

apud Calmetum inter instrumenta 336 talis est : Datum 4 Nonas Martii, Inregnante Carolo rege gloriosissimo
etc.

dict. x,

concambium baculum beati Petri apostoli,quem beatus Manauetus secum detulerat. Hujusanno
prassulatus 80 cruces in vestimentis hominum apparuere. Ipse acquisivit allodium de Bouch,
ei

quam annus trigesimus Caroli Simplicis designat annum 922, ita ut non videatur
Indictio x,

Tam

posl
7

ad stipem canonicorum tradidit. Et tandem 'lUiMiirnniilati-u.M-omMepiscopatusanno,

dubitandum, quin electio Gauzlini contigerit eodem anno, tredecim scilicet diebus post datas CaroU Utteras. Gauzlinus notarius, vice
archiepiscopi (Trevirensis)
sitipseS.
iis

Rotgeri

Septembris coaUcas transivit ad sedes, et in Buxt-rirnsi niMmbin vem*abiliter est sepultus.

17

subscripsit.

An

is

G&uzlmus, paufopost

electus episcopus,

rtim aliis

catalogia

wllatwn.

leguntur in alio nostro Catalogo, siur t<ii rei cujuspiam mutatione. Adduntur tantn, de Gauzlino, qum etiam apud Calmetum
Iu palatio inter regni proceres est alitus. Morbus vero morsque et sepultura hisce ibidem exprimuntur verbis ; Hic felix
:

Eadem

Flodoardus presbyter, et scripior Chronico Remensi ad annum 922 confirmat assignatum electionis annum his verhis
coatvus, in

ditbitari potest.

suntt rrrho hta

Drogo episcopus de Tullo moritur,

Goslinus.

cui succedit

\ n-

"<"' probatus,

quadriennii languore, ut aliter Job, a DoII episcopatus sui anno, 7 Idns

20 Porro res iis temporibus multum crant non videtur furbatw in Lotharingia tumultibm bellicis , de COntra Henriquibus consuli potest Bistoria Calmeti. cum regem
Asserit
hic col. 887

Septembris, ccelicas recessit ad sedes. Delatus ergo a clero et populo, in Buxeriensi coenobio dignissimam accepit sepulturam inter
ros

Gauzlinum anno 925

in urbe Tul-

lensi obsessum fuisse

cbo-

virginum,

quas

illic

congregaverat.

Apud

Calmetum eadem quoque

leguntur, exceptisduo-

ab Benrico Aucupe Gercomitatuabev in Chronico Flodoardi donatus est. intienio,nec in Continuatore Reginonis, quos laudat. Qum et ipse Calmetus col. 842, ubi res gestas Benrici in Lotharingia prosequitur , de

dcfendisse Tulhtm, cujus

mania

rege.

At id nec

obsidione

DIE SEPTIMA SEPTEMI3RIS.

obsidiouc quidern urbis Metensis
tore Rcf/inonis loquitur,

133
..'
'

cum Conthma-

urbis

pontifex
adiit,

non vero de Tullensi obsidione, quam adeo pro certa habcre non ausim, doncc OStendaiur cx monumcn/is antiquis, ut potius vix credere possim vo/uisse Gauzlinum se
opponere f/enrico regi. At, quidquid
obsidionc, ipse
sit

cum

nobilissirnus, praedictum loinspecturus rumore ad se perlaturn

:

TOSK

J. S.

ordinem

religipnia

indeque remeans, sollicitus

descriptionem omnis

gregis a Deo

aibi cnrnmis.si,

monasticafi conversationis,

quam

inibi religiosis-

deilta

simam

cum

aliis

Lotharingioe principi-

bus se subjecit Henrico, testc F/odoardo, qui ml annum 925 ita habet : Heinrico cuncti se Lotharienses committunt. Addit laudatus Catmetus, Henricum

quoque Regulam beati Patris secum deferens, primus urbi Tullensi innovationem monastici ostendit propositi. Fretus igitur Pontifex sapientissimus multimodis
divinse institutionis documentis, viris prudenti-

inspexit, supradictam

Germaniw regem

anno 928

donasse Gauzlino ejusque successoribus urbem et comitatum Tu/tensern. Factum hoc in Vita num. 6 asseritur, ex eoque parum probabi/is fit dcfensio urbis Tu/lensis per Gauzlinum contra

bus undecumque collectis, coenobium S. Apri, situm in suburbio Tullensi, regularibus disciplinis strenue imbutum multorum commoditati profuturum, decentissime reddidit illustratum.
,

Hoc

iter S.

Henricum.
Monasterium S. Apri, in
(juo

contigit circa
S.

21

Primum

Gauzlini ad camobium Floriacense annum 934 aut 935, quo mchoa:

Gauzlini factum, quod attenest

tioticm

nostram magis meretur,

regu/aris
in
est

collapsa

instauratio

batur annus decimus quartus episcopatus reformatio monasterii S. Apri in Vita,

e/oqiis
,

?mm
et

in

erat disciplina

discipUnec

monasterio

S.

Apri.

facta dicitur anno episcopatus decimo

Situm

vetustum hoc monasterium in suburbio

illius initiis
I

quarto,

Tullensi.

De

qumdam memorat Ma-

Annatium Benedictinorum paq. 175, et p/ura fortasse apud nos de eodem examinabuntur ad S. Aprum Tultensem episcopum,
billonius tom.

24 Litteras S. Gauzlini, quibus multa do?iat hunc in fviem monasterio S. Apri, multaque ordinat, quce ibi- per IMeras hic

dem
tico,

servari cupiebat, edidit Mabilionius in

.

pe?idice tom. III

ApAnnalium poq 705 ex authen,

08

qui colitur 15 Septernbris. Hic sufficiei dicere, discipUnam monasticam ibidem penitus fuisse co/lapsam, dum eam posttiminio revocandam
curavit S. Guzlinus. Dubitari potest,

ut ait.

Totas ex eo huc transfero

quia

luculenter ostendunt,
rit

quantam

Satictus adhibue-

an Regula

curam ad orditiem in monasterium S. Apri reducendum et deinde conservandum. Omnibus

sanctae Dei Ecclesiae gubernatoribus, et cunctis verse religionis et Catholics tidei praesentibus

S. Benedicti

umquam
cum

observata fue?-it in Tullensi

illa

hoc monasterio,

dicatur fuisse omni-

bus iqnota : nam potuit antea ibi observtiri Requla S. Columbani, aut alia qucepiam, quod hic non examino. At certum est ex UtterisG&uzlini infra dandis, regularem disciplinam in monasterio S. Apri antea viquisse, quaUscum-

atque futuris, Gauzlinus, propitiante divina clementia humilis Leuchorum urbis episcopus.
,

Credimus absque ulla ambiguitate, et certo fere tenemus, quod pro cunctis bonaeactionisstudiis,
et spiritualibus animarum curis, corona nobis a justo Remuneratore et recompensatio ccelestis

que fuerit Regula, et Regu/am S. Bencdicti per S. Gauzlinum eidem monasterio datam fuisse aut
restitutam.
alvorum

22 Existimat Ca/metus id fecisse S. Gauzli-

quorumdam
t.iemplo,

Adalbcronis episcopi Metensis, qui paulo ante in variis monasteriis discip/inam restituit, maxime in abbatia Gorziensi, ubi Einoldus vir sanctus, atque olim archidiaconus
Tu/lensis,

num exemplo

praeparetur. Unde sicut coepta justorum bona a nobis sunt cottidie solidanda atque fovenda, ita et amissa solerter corrigenda, et ad statum rectitudinis sollicitudine pervigili revocanda

praesertim

cum

nobis divina providentia custo-

diam animarum et regimen contulerit ecclesiarum, quibus oves suas alimentis vitalibus pascere,
perditas requirendo, abjectas reducendo, et quae

anno 933

constitutus est abbas, ut /e-

gitur in

Vita B. Joannis Gorziensis

apud

?ios

vigent diligentius educare praecepit. Haec ergo

tom.
dubie

III

Februarii pag. 698.

fecerit

Admodum

verisi-

nos considerantes

inter cetera sollicitudinis

milis est it/a conjectura,

cum Gauzlinus haud

divitiis,

nostrae studia occurrit

animo nostro, quod

in

maximi
hisce

Einoidum, qui
ut

cellula suburbii nostri, quae meritis etsepultura

doctrina, dignitatibusque in ecclcsia Tul/ensicon-

beati Apri laetatur,

monachos antiquitus reguaudierimus, sed

spicuus,

omnibus contemptis,
loci, vir

Deo UbeGau-

laribus disciplinis effloruisse

rius serviret, celiuio? toto triennio se inc/use?'at,

ubi nisi quae episcopus

zlinus,
bilis,

venerabilis

hujusmodi exercitia, ad inertiam quorumdam abbatum et diminutionem rerum temporalium,

in niisericordia?

operibus sane

memora-

aut religiosorum quicumque misissent, nullisaliis sustentabatur: uthabet Vita laudata scriptoiis synchroni num. 29. Potuit iqiturexem-

paulatim deficiendo pristina; probitatis funditus amiserint ritum. 25 Quam religionem et peramplius ferven- mu \i a 0m tiorem supernae retributionis intuitu nostris inibi monasterio
f}

plwn Ada/beronis, et consi/ium Eino/di aliorumque excitare Gauzlinum, ad resusatandwn

Tu/U quoque fervorem monasticum. At certum est, cuiu F/oriace?isium etiam exemp/o a?iima-

Aonat autpocupientes recuperare diebus, auctoritate priniotls ,( " u non et omnium fratrum rum nostrorum, nec
-

consilio, praadictum
licita

locum repudiavimus ab

in-

proprietate et voluntate, et ad

normam

tum
ad ticcuratam
Hcgulte obser-

fuisse.

recti tramitis totis viribus

studuimus revocare,

23 Qitare, ut id effectum daret, nec taboribus pepercit nec sumptibus Gauzlinus. Profectus
est ipse

praeponentes eis abbatem, vocabulo Archimbaldum, boni propositi efficacem, ut, relicto omni-

vationem revocat:

ad coe?iobium F/oriace?ise Ligeri

adjace?is,

modis proprio
cti

arbitrio,

secundum Regulam

san-

ut discipVmam regu/arem coram inspiceret, ii/amque cum Regula S. Betiedicti in monasterium

S.Apriinduceret. Hac de re lib. WMiraculorum Actis in Bercharii apud Mabillonium S. 848 ita habet scriptor ano?iymus: sec. ii pag.
Tantae postmodum vei(agit de iiiata in cttniobimn Fiuriace?ise Reguia S. Benedicti) celeberrima iama excitus donmus Gauslinus, Leucorum

Benedicti in cunctis obedirent, et negotiis spiritualibuscura eo vacarent, pro utilitate quoque regni totiusque Ecclesiae statu, atque pro
,

remedio animae nostrae supernam assidue pietatem exorarent. Verum ne eamdem regularem aut custodiam ob inopiam terrenarum rerum,

unquam per successorum nostrorum ablationem, prius, confirmacontigat, utcontigit

tepescere
rnus

DE
134

S.

GAUZLINO EPISCOPO
xerit
(M
|

mus
I

eorum^bush.svillas.idest.v.cums.n.t

,.,

terras adeant regis praesentiam, suasque abbatum ,nt. Itemque umcuique lliI(>1 mi j r;
.

S.

tateSurih,

quidquMetiametinGsvatangu

ratione vero sui capiti* gterio deserviunt, pro

episcopii usibus ministeria

ejusdem, exceptis utuntur, eidem mona hSTqui prVterris, quibus

dicit item viUulam, qu Stephani ex integro- villam liagus, et Villenas

cationis

prfflflciendorum eidem congregationi contestatione diymaa vointerdicimus, et sub quoprohibemus. ne prBsdietam oellam

omnimodis

Hum

in

Nasio

umappendiciis

et basilica

per se vel aut machinatione* vel poteobjectam personam ab episcopn per aliam salva hbertate sed, state submovere moliatur:
libet ingenio

arbis monasticaa religionis, pontifici

Leuchorum

impendunt

Alanum

absqueullacontradictionesemper maneat %ubjecta.

cum om.nibus ad se pertinentibus,excepta

sia

eccle-

Causam utriusque

conditionis post

Deum

Silini-curtem

cum
:

ecclesia,

etomma qu*
:

Crepiaco villa Salfur.as ad ipsam pertinent de Martiniacum ecdesia et omni suo appendito

ejusdem, duos quoque mansos saiineorum fruanin Mediano-vico, ubi usibus toto Mannosed et mansum in Baviaco ex tur integro, et Stadoms, niscurtem cum ecclesia ex ecclesiam et Masello et in Bladenaco dimidiam Navensis in fine Orcadensis vel quidquid etiam

oum cum

ecclesia

qui unicuique regi committimua corrigendam, si vel scilicet prffidictaa huic regno praefuerit, subtrahere vourbis antistes horum quippiam doautpraelibati coenobii abbas adversus luerit, aliquid machiminationem antistis insidiando
nari
tentaverit,

sententiae

canonum

subjaceat.

cupiditate persuaSi quis tamen eorum, iniqua nostram, pro amore sus, hanc ordinationem

omma, qua? lll illonnn ad partem respicit, et exceptis inserta habentur privilegiis eorum
,

constitntam, Dei et retributione ccelesti a nobis prsesumpserit, iram Dei infringere aut violare

omnipotentis incurrat,

et

poenam sempiternffl
:

quatuor

villis, id est,

Humbertiourtem, Adalber-

Altrivillam. ticurtem, Siccum vidum et

Non

so-

lum autem
etiam
villas

prsenominatas res eoncedimus, sed quse a Deum et praedia et omnia,

collata fuerint,

necsit sed justorum principe tenebrarum, ferathabeatpartem cum que judicium divinae ultionis, transfixus perpedamnationis percipiat irremediabiiiter,
ilii

parscum Deo

in retributione

E
*

timentibus

illis

eorum usibus

aliaque ordi*
nal,

deputamus. nobis per 26 Constituimus vero pro his dona annos in festivitate beati Stephaniexhisingulos

tuo anathemate, excepto congrue emendaverit.

si

non

resipuerit et

nonredun-

dat

duodecim panes, quos libras vocant, oum totidem Bextariis vini. Missa quoque Purificationis sanct Marias duos cereos pondere
beri, id est,

in fine hujus testamenti su- omnia demum de more Confirut quia auctoritatis hujus cautioperaddimus. mans. nem placuit serenitati nostrffl agere, et debitum

28

Ad ultimum

censum indulgere, desiderans

vini obsequii et piae

illius loci

eo

am-

plius accrescerehonestatem. pro

incrementodi-

librarum quinque, nec non et tempore militise

institutionis observatione

angariam, quantam honorandam statuimus. Praeterea decernimus, ut

regalis
si

nostris stipendiis

censemusrogando

coenobitas, ut cottidiana ite-

ratione diebus vitae nostra? et obitus nostri successione decantent pro absolutione animas nostrae

hospitalitatis

causa aliquando

illic

direxeri-

mus

lmspites supervenientes, famulide ipso vico

sint

psalmum De profundis cum subsequenti

depositionis

inquietati, nec de loci possibilitate a non quoquam serviatur eis, sed nostra dispensa illis prffibeatur, ut liberius coenobita? ibidem degant

collecta ,et anniversariam

nostrae

honoriticecelebrent, et ipsodie deindulto penso

constituant

benedictionem

nostrae

memoriae,

sine

murmuratione. Interim constituimus, ut

qua

reficiantur.

Ut autem hujus

constitutionis

cKieniro-unhidfibba somperpraeficiaturconsensu
nostraa donationis, et electione
si

nostrse series firmior habeatur,

potioremque in

talis iu

monachorum, ipsacongregationeinvenitur, perquem

Ucguhe
in

Dei nomine firmitatis mereatur obtinere vigo-

rem manu propria eam subter firmavimus, anulique nostri impressione subter
sigillari jussi-

rectitinlo

pnssil

inconvulsa nuistare

si

vcro (lclucnt,
'

arbitrio nostro sit, qurerere et

'

i. 0.

congre-

prroponere de alia qualibet contione

prsaesse

electum

tfatiOIIO

moribus, qui seoundum Regulam prafati patris

,

mus, necnon et assistentibus nobis clericis et laicis idipsum agere rogavimus. Ego Gauzlinus consensi atque corroboravi. Signum Widonis
comitis. Sig. Josberti. S.g. Gualterii Sig. Fredenodi. Sig. Grirabaldi. Sig. Amelerdi. Sig. Ber-

et

prodesse
igitur

fratribus utiliter queat.

Obsecramua

humillimeac sub invocatione ilivini nominis contestamur unumquemque aniisiittnn successorum nostrorum, nnmquam de
hac praescripta
facuitate

tranni. S.g. Elpebodi. S.g. Arengeldi. Sig. Bertini. Sig. Grimaldi. Sig. Berengarii primicerii.
S.

fratrum,

quam

illis

Azsoni presbyt.
S.
S.

concessimus,

reddidimus, vel adhuc redditurisumus, subtrahere quidquam vel minuere

praisumat, quandiu abbatesi
prtesentes

immo

sulsi diac.
diac.

S. Gonbardi presbyt. S. AnUmberti. S. Orheri. S. Bernerji S.

Badini.

Bernefridi.

L.

Gifleberti.

quoque

S. Remigii.

et subsequentes

monaohi, sanctsa normse custodierini derreta neque ipsam aliquando congregationem exordinare vel injusteperturbare
:

Sig. Teduici. Sig. Odulrici. Sig.Edelbaldi. Sig. Rainerii. Sig. Ranuperii. S. Berneri. S. Sirici. S. Barengiri. S. Everardi.S. Gifardisubd. S.

S. Martini. Sig. Landinei.

audeat, sed quotiens ei venire ad vos placuerit causa caritatis el pisa solhcitudinis, veniat et si
:

Heldevaldi.

Ego Humbertus indignus

qua inter

ordinanda aut corrigenda sunt, clementer secundum Deum ordinare vel corrieos

levita jussu Gauzlini incliti pontificis scripsi et dictavi 5 Idus Octobris,

gere studeat.
quotad
i

anno episcopatus ejus 13, Indictione 9. Anno ab Incarnatione Domini 936 anno veroll Henrici gloriosi regia. Hactenus quasrecudit Calmetus tom. COl 342. littera>
I

tiam iisdpti

nam

eronf

tamen episcoporum, quod absit, anteriorem censum, quod contineturin eorum

auctoritatibus, compulerit eos solvere; reddal ois praadictas quatuor villas ex integro. Si vero hoc contempseril agere, licentiam babeant me-

B7 si quis

S.

GauzUni

inter

instrumenta

uftffa,

tropolitanum diracesig adire, et necessitatis suae

causam exponere.

Si

autem opem ferre negie-

29 Cetera in Msce lUteris difficultdtem non Observnti" de habent; sednotw chronulo<jka> mmimin ,n<><h lm noti<i chronosnnt implexm, nec invicm comonce. Mabillo logicis non nius tom. III Annaiium pag. mpartem harum consenUentibus
(ttterarum recitans

cum

iisdem temporis notis t

hcec

DIE SEITIMA SEPTEMBRIS.

hmcsubdit: Chartae affixum est Gozlini episcopi sigillum ubi mirum est, adhnc eomputari annusHeinrici regis, qui secunda die mensis Julii superioris (id est anni 930) decesserat. Id sane
:

131

ea integritate, qua eam habneraitt

Wirlo
ri

fi-uter

in beneficio ejus Nic/.o: quibua etiarn hurnil-

AUCTOkK
J.

lime injunximus, ut anniversarium obitus nostri devotissime recolentes, ex hac aatione oofftrfl
sibi

mirum
bretn
et

est,

si litterce

spectent

admensem

(kto-

surnerent refectionern.

Rogamus

igitOT

an?ium93Q- Atnon solwn istud mirum in dicta epocha apparet ; sed teque mifum} q/tod anno 930 numeretur annus LS Gauzlini, cum cur rcret annus 15 : imo nec Indictio 9 illi anno congruit mensc Octobrt, cum decima inchoata esset
in Gallia et

eharitate Dei

anccesaorcs im.stros, utpraefatum locum, quarndiu in regulari observattone

omnes

permanserit, suis largitionibus sustentent, et lianc concessionem nostram ita inviolabilem custodiant, sicutet suas auctoritates post se voluerint incomiptas haberi.
iequitate

Germania a 24 Septembris. Quaproquod numeri tam vetustis,

,

Quibus etiam

fisi

de
ea,

pter existimo varios errorcs in notas istas chronologicas irrepsisse, sive id contigerit,

magni

Judicis, promittimus, quia

si

d/ffkulter tegi potuerint in

sive sola transcribentia aut sive alia

litteris

typothetee incuria

quae petimus, cum sollicitudine impleverint. sicut spopondimus, perpetuum ab ipso recepturi sint pra;mium, ac si illi ipsum monasterium suo

quacumquede

causa.

quamm
num

plures

30 Porro errores hi nulla alia rattone matjis

verisimili videntur corrigi posse,

penitus labore ad hanc religionem promoverent. Quudsi suadentecupiditate,autaliquaoccasione,

indicant an-

quam

si litteras

935, quo
refor-

fada
matio.

enim duo tanlum corrigendi sunt numer/, aliaque omnia recle cohasrebunt. Itaquepro anno ab Incamalo Domino 936 substituendus videtur annus 935, etpro anno episcopatus 13 annus 14 nam anno 935, mense Octobri currebat Indictio 9, erat annus episcopatus S. Gauzelini 14, quo Vita cum omnibus elogiis disciplinam itt monasterio S. Apri instauratam testatur : ac demum illo anno vivebat Henricus Germanice rex, atque aitno 11 regnabat inLotharingia, cujus possessionem adeptus est anno 925, ut narrat Cabnetus tom. I Historice col. 842. Quare dubitare nequeo, qutn litterai Gauzlini, et nova hcec fundatio seu instawatio monasterii S. Apri f/getido? sint anno 935. Ceterum pra?ter Archembaldutit abbatem, ad instaurationem di:

referamus ad

annum 935

sic

imminuerint velviolaverint, sciant se sine dubio ab eodem aeternali damnari gehennae, pro cujus

amore

petant

Quod si non resipuerint, Deo famulantes proclamando regiam sedem. Ut autem haec donatio nostra permanenhaec acta sunt.
ipsi

tem obtineat vigorem, quam fecimus de

in

ecclesia

Columbario, quae longo tempore ab ecclesia sancti Apri fuerat abstracta, manu propria eam firmavimus, et manibus clericorum ac nobilium
laicorura nostrorum idipsum agere complacuit.

33 Acta Tullo x Cal. Jan., regnante Othone

rege, ordinationis nostrae anno 19. Sign. Gauzelini

qufB itliganda
e$t

nnnoSAO:

episcopi.

Odelrici archiepiscopi.

Berhardi

scipl/iice

monasterio huic pnepositum, alios quo-

que

viros insignes eo pertraxit Gauzlinus. Inter

hos noti sunt Albericus el Adso, postea abbates et reformatores monasterii Dervensis in Campania,

Marengeri archid. Varneri arch. et Varnerisacerd.Guntardi sacerd.Valherisacerd. Remigii sacerd. Albrici sac. Herlardi arch. Everardi arch. Girardi arch. Gifardi arch. Theoderici, Benefridi, Brieri, Grimaldi arch., Germari, Huberti arch. Rageneri, Ramieri, Widonis vice domini, Rotgeri advocati, Nizonis, Evernini, Benzonis, Angelberti, Angelboldi, Gampberti,
primicerii,

quemadmodum
debtmus.

ipsi

quoque Archembaldo

alterius

deinde monasterii reformationcm commissam vi31 Plura deinde in favorem monasterii S. Apri Amto monaprcestUit S. Gauzlinus. Cum enim numerus mocltarumuumero in reformato nachorum notabUUer excresceret, ideoque possesmonasterio,

Bernefridi majoris, Varneri, Ansthei, Valteri et Warneri.Sixtusinfimus levitarum scripsitet subscripsit.

Hactenus sancti Antistitis

est,

Utterce,

quarurn

epocha, sirecte impressa

desiqnat diem 23 De-

cembrisanni 940, non 941, uteditor admarginem

siones monasterii

non viderentur sufficere ad tantam maltitudinem alendum, huic defectuiS. Gaumuntficentia mederi
voluit.

zlinus pia

Itaque

censum monasterii auxit nova donatione, quam expriinunt ejus litterw, apud Calmetum tom. I
inter instrumenta coL

Etenim cum anno 922 factus sit cpiscopus mense Martio, hoc etiam mense anni 941 imptendus erat Unnus episcopatus 19, qui notatur in litteris, et consequenter annus iiie currebat mense Decembri anni 940.
notavit.

34 Curavit
terii,

demum

Gauzlinus, ut omnia, quce

ac

omma

per

348 hoc modo

editce

In

fecerat ac donaverat in favorem prcedicti monas-

Ottonem
rctjem coxfii-

nomine

sanctae et individuae Trinitatis, Gauzeli-

confirmarentur per Ottonem I Germanim

nus humilis Leucorum episcopus. Quia summus pastor Dominus noster Jesus Christus ad hoc in
sancta sua iicclesia prsesules constituit, ut vice sua eam disponant, atque ad aeternum provehant regnum oportet unicuique pastorum so;

regem, deindc imperatorem, Litteras Ottonis eai-

mawlti ntraL

Catmetus col. 352, notavitque ad marginem anrium 948, sed Indictio iii cum anno 1 1 Ottonis concurrens 3 Nonas Augusti designat potius annum 945, ita ut repudiandus videatur annus
dit

lerter invigilare, quatenus pro viribus locis, quibus praesunt, distribuant necessaria, ne forteob

Inotrnationispostea forsan additus aut corruptus. Quidquid sit, nota? in litteris signata: anno 948

indigentiam deviet aliquis a suo ordine, et ideo notum esse volumus omnibus successoribus noDei stris, quia postquam locum sancti Apri
,

non congruitnt, nec invicem consonant. Quare omisso anno, quem ex editione tam mendosa certo
assignare nequeo,

eam

litterarum partem, qtUB

praeveniente gratia, ad regularem relevavimus statum, diligenterinquirentescognovimus, quia sub venerabili abbate Archembaldo, quem eidem
loco prseposueramus, et grex

prcecipue spectat ad Gauzlinum, huc transfero : Notum tieri voluraus omnibus sanctae Dei Ecclescilicet et fusiai fidelibus nostris, praesentibus
turis,

Domini gradatim

quia Gauzlinus venerabilis Leuchornm

cresceret, et substantia monasterii valde effugeret, nec posset vivere de rebus ejusdem ecclesiae.

urbis episcopus, nostrae suggessit

mansuetudim

Wi$um illius
auget nova donatione,

32 Unde diutius pertractantes, tandem communi nostrorura fidelium consensu, tam clerico-

rum quam laicorum,adjunximus

nachorum

prsebendas mo-

ecclesiam sitara in Columbario villa

ejuseo quod quoddam monasteriura in suburbio constructura, ubi sauctusAper dern civitatis suaj regulan confessorChnsti turaulatus agnoscitur, deiuceps pemac monastico ordini deditura, sed tandera Chntus depravatum atque destructum, devotionis sudoribus propmsque sti auxiliopiae

laboribus.

DE
136

S.

OAUZLINO EPISCOPO
sore,

AUCTORE
J.S.

aptaordine monast.c.s us.bus et decentissimo antecessor.bus suis uib..sdam rebus ab UJ hberahter substractis, ac a se reformat.s,

regnhr.sv.te statu laboribus, digno

'gmtum,

Boxeriensem funduna

in

quo coenobium
si

ccepissedicendusestrnisi

Goslinus

ant.cipationem. ffactenus Mettensi episcopo per

hiSCe ratiouitms jSSSSi nnno^,rectcobscrva!,{undum.non

nup-V

donaverit.
alia dottatio

eidem mona$terio facta

quietudinemapraesulibusper
in

contrarietatem aut in35 Sed ne quamlibet tempora labentia

,
,

funifatnmem

oat

potuisse

cum Gaudonaria Theoderko episcopo,

smdentc GautUno,

monachos eadem sede sibi succedentibus quomemorato monasterio aggregaverat, quos in pmilegium eis pati cogerentur,
libet

ejus ob/ertt. zlinus ante episcopatum

/cflemonachi

tempore

professus estfecisse, ecclesiasticum auctoritatese pontificum quoserenissimesanxerat, ut nullus

sihi

s.H-.eflentium quippiam de rebus,

quMiidem

aut St Itieoao t t Theodorico episcopo dicitur ; Hgmdamn comgenaa vei sic verba Richerii erat tocus ante episcopatum, illum pertinuisse senorafensis erit Vita, cum habeat, montem episcopum. Hoc probabUius falsurn aut hic dese

ad Metensem
esse et

reddiderat, monachi ante possederant, immoipse possent, deinceps ab eo impetrare aut si qua quam lpse imminuere aut majora illis servitia,
constituerat,inferret.

annoomnino corrigendum, ostendam m corrigendus estRuzhetatisad Vitam. Non minus

rendus;

Wscesubjiciunturpiurtmm

trious secu/is posterwr rius Senoniensis, scriptor Buxeriensi, si necessario inteUigendus

fundatione
est,

partim erant redpossessiones, qua> monasterio et omnm per Gauzlinum, partim donatm,
ditai

conflrmantur. AUa donatio eidem apud Calmesuadente S. Gauzlino, videripotest ied litlerm de eadem ahbatta, qum col. tum ; Francorum ihidetn <o/. \m attrihuuntur Lothario

abbatia? facta,

verba ipsius cxpiicat Mabdprorsus esse, ut ea lonius. At non video, necesse Verba accipe : Nongentesimo sic explicemus. quidam vir sexagesimo secundo Domini anno, nomine, Tullensis exstitit, Gozelinus

quemadmodum

Yenerabilis

rcr/i et

anno
Hf>K,

etanni

regis 957, sunt Lotharii Lotharingke i/aod rnonendum censeo, < lector

qui monasteepiscopus, vir sagax et providus, sanctimonialium, quod Posseriis dicitur, a rium

fundamentis primus

aediflcavit.

Post aliqua de

prm-.edcntihus contrarias credat. Facile id /egat, videhit erudi/us /cctor, modo titteras attcnte
iifas

qestis Gauzlini suo loco

/oquitur de ipsius successore

ipso, ut

et

notas chronologkas consulat.

supra dixi, dus in episcopatu successit. Hinc dubitari potest, an mortem Gauzlini non consignaverit anno 962, cum dicat postea, se de morte ejus locutum, nec tamen u/la de morte Gauzlini vox reperiatur in
relatis

adducenda, cap. xni ita : Defuncto denique Gozelino episcopo, B. Gerar-

de ipso. Quidquidsit, sive Richerius dixe-

IV.

Fundatio

Buxeriensis

Gauzlinum anno 962 defunctum, et quwdam ejus voces exciderint, sive eum eo anno flontisse
rit,

monasterii, ejusque per Ste-

vo/uerit, aut etiam

phanum Papam confirmatio.

tunc condidisse ccenobium Buxeriense ; non ianti est facicnda auctoritas scriptoris seculi xnr pro gestis Gauzlini, ut dubitare

queam

de vera fundationis epocha,

quam
assi-

totis viginti annis ante

calculum Mabil/onii

gnabo.
MaWlonius
liii.rrririisnii

Quamvis

swntnam laudem meretur

S.

Gau-

/linus ex revocata monastica discip/ina in

fundationem
fillit

suburbanum S. Apri ccenobiutn, e.r quo illam (011(0 %2, aliis quoque dein.de communicatam videbimus ; nonminoritamen dignus est honore ob conditum afundamentis liberaliferque dotatum Buxeriense puefforutn monasterium. De tempore imignis hujusce fundationis dissentiunt scriptores non

38 Calmetus tom. I col. 891 disputat de tem- Colmetus pore fundati camobii Buxeriensis, rejectoque Ri- fundationem non recte reoocherii Senonie?isis, aut certe Mabillonii calcu/o, cat ad anin oppositam dec/inat extremitatem, dicens fun- num 935 dationem verisimi/iter contigisse circa annum935 aut 936 aut 936, sive eodem tempore, quo reformatum est S. Apri monasterium. Habet pro sua opinione

Calmetus ipsas fundationis S. Gauzlini

litteras,

modo

neoterici, sed

etiam antiquiores,

si recte

qum omnem dirimerent controversiam,

ret denoiis c/ironotogicis
terce iltce

si consta-

neoterkis siut exposiU. Mahi/fonius totn. III An-

non corruptis.

Nam

/it-

nalium ad
559
>si,

annum

962 fundationem narrat, ra-

mox

dandce, prout impressce sunt, hanc

tionesque opinionis suce allegat his verbis pag.

:

hahent epocham : Acta Tullo Idibus Januarii, re-

Richerius

monachua Senoniensis auctor

timnastcriuin sanctimoiiinlium in agro Tul-

lensi

apud Boxerias seu Buxerias anno Christi nongentesimo sexagesimo secundo a Gozlino, venerabili Tullensi episcopo, a fundamentis priniiius Badifloatum fuisse. Huic calculo repugnat liber de gestis episcoporum Tullensium nondum edituSj (deinde editus a Martenio) in quo Gauslinus seu Goslinus

gnante Othone rege, ordinationis nostrae anno decimo tertio. Annus decimus terthts mense Januario deskjnat annum 935, qui apud Ca/metum in margine etiam notatur. At nul/um est dubiuni, quin annus il/e mendose sit scriptus, aut
potius impressus,

cum Otto necdum rex esset menseJanuario annt'935, vivente adhuc Henrico 1. Quare, cum illi annus sit mendosus, nec annus
Ottonis exprimatur, prodesse nequeunt

fundum condendo ccenobio per commutationem dicitur comparasse a Theodorico Mettensi episcopo, successore Adalbero-

hm

litteras

quem biennio serius obiisse constat. Yerum tempusnon pervenit Goslinus, cujus successor aanctus Gerardus... electus est anno
nis,

ad annurn certum assignandum, sed solum conducunt ad refutandum Ca/meti calculum. Dicit enim in illis litteris G&uzMnus ipse,cuneta in monasterio S. Aprivite ordinata fuisse, priusquam cogitare ccepit de fundatione Buxeriensi : hcec
igitur fundatio ccepta est aliquot annis post reformationem i/Iam, quam supra illigavi anno

ad

id

963

<'\

ejus

Vita,
:

Aprilis ordinatus

et quidem 4 Kalendas adeoque obiit anno praesenti

(962) Gauslinus, cujus obitus 7 Idus Septembris contigit. Itaque ab Adalberone Mettensi episcopo, non a Theoderico ejus succes-

935: 39

nam

id

omnmo

innuunt Gauzlini
/egenda.

verba

num. 40

et 41 in litteris

Annum tamen ipsum

fundationis propin-

quius

DIE SEPTIMA SEPTEMBUIS.

cum
ar.pta

137
in

quius insinmnt litterm Stephani Papa IX, quas itern ex Calmeto infra recudemus. Data> hce sunt

videatur

anno 940, et nrtr absoluta sit anno 9<t1

ad Rothildem vel Rothildam abbatissam ad confirmandam fundathmcm, natanturque mense Decembri, Indictione quinta decirna. Baic autem
Indictto, curn

oadem villa Huxcria, qoaest Martmi titulata, cum decimis,

honore sancti
et

AUCTOKK
J.

vineis,

bus ad se pertinentibuB rebus, seu qaicquid ex potestate noatne sedis in eadem viiia continebatur,

omni-

tam

dierna,

qua>,

necdum usitata esset Pontifieia hoa Kalendis Januarii inchoatur, a

coeperat, et consequen-

servientibus utriusque nexns,

vel pratis,

quam

in terris et vineis,

aebitia

mense Septembri currere tcr non designat annum

tavit

quemdam
*

et cunctis terrae

sendis quasdam mulier

942, ut

pcrperam no-

Mortum

Calmetus, sed annum 941, quo ad finem vergente monasterium erat constructum, ecclesia

in villa

partem nostrse

etiam alodum, quem Herinobilis super fluvium Carnpiniola, et Porchereia ad

Meurtbe

ecclesiae dederat, pari

ibi

modo

con;

jam

cessimus, et ad integrum

dedicata, et abbatissa constituta, ita ut verisimile sit, cceptam esse ab anno 940 constructio-

destinavimus

il-

lum etiam, quem Gundelindis uxor Teutraari

post discessum viri quiescentis gratuita volun-

nem

atdificiorum.

Attamen vix dubitare possum,

quin monasterium inhabitare coeperint sonctimoniales prtsdicto anno 941, ideoque fundationem illi anno illigandam existimo. Hcec de tempore fundationis sufficiunt. Porro dubitat Calmetus, an occasio condendi monasterii, qualis in Vita

pago Calmotense et in villa nomine Anthetviller nobis dedit, similiter in integrum ibitate

dem

tradidimus,
in

totum

scilicet,

quod

idera

Teutmarus

eadem

villa sibi vendicarat, vel

num. Set4
carct

jure hereditario possederat. Decerniraus pariter, ut quicumque ex servientibus illarumcujuscumnostrae, id est, aut ex nostro dominio, aut ex jure beneficiario mulieres sibi sociaverint in conjuges, cum eisdem viris
,

refertur, satis sit certa, quia de illa historia nihil in litteris fundationis dicitur. Non

que potestatis

fundamento

illa

dubitatio, ut

ad Vitam

no-

tabo. Interim HtterasS. Gauzlini

sibi

huc transfero ex
instrumenta

Catmeto, ubi habentur a col, 340.

torn.

I inter

B
Litterce,

qui-

40 In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi Gauzlinus divina opitulante cle-

haberent indultas. 42 Igitur quia hoc ad totiusaevi nostri salutem pertinere nondubitamus, petimus, et pernomen etiam Dei contestainur, ut ullus episcoporum
nobis succedentium, quippiam dehisrebus, quas
pia largitate et consensu nostraj ecclesiae eisdem sponsis Christi concessimus, et adhuc dare

preces

pm
'

Fundatore
di
.

bus occasio
futtftationis.

mentia Leuchorum episcopus. Divinis creduli promissionibus, hoc nobis ad prsesentem vitam feliciustransigendam.etfuturaraconsequendam pertinere proculdubio non dubitamus, si ea, quae ad servorum vel ancillarum Dei quietem
pertinent, devotissima sollicitudine et pastorali

desi-

deraraus, imminuere, autipsam parvam con<*regationem nostro studio adjunctam exordinare,

velinjusteperturbare praesuniat; sed

liceat eis

providentia procuramus. Idcirconotum fieri voIumus sanctaa Dei Ecclesioe fidelibus, praesenti-

res quieto ordine possidere, niliilque eis oneris amplius, vel majora servitia iraponere,

easdem

quam

ut

annis

singulis

missa

Purificationis
cer-

bus videlicetet futuris, qualiter nostrae dicecesis parochia peragrata, reperimus quamdam antiquam basilicam honore Dei Genitricis Mariae dicatam, sed per incuriam valde neglectam, sitam quoque in quodam montis devexo, ad cujus radicem est villa posita, quae dicitur Buxeria; ubi quia ejusdem Dei Genitricis precibus sanabantur infirmi diversis detenti Ianguoribus, et votavulgaris populi ibidem confluebant saepius,
divina inspirante clementia, id statuere

sanctae Mariae

duarum librarum persolvant

eum

illud nihilominus,

quod ab eisdem sacris

virginibus in promissione accepiraus, perpetim servari petimus, videlicet ut exceptis peculiari-

bus etprivatisorationibus, de quibus nullo modo

ambigiraus, pro praesenti etaeternasalutenostra

dignum

duximuSj ne diutius divinis careret cultibus. Et quiajam beati Apri monasterium in suburbio
nostrae civitatis situm, a regulari tramite dejec-

duos generaliter quotidie decantent psalmos quorum est initium De profundis clamavi ad te Domine, et Domine, exaudi orationem meam, AURIBUS PERCIPE OBSECRATIONEM MI- AM et sempei' in fine orationis * ponant Dominicam, et ora- * forte tionem istara : Concede quaesumus omnipotens nem et misericors Deus, per Unigeniti tui et
: J ,

oralio-

tum, superno auxilio

in

pristinum reduxerimus
vitae

Spiritus sancti virtutem,

lino

famulo tuo Gauzdelictorum

,

c
'

statum, supposito nobis religiosissimae

bate,

ab-

cunctorum veniam

inter-

al.

Archem-

domno
inibi

videlicet Archiebaldo

*,

per

quem

<i

cessione quoque etinvocationeGenitricisejus-

baldo

cuncta

juxta Regulam sancti patris Bene-

dem

Doraini nostri, oinniumque Sanctorum et

aeternae beatitudinis perfrui gloria

dicti rite

ordinata gaudebamus;

demum cogitare
(si

Sanctarum,
propitius,

ccepimus, quatenus in

eodem

oratorio

Deo

per

omnia

saecula

saeculorum.

donante inveniretur) sanctimonialium societas fieret, quae sub Regulasancti Benedicti perpetuae
Virginis Mariae obsequiis deserviret.
donutimm
Sancti novo

Amen.

Quodsane

gionis, ipsae sibi

43 C;eterum, salva libertate monasticae reli- omaiumqut regularem abbatissam eligendi confematio
rolttiltrlilih

monastprin
factrp.

factum per divinam potentiam meruit efficaciam. Domino praordinante invenimus 11 Nam quasdam sanctimoniales velut oveserrantes,sed tamen aeternae vitae pascua quaerentes, Dei dilectione ferventes, et ad serviendum illi locum remotumdesiderantes. Quarum miserationeperinoti, consuitu praedicti abbatis, caeterorumque Deum timentium, nostrorumque fidelium, jam dictam cellulam eis ad habitandum delegavimus, praeficientes illis unam illarum, Rothildim scilicet abbatissam, quae earum regeret vitam: atque ut ibidem liberius rebus possent vacare spiritualibus, providimus
illis

potestatem habeant, et deiuceps ejusdem sedis pontificibus absque ulla contradictione subjectae maneant, nullusque eorura hoc nostne humilitatis

dicare,

opus praesumat dissolvere, vel irritura jused ita pro amore nominis Domini, et

sanctae Genitricis illius

ratum manere permittat,

veluti sua decreta a sibi succedentibus servari

desiderat,

ut piM']i<'hi:im inde

metvedem

nobis-

cura capere valeat. Si quis denique hanc auctoritatem a nobis signo sanctae Crucis roboratura

aliquid in temporalire-

aut aliquod ofTemliculum illi ponare pcenitendo attenta pravitate nisi resipuerit, vinculis constringatur anathematis,
violare,

tentaverit,

bus. Deputavimus denique

hus

episcopii

earum usibus de (ut dignum erat) ecclesiam Septembris Tomus III.

in

suppliciis deputetur aeternis. Et ut verius credatur, hanc cbartara raanu propria firmaviraus,

18

et

m
AUCTORE
J.

DE
corroborare
,

S.

GAUZLINO EPISCOPO
fecmrus.

ndeliurn et minibus

canonicorum nostrorum, ac

S.

nobiUum Iaaeorum eam regnante Othone Jauuarii Acte Tullo idibus nostrae anno decimo tertio, rege, ordinationis primi. Arnulpbr Gauzlinus. Sigauni Beringarii Waruen. Jome. secundi. Geroardi. Guntardi. Berneri. Gerardi. Humberti
Valheri. Ercbardi.

cum quanto studio dulbatem Archembaldum, Gau/,hnus LrabomuO eissimus frater QOflter omni ord.ne rehecclesiam suam Ul
episcopus,

.ionisfundareetexaltarelaborat.maternisvisceribus gratulamur, et 0*

|W

pwfa*

Doconfirmatur-

archid.Grimbahii.lianngeri.Ortheri.Amelardi.
Gitiardi. Jonse. Benedicti. Theodinsi. BuerfridL Rageneri. Berrini. Gosperti. Grimaldi. Kanieri.
*

abbatissa apostoli et nostra deereauetoritate sancti Petri hothUdis. post se de quidquid ipse

mini clementiam exoramus. hbentissrnie ex 40 Undesicutipsepostulavit,

que

vimus corroborandum, Quapropsuismonasteriis observaudam censuit.

ter commitimustibi,
filia

fin-te

Beid-

soni

Berdsons. Framperti. Everelini. Baltrarani. Hugoms. Hugonis. Widouis vice domini. Item Drogonis. Kugebaldi. NitRotgeri. Mengaldi.
zonis.

Rothildis, tuisqueauc.

Humberti

signiferi. Stephani.

Gosberti.

quem ipse pwefatus sessoribus, puellarum locum, confrater noster Kpiscopus totum charissimus m prochvio officiniseongruentibus,
struxit,

cum

scripsit et Fredigisi. Sericius levitarum infiurus

subscripsit

tergo legitur

Nomina virorum

hujus tcstamenti firmatorum, Cozibertus, FramHugo, bcrtus, Evrelinus, Baltramnus, Benso,

Buxenas, montis super villa, quae dicitur sanctae Dei Genitricis Mariaj, et tum iu honore tueneleemosynam omnium Christianorum, ad
dica-

dum

item Hugo,

Rotgerus, Mengaudus, Drogo, Rotgerus, Nitza, Galterus, HumIngelboldus, bertus signifer, Stephanus, item Gosbertus,
quiFredegiaus. Uacienus litterm S. Gauzlini, in
substibu$ pro anno ordinationis decimo tertio rn/tiur annus decimus uonus aut vigetumdm

regendum et gubernandum secundum Regulam sancti Benedicti, et institutiones sancet

conversando toruin Patrum, quatenus religiose animarura Deo ibi adquiratis, et debitas lucrum
horas die noctuque persolvatis. Ut autem hoc vobis cum hilari mente perficiatis, concedimus

cousensu

B
Hothildis

sunus.
(I

Sedis, quicquid
hifjus ccenobii ubbutissa liothilde in

orauium fideliunr sanctse idem Episcopus dedit,

Romanfc
id est, ec-

E
i.

De prima

ahbalma
Viroduni ab

nonnulla
//.

leguntw

Vita

jum

ante laudata

clesiam S.Martinicum omni integritate, etquicquid in ipsa viila sanctus Stephanus * nabere

e.

ecclesia

Humberto
mstituta.:

erat

patiAWl AgitW

Joannis Gorziewis. abbatis tom. III Februurii ibi de Uumberto recluso Yiroest

duni, qui deinde factus

monachtis Gorzietisis,

ecclesiam quoque de Sasinaco, cum noscitur omnibus appenditiis, et alodium Hersendis. Concedimusquoque vobis ecclesiam, quam Beherdus
:

cuthedralrs
S. Stephani

ac landem ubOus in reformato S. Apri monasterio. Quautlo autem Uubertus pium ct austerum in celluta Yiroduni affcbat ritam ; ibi per idera
terapus duie oppidi ipsius religiosaj foeraina) eellula seorsiin reinotas

primicerius

in

Giruni
quicquid

villa

in comitatu Be-

densi
tulit

super
loco,

fluvium
et

Mosam,
ad
ea

praedicto

con-

pertinet, et
in

vineam quamdam, quam idem dedit

Barisno, in comitatu Tullensi
;

monte

ab eo instituebantur,

et

quicquid etiain

ex fenestra tantuin celluhc

ceterae institutionis

verbum

doctrinai seu

sumebant. Aliae item dua^ apud eamdem urbera ejus sunt exhortatione
;irr(Mis;i-,

ab ipso Episcopo datum est in locis aliis, vel dandum est quolibet modo ab aliis eidem loco,

qmiruru altera

Bolhildis

uimirum

absque ulla contradictione perenniter possideatis. Obsecramus denique gloriosam pietatem

praedicti Pontificis, ut, quia,

raaterpluninanimancillurumChristiposteafacta
cst in territorio Tullensi, loco, qui
citur,

nescitquodfuturum
illius

Buxerias di-

est post eurn,

loci.

ne ref rigeretur a miseratione

ab episcopo bonse mempriae (Jo/.Iino ex novo constructum postquam luo dua* primum sunt intromissa;, multiplex deubi uiona.sterium
;

47 Contestaraur etiam per ineffabilem ehiaritatem ornnes... comites, abbates, et omnes patriae illius cives, tanr

et
tio.

tota

fundn-

inde ex diversis
se ibidera

mundi

lateribus sancti fervoris

praesentes

quam

futuros,
et

exaraen infudit, ut usque hodie nova quidam gratiaintercetera resplendere videatur.

Ita scriptttr rjusdem seculi, cujus verba in laudom Tnonasteriij adeogue et Fundatoris et primce
ahbatissa- prolata,

ut

eundem locum pro Dei amore

sustineant,

suis donationibus

augeant, et hanc nostram in-

stitutionem seraper illibatam custodiant. Cunctos vero de qualicumque ordine vel gradu, qualib-

auujruunt

tum

testimoniis

curaque persona
institutionis

sit,

qui contra lroc Apostolicae

utiorum,
nd hanc directa littwai

tjui S.

Gauzlinum ob hanc fundatwnem

mire laudarunt,
16 Intrr hos est Str/jhanus Papa VIII t OUX per Aichcuibalduin abbutem de fuec fundatione imtructns, eamdem canflrmavit litteris, quasex

venire tentaverit, aut mouasterium oppresserit per praesentiam

privilegium

Stnphani
Pop(S, quibus
rnirn

Um&atur

Haitilinus,

Cabneto col 350 huc transfero : Stepiianus episcopus, Beryus servorum Dei, dilectissinue fllige

suam, vel res earum laeserit, aut quiescere non permiserit, usque in diemjudicii excommunicamus. Etquicuraque adjutores exstiterint, hos,

RothUida

Gflnitrinis Marie),

abbatissaj ex rnonasterio sancttc Dei quod est situra in episcopio

in

qua- dicitur lhixerias.

monte, qui est super villara Quia omnipotens Deus pecuhariLer derrevit coadunare et adunare et

Leuchorum,

quantum Apostolica potestas indulserit, absolutos esse decerniraus. Per singulos autem annos pontifici Leuchorum in Missa Purificationis sanctae Mariae cereus duarum librarum persolvatur. Ut autem interim inviolabilrter custodiantur, quaeinhocprivilegioscripta sunt, sigiilo nostro subterfirmare jussimus. Bene valete.

uiraenuun Apusiolica- auctoritatis irapeudamus quodnos, lwet hidigm lanto officio, tamen solhciu de onuiium fideliura salute, pro

ordinare Eccieaiam suam per^orioskaimos Apostolonun i.nncipes Petrum et Paulura, oportet ut oranes [iosteneonnii, uibus eademsollicitudo 4 linpositaest, ubicuraque oportunitas exigit, mu-

Scriptum per

manum
in

Stephani Scriniaiii sanctie

Romanae

Ecclesiae,

tione quintadecima.

Mense Decembri, lndieDatum per manum NiclioSedisin nomine Domini

lai priruiceriiApostolicie

viribus im-

pleredesideramus, quatenus cum ad ratiouem reddendam \enenuius, Judieem sccuri videaraus.

Cognoscentes igitur per venerabUem ab-

nosiri Jesu Christi, anuo Deo propitio pontificatus domini nostri Stepbani surami Pontificis et universalis Papae, in sacratissima Sede beati Apostolorum primi, in Mense Decembri, Indictione quinta decima.

V.

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

139

rusque, unde disripUna in illud comobium fnerit rcducta, narrat refryrmationem Floriacm-

AUCTORK
i.

s.

V. Reformatio coenobii Dervensis

:

sem a S Odone Chmiarmsi fnrtam. tempOTe Radulph rrgis Brancorum, ac deinde refor";;"""">'> 'nstrriiS. Apri ,, MZ rilirn
, ; ;1

,,

Btsceprmmssis,docrt,firnzonrm

aliquot concilia, qui:

Dewemihwprmerat, per principrs srmlnrrs

ctum
esse

abbatem

qui
rjr-

bus adest Sanctus

lensis;

cx abbatia Dervensi,

et

vastata

wbcHt

Mona-

chis vero suis

per Hungaros dioecesis Tul-

metu invis* Regul* in 1, fugientibus, sucnesserunt Fratres adducti

:

multa per Sanctum impetrata ad sublevandam

illius

a monasteno S. Apri qui memoriam sua> prudenti nostrae hactenus aetati ostentant etiam ecclesia-

ecclesiae

inopiam

coepta
rii

reformatio monaste-

S.

Mansueti.

sticorum voluminum sagaci ordinatione.Spd quibusauctoribusintromissi,prioresfuerintexpu]si, supersedi scribere; ne ineptse oontroversise ali quando videar fomentum prsebuisse. Qui autem qualesque exstiterint, quorumoptimo studioidem locus post asperitatemtantsehiemisquasirevirescendo fioruerit, decrevi promere scriptis, ut noscantposteri, quantse fuerint bonitaris. Qui-

nam

fuerint principes, per quos

erptdsus

esf

Malc a quibits
rfflm

Disriplina
feliciter

assigna-

regnlaris, qua> agente S. Gauzlino reducta erat in monasterium S. Apri

tum tcmpus
reformatm abbatice

puhum

Benzo abbas cum adhairentibus sibi monachis, nolait auctor edicere. Siipm tamen dixerat eav
esse exardescentibus etiam tvrannicis principibus: ex quo conjircre possumus, erpul-

Der-

prope Tullum; inde, eodem auctore, propagata est ad coenobium Dervense, situm in dioecesi Catalaimensi in Campania. Defacto consentiunt Calmetus et Mabiltonius, sed tempus reformati Der-

vcnsis,

non recte assignant. Calmetus quidem col. 884 errore palpabili reformationem hanc locat circa anmim 934, quo necdum erat reformafum S. Apri monasterium,, licet ipse observet, ex hoc monastcrio abbatem et monachos ad instaurandam in Dervensi disciplinam fuisse missos. Mabillonius vero tom. III Annalium pag. 4"29 reformationem Dervensibus communicatam existimat circa annum 936. Error hic minus manifestus est; nec tamen dubito, quin et hic
vensis monasterii

sionem esse factam tempore bellorum cmlium, quibus fere perpetuo implicitus fuit Ludovicus Transmarinus usque ad annum 950. 51 Verum, quicumque Benzonim uhhatem expiflerint,

missi ex ab-

Ludovirus rer ahhatiamecclesin> TlUlenM batia S. Apri, auctore Gauzdicitar tradidisse, et. Gauzlinus aurtor fuit nolino, abbas et va> colonirp eo e.r monasferio S. Apri drdnrendrp. monachi. Lnndatns n/ioni/mus post verba mn.r data de mis-

sis ad refomiationem itahabel: Primus i^ifur eorum domnus claruit Albericus, nobilissimis

natalibus ortus, indigena Remensis, Oionachusque S. ApriTullensis, quipostsupradictum Ben-

zonem competens
pastorali suscepit

suse bonitati

cum regimine

calculus longe absit a vero; idque facile ostendi

possit.

nomen

abbatis, adoptato sibi

auxilii

Verumtamen ipse instauratiofdinis annus non taai facilc poterit assignari, quia nec annum ipsum in ullis monumentis antiquis invenio; nec vicina illius anni vestigia. Quare prius reformationem ipsam narrabo, ut inde pro chronutaxi
lux saltem aliqua affulgeat. 49 Dervensis abbatia dudum nnte data fuerat episcopo TuIIcnsi, sed ei deinde ablata, ut observat Calmetus
col.

ad supplementum omnis

jam

dicto ac frequentius

domno Adsone memorando, doctrina

philosophica ac vitse probitate spectabili. Hic ditissimis nobilibusque parentibus Jurensi tellure

satus,

Luxovio diversis

studiis litteratoria? artis

tpiam Ludo-

vims Transmarimis dirituv dedisse

in priimvvo flore juventutis, affluentem verbo sanctae eruditionis cum puritate vitse innocentis, perspicue agno-

plenissime imbutus,

quem

889, allegans

ad id probandum
restifuta

scens Pontifex clerusque Tullensis, multis supplicationibus

GauzMno:

diploma Ottonis

//, in

quo dicta abbatia

eductum a Vosago, substituerunt

cftcYterGauzlino per

Ludovicum rcgem. Necessario

urbi Tullensi ad magisterium sacri Ordinis, ut

hicmteIIigendusLudovicusIV,cognomentoTra,nsmarinus, qui primos regni annos turbatissimos habuit, et deinde bellum gessit contra Ottonem

lumen

lucernse super statuam candelabri. Ibi per aliquanta temporum volumina variis insu-

Germanite regem, ita ut verisimile non sit, abbatiam Dervensem Gauzlino datam fuissc ante pacem inter Otfonem et Ludovicum initam, quam Calmetus col. 903 innectit anno 942. Quin imosi
cojijecturas sequi velimus, nihil prohabilius afferri poterit, quam abbatiam Gauzlino fuisse resfitutam

dans divinse prseceptionis exercitiis, post maximam multorum instructionem, iterum claritas
divini splendoris, videlicet Adso, opponitur effu-

gandis Dervensibus nebulis, ad inserenrla plantaria superni obsequii.

functo
quitur.

Alberico

Moxaddii, Adsonem drabbatem fuisse substitntum,

rt scriptis

plaraqtte de virtutibvs

rjnsdrni prose-

mediumseculi x, sive occasione concilionim, qua> habita sunt anno 947 Viroduni, et anno 948
circa

52
ctant,

.4/

Hla

ad proposituw mnun non

ad
monastrriit/n S.

alitrr yic-

ilisciplinaiii

/nqelhemii, sive alia

,

quacumque
,

occasione. Certe

ttisi

ut Studiosus lector indr tollignt, qitnin

instanninm,
rnformati
hir<-

quod prosequar 'tnferius aliud argumentum omnino pcrsuadebit reformationem Dervensem non diu ante medium scculi x figendam esse: nec duhitandum est, quin Gauzlinus de reformatione restituti ecctesia? sua> mdnasterii quam primum
cogitarit.
'inn
iiufi:

A/ui printnm pertraxerit Gauzlinus, r.rrt/qitr jam nhmnluntr rursum emiserit ad majorem aniniartttn frmtutn in Dervensi ccenobio produrendttm hVurtus autem
insignes viros
.

fuisse uberrimostestafitr Imnlnfns

his verbis:

s<

riptnrpag. 850

Ab

ejus (Adsonis) iu Imnc locum cura

iafeliflifcate 3tt-

per

principes
seculares ex-

pulsi essent

50 AuctoranonymitsMiraculorumS. Bercharii apud Mabillonium in Actis SBC. n Benedkt. png. 847 exponit quam omnis prni/us disriplina
t

domno

Alberico ingressu, omni

lu-ec
:

pradicta

caruit ecclcsia.

nccdicam
iiiim;iim

rariiit

monachi corntpti
;

regularis periisset in ccenobio Dervensi, ostensu-

solummodo ram nmine

verum, quod fausto

testor

profer

au^mentatam

oznnis decoris

honore

110

DE

S.

GAUZLINO EPISCOPO
Ingel id est. Engilenheim anni 948 apud prope territonum Mogtmt,hemiiin Palatinatu
~

D
et Tngelhe-

UTTORF.
J. s.

gubernantis. Jam vero lustris hanc honorifice epocha circa meprofigmda hujus reformationis aiiud subjungo argumentum. Adso dinm *rrHii x,
mitteretur annis aliguot docuit Tuili, antequam autem in reforOervum cum Alberico. Docuit reformato S. Apri monastcrio. Dervensis igitur

domni Brunonis.septmn honore usqueadexitum Alberico abbatis, septem annorum avenerando

manicB

mm> nmmodoprmentesfueruntOttorex sed etiam Marinus

(jcr-

Francta, ct Ludovicus cum plertsque eptscopts [postoUc* Sedis legatus ad Lothoringhv, et ahts qutbtssdam Germanice, ea de caitsa genespcctanlibus; atqite

tmpvrntm
ralis

vocatur.

Artaldus ibidem

declaratus

est

matio saltem aliquot annis posterior S. Ajtn. <""> 935 peracta.

fitjenda est

est Tullensi

FJugo ipStUS (Bmulus nrclncpisropits licmensis, ct

susceptt 53 Deinde obiit Adso in itinere, quod

circa

medium

anno

992, ut

Hierosolymam

inviseret,teste

eodem

$eaili x.

abbate scriptorepag. 849. Itaque sicumAlberico anno 950, et natus ad Dervense comobium venerit

excommumcatto deexcommunicatus. SimiUter principem cognomento creta contra Hugonem conaiio : ct alta Magnum, nisi satisfacerct in apud La>sunt, ut videri potest quaulam statuta conciltts laudatum coL 623 ct seqg. Hisce beum
,

tum
riusi

erat

credibile

annos triginta et octo, fuerit octogcnadum suscepit iter Hierosolymitanum. Atqui non est majorem octogenario fuisse Ad9

certo

adfuit

S.

Gauzlinus

fiierunt

et

alta

fuisse

altis adqucedam ejits temporc celebrata; at cum Quare ad posteriora Sanctt. invenio.

non

soncm, qwtndo tantum aggrcssus

fitts

est iter,

sedpo-

gesta

accedo, omissis

aliis

quibusdam mtnorts

imtus fttisse minorcm,prwsertimeum scriptor

ordinem momenti, quce postmodum breviter ad

revocabo.

hcec

narram de

decrepita ejus <etate

non memine-

reformatiorit. Haquemtas Adsonis persuadet, ut Dervensem non ftgamus sub initium regni nem

Senonienst 56 Siplenam habere fidem Rkherio maxima calamitas ecciesiam Tullcnscrn oportet,
afflixit

Urbs

ac.

dicecesis

Tutlensis

a/>

ludoviei Trammarini, sed pothts sub ftnem; cumque rex ille obierit anno 954, non longc a vero
calculo aberrabimus, si reformationem

illamfr

gmnuscirca mediumsccuiix. Scriptores Historice UtteraricB Francus tom. Vlpag. 473 mtatem Adsonis magis considcrarunt, quam Calmetus aut Mabillonius, ideoque adventum cjus ad S. Gauzliniim locarunt circa

tempore S. Gauzlini. Quippe scriptor ille Hungaris hahet:V\- vastata, in Chronico Senoniensi cap.xu ita Gozelino qusedam gens aliena vente adhue dicto E episcnputum Tullensem el ipsam civitatem patientia Dei

adeo vastaverunt, ut in principali

ecclesia tres

tantum clericiremanserint, qui vix

medium

seculi x, dubita-

runtque, an viveret Gauzlinus,

sit

dum

Tullo disces-

ibidem valebant sustentari. Gozelinus vero venerabilis episcopus videns episcopatum ad tantam devenisse miseriam. indoluit. Adiit quippe

Adso,

Non multum
citius,

fusc differunt

a conjeetura
fuisse Tulli

magnates, duces, barones, etalios Christi

itaque tunc imperator
set

fideles,

nostra: attamen existimo,

aliquot

Adsonem

ut eorum auxilioecclesifeinopiarelevaretur.Otto

anms

indeque saltem discessisse

et

Romanus, cum comperis-

ante mortem Ludovici Transmarini,

sine ullo

dubio ante mortem Gauzlini.

est, u/

dicamus
fuisse,

natum
tatis

Non teque necesse eum tunc annis ferc triginta octo cum scientia et virtus supplcret ceetsi certo venisset

dictum Tullensem episcopatum ad tantam inopiam devenisse, pietate motus, industria et sagacitate dicti Episcopi ipsum episcopatum reparavit, ut videreturde

novo exstructum
Constattamen

fuisse.

defectum, Hinc consequenler potuit aliquot

De

tanta urbis et dicecesis Tuilensis clade nihil

e.r

annis octogenario esse minor,

aii

dicitur in Vita S. Gauzlini.

Fio-

idestSynodo
Viroduncnsi,
Mnsiimensi,

abbatiam Dervensem ipso anno 950, aut etiam uno alterove anno citius. 5 Anno 947 et 948 habifa su/tt aliquot episcoporum concilia incausa Artaldiet Bugonis, de archiepiscopatu Remensi contendentium, quibus
f

doardo ad
ris,

annum

954, et ex aliis scriptoribus,

Lotharingiam anno 954 vastatam esse ab Hitngaquos dux Conradus evocaverat. De iis laudatus Flodoardus hcec memorat : Anno 954 praeme-

moratus Conradus, pacto cum Hungaris

eos per

inito,

interfuit S.

Gauzlinus
cot.

cum
iis

aliis

Germanice

et

regnum Lothariense deducit usque

in

Gallia episcopis. Agit de

Labbeus tom. IX
inde breviter

Conciliorum

G22

et seqq.: atqite

huc transferam, queespectant ad propositum nosfrnm. 1'nrifssif conreiitits

terram Ragenariif'/fa?m07//W//c/^scilicet aemuli sui, atque Brunonis episcopi Coloniensis, quem Otto Lotharingue ducem creaverat in tocum depositi

regum Ottonis

dovici rttm nfiquot cpiscopis,

et Luquide cansa conten-

Cowadi.

57 De incursu
et

Hungarorum

in

Lotharingiam

denUumjudicium nontulerunt, quia synodusnon

fuerat indicta. Habitus est ille conventus intrante in.nsr .\ugusto///////'947, ibiqttc dccreta si/nodus,
circa

Gailiam, anno 954 peracto, plura non affero, ecelesiaqw ad cum de urbc Tullensi nominatim non agatitr, ita vaupertatem
ut verisimile
sit,

non tantum

fuisse

Tuiiensium

redacta, suble-

medium mensis Noxemhvk habenda eodem

anno. \outimi antistitum hujns conventus non exprimuntur. Synodus vero ibi indicta, prcesiilcnte linl/crto Trevirensi
aliis (luu/limt.

Richerius, Iribus seculis posteSanctum rior, allegatis verbis asseruit, Gravitamen damno

damnum, guantum

vatur per
:

episcopo et preesente

cum

duni. Missi
tctsis vt

habita est statuto tcmpore Virohae synodo fuerunt Adalbero MeGauzlinus Tutlensis, ut Hugonem unum
iti/

c contendentibus

ad synodum

Tulicmesfaciiecrediderim,cum Conradus Metensem urbem anno 953 depopulatus sit teste Flodoardo : qui rursum ad annum 954 ita habet : Lotharienses tam Conradi ducis infestationibus quam mutuis inter se depreedationibus
affectos

ipse

deducerent.

Cum

lacerantur.
sis

venire nollet, sedes Remensis a adjudicata estArtaldo, novaque indicta

ille

autem

synodo

Quaremaguamfuisse cladem Tuilenurbis et territorii facite credo,illumqueilligan954, omnino existimo. Dubitari quoque quinmagna fuerit Tuliensis ecclesiwinopia,

synodus,

dam anno
nequit,

Idilms Januarii anni 948 habenda. Gelebrata hoic est Mostwt/\ privscnfibns rpisopis provinriir Trerirc/tsis,

inier

quos

est S.

Gauzlinus Tullensis

confirmataquesententia contra

Hugonem

non solum ob cladem per Hungaros iilatam, sed vel maxime ob belta fere perpetua, quibusLotharingia viginti et piuribus annis fuerat vastata.

iterato

recusantm
qita-sitnttt

adcsse.

dicfunt, do/irr sr

communioncque eidem interpwgaret i/t qvncrali si/nodo,

est die 7

Hinc primo
tias

inteiligitur, qtta

de causa
S.

tot

abbainferalio-

aliosque

i/ttlit itttr.

census obtinuerit

Gauzlinus.

55

///

hac sunodo, qme habita

Secundo cx eadem observatione probabiliter

Junii
tur,

plerasque donationes tam Ottonis

quam

rum

. ,

DIK SEPTIMA SEPTEMBRIS

141
:

A rum quoYumdum
954 et

collocandas esse inter

annum

innecHt Calmetus

annum

od idem fere tempus

f
\

referri

962, S. Gauzlini emortualem,

aixtork
.1.

potest aliaBenricidonatio, in

wpta refoma*
Hocamooii
S. 1

ansue

58 Porro pia Ottonis I aliorumque Uberalitas animos addidisse videtur S. Gauzlino ad aggredlendam fundationem abbatice S. Mansueti. Ecclesiam S. Mamueti fere collapsam ante dederat

relatanum.7. Porro decem >mt duodecim prfmos episcopatus SUt annos adclerumsuum diiinmter instiluendum
ita

S.

citus de

Adso synckronus in Miraculis S. Mansueti apud nos tom. I Septembrispag. 645 His (Gauzlinus, quem ehgio ante dato ornaverat) itaque praefatura locum (agit de
abbatice S. Agri, ut scribit
:

uniceimpendissevidetur(teuz\\wu,necdumsolH-' monastica disciplina, quwpenitm ollapsa eratin dioicesi Tullensi. Interim per S.
>

Odonem

Cluniacensem anno 930 reformata erai celebris abbalia Floriacensis in dicecesi AureUanensi ad
Ligerim. Reformata quogue anno 983 abbatia Gorziensis in agro Metensi, ibique aobas statutus
Ei//oldus Gauzlino /to(issinn/s,
ct oii/n <nt hirfia-

ecclesia S.

Mansueti) diversis, ut diximus, casibus lapsantem considerans, ascito sibi ex loco

Apri confessoris Christi egregii

S.
,(/.

domno Her-

conus Tullensis.

Arohem- chemboldo
illic

,,i,lrfo

* patri venerabili, quem ipse quoque abbatem ante constituerat, locum hunc in religionis ordinem committit reparandum. Qui

60 Hisce excitatus Vir sanctus, ut disciplinam regularem in suam quoque dicecesim reduceret,

gestorum

anno 934 aut ( io profectits

est

Fhriacum;

in.spec-

videlicet vir venerabilis, ut erat religiosissimus,

sub prsepositorum manu monachorum aliquos delegavit : et, quia illic stipendia eo tempore deerant, propriis monasterii suisumptibus alendos instituerat. Aliqua etiam donata fuisse a

taque ibidcm disciplina /nonastica , descriptam S. Senedicti Regulam secum tulit, viros idoneos
collegit,

ac

demumanno

935 monasterium S.Apri

regulari discipUna censuque conqruo donavit. Ceiisus ejusdem monasterii auxit nova donatione

Gauzlino ad abbatiam ibidem fundandam, sed eum ccepta perficere non potuisse, patet ex litteris Ottonis imperatoris, et ex litteris S. Gerardi, qui inchoatam monasterii fundationem feliciler ad

per

litteras, mense Decembri anno 940 datas. Majores fruclus producebal disciplina ntonachorum, quam ut ibisistendum crederet Sanctus, qui

finem perduxit. In litteris Ottonis, datis anno 965, quibus donationes monasterio factte confir-

noveral m/ilierum eiiam curams/b/' demandahm Hinc, invento hco, qui olim sanctissima Dei Genitrici dicatus,

ad condendum monasterium habe-

mantur,

dicitur locus... a bonse

memoriae Gau-

zlino przedecessore (S. Gerardi) reparari coeptus,

batur aplus, circa annum 940 fundamenta novi puellarum camob/ilocanda curat.Abba/ia perfecta
abbatissa Rothildis constituta videtur anno 941 quo Siephanus Papa litteris suis omniaconfirmavit mense Decembri. Sequenti anno 942, mense
et S. Gmzlimissubscripsit litteris Adalbronis Metensis episcopi, quibus monachi in ecctesiam S. Arnulphi pro canonicis inducti confirmantur.

sed opere iraperfecto relictus, ut in ipsis Utteris

videri potest

apud Calmetum

col. 373.

vero in

litteris ibide/u col. 389 dieit ab antecessore suo causa religionis cceptum, sed

Gerardus monaster/um

Martio

imperfectum relictum. Idem deirtde confirmat illud etiam, quod a praedecessore nostro, inqu/t, sanctsB memoriae Gauzlino episcopo, olim noveramus ibidem fuisse concessum. lisdem litteris S. Gerardus S. Mansueti abbatcm instituit Adamum : nam S. Gauzlinus eo tantum instauratio-

Litteras

hasce
col.

nolatas Indictione xv, recitat

Calmetus

349, recteque

ad marginem notat

annum 942. 61 Eodem

Ottonis
S.
et

anno, sirecte notetur annusHrequm omnivm,

Ludovici,

nem

toci deserti perduxerat,

ut prcepositura esset

sub abbate S. Apri.

diuturnam litem finivit Gauzlinus cum Adalberone Metensi episcopo.

Capella qucedam slructa fuerat per Widricum comitem tempore Ludelmi Tullensis episcopi
.

qui

mox

d/ia

quod capella csset conad auferendam partem decimarum ecclesia?

sese opposueral,

VI.

Ordo gestorum
breviter

Aciacensis.

Drogo Ludehni successor

simiiiter

in episco-

patu

assignatus

capellam illam ibidem noluit. Nihilominus illa matiserat usque ad lempora Gauzlini et Adalberonis.

Hivero anno 942 convenerunt in

vilia

Aciaco
audie-

beata mors: anni episcopatus sepultura et reliquiee ha-

cum

archidiaconis suis aliisque

clericis, et

runt ex singuiis parlibus septem prcsbyleros. Hisce verp auditis, non dubitarunt unanimi consensu capeilam, ut injuste constructam, penilus

ctenus servatse.

.^

>.

loqivus

qucedam iis commode inseri uon potuer/nt, lubet ea omnia breviter huc tranferre, capitulatimque cxaminata repetere, ut omniu/u ordo appareat. Anno 922, die 17 Martii S. Gauest
,

/^k uandoquidem prceapua S. Gauzlim qesta %/ prohx/us dedacenda fuerunt, indeque faclum
ut alia

Utemque diuturnam amice finire. LUde hoc judicio, ab utroque episcopo subscri/)tas , edidit Baluzius MisceUaneorum tom. VI pag. 423 sed perperam in margine /totavit circa annum 894. In erratis substitutl annum 948 at ne sic quidem recte tempus expressit. \am cum
deslruere,
teras
;
;

res peracta notetur

8 Kal. Augusti, anno 8 regum

Ludovici atque Ottonis, Rotbertoarchiepiscopo, Ottone duce designatur annus 942, quo cur;

zlinus ordinatus cst Tullensis episcopus, reqnanle adhuc in Gallia Carolo S/mplice, quiceqre se de-

rebat

mense Julio annus octavus tam

Ottonis

Germanice regis

quam

Ludovici GaUice, quoque

944,

fendebat contra rebelles subditos ; in Germania vero Henrico Aucupe, qui Lothwinqium regno Germanim adjunxit circa fincm anni 925 teste Flodoardo in Chronico. Jam vero S. Gau,

liotberlus erat archiepiscopus Trevirensis, ac Otto

dux Lolharingke , qui morluus est anno ut habemus in Flodoardo. Nulla ex his not/s
gruit

con-

zlinum prudenter se gessisse

tione
,

vel

inde

liquet

i/t illa regis mutaquod rex Henrkus

Hobertum arch/episcopum, cujus episcopatus ulrique anno oeque con-

anno

948, prceter

currit.

comitatum

Tullensem

ei

ejusque
illam

successori-

bus concesserit.

Donationem

anno 928

et

62 Pergebat eo temporeS. Gauziinus viros ptos emdttos Tultum perirahere, ut coUiqitur cx

qm

vtll(lt u(-

runt,

Adsone

U2
fcUCTORB
J. s.

OK
ad docendum
:

S.

GAUZLINO EPISCOPO
AnrmJiumpao. 560 in proprm billonius tom. III obitus S. Gause invenisse tvstatur, ejus chart" /mssim ii!i.//ili/s, divil tncusis Septemhris zlini est ad aunum 962, /// reete

itjsvne

Luaotrtmfc nudtis jwwtfiB * ffS&rfw

pertracto ,
in

/*/*</

adventus pro$ Apri nwna&tmo ""w. iirf50is mter annos 040 et 950. oabih eonjectura fiffitur /y,^////n interfuit Sanctus, Virodunvus/
917, Mostmetisi

TuUum

rcfonnato

necessario rcferendus

mmirummen.se NovembH unni

metm Janwmo atm

rum Tmusmarinum
<i50
et

048,

tfpfi

wto oww
inter Ludovt,>,>

ei.im est em Vita Mabillonius coUegit Qtervm ordmantter tnortem S. Gauzlim et S. Gerattli. nisi aliquot tionem suvcessoris non intercwrisse

Ingelhemietm mense Junio. Pace

menses.
ordinationis ordinati Gerardt accurahus mnlc desi- S. Gcmrdi, placet assignare, qtiia in S. Gerardo qui assignanquod tur, gnatam video 4 Kalendas Maii et Martii, clare existimo, eruitnr tt/pos corrigentium factum

Bwjonem

principem

66 I>otro

diem

anno ntita, potnit Ludovicus eodem Tulsraurnti abbatiam Detvensem ecclesios aut hic vero eam ad lensi seu S. Gauzlino tradere :

demum

oscitatitia

monachos diseiplinam regularem rrmn/udum cural. Anno 954 Uungart S. Apri rnsiutnm uiii/uot vivibus JMharingiam, vocante
studiose

per

cum ex

ipsis

Uenschenii rerbis dies

jam a

tne

Gerarassignata clarc colligatttr. Etenimobiit S. dusdie 23 Aprilis.et prceter annos, qitibus prmfuisse dicitur.

Conrado duee, iterum iugressi sunf ; atque roputum Tatlensvm ud iituquum rcdrgerunt inopium. Gauzlinns vero paupertati'snbditorum suocompatiem, regem Ottonem comitftfqtte

epis-

adduntur

in

Vitanum. 30 hebdo-

mada?

tres

cum

tribus diebus, id est, dies viginti

mm

rurius rogavit, ut eeolesuBofflum liberuliter sub-

venirent, nec frustm.

cimpendio

Commcntario in Bensehenius vero num. 2 obscrva/, scribcndum fuisse hebdomadas id est , dies vinginti sex. tres et dies quinque Aprilis, seu div -29 Mar/ii Quippe a A Kalendas
quatuor.
,

955 aui 956 revocandw vir drutur doiu/tiu/ies Hotqeri comitis Era> comi63 liitu
iui

unnum

usque ad 23 Aprilis reperimi/urdies riugin/i sex,

si

primus
ct

et

tissir,
tjitt/s

Am/rlberli. Fufitu/ri,
\"tin

Angelrami ctjlunonis,
illis

ginti quatuor,
itis.

ultimus annumerentur ; at solum ris? primus, seu dies ipse ordinatio-

/u/ur 6 rntinierat, ubi de

Dtuttitioiies

aliqtui

obsrnnho.

qwu/ue

Olto/tis reqls /Jro-

tur: atque hoc

postremus, seu dies emortualis, omittanmodo numeravit biographus, quem

habiitter u/tmotlunt ilii/jari possunt

anno 956, quo

QUq

runi subditissuis Lotharingis* pri?no IngelColoniir ilerum, tcste

iientii ct/il, tieitule

t/uiii//u

llotlot/rdo.

Eodem

fortasse

ad itlum anno Hodonis-

hac inparte corrigendum non puto. Quare undiquc certissimum apparet, Gerardum die 29 Mar963 ordinatum tii, qitce et Dominica erat, anno
fuisse

monnstcrium coram Ottonc suce

rtmtrt/ ubiit/lissum

ecclesiai asseruit

Audtiurriisem in Alsatia, ut
7.

adeoque S. Gauzlinum obiisse anno 962. pmfmt ccrta hac mortis epocha, datoque ante sicc. suw ordinationis die et anno, non difficutter colligi
;

67

Ex

eir/e-

an-

nis

i0 complr-

rr/rrfur
nis, ciim

t'n

Vita

num.
rvl

Contractus permutatioVita refert

Atrlmdo

Achardo cpiseopo JJngoscd

nitlii

nensi initus,

quemadmodum
rum

iisdent runorut/ /ciit/inribus,

num. 6, anno satis

guot annis cathedrce TuIIenst prcefuerit tiS) et aliqunt emm ab anno 922, guo ordina- mensibus fus dicitur 17 Martii, usgue ad annum 962, quo obiit die 7 Septembris, itumerantur quadraginta
potest,

Gauzlinus. Anni

certo illii/uri /xitesl,

seculi x

Aelurrdiis ante

medium

completi, et sextus prw/erea currebat mensis, ita

ut diccndus sit obiisse anno episcopatus sui quadragesimo primo. Corrigenda igitur est Vita, prout edita est apud Martenium, in gua dicitur

episcopatum possederit, ei.rcritque post

in Gallia Christiana

Gauzlinum, ut videri potest

reritsu
datus.
iui/t.

IV

cot.

517

ef

548.

04 Porro resfi/uto bisce donafion/bus ulcumqtie eeusii errlrsia- Tuffeusis,

i/iturr

sancfus Antisfes co-

nr/iil

tlr

insluurtin/lu jiromovemftiqite

ad

du/niiufem ubbufiuiem S. Mnitsurti ccclesia. Circa

ttnnuiu '.07
it/itttr

anno, quod item repeapographo nostro, uti et in plerisque elogiis. Calmetus ex codicc S. Mansueti edidit, Quadragesimo sui episcopatus anno idemque
obiisse 44 sui episcopatus

ritur in

cuttururi fiotest iiiritotifn illius

reperilur in elogio,

quod ex Collectionne Calmeti

mowisterii fumlatio,
/le/lir/tie,

quam morbo primum

?'m-

jam dedinum.
scripforis
sic

ur morfc deiude in/ervcnienfe, non per-

13, ubi illud Adsonis aut alterius sunchroni esse obscrvavi. Potuit revera

/rrtt.

'erisimile est,

Sunctum voluisse

a/ias etiam

cectcs/tts, i/tuts posscdit, ut/

rcroeurr,
srti
iti

si/it/t//ist/ue

rri/uiurrm disviplinam ubbules retjitlnrrs /irte/irerr,

lum numerare
ita

loqui scriptor aliqui-s contemporaneus, qui sovotuit annos completos. At sive

initio

ab

f//irrrr itou /lotnlsse oi,

iuo/uam vrriesur

sint corrupti,

WtBj quti pruitiiirbtttur suffirieittrs iis ccnsus fit/rr burrr uti aleutfum ulibu/riu vl /mntnvhos. Ccrte
/n
clnt/io

scriptum fucrit, sive numeri postea minime dubitandum est de numero

in

F
sepultus in
ccenobio Bu.re-

annorum jam assignato. 08 De sepultura Sancti

consonat Vita edenda
datis.

attcfuris cotrci,

m,m.

ccenobh Buxerietm

V.\

tfulo,

tiuilt/r

srmi

'
1

arrepto

cum

elogiis

num.

p*o$iD8ifeo

boni

4 et 16

operid

jugiter

tiK/rmlissr nnnihilrni ailimositatein.

Calmetus tom.

riensi

itjidem
reli-

I Historia? col.

Vrrttm qua-

drirumo unle obilum i/i t/ruvvm iuvufii ror/ioris iaiujuoreni, quo (undem t/,1 r.rfrr/m/ ttvduvtu.s est. Itai/ur murbo hov vucreptus csl uimo 958, ul ex
uutui rnioriunli liqurt,
Mtittuus
<-st

tur, corpus in

eodem camobio hodieque scrvari

inclusum
:

894 testa- phmque

quice, nlim in ecclesia Tvj-

thecai pretiosm

caput vero imposititm

statua' dimidiatce ex argento : mandibulam alteri tensi stutiur ili,uidiuta>ma;ri,ni pretii fuisse insertam,

serruriqur
15

(Jit/ppr

eousmliun/

modo

srriptnrrs

8. tviirJinits

su/irtum

in ecclesia cathedrati Tullensi.

,

Antist/iem

nti//ssr

onno982,
(.'.r

trf

onno

</

dte

Amm
Uttt
\prilis

uno 96,
srti

dir

Srplrmbrts

emuriuulis S.
lcjilur,

Gauzlini
riurr

in

mui

ejw quidem
V/tu
III

rru/lur cr

S. Ovrttrtf/ suevcssorts, vdlta

:

nnm

upud nos tom.

factarn aliguando fuisse etwationem ; sed de ea nultum ad manum hnbro mturumentum. Addit Calmetus, in ccciesia /iuxeriensi, qua> ab aliquot seculis est
corporis
no/iifiu,,,

Hojc clare insinuant

rummicarum,
et

///,/

ordiiu/tus narratur
,

Dwnini ttQngenteshnus

p (f(/ 8Q7 (icrurdus episeopwi d um annus Incarnationis

s t>xa-osi n

ostendi etiam calirrm

us tertius

ao Adsonv n, Muavulis S. Mamueti /o,\ Se,,

est Sanctus in ejusdem Sanc/i pectinem ebumcum. Alia qtaedam ante namtreraf r f. 891 ct 892 qua> , si satis sint certa ,
,

patenam

veium

quibus usus

dte dedica/ionis iltius ecclesia;; ac

y^puy.^.ntu/ur,

rtun

cum

illusirtnti

dics

S. Uerard/ /uerit

ordi/mL
,/,

nuitjts rriuiu

halendas

Apr/its,

S. Gauzlini r/dentur ex fama

)/_

quam

e;v

monumeittis wtliquis,

memoriam sed quadam pomdari licet monnmcnta

ubbatiw,

DIK SKPTIMA SEPTKMISIUS.

abbatiai, seu tibrtttn chori,

143

ad ttsum canonicarum

vigilns,

elearaotynifl intentuej qui

ad curnnium

A.

\*0*TBO

Buxerie/isiitm impressiim taudet.

alia

qu&dam
certa,

minus

69 Cum tamen aliquid veri subessepossit, relationem Calmeti compendio huc transfero. Cum tempore ingentis penuriai Deum orasset Gauzli-

bonornm buqpuqj U c ordinaftionia mm anno, "iii Dea Regulam S. Benedicti, hujtw regni
hftbitatoribue igaotam, diu quaosiiam. proculque inventam, sancti Apri insiituit )(,-...

pojmtum afflictitm solaretur, regina FraiiDeo inspirante, tres camelos misit cibariis onustos. Pervcniitnt cameli ad ripam Murta> fluvii, qui allttit radices montis, in quo sita est abnus, ut
ciw,
batia, orante tttm /bidem Gauzlino. Mutus, trans-

2 Cnobium sasnctaa D-i Ganitricia Mari;e i.utm Huxeriis a tundamentis construxit d, chorum fiu.reriense r/mditum ancillaruna Dei inibi constituit, pebia et praediia
'

ac ornamentis decoravit. Ob cujus facti meritum fundaivmis suo successori prsesuli Gerardo estaDeoprse-

ocr.a$io

hujus

vehere per flumen solitus,

visis camelis, citissime

monstratum, eum martvri Apollinari

ew

coslesti

ad Gauziinum
nuntiaturus, ac

accurrtt

camelorum adventum
recipit.

eodem tempore toquelam

memoriam vero hujus miracuti in abbatia Buxeriensi mutum semper aiiqitem alitum fuisse, et etiamnttm mutum ali in domo abbatissce, ait
lu

gloriasociatum f. Cujusgloriosi factioccasionem operse pretium reor posteris tradere ad rememorationem. Denique Hardradus, praafati Gauzlini
frater

germanus,

in in

militari studio vir quarn

Calmetus. Verum quod de camelis dicitur, fabulam redolet , cum camclorum usus numquam ordinarius fuerit in Gallia ad onera portanda.

maxime strenuus, percarus, quadam

bonitate

morum

cunctis

\ice

super Mnrt g Huviurn

u/.

Subjungit laudatus auctor ostendi etiamnum suggestum, in quo ad concionem dixisse creditur
,

venationis exercitationi insistebat*. Contigit itaque, ut canes ejusaprum ferocem insequerentur, quorum coactus latratibus, mortem contiguam

eTistebat

S. Gauzlinus,

abbatiam et siloam, quod ecclesia affluentem populi multitudinem non caperet. Potuit ibidem S. Gauzlinus aliquaudo ad populum perorare, ac in memoriam
in planitie elevata inter

avia

idem aper effugere nitebatur;quidiuperqueque discurrit, tandemque in rnontem supra

Buxeriis villam situm h fugitando pervenit, quo pertingens, sub quadam spinosa arbore fixit.

facti illius construi turris illa lapidea et solida,

est, eam Sancto ad prwdicandum. 70 Credibilius est terlium, quod ait Calmetus lcgi in Miraculis Mss. S. Chlodatphi, uimirum

gressum, moxque subsequens latrando grex canum, divina virtute celerem continuit gradum.

quam

dcscribit

at vix credibile

cotistructam fuissc
dvvotio populi

Fera sub arbore stabat intrepida, vislatrantium a longe subsistebat muta et stupida, nec ullatenus audebat proximare ad spineti vicina
dictus miles eqnitandoinsequitur,
sibi contigisse
/".

Pra?-

erga

Sanctum

rem insolitam
circumvici-

tempore
fuissc

siccitatis nitnio?

aut pluvio? nimis contiut per merita

demiratur

equo desiliens, Irute-

nuatce corpora SS. Mansuetict Apri deferri solita

tum

ingreditur, altare dirutum

cum

ad abbatiam Buxeriettsem,
Virginis et

nis aedificiis contemplatur.

Ergo rem veneratus

S. Gauzlini mali finis idem scriptor testatur col. 894 , ingentem populi concursum esse ad Buxericnsem ecclesiam in Dominica, qua celebratur festivitas sanctissimoy Trtnitatis. Plura de posthuma Sancti gloria jatn ante data sunt. Quare Acta subjungo debitis annotationibus etu-

sanctissima?

divinam,

feramque sinens abire securam, ad

impetraretur.

Demum

propria celer repedat, fratri suo Pontifici acta et inventa nuntiat.

Domnus autem

Praesul certos illuc nuntios exponitur.

dirigens, et a raajoris aetatis senibus,

quomodo

se res habuerat, exquirens, didicit ab antiquo

ecclesiam sanctee Dei Genitricis inibiconstructam

cidata.

consumente, et incuria neAstruebant etiam noctu inibi quam saepe divina luminaria k splendere,et quod loca proxima sua claritate perfundere pernoscens Praesul venerabilis, perraaxime laetaesse, sed vetustate

gligente desolatam

AGTA
AUCTORE ANONYMO
c

tur, et ecclesiam restruere

consilium tractando
petiit

'

u/. resti-

meditatur. Et quia raons praelibatus ad Meten- tuere

sem pertinebat episcopum,

praesule,
dari per concambium,
apostoli

a Theoderico
illi

/
'

qui et Sixtus vocabatur*, illum

sibi

al.

diceba-

conferens
,

S. Petri

tur.

baculum venerabilem quem beatus Mansuetus m secum detulerat a Romana urbe. Adepto itaque raonte ecclesiam restruxit, ac
,

Ex

editionibus Martenii et Cal-

meti, atque exemplari Ms.,

inter se collatis.

super stipitem praefatae arboris altare in honore beatae Mariae stabilivit. Quoniam ejusdem Dei Genitricis precibus inibi sanabantur intirmi diversis detenti languoribus, et vota vulgaris populi ibidemconfluebant, sa^piusdivinainspirante

clementiadignumduxit, nediutiusdiviniscareret
cultibus.
Natalcs illusepiscopatus,reformatio
<<vnobii

Cui pastor

et

amor

tres,

a successit, vir

domnus Gauzlinus summe Catholicus atque mogregis

:

4 Ccepit vero cogitare

oratoriOjSi

quatenus in eodem Deo donante inveniripossent,sancti,

ipsaque fundatio.

S Apri. a
'

nasticse religionis cultor devotissimus qui Francorum nobili sanguine ortus, in palatio inter regni proceres est altus*; atque mox futurus

monialium virginum societas fieret, quae sub Regula S. Benedictiobsequiisperpetuai Virginis

Ms. alius

pontifex

super multos sui generis coaetaneos enituit geminae scientise dono. Omnium ergo votis pontificali infula sublimatus, 16 Kalendas
,

Quod sane factum per divinam clementiam meruit provectum nam Deo praeordinante, invenit quasdam sanctimouiales, velut oves errantes n, sed tamen seternae vitae viam o
deserviret.
:

Aprilis b est, Christo favente, ordinatus dulcedinemque*suae prosapiae benevolentia clemen:

Dalm. dulcediueque
*

tissimi cordis, serenitateque adeojocundi vultus et lenitate sermonis sedule superabat, totus in

queerentes, in Dei dilectione ferventes, et ad serviendum illi locurn remotum desiderantes quarum miseratione permotus, cunsultu domni
:

abbatisArchemboldi,quipr3eeratco3nobioS.Apn, ceterorumqui'

III
\.

ACTA

S,

GAUZLINI EPISCOPI
Domni Drogonis,
pastor et amator
inolyti
(in affis
etc.

\vowmi.

ceterorumque fideliuro, jam dictam cellulam eis ad habitandum delegavit, prseficiens eis Rothildemjp abbatissam, quse earum regeret vitam; atque ut ibidem iiberius possent rebus vacare spiritualibus, providit illis, unde viverent, de
episropii

hujus sedis

antistitis,

amor) gregis, domnus

Gauselinus successit
b
c

Anno nimirum
19.

922, ut

probatum

in

Com-

mentario num.

possessionibus

ecelesiam videlicet in
decimis, et omnibus

Id

est,

anno

935,

quemadmodum probavi in

eadem
ad
*

villa

Buxeria,

eum

eam

pertinentibus; nec non capeilam Por-

Coutmentario 3, ubi fuse actum est dc fclici hac refonnatkme, qucs parum a nova fundationc differt.

Picbere-

cherae-curtis*

cum omni decimatione. Tale ergo

exordium
Buxeriense ceenodies sumit incremen-

cotirt

fertur

habuisse

Cruccs ejus

tempore in
vestlbus viscc

multa lnmn

bium, quod Deo juvante in tum. 5Venerandi autem hujus pontificistemporibus adeo antiqua prodigia renovantur, dum tricesimo ejus praesulatus annocruces ^apparuerunt

B
/
//

'

quas Omnipotens, ut in Historia ad infldclium confutandam incredulitatem sinit apparere mortalibus. Is adquisivit sedi, cui pontificabatur, alodium in Bojaco ab Angelberto r, et a Fulmaro silvam in Brieri-valle, quique a rege Ottone adeptus est abbatiam Medii-monasterii s, ea lege, ut Fredericusdux, dum adviveret, advocatiam retineret, ac Pontifex pr^bendam loci ordinaret; postque finern ducis, tota abbatia ad episcopum pertineret /. Teloneum quoque civitatis u, etcomitatum per jtrasceptum regisHenriciobtinuitrabbatiamque Paulinincensem x, et Dervensem y, atque
in vestibus
,

ecclesiastica le^imus,

De Itac fwidationc fuse egi 4, ibique ostoidi, verisimiliter anno 910, absolutamque anno sequenti. e Videtur intelligendus S. Apollinaris RcmensiscumS. Timoiheo martyr. quorum Acta data sunt ad 23 Augusti. f Hanc S. Gerardi de gloria S. Gauzlini revelationem dedi in Co??i??ie?it. num. 3 ev ipsa S. Ged

eceptam

randi

Yita.

g Hurt3i,GatIice Meurthe, fluvius est LotharingiWj in Vosago, alias Vogeso monte ortus, quipost varia oppida Naneeium quoque rigat, ac deinde prwtertapsus montcm, in quo conditumest Btt.reriense ccenobium paulo inferius Mosella? miscetur, non apud Mmsipontem, ne perperam ait Baudran,

dus,sedaliquot miliiaribus superius. h Apud Martenium mendose legitur sitam, ut pauto ante discucurrit pro discurrit, et infcrius

deOffonis-villa z solide possedit.

ccclesiai

Tul-

<>

Isdem per concambinm dedit Archado epis-

leusi

pcr

Stiiirtittii

aa
*

copo Lingonensi abbatiam de Verrenis aa, et econtra Archadus dedit Tullensi episcopo*quidquid in Bosonis-monte. et Ursacii-villa, et Seionz* videbatur habere. Adeptus est etiam a Rotgero

fructetum pro frutetum. At imposterum menda nno exemplari recte habeantur, solum corricjam,ne nimis excrescant annotata. Hanc de fera ftistoriam nuilibi confirmatam
aperta, sivoces in
i

reperio, ita ut de veritate illius

possit.

al. ecclesia;
0,1.

Seions
cc

comite ArnboMi-villain
vt

in

pago Odornensi

bb,

66

ab Eva cc eomitissa Angeriacam villam, cum capella, et Molisiacam, et villam, quae dicitur
Girinvicinus, et Nordalli-vadum dd,
in

Atparum refert, hocne an primum innotuerit S. Gauzlino. k Non de luminaribus ibi visis
in illo toco infirmis,
tionis
1

utcumque dubitari alio modolocus

,

sed de
litteris

sa?iatis

tl<\

mentio fit in num. 40 Commentarii.

funda-

etpartem

Buchuliaco, et Rodaldi-villam, et Syonnivillam, et ecclesiam, qu dicitur in villa Blasevis',

Theodericus factus est Metensis episcopus anno

964, idest, biennio fere post

tit.

Blascius

et

partem

eeclesiae in

Rameii-villa, quse

solvit.quinque solidos; et ab
*

Angelramno duos

Hunone

aoquiBitai
llinrtiUS, nhitit!

flopuHuro.
ee
II

mansos in villa, quaa dicitur Portus, et ab Hanone' ecolesiam da Villa-Bladini. 7 Mic tempore Ottonis ec imperatoris probavit cum duodeoim ingenuis hominibus contraabbaAndelach //', Bodonis-monasterium esse subjectum ecolesite S. Stephani^ e f ab endcm imperatoro nactus est medietatem teloaei de montesancti Eliphii. Idem impetravitab Hemrico rege per adjutorium Ebahardi comitis
tissam

mortem Gauzlini, et annis 23 aut 24 post fundationem Buxeriensem, ita ut necessario suhstituendus sit Adalbero , si locus sit datus ab episcopo Metensi. Vide
mentarium num. 3G et 37. At non existimo, montem illum } in quo conditum est

Com-

Buxeriense ccenobium,tunc fuisse dicecesis Metensis.

Etenim

Iitte?w

de

Qm

quidquid q.sc rex possidebat in Gundulfi-villa fehx vir in semel arrepto

proposito

Gauzhni contrarium insinuant, cum ita habeant m Commentarionum.4Q Notumfieri volumus quahter nostra dioecesis parochia peragrata reperimus quamdam antiquam basilicam honore Dei Gemtncis dicatam etc. Ha>c verba insinuant locum mventum in dicecesi Tullensi, non in Metensttprmertim cum subdat se
S.
:

boni

operis

jugiter omnibus

mirabilem

extendens
a

ammositatem.postin Christi militia multiplices

moniaMus, etnullibi innuat 3 ab eptsropo Metensi accepisse.

dedisse

illam ecclesiam
se

illamante

^'-,
i

quadrienni
,, ,,;

hh i

languore, ut alter Job

De

S. Mansueio

;;: : 7Idus Septembns, ccalicas recessit ad sedes Delatus ergo a dero et populo in Buxeriensi'
emtaepulturam, inter choros virginum. " M;l"->;sn. II Mi;vd.s,ncfiorisagoTP o. lv

atum

est

r'

"^iepiscopatusanno,

primo TuIIe?isi episcono adSSeptembris, ibique probafumZt

Tll s.retri
m

fT ht sa?ie,

^
si

111

ol
1

nertsttmtiter

^^^culisinDeilaudibuaexcolendam

f^omniasuspectiss^

cccesia sua possidere bacutum S. Metensi episcopo non deTslt.

<ltetur de baculo credidisset S. Gauzhnus se

WdMG

Pe^ZZ

bZ

%l
ANNOTATA
a^Gauriinus

**!

e,

famapopLri

tZ

^etfereexUtmsfundaUonis, exscripta.
n
\tdeltcet auia nulli ?nonasterio

ttanammexprimeremalui, quia

smbitur apud Cahnetum atque

ita

scrtptm.

erant ad-

paskmZ

^^f^Apographun
t

^^catatogo uamioha6et:^i

strumt

uM
datiouis

excessum

DIE SEPTIMA SEPTKMHUIS.

A
dationisjvum.
ponitur,
q
41,

14;

ubi fundatio etiam latius ex-

Fndcricum ducem

Lotluiringim,

sedeam
restttuH.

caruisse A. Akokvio

De

felici successu, ita ut clerici

crucibus Hfis agit Hrowerus in Annali-

pro introductis ad

bus Trcvirensibus

ad annum

reformationem monachia fuerint

958,

et

ex eo

Verum

('</!-

metustom. I Historice col. 959. Res autem contigit an 958, qi, non triqcsiniiis S. Gauzlini aiiiuts
currebaty sed trigesimus septzmus, autcerte trigesimus sextus, si initio anni antc 17 Martii cruces

iZlareformatioperperamabffli8affigiiuranno942, cum Friderieus factus sit ih,, /,,,/w;,,,^

959,
teste

Fbdoardo. Quare reformatio potius

figendaestcirca

annum

\\\\\

>,

<,, ,,hu,it, i,

QUone

Ditmarus in Chronico lib. II de cmcibus ita habet : Dehinc in quarto ejusdem numeri anno (id est, post annum 954 anno quarto, seu 958) signum salutiferse crucis in vestimentis hominum mirabiliter et magis miserabiliter eluillw fueruntvisee.
iis

potuit ita tradi Gauzlino et Friderico duci, ut tradita hic dicitur. Verisimite est, Gauziini consilio

C03ptameS8eref<mmtionern,se(! is primun, m>,i ho, tmc detinebatur, deinde morte fuit impediim.

quo

cens, digne accipientibus profuit et irridentibus

annum,

Lambertus Schasnaburgensis ad eumdem et alia quoque Chronica idem habentprodigium, nonnulla tamen paulo citius aut serius.
nocuit.
tollil

t Catmetus habct perveniret. At S. Gauzlinus idnumquamobtinuit, quia Fridericmduxeidem supervixit. Gerardus tamen ipsius swxessor abba-

tiam impetrasse dicitur in Vita <'/,<! M<t<>ium tom. III Anecdotorum coi. 10G9.
u De obtento comiUitn Tullensi actitm est in Commentario num. 20, ubi dixi Caimetum id illigare anno 928. Einc vero cotligo, scriptorem ista omnia referre sitte ullo ordine.

At omnem de tempore dubitationem

Treviris posita

crux

cum

inscriptione,

quam

recitat

cum illa eodem tempore erecta sit per Hcnricum archtepiscopum Trevirensem Totam inscriptionem huc transfero In memoriam lignoBrotoerus,
:

CRUCIS, QU.E CELITUS SUPER HOMINES VENERANT, A. ,,D0 DOMINIC/E INCARNA.TIONIS 958, A.

RUM

x InCatalogoantistitum Tullensium tamapud in elogio DrogoniSj quiS. Gauzlinum proxime prcecessit, hcec

Caimetum quam apud Martenium

VERO EPISCOPATUS

SUI SECUNDO, HENRICUS ARchiepiscopus Trevirensis me erexit. Calmctus

decidisse

liquorem quemdam, ex quo formake fuerint cruces ilhe, putatque eas exponi posse modo aliquophysico. Verum nec apud scriptores illos, quos laudat, nec apud alios antiquos
nairat,

; Ex priecepto Ludovici regis abbatiam Pauliniacensem lenuit. Adoptavit id Mabillonim tom. III Annalium pag 322, etrursum pag. 343 at non explicuit, quis sit ille rex Ludovicus, a quo Drogo eam abbatiam obtinuit. Certe nuiius Ludo-

leguntur

quidquam de illo liquore, ita illum dumtaxat excogitatum esse,

inveni

ut existimem.

vicusin Gallia regnavit tempore Drogonis episcopi Tuilensis, ita ut mtelliqendus rideatur Ludovicus

ut explkatio
lector

phgsica

fieret facilior.

Si studiosus

meam
quam

de pht/sica explicatione tum hujus prodigii

aliorum multorum, quce legi apud varios, audire velit sententiam, candide dicam, tamineptasmihi
videri e.rplicationes pht/sicas plerasque,

quihus

facta prodigiosa ad ordinem naturalem revocare moliuntur aliqui sibi facile blandientes,alios-

Germania* rex, filius Amulphi imperatoris. It t Gauzlinus hanc abbatiam non primo impetrasse dicitur, sed possedisse. Videtur eamquoque transmisisse ad successorem suum, S. Gerardum: sedhuic abbatiam Pauiiniacensem abstuiit Bruno episcopus Lingonensis ut ex Vita S. Gerardi uarrat Calmetus tom. I col. 1029. Eam Gallice nominat Poulange vel Poulangy, ac col. 1025
est, S.
,

quc ut nimis credulos ridere magis risu sint digni, quam illi
qaos rident,
naturali
ret
qttia

soliti,

ut

longe

observat, in ea

etiamnum

esse abbatissam

cum

ipsi simpliciores,

subinde facta naturalia habeitt

assereret,

pro miracufis. Si sacra Scriptnru

omnia
tace-

modo peragi inmundo ; autsaltem

demiraculis divina virtute patrandis interra; laudabilis esset conatus eorum, qui omnia u<<tu-

quatuordecim fHidbus, quce tamcn claustro se continere non cogunfur. Abbatissas recenset usque adannum 1715 Dionysius Sammarthanus tom. IV Gallice Christiance coi. 745 et seq. ; ubi etiam plura de hac abbatia, quam Polongeyum vocat,
videri possunt.

raii ordine explicare laborarcnt; etfacile ignosce-

y De Dervensi abbatia per

cf

S.

Gauzlinum acce-

quid minus probabile subinde afferrcitt. sacrce Litterce multa enarrent miracula, acplura in nova quoqueseu Christiana Lege fu~
retur, si

At,

cum

ad discipiinam revocata cgi iit Commentapta rio 5. Eampost Gauzlinum habuit S. Gerardus
sed eidem quoque ablata estper Heribertum comitem, ut in Vita S. Gerardi icgittir <ij,ttd Martenium /p.xrx Gallice vocatur Montier en Derl'.
:

tura prcedicant ; non est prudentis Christiani om-

nia naturali

modo exponere

velle, et sic

onus

sibi

imponere longe gravius, quam imbecilles ferre valeant humeri. v Aptid Maricnium legilur, in Boiaco-Angeberto, sedmendose, cum Augelberfus sit donator aitt venditor. De Angelberto tamen ptura non invenio, nec de Fulmaro, gui sequitur. Clare
etiam

An Offonis-villa semper possessa sit a

S.

Gau-

dubium videtur. Mabitionius tom. III Attnalium pag. 436 ait, monasterium hoc, sancto Leodegario martyri dicatum, a Ludovko Transmarino , petente Hugone principe , datum csse homini seculari et amjugato, quem Adelardum
zlino,

non

exprimitur,

S. (jix\\zY\i\odouaverint,

an possessiones autvendiderint. At

iilas

nominat. Deinpag. 078 collocat Offonis-villam

dicecesi Vesontionensi, aitque

in

veri-

GaWce

vocari Vel-

similius est, omnia,

quw enumerantur, ob inopiam

ecciesue Tullensis fuisse donata post annum 954, nisi contrarium explicetur. Consule Commenta-

rium num.
s

63.
-

Verum CalmetUS col. 454 et 452 narrat fundationem Offonis-viila;,qu<im attribuitS. liodoni Tullensi episcopo : creditque in Vosago ac monasterium in dicecesi Tullensi situm fuisse
lefaux.
istud,

Monasterium, afias Medianum monasterium, Galiice Moyen-moutier, situm est in Vosago monte. Erat iilud in miserrimo statu temporeS. Gauzlini, quia secufari couiiti antea traditum fuerat, ut narrat Richerius in Chronico Senoniensi lib. II cap. x, et ex eo Ma-

Medium

quod non amplius

subsistit,

ut adverlit

laudatus scriptor col. 1025. Si idem sit monasterium, quod rex Ludovicus circa annum 937 Adclardo donavit; idem postea, eo defuncto, aut alia
laude causa datum fuerit S. Gauzlino. Certe m habelur : ![<' data S. Gerardi Vita cap. xix ita

biltonius tom. III

Annaiium pag. 464

III.

et

465.

Addunt

iidem, reformationcm tcntatam essc per

abbaimperialiprajcepto Ottonis Magni possedit Mediani-monasterii, et de OnVmis-viIla.iR'.tiam

Septembris Tomus

19

<

146
A.

DE
recensuimus, at S.

S.

JOANNE LAUDENSl EPISCOPO

fl

Anonymo.

Dervensem Basce omnes non Pauliniaeensem et

Andalvium

vel Andlavia,

jam
a;i

Gauzlmo

datas.

oppidum

Apud almetum
i

scribitur de Varenni.s. Sita

ut scribit

dem

est in vico

cognomine agri lingonensis,

i llistoritttom.
I
,

oentoratum.

est Alsatiaunferioris, supra Arnominis, sex circiter milliaribus Abbatiam ibi condidit Richardis m-

vulgo Andlaw, ad f/uvio/um rjas-

Cluwtns narratqm eam S. Gangulpho fuisse dicatam causa cwitroversiam, qua hujus permutaiionis Gauzlini successorem, et fuit inter S. Gcrardum
Arr/uutum /Jufprumsem episcopum ejusque sucAdditcoL 1029, exabbatia S. Gangulprioratum, phi de Varrennis dcinde factum esse
cessores.

col L028, ubiasserit

datur usque ad seculum m>ries abbatissarum illius monasteru : at strum Aqitur de abbatissa occunit abbatissa, de qua nullain dicto catalogo
certo
dici potest,

separatata erat a Carolo leratrix postquam utp/uribus exponiturin nova Crasso imperatore, col. 880, ubi etiam SfiGallia Christiana tom.

quod hanc

litem suscitaverit

Amboldi-villam Catmetus Gai/ice vocat AmMartenium bleville. De pago Odornensi, apud

nio.

Mofismensi abbatice subjectum. invebb Quis sit ille Rotgerus comes, certo non

gg Id phano dicatce.

prioribus seculis singidaru, S. Gauzlino, quia tempora non ubique assignantur, Tullemi, S. Strest, eccleske cathedraii

Bodonis-monasterium,

Gattice

Ordonensi agit
pag. 389.
cc

Valesius in Notitia

Galliarum

Eva comitissa vurias donationibus suis eccleGemince ipsius

/ittera>,

sias ditavit,

datm

in favo-

rem monasteriiS. Arnulphi, videri possunt apud Calmetum inter instrumenta coL 356 et sequenhic tibus. Einc existimo omnes possessiones, qua> enumerantur, non venditas, sed donatas ab eo
fuisse.

TulBon-montier, fundatum erat a S. Bodone ecclesice ablatum fuelcnsi episcopo ; sed Tullensi eidemque redditum rat per Lotharium regem, Drogonis episcopi per Carolum Simp/itempore 078 cem. MabiUonius tom. III Annalium pag. saltu observat, Bodonis monasterium in Vosagi situm, et feminanim fuisse ; sed deiude transla-

tum ad proximum locum,

tur, Ordinis

qui S. Salvatoris dici-

dd Marfenius habct RovdsiUi-xaAum, sedmen-

dose, opinor.

ee Otto imperator

Romw
qux

coronatus

est

anno

canonicorum Regularium. hh hno anno quadragesimo primo sui episcopatus, et anno cera? Christianw 962, ut probatum estin Commentario num. 67. Apud Ca/me/um
legitur,

962

sed

citius facta sunt,

hic narrantur.

quadragesimo.

DE

S.

JOANNE LAUDENSI
EUGUBINO

EX PRIORE FONTIS AVELLAN^ EPISC.

IN
s.

UMBRIA

C.

COMMENTARIUS PR^YIUS.

I.

Locus episcopatus

et cultus: Vitse

Mss. edendse

scriptores neoterici Vitae et Translationis.

Aniio 1100
Eugubii,
n/ii

ugubium

(incolis

Sancftw vpis<<-i>us

fuit,

notiUa,

secundum communiorem sententiam,

<nl radices
r.r

Gubbio) Umbrice cwitas montis Apennini, aut alterius

Pontificem agnoscerent ac venerarentur, ut pristinum illud jus suum tuerentur, quemadmodum

videre est, qui etiam episcopatumillum inter ecclesias sanctai RomanaSedi immediate subjectasrecenset. Controversiuju hanc tandem diremit Benedictus XIII PP. Coustitutione data 10 Kalendas Junii anni 1725, qua

eo orfi, condita est

nou procul a
in

vete-

^J

apud laudatum Ughellum

ris

Inguvii seu Ingenii ruhris, ex quibus

satis

ydr/u/idfuuriritatemexcrevit.Postvariasfortunce
vicissitudines ducatui Urbinati addita est, cum eoque tandem Kaicsiusficw ditioni accessit. Epis-

copalisejusmhedmjCujusprimordiaadConstantini Maqni tempora refermt, soU summo Pontifici

multis seculis subjecta fuit ; donec eam Pius IV PP.anno LB68 Urbinati archiepiscopatui subjerrrit, teste
l

Eugubinam ecclesiam Urbinati metropoli subjectam ac suffraganeamesse definivit ; ut ostendit Franciscus Orlcndius Orbis sacri et profani partr
II, lib.

nem

recitat.

t/helto

tom.

Ita/ue saerw, cot. 633

nam

novissirnm editionis: atque hinc factum ait, ut t Hinatis metropolis suffiraganea ab ediquibussuo

cap. xi, ubi laudatam ConstitutioPorro inter episcopos, qui Euqubicathedram ante pnedictam subjectionem
III,

trmporr

guam

ipse
t

<>/>stifi(

Verum ea Pii IV Butta PonHfex aliquanto suspenderat, non guo minus Eugubini episcopi in appetrr/isrrrfur.

tenuerunt, hodie memorandus venit S. Joannes, patria Laudensis, professione eremita

in
sterio S.

lationibtts ceterisgue

omnibus sohtm

Bomanum

Crucis Fontis Avcllance, ex q U0 episcopatum evectus est 2 Ughellus tom. I Jtalia? sacrcs, col.

monaad

fntjwjussancti

Antistitis

636 scriVitam a Joanne Cardinale

DIE SEPTIMA SEPTEMIJRIS.

A
Vitam, a

147

dinale conscriptam esse. Significat autem Joan-

foanne Carctt-

h seripttm, non habemus,

S.Anastasim, qui, prout ex anonymo Sancti biographo synchrono habemus, ut legatus Pontificius in Umbria Euguhino clero prwerat,
electus est.

nem Cardinalem presbyterum

signe elogium VincentiiArmanni, quemvetmtzt\*

AUCTOKK
C. S.
cujus antiquiVis ttfides

cum Joannes

restauratorem vocat, postque enumerata ejusdem opwa tam edita quam, inedita, de Armanni archimosic scribit: Ad qu (opera) cuatodienda
construitur

noster episcopus

Ludovicus Jacobillus in Bibliotheca Umbrice non Vitam modo, sed et Processum de miraculis ejusdem ab eo confectum asserit. Joanties Eugubinus, inquit, ab Urbano II Pont. Max. anno 1096 in S. R. E. purpuratos Patres adscriptus fuit tituloS. Anastasiae, et

vmm m
chivii

modo (viventc etiam Armanno) archipalatio Com. Euguhii aub uomine \v-

Armanni.

Ex hoc

phum noslrum depromptum

codicis,quem non
vero Arabicm,

itaque archwio apogror

est.

De

vetustate
;

vidi, judicare

nequeo

cyfrm

qum singulis

anno 1105aP. Pas-

twdicuntur, ejusdem
sunt;

quale

II

Perusiee et UmbriEe legatus, S.

Joannem

nam

codicis foliis adscripantiquitati obesse nonposcirca

licet

earum usus

medium
sit,

seculi

a Laude episcopum Eugubinum consecravit et postejus obituman.1109 edixit Processum super

vitaetmiraculisdictiS.Joannis, etscripsitsumma-

xni
dit

in

Europam primum

invectus

ut osten-

Papebrochius noster in Tractatu prmliminari tom.\\\Ma.ii pag. 55 et seqq., hcet, inquam,

rium
sisse cisci

Vitse ipsius sancti Episcopi. Add.it se ca hau-

sed dua* alias

uiiam a Sancti
sndali

mndn.

natam

ex Lectionario ant. Ms. in conv. S.FranGualden. inVitad. S. Joannis Lauden. et e Defendente Lauden. in Vita d. S. Joannis. Idem Jacobillus in Vitis Sanctorum Umbrice tom. II, ad diem 7 Septembris, gesta Sancti scribens, sic ait Italice : Dictus Joannes Cardinalis legatus, jussu ejusdem Pontificis Paschalis confecit Processum et scripsit Vitam ipsius. Simiiia /eguntur apud Philippum Ferrarium in utroque Catalogo , atiosque , quos supervacaneum foret enumerare. 3 Papebrochius noster tom. III Maii, in Actis S. Ubaldi ejusdem sedis episcopi, pag. 630 de Vita illa sir loquitur : Vitam vero compositam a Joanne Cardinali, eodem scilicet, qui episcopum faciendum curarat, ab Ughello laudatam, apud Jacobillum a nobis visam, optamus nancisci licet hubeamusaliquodejuscompendium,conscriptum ab anonymo monacho S. Crucis Fontis-Avellanse. Huic Papebrochii desiderio nondum satifactum est, si tamen potuit satisfieri. Nidla enim sub eo nomine in Museo nostro exstat Vita : sed duas alias habemus, et alteram quidem alterius quoddam compendium, quarum tamen neutramJoanni Cardinati possumus adscribere. Quce ex hispro, ;

earum usus tum primum inveclus sit, si tamen ece rudi sua figura ad illudtempus accedant et
nihilominus recentiori
diori adjectce sint,

manu

ac atramento riri-

ad confirmandam potius,quam infi.rmandam pnefati mutilicodiliquet eas

cis aitatem facere.

5 Multo minus obstat prwdictis Vitm auctor etenim quamvis ille anomymus sit, se tamen syn-

ostenditm-

chronum Sancto

hno in eodem monasterw Audi ipsum in Vita edenda num. 13 de rigida Sancti a cibis abstinentia loquentem: Cum, inquit, consuetudo hic [in monafuisse,

cohabitassemanifestat.

sterio S.

Crucis Fontis Avellowr) Fratribus

sit

in utriusque principio Quadragesimae in

pane

tantum etaquatriduum continuare, consueverat ille nullum nisi ultima tridui die humanum cibum contingere. Quod ego, non alio mihinarrante, didici, sed ipse cum eodem una in cellula exiguo separatus interstitio deprehendi verum cum hoc quoque, sicut multa virtutum suarum
:

consueverat, vellet abscondere, exploranti mihi

non
ait,

valuit occultare.

Rursum num. 14 Memini,

caumate
aperte indicat, se

eum

in ipso prope Caniculares dies

se

incarcerasse.

Et num. 27

sub ejusdem Sancti disciplina in prcedicto monasterio vixisse ; quippe agens de ipsius constantia
in instituti rigore retinendo,
sic

lixior est et antiquior,

eam Roma

nobis trans-

sc?ibit

Cum

misit P. Ignatius Pinius e Societate nostra, accep-

tam a R.

P.

domno Mauro

Sarti. In fine hujus

notitia
:

apographi sequens additur

Hic desinit

fragmentum codicis membranacei optima? notse, quod residuum est antiquissimi Passionarii, ut tum appellabant, magnae quondam molis, quod ad usum alicujus ecclesiae, et forte cathedralis
Eugubinae fuisse putatur. Sunt in hoc fragmento,

enim de eremiticse regulas austeritate die quadam sermocinaremur, eamque debilibus segrisque Fratribus condescendendo temperandam aliquatenus causaremur ;... ille etsi languidus.
etsi cunctis

pene nobis esset

debilior,

ejusque
;

assensus ad id credendus esset facilior

onerari non patiar.

cum

multisj inquit, peccatis graver, hoc utique super-

quod unico quaternione

octo

nimirum

foliis

majoribus constat, magna pars Vte seu Passionis S. Clementis Papae, Passio S. Saturnini, quibus succedit Passio SS. Mariani et Jacobi
,

superque liquet, biographum Joanne in monasterio Fontis Avellance habitasse, ejusdemque fuisse discipulum. Duo tamen sunt, qua? hitic sententia? utcumque
6
dictis satis
S.

Ex

F
et

hunc cum

probatur

superior Vita S. Joannis Laudensis. Folia ejus libri ad eum usque Iocum fuerant numero 292,

quemadmodum ex numeris singulo

intelligitur
:

folio adjectis

quse

quidem numerorum adjectio

Arabicis

recentiori
et

manu
notis

facta est et vividiori atramento,

,

quidem
in

quales erant

cum

Europa usurpari coeperunt, admodum informes et rudes. Codicis tamen scriptio

primum

multo est vetustior atque ad ipsius S. Joannis Laudensis getatem accedere videtur. Adservatnr hoc fragmentum in archivio Armanni, quod in publicam Eugubii bibliothecam illatum est non
multos ante annos ejusque inspiciendi atque exscribendi copia mihi facta est ab humanissimo
;

Primum est, quod num 21 diAdhuc namque supersunt, qui meminerunt, eum cum ad agrarias visendum cellas exiisset, absque monachico ad eremum colobio remeasse ex quo loquendi modo biographus utcumque videri posset cum Sancto non habitasse. Verum ea formido penitus evanescet, si consideremus, illum ita scribere potuisse, vel quod ipse a monasterio tum aberat, cutn Sanctus ita remearet, vel ut alios tum etiam superstites dictorum
possent opponi.
cat:
:

sttorum
tatis

testes

invocaret.

Alterum plus
et
.

difficul-

habet : sed illud num. 8

seqq aptius discu-

tiemus.

Guidone Ubaldo Angelino, ejus bibliothecse custode. Hucusque apographi nostri scriptor circa qurn pauca notanda sunt.
viro
1

7 Non ita diu post beatum Sancti obitum hanc Tompus Vitamconscriptamesse,exeaipsa eruimus. Pro- script/r logum suum ita auctor orditur: Diu jam est,

itr

Jacobiltus

in Bibliotheca

Umhria? post

in-

quod sanctae Eugubina; ecclesiae meam non cessatis pulsare, utde

filii

parvitatem

nostri vita

An-

tistitis

148

DK
iam
.

S.

JOANNE LAUDENSI EPISCOPO

Sanctorum Umbruc scriptores, dicunt , Processum de vita ptmiralaudatum Joannem intistitis instituisse. Jacobillumauculis sancti processum super vita diamus Anno 1109edixit cum autem simile Joawiis et miraculis dicti S. episcopum spectct, non incongrua rle examen ad oritur conjectura : Eugubino ejusdem episcopatu Eugubii episcopum nisiquis velit, tum nullum r/ui Stepha/uissc, guod est contra Ughelhm,
aliique
:

1)

AUCTORE
s.

c.

bito, jussibus.
lici

scilicet DomillO morientis, sancti scnJoannta, aliquid vobis aggrediar lingua, per putatis de eo silendum ,;;,,.. N(M narratis rairacula. quem divina vobis coruscare V.-stris, dominorumquemeorura, Eteircafinrm : cum quibus rnll.igervorum scilieet Dei nistOdomini Joannis Apost

HflHtia

in

tU-U

postremo

cum non dem inepiscopatusuccessoriis impern balbutiens incipio audeam resistere, ecce quasi Sancto circa Vitce calcem dc
obeuire.
ait:

legati, religiosissimi

per omnia

viri

ejus-

Denique
ille,

Jam

ut confidimus, potiori

sm

parte
crut-

kisce, inquam, non diu d SancH morte vidmtur scriptam fuisse : namprimo id innuere Dode nostri vita Antistitis jam m

triumphat in regno. mus, laudatam Vitam

illw voces

Ex

1106 in Sancti locum suffectum scribit. duorum, qui ab auetore 10 Denique spatium illud viginti assertus. vct viginti quatuor editionc in priore Ughelli posteriore Stephani episcopatui annorum, qui in

num anno

assignantur, sufficiens

cst,

ut inter S.

Joannem
Joan-

Laudensem ac Stephannm

sedisse potuerit

legatus mino morientis. Secundo Joannes ille est ab eo, quianno 1105 Apostolicus non alius cum Sanctus ad Eugubinam rlcro pru-fuerat, quidem cathedram evectus est, guam ne integro

prrrtcr jam dicta nes Cardinalis, de cujus gestis etiam prceter nomcn nihil rle nihil reperio, uti

anno

cum
eo

denique ex iisdem verbis colcultum nondum stabilitum fuisse, th/itur. Sancti de Vita scriberetur; tum quod nullam
tenuit. Tertio

Stephano reperit Ughctlus. Quodsi tamen quis pnrsutes nolit Joanni Cardinali inter Eugubinos locum concedere, non propterea biographi auctoritas apud me vacillabit : potuit enim Joannes ah

hiographus faciat, tum f/uod de ejmdem gloria utcumque dubie loquatur, dum att: Jam ille, ut confidimus, potiori suiparte
uicntiottcin

triumphat
fuisse,

in

regno,

Inchoatum tamen cultum

insinuare
ct

videtur,

dum eum Sanctum

Eugubinorum

vocat,

coruscare miracutis ex

narratione rcfert.
Pnidictis non
fbstnt Jntiiuiis
i

non confirfactum esse, ut inter istius sedis episcopos merito non recenseretur Potuit etiam tamrjuam lcgatus Apostoiicus, vacantis cathedrce, quce Apostolicce Sedi immediate suhjpcta erat, curam gerere, atque ita quamvis minus proprie Sancti in episcopatu successor dici. Atque hcec de biographi auctoritate sufficiant. Ceterum tota Vita sincere conscripta cst, serl alieEur/ubinis episcopus electus fuisse, at
Pontifice, indeque

matus a

Verum verba mox

recitata difficultatem con-

goriis

ex sacra Scriptura mutuatis fere ubique

iiiUiinilis

tra wtatem auctoritatemque Mographi pariunt non contemnendam. Ait hic, Joannem legatum A/mstoIirutn, rujus jussu Vitam scripsit, S.Joannis nostriin
(

exornata,
continet,

nimium turrjet : nihil tamen omnino quod quqquo modo aut fabulam sapiat,

aut a verisimitifutiiitc abhorreat, aut

jam

stabili-

cpiscopatum successorem fuisse: at

tam
possit.

scriptoris

auctoritatcm

duhiam reddere
illa,

ijiirltua

autpm. S.
tuit,

Sfpphnnum Sancto successisse,Ste"phano Ubaldum et huic denique alios staCardinaie.

11

An

vero hrrc

eadem sit cum

scripsisse
:

quam swpe
,

Non

videlur

prwfermisso Joanne

ShniUter

laudatus
assei-ere

Cardinalis

dicitur

certo
esse

Cardinatis

JacohiUus in Catalogo Scriptorum Umhrice de

non ausim

suspicio

tamen aliqua
ille

aliam Vitam
scripsisse.

podpw Jnmuip
lita iu

ar/ens, ipsius episcopatus

minime
ficri

potest

nam cum anonymus

asserat, se

eam

meminit. Sinc biographi auctoritas supra stabi-

dubium vocdri
is

posset

neque enim

ejusdem Cardinalis jussu elucubrasse, fieripotuit. ut ea ipsa per errorem Cardinali adscriberetur.

hoc capite falieretur, si eo loco, eoque tempore vixerit, et ex illius Joannis manpotuit, nt
in

Vitam illam elucubraverit, ut supra diximus. Al mihi Ughelliac Jacobiifi sitentium tanti non pst, ut Mographi auctoritatem, quam per totum Vitw decursum ipsemet sincero stylo sartam
dato
tcrtinu scrvaf, propterea

Vcrumtamen hwc suspicio omnino incerta est; enim ipse Cardinalis aliam Vitam conscribere, vel, quod mihi verisimilius apparet, anonymi fcetum , allegoricis phrasibus nimis
potuit

iuxurirmtem
eo
fit

simpliciori stylo coercere

,

idque
aliique

verisimilius

quod

Jacobillus

suspectam habeam

imo

scrihant,

Processum canonizationis ex mandato

potius rrrifiifrrim, Joiinnem hunc hxter Sanctum, <fc i/ko modo iu/hnus, et Stephanum Eugubii
scdissc, firct
iii

Paschalis II a
fuisse.

prcedicto Cardinale formatum Sed cum hoc ipsum omnino dubium sit,
esse,

faiafuti scriptorcs ignoraverint.

\cr
ilc

niirinii

cst,

hf eos ignorasse,

cum

Ughellus

Stephano, quem S. Joannem Laudensem inter cts. t hnlifiim statuit, prceter nomen nihilnoverit, licct ipsi t/uiituor rt

non potest non mihi pariter an ulla umquam exstiterit Vita, per faudatum Cardinafem [concinnata : atque in ea
rluhium
opinione eo marjis confirmor, quod illa non videatur reperiri in archivio Euguhino Armanni,

ut 4 videbimus,

assignet.
is/ius

Unde

liquet,

aunos cpiscopatus laudatum UgheUum nulla

ciginti

temporis

monumenta

habuisse,

adeoque

pus
episGopatus

nif mintnt cssc. si illius ditii/cntinni aiitjuis episcoeffugerit.

quitamen patriresuw monumenta perquam sollicite collegisse scitur. Etenim si in eo reperta fuisset, R. P. Maurus Sarti iliam pro? quavis
alia nobis procurasset,
rit
est,

Porrosiomnia quwdeJoanne Cardinalere/cr/n,/itr,

EiKjubiims

deprehendemus,
cot/at
et

perpendere velimus, nihil in his quoda Mographiauctoritate nos discedere. Certe Joannis patria, dignitas
recte

cum eam unice expetiePapebrochius, ut supra ostensum est. Utut

ut

munus, quo fungebatur, non parum favent, adillum episcopatum evectus credatur:

mihi hmc Vita prcs qualibet alia placet, cum auctor Sancti sodalis fuerit ct disciputus, atr/ue adeo mclius quam Cardinalis de rebus sal tem in Vita anachorctica a Sancto gestis
illius

debuit

erat

fuisse imtructus.

cnitn Euguhinus. Vuriiinatis S. Aiiastusiatemporis Apostolicus Perusiceet

tcstr Jacohiilo in

Adde

quod

scriptores

ettum

Cardinalis lucubrationem

laudant,

qui , aut pauca

taudutn /Hhliotheca

aut nihii referant, quce in

sculo

anonymi

nastri Opus-

difficuUer

potest, eum ab Eugino clero suum electum fuisse. Secundo idem JacobiUus tam ioco citato, quam in VitaSancti

non repcriantur,

credi

ut apparebit

ex Annota-

iu antistitem

tisad Vitam, ad tale reperenmus.

12 Altera

qum

transiaturi sumus, si quid

vita pariter

Ms. auctorem

habet itidem

DIB SEPTIMA SEPTEMI5UIS.

yitu alia

149

ettamedenda.

anonymum, S. Crucis Fontis Avellanm monaehum, ut in apographi fronte notatur; estque ea ipsa, quam supra mtm. 3 Papebrochius appellavit compendium Vitm per Joannem Garitidem

leetorum nilinterest, ea pracidenda cemui, reUguague compendio tradenda, nisi ubi operw pretium oidebitw scriptork verba Latine reddere.

AUCTOBB
C, S.

Dum

dinalem conscriptm, guamguam haud sciam. an recte. Quo tempore hic scripserit, ex ejusdem verbis colligere non licet : nusquam tamen se Sancto

autem Jacobillus supra

oit,

rompeadinm

VttaisimulcumTranslatiemccrporisa&Armwino editum fuuse intelligendus est de variis SancH

t

contemporaneum
ab
illius

fuisse insinuat;
satis

imo vero eum

fuisse,

temporibus

remotum

liquet

tum ex scribendi modo, tum, vel maxime ex eo quod S. Joannem B. Petro Damiano in S. Crucis
eremi regimen immediate successisse dicat, quod verum non esl, ut a num. 28 ostendcmus. Ceterum eadem fere, guo? aher anonymus, quem prte oculis habere potu.it, prmter pauca enarrat. Hanc Vitam secundo loco edam, fum ne quid studiosus
lector desideret,

virtuUbus gestisque, quce translatinnis tempwe in variis arcubus,ut aiunt, triumphalibm vymboliee expressa, Armannus exposuit. Denique
tioni

Transla-

idem scriptor subnectit qucedam benefii ia eo tempore impetrata, gua> rgo totidem ^ntctiis. guantum Latinm phrases patientur, <> itnlho subjiciam. Ceterum cacus jam eratArmarmus, quando hoc Opusculum concinnavit,prout tamin
prwfatione,

guam

in epilogo testatur.

stylo

tum quia simpliciori quam prior concinnata est, nec contemnenda videtur. Interim observasse juverit neque hanc Joanni
, ,

Yitat.icuscB,

Cardinali satis verisimiliter adscribi posse cum ab ejusdem auctore Joannes Cardinalis appelletur vir per omniareverendus et timens Deum, quod parum modeste ab illo ipso dictum fuisset. 13 Hucusgue de Mss. egimus : restat ut pauca de excusis dicamus. Primus, quem Sancti Vitam
typis oulgasse reperi, fuit Silvanus Razzius ab-

II.

Sancti patria et natales:

monaslica vita suscepta sub B. Petro Damiano in eremo

Fontis AvellanaB.

bas Camaldulensis, in Vitis

Sanctorum ac Beato-

rum

aliquorum ex eremo S. Crucis Fontis Avellanm, Italice excusis Florentiai anno 1600. Usus is est Actis recentioribus,quaisecundo loco edenda diximus, eague, ut ipse prmmonet,
et

sui Ordinis et

Utraque
res

Vita Ms. etpost

eam

neoterici scripto-

iVatus in veteri

nonnihil contraxit

in Italicum oertit idioma.

Eodem sermone
lus tom. II

illam edidit Ludovicus Jacohil-

de Sanctis Umbrim ad diem 1 Sepmargine infer cetera laudans Lectionarium antiquum Ms. in conventu S. Francisci Gualdensi fol. 75; Vitam antiquam Ms. Eugubii; Joannem Cardinalem ad PP. Paschalem de AcLectionarium et Chronicon tis hujus S. Joannis in dicto Conventu Gualdensi, etc. Sed et huic retemhris, in
;

omnes sanctum Antistitem nostrum a /rtria sua Latidensem vocant. Futt autem Laus Pompeia pervetus ac nobilis Insubrim cwitas ad

Lmidc Pmpeia

Lamhrum amnem
parte II
cap.
,

Ticinum versusa Boiisprimum

laudans
:

condita, ait Orlendius

tom.

I,

xvn dkentem Laudem Pompeiam condidere. Pompeimverocognomentum urhi adjectum Panvinus apud laudntum Orlendium
putat, qitod Cneus Strabo PomMagniPompeiiparens, Romanam coloniam

sacri et profani Plinium lib. III, Boii trans Alpes profecti

Orhis

centiora Acta prcecipue pratluxisse, guivis facile

perspiciet, gui

utraqueconferre voluerit. Denigue

in Bibliotheca

peius,

faudatus Jacobillus
edifa

Umbrice inter

eo deduxerit. Perantiguo floruit episcopatu, cui

bit Ughellus,

Opera Vincentii Armanni recenset Transla-

tionem corporis S. Joannis Laudensis cum compendio Vitm ejusdem : stepe etiam ab ipso Vita Sanctiper Armannum conscripta laudatur, quam

S. Julianum sub initium seculi iv prmfuisse scriadditqite eam tertium istius sedis

fuisse, licet
est hoec

civitas

aliorum nomina exciderint. Excisa a Mediolanensibus anno 1119:

mihi videre non

et

licuit.

corporis

14
tius

De Armanno hoc

insigne elogium texit

:

vetere miliaribus

Translatio per

Armannum
edita

idem Jacobillus
toria,

in laudata bibliotheca,
J.

Vincen-

novam urbem tribus a ad fluvium Adduam excitavit Fredericus Ijarharosso, quf antiquum vocahuhtm
deinde ex ejusdem ruinis

Armannus, Eugubinus
Poetica,

Rhetorica,

U. D. ac in hisPhilosophica et in

mufuata, ab incolis Lodi appellatur. Porro vetus Lauda seu Laus Pompeia nunc freguens dumtaxat pagus
est.

aliis scientiis

eruditissimus,

plurimarum lingualit-

quiad novm

urbis distinctionem

rum

callet notitiam. Vetustatis restaurator,

omnibus sui temporis adhuc (post medium seculi xvuj et quidquid in oculorum lumine ei deest, in ingenio et intellectu abundat. Est alter novus Tiqui tantum cognovit res cceresias Tebanus lestes, quantum natura in hac prava privatione Jucis abstulit ab eo terrenas. Princeps evigilat
terarum
praeses, litteratis

lingua vernacula Lodi vecchio, sive vetus Lauda nuncupatur. In hac, non in illa, nalus est Sanctus noster, gui sua? patrim ruinam 15 circiter annis heata morte prievertit , ut cx dicendis patehit.

charus... vivit

16

Annum lQ2Gvelproximesecutum
qua>

ipsinata- annol026veJ
sequenti.

lem

fuissc,

discimus ex veteri iuscripdonc sepnl-

crali,

eum anno

eetatis suce 80, Christi vero

Academne

suze patria1

cujus est decor et lux.

Plura scripsit, multa edidit etc. Deinde ingervtem Opusculorum partim cditorum, partim ineditorum catervam recenset.
,

1106 ohiissc signat. Idem annus pro cmortuali Vita secunda, sed nec i/t hac, nec in prima Vita cjusdcm wfas trad/tur ; utrobique tanotatur in

ls

ipse est

Arman,

men ad senium

dicitur pertigisse.

De parentibus

e cujus archivio apographum nostrum nus primoloco cdendum, depromptum diximus. Porro Translationem itlam, gnam ipse anno 1648, quo

siletantiquior biographus, sedalter eos nobiles fainquit, Joannes, sacerdos electus cit. Beatus,

compendium contractam huic Commentario inseram. Etenim

contigit, Italice edidit Perusii,
in

tate Laudensi in

Deialtissimi, Eugubinae civitatis episcopus, civiLombardiaex nobilibus parentibus et vere Catholicis natus
fuit.

Idem asserunt

cum auctor hinc inde aut justo prolixior sit, aut aut ca adjuncta studiosius exponat, gum scire

neotericiscriptores, guos supra recensuimus, nixi, opinor, hujus biographi testimonio; nisi forte

Joannes

DK
inwARB

S.

JOANNE LAUDENSJ EPISCOPO

Joanarmos natum eremiticam hujus pmpferea inivilam umpirrum fuisse, ct ad unuunt Ckristi 1055 retufrrimus : ex tium quinquagintaautem, qui ejusdem vita supersunt,
si dixrrimus, S. tur u rrro uficrrnlnnius,

revera altguam aliam Sancti Joannes CardmaUs

nem

triginta

circiter

0A0M

Joannis natefes nonnego:

quamvu
nthtl

^antiquioranonymus hacde

re sileat

joris

imo Uberalts tamen enarrat, quod refragetur: saltem non infimm fortum Sancii educatio eum vtrtuMssernsinuat: demdescriptor itteejusdem "" ''""" ""'tibus descriheudis unirc infentUS, momenHpreetermisit, ut per decursumoo-

niinis iiorrm rirrifrr

li.

PetTO

Dumiumi udluv-

femporibus erfm ereinum ptduil ac ultimum in episcopatu , ut infra transegisse,

rcns, sucrisiris
ridrfiimus.

Ncquc mirum
Sanctus cum
:

ridrri

dehet,

annos, quibus

H. Pctro
illis

quod Damiano

servabimus.
postlitteiwum
stvdia

etpiam

S. 17 Uterque biographus, postquam pia adolescenah humaniorum litterarum studio,

.

Joannem

ertrueremum vcrsari potuit, ah

srparandos pittent
servata, ncqotiis

quadracjinfn

itam ohjecto
variis

locoagitbioaliisque
ita

adolescentiam

f /}

atls!l nl
,

j seculo cirvitfii rtilione,

i

eteXWXta

graphus de rigida Viri abstinentia incremooh-

"*"***

erga miseros haritate commendavit, vitam amineremo Fontis AveUanmmonasUcam Petro Damiano, tum tsUus plr.rmu fuissr sub B. De modemfore, quem Priorem appellabant.

subdit,

eum

quam
cum

in
li.

legationibus

Petro peractis non

potuit

servare.

19 Prceerat
?ius, tcste

tum

isti

eremo B. Petrus Damia;

sub H.

Vctr<>

passuum h hac eremo, qum quatuordecim milUa qumque etiam monasteEugubina civitate distat,
rium

hci

utroque biograpko

sed

korum

recen-

Damiano;

tior
iu

corrigcndus

jam scrtS. Cntcis dictafuit, satis prolixe

prtvdictam

est, dum geminum ejusdem hcati eremum seccssum confundens, sir

Vita ejusdem li. Petri p$it Benschenius noster in ubietiamde tom. III Februarih pag. 106 et seqq., prmdicto Beato prascripta instituto ct Regula a quapropter ne acta agam> et explicata meminit :

scribit:

Petrus

cum

esset S. R. E. Cardinalis et

legatus fuisset transmissus a dornino

circuiret per

Papa

et

comitatum

et episcopatum

Eugubi-

num...;

cum

He perfectione Fratrum

pauperum

studiosum lectorem eo remitto. is/ius religiosm vitte exordia referenda suni, nonnihil difflcultatis
verbis collnfis

Tempus, ad qttod

Fontis Avellanae admiranda dicta et opera percepisset, eorum collorjuio et angelica conversatione attractus, Cardinalatus gloriam deseruit,
et

habetex antiquioris biograpM runt retrri cpifnpfiio, de quo supra

cum

licentia

domini Papa?

in

heremo Fontis

meminimtis. Quippe laudatus biographus apud

iios niiut.

Avellanas se reclusit... Vir autem Dei Joannes,

6 ait

Postquam ephebi tempora trans-

egissel

mox contendit ad eremum, sacrum-

quemonasticseprofessionisarripuitindumentum. Numero autem 18 scribit, eumdem per totos circiter

tassc, in episcopatu vero

fama comperta, ejus exemplo animatus confugit ad ipsum efc. Hucusque anonymuSj cujus crrorcm ut corrigam, pauca ohservanda sunt cx faudatis B. Pctri Actis. B. Petrus
tanti viri

quadraginta annos in eadem eremo kabiintegrum consecrationis

transegisse, tradit

Damianus
ccmspiaais,
deliberaret,
incidit
;

nulla usque futn cccicsiastica diqnitatc

cum de monastica
in

annum non
gestmo
fjuut
:

in epitapkio obiisse dicitut

num. 33. Atvero anno cetaiis sum octovitce

vita amptectenda duos Fontis Avellancs ercmitas

quorum
ohfato

cotloquio,

religiosaque in res-

cuinumero

si

quadraginta

eremiti-

puendo

aruuuos,
debuit,

uuittiujur episcopatt/s dcfraxeris, rcsfa-

novem circiter, quos numcrare cum ad Fontem Avellanmaccederet,adeoquc non modo epkebi tempora tum transegerat, sedad ririfcm jum dtiditm pertiqerut cptatem.
tfioiitta
iVi

dono modestia vehemcnter accensus, eremiticam vitam in eodcm monasterio paulo post capessivit. Atque hic fuit primus

ad eam eremum secessus, quam ante an1044 Prior creatus sanctissime rexit et locuptetavit, usque ad annum 1058, quo a Stepfttimi
B. Petri

num

ermo RmIvellaw

1K Ut
dist

fts

hanc utriusque instrumenti apparentem repanliam concifiem, cxistimo, hioqraphum

itfa

X. PP., quem afii ix. appeltant, compuisus est Ostiensem episcopatum et sacram purpuram
suscipere, addita etiam

priori toeo

que

minus proprie locutum fuisse, phrasiipostquam ephebi tempora transegisset)

designare
voluisse.

hini admiuistrandi.

cura episcopatus EuguDeinde post rcs varias pro

virifcm mtatem

Ruic opi-

Ecclesia Dei strenue feiiciterque gestas,

ah Ale-

nioni meai favet ipse biograpkus,

dum eodem
nihii dc

xandro

II,

qui anno 1061 electus

esf

Pontifex,

numero
C

nittii

de tcnera Sancti
ait
:

cetate,

impetravit, ut

adolcscentifi
ercutr/icte)

Asperitatem (vitce hominom maeilcntum tamque exaurttustttus,

cujus tamen sacra

ticuit,

ad suam eremum regredi Uceret, solitudine non ita frui ei

adesse et variis

quin

et atiquoties Pontifici

guem

posse tolerare,

plerique

eremitarum

coe-

fungi teqationibus dcbuerit; quce omnia lector

protixius tractata reperiet in
datis

pore diffidere;

cum multos eatenus

et vegetos

Commentario

lau-

et corpulentos incassum id meminissent expertos.

Sane

si

loannes tum

cessisset,

adolescentem

primum ex epkebis exeum potius quamhomi-

Liquet autem, utrumque hunc secessum a recmtiore hiographo perperam

Actis

praivio.

confusum fuisse.
20 Inter epistotas preedicti
episcopi
Ostiensis,

nem

appellaturus fuisset,

dum ejusdem

vires

bcati

crciniticis insti/tt/is c.r

siudttit

mtm.

:,

ntioram juditio illiptircs ostendere. Deinde qum idem biograpkus /rtit/it de austera vita apud quamdam

Cardinalis qui

salutaria

quas Constaniinus Caietanus

ad. eitm

ecclesiam I.tmdc Pompciu ducta, deque ministerio paupereuiis tegris exkibito, maturiorem a?ta-

anno 1606 Romm edidit, exstat lib. VI epistola xi ad S. Joannem nostrum, tum nuper eremitis adscriptum, qua beatus magister Discipulum

tem sapiunt, prmsertim

Vita
legitur,

suum ad agendam de admissis noxis

.

pa-uitctt-

si

ipse,

ut in

secunda
ino-

facultatibus suis

eorumdem

piatn sublevaverit.

Denique si verba biographi rigorose expUcemus, dicendus erit Sanctus anitunt 55 ri/te non muttum e.rressissr dt, m >td /losmigravii, quod ejusdem scriptoris cerbis convenit, quieum ante susceptttm episcopatum

tiam excitat simul et salutaria contra ingruentes tcnta/ioncs monita prcescribit Luhet aliqua huc transferre : Dilectissimo fratri Joanni jam non Laudensi, ideoque laudabili viro, Petrus peccator monachus paternse dilectionis affectum. Contempsisti nuper, fili, Pharaonem et superbi regis ac opprimentis JSgypti simul aboininatus es servitutem necesse est ergo nunc, ut gradiens per desertum, multa tentationum genera sub:

mm

eetate
\

gravem

el

in

senium declinante, et

effoeto
igi-

mbus

corpusculo fuisse testatur.

Non longe

ens,

DIE SEPTIMA SEPTEMBHIS.

L5J

eas, sitis ac iamis inopiam perferas, et sic per rumnosa pericula, diversseque calamitatia an-

gustias ad terram repromissionis attingas. Oportet ergo te ad montem Sinai cum Hebraico poillic divinse Legis mandata percipere, ut his tamquam telis ac lorica munitus et insurgentium hostium jacularespuas, etin-

pulo festinare, et

beatm magister Discipulum ntum, tum nuper eremi incolam, frutituebat prmceptis ei monUis stimu2abat; quibus quam mtegre samteque obsecundaverit, ea ejusdem mortalis mtm decureu
a2terna>(fii<:

\ucn
C
S.

gloria lucuknter apparet.

gruentibus quibuslibet adversitatum casibus non succumbas. Deinde subdit Legem guinguagesimo ab egressu ex Mgyptodie Israelitis dalam fuisse,
t

quinquagesimum autem
esse

numerum

pamitentiai

dedicatum; tum sic prosequitur; Ut ergo dignus sis divinse legis edicta suscipere, te per
poenitentiam eorrige, praeteriti
reatus nequi-

III.

Sacerdotium susceptum

tiam confitere

et sic intra poenitentiae

nume-

familiaritas

cum
hujus

B.

Petro

rum
utnitn

currens, ex confessione peccati pervenies

Damiano
et

ad montein Dei.
21 Post hcec peccatis enormioribus prmcipue-

Vita per
:

ipsum conscripta
tici.

eruriitio

que cavendis, qua> decem Mgyptiorum plagis

al-

legorice significata ait, <l<-<nn prwcepta Dccatogi retut totidem antidota opponit, ac tandem in hunc

cognomentum Gramma-

modam

concludit; H^ec sunt,

fili

vinse legis edicta, ab his

omnia

charissime, diScripturae sacrae

prodeunt instrumenta, hisomnibus sanctae Reli-

gionisinnititur disciplina. Haec certe fluentium vulnerum vincula, hsee salubris est animarum

Quanti feccrit hunc sanctum

Discipulum suum

languentium medicina: his omnes plagas, quas in ^Egypto pertulimus, immocunctosinteriorum

segritudinum morbos, quos in planitie saecularis vitae concepimus, apud montem Sinai, hoc est,
in sublimitate sacri propositi

B. Petrus Damianus, coWgcre licet ex utroFit sawdos et que biographa, qui eorum sanctissimam famiiia- fad* tfuui ritatem mire pra>dicat. Cognito ergo, inquit anti- B petn ""-

quior

biographus,

ille

vir tantus

(B.

Petrus

miani

curare debemus.

Damianus) tanto eum candore

fulgere, nefas duxit, per sacros
;

divinis oculis re-

In his itaque semper esto, haecsedulus meditare, et, ut ita loquar, haee pigmenta vei species in
ptisanario mentis tuae jugiter tere.

Ex hac

igi-

tur aromatum cella nonexeas; sed hic omnes animae tuae latebras curiosus inspice, cuncta viscerum tuorum arcana scrutare medicamenta vulneribus, prout cuique apta perspexeris, ad;

eum gradus non sursum attolere nec putavit, eum diu foris indecorem dimitti debere, quem typicis Aaron vestibus coopertum cognovit incedere. Quantocius
igitur studuit

eum ad sacerdotium

provehere,

hibe, et incolumitatem
fueris,

postquam semel adeptus

secumque huc illucque, qua ipse velut mundi lampas discurrere solebat, minare. In qua scilicet societate non facile est dicere, quam multum
alter ex altero credendus sit profecisse
:

pervigili satage solertia custodire.

Nam

merito-

pejor est recidiva,

perhibent,

quam

febris, et sicut

medici

diaeta non est minus observanda, cura: videlicet ut alimenta, quae sunt conet quidquid noxium, quidquid traria, caveas

quam

acceptis antidotis probatur adversum,

tamquam

viruslethale contemnas.
perscribit.

que has duas animas, duas illas dixerim vaccas, quae cum divinae Legis arcam de terra Philisthiim ferunt, recto Bethzames id est, ad domum solis, itinere tendunt remugiant licet vituli, id est, quamvis reclament consanguinitate propinqui, sesciunt* tamenaBethzamesviadeflectere,
,

/,

nesciunl

Psalte22 Hoc est rium, quod crebra plectri jubentur impulsione percutere, hoc est, sanctis operibus quasi tot cordas, quot sunt mandata, crispare. His itaque
illud

plane dechacordum

quibus aeterni Solis speciocitas micat in mente. Etsi namque eatenus in omnipotentis Dei amore

jam uterquet'erveret,excontubernio tamen

tandi sunt flammescere.

illo,

quasi duo Seraphim, alterex alterius ardore pu-

benecompositis,

districtionis vitse

cum Moyse montanaconscende, fastigium arripe, ut cum eosi: :

K
comts.

Udtk MECUM

ikmt. v.

mul merearis audire Va.de et dic eis ReverTIMINI IN TENTORIA VESTRA Tu VERO STA HIC* ET LOQUAR TIBI OMNIA MANDATA ET CEREMONIAS atque judicia *. Tu quoque dans mundo repudium, cum Domino jugiter permane, et in ejus conspectu promptus assiste. Neque enim dicit Sedehic, velrecumbe mecum; sed: Sta hic mel

24 Varia* legationes, quibus B. Petrus Damianus tam ante fjuam post suum ad eremum reditum , ab Alexandro II impetratum , functus est
,

videripossunt in scnpe laudatis Actis cjusdem heali;

at quibus Sanctus noster adfuerit, dctemiinare

non

licet,

prmsertim

cum de tempore, quo

eremita

cum; ut

intelligas,

ipsum

spiritale

otium

in la-

boris exercitio constitutum. Sta igitur in monte cum Douiino, ut infoederabile bellum cum spiritibus nequitiie jugiter conseras ut iilices passionum carnalium petulantias non enerviter fran;

gas. Sic itaque adversus ingruentium vitiorum barbariem dimica, ut rebelles cum Josue victor

habeamus. Si tamen constaret, B. Petri Vitam ab eo conscriptam fuisse, videtur postremai ad Bavennates tegationi adfuisse ; cum scriptor ille asserat, sese eidem Beato in reditu Faventia? morienti adstitisse; guare id modo examinandum est. Henschcnius noster in Actis B. Petri Damiani Vitam, quam ibidem edidit, S. Joanni Laudensi adscribendam censuit: at Guido Grandus monachus Camatdulcnsis in Disfactus
est, nikil certi

obtineas reges, ipseque te jubeat victricibus plantis eorum calcare cervices, quatenus hostium manubiis upulentus et victoriarum titulis insignitus, terram repromissionis triumphator attingas,

sertationibus

anno 1707
et tribus
dit,

Dissertatiotie

Camaldulensibus, excusis Lucie IV in Appcndice num. 11

sequentibus contra Laderchium conten-

immo cum

veris Israelitis

terram viven-

tium heereditariosemper munerepossideas. Hiscc

istius Vitm fuisse Joannem quempatria Bavennatem. Pro utraque sententia non leves rationes occurrunt, quas proindc hic

scriptorem

dam

expendemus,

152

DE
quidm

S.

JOANNE LAUDBNSI EPISCOPO

obediento munus injungo, tquediscipulushumiliterobsecro,quatenu8et a

imotamquam servus

AUCTORE
c. s.
Vita B. Petti
ftiimiditi

expendemus, etprimo tentia ordiamur.

25 CaudaicB
Vitce

ab Benschenii sen-

vte Domtao Joannes. Huncauribuseremi Fontis Avellanie

prmfigitur sequens eptgraLiprando Priori et ceteris senion</<">

hancepistolamadfldem,quaapudnoscorrecta
e^rrd.oatis. ntceteraquoquenostraadictanoperlegentes, n quid repenis Opuscula sollicite amputare, vel ehabsurdum, vel funditus riatur
matiori
stylo

tm S

Joannem Laudensemme, suadent,

de sua cum rrrba Cum omvtrtinliar ia Vrotogo ait in hmc illustnum vinibuspateat, neminem gestorum eulp maculaignavo rorum conscium, absque
scnptor

UU

B. Petro familiari con:

digerere
si

timendumest, ne,
scriptoris articulus

festiuetis. Non enim manus corngentis accedat,

decorem genuin* venustatis

silentio

tegere; quanto

magis constabit, non

utdum styli sed hocpotiusadnitendum, parcitur, sobrn lntellecurrentis urbanitati non

amittat
:

parvo me obnoxium
lTi
iii

fore delicto, qui tanto patn,

maluero. Eorum tio pneterire, quam divulgare partem me ex ipsius igitur, qua- relaturus sum, partem ex quodam disciore suscepisse memini,

comes

individuus extremis pene temporibus, ejus mirabilia gestasileninhserim;si

verbum;

conservetur. Cum igictus regula inviolabiliter duorum vel triura testiura stet orane tur in ore vobis tribus, quos spirituali pollere

studiura prudentia non ignoro, hoc meditationis si quid adhuc in illis repenmea vice delego, ut
veritatis exorbitet, tur Opusculis, quod a tramite per vosad norraam rectitudinisredeat, et ad ple-

me pulorum meorum, qui ejus contubernio ante relatu cufamiliarius Lnhassere quaedam autem
:

jusdam ipsius propinqui, viri gravis et honesti, qua? videlicet illius mnversioiiem priecesseraut,
audivi: cetera quidem propria prsesentia ipsemet annotavi. In Vita vero cap. vi num. 30.

nara editionem ac legendi auctoritatera liber perexaminationisvestraadiligentiamconvalescat. Hcec B. Petrus Damianus, quce utS. Joannisew
ille

ditionem commendant,

ita
r

ostendunt,
t

eumdem

Beatizelum in administrando Ostiensiepiscopatu commendans, ait: Sapenumero quoque illum novimus acribus febribus nocte confeetum, mox
orto sole ingressum eeclesiam,

minime ineptum fuisse, ut 1 ilam de qua atjimus, eleganti pro suo seculo stylo exarasse credatur,
prcesertim

cum

et

nomen

et

familiaris B. Petri

usus apprime conveniant.

Missarum

inclio-

asse solennia, et usque sextam fere Jioram edita

vocein auretotius plebis protrahendo sermonem, non parvum nobis ex se prsebuisse miraculum

28 Verumtamen contemnenda non sunt argu- Respondetm ad argumenta, menta, quce in contrariam partem producit lauCamaldulensis Guido Grandus, quceque datus
propterea in compendium contracta lectoripro-

cum

et robustiorem viribus et clariorem eloquio

cerneremus, quem jam pene defecturum suspi-

pono. /mprimis Vi/am illam S. Joanni Laudensi abjudicat, quodhic B. Prlro Damiano immediate

veriaimilins a

Sancto conscripta: kujus

erwHHo

cabamur. 26 Jtursum cap. xi num. 49 sic scribit: Exitus sni Imram appropinquare cognoscens, ex templo uobia lectulo circumstantibus nocturnum seu matutinale offlcium totum peragere jussit...Tota
igitur peracta synaxi,

a biographo, quemnossecundo excudemus, acproinde esse non possit Joanloco nes ille, qui in Prologo testatur, se monachum essesub Liprandi Prioris obedientia constitutum, ejusque et aliorum seniorum Fontis Avellasuccessisse dicatur

sanctum post modicum Domino spiritum eorporeis reddidit nexibus abFaventim scilicet, ubi cum Ravenna solut.um
:

noi jussu

ad eam Vitam
diffiteor
,

scribendam fuisse
in utroque allegato at nihil inde

compulsum. Non

scriptore ita haberi, ut ait

certi potest concludi.

Grandus :

Romam
si/.

rediret, in
iit

morbum

inciderat, utprmrni-

Ilnr sd/ir

S.

Joannem Laudensem apprime

II.

vonrr/iiuiit
niis

; t/i/i

individuus

Prtro socius extre-

biographus synchronus immediatam istam successionem dubiam facit, dum Vitam Sancti privatam, quam post

Nam primo

prne

i/lins r/ftv tr/n/ioriinis

est,

ostensum
nioribus

adhas/f, ut supra Deinde Sanctusnostereainstructus

rrat srrit/r/nfi srientia, u/ a Fo/tds

AveUa/UE

se-

ad

id opus electus merito credi possit.

Elenim

scepe laudati

biographieum

nioribus ab adolescentia probe

jaai eremicolam libros

litteris humaimbutum fuisse, et exarasse, testantur. Aut

Damiani felicem obitum duxit , toto num. 20 primumait Sequentisiquidera tempore communi Fratrum unaniraitate in Priorem eligitur etc. Cum vero biographus a Grando allegatus non omnino accuratus sit, ut num. 19 ostendimus, non possum
B. Petri

num. 19

exhibet, ac deinde

sua (aitscriptor syncromwj librosmanu scribebat, aut ab aliis scripto exanmssim corrigebat, aut perdiversa mittendasepistolasdistans exarabat:
cujus exhortatoria verba in quoscumque scintillabant, illorum ad Deum mentes mox sursum

hoc ipsius assertumpro certo habere. 29 Sane idem auctor non satis instructus fuit F derebus, quas scribebat dum de B. Petri obitu quibus Guido hcec ait : Cum vero omnipotens Deus venerabi- Grandw
,

flammabant. Prmterea
niiaai,
rifitim/is

inter

Opera B. Petri DaI

HomanOi

to/n.

lib.

VI, CXStat
abbates,
licet t

rpistofa \ ait Grbizone/n vt

Theobatdum

ar S.

Joannem nostrwn,
illius

lem Petrum remunerare de suislaboribus decrevisset cum absens esset ab eremo, et cum Fratribus raoraretur ad tempus in monasterio Faventino, vitam ejus Deus bono fine conclusit. Non satis, inquam, instructus fuit: non enim ibi;

v.r
li.

quacolligere
in

quanti
Ciini

eruditionem

Petrus affirmaverit.

riii,,,

hic advertissett

quod

quodam Opu-

sru/o fliem, quo S. Joa/mvs Baptista conceptUS rsf, inalr assiijnassrt, laudatOS viros prr pnviti-

dem cum Fratribus ad tempus morabatur ; sed legatione apud Bavennates feliciter perfunctus, Homamque proficiscens, cum prima mansione
Faventiam
tenuisset apud venerabile raonasterium quoddam B. Mariae Dei Genitricis, quod foris portam nuncupatur, decenter sus,

ctam epistolam de erroresuo commonuit, unaque

postularit, utquidquidin suisOpusculis corrigeni/iim censerent, idseduloemendarent
nb eodem
liin/u

S7

Epistola hmc inscripta

est in

hunc

modum

amipro-

Imta.

Sanctis abbatibus Gebizoni etTheobaTdo, Joanni quoque Laudensi, immo laudabili in Christo fratri,

mox febre correptus decubuit; teste ejusdem biographo, qui sc morienti adstitisse testatur. Secundo dubitari nonpolest, quin vivente vtiam B. Petro Damiano alius Fonti Aveltance
ceptus;

Petrus peccator servitutem. Deinde correcto

Prior prmfuerit, qui

alias ipsi subjectas

errorcstto, sic ipse prosequitur ;

Nunc

itaque, di-

tmm

ut

lectissimi, sanctte prudentise vestras studiis

tam hanceremum, quam licet omnes B. Pepatrem suum supremumque moderatoregeret,

et revererentur.

hoc

rem agnoscerent

Ratio, cur ita opinor,

DIB SEPTIMA SEPTEMBRIS.

A
opinor, est
ticnsi

ir,-i

quod B. Petrus episcopaiu suo Os-

adminisfrando, atiisque pro Hottmnu Sede

laboribus perpctuo distentus, ab ererrio sua abesse coactus fuerit, adeoque alium substituere,

qui

m,u, post B. Petrum, alter anno assignato ; qtfnnadnxxlnrn awtor i/tS e duos PetrOB VriorU facit, atterum cofjnt,m,ent<> Dnininnurn, Arimifuisse,

auctork
C. S.

/"'"-,//,,-,
<l>

sui loco prceesset. Jtediit

trus

\,,

quidem postmodum Pe-

s^, ,/,,,,

impetrata ab Alexandro II venia: at episcopatus onere verisimiliter Uberatus non fuit, nec ab Apostolicis legationibus ei licuit vacare, ut apud laudatum Henschenium
videre
r.nutmdit,
est.

ad eremum,

postB. Petram Prioratu potuit fungi: ipse enimB.Petrus OpusculoXXXlX tHspJaUonide

,

/^ /7// ///w/

ff

vmis

apparitionibusetm(raculis,cap.

i,

30 Prceterea mihi verisimilius apparet eum a suo reditu ordinariam eremi curam altericom-

missam reliquisse. Quippe illius biographus cap. viii num. 40 de eo secessu agens, sic scribit: Porro dum ab exterioribus istis licet sanctis et Deo gratis, ad dulcia eremi secreta, tam
pro
refectione mentis,

Lugdunensis, Liutpranuum guemdam eremitam laudathis verbis ; U piane, qui mihi hoc retulit venerabdis pater Liutprandus, aliud etiam mihi consequenter innotuit, Quid igitur obstat minm crcdumm, hum ccnerahilem patrrm quol iutprandumvelB. Petro successisse, velin Prioratu quem absente Beato administraverat, aliqao tenlpore perseverasse dontc alius
,

editionis

substitueretur *

quam pro ablutione cujuslibet contracti pulveris, redire decrevisset, nimia se

cellulae mactabat ergastulo. Postquam vero austeram ipsius vivendi normam descripsit, ita prosequitur num, 41 Porro cum aliquando
:

media

opinioni luculenter favet biograpkus S. Joannis discipulus, qui ut diximus, Vitam quam Stmctus post B. Petri obitum privatam duxtt, prius describit, ac deinde tantum

Certc

huk

suhdh:

Sequenti siquidem tempore communi Fratrum

ad capitulum

accedere decrevisset, facta exhortatione, mox ex sede consurgens, de suis se excessibus accusabat pro quibus disciplinae judicium ex more suscipiens, geminis vapu:

Fratrum

unammitate in Priorem eligitur. Vmhmunifestc non statim post H Petrimortem Prioratum Joanni collatum fuisse, sed aliquo
coIhQ/tur,
.

natabili

tempore subditum
potuerit.

v&cisse,

quo laudatam Vitam

.-

labat utrimque verberibus.

Rursumque

conscribere et Liprando seu Liutprando dedicare

in

suum

locum regrediens, non cessabat eos

nibus informare,

suis sermoillis,

modo

33 PorroexipsaB. Petri Vita

milefit,

his,

modo

modo

communiter omnibus loquens. Quihus verbisinnui videfur, non soMsse eum ad capitulum Fratrum accedere; quod tamen procitl dubig factupro?fuisset.

eampos/ annum

11

lo

param verisiprimum conscri-

abalioquodam,

ptam

rus fuisset, nisi alius ejus loco congregationi Quidni ergo dici potest, hunc, quisquis ille fuerit, eremo Fontis Avellanw post obi-

fuisse, imo potius eruitur, non diu post ejusdem obitum fuisse concinnatam, etcerte anno 1080 posteriorem non esse. Nam qidd causce

esse

dicemus, quodscriptor
sepultura, solita

iile

Deum

narrata Petri morte ac laudandi clausula, Ipsi

tum

B. Petri prcesidere perrexisse, hujusquejussu

S.

Vitam illam a
subditus erat,

Joanne nostro, qui vere illius conscriptum fuisse. Quod autem

gloria,laus, virtus, honor et decus atque imperium sit nunc et semper et omne per cevum, amen,

siatm Opusculum concludens, nihit omnino atldiderit de iis, qua; post sepnlturum contigerunt,cum

Prior
31

ille

aliquis Liprandus csse pofuerit,

num.

32 ostendemtts.
laudatam Vitam

tamen celebrem Beati apparitionem, anno 1080 factam abbati Ugano vel Urbano non facilc videtur ifjnorare potuisse ? Refertur ea apparitio pcr

Alterum argumentum priori utputat, ludepromit laudatus scriptor Camaldulensis ex Catalogo Priorum Avellauae juxta ejusdem monasterii monumenta composito, in quo Liprandum Priorem consigyiari ad annum
t

culentius,

modum

Appendicis apud Hcnschenium, atque ita exorditur: Annomillesirao octogesimo IncarnationisDomini, menseAugusto, Indictione quart.%
(imo tertia) post decessum supradicti domini Petri Damiani, eratquidam monachus, quiabbas olim exstitit venerabilis S. Gregorhin Ariminensi

Joannes siquidem Laudensis ut notavimus , immediate Petro Damiano subrogatus legitur huic vero anno 1105 ad episcopatum Eugubinum promoto, Petrus Ariminensis in Prioratu successit, tum annolllO Liprandus Petro suffectus est, cujus nutu susceptum est a Joanne Damiani discipulo
, :

1110

ait,

atque

ita ratiocinatur :

Bane vero appendicem ab alio quopiam VitCB solita jam phrasi conclasce adjectam merito censuit Henschenius ; patetque
territorio constituti etc.

vel ex eo,

qucevitiose exprimitur,
scriptor.

quod annum Christi et Indictionem, nusquam adhibuerit Vitce

consilium
S.

Vitae sancti doctoris conscribendaj,

ipsique Liprando Priori dedicandae.

tatis

Cum

igitur

Joannes Laudensis quadriennio ante mortaliexuvias deposuisset,

esse constat,

Deinde Vitam illam quadratjesimo circiter a Beati obitu anno primum exaratam esse, non satis est verisimile ex iis, qute auctor habet in
Prolofjo. Ipsemet, inquit, consultius fore censue-

longe diver-

sum

Joannem, Vitse Petri Damianiscriptorem, aS. Joanne Laudensi, episcopo Eugubino.

ram, ea (acta B. Petri) me quovis rudi stylo interim annotare, quo digne postmodum a perielucidata scriptoribus ad notitiam futurorum possent profutura pertingere, quam
tioribus
,

Quodsi etiam Jacobilli calculum sequeremur, qui Liprandum alicubi scribit immediate Joanni Laudensi in Prioratu successisse: liquet, huicjam episcopo facto, et per annum ac pauoos menses superstiti, non potuisse ab illo Vita> Petri Damiani compilandae provinciam injungi. Hfec ipse; qui ut certam fidem obtineret, exponere debufsset, cujus cetatis sit iste Catalogus, et cx quibus monumentis composittts :qua> si non meiiora sint, quam Vita secunda, ex qua Sanctus ?wster B. Petro immediate successissc statuitur,
nihil ccrti evincent.

notam nimium declinando intacta ne forte post modicum caligine oblivionis obducta, non parvo mei disorimine, de cunctorum omnino laberentur memoimperitiae
,

prorsus relinquere

ria.

Non

satis,

inquam, verisimile

est,

scriptorem

iilum, de amicissimi magistri sui

sollicitum, pcr quadragintti

memoria tam

annos exspectasse,

priusqaam aut Vitam

ejus acta anr\otaret.

conscriberet, aut rudi stylo

pfimum

post

ftnnum 1110

^~ ^.t fucrit sane anno 1110 aliquis Liprafidus Piior Fontis Avellance, quid tum postea? Quasivero

hon potuissent duo Liprandi isti eremoprteSeptcmbris Tomus

III.

34 Ultimum denique urt/ummtum h/tu/ufus Grandusdeducithisverbis:Addo quod utriusque Joannis discrimen ex diversa patria, diversoque mortis terapore colligitur. Tradunt nerape scrit

30

ptores,

15

DE
Joannem Petri

S.

JOANNE LAUDENSI BPISCOPO

discipulum,

AUCTOBB
c. s.

n[nirs.

Damiani

Joam

sciticet

Ravennate,

Joannes autem EttLaudensis in Insubria, gubiuus episcopus, patna ille quidem in Calenest non in /Kmilia, natus jflrioAvellanaobiissenotatnrdie 20 Man,lli5:
fuisse neinpe Raven natem
:
:

ipsiusetiam concivem, ejusq ue Vitae scriptorem,

Tebaldus seu Theobaldus in Vita cui ipsc anno S Ubaldi, episcopi Eugubini, successerat, cap. i, in Opere mtsfro 1100 dvfuncto
sertnt.

Etenim

tom

III

Maiiypag.m, hocipsum
Videns autem

diserte docet

his vcrbis:

beataa memoriffl Joan-

hic

vero

Deum
:

adiit die 2 Septembris. 1100

llle

apud cathedralem apud Avellanse eremum, Pnore privatus monachus, hic ex Eugubii ille
hic

laude episcopus: illequidem aliqua sanctimoniffl

aliquando sed neque sancti, neque beati hic vero multis post obitum titulum adeptus; catamiraeulis clarus, a Paschali II Sanctorum agglomerat auctor logo est adscriptus. Qum hic
iusignis
;

prffidictae civitatis nes Grammaticus, adoepiscopus, religios conversationis bina>) ecclesiam suam Iescentem (5. Ubaldum,) ad mhil eum studuit revocare. Huic testimomo de est: observo tantum, ea, qua? addi necessc litterarum studiis, scientia scribcndique Sancti Damiani Opuscuperitia, ex ejus Vita et B. Petri
lis

(Eugu-

apprime supra atlulimus, huic cognomento

respondere.

Vissertationum, nihil probant,

ostenderit,

quamdiu non

fuisse; facile

Joanncm illum scriptorem istius Vitte enim ipsi conccssero, Joannem aliin citato Calendario
a-tatis

quem Ravn/mitcm
t

memosit,

rari qnod tamen cujus

edicit.

aut fidei

non

IV. Generalis Prioratus Ponilli,

mwinnatam
fUUte.

Sed qui sunt, amabo , taudata: Vitat, Joannem Ravemwtem dicunt ? Suntne antiqui, anneoterici? Bos cum
85
scriptores
auctnrctt/

qui

tis

Avellanae susceptus
:

epi-

non assignet, nonpossum ipsitam facile credere; prcesertim cum e pluribus, quos consului, nullum repererim, quiid dicat, sed omnes eum velio-

vita> Eugubinus chronotaxis, mors et sepul-

scopatus

annemmonarliiuiMWJoannem./?. Petri discipu\um fonfummodo appet/cnt,vcl disertcSJoannem Laudensem et episcopum Eugubinum vocent ; inter quos posteriores prceter Benschenium et Ladcrchium quem Grandus oppugnat , sunt Mabillonius inActis SanctorumSec, vi, parte II, pag. 245, Pagius in Critica Baronti tom. IV ad annum 107Z num. 6, Bailletus in ViUs Sanctorum tom. I ct Jacobillus de Sanctis Vmbria> ad diem
,

tura.

Ouo
electus,

preecise

lance aliorumque, quce

anno Sanctus noster Fontis Avelab hac eremo depen-

Fit prior

Fontis Axella-

dcbant, monasteriorum,

nm > generalis Prior fuerit

dictis

determinare nou possumus, ut liquet ex prmcedenti. Credidero tamen, id non

22 Februarii. Praslerca constat cx B. Petri Yita,

auctorem ei amicissinwm et individuum comitem fuisse : quod quam rectc S. Joanni Laudensi conveniat, ostendimus supra, tum ex hujus Mographo, tum ex ipshcs B. Petri Opusci/lis : at
ipsius

factum

mutto post R. Petri e vivis excessum tempore esse, cum de Liprandi Priorata tam teest.

nuis sitmemoria, ut ibidcm ostensum

Priorem

jam

fuisse

anno

1084,

probat supra laudatus

Guido Grandus, producens instrumentum ex archivio Classensi, capsula

nihil simile de

Joanne

illo

Ravennate reperimus,

aut vpse Grandus potuit proferre.

Quare ego
ve-

habet: In nomine Domini

Gregorii

94 , num. 67, quod sic temporibus domni

:

Henschenii aliorumque sententice

riori adhcereo,

tamquam

donec in contrariam partcm afferantur certiora, quam hucusque protulit auctor

Dissertationum.
tntt
ticus

tione

anno ab IncarnaDomini nostn JesuChristimiilesimooctuagesimo quarto, regnante Henrico, filio quonPontificis,

summi

liiammaoognomi'

36 Restat,

itt

hic aliquid

de Sancti cognomento
Italice

dicamus.
toni.
I,

Ferdinandus

Ughellus
S.

sacra?

HtUus,

Joannem cognomento Grammaticum appeliat Idem facit Hcnin episcopis

Eugubinis,

Henrici imperatoris, Indictione septima Eugubio. Ego in Dei nomine Thebaldus, filius quondam Pagani de Nartianula, refutationem et transactionem et defhntionem facio ecclesise
S. Crucis Fontis

dam

Avellani

et tibi Joanni (de Lau-

scheniusinsape laudato Commentario Vitce B. Pe(ri Dnmiani prwviu, ubi cct/sct hoc ipsi cognomen
obtigisse ob styli

do) Priori, tuisque successoribus in

perpetuum,

idest, de ipsa ecclesia S.

Apollinaris, posita in

fere

elegantiam et gravitatem, quse mvi conauetudinem est in hac Vita expressa. At JacobUlus ad diem 7 Septem-

Nartianula
Vita, in

etc.

Idem

supra

illius

qua

dicitur

colligitur ex utraque Sancti dura fanics Italiam vexasse,

;

dum

ipse Prioratu fungcretur

quce scilicet illa

brts uiiter opinatur.

quit,

Porro verum non

est,

m-

quod
esse

dem
Cur

hunc Sanctum eumcum Joanne Grammatico, viro valde

aliqui dicunt,
hi

dooto: cum

De regno IX, anno 1084 ittigat, Bertoldus autem Prcsbyter in Appendice Eermanni Contract/\
Italim
lib.

esse videtur,

quam

Caroius Sigonius

ab invicem

multum
;

differant.

non perspicio nisiforte quiacompererat^circaidem tempus ftoruisse in Italia alium qttemdam Joannem, cognomento

id neget Jacobillus,

anno 1085, forte quod utroque anno scevicrit. Quidin hacpublica calamitate Sanctus egerit,
lector in Vita reperiet.

Grammaticum, quem Falco Beneventanm in Cffonko apud Muratorium in Rerum Ualicarum scHptoribus tom. V, pag 96 abbatem S. Sophm Benevenianat anno 1120, id est quataordecimpostSancHmortemannis,electumconSecratumquvscriltit. Ah dirersum ,-ssc Sant

pariter

38 Interea dum monasteriis suis sapicnter re- ac deinde gendis totus incumbit, Eugubince ecclcsice episco- episcopus pus,quem Ughcllus Dominicum appellans, anno BuguWm: 1070 Hugoni successisse
ait,

vivis

excessit,

ctum nostrum uitroadmitto; ut quidquideum ad ttaopinandum induxerit, mihiminime

flvf,

Benschenius cognomentum ftitfS.Joanni nostro merito recteque adscrip-

qum

dubium

qhvtlus

ct

inejusquelocum ab Eugubino clero, prcesidente electioui Joanne Cardinate S. Anastasice, tum tctt/poris Apostotico per Vmbriam iegato, communi suffragio electus, et a Paschale II PP, Hoiuai consecratus est, ut utraque Vita testatur. Quare dum Jacobitlus in Bibliotheca Umbria?,
verbis

num. 2

recifatis,

etpost illum alii dicunt,

eum

DIK SEPTIMA SEPTEMRRIS.

166
civitate,

eum a

laudato Cardinate episcopnm consecratum esse, aut dicendi sunt verbum consecrare usurpasse pro eligere, vel corrigendi
Jacobillus in Sanclis XJmbrim ait,
Pontifice consecratum fuisse.
;

in reteri
ni seculo

Insubrm
fifteris

nunc destructa; hu,

A.UOTOBE

mauioribus

excullus

nam

et ipse

vitam ducens,

amteram primnm charitatis eiga proximum

eum a prcedicto Tempus, quo hmc

exercitiis incuhuit,

deinde circa n,,uu,n

10"w
est

eremo Fontis Avellanae monachuu, professus

sub

acta sunt, facilc eruitur ex antiquiore biographo, cotlato cum epitaphio, quod sancti Episcopi tu-

Beato Petfo Damiano ; qui cognita Viri virtute eum sacerdmu, initiari curavit etindivi-

mulo antiquitus inscriptum

ille

/egitur

nam cum

duum comitem

ante peractum consecrationis suae annum eum obiisse scribat; hoc vero annum 1106 pro ejusdcm emortuali consiqnet, restat, ut Joannem nostrum sub finem anni 1105 aut sequentis iniper

ascirit. Post [{. p,t,i ,<t <,., <ui Faventioi interfueratanno 1072, <ut suun, ercmum regressus, jussu Liprnudi Prioris, eeterorumque

seniorum
sit.

loci,

ejusdem Heati Yitam eonseripsit,

solitaque anachoretica instiluta atacriter resump-

unum

rir-

ritei-

tmmim.

timu Euqubinam cathcdram ascendisse dicamus. 39 Jacobillus tamen aliquot supra annum mensibus episcopatum tenuisse affirmat ; idcm facit iltustrissimus Alexander Sperellus, episcopus Eugubinus, in Oratione panegyrica in Sancti translatione Italice dicta
;

Post atiquod tempus generatis sui Ordinti Prior etectus, exorta in Italia rei frumentaria?
inopia sui suorumque pene immemor, afflicto popu/o succurrit. Denique anno 1105 ab Euqubinis in episcopum electus et a Pasehale II PP.
,

verum

hi pariter aut corri-

gendi sunt , aut dicendi initium episcopatlts sumere a tempore electionis, non consecrationis ; atque hac ratione faciie cum biographo nostro concitiabuntur. Atcerfe audiendus nonest PhifippltS Fcrrarius in Catalogo Sanctorum Jtalia, ubi
licet

consecratus,eam ecclesiam sanctissimercxitusque adanni W067 [dus Septembrk, quoannum&tatis agens 80 ad mternam felicitatem migravit.
42

Sacrum

illius

corpus in sua ecclesia cathe- Sepuhura

fuit,

et

drati depositum, post 542 annos solemniter /eva-

epitaphinm.

tum exaltatumque
epitaphium vero
,

ut 6 dicturi
veteri

sumus

admittat,
tricjinta

Joannem anno 1106

:

obiisse, eita-

quod

primum tumulo

men u

scx annos in episcopatu tribuit,

ad

queni evcctum scribit anno 1076

audiendus, in-

quam, non

est 3

cum pro

asserto suo
;

nullum

ins-

trumentum, nutlum tesfem laudet

deinde secun-

dum ipsius calculumjamab anno 1070 Eugubinam

sedem adipisci debuit, aut triginta tantummodo annos eidem prwfuisse : sed utrumque, ut diximus, falsum est. * Quid porro sanctus Antistes brevi episcopafus sui tempore memoria dignum egerit, non tradiiiit biographi , qui pastoralem ipsius curam generaliter tantummodo commendantes, scribunt

nunc novoi thecw prajfixum asserit JacobiUus, est hujusmodi D. 0. M. D. Joanni Laudensi Eugubin.-e ecclesl-e PonTIFICI, QUI OB VEIUM, INVICTAMQUE PIETATEM, ET SPLENDIDISSIMAS ANIMI SUI DOTES An. ChRISTI 1106 IMMORTALITATE DONATUR. ^ETATIS SU.E

Anno

80.
aliis

\r.ta

uumdam

Idcm, sed

hinc inde interpunctionibus dis-

in episropatu,

tinctum, recitat Ughe/Ius in Italia sacraet Ferrarius in Catalogo

Sanctomm

ItaliOi.

De hoc tumu/o
:

aptior agendi locus infra recurret

interea

eum

basilicas dedicasse, pueros co?isignasse, reli-

antiquum Sancti cultum inquiramus.

quasque boni antistitis partes egreqie explevisse. At vero laudatus Phitippus Ferrarius ad queedam
particularia desccndit in heec
S. Crucis

^Edem verba cum coenobio et xenodochio exstruxit S. Ubaldum ex D. Secundi ad SS. Mariani et Jacobi ecclesiam transtulit, eumoue sacerdotem
:

V.

An

Sanctus canonizatus
a

ordinavit
quae
vit.

ecclesiam

S.

Salvatoris

M. Acuti,
dedica-

fuerit

Paschale

II

PP.

nunc eremitarum
fuit, in ipsius Actis

est

M. Coronse,

De S. Ubaldo, qui Eugubinus

Officium et Missa in ejus ho-

postea episco-

pus

per Tebaldum, ejusdem

in episcopatu successorem, conscriptis, et

apud
i

uos tom. III Maii ad diem 16

lego
:

editis,

cap.

ho?c

Videns autem beatse memoriae Joannes Grammaticus, prsedictae civitatis episcopus, religiose conversationis adolescentem, ad ecclesiam

suam (SS. Mariani

et Jacobi)

eum

studuit revo-

care; et gravitati ejus paterno amore congaudens, ssepe illum secum faciebat manere. De collato vero per sanctum Antistitem sacerdotio

norem antiquitus recitata, et a S. Rituum Congregatione approbata: templum exstruan aliquae reliqimr ctum alio delatee? memoria in Mar:

tyrologiis.

nullum verbum ibidem reperio : imo cum adolescentem appellet, subdatque eum a quodam amicorum frustra soliicitatum fuisse, ut uxorem duautem ceret, et post hcec etiam subjungat : Cum
Dei famulus adolescentiae annos seniliter tranMariani et Jacobi sisset, in praedicta ecclesia SS.
Prior efficitur
fuisse
:

hcec consecratio
licet

ad minimum
num. 55

audatus Ughellus in Episcopis Eugubinis ad Dictfurcanoni zatm a Pas1j propositum nostmm de Sancto sic scribit : chateu. cura ad annum mirifica pietatis Hanc ecclesiam 7ldusSeplaude rexisset, fatoque functus 1106, claristembns, sepultusque in cathedrali, cum

mihi dubia apparet,

non ignorem,eametiam

sirais

coruscaret miraculis, a Paschali

II

Ponti-

mentem videbimus. De

iUustrissimi Sperelli, ut

fice in

Sanctorum album
:

referri proraeruit.

Idem
lllus-

exstructo S. Crucis ccenobio, dein aldicataque ecclesia S. Saivatoris nihil certi ac propterea terutram partem possum producere,
hcec ipsius fidei relinquo.
i
i

qua> asserit Jacobillus verbis,

ex

Itaiicis

Latine

reddo

Mors ejus multis a Deo miraculis

;

ihi
<

vltronO'

tu

is

chronotaxis

Sanctivitu? 41 Porro ex hactemts dictis sequens Christi 1026 conscquitur. Anno

trata fuit IMscIkiIis, conleeatus jussu ejusdem Pontiticis Vitara ejus, idemque fecit processum scripsitque

pra>dictusque

Cardinalis

Joannes

Pontifex

eum

in
Ilis

vel proxi?ne subsecuto nascitur

Laude Pompeia

gum

retulit.

sanctorum confessorum cataluprmverat Philippus Ferranw

I.V,

DE

S.

JOANNE LAUDENSI EPISCOPO

tempore canonisatum crediderint, quem ittius jamstnr/s honoribus inrurutunt fuisse compererclcbratiouemctitrtu rccitutioucm
,

AUCTORK
C. S.

Illum ubi ait Catalogo Sanctoram Italim, PaschalisII Pont. Max. cujus miraculia clarum quam jussu Joannes Cardinalis super ejus vita,
in

ruu/. Officii
f/uc

Cum torum numerum 1118 ineunte vivere desierit, consequens sit, anno Episcopus nos///. si ipsi vera scriberent, sanctus annis canonisatus tn non multis post mortem etiam fiiisset. Xcscio, an Jacobittus simile quid
num, quem
didiceritex Vita Sancti per Vincentium Armancitat in margine, uti etJoannem Caret

in Sanctoscripsit, processus, utaiunt, confecit, vero Pasrhalis II retulit.

ejusdem honorem in ecclesia Eujaiu antiquitus in usu fuisse, discimus ex fjubitu, de Lamsupra iaudato emmentissimo Prospero Quoad S. Joanbertinis, qui nuiu. 5 lurc habet : nem Laudensem, jam a Sacra Congregatione

Missm

iu

cum celefuerat approbata recitatio Officii una, bratione Missae, qua3 a teinpore antiquo tiebat
in dicecesi

Eugubina,

sicuti

desumitur ex Decre-

dinalemin Vita

Processu ejusdem,
1

qummihi

ad manum non sunt etde quibus

posterioribus

et tis Sacrae Congregationis, editis anno 1628 anno 1629 post synodum Eugubinam Cardinalis

jam
qitod

egimus supra

Ulderici Carpinei typis

1638, pag. 46.

impressam Perusise anno

tiw

probabi44 Sed undecumque idhauserint, ipsisnequeo f/ssr/tt/ri etcnim emincntissimus Cardinalis Pros:

per de Lambertinis (qui nunc Benedictus XiV Christi Ecclesim feiiciter prcesidet) in erudito suo

47 Jacobillus in Sanctis Umbriaj ad diem templurn ipsi 7 Septcmbris ecclesiam ipsi in urbe sua patria olim cxstrucLuude Pompeiaconditam, insignesque Sancti re- tnm. dicitur
iiquitts, os scilicet sinistri braclui,

Opere de Servorum Dei beatificatione

et

Beato-

scculo

xvn

aii-

v eum inter illos Sanctos refert, in quorum honorem MissfV ac Off/cii recitatio conccssa cst, licet num-

rum

canonizatione, Ub. IV, parte

II,

cap.

quot annos inclwato, eo dclatas fuisse

scribit,

iaudans Defendentem a Laude. Verba ipsius, quia obscura sunt, ex Italicis Latina rcddo. In urbe Laude Pompeia illius patria in ejus honorem erecta fuit ecclesia eo in loco, in quo nunc

i|ii;uii

causa canonizationis ipsorum fuerit intro-

ducta, ut ioquitur
r./r/npfu siiuifium
/liuit,

num. l.Postquamveroattquot
conccssionum
:

num.

7 ifa prosequitur
allatis

in mcdium proQuodsi dicatur,

unnnuJIa ex

exemplis non procedere in

Beatis beatiflcatione aequipollenti, sed in vere eannnizatis; id utique admittitur

illos

anno vero 1608 siquo manus cubito jungebatur, a Ferdinando Taberna, per Picenum legato, e sepulcro sublatum fuit et cum superioest ecclesia S. Defendentis
:

nistri brachii ossuperius,

quoad sanctos

rum

Pontifices, qui

factam basilicae
bis,

etiam ante concessionem Lateranensi et aliis basilicis Ur-

facultate Laudem Pompeiam missum ac deinde anno 1613 in altari principe cathedralis
;

ecclesiae

ejusdem

civitatis

depositum. Hcec
sunt.

ipse,

Lectionum videlicetpropriarum,cultumhabebant in universa Ecclesia; non ita vero de relifjtiis allatis. l)e S.Joanne Laudensi dicitur, eum fuisse canonizatum a Paschali II.
vmiin
iiim ist:

qute a nobis breviter

cxaminanda

48 In primis

si in

istud exstructum fuerit, factum

Laude Pompeia ;
natalem
at
obtujisse,

urbe Sancti patria templum non videtur os id est in veteri brachiikmdem Itanc enim, non novam, Sancto Pompeiam

15

Id

nempe

asseritur a Ferrario de Sanctis

jam monuimus supra num.

15;

dtfatum.

Alexandro Sperello episcopo EugubinoinsuaSynodoEugubina, typis impressa Perusise anno 1651, pag. 186, et a Guidone Grando Cremonensi, viro omni laude
digno, in suis Dissert.Camaldulen. dissert.IVin

Kaliic ad dicni 7 Septembris, ab

cum

Jacobillus

mox

subdaf, sacras iilas reii-

quias anno 1613 in altari principe cathedralis

ecclesiae

ejusdem civitatis depositas fuisse, vel utramque Laudem Pontpeiam confundit, vei no-

Appendice, num.
sit

U.Sed cum

antiquior omnibus

vam pro urbe Quod vero de

possum pro
poris
( teste

Sancti patria perperam assignat.

reliquiis eo translatis affirmat,
:

non

Ferrarius, de Martyrologii ab eo conditi auctoritate sic loquitur Fortunatus Scacchus

certo habere

nam

licet

tum tempo-

de
:

Notis et Signis sanctitatis sect. xi cap. rv n Philippus Ferrarius collectis nominibus quo,

densi

ecclesice
,

Ughetto Italim sacrm tom. IV) Lauepiscopus prteesset Ludovicus

Taberna

nimcumque Servorum

Dei, qui

quoquomodo

raudam
auxit,
S.

aliquam habentin aliqua ecclesia velmonasterio venerationem, sive Sedis Apostolicse auctoritate, sive

qui cathedralem ecctesiam restaucuravit, sacraque supeliectile ac censu

suum

absque tali auctoritate colantur, implevit Martvrologium, additis etiam Notis, iii quibus, unde illos acceperit, aperit.
:

Eucusque laudatus eminentissimus, verba Seacchi recitans unde liquet eam canonizationem Sacrm Rituum Congregationiignotamfuisse,
Ferrarii aliorumque, qui eum secuti sunt, auctoritatem sufficere, ut Sanctus noster canonizatus credatur. Citat quidem Ferrarius

quique proinde ea occasione aiiquas Joannis Laudensis reliquias reparatm ecclesim procurasse potuit ; cum tamen ejusdem Sancti corpus integrum ac incorrupta carne conspkuum anno 1648 Eugubii solemniter elevatum
fitcrit

et

etiamnum

asservari

dicatur

ut

sequenti

nec

ostendemus, os illud anno

futsse ac

vix adduci possum, ul credam , octavo ejusdem seculi excisum

Laudem Pompeiam transmissum.

Monumenla

ecclestm

Eugubinmet Laudensis; verum cum de

^rumantiquitatemihinonco?istet,prudensdeiisdem judtctum ferre non possum. Qbservo tamen

49 Porro licet ex hactenus dictis appareat Sancti mcmvS. Joannis cuitum satis antiquum esse, a pattcts riapaucis tamen martyrologis celcbratur. Inter hos Phiiip- martyrologis pus Fcrrarius in Cataloqo cjenerali

Sanctorum

(intiquitits

tamen cuftus
egt

rtium
,-t

Offldo

Wtssn

n quts ejus imtta non diu post ejusdem morten\ Uatuat qutppe cum jam tum miraculis ibidem coruscassi dtcatur in Vitwprinur Vroiuqu, mistmtle est,

Vtta^uamsecundolocoedemus, qucegue post tempora Paschalis U scripta videtur nultam de tuxc canontzatione fieri mentionem 16 Antiquum tamen apud Eugubinos Sancti cultum non negamus; nec refragabimur

qux xn Martyroioqio

adhunc diem
bria, S.

Romano non habentur eum

ita annuntiat : Eugubii in UmJoannis Laudensis, episcopi Eugubini Idemfacit in Catalogo Sanctorum Italim, ubi ipsieiogium texit, quodsuperius

jam
,

attigimus.
t

Gabrtel

Bucelmus

in

Nomenclatore

tlhim aliquo

apud

suos cultu honoest

Menologto Benedictino prmfixit ejusdem rnemmtt 4 scittcet et 7 Septembris at , tpso Menologio non nisi die,
,

quem
bis

ratunifutsse.Atquetndeforsitan factum
Posten sanctum Eptscopum

ut
II

suum

Paschah

in quo illum coii nusquam reperi; quare elogium, quodibidem recttat, rectms ad diem 7 retuiisset. Jacobii i

ttts

smpe laudatus

ait, in

Menologio Benedictino

nescio

: :

; ,

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

quo ad 3 Maii et 4 Septembris legi Eugubii S. Joannis episc. et conf. et Laude in Lombardia nati olim Prioris monast. Fontis
nescio
,

157

Avellanae. Obiit miraculis clarusan. 110(1. An Uenedictini itti partkularem aliquam de eo festi-

dh,M,m, .,!,,,, r.oph.a edaci tempori denegans, mortia exterminatncis suuerMain ^angens.etpervicacemhareticorumconvincens
perfldiam.
tione,

-'v;.r,.r

AUCTOKK
C. S.

vitatem egerint, ignoro : at dies ipsius natalis fuit 7 Scptembris, ut constat ex dktis.
flntil

Bmc ipsa confirtnabuntur ea quam modo describere <></qrcdior.

transla-

50 Bunc certe
f/ue

dkm ignoravit Menardus, ideosanctum Episcopum nostrum in Appendke

quam

53 Vincentius Attoannus Eugubinus eru* dttus et patrim sua> decus, de cujus imigni ehgio egimus num. 14, translationem, de qua agimus

translatio da-

tur ex Vincenr
ti<>
l

/*//<;,/</,

altcra,

iu

hunc

modum commemorat

Martyroloqio Henedictino adjecit ; Sanctus Joannes

Itahco scrmone conscripsit, synchronus quidem\ sed jam cojcus, ut monuimus, oculorum

Laudensis, discipulus B. Petri Damiani et episcopus Eugubinus, vir fuit magna? sanctitatis, cujus Vita exstat, in qualegitur, eum sub sacrae
Uegulaj S. Benedicti disciplina in discipulum ab eodem B. Petro fuisse susceptum. Wioniumnon

nonmentis. Bujus igitur narrotionetn ^qunmir non sententias sententiis reddendo, sedcompendiose exponendo, qum i pse mpatrim sum,
dignis-

lumine

simtque

antistitis

Alexandri

Spereltt

gratiam

fusius, ut in simitibus assotet, deduxit, quceque

modo
tur,

dies natalis, sed et ipse cuttus latuisse vide-

lib. II Ligni Vita? inter episcopos sine sancti aut beati titulo his verbis recensuit

quando eum

proinde erudito tatem parercnt,

lectori
si

twdium potius quam utO% omnia referrentur. ttlustristi-

mus Alexander

D (domnus) Joannes
sterii (Fontis

de Laude, ejusdem monaAvellanm) monachus, necnon et

illud

ejusdemcivitatis^w^^m^episcopus.^erf?^
unde ortum
sit

Speretlus, episcopus Eugubinus, qui hanc translaUonem ipse instituit, multum laudatur ab eruditione, editis Operibus comprobata, acpriEsertin, ab insigni in egenos charitate, apud

Vghellum
et auxit,

martyrologorum seu

in Italia sacra, quique

eam

recognovit

silen-

tium, seu discrepantia, de lecjitimo Sancti cultu dubitari non potest , ut liquet ex dictis. Adde,

guod,

teste Jacobillo, a clero et populo (Eugubino) sub ritu duplici solemnis de eo festivitas agatur, quibus verbis significare videtur , suo tempore

Nkotaum Coletum, ubi dicitur ad anno 1644 usque ad 1672 Eugubina? ecclesice prmedisse. Nunc rem ipsam aggrediamur. Quingenti
quadragmta duo anni
Jesu Christi Servus
verat, efftuxerant, ex

quo

fidetis

ad ajternam quietem emigra-

diem ittam cum ccssatione a servilibus operibus celebratam fuisse, quod an adhuc fiat, incompertum mihi est.

cum Alexander Sperellus, episcopus Eugubinus, vir laude diqnissimus, sanctas sui Decessoris
exuvias honorificentiori toco solemniter reponere
decrevit.

incorruptumque in aede cathedrali conservabatur sed depositum erat in antiquissima arca

:

54 Sacrum ipsius corpus etiam tum integrura Sam

ii

Micel-

lurn instaurare

negligentes

VI. Corporis incorruptio solemnis elevatio.

et

decenti vestitu amictum, ut revera sine rubore non posset exponi extero-

nucea, tamque

parum

rum

oculis, praesertini

principum ac optimatum,

divertentes, pio desiderio tenebantur videndi tam pretiosas reliquias.

Corporis post

qui interdum

Eugubium

quinque $ecula

sacrum Jam diximus honorifkeJoannis corpusin cathedrah depositum

supra,
>'

Accedebat, quod cum sacellum, in quo condebatur, ad familiam in egestatem delapsam pertineret, deesset
ipsi

exclesia

fuisse

non modo Sancti imago, sed

cum

epitaphio,

quodnum.

42 exhibuimus

nunc

de ejusdem incorruptione, transiationeque agenest. Quod ad primum attinet, Philippus Ferrarius in Catalogo Sanctorum Italice deeo sk scribit : 7 Idus Septembris anno Salutis 1106 mi-

etiam quidquid ad Sacrih'cium requiritur. Ob has rationes simul et ut sub altaris gradu sepulturam
sibi

dum

piniae

acquireret, eminentissimus Cardinalis Car*, qui id temporis Eugubinum episcopatum

'

UdnlrictiB

administrabat.

cum

insigni

diligentia, pietate

Carpegna

gravit e vita, in aede cathedrali sepultus, cujus

ac vigilantia rebus omnibus intenderet interdixitque

animum,
dioecesim

corpus

sic

integrum
tom.

et incorruptum, acsi recens

judicavit familiam istam suo jure interdicendam,

,

sepultum

fuisset, asservatur.
I in

Itaiice sacrce

Idem ait Ughellus Episcopis Eugubinis : In

donec decretis
ediderat,

qua?

cathedrali adliuc ejus incorruptum cadaverasser-

vatur. Siiniliter Jacobittus sa?pe laudatus asserit,

sed verbis
rifice

Itaticis : Sacrum ipsius corpus honosepultum fuit in dicta cathedrali Eugubina, et usque in pra^sens integrum incorruptumque conservatursubtusaltari, in ipsius honorem

dedicato.
t<<<irupti et

52 Hisce
scilicet

unum addo

oculati testis, iltustrissimi

,

Iisdem F Monaldo * Horatiu eminentissimi successore, in prasentiarum epis- Monaldi copo Perusino, nuraquam obtemperatum fuit unde factum est, ut in prsedicto sacello multis annis nullum Sacrificium aflerretnr. 55 Hinc illustrissimus Sperellus, cum dioece- AhxanUei sim suam prima vice visitaret, eadem decreta Spereltus renovavit, prsfixo tempore obtemperandi sub episcopus jure
satisfecisset.

suam

visitans

postea renovatis

ab

illustrissimo

integri

episcopi Eugubint Alexandri SperelU testimouium, qui in oratione panegyrica, quam

pcena araittendi jus patronatus quamquam autem postmodum ad eorum, quorum intererat,
:

!'>!> <</HltUS

privat: ittud',<
<

uornans,

ad populum
sic effatus

habuit,

cum anno

1048

prwdktum
,

preces exsecutionem differri crebro permisisset,

sacrum corpus solemniter

est
:

transferret

Italice

non potuit tamen quidquam obtinere. Tandem,

servatis juris terminis, vicarius ipsius generalis

quse in lioc
pios e

Non potest sancta ista anima, mundo tam plena fuit charitatis,

eos jure patronatus per latam sententiam privavit,

ccelocontuitustamquam benignos intluxus in hanc ecclesiam non ssepe conjicere, in qua est tam dives depositum et aestimabile pignus, quale est ipsius sacrum corpus, quod hodie solemni cum porapa volumus transferre quodque per perpetuum miraculum jam spatio quinque seculorum et octo lustrorum cum dimidio con;

quae ut legitima habita est

vocavit,

atque

ita sacel-

quod deinde idem illustrissimus diaicesim suam secundo obiens sibi acquisivit. Ex quare praccipue la?tabatur, quod consideraret,

lum

oblatara piis suis desideriis occasionem,

in prse-

dicto sacro loco et magnificentiam et oftiria restituendi. Itaque ejusdem jussu elaboratura
fuit

158

DE
ornamentum

S.

JOANNE LAUDENSI EPISCOPO

conpus vestivit, eisque planetam tehsexaureis capiti vero mitram ex eadem textam superinduit, tum sandalia oaligasque ex materie imposuit pariter albo panno sericooperis Damasceni, auro quibus opus erat, distincta induit. reliquaque, digito vilem anadjecit. Deinde cum in Sancti conspiceret, detractum sibimetipsisuum, nulum
:

\)

AUCTOKE
c. s.

fuit

e Ligno auceo,

quod auro opu-

lenter coopertum
iur-init-is

a la Sala-

deeoratumque columms Saloau-cbat venustatem picturas, quam

monica
*ca\aliere

artificiosa

manuviri nobUis*Sarmeiconficicura-

Pontificahbus verat. In ca cernitur S. Joannes adstantibus, savestibus ornatus, qni ministris

supra cerdotium conferre exhibetur S. Ubaldo,

eujus caputangelus

mitram sustinet

in praesa-

cui

magni

pretii

gemma

inserta erat. gloriosis-

gium

successionisineumdemepiscopatum. Infra

ad pedes visitur
Sperelli,
in

imago ejusdem

illustrissimi

morem Sancto

supplicantis

quai
j

simo Decessori suohumiliter donavit; ita omnes edocens, possidendisdivitiisindignumesse, quisquis iis ex grato erga Deum, a quo easdem accepit,

ent peromni tempore posteris nostris indicium religioniset petuaque memoriaejusdempietatis,

beneflcentiae.
tplendidam

velo, in

animo non utitur. Posthsec sacrum vultum quo vasa floresque aurea acu depicta erant, contexit, totumque corpus altero bom-

56

Cumque

illustrissimus

veterem arcam saadverteret,

tkecam
parat

et

cro corpori non

omnino adsquatam

bycino velorubricoloris, eleganter pariter picto, cooperuit, ac deinde icone arcaque consecratis

vestimenta

nucea maaliam recentioris artificii ex eadem ornatam confici fecit, quam teria, auro splendide
cupressinis tabulis interius obduci, hasque ipse vero serico rubro vestiri voluit
;

ad episcopale palatium regressus

enarrat, qum, ut lectori

est.
ipso die, co-

59 Posthcecproiixiorirursum styto auctor muita

panno
arcae

clathros ferreos

cum

crystallo mobili adaptari,

ut eminentioris fortunae personis sacratum illud pignus commode posset ostendi. Similiter concuravit vestimenta magis splendida, decentioraque prioribus, quae forte eadem erant,
ficienda

parcam, partimin com- witantibus 5 episcopis pendium contracta exhibeo. partim studiose prai- extraneis, termitto. Pridie transiationis advenere Euguhhtm et 8 abbatiepiscopi quinque , quos illustrissimus Sperellus bus invitaverat, videlicet BernardusScata Feretranus,
Antonius comes Monte- Catinus Fulginatensis', Honoratus de Honoratis Urbaniensis et S. Angeti in Yado, Pacificus Trasius Calliensis, ct Mutius Montanus Nucerinus. Postera die Eugubinus antistes cum prcedictis episcopis, et octo insuper abbatibus, necnon magna nobilium virorum co

quibus Sanctum nostrum, ex conservandae etiam post obitum humilitatis amore, cooperiri voIuisse probabile est.
illius

Post hsec decrevit

coelestis

thesauri translationem

quam maxima

pos-

set magnificentia peragere,

non ignarus, quan-

rona, urbisquc magistratu cathedraiem wdem, in

cujus altari principe Sancti corpus erat reposi-

tum Deoplaceat honor

nes exhibitus
conquiescunt.
tiaitslttlvwm
iis
,

hic in terris inter homi-

qui in suae gloria? gremio

tum,
ipse

adiit,

ibique sacrosancto Missce sacrificio

57 Deinde auctor prolixiori,

quam ad

pro-

primum

in 7,

positum noslrum neeesse

illustrissimum episcopum

est

sermone enarrat

(Iriii iii \'A

Se-

ptembris 1G48
indicit.

apud comitem Joannem della Branca, qui lum temporis supremum Eugubii magistratum gerebat, institisse, ut suam civitas operam munificentiamque ad tam pium
opus conferret
concilio,
:

Evangelium exedram ascendens, orationem panegyricam adpopuium habuit, qua eximias S. Joannis oirtutes commendans, grcgem suum exhortatus est, ut in sanctissimi Episcopi sui patrocinio spem suam fiduciamque collocaret. Exstat ex panegyris, sermone Itaiico, quo dicta est, apud Arrnan-

solemniter inchoato, post cantatum

illum vero convocato

primum

num,

Translationi,

quam modo
,

describimus, sub-

nobilium ccetu, ac deinde generali Eugubinorwn

juncta.

Finito

Sacrificio

eodem ordine ad

cum unanimi omnium

consensu, epis-

episcopale palatium reditum est

ris,

copi postulatis annuisse, decrevisseque, ut quatuor

in quos civitas dividitur, totidem arcus triumphales erigerent , etectis in quoiibet vico
vici,

: sed missis ceteipsam translationem referamus. 60 A meridie, Vesperis solemniter decantatis. sacrum

corpus

translationi initium

datum

est.

Arcam,

in

qua

solemnissime

duobus
Subdit,

riris

nobilibus ,

qui operi prceessent.

sacrum corpus servabatur, sex diaconi

altari

eumdem episcopum canonicis ecclesioe suw cathedralis, necnon mercatum atque artium
piam munificentiam
sodaiitia,

inter pios

susurros votaque frequentissimi poputi e

summo

prcefectis

similiter

commen-

Ordinesque religiosos ad eam festivitatem celebrandam excitasse, omnemque suce dicecesis clerum statuto die Eugubii adcssr jussisse: etnc quid tantm soiemnitati deesset,
episcopos ac abbates vicinos invitasse, ut sua eam prmsentia cohonestarent. Translationi dies

dasse, wrbis

quinque extraneis episcopis venerationis ergo manus admoventibus, ad ecclesim fores deportarunt : deinde in episcoporum
,

depositam

vices totidem abbates,

cesseruut.

omnes mitris ornati, sucOrdo autem sacri agminis hic fuit

praicedebant

prmsUtuta erat 7 Septembris, qua Sancti festum colitur : sed cum septem arcus triumphaies, qui

omnium artificum collegia, deinde sacra sodalitia, numero frequentia, accensasque faces gestantia : sequebantur religiosi Ordines;
tum
clerus ruraiis,
et

urbanusque

cum

seminarii

jam
non

inchoati erant,
possent, aliaque

ad eum diem

perfecti esse

impedimenta occurrerent,

canonicis sanctce Christince. Post hos tubicines musicorumque chorus sacros hymnos

aiumnis

dilata est ea solemnitas

modulabantur
prawedebant

Piidie translnliuiiis SptSCO-

usque ad Dominicam uifra Octavam, qum erat 13 ejusdem mensis Septanhris. \, \rmanni iextumresumamus: 58 Sabbatho, quod diem taanslationi
'

puerique ccelestium geniorum habitu exornati cathedralis ecctesiw canonicos

,

omnes uti et reliquus clerus erat, , casulis indutos facesque prwferentes. Deindesacri

pus

sitmttit

oorpus

et sotiUutn r.rni-

nat:

tum pracedebat, episcopus ad ecclesiam cathedrawm, quam canonici splendido sumptuosoque apparatu ornandam euraverant, se contulitcumque venerabilis corporis
thecam

destina-

corporis lipsanotheca, pretioso cooperta velo, eo

modo, quo supra diximus, sub umbelia ferebatur,

quam

subsequcntibus tribus reliquis abbatibus\

mandassot. fuissetque veneratus, vetustis illud coram ipsis vestibusexuit, utnovisindueret, quas decentioressplendidioresquemunificeparaverat Itaque cordis Uetitiam devotione sua manifeste
prodens, pretiosa tunica Iinea benedictuin cor-

aperiri

quinque episcopis extraneis, virisque nobilibus, militum manus utrimque stipabat, et frequens sacerdotum numerus twdis ardentibus cingebat. Succedebat episcopus Eugubinus,
,

pontificalibus indutus iusignibns tandemque sacrum agmen claudebat ejusdem urbis magistratus, quem numerosa nohilium turba ac innumera pene

populi multitudo

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

multitudo seqmbatur
:

159

cumque ante palatium

ingenti tormentorum

publicum perventum
yei urbent

esset,

bellicorum explosionesacrum corpus sahttatum est

61

nc es9anterintercedere etperennesprecseffunJ dere, finnitercredendum est, maxime si ipsarum

'

u rOBE
<

C- s.

Quacumqm autem

ea

pompa

ducebaiur,

(telatum

domorum

frontispicia tapetibus, varioque ornatu

corpora, quae viva Spiritos sancti mr>,nbr;i faere et apud nos veluti carissima amoris pignora retinentur, nedum v^neremur

decorata, erectique hinc hide arcus triumphalBS

posse honorifice recondamus,

tatis

totam viam exornabant

qucs

omnia iaudatus

verum et pro tamquam volun,

nostne erga

illas

Armannus prolixo sermone prosequitur. Ex variis inscriptionibus, quas refert, unam huc transfero,

perpetuum poneremus

monuraentum.
64 Cum itaque in postrema visitatione dehac tesUUur, se nostra cathedrali Eugubina (Deo favente) Hnraet per-

quam arcui, in S. xam fuisse tradit.

annis
in
et

Juliani regione erecto, pratfiVisebantur in eo arcu SS. Jostatuas,

civitatis
:

m
'

<

acta,

reperiverimus*

in

quadam

cappella,

Ubaldi ejusdem urbis episcopi

Sancti corpus

earumque medio Eugubince

imago

supplicantis in

modum prostrata

cornu Epistolae prope pulpitum constructa, sa- onuuset crum corpus sancti pontificis Joannis Laudensis, imu reperpolim in eadem cathedrali praedecessoris nostri!
nrnus

supra hiec erat

epigraphe Divo Joanni, patria Laudensi, digno dignitate antistiti,

sanctitate coelesti,

postquingentosquadragintaetocto*annosminus congrue ac decenter asservari, ipsumque altare

fere

imo

r*2

exutum omnibus
munere,

necessariis indigere, pro

et praedecessorum nostro-

nostri officii

Nec minori nunc

corporis,

rum
bat,

quara
olira anirai integritatedivino.

decretis inhaerendo, illos, per quos spectaprimo provideri mandavimus, quodque post

plurimasinterpellationesipsisminimeadiraplere
:

Alteram
ejus

civitatis

statua exhibcbat in hcec verba

exuviis,

curantibus.

tandem contra eos ad sententiam

Sese Eugubina civitas

privationis juris,

munita excubiis, ditata

advolvit.

prodigiis curaulata, suppliciter

Ceteras, ne nimius sim, prcetermitto.
iit

si quod habebant in dicta cappella et altare, legitime devenimus, et ab ea die, divina inspirante gratia, altare ipsum ornare et

nOVQIIR

62
esset,

Cum ad

tkecam deponit.

cathedralem ecclesiam reditum sacrum corpus in suum sacellum delaium

solemniter decantato, novce thecte impositum, adjecta gemina epigrupha,

est,

hymnoque Te Deum

sacrum corpus honestius elevare cogitavimus, prout nullis parcentibus * sumptibus et iconam et arcara deauratam confici curavimus. 65 Et ne ei, quem nostri et nobis commissi gregis tantum credimus lntercessorem, hac in re
imbecillitas nostra aliquo deesset obsequio, pro

'fortepnrcentes
ri

! solem:

niter elevasse

incorrupti corporis indice.

thecce inscripta est

dexteris scilicet
:

imc

ex psalmo xv deprompta

Non dabis Sanctum tuum nem

.4

videre eorruptio-

solemni etiam translatione diem 13 Septerabris currentis anni 1648 indiximus et deputaviraus invitatisad hoc ultra clerum et populum nostrae fidei creditum, eircumvicinis praelatis et praesu;

sinistris

vero fuec ex Evattgelio S. Joannis

libus, qui

cum

pro pia actione libentissime conveet

cap. xxi

nerint

illustrissimi

reverendissimi

domini

Sic

eum

volo raanere, donec veniam.

Deinde idem illustrissimus Sperellus argenteam tampademjussit appendi, qute hodiedum ex ejusdem liberalitate diu noctuque ardet, inquit Armannus.

Honoratus de Honoratis episcopus Urbanire et S. Angeli, Bernardinus Scala episcopus Feretranus, Fr. Pacificus episcopus Calliensis, comes Antonius Montecatinus episcopus Fulginatensis, et Marius Montanus de Cobellutiis episcopus
Nucerinus, cum eorura assistentia, ac octo mitratorum abbatum de niane pontificali ritu Deo Sacraobtulimusin honorem sancti prajdecessoris Joannis, de cujus laudibus, quantum pro facultate licuit, post Evangelium e suggestu egimus,
;

VII. Alexandri Sperelli, episcopiEugubini, Decretum de

praedicta elevatione
cia
:

et cura

eadem

assistentia ac

pene innumerabilis

populi interventu, Vesperis solemniter decantatis, sacrum corpus per praecipuas insigniores
civitatispartes processionaliteretsolemnipompa

benefi-

qusedam eo tempore im-

jam

associavimus, et ad cathedralem reversi, sole elapso, praesentibus iisdem illustrissimis et

reverendissimis episcopis, capitulo, abbatibus, magistratu et officialibus publicis., totoque clero
civitatis et dioecesis,

petrata.

raagnaque populi multitu-

dine, post devotas effusas preces, in altari per nos constructo et arca fabricata perpetuo quieEl>hcupu$,

ue

hucusque de solemni corporis transla-

scendum ac
suiraus.

Christi fidelibus

adorandum repoconfsdo
fiili iii

Snndus honorandos darens,

t/one, seu elevatione retulimus, confirmantur exdecreto scepe laudati Alexandri Speretli, quod ra occasione editum, Vincentius Armannus Tran-

\J

slationi subtexuit,

uude illud recudimus.

,

66 In quorum omnium et singulorum fidem ad majorem Dei gloriam et erga sanctum antistitera Joannem devotionem, Euturis tetuporibus

">t

fiuiminstni-

<(yiin

mentoauthert*
tiai

Nos Alexander Sperellus Dei Sedis gratia episcopus Eugubinus

ris

et Apostolicae
etc.

conservandam augendamque

bas

prsesentes

Universis

et singulis has nostras litteras inspecturis, visu-

nostra firinatas fieri, majori, quo in talibus utiraur, sigillo muniri, et per infrascriptum

manu

pariter et audituris, praesentibus et fnturis,

cancellarium

nostrum subscribi mandavimus.

salutem in Domino sempiternam. Sanctorum animas, hodie cum Christo in coelis regnantium, apud Deura plurimura posse et pro nobis adhuc a patria exulibus, et in hoc tam
,

Datura ex catbedrali nostra Bugubina, pra>sentibusillustrissimis dorainis comitibus Rubertoel

Joanne Antonio de Montecatinis,

et perillustri-

periculoso itinere

infirmo

pede gradientibus,

busucexcellentissimis dominis AJexandro Caffarinode MassaCarraria' Locum-tenente, et Francisco

160

DE

S.

JOANNE

L AUDENSI

BPISCOPO
vivam fidem concepit,
velle

fcUCTORE

ciscoMariaCiarlinoUrbinatonsi.praetorecivitatis
et rogatis Eugubin, testibus vocatis, adhibitis 101S, sedento InnnSeptembris rm <Iie 1* providentia Papa X, anno ejus ,.,.<!. divina
:

laborasset, satis

s.

snnitatem Deum perS. Joannis patrociniuni sibi de qua medici omnino desperabant. restituere,
In hunc finem

.; ll ]

quacumque demum posset ratione

quarto. Alex. episc. Eugubin.

Loco f

Sigilli.

MontisSancti Et ego Jacobus Massius a Terra Spoletime dkecesis publicus e* Apostolica auctoDotarius, et ad praesens cancellanus
ritate

se conferre decrevit: ad ecclesiam cathedralem longos conatus mcredibilesque quo cum post tandem pervenisset, ante Sancti corpus

dolores

Sancti patroeinmm prostratus, suppliciter et pie prodigiose expertus est, flagitabat quod et vere
:

episcopalis Eugubii, de pnedictis rogatus, signo subscripsi et publicavi, solitoque meo

tentis Dei et glorinsissimi S. Joannis etc. Loco f Signi.

me
si-

est quippe incolumis hilarisque reversus

domum

suam, qualiter etiamnum non sine omnium

admiratione perseverat. Mnniaii mi 70 In monasterio Conversarum quffidam moexirema desoror Maria Vincentia Rogai dicta. jam nialis, ductw inooadeo triennio horrenda e plagis fluxione usque
lumitas fh:

omnipognavi, rogatus et requisitus ad laudem

temporeele*
vationis obbllftl

07 Denique ut huic Commentario finem imponam, subjungo aliqua seu miracula,seubeneficiat

im/ietrntn diqiUB kujus trnnslfitionis oeensione in oratione sua cuntur, lllustrissimus Sperelhts panegyrica quam eo die ad populum habuisse
t

vexata fuerat, ut sola cutis ossa contegeret. nata Itaque cum ex remediis, quse assidue adhibuerat, nihil prorsus solatii percepisset, sacro jam Oleo
peruncta, commissa est curae eorum, qui ipsis in extremo agone adesse consueverant. Interea

di.rhiins, inter cetera

ad propositum

ait

Quem-

admodum

(S.

Joannes) eximia virtutum Chrireliquit, ita

vero de instanti translatione corporis de S. Joannis certior facta, ex intimo cordis affectu sese
sanitatem, sed tantum
petraret, ut e Iecto

stianarum exempla nobis imitanda

magnum

beneficiorum

eumulum

suis

gloriosis
:

illicommendavit,postulans, utsibi non integram modo virium a Deo im-

E
*

impetrare vehementer desiderat imo jam inde impetrare coepit, cum nonnulli pleni gaudio de acceptis per hos dies insignibus
meritifl nobis
:

ad mensam, vel

penum

ltatice \a
ui

credenza refectoriipossetpertingere. Ipso itaque solemnitatisdie,

matrem Priorissam
est,

ac deinde moniales
at cum imquam ad orato:

refettorio

nnde evidenter intellibenehViis faeinnt tidem gimus, quod hoc humile nostrum obsequiura e ccelo acceptare et approbare dignetur. Quamam fusc beneficia fuerint, discimus ex Armanno,
citjns

precata

ut sese ad fenestram deportarent,

unde sacrum corpus posset intueri

possibile esset

eam

alio deferre,

verba

Latinitate donata

subjicio.

Itaque

postquam
f/c
f/i/itiif
:

varios sermones retulit, quos

populus

trnnslntifmis solemnitate miscebat, ita prose-

Audiebatur populus cum pietate et admiratione multa narrare de pluribus beneficiis, quffl supreinus Dominus ob dilecti sui Joannis
pjitrnciniuin variis contuleral personis, et fideliter illius clientelas

ad eumdem Sanctum potentem apud Deum quippe vix terminata multo melius sensit,
penitus cessavit
incessit,
,

rium.illam ibidem dimiserunt totocordisaffectu conversam quem sane

:

patronum experta
erat translatio,

est se

cum

deinde sanguinis fluxus

eodem vespere firmo gressu

integramque postmodum valetudinem

qusB pie

mirabiliter consecuta est.

71 Soror Maria Innocentia Billi, monialis in
altera coittracta
et

iniploraverant

auxilium hac occasione quapropter ut pateat, quam ad-

monasterioS.Benedicti,exfastidiosainfirmitate,
febribus laborans,

mori-

mirabilis sitDei insuisSanctisbonitaspietasque,

ad extrema deducta erat, bunda sanitu:

aiiqua bic referemus,quseillustrissimusepiscopus

indubitata agnovit per Vicarii examen, quod de

iisilein

et scepius credita

quippe qua? extremaUnctionejammunitafuerat, tem et vigorent recepit spiritum suo Creatori reddidisse. Taliter languenti et

exactissime instituit.

moribunda?

in

mentem

Ahhtis

quidam

fs

1'ater

Marcucci Eugubinus. abbas Canoni-

venit S. Joannis
uti

ptxllhfitl SHtlll-

tu&t ut clevatintti tulrssrt

:

corum Hegularium sancti Salvatoris, aetatissexaginta et octo annorum, longo podagra; malo
aoctu diuque veheraenter conflictabatur,
intellexil
,

etiam

fecit

opem magno affectu implorare. eodemque tempore ipsius paejusdem incolumitate ad San-

rentes, facto pro

cum

episcopum omnes mitratos abbates

iuvitnsse, utbujus translationis soleranitati adessen! unde rlolebat, quod ob infirmam valetudi:

voto, per sacerdotem Sacrificium fieri curarunt in sacello, ubi ejusdem sacrum corpus

ctum

nem suam

etiaiu ipse interesse

non

posset. Inte-

rim quodam vespere recumbens, cum fiducia reverentiaque ad Sanctum recurrit. Mane evigilans stupuit, deprehendens, doloris acerbitatem

Res accidit supra modum admirabilis. momento, quo sacrosanctum Sacrificium celebrabatur, recepto loquelae usu, quo
quiescit.

nam

eo ipso

destituta fuerat, melius ccepit habere, post biduumverotam sanaelecto surrexit, acsi nihi)

multum
ral

remisisse,
:

quem

prius satis acriter fue-

passus repetitis propterea ad S. Joannem precibusjindiesmeliushabuitjitautpostquinque aut sex dies omnino persanatus, cum reliquis
'i

Eo autem mirabilior fuit tum quod antequam decumberet, membris penitus debilitata esset, tamque incurhaec sanatio,

umquam

mali sensisset.

bl >a

bus interesse potuerit, et reipsa interfuerit

tnt,ixolemnitati,nonsinemultorum admiratione, m eum paulo ante omni gradiendi facultate destitutum noverant.
l
i

vata incederet, ut ne leviter quidem se posset erigere, tum quod etiam medici faterentur, tam subitam curationem non suae, sed superiori suavalidiori medelse esse adscribendam. 72 Cujusdam domina>Neapolitana3, Catharinae Paulelli nomine, sinistrum pedem la?serat li-

que

pedis

mutum

tlltvri prrttts
Stllttltlllll.

68 Thomas Barberio Uroinas, habitans Eugu-

subito subla-

tiltm

gw

ssufi

irstitutns.

d cumb ebat,nsqueadraortisangustiasdeductus

bu. vebeu.enhssnnis pectoris doloribus afflictus

gnum quoddam, quo

fuerat
:

cordis alleetu, opem Sancti ccepit implorare eosueressu. ut orani crnciatu subito cessante'

pw

e lecto descendens innixa tum acerrimos in hoc patiebatur cruciatus, qui paulatim dirum in modum ingravescentes, usque adeo intolerabiie^ evadebant, ut nulla

ipse.unisiinm.nstuporemoxconvaluerit.Guido Baldus Cirinci hujus civitatis.

ratione posset quiescere.

atflicta

Cumque in hunc modum

noctis

cum acerbo

usquead nonam

et

horam insomnis

imiiuMlifabih cruris raalo.

tfttem

angustiaretur,

quo incedendi facul-

incidit cogitatio
;

pemtusamiserat, jam ultraquinquennium

anne Laudensi mvocando

potuit devotione. nec

de Sancto Joinvocavitque quanta

;

mora

omnes mox dolores

evanuisse

DIE SEPTIMA SEPTEMBUIS.

evanuisse, seque omni malo liberam perta est.
<<imi7is.su

161

mane

ex-

cordia.quimutaquondamanimaliafecitfacunda, A-Ajcamra
vestris,

73 Domina Camilla. filia quondam comitis morti proxima Victorii Chiocci, conjux domini Ludovici Biscacconvalfiseit: cianti, ex gravissima infirmitate lecto affixa erat,

dominorumque meorurn, servorum

sci-

licetDei,

cum quibus

colmbito, jussibus, pos-

omnibusque totius corporis membris capta, quorum nullum poterat movere; dum accidentenova eaquegravissimacatarrhi defluxione, decem diebus totidemque noctibus delirium passa est, quo debilitatae vires, nec somno necquiete utcumque potuerunt restaurari ita utjam nullum signum vitae, nullaspes superesset. Visum tamen marito est, eamS.Joanni Laudensi commendare. Itaque cum duae Missse in ejusdem sacello celebrarentur, eodem tempore mirum dictu , mox sese multo melius sensit, et indies adhuc notabiliter convalescens, spem facit, fore ut Sanctus inte; ,

tremo domini Joamris ApoBtolici Iegati religiosissimr per omnia viri, ejusdem in episcopatu
8uccesson8/,imperiiB,cnmnonaudeamresi8tere
ecce quasi balbutiens incipio obedire. Vestrum autem sit, ut dignum possim aliquid de ejus yita proferre, id mihi divinitus vestris precibus impetrare.
f

ANNOTATA.
a Scriptorem hujtts Vitm fuisse Sancti disci-

pulum
b

probavimm

in

Commentario num. 5

et scqq.

De

antiquitate et fide codicis, ex quoapograest,

grsevaletudinis donotestetur acceptossibifuisse

phum nostrum desumptum

rium num. 3
et 4.

vide

Commenta-

labores,quosidemdominusLudovicusinerigendo
vari" anath&-

mata pro
obtentis beneficiis

arcu triumphali impendit. 74 Visuntur in sacello S. Joannis anathemata ingenti nuinero appensa, quotidieque nova aliqua

appenduntur pro
tionis tempore,

beneficiis, quae

tam

transla-

appensa.

quam
verum

c De tempore, quo Vita scripta videtur, consule Comment. num. 8. d In veteri, non in nova, Laude Pompeia S. Joannem natum esse ostendimus num. 15 et 16,

postea divina Bonitas per

nobissufficiatearetulisse,

Sancti patrocinium fidelibus largita est, et etiam-

ubi etiam loci notitia data est. e Allegoria est desumpta a facto Jacobi, Geneseos cap.
f

num

largitur
iis,

quae ab

quibus collata fuere, asserta sunt, et interposito jurejurando, solitoque modo, postufiscali curiae episcopalis examinata, et quorum Processus in Actahujuscan-

patria Eugubinus, Cardinalis titulo S. Anastasia* ; de quo vide dicta in

ille

xxx. Erat Joannes

lante procuratore

Comment. num. 2 quid autem de ejusdem episcopatu Euqubino statuendum sit, diximus num. 8
:

cellariae relati sunt.

et

duobus sequentibus.

VITA
AUCTORE ANONYMO SaNCTI
DISCIPULO

CAPUT

Sancti pia pueritia et adolescentia:

austera in seculo vita et

misericordise opera.

Ex vetusto
Vincentii

codice

membraJoannes
,

naceo mutilo, archivii olim

Armanni

nunc

igitur Laudensis ab ipsa, ut dicitur, A pueritia pueritia vixit laudabilis, Christique tyrun- virtutemsectam lntf,r culus jam tum asronizabat, ne a reijenerantis
>

publici Eugubini b.

gratiae

degeneraret prosapia

cum enirn illa aetas

htterarum
itudin

per
ille,

morum

jam ut a Deo doctus auriga carnalium suorum

lubrica infraenis soleat diffluere,

PROLOGUS AUCTORIS
Auvtui
,

equorumsensuum.perarctamcoelestisdisciplina? semitam cogebat incedere et ante eremi forte

notitiam

cur

Diu

jam

scribat,
nit.
r.

expo-

sise filii

quod sanctae Eugubinse eccleparvitatem meam non cessatis pulest,

dumque

jam vitam imitabatur eremiticam per corporalem vixpubesceretastatem,

praeferebat
sibi

immaculatam per vitam quamdam

spiritalem canitiem, meritoque

sare, ut de nostri vita Antistitis

jam
:

in

Domino

poterat con:

morientis, sancti scilicet Laudensis d Joannis, aliquid vobis aggrediar scribere nec putatis de

gruere, quod per Sapientiam dicitur de sapiente

'.

supersti-

eo silendum lingua, perquem divinavobis coruscare crebra narratis miracula; quatinus quia superstiti* vobisjam non daturirrigaridoctrina,
a-dificationi vestrae ut cognita proficiat gratia
;

tis.

Cani sunt sensus hominis, et aetas senectutis vita immaculata. Nempecum litterarumjanuam acris ut puta ingenii puer transmeasset, atque ad floribundos liberalium artium dumos pervenisset, quos incaute tractando multa, proh
dolor! hominum miliia non modo vulnerata, sedadgehennam usqueirremediabilitersunt deut cceleste animal, intus et undique oculatus a, tam circumspecte a noxiis secerneaniutilia, ut nulla, Domino custodiente,

atque durn alterum Jacob ejus oves perhibemini cernere, quasi ad virgarum ejus aspectum spirituales Domino filios possitis generare e. Ceterum hoc, quod rnihi injungitis, onus vires measexcedere, ipsos vos non aestimo dubitare, quippe cum sim inops scientiae, vacuus sanctitate, ad haec quia pro meritorum ejus magnitudine pauca me
illius

mersa;
bat

ille,

mam sauciaret laesura. Sensus quippe

vires sententiarum
,
:

dictionurn,

contigit

nosse.Sed quia quamdam

typici

argenti stillulam, Domino largiente, videor habere, nec eam tabernaculi ejus fabricae, quae vos eatra, deben non offerre, confidensinejusmiserr-

armario recondebat animaeque damnosa obviarent, quasi ScjUaeum annexussurda aure Ulixes melos b cruci Christi
t

genera casusque mentis ubi vero lasciva, impudica

transibat.
21

3 Nec

Septembris Tomus

III.

102
K,

VITA

S.

JOANNIS LAUDENSIS EPISCOPI

nudaque pro cervicali saxo , quantea in amictu pro fulcro,
i victu studuisse

Anorvho.
ser-

tittinwm

mundam

>.it,ilii$que

ruminans ructabat m et cor raeum opere: Ego, inquiens, dormio, frivolis, cum vigilare vigiiat. Dormiebat enini
aecdum
forte

que

dum Nec taraen carpere omittebatthymum, aconitura jamconteranebat virostmi tjuitopero quod Christi sponsae epithalamicum,
8
:

humo

utebatur

vilitati, quantffl
?

putandus est frugalitati

vobis,

Ha>c

illud

legerat,

sacrum habituni vita et exigua de ejus ante

mihi narrasse,
didicisse.

et

charissimi, suffecerit

puli

cognito non intermitteret seriis. Unde proposito, tam miro tamque inaudito illius exhibebant, dum ad ludum super eo aliquoties

condisci-

ANNOTATA.
a AHudit
in

turpia
libri,

illaatquel)istrionica,qnibtisilliabundant
:

adGheruMm
cap. iv

perventum esset
:

dicebant enim alterad

Apocalypsi

mt

de quibus S. Joannes Et quatuor animalia,

:

yerbum alterum Si hoc a Joannis ore potes a me pretium reportare. elicere, tale te scias
Quibusdam ergo ambagibus ad
:

singula

eorum habebant alas senas

et in cir-

cuitu et intus plena stint oculis.

id

proferendum,

ille accesquasi retibus, ambiebatur sed oranes circuraspiciens frustrasus, acsi alter Argus c,

Nota cst b Sirenura malos vohrit dicere. qttem, ut Sirenes, tarum- fabula de Ult/sse,

Pop-

ma-

labilis, batur, nec erat ad immunditije faecem cujussuprapetramjamDorainuspedesstatuerat

obrina monstra evaderet, sociis suis cera aures seque navis malo alligasse, ne earum turasse,

cantu demulsi sese in mare prwcipitarent, fabulantur.

c

contendere mentis, quique cum Lut proposuerat dedignabatur cum uxore respicere ad montana, Sodoraam d, parvipendensaconsodalibus ob hoc

Nota item

est oculati

Argi fabuta, qua

vir

insignis prudentioe et indefessce vigilantia? desi-

gaudens vero, Apostolorum jam sequax, pro Christo contumeliam pati e\ Chriillis imo jam noverat condolere, atque ut
illudi vel

despici,

gnatur.

8to

lucrifaceret,

sanctae exhortationis

manum

d Historia Lot Sodoma? incendio ab angclis erepti, et uxoris, quia retrospexerat, in salis statuam conversa?., hahptur Geneseos xxix.
e

B
riistitntis

porrigere.
4
tari

Actuum Apoctolorum
aJudceis dicitur

cap. v, ubi de Apo:

umnrem
lat.

instit-

Quos enim eorum per mundi obsccena voludidicisset, nunc hunc, nunc illum, seorsira
sejungere, ac Domino satagebat unire
se

stoiis ca>sis

Etilli

quidem ibant

conveniebat, sanctisque eos stimulis a vitiorum

(jcena

gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam pati. f AUudit ad verba Apostoli, qui I ad Cor.
ix,
f.

magnumque
bal.

futurum bovem Christi praesagie-

9 et 10

et

alibi,

verba Legis Deut.

:

xxv

urea?, qui tantillus

eam bosculus jam

ccepe-

Apostolicis operariis adaplat, dicens

cst

Scriptum

rat triturare /.

Quid enim aliud

tritttrans agit,

enim

in lege

quam
dse,

ut

grana secernat a paleis? Spiritualia vero

recondenille

trituranti.

Moysi : Non alligabis os bovi Numquid de bobus cura est Deo? An

gr;ina sunt animae coelestibus horreis

propter nos utique hoc dicit?

scripta sunt.

Nam

propter nos

nimirum a paleis sequestrat, qui ab indignis earum iniquitatum involucris separat. lliin- enim per Prophetam a Domino dicitur Si separaveris pretiosum a vili, quasi os meuin eTfe. Vilisenim estmundus, quiaquid, nisiquasquas
:

g ln Vita secunda dicitur etiam dc facultatibus suis necessaria ministrasse,

quod

satis veri-

simile est.

h De S. Petro super mari ambulante videri

potest cap. xiv Matlhcei, f. 28 et seqq. i In Vita secunda dicitur apud eam ecclesiam

dam
tiosae

est hominis peregrinantis domtis?

At prelapides

Domino sunt anima?, quia

in ccelestis

ipsse

scilicet vivi

Jerusalem asdificio sunt locandae. Qui ergoa vilimundo pretiosasanimas

tit;

tugurium
detur.

sibi cedificasse

quod etiam verum

vi-

sanota praedioatione dividit, os Domini

id

quia

k Ita apographum nostrum

substernio
:

operis perpetrat,
tiat,

quod

ipse

per utrumque

est

: at legendumest autem proprie substernium stra:

Testamentum, ut
se Apostoli per

olamat.

mundum

acturos,

Hocnamqueopus jam prae:

men quod
pro
lecto

equis quieiuris substernitur

hic vero

sumitur.

Lgnabant,
spicas

quandopersataDominumsequentes,
et

manibus famelici confricabant

quod

profecto opus est

A.poatolos

omnium
,

Christura Christique
se
iste Vir operaturum et

non

ficto

imitantium, hoc

sanotus

jam

GAPUT
Vita privata in

II

prsafigurabat

Kgrisinservit'.

prius iu prioratu et postea in epicopatu. 5 Sed quisquia eum audisjam tum spirituali-

uistrrnm

vi-

bua inhiantem,

nequaquam eum

circa corporalia

Eremo

Fontis

tam

'htrtt

etiara pietatis offlcia asstimes

negligentem.

Cum
eum

enim quemquam

Avellanae
Postquamenimquantacircaosdiximus, tanta A.dmitw m
etiam circa reliquos sensus custodia usus, variisque pietatis exercitiis assecutus, ephebi

didicisset aegrotare, raox

ourabal invisere, etsicuraindigeret, eiassistere atque ad ejus nutum pendere, piaaque raatris
sollioitudinam, fldelisque clientis adhibere studel g. Qui autem soire vult, in quanta jam tum
iii quanta tegumenti vixerit eattremitate, ^doquejam mundanum mare caleans, jam quafl] alter PetrusA Christum fuerit imitatus, 1,1 non diffieulterpoteritconjicere,si
'i

cremum

Fontis

viotus,

Areliana
a

soUusleeti

ejusstruemnonpigeal
1S
, l

nosse.

Cuidam enimex
;

tempora transegisset a falcemque ingenii ad Christi putandam vineam in mundo iEgypto non modice acuisset, fervidus Operarius mox contendit ad eremum b, sacrumque monasticaa profes,

/,

sionis arripuit

,u,la 1 j*ta parvubm basilicam et monstravit et stratum Hoc, inquiens sub atemnio k Laudensis ille Joannes solebat deoumbere, hoo cervicem puivillo fulcire

looum

indumentum cujus asperitatem hounnem macilentum, tamque exanguem, posse

:

tolerare,

plerique

eremitarum

ccepere

diffi-

dere

cum multos eatenus

et vegetos et corpu-

humum

et

videlicet ostendens et iapidem.

lentos incassum id
in brevi ille adeo

Quiergo

meminissent expertos. At vero

omne

eremiticae difficultatis
subiit

; :

DIE SEPTTMA SEPTKMBRIS.

subiit institutum,

U*i

ut nulli

se in

omni sacro-

sanctaobservationetoleraretessesecundum:imo vero cum ceteros pra&ire Fratres virtutum passi:ilii

busconsuevisset, cecidissesibividebatur, quando sequebantur.

7 Moris enim in hac

10 Unde in quoquH audituris profuf.iirurn exi- \. taomo stimo; si orto aliquando inter hunc aliumque Ejus hurrtilWis Fratrem jurgio, quid iste facere soleret, enarro. ft effi/win fn Vir enim sanctus et sapiens, spirif.uaiis lucri correpttotu

semper esuriens,
ei

fWiwat in obstrvantia
institnti.

eremo

est,

ut Fratres,

qui longe ab oratorioin cellulis manent, acriori-

scribendis
libris,

bus semeptisos jejuniis regulariter macerent quia scilicet, licet diversis sancti exercitii disci-

illum, prout sanctus Spintus mfundebat, conveniens, vel super vitiis solebat arguere, vel de negligentiis increpare: quod aliquando quidem in prosperum,

mo do mterdum hunc, aliquando

clam,

fraterna

modo palam,

jugiteroccupentur, prolixitate tamen synaxeos c non tanta gravantur. Iste vero cum basilica? contiguus solito adhaereret, et ecclesiastico oneri pro columna erat, nec largiori tamen corpusculum alimonia nutriebat d. Quin etiam vix umquam a diversis raanuum operibus toleplinis

nonnumquam

vero,

ut assolet, cedebat in

lae-

vum. Contingebat enim aliquoties, ut iratus increpitus non modo medicinam respueret, sed ut in ipsum Medicum etiam verbis mordacibus insiliret. At ille, ut curaret aegrum, ad alterum
se

vertebat
solo

per aliqua ab ecclesiastiois intervalla respirare liceret sed aut sua libros manu scribebat, aut ab aliis scriptos examussim
;

rabat quiescere,

dum

vestigiis

antidotum totum namque irati tenus sterneret i, suaque illum

:

culpa

commotum,
ille

saepius inclamaret
,

nec patie-

batur se e

terra surgere

corrigebat, aut per diversa mittendas, epistolas

machatus

donec jam destoqualibet eum juxta suum libitum

cujus exhortatoria verba in quoscumquescintillabant, illorum ad Deum men:

dictans enarrabat e

pcenitentia oneraret. Cujus, quaeso, umquam animus tara ferreus, tamque inflexibilis esset,

i.

e.

quanto

mox sursum flammabant, nec poterant non cum ab ignito ardentia carbone procederent. Hanc ergo sibi tanti laboris sarcinam dum ultroneus superadderet, quis nonadvertat, quam * gravius ei jejunium fieret? Verum haec ille omnia, quasi minima, floccipentes ignire, quos tangerent,

quintam ingenti victushumilitate, ultra plumbum ceramve mollesceret? Procidebat ergo terrae tandem aliquando post increpantem increpitus, justeque proferebat Culpa mea quod
:

ex humilitate didicerat aliena nec haurire jam, mordacem licet, medicinam aeger sperne:

debat;quiaad
anhelabat,

sancti cursus finem medullitus

bat,

sciens,

quia

testante

Apostolo,

nebat. Sic
aquilo,

quamsanum pro se Medicum gustasse cernonnumquam glacies, quam duravit

liquatur ab austro:
sic

non coronatur, nisi qui legitime certaverit: et dicente Domino: Non, qui bene incepit, sed
Qui perseveraverit usque
erit.

quod nequivit
passionis biben- patwuh
(tiitm.

pigra, perfecit gera k.

11

in finem,

hic salvus

Cum

enim ad Dominicae

tftt-

dum
Unde
raerito sibi illa a ccelesti

8
tvs

Patre bene-

dictio dirigetur, quae

Issachar a Jacob datur

calicem medulliter anhelaret, nec eum flagitantiquispiam propinaret, per varia semetipsum alternans cruciamenta, ipse sibi fiebat pincerna. Hinc est enim, quod

Issachar asinus fortis accubans interminis, vidit

quod optima, supposuit humerum ad portandum, et

bona,
et

requiem, quod esset

terram,

factus est tributis serviens

fortis asinus, nisi

f.

Quis enira est

iste

ad oranis boni operis onus paratus quilibet hujus exilii Christianus? qui scilicet
factus

cum Propheta potest dicere Ut jumentum sum apud te, et ego seraper tecum. Quid
:

est vitam in terminis accubare, nisi in hujus vitae aeternam pro temporali labore quietem expectare? Unde in Apocalypsi dicitur: Beati mortui, qui in Domino moriuntur

autem
fine

amodo jam
ribus suis.

dicit spiritus, ut

requiescant a labo,

<i

charitatis
:

offUnis

Donec enim hic vivitur rationis non unde etiam est, ut in vinea Domini cessetur sequitur: Vidit requiem, quod essetbona, etterram, quod optima; supposuit humerum ad portandum. 9 Quis enim fidei oculos habens non libenter nunc in hacterra morientium boni operis onus
:

cum pruinosahvems adeo aspera inhorresceret, ut quadruplici corpora veste parum nobis esset involvere, nudus ille pedes per totas in choro / synaxes nocte dieque persisteret, aut quia id prodere nolebat, in solis. sine pedulibus m, calceis maneret; sive, quod adhuc immisericordius est, calceos lapillisinsterneret, taliquein materia plantas subdead haec, si linitus ac subrefrigeratus staret rationabilis eum causa per id teraporis equitare quopiam cogeret, nudas ferreae plantas strc\ \;v n superferret. Contra Nabuzardam vero, ignominiosum scilicet coquorum principem o, tam infcederabile gerebat bellum, ut interdum,* in
:

'

adde sicut

sequentibusclarebit, vixejuspost biduum dignaretur alloquium. Sciebat enim, quod Jerusalem

moenia
typicae

illius

rabiosa arsissent insania, suaeque

acci-

metuebat urbi, quod tantse videbat

disse metropoli.

Terra viventium subeat ad raomentura, ut beataquiete fruatur in aeternum? Hinc etiam quid est sequitur Factusest tributis serviens
in
: :

12 Scriptum namque est, quia Nabuzardan, coquorum princeps, destruxit muros Jerusalem. Quid enim per coquorum principem, nisi venter

ritjida

enim tributis servire, nisi fervente spiritu virum, ut omnibus omnia fiat, satagere? Quis, inquit Apostolus, infirmatur, et ego non infirmor? Quis scandalizatur, et ego non uror? Omnibus omnia factus sum. Qui haec apostolice
potest dicere,
ille,

designatur incontinens, cujus scilicet jussioni diligenter obediunt coqui ? Jerusalem autem

quid

sit,

Tributis serviens,

perquam vel tota simul una quaeque intelligitur anima Christiana: quia scilicet pacificum Redemptorem suum etiam videt per fidem, et visuram se gratulatur per speciem. Hujus autem urbis muri
Visio pacis interpretatur,
Ecclesia, vel

valet exponere.

Non ad

haec ego similesque

mei

diversarum virtutum suntchori, quos ooquoruni

sciiicet

aspiramus, quia virtutum quidem poma dumtaxat odoramus, dentes vero quasi stupentes nequaquam imprimimus g. Tale autemjam consueverat esse istud, de quo loquimur, Animal
cceleste,

princeps

destruit;

quia nisi ingenitei

ventris concupiscentiae sollicite resistatur, omne hujus urbis aedificium in ima prosternitur. Quin-

queenim modissuasin hanc jaculatur

faces,

ttt

quod parvipendebat,

se

jam

esse sa-

crificium,

dum

totus niteretur, ut tieret

holo-

concremare. sive omnibus, sive uno, hancvaleat nescivit Hunc dum protoplastus *, proh dolor!
cavere, in quod
praecipitii

i.e.

Adanius

se,

omnemque

de-

raustum

//.

mersit

164
\. <M>'MU.
,

VITA

S.

JOANNIS LAUDENSIS EPISCOPI

nos ettam

omni posteritate ccelestis Doctor et Contra hunc ergo morbum post Christus ostendens antidotum, mox medicus languido baptisnuim dedicavit jejunium; acsi contrana. medicus dicat: Contrariis curantur recuperetur Patria, ametur media; Ut ergo undeexulaturper illo eniin rediturperjejunium,
cibum.
jtjunia,

utinam contigisset nescire mersit prosapiam cum vetitum gustavit pomum, se dum enim condemnavit exilium. in hoc

Uendimus ost

uariis in locis

Commen

pag. 419
d

tom. III Februaru. SicinVita B. Petri Damiani pro nocturnoseu mafuet 42G usurpatur
tinali Officio.

Tsynaxis

recitatio. hic est ecclesiastici Officii

13

Cum

igitur scriptum sit

Oculi sapientis

Fonth AveUana* eremo obscrDamianus Opusculo vari sotito agit B. Petrus hucspectant, excerpoA er 13 tmde aliqua, qua quae magn quidem, alias autem festivitates, festinon adeo sunt prascipuae (scilicet quam sed

De jcjuuio

in

in capiteejus;

omnem

suae mentis

obtutum

in

vitas

S.

Andrece,

S.

Benedicti

et

Annun-

tribus

putabat, Christum Joannes dirigebat caput; nec aliorum se mensuramjesibi suffieere, si juxta hic Frajuniis edomaret. Cum enim consuetudo Quadragesimse sit in utriusque principio

quas prwmiserat) sive tiationis Dominicce, tempore, sive per totius anni Quadragesimali ecclecurriculum. cellariis cum his, qui juxta
siam commorantur;

cum duodecim

celebrant

inpanetantum
consueverat
ille

et

aqua triduum continuare/J,

nisi

illisnnlectiones, atquesi Priori videtur, aliqua

hi, sericordia refectionis impenditur. Caeterum lectione qui sunt per cellulas constituti, trina

nullum,

ultima tridui die

alio

humanum cibum
mihi narrante
in cellula,

contingere.

didici,

sed ipse

Quod ego non cum eodem una

sicut

exiguo separatus interstitio, depre-

minime prodeant, jejunium suum ex more conservant. Jejunare autem illos

contenti,

dum

foras

hendi

q.

Verum cum hoc quoque,

multa

diximus, qui
ubi

panemcum

saleet aquapeivipiunt:

virtutum suarum consueverat, vellet abscondere, exploranti mihi

non valuit occultare

unde

autem pneterlnec aliud aliquid additur, perfectum jejunium non vocatur. Eadem repetit
Opusc. XV, cap. VI. Ex his liquei, eremitas ittos, qui longius ab ecclesia in cellulis degebant, quo~
tidiano chori Officio

non immerito eonjici datur, per totos circiter quadraginta annosr, quos in haceremo deguit, ab eo similiter actitatum ad heec eum, qui taliter triduum solebat transigere, multa bidua, multosque similiter singulares dies incibatum
;

non
;

fuisse solitos iuteresse,

breviorique Officio usos

buisse,

sed id oneris

iis

incu-

qui circa ecclesiam habitabant,

quique

transissc.
mmtifkationis

proptcrea largiori quandoque victu fruebantur.

in ipso

vidiwtus
umor.
$
t

prope caniculares dies 14 Memini eum caumate\seincarcerasse, cum aquolibetinfando homicida vix canonice extorqueri possit carina
/, nec ante inde exisse, quam omne quadraginta dierum eurriculum homicidaliter u elapsum es-

e
f

Adt Comment. num. 26 et 27.

Locus hic desumptus
est

ex cap.

xux

tibri

Geneseos,
et

ad quem Benedictus Pererius

noster

Cornelius a Lapide similem sensum mysticum

tradunt.

set.

Cum

vero diebus remissionis mensa adita

suavia essent apposita,

Fratribus consideret, pretiosaque interdum edulia,

gulffive

occasione

g Tropica phrasis est, qua auctor significat, quidem virtutem placere: sed, quia ardua est, eampaucos amplecti. Similemtropum, quamcuiiibet
vis alio

aliqua inventa,
ccteris

nonnunquam dimittebat illaesa: autem vilioribus tam moderate utebatur,

apostolicam

In diebus

sensu adhibet Jeremias cap. xxxi, f 29: illis non dicent ultra Patres come:

suadelam viva non tmmerito Iiostia putaretur. Non enim clausa transierat aure, quod de turture immolando a Domindjubetur in iege; ut caput scilicet a collo non penitus abrnmpatur, sed ad pennulas tantum retorqneatur. In omnipotentis enim Domini sacrifioio nos testes esse debemus, ut tamen ad pennulas caput, id est, ad virtutes retorqueaturanimus. Quia videlicet mens nostra a carut
nali

secundum

derunt uvam acerbam, et dentesfiliorum obstupuerunt id est peccata parentum luunt filii.
:

h fd
i

est,

nitebatur totus

omnino
;

in

divinam

gloriam impendi.
Ita reipsa iegi in codice

notatur in martjine
et

apoqraphi nostri: at legendum

est, sternere, infra inclamare, subintellecto verbo incipiebat.

k Obscurum
videtur a

est

quadam
,

hoc adagium, qnod mutuasse medicina, quce Gerapigra el

quidein delectatione incidenda est, sed a

carnali cura incidenda

Girapigra Latine appellatur, Grwce vero, unde

derivatur
in
'Ispimxpi.

quatenus et viii.i intereant et ad virtutes tamen peragendas vires sufflciant quod agere tam ingentis est ars
est:
;

non

Porro *U$k
y

teste

Gorrteo

Definitionibus

medicis

est

medicamenti

compositio,
'Upimxpi sic
ratur,

sapienti, ut multis,

adhuc numerosum, videalurquasiimpossibile. Joannes

et ego
qui
totus

in

quorum

cujus varias species assignans ait: proprie dicitur, quae ex aloe pa-

quse etiam et

autem,

jam pene,

Pi

simpliciter

tempore
cst

ut juxta

illud

Galleni

appellata

est.

Sapientis loquar, teres et rotundus erat, id jam penein naturam verterat, ut nec sub sacrosancti licet exercitii onerecorporisasellus prorsus decideret, nec in domnium tamen calcitrare
|U'a'suiiH'rc|,

'U^autem

Latine

sanctus, mxpb; amarus.

istaphrasidicerevoluisse:

Itaque videtur auctor

Quod non potuit amara

effecit suavis,

medicina,
scilicet
1

seu increpatio,

sancta

humititas.

In

choro ait;

nam
,

in

celluiis

numquam

ANNOTATA.
a

calceis uti licebat, ut

Quam

mtaten hacphrasi designasse dicen-

discimus ex B Petro Da miano Opusc. XIV ubi ait; Illud etiam non mimma pars pamitentiae est, quod omni
sive Destate,

dussrt seriptor, ostendimus in

17 et 18.

Commentarionum

b Ad eremum sciHcet Fontis Avellanm, qua etiam monasteriwn sanctae Crucis appellatur de quaadiCommmt, num. 17. Loci Prior tum erat B. Petrus Damianus, ut patet cj: sequenttbus, apertegue tradit Vitte secundce auctor et

tempore non ocreis utunturin cellulisjsed nudis semper cruribus et pedibus consuetudo est permanere, exceptis
sive hieme,

non

calceis,

his,

qui gravi molestia

infirmitatis

Extra cellas non semper nudis pcdibus incedendum fuisse, colUgitur etiamex Vita e/us-

urgentur

dem

B. Petri, cap. in, ubi ha?c lego:

dalia

passim per

Nudipe-

eremum

cunctis temporibus

exercebant

DIE SEPTIMA SBPTEMBRIS,

exereebant
vero nec oaligaa induebant. Quidper synaxes intelligendum sit, dixi:

li

5
K.

in oellis

Ammrao

mus ad

lit, c.

m
tur
:

Pedules sunt fascice, quibm pedes vinciunhic usurpatur ea ooxpro interioribus pedum
Vitce secundce scriptor
:

CAPUT
Lacrymarum
tro

III

indumentis.

ceis accepisse videtur

eam pro calIn solis pedulibus, inquit,

sive soleis frigua supportabat.

dono

fruitur

gnificat

n Strevia etiam legitur in Vita sccunda:siautem ferreum istudinstrummtum, quod ab utroque equi armo dependens equitantis pedes
sustinet.

sacerdos consecratus, a B.Pe-

Damiano laborum
fit
:

socius

Ab

aliis strepa,

strapida et stapia appel-

adsciscitur:

Prior Fontis famis

latur.

De Nabuzarda,

prineipe militia? regis Baby-

Avellanee

lempore

lonis, legi potest cap.

IV liegum, et Jeremice cap. xxxix et seqq. Notat autem Cornelius a Lapide ad priorem locum, apud Septuaginta
lib.

xxv

pauperibus succurrit.
Didicerat
tam
nanique
ei illa

Intcrpretes pro princeps

rus, idest princeps

railitise legi

archimagi-

anima, acsialteraAxa,

eum
stice

S.

coquorum. Unde, inquit, per Gregorius (3 p. Pastor. Amonit. 20) my-

iJo/w lacryma-

discrete

praesidens ministrare, ut su- rum instructm

accipitgulam, quae templum animae nostrae evertit. Hunc S. Gregorii locum auctor amplificasse videtur.

perius inferiusque irriguum a ccelesti Patre postulans impetraret. Sic enim sacra Historia
,

referente legimus, quod

dc Institutis p B. Petrus Damianus Opusc. suce Congregationis, cap. vi ad propositum hcec

XV

asinum sedens, dixit dedisti mihi, junge et irriguam. Dedit ergo

:

Axa Calephi filia, super patri Terram Australem

ei

Nec illud plane silenter omittimus, quod Quadragesimse utriusque principioomnes monachi, necnon et laici, triduanum et jejunium districte conservant ita ut, qui a percipiendis alimentis omnino se compescere nequeunt, solo tamen pane simul et aqua contenti vivant. Qucp, autem fuerint illw Quadragesima?, ibidem explicat, scilicet quse vel Natale Domini, vel sanctura Pascha praecedunt. q Hic auctor sese synchronum et sodalem Sancti ostendit. Porro solitos fuisse eremitas Fontis Avellanoe binos et binos in cellulis commorari, non semel testatur B. Petrus Damianus in laudato Opusculo ; unum hue locum adduco. Cap. xvin ait : Si duo simul Fratres in cella cohabitant, unus semper prsesit, alterobediat, juxta communis videlicet Prioris imperium. Quodsi uterlibet eorum novitius est, semel aut bis in hebdomada post vesperam colloquendi licentiam habeant at postquam novitius esse desierit, a mutua dehabet:
in
:

pater irriguum superius et irriguum inferius a. Axa enira super asinum sedet, quia irrationabi-

anima praesidet; quae suspirans a patre terram petit irriguam, quia cum magno gemitu a Creatore nostro lacrymarum gratia est quaerenda. Dedit ergo ei pater suus
libus carnis suae motibus

irriguum superius et irriguum inferius guum quippe mferiusanimasuscipit, cum

nj

irri-

infer-

supplicia

flendo
accipit,

pertimescit

vero
prius

superius

cum

sese

in
;

irriguum lacrymis

pro coelestis regni

flet,

desiderio affligit

qusque

ne ducatur ad suppliciura, post flere amarissime incipit, quia elongatur a regno. Hujusautem utriusque irrigui gratiam eatenus acceperat divinitus Joannes, ut vix dies ulla ei flueret quin sese eo uberrime inundaret. 16 Hoc profecto illis est necessariura audire,

peccata

incepscollocutione cessabunt.
r
s

Adi Comment. num.

17 etseq.

Cauma caumatis est

oestus seu calor intensior,

licet.

ut

apud Cangium
t

in Glossario videre

Carina et carena est jejunium seu pcmitentia quadraginta dierum, pcenitentibus olim tmponi solita, ut muliis exemplis probat laudatus Cangius. Unum hic locam ex lib. IV Epist. xvn, seu Opusc.XL B. Petri Damiani profero, ubi de quo-

auditumque imitari satagere, qui cura inihi similes multis sordentes iniquitatibus sacrum ad habitum veniant, lacrymarum a Deo lavacrum postulare non curant, ao mox ut mystici se Tau b tegraen amiciunt, Cherubin coetibus unitos* praesumunt: quasi maculata vestis non egeat ad lavandum aqua, aut vasis rubigo lima. Verum quia aliter super hoc Joannes senserit, cordatis utique viris in ambiguo non reliquit qui quidem etsi sacrum innocens habitum induerit, lacrymarum se tamen fluoriuusnumquam baptizare cessavit. Quantaeenim tunc inunditiae fuerit, ipsiua Petri Damiani c sermo testis existit; qui cum
;

suat

licet

pauca

et levia

quofidiedeflet:

'

supple se

esse

dam presbutero pcenitente scribens ait Ad episcopum suum (Urbinatem) sanctae memoriae Teuzonem nomine, me quoque prsesente, pcenitentize flagitator accessit. Cui mox sacerdotalis officio
:

monachum consecraturus esset, suisque super peccatis, ut moris est, discussisset, juxta canonum censuram nec unius sibi* diei

eum eum

in

t.

e.

i|>si

adempto, cum aestivum tum cauma et secandarum messium tempus instaret, juxta carinae regulam inclusionem cudignitatis

imponere valuit pcenitentiam. Hoc ille tantus vir, qui et per vit:e munditiam stella, et per sapientiaa claritatcm tenebrosi

fervesceret,

mundi

erat lucerna,

stodise carceralis indiximus. Itaque auctor

illa

Vitai

hoc, inquam, cuidamnostrura non sinesui ipsius retulit contemptu quippe qui sibi forte necesse
;

phrasi significat, Sanctum eas molestias sponte subiisse, quas homicidce in pcenam crimi-

num

cegre tolerant.
est,

putabat in alas jam dumtaxat crescere, ne visco adliuc adhaeresceret, coactus est formidare d. 17 Audiat hrec omnis per climata quatuor or- guod
[bis,
,!u,r

imitwt-

pTOp

""

v Id

acsi

pcenam homicidi

lueret.

audiat Occasus, pariter non nesciat Ortus, hoc Scythicte gentes addiscant, hoc Garaman[tes;

tur.

ne

tunica,

sanguis,

careant,

quam

dilutt
v,

[Agni
ac pudeat nudos
illo censore futuros,

nec

L6C

VITA
quam non

S.

JOANNIS LAUDENSIS EPISCOPI

ad Evaugelicum illaborem pertingeret /. Librans iud Buge post indecoroergo in mentis statera hinc pcenam,
studeret, rara ei dispensare
!'
/

nec reparare queant,

t

servare labo[rant
/.

aut nunc per fontes

lacrymarum tergere

sor[des,

piaque teginmc geminae vestismulier sopha, [minatexit g,

maculosis, seu vice fnllonis candescere dat

turma quis ea quis cuncta velando domestica obvia Chnsto. his ut compta viro veniente sit
Consecratu
sacerdos, et

suscipere magis nam, assentitur super Fratrcs obsequium quam doclientelam quam ferulam, minium, amari, quain timeri plus appetens, concupiscens prodesse, quam pra-esse, animo animal seduio ruillud videlicet, quasi mundum minans u, quod ilie in ccelorum regno futurus

18 Cognitoergo

ille

iabonim socius assumitur a

H. Petro

Da-

miano
h

cidere.

dore diviuis oculis nec pucroseum gradus non sursum attollere debere, quem tavit, eum indecorem dimitti coopertum cognovit intypicis Aaron vestibus h Quantocius igitur studuiteum ad sacer;

virtantus, tantoeum canrefulgere, nefas duxit per sa-

ministrare est raajor, qui nunc gaudet Fratribus omsubjectior; illum scilicet imitans, qui cum

ninm Conditor esset et Dominus, ad usque tamen hanc miseria? vallem est dignatus descendere
;

nec ministrari, sed ministrare et

servis

animam

suam pro
poterat

qua dotium provehere, secumque huc illucque, discurrere solebat, miipse velut mundi lampas
nare
i.

redemptionem dare. quoinmune 21 Abhinc ergo, quoniara non ut eatenus,

dicere.

qnam muitum
;

est In qua soilicet societate, non facile alter ex altero credendus

meritoque hasduasanimas, duas divinae legis Ariiias dixerim vaccas, quae cum terra Philisthiim ferunt, recto Bethsacam de itinere tendunt, incs id estad domum solis
sit profecisse
/.'
,

paulatim sese coactus est publicare, qualisque jam per divinam gratiam essetin occulto, prodiit in apertum. Quippe inhorrescente tunc temporis famis angustia x,

jam

latere

^"J"
''

"

confluentique undique ad subsidia poscenda inuumera ad hunc locura gentium turba, cepit ille

/.

oeaciunt

quamvisreclament remugiant propinqni, se sciunt * tamen a consanguinitate Bethsames via deflectere, quibus aeterni Solis speciositas micat in mente. Etsinamque eatenus
licct vituli, id est,
in

omnijuxta Evangelium petenti tribuere, nihilque sibi aut Fratribus de crastino cogitare nec
:

cessavit ejus benevolentiae rivus fluere, donec,

omnipotentis Dei
ex cnnt.ubernio

amorem jam uterque

tamen
illo,

ferve-

quod daretur. jam pene deesset. Hujus enim horrea multiplicibus ejus largitionibus omnia sunt exhausta quatenus in Apuliam ad
loci
;

ret,

quasi duo Sera-

phim, alter ex alteriusardoreputandisunt flammescere.

pOSt
fiUJItt

emendum triticum cogeretur exulare, ut famis malum posset evadere. Ipsius quoque condimenti abundantia ad diariam pervenit libram.

1)

Post felicem

illius viri

obitum/,

obitum

cojir.t

templationi
charitatis

operibw
tcns,
f

insis-

ditusjam sacerdotali esset officio, Missarnm mysteriis pcne cotidianus satagebat vacare, ut priora sua exercitia nequaquam omitteret

cum subsic jam sacris

Cumque in ererao tara dapsilis esset, vix tamen usquam egrediens, vacua crumena soiebat incedere
ilie
;

quam

si

contingeret deficere, inciperet

nec vestibus parcere. Adliuc

cellas exiisset,

namque super-

Dominicls pedibus assidebat cum Maria,nplVcqui'iistamenministeriumoblivisceretur

:

sic

sunt, qui

meminerunt, eum cum ad agrarias

absque monachico ad
y
-

visendum

m
n

cum Marthaw?;
in

sic

gremium, ut

lippientis licet Liae

;

pulctae rapiebatur Rachelis n non hor-

eremum colobioy remeasse, oblitumqueccelestis

Tau tegmen
z obvolvere corpori,

dum

medulli-

sioque ab activa vita in theorerel amplexum riam o tendebat calefaoiendus, ut a contemplativa in aotivam rediret calafacturus, ut scilicet ebriusdebriatp, flammatusigniret. quam sunt in iiiundo rara hujus dignitatis vasa Non enim
!

tus id anxiaretur imprimerecordi, nihil

pendens

stultorura in calcaneo positis oculis displicere,

dum

ejus, ut puta vere sapientis, oculi figerenaa

insigni tn
sero$
f

turin capite aa.

22 Attendebat forte, quid Sindonius bb, quid Petrus Telonarius cc, quid Paulinus ille fecisset

mi

in
i.

hocexilio positisChristiecclesiiscredodefore;

';'"' ,i! " 1

iic

qua

neque 'scilicetincnria opercula amittant, et sic de mundis immnnda fiant. Scriptiim namque in Lege est: Vas, quod Operculum non habet, intor immunda reputatur t/. Quid enim rationalisvasis estoperculum, nisi
sed oupientia suntlatere,

Nolanus dd qui
y

suis

omnibus rebus primum pauperibus, imoChnstoerogatis, semetipsos

scilicet

i,i,

postea in servos vendidere,

utegenorum possent inopiam largiussublevare. Meditabatur ad ha?c, quia sicut ignem aqua, ita eleemosyna extinguit
peccata. Et illud
ullo
:

tM

omnium
dia

interioris, exteriorisque
si

hominis custo-

Ne

avertas faciem
fiet,

tuam ab

sensuum, quam

quis sis

non semper adhi-

beat, toors per eos

criminum ad animam intrat. Unde per Prophetam dicitur Intravit raors per
:

avertatur ate facies Dei. Et illud rursum Eleemosyna ab orani peccato et a morte liberat, et non pati;
:

paupere

ita

enim

ut

numquam

fenestras nostras; ingressa est doraos nostras. Ceteruni hoc, de quo loquimur, vas divinumnesciebat deponere vel ad momentum operculum, ideoque eura Dominusin phialam dignatusest
vertere,

tur

animam

ire in tenebras.

His ergo sagittis

dum susepereum

verborum dum praedictorum carbones adderet exempiorum, parum se aestimabat egisse dum necdum illorum ad mensuram se ipsum impen, .

Ecolesiae sapientiam

statuit propinare.
CongregaUoni
Prfor i'i-'ii-

20 Sequenti siquidem tempore

dens pertigisset. Hucusque de pietatis ejus operibus, quasscilicet circa corpora gessit, dixisse
sufticiat.

trum unanimitate
(11

in

Mi

communi FraPriorem eligitur r atqne,

eis pnesideat, inevitabiliter

ille

coactatur. Quam sarcinam, quamvispraa ingenti vellet bumi-

ANNOTATA.
Axa referuntur, habentur cap. i Judicum, b Vestem monachicam significat, alludens ad capui ix Ezechielis, ubi dicitur ; Signa Thau super frontes virorum gementium et dolentium super cunctis abominationibus, etc. Et v. 6: Super quem videritis Thau, ne occidatis. /taquc mdicat auctor, quod, quemadmodum viri
a Qua> hic de
libri

litate deolinare,

dum divinum tamen

ferre

sibi
;

formi-

dat judicium, non pra>surait conteranere

scilioet,

sciens
si

quia

cum eam

obstinate

ma

idoneus esset

subire sperneret, pro

in

quos Christo lucrari posset

ciMum. [rationem Deoreddere deberel i;] si autem fldelis servus ef prudcns super d.mnnieam mmihamconstitutus, in tempore tritici mensu-

omnibus Doraini numero

signati

DIE SEPTIMA SEPTEMHUIS.

17

Thau m communirclir/uorum clade nihil hahehant timendum, ita aliqui sihi perperam blandiantur, nihil noxe sibi ehiendum superessc, simulac monachicum habitum indu&runt. c Erat B. Petrus Damianus Prior generalis
signati signo

Ihvr ea videtur fames,

de r/ua Berloldus

V w,>vn

Fontis Avellanw, dum Sanctus noster ibidem eremita factus est, ut diximus in Commentario. Acta ejusdem B. Petri apud nos data sunt tom. III Februarii

synchronm in Appendiee ad Chronieon Bermanni Coniracti, <id nnnom U)K> sir ,< r i/nt Totam pene Italiam... tam magna fameg obtinuit, ut hominea non tantum immunda qua-que, sed etiam humanam caricriptor
:

Constantimm presbyter,

Italim

ad diem

23.

nem manducarent. Carolas Sigonius de Regno lih. IX eam anno 1084 illigat dkens Eo
:

etiam anno gravis adeo in

ut,

Italia

annona

d Tropica locutio est desumpta ab uoiculis, r/uibus visco ped.es implicitis, alm nilprosunt. Hac

fuit,

quod dictu nefas videatur, pra

victus inopia

autem phrasi

sujuificat scriptor, B.

Petrum

/Ja-

mianum, qui

forte sihi

jam

multee matres in liberosfame sollicitante sasvierint. Forte ea fames in utrumque annum im >dit.

videbatur

vitat satis

sublimiorum virtulum exercilio vacaret, explorata Sancti innoeentia, suos defectus clarius perspexisse. e

integrce esse, ut

y Colobium hic est lunica sine manicis, r/um eratsuperior vestk ercmitarum Fontis ArciUinw, prout eos exhibet /lippolitm Uelyot auctor Uistoria>

Ordinum monasticorum et Belifjiosorum,

Sensus
:

sine

est,

necareant tunica,

lota

sanguine
lahes

Ar/ni

id

est,

ut Christi meritis

animarum

seu peccata diluant.

illud Apocalypsios

Videtur autem alludere

ad
et

vn

dealbaverunt eas in i Id est, ne post mortem frustra desiderent tunicam, id est, innocentiam animce, quam in hac
vita servare

Laverunt stolas suas sanguine Agni.

:

norninr Gailice edito, tom. V, parj. 285. z Quodnam hic vestimenti genus designet, non satis assequor : suspicor tamen illud fuisse, quod scapularis nomen obtinuit : scapulari quippe eos
usos fuisse, habemus ex Vita B. Petri Damiani scepe laudata, ubi cap. m, num. 15 dicitur :
hic (B. Petrus Damianus) esset aliquando suo profecturus magistro, molliorem scapularem induere... jussus est.

Dum

mimine studuerunt.

cum

g Vox piaque in versu vitiose abundat. Porro mulier sopha, seu sapiens, est mulier illa fortis, de qua Proverbiorumxxxi dicilur : Qusesivitla-

aa Alludit adverba Ecdesiastis cap.u.

Sapientls oculi in capite
ej

y.

14

us

stultus in tenebris

nam
et
tici

et linuin, et operata est consilio manuum suarum... Stragulatam vestem fecit sibi byssus
;

ambulat.
S.

purpura indumentum

ejus...

Omnes domesetc.

bb Legendum est Sidonius videtur designare Sidonium Apollinarem, episcopum Arvemen;

,,&.
dic.

\, tpen ,

ejus vestiti sunt duplicibus

Igitur

ad
be-

sem

in

Gallia, caritate errja miseros insignem,

V
l

ad Tom.
SeptemFa 'J- 7TI

hunc locum alludens, suadel, ut quisque sua

nemerita studeat accumulare. h Id est, quem virtutibus sacerdote dignis tructum noverat.
i

cujus Acta illustrata sunt tom.

IV Augusti ad
in Opere nostro

t,ris
>

diem
itis-

23,

quo

colitur.

'

cc De hoc Sancto actum est tom. II Januarii, ad diem 20

:

uhi dicitur opes

Minare

est

ducere.

tate

cum

B. Petro

De hac Sancti familiariDamiano egimus irt Commenvi.

suas, ipsasque, quibus induebatur, vestes paupc-

ribus distribuisse, ac seipsum denique vendidisse f

tario 3.

utsui quoque pretium eqenis impertiretur.

k Consule,
1

Obiit B.

Ubrum I Regum, cap. Petrus Damianus Faventite 22

si lubet,

Fe-

bruarii,

anno 1072,

ut ostenditur in Opere nostro

fuisse

ad diem 23 Februarii. Morienti verisimilius adSanctum nostrum, diximus num. 24 in

Commentario. m Adi caput x Matthm. n De Rachele et Lia patriarcha? Jacobi uxoribus videri potest caput xxix Genesis. Lia lippis eratoculis, sed fecunda : Rachel decora facie et
venusto aspectu, sed diu sterilis, ac deinde minus fecunda : hinc auctor vitam contemplativam ut suaviorem comparat cum Rachele, activam

dd Acta S. Paulini, episcopi No/ani apud nos data mnt tom. IV Junii, ad diem 22 ubi in Appendice vide disputata de servitute Wandalica, quam Sanctus hic ex caritate subiisse a nonnullis
:

creditur.

GAPUT

IV.

/'

Reliquse Sancti virtutes

eon-

cum Lia.
o Theoria vox Gra?ca

Latine

est

meditatio,

stantia in servando Regulie

sewcontemplatio.
p Lege debriaret, quod usurpatur pro inebriaret, et hic, ut sa?pe atias, in bonam partem metaphorice accipitur, ut significet alios spirituali dulcediue implere.
q

ngore
Spiritualia namque ejus velim summatim perstringere si tamen ad id mihi divinitus datur aliquatenus aspirare. Pius enim illud coeleste Animal, Domino largiente valuit in superua sus;

om</.m,

ei

Numerorum

xix,

jt.

15. in

Vulgataest

Vas,

corporfe ais-

quod non habuerit operculum, neque ligaturam

desuper,

/(i/^""^"
'

immundum

erit.

r In Vita secunda, infra cxcudenda, num. 11 dicitur Sanctus immediate successisse B. Petro

Damiano; qua de

re videsis

Comment.

3 et4.

quam indignusego sufticiam sermonibtis aperire; et quia ad eum imitaudum vix repo, ad enarrandumvixmutio. Utenim nocturnas, diurtoilere,

^J^

s Quce uncis inctusa vides, supplenda fuerunt, nam in Qodice Euguhino post civium mox sequi-

nasque regularium cosnobiorum synaxes a a beato Benedicto b institutas praitereani, ut omnia coenobioruin vel eremorumsynaxibus suiierstuaddita preetermittam quae tantopere ille Domino persolvere, utnefas inde debat quotidie digne exputaret vel syllabam praeterire; quis quautumve plicare possit, quam Deo acceptum,
,

a
6

tur

si

autem, ut in margine apographi nostri

notatur.

caput xxv Matthrsi. alludit autem u Id est crebro considerans ad Levitici caput xi, ubi ad munditiem legalem animalis requiritur, ut ruminet.
t Lege, si lubet,
:

animabuspotueritesseproHcuum, quod

vix ul-

nni

nis
\

VIT.V S.

JOANNIS LAUDENSIS EPISCOPl

imo
3i

t*lM'M(>

lendo incumbere, lacrytidie orationibus consueverat stratum suum rigare quod tali marumque rivis
;

vms lumBibitolerabatdiemeffluere, quro pro vel amplius Psaltenum psalel defunctis totum quotranscurreret c? qimd furtivis prope

quam nihili sese, 26 Visne, auditor, nosse, sibi opinione prffiferret? *e quantopen alios
(.uos

D
se armat.

aliquando peregrinos,

ut

mos

est,

mo-

Missarum faciem fonte lotus jugis soleret sacris aliisque rursum lacrymarum officiis insistere
,

fluoribus se inter ipsa

mactare

quod nunc me-

senatun sagax attenillorum mores et ordinem mox ille agnosceret inntandum, deret, acsiquid in eis divinitus oblatum foret, appraesto ab eo, acsi Pnoprehensum. Non enim se tum astimabat
applicaret, nachos aliqua nobis occasio

extendendo tanias rfmittendo, interdum brachia thus ore, sed e, non solum laudis et orationis

omnibus ex membrisquasi thuribulumquoddam quod passionis sua3 Domino emanabat odorem crebro per septuaginta continuatim, pluriumve
:

quempiam attenrem, durn qualibet in virtute deretmeliorem; sed fiebat illis in discipulum, quividebaturaliis magister : mirabaturque tydum per picus ille pavo alas aliorum geminas, cum tingere ipse conaretur ad senas m. Nani
foetidi. infelix ego, similesque mei, et vitiis

f,

psalmorum prolixitatem, asperis scuticarum flagrisase ipso gaudebat nudus corpore vapulare quatenus Apostolorum, ipsiusque Domini Salquiret

et

virtutibus vacui, vix in Apostolos, vix in ipsum dignemur Christum oculos mentis levare, ut per

vatoris

imitator

existere.

Quod

divini

\nrhi plualam. ut
inilia-

ipse bibere. ita

dominicae fa-

eorum vestigia nostram possimus fceditatem quadamrenus tegere huic Viro, tam innualiqua
;

contru swper~
biavi

domi forisque anhelabat propinare. 24 Ceterum ne versuf.us hostis ad tantarum

turamque

thesauros virtutum aIicundepossetirrepere,jacsibi consuetis nisibus, quod absit, inferre; omnem ille suam Decapolim, Eliopolimve

meris virtutibus opulento, nullus umquam scie bat pudor obsistere, quin virtutnm gazas a discolis licet personis indesinens mendicaret.

Cumque
w, in

gravis

jam

cctas declinaret in

senium

g dixerim, humilitatis vallo muniebat, atque alteriusinstar Argo h undique oculatus obsepserat. Claret enim arrogantium tumor, qui species
in

quatuor

i dividitur

cum

scilicet, aut'

bonum

Meridiem virtus nitens nesciebat Occasum. enim scire flagitat, quam irrevocabilis virQui tutum cucurrerit viam, quamque manu super aratrum missa, respicere non sit dedignatus * interea pauca, qua?subdo, consideret, etperhaec

E
*

imo

digiiH-

tus

se a seipso habere quis aestimat, aut

datum qui-

dein

sibi divinitus,
in se

sed pro suis meritis pensat,

indeficuum Viri fervorem poterit nosse. 27 Cum enim de eremiticae Regulae austeritate Rigorem
die

non habet. Quibusquasi quibusdam malignus hostis scalis ad cujuslibet Christiani bona conatur irrepere, ut
aut

gloriatur habere, quod

quadam sermocinaremur, eamque

debilibus,

Regulte mittgari renuit.

a?grisque Fratribus condescendendo, temperan-

dam
ipse
set,

virtutum ejus desiderabilia valeat devastare. Verum dum has machinari tecnas insidians
sancto Viroastuta ejus instaret malignitas
;

aliquatenus causaremur o; praesertim cum Petrus Damiani in eadem scriptum reliquisut post obitum suum id fieret p : ille etsi
id

ille,

languidus, etsi cunctis pene nobis esset debilior,

utpote sponsae nasus in arce Libani situs k, procul eas didicerat odorari, divinisque viriliter ac-

ejusque assensus ad

credendns esset

facilior

Cum

multis, inquit, peccatis graver, hoc utique

:

eminus frustrari. Quippe cum suanim bona virtutum ei ab illo suaderetur sibi
cinctus armis
,

superonerari non patiar

trus in vita id
fieri

tribuere,

ille

cum Apostolo consueverat

nobis,
;

dicere

Nihil a nobis, quasi ex

sed sufficientia
est,

sed sicut domnus Penon toleravit sua, itaquoque ego fieri non assentiar in mea. His certe paucis verbis licet attendere, quanto ille conatu latam

nostra ex Deo est. Itemque

Deus

qui ope-

ratur

in

nobis velle et operari pro bona volun:

multoruin spreverit viam, quamque medullitus arctam, qua? paucorum est, tenuerit semitam
:

tate. Illudque
Si

Quid habcs, quod non accepisti?

nec

cum

carnali Israel multitudine contemptas

;

autem

accepisti, quid gloriaris, quasi

:

non

ac-

cum Jacobo Omne datum optimum etomne donum perfectum desuper est descendens a Patre luminum, apud quem non est
ceperis? Et

jam Egjptias ollas dignatus sit respicere sed cum solis Jesu Nave et Calepsi omni prorsus vi sua ad typicam promissionis Terram perstiterit
anhelare.

transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio.

humHitntr

28 Ruminabat
scilicet

insusurrasset, quod prosuis ea meritis aecepisset, hoc illi Apostolicum noverat

26

Si

autem

ei

namque Virsanctus, mundum Gertus <uf animal, multorum quidem esse bene in- mortem us<jv>
in eo perseverare.

objicere
nos, 9ed

Non ex

operibusjustitise, quae fecimus

secundum suam misericordiam salvos

:

Et illud Quis prior dedit illi, et retribuetur ei ? quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso omnia ipsi gloria in secula seculorum,
fecit.
:

nos

paucorum, vero, quod sine gemitu recolendum non est, bene finire. Frustraenim velox in stadio currit, qui ante finem deficit; quoniam in cursus meta currentium est corona; nec in
cipere,

divino

sacrificio
q.

cauda

Ad

Amcn. Quodsi virtutum

augmento eum
:

sibi

tenderet, ut quasi sufficientem

suarum mole perjam ab earum

doctus erat

accipitur hostia , quse caret hoc enim omnis ecclesia, ad hoc niti

retardaret
:

cum

debet omnis anima Christiana, ut secundum Apostolicara doctrinam hostia viva vivat; mortua scilicet mundo, viva autem Deo; mortua cinoribuset flagitiis, viva virtutibus
fa-

1'sahuista cantare

sum. Ktrursus Postremo cum impudens

sa-uin

Egovero egenus et pauper Incola ego sum et peregrinus.

hostis,

universis.

quasi

Phari-

illum, in corde moliretur extollere, ut Fratribus se suis de sublimi virtutum arce prse-

fonvt
tar,
sibi

non ignorabat ille, Publicani illius inshincculparum suarum naevos, qui umquam
;

Obsecro, enim inquit Apostolus, vos per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem ad quae duo qui, miserante Deo, anxiatur r pertingere, ad finem usque opus est
:

perseverare.

Cum enim in fine

vitae

illa spiritualiter

quasi bomini surrepsissent, ante oculos reducere, in SS. Patrum sublimiameritacoHocare

corporis sit cauda hostia caudata intelligitur, quaB

ad usque hujus

finem de bonis ad meliora

/,

quatenusdumsibi

inesse metueret,

plioeret in aliis, attenderet,

lius posset,

quod disquo crescere in me-

transire conatur. Idera quoque in eo nobis innui

ut sibi fieret materia se humiliandi, quod hostis paraverat extollendi.

cermmus, quod in vinea laborantibus non nisi in hne diei datur denarius. In eadem rei figura solus mter fratres Joseph talariindutus
esttunicaquid est enim talari tunica indui, nisi fide per

dilectionem

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS

169

dilectiunem operante usque ad contegi?

vitae

terminum

S.

Joannis in eremo sodatem, hoc toco

demonstrat.

jam

disci-

A.

Aicombo

putum

ANNOTATA.
a Videdicta adcap. n
b S. Bencdictum ut
litt. c.

p Scripsithoc. Opusc. XV, ubipostquamimtitutirigorem hmcindenonmhitmitigavit cap. xvin

ita loquitur
: Haec itaque, nos steritatis rigore, ideo sub tam

remoto omni au-

patrcm fundatoremgue

eremitarum culturn fuisse ab eremitis Fontis Avellanm, liquet cx OpuscuUs B. Petri Damiani. Lib. VI epist. xn eumdem patrera appellat. Haec itaque, inquiens, nostra non sunt, sed ejusdem patris nostri verba etc.
c ffuc spectant, quce habet B. Petrus
:

modestaj discretionishbraraine constituimus, ut Frater, qui de

sua est salutesollicitus, institutionera salutiferam non abhorreat; et tamen, si hajc fecerit, plenissime de omnipotentis Dei miseratione confidat.

Veruratamen
:

ha;c

teneat obitura
nui,

nara

dum

Regula post nostrura vivimus, assueturamivet atias

et

Damia-

Deo

largiente,

non patimur institutum.

,

nus Opusc. xiv De psalmodia vero consuetudo est, ut, cum duo Fratres simul commorantur in cella, duo persolvant in die Psalteria, unum pro vivis, alterum pro defunctis. Et illud quidem, quod est vivorum, cum illis dicitur additamentis, quse B. Romualdus apposuit (quatque B. Petrus recitatOpusc. XV, cap. ix ;) quod vero pro
defunctis,

q Ha>c. intellige de hostia pro peccato debito: namLeviticixxn,v. 23 dicitur :

Bovem

ovem, aure et cauda amputatis, voluntarie offerre potes, votum autem ex eis solvi non potest. r Id est, quisolticite ca prcestare conatur.

cum novem lectionibus dicitur, tribus nimirum per quinquagenos psalmos. Qui autem solusmoratur, Psalterium quidemvivorum totum per singulos dies adimplet, defunctorum autem sive totum, juxta quod virium possibilitas admi-

CAPUT

V
electus et

nistrat. Horarumautem psalmodiacanonica omnino sicut fit in monasterio, ita hic per ordinem tota nihilominus adimpletur. d Metancea vox Grceca , Latine pcenitentia,

Eugubinus episcopus
a Paschali
tus, post
II

apud medii

arvi scriptores accipi sotet

pro genu-

PP. consecra-

flexione seu corporis prostralione in teiram, ut videri potest in Onomastico Rosweydi ad Vitas

Patrum,
rit in

et

Glossario Cangii.

Eadem vox
m,

occur-

brevem episcopatus administrationem sancte moritur.

Vita B. Petri

Damiani

cap.

uti et in hu-

jus Opusculis.
e

De

his et similibus corporis castigationibus

'.

Petrus Damianus Opusc.XV/te suce Congreqa-

tionis institutis cap.

xvni sic
in

scribit:

Super meta-

Talibus

neis vero, disciplinis atque palmatis (id est

ma-

suo Joannes instaret

quae retro oblitus,

ergo virtutum exercitiis dura raore EHgitur , Apostolique instar epwcopws

nuum palmarum

terram illisionibus) sive etiam brachiis extendendis in orationibus, caeterisque sancti fervoris exercitiis, nulla Fratrem legeconstringimus, quin potiussuaecommittenda provisionis arbitrio judicamus.
f

momentatim a
c,

in anteriora

E "9'' tft '" u,

contenderet, a
b,

te,

sancta Eugubinensis ecclesia

Apostolicse Sedis legato,
b
<

necnon a Joanne

reverentissirao per oraniaviro,

cessitur,
lio,

Eugubium

ar-

Morem hunc
',

inter

psahnorum
eremo

recitationcm

quatenus communicato vobiscum conside praeficiendo vobis pastore tractatus habe-

sese flagellandi

in prcedicta

viguisse, disci-

atur.

Quo

ille

utpote charitate plenissiraus,

fieret ardentissiraus
,

mus ex sa>pe

laudato B. Petri Opusculo in quo de S. Dominico Loricato, discipulo suo ha?c scribit: Idem senex, Dominicus nomine, nonnumquam

atque ut oranibus orania

<

uno die continuato cum nocte, novem Psalteria meditando decurrit, et interim pene semper utraque manu scopis armata nudum corpus afficit.

quamvis aetate jam gravis d, quamvis languoribus debilis, tamen non segnis approperat, diuque, cui tanta imponenda sit sarcina, vobiscum tractare non cessat. Sed cum tanta res in crasti-

'/

nando

discutitur, nec alia id perficiendi via idoipse hoc

nea reperitur,
est Pahestince,
:

tandem onus, quamvis

g Decapolis rcgio
t

adecem prce-

cipuis urbibus sic appellata

Heliopolis JEcjypti

invitus et obnitens, a vobis cogitur subire, qtii alterum illo venerat onerare, Cui rei, tametsi

urbs de qua Geneseosxu. Scriptor autemhac allegoria

ffiiat.

animam

virtutibus probe

munitam

desi-

per sapientiam et sanctitatem esset idoneus, pro corporea tamen debilitate raolestiaque oranino erat incomrnodus.

h Vide dicta ad cap. i, lit. i Tres tantum enumerat. k Canticorum cap. vn, v.

c.

4:

Nasus tuus

sicut

turris Libani, quas respicit contra

Damascum.

30Quidergoflammatain Domini amoreauima quomare t licet .><"">>"/''" ageret, quidve* tanto vallata populo confugium ' ' quodve eis etiara qui peteret \ Certe cum sacri canones si dignam possunt causam pertenepiscopantur,
,

Mystice hic prudentia seu vigilantia denotatur.

dere, successores
lius,

non abnuunt dare

rationabi-

suorum defectuum consideratione I Id est, ex quam longe abesset a sublimibus pcrpendere,

qui hoc

nondum onus

subierat, justis ab

Sanctorum meritis. m Bac phrasi saiptor denotat, sanctum Priorem in aliis virtutes minus exceltentes fuisse admiratum, dum ipse sublimiores sectarctur. n Senium hic pro extrema senectutis parte accipitur. Consule Comment. num. 17 et 18. ostendit se o Vitce auctor, quisupra num. 13 Tomus III. Septembris

hoc subeundo causis excusabilis erat; hinc scilicet effaeto viribus corpusculo reclamante, iude validissima languoris molestia ratiocinante. At
qui ab ipsa pueritia omne, quod erar, Christo consueverat tradere, nefas duxit, non vinci ab ejusecclesise unanimitate; hnnissime credens,
illum profecto
tot

animos

divinitus descendisse, qui uec de in ejus electione conflassci irapotentia 22

ignem

170
,

VITA

S.

EPISCOPI JOANNIS LAUDENSIS

adeo ei circa Septemmcuhuit, ut 7 easolito impensms bris Calendas hoc viduant, teque rumdem Idus / te illo dle, utconfidimus mundi laboranteexilicjam regno. De cum potiori sui parte triumphat in domini, quia et charissimi Patres
peccati

A. .\NON\llO.

ceui e, attendat,
et
a

vojam causatur cui Omnipotentis inipoteniia y. in se mguffragium pollicetur. Qui enim luntas su , voiens quid in Domino non potesU potesl rt, hil Dominum habuerit compiie quid tantillo jn tempore egent,

mevus

obsisteret,

ab omni
31

patehali

mox scrupuio conticescet. ClemenMox namque ut divina Eugubium

ju

mihi

vita,

utscriberem
sistis
:

prjfistarem jussistis, ecce ut

ext ov-

PP. consecratus,

tia

secundo scimiserante, a sanctissimo Papa, consecratur, tanta licet Paschale f in antistitem dedicare, pueros consignare,
basilicas instantia

etsi

men

omniaqueomnino
ut,
nisi

astatem
in sui

episcopaiia peragere mtitur g, cerneres, pubescere forte puta-

tantum episcopii angustus consecundum catentusid agere, per quaecumque ulem regulas collimitanea invitatus
res.

Nec

mea pusillitas au34 Superest ergo, ut quia supplicatio namque mea diat supplicantem n: ut qui ccelestia nU nisi salus est vestra scilicet, vocati, iamadregnadiviua misericordia sumus nisi atauta, quodabcives, Deiquefilii,
;

sategi,

facere taenim non feci, ceu debui, quod potui.

cujus virtutes

coelestes
sit

^ratia degeneramus, decreti,

iu via, si

ejusseqmdueo regnare

nonicas

haec divini pttChristo largiente operatur. Ad tamdiu acuerat, tempus uunc gione verbi, quem ardetque vivas a ccelitus nactus, in girum rotat, valeat mundo messes metere, ut supernis eas
<uld<: licet

catum contendamus

cum

nisi cessit Christus, Ecclesiaevidelicet

vita quid desideramus in patria. Totaenim hffiC hanc profectojam proquaedam estvia? Per

Sponsus, secu-

Ad quod tam egregium opus Dominomessis videantur esse ducti, permulti a idonei. Huic namrari, proh dolor! reperiuntur
horreis infercire.

Apostolicus numerus, cotus est consequenter millia, mitata sunt deiude tot jam electorum

quot quae explicet lingua?

Ad

hos,

dilectissimi,

a semeque negotio ut digne quis possit instare, Domino est principium sumere, tipso necesse oculo tuo, et dicente: Ejice primum trabem de festucamde oculo fratunc perspicies, uteducas
tris tui
:

quia videlicet donec quis terrae inhaeret,

egregte fungitur

impossibile est, ut a terra alterum fecet. 82 Hinc Dominus per Prophetam, Gladii, inquit, ancipites in

quanto donec quibusdam profectuum gradibus ipsi pauadalatim Christo propinquare et ab ipso quasi mantino sigilio suae impressionem imaginis possimus accipere. 35 Quodsi in ipsum
justitiae

omnes cordis oculos debemus attollere, ut per eorum vestigiatam gloriosa ad patriam nitamur ascendere, sed ad unumquemque tauto attentius, Christi membrum esse constat electius;

manibus eorum. Quis enim

est

divinus? iste gladius, nisi,teste Apostolo, sermo Per manus autem quid intelligitur, nisi bonum
opus, quod manibus exercetur? Quid ergo est gladium habere in manibus, nisi verbum Dei tenere in operibus? Hoc autem ille congrue peragit, qui

Solem Christum,
si

si

aucUr imitandasproponit.

ipsius solis radios, id est Apostolos,

in ipsas

denique stellas reliquias,

scilicet

Sanctorum

ab omnibus se et carnis et spiritus

vitiis

nititur sequestrare, et geminae charitatis alas in astra sustollere. Hinc est enim, quod alteri pro-

turmas noster aciem figere non viget obtutus, numquid non ad certam stellam, nostrum scilicet Joannem, noster irrepere pigritabitur appetitus? Pudeatnos, dilectissimi, pudeat, inquam,
sub iniquitatis nocte

jam

stertere, quibus

phetse falx volansostenditur, per

quam non
;

nisi

sermo divinus identidem figuratur quia videlicet falcis more, quos a terrenis vitiis desecat, alas sumere docet, ut ad ccelestia tollat. Hanc ergu quiaa primaevo Joannes tempore manibus
bajularat, sui
ret,

lucidam, tamque novam Stellam in dignatus est prorogare.

tam exemplum

Spernant jam seculum, quos spectat patria

[coelum,

jam

securus,
:

inaliosexercebat

quocumque se vertedumque eam perquinque

sit,

carnis,
nulli

totidemque animae sensus evaginat, quod

ignaris

omnis pro carcere taedeat orbis, faeteat his mundus, quibus est promissus [Olympus. Horrida carcerei quem mansio mulceat antri?
Christicolas

vitiorum monstro parcendum

quod decem lata cubitis eadem falx dicitur, utperomnes nimirum decem sensus divina framea ducenda monstretur, nec sufficere prslatis, ut sola quinque sensuum vitia in subditis amputent, nisi turpes intus concupiinsinuat. Hinc est enim,

Quis socors olida deposcat aroma cloaca? Ergo jam vestro * ccelo conscripta caterva, aspiciens solem fugiat jam noctua noctem,
horrescat tetras quibus est illapsa tenebras.

fortc vestra

seentias radicitus jugulent.

Multaa multis mala

consensu ac pro-

ANNOTATA.
a Id
est, in singula momenta. b De Etiqubio, ejusque antiquo episcopalu
erji-

non patrantur corpore,

at solo

posito patrata ante divinos oculos, indicantur corde. Quid enim prodest, si domus ambitus co-

loribusacmusivo
et draconibus,

/*

decoretur, a basiliscis
interius, possideatur

autem
?

quod

Quod

nimirum quia hujus

riora,

sancti Viri soiertiaenon latebat, merito divini verbi gladium tam per iute-

Commentario mim. 1. c Joanuem Cardinalem presbyterum S. Anastasice designat, de quo consule Comment. num.2, 8, 9, 10e*ll.
in

mus

d
e

Annum

quippe

o?tatis

quam etiam per

78 vel 79 agebat, ut
16.

exteriora trahere satage-

tiquet ex dictis in

Comment. num.

bat.
at infrfl fln-

Complex ordinarie

consflcra-

Konfc sancte

morffw

33 quam felix Bugubina ecclesia esses; si diu te talis Patroni vigilantia gubernasset Ille certe coelesti te Sponso, non solum sine macula formosam exhibere, sed etiam siue ruga i satage!

dici solet alterius in eo-

dem

ea vox in

crimine socius, vel fautor. Aliquando tamen bouam partern accipitur pro fautore
ut

altei-utrius regis belligerantis,

apud Cangium

in Glossario ostenditur.

ret. Ataliter divina

suit, qusa

super hoc Provideutia cen-

ante peraotum consecrationis suae antantote Pastorepriva-vitA.Cumenim, sicut scriptum est, flagellatDeusomnem filium,

num

Deum Sancti fautorem auxiliatoremque significat. i Paschalis II ab anno 1099 usque ad 1118
Hoc
loco

Pontificatum tenuit.

quem

recipit,

jugi sui corporis molestia

vapularet,

ut carnis ergastulum egressuro nullius vel levis

g Qua> de Sancti gestis in episcopatu mrrat Philippus Ferrarius, videii possunt in Commentario

num.

40.

h Subintelligi

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

h Stibintelligi videtur opere estautem musivum opus varie tessellatum ac picturatum.
;

171
in

2 Et oum adhuc electus Dei Johannes

culo rnoraretnr, Dei

w-

A. .Wi*Tm.
et <atst'<.n,

mandata
riarn

et sancta consilia

i Alludit

ad verba

Apostoli
ipse

ad Ephesios
sibi

v,

Evangelioa pf-rlinohat:
facultatibus

visitMmt infirrnos in
necessaria de suis

operibuM

$ 27:

Ut exhiberet

{Christus)

glo-

quoscumque, ministrans

ch/iritati*

eis

riosam Ecclesiam, non habentem aut rugam, aut aliquid hujusraodi, sed ut sit sancta et immaculata. k Perperam iqitur Philippus Fcrrarius ei 36 annos episcopatus attribuit, ut diximus num. 39

e, et ipsemet serviebat eis, infirmi pauperes servitorilms indigebant

quando
e. ;

et aliis

pauperibus, viduis et orphanis benigne subveniebat, et tribulatos et afflictos sua melliflua

Commentaris.
1

exortabatur * allocutione, et ad sanctum patientiam informabat, afflictum Jesura Christum eis

proferens in exemplum, rogans eos caritative f, ut in sancta patientia possiderent animas suas.

'

exhortaba

,,,r

Anno

1106,

astatis

vero sua? 80, dicitur in

reci-

veteri epitaphio,

guod num. 42 Commentarii

tavimus.

Et hic Vir beatus castigabat corpus suum

servitutem redigebat, ne,
si

et in

Vitam hanc conscriptam fuissc, priusquam Sanctus publico cultu honorarctur, alioquin enim ccelestem ipsius gloriam certius asseruisset , idque multo marjis si revera ut quidam contendunt, a Paschale II canonizatus
Flinc patct,
, ,

ipse

non

faceret,

quod

aliis

praedicabat, ante Dei oculos reprobns

A dehtiis et crapula et vinolentia se retrahebat, et rebellem carnem cogebat omnino

haberetur.
servir.e spiritui. Et sic Viriste beatus illustratus a Deo et illuminatus, lux * ab eo bonze a^difi- * /. luce et mox procecationis etinformationisprocedens ad proximos,
:

fuisset

qua de

re consule

Comment. num 43

et

duobus sequentibus. n Vitiosam hanc pcriodum ita legi in codice Eugubino, ex quo apographum nostrum depromptum est, in hujus margine annotatur. Porro cam
hoc similive mod.o corrige: Superest, ut pusillitatem audiatis supplicantem.

ad fugiendum peccata et ad serviendnm Deo eos provocabat, et videntes bona opera ejus
glorificabant

dente

Patrem Deum,

qui

in

crelis est.

meam

Abstinentia^ et vigiliis vir Dei Joannes insiste-

bat, et juxta

quamdam
:

ecclesiam capellam g

tugurium

sibi

constituens ad
ibi

orandum

et quies-

cendum valde arctum

lectus ejus erat terra

solida pro fulcro, et cervical ejus lapis durus et

VITA

ALTERA
ANONYMO ET

rigidus.

AUCTORE ITEM

INCERTO a

3 Et post talia virtutum insignia vir Dei Johannes, lucerna vera populis jam effectus, ut ad majorem perfectionis statum ascenderet heremura h petiit. Illo namque tempore vir venerabilis et sacerdos Dei altissimi, domnus Petrus Damiani/, virtutibus ornatus et sacrisScripturis
eruditus, florebat sanctitate et scientia in here-

fit

iu
tis

monachis remo Foni

Avellana>,

mo

vastissima S. Crucis Fontis

Avellanse.

Et

CAPUT
Vita in sscculo acta
:

ipseTetrus, cumesset sanctse Romanai Ecclesiie Cardinalis et legatus fuisset transmissus a domino Papa, et circuiret per coraitatum et episcopatum

susceptus

Eugubinum k et Nucerinura / et Callensem m, et per Romandiolam n et Marchiam o; cum

lana?

monachatus
familiaritas

et

sacerdotiura
B.

cum

Petro

de perfectione Fratrum pauperum Fontis Aveladmiranda dicta et opera percepisset, eorum colloquio et angelica conversatione at-

Damiano,

et insignis in cor-

tractus p, Cardinalatus gloriam deseruit, et cum licentia domini Papte q in heremo Fontis Avellana^ se reclusit, serviens

ripiendo humilitas.
eatus Johannes sacerdos electus Dei
simi,
altis-

Deo

die ac nocte.

Ad

cujus

exemplum plurimi

spreverunt, et
tradiderunt.

mundi gloriam ad serviendura Deo se totaliter

incitati

F
tanti
viri

c
Laadc Vompeia natus,
p0$t

Eugubinas b
in

civitatis

episcopus, civi-

4 Vir autem Dei Johannes

fama

admh>-iis a

tate Laudensi c

Lombardia ex nobilibus d

piam

adolescentiam.
t>

parentibus et vere Catholicis natus fuit, et eorum cura et diligentia baptizatus et bone nutritus et bonis moribus intbrmatus
fuit, et sacris

instructus et liberalibus disciplinis eruditus. Et ipse Johannes ab infantia sua timere Deum ccepit, et cum eo crevit misericordia, jamque animum pium habens ad pauperes, et Dei
litteris

B. Petr<comperta, exemplo ejus aniraatus, coufugit ad Damian. fugiens et de ipsum, et elongavit se, a mundo cognatione recedens, venit in terra propria et terram, quara ei Dominus revelavit, et veneheremi et derabili patri Petro Damiani, Priori

votorum Fratrum magistro

se obtulit hurailiter,

gentibus flexis rogans instanter, nt ipsum sub patris Benedisciplina sacraa Regulas beatissirai
dicti susciperet in

mandata

rideliter adimplebat.

Et ab

illis vitiis

discipulum
*.

et

fratrem, Regi
/.MTVltlinUII

Deus ipsumeripuit etservavit,in quibus juvenes male informati contaminari solent et a Deo separari, et filii tenebrarum effici. Et Johannes gratiaDeipneventus, in ipso juventutis suae flore
spernens mundum et ejus vanas delitias, per arcta mandata, quae ducunt ad vitam, ambulare

Christo perpetuo serviendum

Atvero reveren-

videns Johannis dus Dei sacerdos Petrus Damiani animi puritatera, fervorem spiritus, simplicem
obedientia?

promptitudinera et verum mumh contemptum in ipso, ipsum benigne recepit. Et

cum de

peccatis et secularibus culpis

eum

exa-

cum

solum ipse lubrica devitabat, sed

fervore curavit, et repletus Dei spiritu non et socios suos

decidentes se a mundi vanitatibus etvitiis retrahebat etarcebat, et ad viam virtutura et mandatorum Dei eos informabat et provacabat.

ut abmnni minaret per sanctam confessionem, pedes suos, ut nmnraundano pulvere excuteret invepurus viam Domiiu ambularet qod

dus

et nni.is li-i poanitentiam nit culpas graves, ut per pos ea expurgarinonpossent; sicut ipse Petrus D 1 testihcatns

172
A.

VITA ALTERA
est,

S.

JOANNIS LAUDENSIS EPISC.

calceolis, et calcians

AlHMYHO.

testificatua
discipulis.

de eo colloq uendo

cum

se

et incedens per eccle-

I)

devotis

sive

domos, acn dolons per claustrum et

nud.s
ut sic crucihxo Do-

tt

fathts

5 Et devotus pastor

Petrus Prior devotum

ovile sui

acumine

torquebatur, plantis et puncturis

perforatis pedibus

mua rdos, ab

codem in
parti

labo-

rum

adscitus,

religiosis induens vesterii intromisit, eumque Fratnbus et stibus et habitu monachali, devotis vivendi ut cum eis rectum discipulis sociavit, converordinem disceret, moresque et modum in mensa et sandi apprehenderet, in choro et divma ipse vir Domini Johannes, claustro. Et gratia, in brevi ita est informatus

humiiem ovem Johannem intra

mona-

m
m

praeventus
nisofficiis

sacris observantiis et

moribus Fratrum,

et divi-

terius magisterio oporteret

alimbutus et instructus, ut non jam eum informan, sed

alios idoneus et sufpotius ipse ad informandos

ficiens

causa opportuna formaretur. Si quando vero cogeret virura Dei Johanmonasteriiexigente ad remota, nem extra monasterium progredi debile corpus et quiadebiliserat et languens, festinantiam attritumjejuniis non poterat ad etsic necessitate compellente, itineris coaptare et ut jumentum aliquod despicabile equitabat pungeret, nec sine corpus suum dolore aliquo hora vel temflagello pertransiret in eo aliqua nudasplantasstrevias t ferrese immittebat,
:
:

pedum mino in

lapillos calcantibus,

compateretur etcon-

pus,

reverendus probaretur. Cernens autem

ut

tali

punctus, aculeo frigoris et duritia ferri

orationi et
charitatis
exercitiis

Jopater Petrus, bonum filium et discipulum proficere, hannern per Dei gratiam in omnibus divinis obsequus et in sanctitate et humilitate et
mirabiliter crescere, et in sacris institutionibus gradus Ordinum sacrorura et officio-

Crucifixi vulneribus compateretur. et 7 De oratione ejus et mentali devotione

ccelesti desiderio,

paululum dicere scimus, cum

:

ipsum per

rum ad altiora promovit et ad sacri sacerdotii Sacramentum ipsum provehi et sublimari fecit; socium ut deinceps Johannem coadjutorem et ante sui laboris haberet, quem subse discipulum
habuerat; ut in cura monasterii etinregendis Fratribus vigilaret et se exerceret in activa videlicet et contemplativa vita. Et ipse vir hurnilis

dona talia non habeamus sed certum nobis est, quod vir Dei Johannes divina noctuque devote offibia et Horas canonicas die sollicite et attente dicebat et audire volebat, ne verbum aliquod et syllaba pertransiret, quod non bene diceret et audiret. Et oculis ac maniin nobis ipsis

assidue vacat

bus in ccelurn intentus, dura sibi vacare liceret a curis monasterii, invictum ab oratione spiritum non relaxabat, lacrymarum irrigua spargens
ante conspectum Domini pro vivis pariter et defunctis. Sicque vir Domini Johannes, ut alter Jacob per scalam virtutum ascendens, per cari-

Johannes, tamquara verus obediens, patris voluntatem et prsecepta in omnibus adimplebat,

et sic sub beati patris Benedicti

Regula

alligatus,

bonusdiscipulussanctummagistrumdevotissime
sequebatur, et humilitate et caritate et servitiis om nes transcendere nitebatur.
inxrahuiuilitatr
ii

zelum ascendebat ad Deum, et per compassionem pietatis descendebat ad proximum. Aliquando vero, cum ei liceret ab officiis ecclesiasticis
tatis

H(

si

quando naturali infirmitate

fracti

aliqui ex

et

Fratrum occupationibus quietari

et vacare,

aHOTVSn

defeotus COTripit.

invicem discordarent, studebat statim eos suis devotis et piis precibus ad concordiam revocare, non quiescens, nec recedens,

monachis

dum

orationis solatio et raentali contemplatione

non traheretur, ad activam vitam recurrebat, ut cum Martha ministerium Dei ageret et devote
perficeret.

sed genibus flexis ante eos in suo humilitate et

vita caritate illorum

iracundiam

frangebat et

10

Nam

libros devotos scribebat,

et

et scriptos pios

libros
scribit,

pacem et fraternam concprdiam reformabat. Si quando vero propter

expellebat, et eos ad
ipsius redargutiones et
sis

increpationesineomrnis-

quaeque alia sedifica- aut aut Dei laudemet proximi utilitatem facere toria ad nontardabat: et sic Vir Dei per fervens obseab
aliis

corrigebat,

corrigit.

defectibus Frater aliquis turbaretur, statim

quium

vitae activse fortior et vitse

valentior reddeba;

Johannes ejus se pedibus prosternebat, dicens humilitate culpam suam, et indulgeri sibi devol.ius precabatur et propterea nullus ex Fratri:

tur ad ascensum

contemplativse

sicque

Vir sanctus in Dei gratia roboratus et in timore Dei confirmatus, a ventis et procellis inanis gloriae

bus

ita iratus et

accidiosus r

permanere poterat,
:

et elationis

subverti

non

poterat,

et aquae

quod non statim a benignitate servi Dei Johannis in mansuetudinem verteretur et ipse non
priusde terra surgebat,
conciliatus fuisset.
JqjuniiSt aliis-

multae tentationum
ejus

et tribulationum caritatem

firmam

in

nisi

prius et Frater re-

runt. Duse vero coluranae lucidse

clericus Dei Johannes, sicut

Domino extinguere non potueFratrum heremi

duo Seraphim divina

Fontis Avellanaa, reverendus Prior Petrus, et

caritate inflammatl, corde et ore jugiter

que corporis
nastigaMon(bu&

7 Igitur vir Dei Johannes terrena fugiens, a vanis mundi illecebris elongatus manebat in
solitudine
:

Deum

expectabat eum, qui saJvum ipsum

fecerat a pusillaniraitate spiritus et liberaverat a fcempestatibus et conturbatione hominum ; etipse

altissimum collaudabant, et Fratrum mentes et corda et ora ad Dei timorem et fraternam caritatem accendebant. quara bonum et quamjo-

jam cum

Christo spiritualiter crucifixus in ani-

cundum
in

erat, tales fratres habitare in

unum,

pcBnitentiae in corpore bajulabat, jejuniis et vigiliis s affligens, ergastulum sui

ma, crucem

medio quorum Christus Jesus erat Dorainus et

Magister.

corporisdomans^necontraanimamrecalcitraret.

Etcum
cerel
,

iu

ipsa

heremo hiems aspera inhorresvestimentis duplicibus et pelli-

ut vix

cum

ANNOTATA.
a De hujus Vitm auctore egimus in
tario

bus intensum frigus vitari posset, ipsevirDei

doraus Johannes rigidis et modicis vestimentis amictus, nudis aliquando pedibusper totas synaxes in choro nocturnas et diurnas persisteret *. 8 Deinde ne fratres turbaret et ne fumus
iaudis offuscaret opera ejus, in solis pedulibus sive soleis s frigus supportabat et, quod
;

Commen-

i.

persiste

num. 12. b Adi Commentarium num. 1. c De Sancti urbe patria consule Comment.
d

bal

tium. 15.

stccHuese
tlotiint

NobtUum parentum non meminit

Vita

Vitcc

durius

est,

remoto loco sequestrans se a conspectu Fratrum, minutos lapillos et acutos sternebat in

in

mw scriptor synchromts.
e In

pri-

prima

dicitur

(Bgris ministrasse,

at de facultatum

quidem pauperibus suarum in hune

DIE SEPTIMA SEPTEMDRIS.

173
,

hunc finem usu

verisimile
est,

nihil legitur

id tarnen

omnino

cum jam sui juris fuisse vidcatur, antequam ad eremum contendit, ut diximus in
Comment. num.
f

Domnus autem Johannes divina fretus A. Kxonrwo. misencordia, Prioratus officium sollicite et fide- quo munere hter agebat; discipuloset Fratres egregit fwgt12
sibi

commis-

17 et 18.
et

sos

bemgne

ex charitate. g Legendum ecclesiae capellam, aut ecclesiam vel capellam. Adinum. 5 VUee primee. h Fontis scilicet Avellanw, de qua vide Commentarium 17 de tempore vero, ad quod ereest
:

Id

benigne

et pie corrigens, et caritativein Bpi-

tur,

mitico?

Sancti

vito?

initia

referenda

sint,

eodem

num. et seqq. Ab aliis Damianus

i

vocatur, quos

cum Hen-

ntuaiibus lntormans, ut nullum permitteret in sancta congregatione negligentem esse et otiosum, et detractorem et querulosum, et eieemosinas a Deo concessas indigne manducare. Et quia noverat.se rationem Deo redditurum de animabus sibi commissis propterea sollicitus erat singulorum conscientias investigare, ne
,

in

schenio tom. III Februarii pag. 411 secuti surnus.

k Episcopatus Eugubihi visitandi curam haPetrum Damianum, vide apud Benschenium tom. III Februarii paq. 413. 1 Nuceria, de qua hic, urbi est episcopaiis ditionis ecclesiasticm in Umbria , prope Teniam fluvium condita in limite Marchiw Anconitanw,
ouisse B.

aliquod lateret crimen grave, per quod diaholo obligatus teneretur. Et ideo monebat et
eis

cogebat eos frequenter et pure conateri, ne aliqua macula peccati propter dilationem confessionis oblivioni traderetur, et pis peccati sarcina augeretur.

ne de oblitis culEt ad celebranda

divina Mysteria informabat Fratres, ut priusper sacras vigilias et orationes et lacrymarum irri-

estque soli

Romano Pontifici immediate subjecta. Callium (mcolis CagliJ urbs Umbrice Senoest.

gua

se devotiuspraepararent, et sic ad sumendum altissimum Sacramentum pretiosi Corporis et

nensis, Urbinati archiepiscopo suffraganea

in ditione EcclesiasHca inielligit.

n Romandiolam propriam (Incolisla. Romagna)

o
]$

Sanguinis Domini nostri Jesu Christi cum timore et reverentia accederent. Saepius in nocte et die

Marchiam Anconitanam

amplam

Italim

provinciam in ditione Ecclesice designat. p Primum B. Petri Damiani in pradictam eremum secessum ab auctore hujus Vitce confusum fuisse cum ejusdem in earn reditu, ostendimus in

Fratrum visitabat, non sinens aliquem Fratrem cum alio vacare in otiosis et inutilibus verbis; et ordinatum silentium sacrae Regulae
officinas

faciebat inviolabiliter observari.

13 Quantag

autem

caritatis fuerit

ad paupe-

et

famis tem-

res sustentandos servus Dei

domnus Johannes,

jiun- {Jtuiperi-

Comment. num.
q
Is erat

19.
II,

unum
ut videre est in sa?pe
.

mirabile opus de multis ipsius sanctis ope-

bus mira K6eruhtate sucninit.

Alexander

laudatis B. Petri Actis pag 413.

r Accidiosus ab accidia pro acedia, inertem, socordem, vel indignabundum significat. f Vide dicta ad Vitce primw caput n lit. m. t De strevia consule annotata adcaput u primte
Vitas, lit. n.

ponimus in exemplum. Quodam namque tempore cum fames valida plures populos intra Italiam consumeretet cruciaretrf, ad virum Dei
ribus

Johannem plurimi pauperes concurrebant

ciebat cottidie
,

et

benignus Pater unicuique largiri alimoniamfadonec intra monasterium ad dandum aliquid haberetur. Et cum jam orrea* vacuata essent Vir Dei velociter perrexit in Apuliam, et ibi emens frumenta et blada e, re,

'

!.

horrea

GAPUT

portari fecit in

magna

copia, ut ea egentibus

II

quotidie largiretur, ut famis periculum devitarent. Et

si pecunia deficeret, vestes et pannos pro emendis frugibus distrahebat, ut sic pauperibus subvenire posset, donec Deus misericors

Prioratus Fontis Avellanee epi:

'

scopatus

Eugubinus

mors

propitius fieret plebi suae, et acerbitatem famis,

quam
14

aaquitate sui districti judicii venire permi-

sancte obita.
f^ um vero jam omnipoteus Deus venerabilem \J Petrum remunerare de suis laboribus decrevisset cum absens esset ab heremo et cum Fra:

serat, benignitatis suse clementia tolleret.

Quantum vero Vir

iste

beatus perfectione

vitse fuerit avidus, patet,

quia

cum

Virtutum stusaepe Fra- dio accerms

q
Mortuo P.

tres

editicationis

monachi peregrini ad eum necessitate, vel exemplo veniebant, ille eos susci-

Pflfro Damiano tribus moraretur ad tempusinmonasterioFavenfU Piior Fontino, vitam ejus Deus bono fine conclusit et ipse tis AveUanm y r j_) e i feliciter migrans de sseculo ad ccelestia
;

piens in visceribus caritatis, gradus perfectionis et bene operandi modulum ab eis humiliter
ritualis exercitio

requirebat, et de profectu animae et fervoris spicum eis dulcia colloquia protra;

evolavit, et vivit

cum

Christo in aeternum a.

De

hebat
si

et illorum
eis

vitam et mores considerans,

eerneret, quod ipse in se non
*

cujus recessu Fratres omnes, licet felicitati ejus plurimum congauderent, tamen de sua absentia damna sibi plurima evenire deplorabant. Sed

quid boni in
esset,

haberet, statim

oblatum

bonum illud, sicut cum affectu maximo

Deo

sibi

i. e.

quasi

capiebat et

non defuit eis divina Providentia nam inspirati a Domino, concorditer et unanimiter sanctum virum domnum Johannem de Laudod inPriorem
:

retinebat in mente, et periicere illud jugiter satagebat. Et non sicut Prior eis loquebatur et preeerat, sed sicut humilis discipulus eis se sub-

sicut sancto patri praecipuuin elegeruut ut Petro Damiani in sanctitate et sapientia consi; ,

ditum faciebat,

cum

eos se excedere in perfec:

tione aliquacognoscebat
humilitatis ct caritatis

et sic virtute sanctae

milis erat, ita ei in Prioratu succederet c. Domnus autem Johannes vere humilis in seipsum

bonumillorum suum fieri cum B. Johannes aetate maturus promerebat. Et

r y

tantoofncioseindiguumetineptumproclamabat,
ad suscipiendum omnino renitebatur dispensatio et Fratrum tirma concordia, Priorem esse Johannem, omnino obtinuit et sic
et
:

sed Dei

declinaret ad senium, virtus ejus quasi in Meridie nitens nesciebat Occasum f : nec propter

senectutem g dimittebat jejunia et

suetas.

vigilias con-

sancta

monachorum

congregatio,

bonum

succesfuit.

15
ticae

sorem habere de Petro, plurimum gavisa

Cum enim de observantia rigida heremi- IkyuUunlaxuRegulaa Fratres et discipuli cum eo ali- ri renuit.
quando

171

VITA ALTERA

S.

JOANNIS LAUDENSIS EPISC.

domini Papse id fieri exolant et per legatum legatus coelitus inspiratus et Et domnus
rabant ad eligendum Joanro-atu bonorum permotus, clencos mformavit Priorem iu episcopum
qui

tNONTOO.

infinnis

quandoconferrent, eamque P mitigare Frnfribus contomperare et

hfflc

ro debilioribus et
di-

institutione,

cum ipise Petrus Damiani illius rent; prasertim h et proseeutpr, ta observantia bonae institutor lla ex UU Fratres minus ferventes spintu mens, ne frangerentur et bona licet, stricta
institutione scrip-

cerent. et

Johanne instantius postula-

senectute et infirmi tate plurimum reniteretur, curam episcopalem esse p, uec posse

nem Sed eum Joannes eum unanimiter elegerunt.

ad tepida resilirent, in eadem

destitutum agere, affirmaret

temperari tum reliquit, ut post suum obitum id neri mitigari i, si Fratres ommno possetet Johannes Prior, Udeclararent. Et tunc vir Dei et debihor et secet pr;e omnibus aliis infirmior abstinentiae esset, ac relaxatione nio confectus temperare inetdisciplina corporali cessare et fervens vita refoveri tamen
digeret, et largiori
;

excusationes et popuh praedestinataelectioinvaluit, et cleri ut legatus doincoramutabilis voluntas obtinuit,

: _

nullatenus ejus preces et *_ + o e d tam Dei s< acceptatss fuerunt

; -

raini

coegit Papa3 ipsum recipere omnino

Et

l.

coegerit

oneri, sic ailigatus episcopali

et consecratus fuit.

Romam

adiens, a

domino PP. Paschalisecundolffltantersusceptus

18 Et

in spiritu sic respondit, dicens multis peccatis graver, et usque

:

Cum
modo

ego miser
Dei justi-

Eugubium rediens non

:

est

elatus

post cxpldas
egregii pastoris partes

negligenter etremisse tiam supermeprovocavi, super peccatum istud tam grave induci vivendo; super aiia peccata rae et imponi mihi in onus

pralationis intumnit gloria, nec de sublimitate resed eamdem morum gravitatem et cor ejus quam prius in heremo ligionis observantiam
,

omnino nonpatiar sed sicut reverendus voluit, pater noster Petrus Damiani observari
raea
: ,

spiritus retenuerat, conservavit, et in fervore monachos prius optime rexerat, novatus, sicut
ita

populos

sibi

coramissos fideliter et sollicite

duin viveret, nec permisit, ut rigor heremiticae in vita sua, Regulffl relaxaretur et omitteretur

Ut

animae ne ex boc Deum contra se provocaret et confusionem induceret ita et ego minimus auffi nec patiar ullo non auden aliud attentare mea ea bona observantia et modo, guod in vita
:
;

eis custodiebat et gubernabat. Omnia vitia in bonos mores in eis inseextirpare et virtntes et sine macula, rere maturabat. Et hic Vir inventus

post

aurum non

abiit,

et thesauris; sed

nec speravit in pecunia omnia, quse poterat, paupe-

rigiditas relaxetur et
sit

frangatur

et

hoc vobis

ribus, orphanis et mendicis infirmis erogabat, et peccatores ad poenitentiam et ad viam salutis

pro firmo, quod id fieri numquam assentiar, dum vixero. Et tunc Fratres, videntes immobile ejus propositum, de ceteroausi nonfuerunteura amplius de hoc rogare. Et B. Johannes, verus
Christi athleta,

revocabat. Dedicabat ecclesias et altaria et in sanctis Ordinibus clericos ordinabat, et pueros

consignabat, non solum in episcopatu Eugubino, sed in aliis circum positis regionibus ita faciebat,

non

ut antiquus operator, sed

omnibus

se

benignum

et

modestum exhibens,

et

velut novus Agni cultor, ad serviendum Deofer-

ventior jugiter inveniebatur.

Eugubinn episcvpo defumto,

16 Eo namque tempore Eugubina civitas paupercula, quae de ruinis et reliquiis populorum

ad bonumcunctosinducens. Tunc temporismarchiones, comites et milites in arcibus et castellulis et casalibus commorantes et sub Romana
republica militantes q pedagia r et tributa a minoribusexbibebant* sibi dari et vectigalia sibi
reddi et alia servitia sibi
sos
fieri
:

q
*

evocatus

renatorum ex mortuis populisvetust-eet eversae

Eugubise eeclesi plane fuerat resuscitata et iv;i'iliiirata supmus h in monte cum arcibus ; et
ibi

i. e.

exige-

et vir Dei Joannes,

bant

pius pastoretspiritualispater,afflictos etoppresfilios,

divinus cultus et episcopus fuerat reformatus

quantum

poterat, adjuvabat, sustens,

in episcopatu pauperculo et pauperculis clericis;

tabat et recreabat
eos refrenabat.

et ferocitatem

dominorum
vitiis

episcopus
culo
:

ejus,

et sic

completo cursu, migravit a sseEugubinus populus pastore carebat,

poterat, qui tanto sa-

suahumilitate etprecibus mitigabat, et a

et inveniri

commode non

cerdotio dignus esset. Dei vero providentia ac-

tum

C
/.

pervcnirct

est, ut legatus domini Papse dominus Joannes Cardinalis n sacrae Romanse Ecclesiae, vir per omnia reverendus et timens Deum^ patriaiu ipsam visitando circumiens, pervenit* Eu-

gubium, ibique a

clericis

et laicis reverenter

19 Vir autem Deo plenus B. Johannes episcopus confectus senio Iongaevo t, et infirmitatibus maeeratus, et abstinentia et vigiliis attenuatus, cum jam per annum u episcopatus officium devote perfecisset felici cursu ad Cbristum properans, bono fine vitam suam conclusit Deus. Et ipse, receptis devote ecclesiasticis Sacramentis, valedicens clericis suis etlaicis, et in manus Domini commendans animam suam, obdormivit in Do-

brevi

tempmv

post moiitur,
claretqitemiraculis.
t

susceptus, per pluresdies permansit ibidem, et ad suggestionem cleri et populi Eugubini de eli-

gendo
laina

et daudo eis episcopo pertractabat, et comperta viri Dei domni Johannis Prioris

mino, etintroivitin gaudium sempiternum circa septimo Idus Septembris, anno Domini 1106,sub

sanetai (Vucis Fontis Avellanae,

tavitj et

plurimum exulbonorum virorura consilio fretus misit nuntios devotos ad heremum, rogans et mandans domno Joanni Priori, ut cito ad ipsum veniret Eugubium.
17 E1 yir Dei

domino Papa Paschali secundo et Henrico IV Quem venerabilem Patrem dominum Johannem, sicut eum Dominus in vita sua san,

imperante.

ctitate et virtutibus fecerat claruin, ita et post

episcopatiiin

humiltter
suscipit, et

o et a
set,

VuschalillVP.
ovdinatus.

domnus Joannes, Hcet senectute abstinentia confectus et debilis multum estamen sicut verus obediens cum suis aiiqui-

ejus obitum signis et miraculis clarere fecit in tota regione.

ANNOTATA.
a Obiit B. Petrus Damianus 22 Febmarii anno 1072 coliturque die 23 ejusdem mensis, qua illius Acta in Opere nostro illustrata sunt. Porro scriptor hic non satis instructus fuisse vi;

bus venit Eugubium, et a domino legato et clero et.populo reverenter suscipitur, et una

cum

eUgendo cuni de die in diem

ipso

Et electio episcopi protraheretur, nec aliquis ibidem tanto sacerdotio sufficiens et dignus inveniretur

de

episcopo

conferebat.

inspirante Deo, ad servum Dei Joannem se convertunt, et ipsum episcopum fieri postu:

corda

omnium

detur de postretnis B. Petri qestis,

dum

ait,

et oculi

eum

Favmtice

obiisse,

cum ibidem cum

:

Fratribus mo-

raretur ad tempus

etenhn ipsius biographus,

qui

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS

qui morienti adstitit, diserte scribit, eum post Ravennates, ad quos ab Alexandro II PP.missus fuerat, Ecclesiw feliciter reconciliatos,
i

175
H.

curn

Romam

peteret, prope

Faventiam

vita

functum

esse. Istis

lit. p. adcap. iv prirnm \itft>. mihi rjiMnt, Irqenffuiime sit i, apographonostro snperius, an at prhis, tam dubie ea vox scripta est : sed utrolibet modo icgmdum

Vide annotata
satis

Ajosvbo.

k Non

vero, inquit

tantum virum gerere decebat,

legationis egressus,

aliisque nonnullis negotiis, quee patratis, iter sujb

sit,

nescio,

an auctor
civitatis

satis
,

<>..,

Eugubinai

situm

phmtumhabuerU dum hoic scriberet.

sententia
veteris ruinis

Urbem

pergere

coepit.

Cum-

Nam

licet

communior geographorum

que prima mansione Faventiam tenuisset, apud

venerabile monasterium quoddam B. Marise Dei Genitricis, quod foris portara nuncupatur, decenter susceptus, mox febre correptusdecubuit;
dit.

teneat,

Eugubium hodiernum ex

snscitatum fuisse, negant tamen id factum in eo~ dem monte, quo vetus steterat : verum Leander Albertus et post illum, Ughellus in ItaUa sacra,
Orlendius in Orbe sacro
serte docent,
et

qua etiam octava die e vivis subtatus est, ut subBinc palet, inepte a nostro biofjrapho dici, Beatum cum absens esset ab beremo et cum Fratribus moraretur ad tempus in monasterio Faventino. Proinde tam ex hoc loco, quam ex dictis ad num. 3 capitis \, lit. p, non inaniter suspicari licet, secundm Vitw, quam damiis, auctorem minime synchronum fuisse Sancto nostro. b Laudem Pompeiam, nunc Lodi veccbio intelligit. Vide dicta in Comment. num. 15. c Non adeo certum esse, quod B. Petro Damiano immediate successerit, liquet ex dictis in Comment. 3. Quo tempore Prioratum egerit, diximus 4, num. 37. Recte autem scriptor ait, eum in Priorem praecipuum electum fuisse ; quiavidelicet

profano, aliique di-

nomim Eugubium ad ejusdem montis

radices conditum esse, idque in planitie, inquit Orlendius. Porro multo antiquior est Eugubii
aidificatio,

quam

ut

ad tempora

S. i o&nnh possit

referri

urbis circa finem secuti

ratore

augmentum xn ab Benrico VI impefieri permissum, rnate confudit cum prima

:

forte auctor multo junior

ejusdem ex veteri restauratione. Diploma Benrici exhibet col. 640.

1

Ughellus

Italiai sacro?

recusattom.

I,

Ughellus
,

pellat

et

mox laudatus eum Dominicum apanno 1070 ad episcopatum evectum

y
8, 9,

scribit.

m
o

Fontis Avellame Prior prmerat etiam

aliis

Erat is Paschalis II. n Adi Comment. num. 2,

Quippe
prior biographus

10 et 11.

monasteriis ejusdem Congrcgationis, ut ostenditur in B. Petri Actis pag. 407.

annum 78, vel 79 jam agebat : hinc eum tum aitate gravem et efloeto
sic leqe
:

d
e

Vide dicta adcaput

iii

primw
et

Vitce, lit.

x.

viribus eorpusculo fuisse dicit.

Bladum ab

Italico

biada

biado quoblibet

p Ut sensum inteqrimi habeas,

riis

cau-

frumenti genus
f
Vita,

significat.

sans, se per senectutem et infirmitatem necessa-

Eadem fere verba leguntur num. 26 in prima quam hic scriptorpra? oculis habuisse videtur.
et

viribus destitutum esse.

g Hinc patet, senium

distingui
dicit,
:

senectutem abauctore

q Forte eos intelligit, qui pro Romana Ecclesia contra Benricum III, alias IV, imperatorem
stabant.

cum

Sancto, quem declinare ad seniura

senectutem

jam

adscribat.

Adi Comment.
ins-

r
s

Pedagium idem

est

ac vectigal vel tributum.

num. 18. b Non

Bmc

vox

in

apographo nostro tam dubie

fuit B. Petrus

Damianus proprie

scripta est, ut divinare debuerim.

t

titutor congregationis Fontis Avellanm, sedejusdem strenuus propagator : nec alio sensu ins-

Anuum

agens 80, ut habet ejusdem epitaobiisse dicitur

titutor dici potest,

quam quod qucedam

in

Re-

phium. u In Vitaprima
consecrationis suas

ante peractura

gulis immutaverit, addideritque.

annum.

DE

S.

STEPHANO EPISGOPO CONF.

DI$
IN

GALLIA

COMMENTARIUS PRiEVIUS
1.

.1.

P.

Cultus Sancti; memoria in Fastis; Acta

s,

seu,

ut scribunt

alii,

Deiae vel Deae,

dictw sedes sub Gregorio

circa

Papa

X unitai fuerunt

Anho

1208.

LHeiisium,
<iuibus, ut

olim,

nunc

proprius est
episcopus,

D
S.
scripsit,

civitatis

in Delphinatu situm indicavit

Benschenius noster tomo I Aprilis ad diem Acta 9, in Commentario prmvio ad olim Diensium episcopi : ubi etiam Marcelli

1275. Litteras Pontificias super eo negotio habes apud P. Joannem Columbum Sorecietatis nostrce in opere, quod comcripsit de

annum

pauca subjunxit de ejusdem episcopis ac sede; Episcopum nunc hainter hcec autem sequentia :

sium

bus gestis episcoporum Valentinorum et Dienusque lib. 1, num. 08. At vero ista unio
tesle enim Morerio proxime elapsi, illam que, sub finem seculi
aliis-

hodie non perseverat;

cavit Innocentius

quondam habet Dia eumdem cum Valentia, Recte quidempro tempore, quo bebat propriura.
bus, gui de

revo-

ex auctoriet vere. Nam, ut constat rebus istarum dicecesium tractarunt,

XII ad preces Ludovici XIV rur-Galliarumregis; atque adeo Dia proprium prwctaros atttem, qutsus episcopum habet. Inter
bus

176

DE
nobiiitaU,

S.

STKPHANO EPISCOPO CONFKSSORE

1

AUCT0RE
J.

biis farr 'th-s

deromta tpmudam fuit pnrsu/ibus,

P.

ct

alionim in
lrilf-

""" infimum siditocum vmdicatS. Stephaexhibemus. naadtctusdie CastelHone, qitem hodie loudatus mox et in decursu scepius taudancuis

tum

stirpis

tum

sanetitate vito? conspi-

scos

D solhts diceccPorro sicut nec Sancti cultus sic nec aliquo temporis sed Diensis tcrminis,
fuit.

co/Htir

spatio conclusus persevcrare, docet

Ad

nostra usque tempora

cjus festunt

Sfntrllttlt

ratio incepit
t,

i/.^.CJHS

Opcris lib. II, dus /' Joannes Columbus citati cleri et populi Diensis erga num "i singvlareni

Proprium Sanctorum insignis ex antiquis ejusdem ecclesifr Cathedralis Diensis, excerptum, ct anno prcecedenecclcsim Breviariis typis editum : in excmsecuii 69 Gratianopoli
tis

9 Scptemhri!,

obitu.

Sanctum nostrum venerationem et cuttummemoquod rathisverbis : Unum silere non possum,

Estius publicus scriba posuit in sno chartulario. Stephani) corpus, plures eentenos Antistitis (S.

plari,

quod apud nos

est,

pug. 70

sic legitur

episcopi. Du7 Septembris S. Stephani Diensis in communi Confessoris PontiOmnia, ut plex.

annosadeo

frequentibus illustre fuit miraculis,

omnipotens Deus,- ut ficis. Oratio. Da quaesumus Pontificis etc. beati Stephani Confessoris tui atque

celetantaque populorum et cleri veneratione habuit, utin episcopum electus dedubritatern ceretur ante ad preces sub ejus tumulum fundenTotidem das, quam prsesulis sedem occuparet.

Annuam autem illius memoriam ad diem mensis nonam translatam esse, inde factum existimo, quod, cum die 1, ut iterum constat ex prmfato
Proprio Sanctorum, solemnts habeatur Veneratio reliquiarum Ecclesise Beataa Mariae Diensis, etiam Sanctus noster hoc die coli censeretur, utpote 3 cujus sacrum corpus tot seculis incorruptum inter
illas reliquias

id ferc verhis refert P.

Tkeophilus

in Indiculo SS. Lugdunensium.

Raynaudus Imo hanc non

incolarum modo, verum etiam exterarum gentium venerationem, cum ipso Sancti obitu, vel non multo tempore post incepisse evidenter eruitur ex epistola ad Gregorium IX Pontificem directa anno 281 qua illustrissimus Joannes de Burnino
1 ,

eluxerat. Adde,

quod diebus

sin-

gulis,

dum

non obstant rubricoe, in laudibus ct

arckiepiscopus

Viennensis

nna cum

episcopis

suffragamis Sancti Canonizationem postulat. Epistolce hujus apographum Ms. ad Majores nostros transmisit P. Columbits anno 1665, quod,
jurttt. et

commemorationem SS. Apostolorum aUorumque sanctorum episcoporum Diensium habeatur ihidem commemoratio sub hac oratione: Deus qui nos sanctorum PonPetronii Marcelli, tificum tuorum Saturnini Ulphini. Exuperii, Ismidonis atque Stepham,
vcsperis post

Petri et PauJi, ejus

quia ad Sancti nostri Acta. elucidanda plurimum pleraque ejus miracula post obitum patrata complectitur, prcemissis Actis, typo

gloriosis confessionibus

circumdas et protegis

commit-

temus, Cultum etiam confirmant ea, quce Saus-

da nobis et eorum iraitatione proficere, et intercessione gaudere. Per Dorainum. Ex hisce constantem Sancti cultum abunde demonstratum
Procedo ad alia. S. Stephani preeter alios non paucos Scriptores illustrarunt Petrus Dorlandus in Chronico Ca?'- rerum gestarum tusiensi Lib. IV a cap. x usque ad xiv Amoldus
reor.

sayus in Martyrologio Gallicano subjungit ad calcem ingentis elagii, quo Sancti memoriam

5 Acta

commendat. Corpus ejus, inquit, in Basilica Diensi , quo dignum erat funere tumuJatum

mox divinae virtutis exeruit radios, unde sicut gemma perlucida de pulvere levatum, loculoque
pretioso inditum in

Bostius Carmelita in Opusculo de pr&cipui& ali-

orani honore ad superius

perstitit.

quot GartusianoB familice patribus cap. vn Petrus Sutor de Vita Cartusiana lih. II, tract. III,
;

usque sieculum incorruptum

pnrr, tumulo

De

cor-

cap. v

Franciscus BarcBus in Vitis Sanctorum

et ntiraculis alibi

recurret sermo;

et pra? reliquis

Laurentius Surius, qui, quod alii

pergo
Uodie
ritin
'.i

in iis,

qum cultum
t

ulterius manifestant.

contractius enarrant,
in gestis

tliiiiiinthltit

martyrologi,

MartyroIogorum quideS. Stephano meminerunt, tum neotericorum^ tum etiam aliquorum ad ejus lempora magis accedentium, concors ad hunc diem, quem ei emortualem statuunt, est
annuntiatio.
tusiani in Auctario
sive Colonienses CarVsuardi excuso annis 1515 et 15^1 sanctum Prmsulem hoc elogio annuntiat.

magis ad longum exponit tamen Sancti prcecipuis pertractandis sic

Grevenus,

cum Surio prcelaudati scriptores, ut dubitare vix queas, quin sua vel ex eodem fonte, quo Surius, vcl, qui eo recentiores sunt, ex ipso mutuaverint ; adde, quod plerique prcedictorum
consentiunt

ad

Ipso dle (1 Idus Septembris) digna? et sanctae

memorise

Stephani

episcopi Diensis,

Ordinis

Sancto nostro sermo est, hunc hacjiologum appetlent. Relictis igitur ceteris, nisi qua in re discrepent, unde Surius sua deprompserit, juvat inquirere. Ad diem
editores, ubi de

Operum

ilJustrem

magnjc sanctitatis et clarissimi in miraeulia viri. Qui ex Priore Domus Portarum ad regimen praefatffl ecclesiaeassumptus, prater cetera stupenda opera, magno zelo animarura
Cartusiensis,

7 Septembris lectorem super Actis S. Stephani a se edendis pnemonet his verbis : Eam Vitam cum

rhythmice quidam

scripsisset, et idcirco obscure,

:

alius prosa reddidit,

semulabatur salutem. Unde

cum populum dune

fecit

cervicis cerneret, ut eos saiubriter terreret, utque scirent, quibus tiostibus servissent,

cujus noraen me latet est historia lectu digna; stylum, ubi visum est, expolivit F. Laur. Surius.

autem

apparere coram omnibus (in prima editione est coram omni populo congregato) gigantere enormitatis daemones, rursumque abire fin prima; qui ad uutum ejus iterum abierunt.) De hocpro-

6 Dedit ergo Surius mutato styh Vitam,

quam

Vita

Anonymus per paraphrasim ex rhythmo

texuit.
et

pim

con- rhythmice

Utriusque penes

me

est

apographum Ms.;

digioplurain

Consonat Florarium Sanctorum apud nosmanuscriptum, quodad eumdem diemsichabet: Item S. Stephani Dvensis episictis.

primum quidem, puta rhythmi ab auctore etiam anonymo exarati acceperunt Majores noshi a
,

laudato Columbo
stylo soluto

secundum

vero,

Vitce scilicet

redditw,

anno 1638 Colonia sub-

copi

anno

salutis 1213.

An

is

annus

recte

Saneto

emortualis statuatur, n disrutietur. <"<<dunt ex recentiortQus Philippus Ferrarius, in ( atalogo generali Sanctorum Canisius in ;

Hiw

misit de studiis nostris optime meritus P. Joannes Gamansius e Societate Jesu, qui,

postquam

Var-

tamen hic est in assignando Sancti nostri immediato decessore episcopo, utnum. V&ostendam.

tyrologio Germanico; etSaussayus in dicto Gallicano ejusque Supplemento : hallucinatus

asseruit descriptum esse ex Ms. Passionali quinque partito papyraceo in 4to, tora. I, qui est de raense Septerabri, Bibliothecae SS. Surianaa,

hmc subjungit
etsi

: Authenticara esse (Vitam)\ non oranino primogeniam, patet ex prologo. Imo eamdem esse, qua usus est Surius docet idem Prologus quem hic suo Operi , inserendum

DIK SKPTIMA SEPTKMISRIS.

inserendum non judicavit; ubi auctor sic pro>fatur; Beati Stephani vitam eremi quondam incolae Portarum brevissimo stylo quidam rhythsedquiacapacitns legentium mice conscripsit ut plurimum talia metra ad liquidum non comprehendit, idcirco
tione,
thftiit/
af)

177
roirro
rt

tinriorp

famitiari rt*ir<ilr

A.CCTORE
J.
1'

atque ab Benechenio nostro <w diem 26 /urm

recusis.

9 Electionem
Beltirritsrtt,

S.

Anthelmi

ad episcopatum

*x Aiti

luudfitusbiogrtiphmcap.

m
,

num. 22
quidam

rum
Sanrtf/rum

nunc brevi
,

et simplici ora-

descripserat

hocmodo:
,

Clericis itan,ue. dictse ec-

juvante Deo

dictam vitam tentabimus

clesue in votasicdispariaremanentibus,

expiicare, quatenus et brevis oratio ia?dium pellat, et

mittat.
eis

simplex eloquutio facilem intellectum adNunc,quiddehis Actis sentiam,quantave

ct /ides, restat

ex ipsis raoderatiores pauci tamen quibus neutra electio sapiebat, ceteros ad concordiam reducere satagentes, magnnm illum anachore-

tribuenda videatur auctorifas

tam Anthelrnum

indicarc.
mnmript'1,

7 In Vita rhythmicc conscripta nec auctoris, gui certe poeta impcritus fuit, ut malc torti versiculi satis produnt, nec loci, nec temporis, qtio scripta sit, ullum detego vestiqium; verumtamen nihil etiam reperio, ex quo colligam, auctorem, quamvis subinde ordinem rerum, fortasse metro coactus, invertat, ab cetate Sancti nostri multo
fuisse
sitatis

eligere studuerunt. Commendatur ejus sanctitas, ejus discretio et affabilitas, ejusque religio attollitur in immensum. Quid

multa? Omnesassentiunt, omnes gaudent; ipse etiam prior electus cum amieis, erat euim cnisanguineus ejus. Itaque quem in hoc ipsum elegerat Dominus ab seterno, ab hominibuseligitur tempore praefinito sed quia hunc non sine magna vi ab eremo evelli posse sciebant, ad Ale:

remotum,

vei.

quidquam
possit.

referre3

quod fal-

xandrum Papam pro confirmatione properare

studuerunt, ipso interim
quid de se ab
(Pontifex)
aliis

prudenter argui

His accedit, quod

in

eremo

latitante et

fere beneficia S. Stephani meritis post obitum obtenta complectatur, qum continet alleet

eadem

ageretur,

ignorante. Qui
audivisset,
illos

gata num. 2 ad Gregorvum IX epistola ; et simul cum hac ex scriniis archivi capituli Diensis eruta sit. ac laudato Columbo, ut ipse testatus est, tradita a Rev. adm. Domino De la Bauiue de Pluvinel fttm temporis sacrisfu. Muttumabest, ut idcm feram judicium de alterius Vitce manuscriptce
auctore, seu potius liberiore

gavisus est in

cum eorum electionem immensum dicens

,

de

tali

pastore fore felices, et hoc a divino proposito consiliumconcessisse... Hisitaqueperactis.Doini-

nus Papa auctoritate A.postolica dictam electionem confirmans, prsedicto Anthelmo prsecepit atque mandavit, quatenus ecclesi?e Bellicensis,

jam

dicti

vhythmi

ad quam electus
et eos, qui

erat, suscipere

curam nulla

oc-

paraphrastce

fidem bonam incusem, de scripfo etenim, non de scriptoris animo disputo ; sed quodprceter anachronismos, cle qui:

non quod

viri

casione deficeret...

Cum rem nosset

Anthelmus,

eum adducere vellent, advenisse, subducens se per latebras dictae eremi se occultare
disponens, fugae prsasidium requisivit. 10 Hiecconfer cum iis, qum habet Vitmrhythr
{','";"/'"; 8. Anthrlnii

bus 3, aliquain ipso adverti, totem non parum infirmant.

vixit et fioruit

qum ejus auctoriNam, si tempore

certe

non cedat biographo rhythmko,

loco,

quo

Sanctus noster, fuit rcmotior, attantam habuit gestorum ejus notique adeo nec tiam ; quam etiam ut acquireret, aliunde, parum
videtur laborasse
nuit inprologo
;
:

num. V2 et 13; facile perspexeris, quam apte eadem S.Stephano applicarcrit, ut ejus ad ecclesia Diensis infulas promotioitem e.rponat. Sed ne id uno hoc fantum
micce dictus paraphrastes cap. III
loco factitatum, existimes, consule etiam citati
capitis

sicut ipsemet

Si

non obscure invero, inquit,hic aliqua minus

num.

15, ubi S. Stephani vivendi

normum

lucide fuerint declarata, stylo dicti carminis causa imputetur brevius etvelocius procedenti

incipit enarrare.

laudatis S.

Juxta uppone hosc verba ex Anthelmi Actis rursus excerpta:

uofl

non ejusdeminterpretis, qui noluit addere, quod nescivit. Sane si edoceri aliunde se curasset ca. quiE nesciebat, illo subsidio etiamea, quw in dicto
carmine erant obscuriorn, potuisset supptcrc, nec
obscuritatis suo?

Divinum enim officium

in capella sua seu

loco secreto, sed in majori ecclesia

cis suis humiliter frequentabat.

cum Omni

canonifere die

causa

vn

illud fuisset

conji-

cienda.

deindce&pop*r Paraphrasiw, hvtr vaHa

sita

8 Undc crediderim, eum gesta Sancti in meinveneliorem quidem, quam in dicto carminc qumdam tahbus vesrat, ordinem rcdegisse ; sed Sanctum, tiisseadjunctis, qualia fuisse proprius in
Ha>c opinio forte sui Ordinis, dictabat uffectus. mihi facta est, cumanimadverti, quod verisimilior tantum verbis, sed iutegris et bene iongis pe

salutarem Deo hostiam offerebat, praa lacrymarum abundantia cominuniter repletus. Mirabantur omnes, contra usum tiuraanffl felioitatis hominem ex humili ad summa provectum, plus
humilitate, quamdignitate, plusdevotione, quam dominatione crevisse. Laborabis, si consideratione

dignum

inter utriasque

biogmphi allegata

Sed, verba discrimen coitatus fueris assignare. eo? gesta plane similia inquis, quid piaculi

non

su-pr

riodis

Sanex Vita aliorum familhe Cartusiance

;

nominatus paraphrastes verbis etiam vimilidepromptis, bus et iisdem, quanfumvis ex alio

nonuno ctorum desumptisparaphrasimsuam loco quod miror non fuissc observatum a exornaverit quandoquidem eteorumSurio ejusvesequacibus,
i,<dem Sanctorum Vitas ediderint, et pra?fatus qui id adverteret, sat candide terpres lectorem, h.tbet : Vitarn prepoccuparit in prologo, ubi hwc

potuit explicare satva veritate. Sanctorum Actis prce ceteris

lystiinanda
S.

qum

in rrfrrendis
et

consideranda
ire infirias.

Sanctorum Anthelmi

Bellicensis

et

Hugonis

est. Equident nolo Stephanus, cum sibi proposuisset S. Anthel mum (Acta S. Eugonis Lincolniensis episcopi vmi~ examinare studiosius non lubuit) pro forma Cartusiuwr institutO, tum tum in vites

quin

tationis,

eum ad DoLincolniensis episcoporum, qui ante hac luce migrarunt, pro forma mini gloriam ab et uleo imitationis in pluribus nosciturcaptasse, eoruindein quanlam scripta variarum virtutum
S. Sanctorum episcoporum, in quibus idem imitatus, non mcongrue phanus ipsos est
'

in Prioratu

Domus Portarum, tum

denique

"'

cumilloprmepiscopatu, quin, inquam, multa cjusquc vestigiis clare facta habunit rommunia, facite in animum presse inhwserit. At vero nec
temporum, induxero, utcredam, pro diversitate quoque >> fmse queis resgeskr sunt, earumdem adjuncta : ac et diversa rerum
diversas rationes
ista

Ste-

ntae

nf esl cer

uuntur

videntur ' inserta S ua> consequenter exaratae ex ActisS. AnAccipe studiose hctor specimen

proinde

factorum praswnpta simthtudo

23
tjUtt

Septcmbris Tomas

111.

178

DE

S.

STEPHANO EPISCOPO CONFESSORE

qw-

auctork
J.

P.

scrupultan de i&ta quit mihi eveltere omnem verdorum similitudine. Unum sitpromulits

exemphtm.
<

r <M'i Bel

11

Aiv.nmticr

Heensis

S. Anthelmi

Pontifex III cum inteilextt ad Bellicensem cathedram eUciioUstUia comprobamt, et

II.

Sancti nobilitas,

patria,

nem, eam

summa animi

confirmavit, onusdeprecantem

Anth&lmumpater-

ingressus in Cartusiam, electio

pontificia nis monitis adhortatus est, retuctantem compulit. Nec mirum : latere non auctoritate

ad episcopatum.

poterat Alexandrum,
tmperterritus

quam strenuus esset, alque Romanm Ecclesios propugnator

t

Anthelmus.
ejus

Nam

Ut fusius refertur in laudata

Vita cap.

priusquam ad
trtota

19 et 20, Anthelmus, episcopatum vocaretur, sua dociii

num.

Sanctum nostrum exiUustriprosapiaoriundum

esse,

ac prudenti pietate effecerat,

ut

tempore

omnes Cartusiani Ordinis Priores cum suis mbditis Alexandro legitimo Eccksim univei sce Pastori adhatrerent; idem Anthelmm Octaviano Apostolicce sedis invasori invicto animo
schismatis
restiterat, et

Matn: illttstn etpatrrifiwiin consentiuntscriptores. Vir clarus ex prode Castefcan.it supra laudatus genie, clarior donis gratias, Uone. Anonymus in Rkythmo. Bujus vero swpe allegatus paraphrastes ei

cum

ipso alii f/eneris claritu-

ab ejus partibus multos revocaverat.

Frederici imperatoris, qui schismaticis faoebatt

dinem dist/nctius explicantes,patrem Saucti fuisse aiunt dominum de CasteUionc, virum religione et nobilitate insignem ; et quamvis matris nomen ac stirpcm non designent, eam tamcn similibus, quibus patrem,
titulis

ingens propter haec in se odium converterat, ac tandem dicto antipapa inani excommunicaiione percussus fuerat. Evidens itaque hic erai causa,

muel Guichenon, cui,

rici,

decorutum /uisse usserunt. Sateste Thoma Cornelio tom. I

de qua agimus,

Dictionarii universalis Chronoi/raphici et Histo-

ad cur summus Pontifex ob Anthelmi episcopatum electionem gauderet in immensum,

tanti viri

patria obtigit Castetiio,

II

partc

prmsertim tam perturbatis temporibus. Nihil ejusmodi " S. Stephano pro Ecclesia ejusve supremo Pastore patratum profert ejus eucomiasf.es, prolaturus

Bugeanm pag. 39, cjus situm et originem describit, cam ab aliis ejusdem norninis ditionihus distinguit, et ad quos tractu temporis itlius dominium devolutum sit, asHistoria Bresseanm
et
fticto?

haud

dubie, nisi materia defuisset.

Quid;

signut. Idern auctor in Cotitinuationc

tis II,

par-

quod

fortasse Innocentio III, gui

Christi Vicarius

tum temporis prmerat toii Ecclesim, nenomine

quidem tenus cognitus fuerit Sanctus noster; id saltem neque ex Vita rhythmica, neque ex ejus
de qt/u atjinms Puraphrasi, sat clare colligitur
:

pug. 117 dominorum de Castellione, prcemissa scuti gentilitii delineatione, genealogiam contexit ub an/to 1070, ad a/tnttm usque 1478. Circa annum 1152 statuit Sanctinostri patrem domi/t/tm de CastclUo/te et eum Huqonem sive

contra in hac dicitur, in eremi quasi tenebris

delituisse.
lagio suapcc-

Hugoninum nuncupatum
bet, citat in

fuisse dicii: hl ut proin chro-

margine Jacobttm Severtittm

12
ti/icis

Demus tamen

hoc, pervenerit

tam reddmt.

rurnor aliqualis de S.

adaures PonStephani, prhtsquam

ac inreet dexteri-

noloqia episcoporum Matisconensium, qui

num

1151 pag.lSS.producit chartulam

filii

ad anqua Guigo

ad episcopatum
tate
:

efigcretur, virtulibus,

Incatenatus ejusque

transfcruiit domi/tium

gendis subditis Cartusianis prudentia

quorumdam bo/torum

in ccclesiam Matisco/ten-

nondum

erit

consequens, ut

eadem

tanto-

pere gaudendi de Sancti nostri electione fuerit rausu Innocentio, quee fuerat ante Alexundro

applaudendi
nibus,

electioni S.

xisdem plane verbis et mutatis

Anthelmi : nihilominus dumtaxat nomi-

sem : in en autem fitmentio Hugonis et Stephani De Castillone et ilium patrem Sancti nostri, hunc vero patruum fuisse sustinet Guicheonus. Yerba dictm chartulo? suntista: Pro pace tenenda hos

utriusque Pontificis gaudium utrobique exprimitur. Qui (Pontifex) cum eorum (Diensium
vet Bellicensium) electionem audivisset est in
,

gavisus

immensum, asserens
Deo cpnsilium
uf ea,

illos

de

tali

Pastore

(aliosS. StQ^bmo,alio$S. Anthelmo) feliQQsiorQ,

et lioc a

prodiisse.

Non

sufficiunt

ista fateor,

manu Pontii episcopi (MaHugonis cantoris dederunt Reginadum Bengiaci, dominum Hugonem de Canannis, Hugunem de Castellione, Hugonem de Misriaco etc. hoc autem placitum factuin est anno ab Incarnat. Domin. 1152. Dissentiunt a htttdnto Guichenono Columbus in Opere supra
retro fidejussores in
tiscone/tsis) et

qua ex

alio descripsit noster

memomto,
potitici

paraphrasies, absolute rejiciantur, ut falsa; at multttm conducunt, ut, qum aliunde non verificantur, merito habeantur suspecta.
ejus,

et Nicolaus Chorier tom. 11 Status Delphinatus pag. 167, patremque S. Ste-

phani Berardum

vocant; fortasse quod allata

Paraphrasim
Vita,

qum parum admodum

discrepat a

quam

dedit Surius, prelo subjiciam, ut

Guichenoni probatio non sat firma ipsis visa sit, ut /tonten alibi repertnm immutarent. Et sane,

eam cum
conferens

eum
btts

Vita rhythmica,
studiosits
lector

quam simul dabimus,

t

vcra

ipso fatente Guicjienono plures illis in partisab nomi/te Castellionis veniant, non cidetur

suspectis

commodius

distinguaL

omnino certum Hugonem illmn, de quo in charpatrem ; nil tamen etiam obstat, quominus verum sit ; /ortasse etiam utrotula, /uisse Sanctiitostri

qur itomine insignitUS

uuctores.

fuit, et sic coitciliabuntur

U
S.

Occasione lauduti Guieheno/ti occurrit ulia

circa

ttatus e$t

disceptatio

patriam seu

locum

natalem Lugdmti.

Stephani: biographi rhijtmki interp/es, et ex eo rttm Sttrio plttrrs t/iii affirmant, Sunctum
ftoslrum

Lufjduni

Galliarum

urbe

percelebri

primum iucem
laudatus,
Sttncforitm

Theophilus

num. 5 Raynaudus in Indiculo Lugdunensium, ac ceteri pe/te omnes,

uspexisse.

Dorlandus

DIE SEPTIMA. SEPTEMHKIS.

A
nes, qui

170

pntriam

distinctius expresserunt,

dunensem appellant. Conlra

sciam, Guicftenonus,
cap. xxi
et

insurgit unns,
BistoricB

Lugguod
I

tum

citer 117,

dictts

parte

cnumerans

viros ilhistres

provinciarum

Hresseantc et Bugeana? pro Vasteifume deccrtat,

an

arrn/s sat
ejtts

valtdis, judicet

eruditus lector
:

verha

Latine reddif</ kuc transfero

Se-

OUndus (Uresseantc provincite rir Hfasfris fuit) sanctus Stephanus de Castellione Cartusianus, postea Prior Portarum, deinde episcopus Diensib, qui erat filius Hugnnis Doinini de Castellione prope Dombas, quamvis eum nmnes, qui ejusvitam scripserunt, Lugrlunensem qualificaverint; sed in en errarunt:

Domo Portarum annoctrqim tempore probabilius totius lacri Ordinismondrchiam admmistrabat (,>/"/</ seu,ut habcnt a/H. B'tgo ejus nominis secundus et nontu Generatis prior l/f coltigo ea verbis Nomenclaturrr Priorum Cartusus n/fatis ,/ Calumbo t/b. II derebns qcstis- episcoporum Diensium num. 42 easichabent ;Sul> Guigone secundo, Priore artusijfi circa annura millesimum centesimum septuagesiraum sextum floruit Bernaldus olim Prior Portarum, postea episcopus Diensis. An
:

amp/c.n/s estin

mtoto
J.
f*.

'

etenim dicecesim,
lncn ejus natali.

exquaerat, acceperunt, prn

autem ir/em ftir: fierttardt/s, atl alter tywmymua, anno, quo Sanr/as noster Cartusiam ingressus est prwdictce Domui Portarum Prior exstiterit, sicut non certo constat e.r mox citatis verbis, sic
,

Bwc
Opinio
Gfiricfce-

ille.

itimi circa

pa-

triam

nmw

probabtfvt.

gratissimam prmtitissetmihi, veritatis assequendcp. cupidissimo, laudatus auctor, si opera ,y r n>tium judicasset clarius indicure, in quo erra15

Hem

necex.auctoribus,quicertumdeterminant. Borutn opinionem profero in medium, ut qtu> pretio ha-

bendi s/nt ipsorum calculi, ubi

nostro enu/rtuaii d/spatabiti/,
dice/ eruditus /ertor.
<

quibus monumentis tot scnptorum errorern eruerit : adeo suspecta mihi sunt. ut prceced. insinuavi, quce dictus Vita> rhytbmicce
ver/at, ef
e.r

.,

,-,,-,

</e anno Sancto commodius W/ju-

17 La/ufaf/ts Dorfandus,

ri

quiejus Chronictfn

tu.iia/idii*

*:t

notis ittus/ra/i/, T/icadorits PetrCBUS futSsevotutU

PrfBU<n
a <ShJ""'
-

paraph/asfes,

et

qui

eum

ser/w/ntur, ttfferunt,

nisiex ipso rhythmo hausta sittt, vel solidis fundamentis nitantar. Serl nequc ex Rhythmo, ne|>

Bernardum c/////<fca/ qui S. Anthefmwn, et S. Stephanum in Cartusian/ recepit, ct quo i///pufsore S. Bemardus abbas Claravallensis Cantica
,

'

(i

S(nti linii

admisit

queex
enim

probabiti ratfane error Hie apparet.

I\

usr/ue

adeo rirum

er/iriititm

amore

in

on Ca7

Canticorua/ crposuit. Autti Ip/riatufan/

nici

/fictiCtiro-

steifionem

patriamsuam abreptum fu/sseeristimo,

IV cap. ix Hic mum, dequosupra, hic

l/'b.
:

(liernardus) S. AnthelS.

Stephanum, de quo
hic

ut huic Sanctttm civem vendicare tcntaverit hoc

infra, recepit ad Ordinem,....

IJernardus

velsimili argumento: Sanctus Stephanus filius Castellione erat domini de Casteftione ; ergo

noster ob incomparabilem, quam habebat cum S. P>ernardn familiaritatem, petiit ab eo ut

,

natus

; ergo, qui Lugdunensem dixerunt, errarunt omnes : alias er/uidem sequelas nequeo eficere

superCantica Canticnrum pro suo studio

scri-

p.t

ejus

verbis: erat

filius

dnmini de Castelqualifica-

bere aliquul dignaretur. Cap. rerr> pro.riine sequenti : Venit itaque piissimus juvenis (S. Ste-

linne,

quamvis eum,.. Lugdunensem

phanus)
S.

magno

devotionis igne perustus, et a

verint; sed in en errarunt. Quce sequelcc quam inftrmtp siat, et quam parum apta>, ul probabiles

conjcctnras pariant contra tot scriptorum

est
:

testi-

Bernardo Priore Pnrtarum, rujus suprajam memini, summa cum veneratinne susceptus est. Consonat Petrceus Efucitiatione in Dorlandi
lib.l\,cap.i\: Hir, inquit, est
illc

monia, cuivis manifestum

illustres ac divitcs aiiis in

quotics

enim

viri

(fiernttrdus)

locis,

quam quorum
quoties,
si

domini snnt, habitationem fiqunt?

eam

loco

dominationis fxerint, magnam. anni

in civifafibus,

quiduns Qlos insignesChristiana? plebis antistitea ad Ordinis gremium admisit nempe H. Antlielmum Bellicensem, et Stephanum Dicnsein. Sed
:

partem

atiis

prcesertim quce
si/tt,

haud

hcec sine manifesto

anachronismi pericufo admitti

II.

procuf dissitce et prrecfarcc

quatis erat Lug-

nequcunt;

nam

is

Bernardus, qui

Anthelmum

dunum. cum

familiis tiwisigunt? Absit, inquam,

exisl/'-

in Cartits/aru admisit, si Guichenono credas,ulH-

ut sic arqttmcntari colu/ssc (jt/icfic/ioi/um

mum

mem : rerttmtamen. cam n/h/f quo opinioncm suam conf/rmet, in mc/fium prt/ducat, ut fieri cequum videtnr, maxitne rttt/n ccteros on/nes erego Luqdwiensibus Sanctwn, roris arquimus,
(

diem obiit anno 1152 biennio postquam Sanctus noster natus est; oe/, si vita/u ejits />rotrahendam pu/cs, rertcante a/im/ut L168 PHoratU
;

sc abdicavit,

quod

ostentto.

18 Laudatas sapra S.
narravii,

Antficlati

btographus

F
utostenditur
'''
'

qucnt fonga
torniu,

annorum

posscssione

omnium

scrip-

cocevus ac fan/i/iaris, pos/r/ttam cap. n naa/. L8

uno recla/nante Guichenono, testimoniis nisi concioem suum credirferunt, eripere non ausim : rontra vero, donec dedocear, S. Stephanum domini de Casieffione fiiinm in ipsa Luqdunensi
rivitate

quomodo
qtto/f

verste Carftis/a-

Bas/l/um,
(ut

Sa/ic/its sat/s depositum unireqimcn franstuterif /'u /fom/u/m circa anuuin 1151 nmtiqisse asse-

*' f,>

s
-

"' "

""

r/tP.Heitsclteiiius,int/n.

sic

prosequitur ; Krat

W. .vt.Ms
26
fit

16
rirti,

natum cre<l/tlrr</. Diem Sanc/o natalen/

attctarum
;

quos

Carhir

nu/lus certum

dctermiuat

quamvis eum

supenus est prasfatum) in Eremo Portuuc tarum primus Priordomnus D. Bernardus, qui virum Bei Anthelmum ad Ordinom recepit. Et
pauc/s intcrjc/
fis

nmus.

pierique post b/ograp/ium lifn/tfimi paraphrasten anno 1155 innectant : quinr/uen/tfa tamen aut

pcrqit
et

i/t

iutar m/id////t

Hic,

inquam,

vir

talis

tam sanctus,

tetate

jam

sexennfa anticipwufum esse, ex argumentis pro anno emortuafi infra affereudis probabiiius mihi quapropter euni anno circiter 1150 apparct
;

ab exteriorum labore quiescere volens, ut Deu attentius vacaret, simul e-t indignumjudicans, quisemper dominaretur,subesse
senili confectus,

affiqam.

et

ab

ht/c

in/tio

dcdncam

'

refiqua, qua?

nequcunt ; ex scriptoribus ccrto definiri ad epistempus, quo Car/usiam od/it, ac deindc evectus est. Uaque S. Stecopafem diqnitatem

puta

tandem maluit, quam pra-esse dcpositis itaque sarciniset nnmJne Prioris, D. Aniliclmiun sibi
;

substitui prucuravit.5'///>r///\ est igittcr Bernardo 1'riorc P</rt<//uiuad S. Anthe/iuus ; hic aatcnt c.r

phanus post infantiam

pietate
fusius
citatis,

et

jwen/utem summa
transactam,
ut
et scriptoribus stspe

Bel/iccnsem

episcopatum
/'.

assumptw
Henschsniut
I

sst

<uea

ac

morum
est

inteqritate

aunainW^.afosteiuli!
lit.h: c/

' A''o-

videre

in Actis

tatis<ufsir/ie//icmoi<it<rS. Aiitlirlua

</"' <<i/i'/f\

mtatis sute attingens

annum

20 (de eo
institu-

inter

omnes convcnit) Car/usiana>

vita>

annis aliquot

pcr >o//s<</urn< ltem</r<//t^>/<<//<o<u/i/ur, l'ra- esse drsirrat, imo veristmHhts

c r/i
/\

180

DE

CONFESSORE STEPHANO EPISC0P0

Sanctus

inconseqimterroomeritPetra^.qmmquew^
Dorlmdt subverlmt pru.lJer suam, suique
y' TSta(Bemardus)
21
allata repeto : Hic est ejut Veroa eius superius ; imin qui duos llos insignes enim ille ad Ordinis gremium Christian plebis antistites

lt

AUCTORE
J.

P.

nnte nnnum 11/0, qUO o rin\ escr<srraf Carfustaut animumadjecit.Favethuic nosttr <'<! cap ii bhqraplms nnstvr pamphmstes
sententkv

**mum
tunt

'ommtf-

p^tarumamplectendamillectum i
con tra
tlttn
.

et

adforttter

damonem pugnandum
fi

incitatum fUtsse

Golia mfernafi Inter loco victores exsttarantde cognovit (Stepharm) cLteros enim, azt inibi
t

ft ,

j:emphBei-nardietAntheimJ9

gmm^

adimsit

Belhcensem et nempie B. Anthelmum

ibidem elucidatione Stephanura Diensem. Tum Stephanc>sic pergtt , aputx Dorlandi de S.

Pnores exst,duosfortissimosathletas ibidem de ipso Golia tr.umphantes tisse, qui gloriose reportarunt. uuofelicitatis coronam
pernetuffi

MigrivithicsanctissimusPi^suladDominum anno salutis nulleseptimo Iduum Septembris

,

rum primus
vero

exstitit

dominus Bernardus
et

alter
fuit

non primitus Prior Cartbusiae, S Anthelmus. qui postmodum epideinde dictae Domus Portarum,
/
nliis

imparis conditionis

meriti

ntatu sufie decimo simo ducentesimo tertio conversionis tnges.ino quinquagesimo octavo, Consule modo secundo, episcopatus vero sexto.
afio Opere, quod quoj habet idem auctor in et ~o Carthusianam imcripsit, pag. 25 thecam quo extollit virtutes elogium, ittic post ingens quiS. Anthelmum, Bernardi Portarum Prioris,

Btbfto-

est. scopus Bellicensis effectus Bernardum cognovit ibidem Pno19 Qutmwdo quomodo Anthefmum, qui Bcr-

atque
S.

rem

exstitisse,

nardo mccessit

si

Bernardus idem etiam tum

adeo ex verbis proxime Stephanum ad Ordinem suum

citatis

etiam
feges

recepit,

Bernardum, ubi Prior existeret? Neque dicas Bellicensem suis ereptum et ad S. Anthelmum

domus guberhocenim minus verisimile nationemresumpsisse :

ecclesiam

promotum

vidit, dicto?

fit

exeo, quodidcircopotissimumPrioratusonere

sequentia : obitum celebns nnac prodigiorum signis post Dominum (Bemardus) circa annum gravit ad centesimum quaVirginei partus millesimum studiose dragesimum, 16 Kalend. Januarii. Vides,

Multis denique praeditus virtutibus

setate liberari antea expetierit, quia

jam

senili

Petrao, fcctor? Bernardus Prior, teste

volebat, confectus ab exteriorum labore quiescere vacaret : attas igitur, qua> causa ut Deo attentius uueta tentfnrrt/t, ttf Prinratitm drponerct, jam

diem cfausit sub finem anni 1140 ;

eodem asseverante,
recepit circa 1181,

S.

ut

ultimum tamen idem, Stephanum in Cartusiam patcbit, si inchoando ab

et
.

majori pore, quo S. Anthelmus Domum rexerat, quominus curam ejus resuratione prohihebat, meret. Et vero, quod (Ptate multum provectus
fucrit, si vixerit
si

anno 1213, qui a Petrceo Sancti emortuafis staQuce tuitur, subtraxeris annos 32 conversionis

ad annum usque 1 163, et maxime, ad 1181, quo ex calculis Dorlandi et Petrmi S. Stephanum in Cartusiam Prior excepit, patet v.r its. i/mn i/r ipsn reperittntur in antiquis mouuapud (fuichenonum et Severtium. Juxta hcec enim Bcrnardus, de quo agimus, postquam Ambroniacensi coenobio monasticam vitam in
mentis

Malim itaque crcderc Stephanum nostrum in Cartusiam admissum ab eo Bernardo Portarum Priore, quem exverbis num. 16 citatis
quis conciliet?
cat circa

laudatus Columbus inter episcopos Dienses colfoannum 1177 aut 1178, qucmque Dor-

landus acPetrceus cum Bernardo primo Portarum Priore confuderunt : uter vero S. Bernardum Claravallensem ad exponenda Cantica Cantico-

aliquo tempore professus fuerat, anuuente Desiderio abbate suo, secessit in

rum

Eremum

Portarum,

monumentis

Cartusiam erexit. 20 Diploma, quo prmfatus Desiderius abbas faeuftalum uini rum terris aliquot ei in hunc ftnem concedil, apud Guichenonum pag. 212
nfque
illic

induxerit, hujus loci non est inquiere. Porro deanno, quo Sanctus noster dictoe Domus Portarum Prior evaserit, nihil habeo compertum

quapropter, qua> de ejus episcopatu dicenda occurrunt, paucis absofvo.

22 Dorlandus

in preefato

Chronico

dicit S. Ste-

Elujitut

epis-

sicsonat: Bgo Desiderius Ambroniacensis abbas

uotijtiae

praesentium trado, memoriceque sempi-

ternse sequentium, per

pr&sentem scripturam

committo

stris, scilicet

quod duo de fratribus ac filiis noBernarduset Pontius licentianostra ac totius oapituli, ad Heremum transiere Portarum, quos compiures clerici et laici secuti snnl ffe. In fittc subnectitur : Susceperunt autem prfiedictam donationem Bernardus praali:

Diensem Prcesulem electum et con- wpusprobabi hiis cirea secratum esse non sine grandi miraculo Sutor annum ISS03. miraculose sublimatum; Bosfius et cum ipso auctor anomjmus brevis Historice Ordihis Cartusiensis apud Martene tom. VI cof. 176 miracu-

phanum

in

lose

procreatum.
,

At

scriptorum

quod

vidi,

nullus exponit

quale fuerit, aut in guo consti-

batus Portarum Prior

etc.
e.r

Accidisse ista circa

verbis

iinnum

1115 colligitur

ejusdem Ber-

terit hoc miracutum. Nisl fortassc miraculo aclscribendum putarint mox laudati auctores, quod Vir, quiper annos 26 in eremo delititerat, post varias super eligendo pastore canonicorum Dieu-

nardi, cujus testamenti

fragmentum habes apud

siitm

disceptationes
et

unanimi omnium cafculo

laudatum Severtium in Chronologia Bistorica archiepiscoporum Lugdunensium adannum 1115 $ r>. et sir imi/nt : In ipso igitur anno ingressionis nosttw in

dc tenebris cductus, ut loquitur biofjraphus paraphrastes , super candeepiscopus electus

labritin fuerit coilocatus.

Saussayus
insinuavi,

in Martijrolo-

eam ereinum,

scilicet

millesimo

gio perperam, ut

num. 3

immediatum
praeIII

centesimo decuno quinto,

visitante

nos chaPortaregi-

Sancti nostri decessorem Robertum statuit his

verbis
sulis
:

rissimo ac venerabili patre nostro

Gauceramo

Ad Episcopatum Diensem vacuum

obitu
,

Lugdunensi archiepiscopo

etc.

En primus
.

Hoberti

iterata

Innocentii

rum
sit

Prior,

qui S.

Anthelmum admisit,

mrii fmbnit al nnm> eirriter 1115,

et ttf vrra istorum nitrforunt Opinio , ctiamnttm prioratum gerebat 1181 quo S. Stephanus Car,

jussione abduotus est Stephanus. Quippe inter tlirlnm Robertum ac Sanctum nostrum a duo-

bus vel tribus episcopis hanc sedem occupatam

fuisse,

evidens

fit

ex accuratioribus
:

episcopo-

tusiam

accessit.

hta quidem possibilia sunt; sed

rum Diensinm

Calalogis

qu/ites

cdiderunt Sa-

creditu difftcUlima, spectatis rationibus, quas in contrarittm adduximus. ( numjuvat superaddere,

marthani fratres

quo eruditus

lector luce tlur/iis perspiciat,

quam

in Gaffia Christiana et Columbns in Opere scepe memorato ; hic adductis, quibus id jjrobet anjnmentis, successarcm Roberto
,

designat

: ,

DIE SEPTIMA SEPTFMBRIS.

181

dcsignat Petrum, Petro Jarenium, Jarento

Hum-

bertum et huic tandem S. Stephanum.

Equidcm

suspicor, crrorem istum in Uiudatum Saussayi tta codiccm irrepsisse cx nominum similitiuline; amanuensis aliquis pro tlumbcrto ipse,

ut vel

vel

Robertum scripserit. Electio autem SancU ad Epzscopatum, quam multi anno 1208 illigant,
sed probabilius mihi facta videtur circa 1203 pende/tt ab anno emortuuli, de quo ista rursus
;

P. Juannes Columbus lib. II de rebt/s gestU '/>/scoporum Diensium. Sanctus Steplianus, inquit num. 51, dicitur apud Surium de priore J ortarum, sub Jocelino priore Cartusia; factufl epiBCOpus, et post sextum episcopatus ;iuuum morlUDfl annol213 errore insigni. Nequeidsimpliciter asI

AUCTOKK
J.
I'-

chronoloyiea

serit,

veru/n efiam

moi pmbure
,

instituit tripUci

argumento. Primum desumitaserie chronologica contenditque ea -i/neris prcesulum Dieusium

tabulis (talcs vocat, quas, ut ipse protestatur in sua ad tectorem epistob/, propriis lustravii oculis,

nunc

etenim

quas in vita monastica

pietatis

virtutes

exercuerit,

quw

exempla Pastor greqi

patraprcebuerit, et quce prodigia divina virtute descriptum reperiet studiosus lector in verit, fuse
Actis crebro memoratis.

volutavit manibus, et

manu

publiea conscriptas

summorumgue
sit

virorumsigillis munitas depromp-

ex cariorum , sed maxime ex illustrissimi Caroli Jacobi Leberonii Valentiorumac Diensium episcopi bibliotheca) contenditque, inquam, ex iis
tabe/Ms

Humbertum II, Sancti nostri successorem,

Dice episcopatum gessisse an/iis 1109, 1110 et 1112 : tum num. 57 receuset, quid singullS hisce

III.

Discutitur annus et dies

annis egerit dictus

Humbertus

notatis

die ac

Sancto emortualis.

mense. Ea, quod prolixiura sint, huc non tra/tsferam. Consulat, si ptacet, curiosus tector taudatum auctorem numeris assignatis. 25 Ne tamen, quia forte Columbi Uber ad ma-

l.ni^tiuiit

num non
B

est

eorum

notitia penitus fustreris

Dieiisium
,

Sanctum nostrum, postquam

hac

XC^rnor-

sexennio circiter ecclesiam episcopus gubernasset, ex Oiensem Dh die 7 Sep* vita in ccelum emigrasse anno 1213

eadem plane , scd multo contractius, non tar/ten minus clare transcribo ex Gatlia Christiana Fratrum Sammarthanorum tom. llpag. 555 versa,

multi. Agmen tembris affirmant scriptores bene tuum esse reliquos inerrrorem mduxit, Sanctum asse- duxit, et, ut opinor, nmt anno 1213 Rhythmicai paraphrastes, cujus hmc sunt
Vitoe

num. 38 Humbertus

II, inquit, an. 1209 (5 KaFebruarii addit Columbus ex Chartulario lend. pactiouibus Cisterciensiunt Ltoncelli) interfuit

Nativitatis Septimo die Septembris iu vigilia anno milleDei Genitricis migravit ad Dominum

episcopi Valentini
1210,

cum civibus suis. Idem anno gravem litem terminavit Heliae 12 Martii
,

simo duceutesimo quiuquagesimo septimo, episcopatus vero plus Adoptarunt ista cum quinto, sed minussexto. Sutor, Petraius, Surio laudati supra Earo?us, plerique alii apud quos anm Gukhenonus et
,

tertio decimo, astatis suai plus

cum BerHospitalarii, prteceptoris Ricobelli anni, trando Misonio. Mense Junio ejusdem praesulis convenit cum iuterventu Vivarieusis Aimaro Pictaviensi deAurello, Bastida, aidihcatuparchiis tione ville Paoneti et aliis

emortualis
cipias

fit

mentio.

Omnes tamen,

si

unum

ex-

tem l212
celli

anno au4ldusFebruariilargiturPrioriS. Mar:

Guichenonum, Sutorem, de quo mox,

de quo infra, et fortasse sine testimonio, sine tabu-

ecclesiam B.

Bartliolomffii

de Gressa, et
fratres

decimas Bastidai Grassi.

Ita laudatt

indubitanter asserunt, Us queis rem, quam adeo Sutor, qui, teste Petrwo in Biblioconfirment. post mille quingentheca floruit anno vigesimo dictorum suorum fidem ut tos, adducit quidcm, Gcstorum Sancti nostn, faciat librum quemdam virtutes, non verisimilius ex eo S. Stephaui sed

dtcu/tt unde etiam, quando ibidem num. 37 co/tsecratum fuisse Sanctum nostrum cpiscopum

1208,

non ex propria, sed ex aliorum

sententia

sufficienter msinulocutifuisse censendi sunt. Id quandoquidem statim subjuugant

annum emortualem

probare inteudtt. Acctpe ejus

arcvidentur: adChristum sequentia: Migrasse(S. Stephanum) meusisSeptembrisanni 1213 ahqui scnbunt: die7

mortem Tot tantisque in vita et post verba Stephanus) ut legentes in miraculis effulsit (S. mortuos suscitavit, stuporem vertant. Siquidem
mundavit leprosos,
caecos illuminavit,
,

atnuminatim Columbusin suo

Pontificiu Diensi

ibidem exassertiune refragatur, qui consulendus et immediate post caquarumdam tabularuim

ahasque

dem, qum

dictis tabutis continentur,

ref< runt,

ut

quam numeran possunt, infirmitates plures libro, qui gesta ejus curavit, quemadmodum in
multis partim habetur. Postquam autem anno Dommi tandem claruisset virtutum signis,
refert,

demonstrent, sedern

Diemem ab

tluntberto II
2.

tertiodecimo post millesimum petivit. Remittit, inquam, terras linquens astra

ducentesimum

occupatam fuisse a/t/tis hmc duo nnm nou potueruut vtdisse viri erudttl biepbanus consisterc : b. hic non posse simut consecratus est, et anno dumtaxat imepiscopus Humbertus II sedem Diensem tesuccessor ejus nuit sub i/utium 1209.

1209, 1210,7 12

Njm

gestorum hbrum, hiclcctorem Sutor ad dictum probet, qua> deSanctt verisimi/ius ut vera esse autem qumpostea de anno virtutibus aUegat, non Verum,datoetiamcjratis, quodpostr*
emortuali.

Stephanus, conse- addmii sub mitturn mento cratus 1208, forte episcopm
"6 Nec dici potest,
vel, si
et ut

y^/

S.

/<-

cesserit

1209
di/tis

mum

auctor,parum inde hoc intenderit laudatus assertores ; etenm, sententiw oro se cruent hujus nullibi repertam, cum hunc qestontm librum alium esse a toties mevaldesuspicor,eumnon Rhythmica> Paraphrast, ucprouidc,

solttunon cesserit, quod pra amore s/b/ Dco quietitts vacaret, Humbertum

atque suffrwaneum suorogaverit ;

erit

itafiert potiir

utannoimepiscopatumadient, ueque ad Eumbertus, qu<M de 1213 vitam protraxerit, atqm

dict/s annis iuso narrantur, cnim, quod ista grdtis

peregem.

Prmter-

morata Vitm nec majoris donec mlucemproferatur,

tatis;

auctort-

quam

fn^nn^ar^
Nam
st

qum, pronum tum ex dictis, tum ex dicendis,

care

quam emgm

sit

in

hac qua-siom,
est judi-

uucpaqnai vam

iis,

qw* ab

ips, luU/mb/ a,hu-

ZiisdeSamto
r
.

refenmtar.

^copa^
todtc*

sr/7/

vei, si&iaHumsuostituentfQ

24 Auctoribus proxime

citatis

opponit

sese

182

DE

S.

STEPHANO EPISC0P0 C0NFKSSORE

Theophilus
Diensis episcopus transiens ab et Divina gratia Dominum. Qum rerbis hoc spcuIo migravit ad sententiam eonfirmant, ut ea tam clare Columbi
SOla,
relictis uliis,

AUCTOKfc
.1

P.

viderei.

anno emseepatus scxto? sui excuRmmaudus, eum insumpsisse in gregis eum, cum annos sex? Qw>m<f<> Dorlandu biis migrattaum post breve tempus e seculo se
,

Quomodo

huic

Commcn/ario

inscruisse,

suam mpacatam reUnquere, et impiacabile beUum Dienses inter eomposuisse iterum aueftnitimos popuios? Quomododenique omnes tor apud Surium et cum eo veUqui fere hujus tiimnt. Sanctum nostrum imminente vita
et noltet

suffecissct, nisi ralio

mos danda,
,

/m/mlissc/;

fam
,

ecclesiam

Columbi scn/cu/iam clare inquam co/tfirnmnt con/ra adduci qucat quo infirmctttr, ut, f/uid non videam, ac per consequens mihi n/ulto proprwserbabiiiorem reddan/, ne dicam certa/n : opi/tionis auctores; stcut ////tim cunt con/rttritc
tio

extrema termina in morbum incidisse, idcireo occupasse, et urgaudii Diensis ecclesio? luctum
gentibus ecclesia suos
ret,
filiis,
>/t

hujus indicav/,

nudm

asser/ioni insistant,

testamentum faceest necesse,

nec dictorum

rcrilate/it rt/tionibus

aut numitmen-

respondisse

Stephanum, non
sponsae meae,
et

tisstabilire ullus laboret,

prwter

unum Guiche-

cum oinniasint

quam

guljernan-

nonum, qui quo modo

pono
29 Parte
1213,
et II

id fecerit, brer/tcr pro-

piura hujus genefis ante sot manifeste iutiicant, eum nec episcopatu obitum cessisse, necejuscuron, alteri demandasse,

damsusccpi? Ho>e snne

Bistorice Bresseana? et

Bugeance eovum

et

pac/. 113 dicit

Sauctuai nostrum

e v/vis exccssisse

illmum manetprimum Columbi argvmentum. Pergo ad seeundum.

vi sir
et

stellionis

paulo inferius agens de Guitjonc Cado/nino ac juxta ipsum S. Stephani

,

Guichenom prixwtim

< ipso
VittP,

27
tus

Argumenlum alterum format mox lauda-

aw.Urre
>i)wd

Suiium

Columbus eontra Surianee sententiee auctorem exipsisejusdemverbis: hic enim apudSumum,

ubz

Sanctum nostrum
<><i

infidas Dienses recusantem

(jermano fratre, memi/tit alicujus ins/rit///c/i/i, in quo Sanctus etiamnum inter v/vos exstitisse unno 1212 manifeste supponitur. Ycrba ejus Lati/te reddo : Cernitur, inquit, in archivis Abbntioe
Cassaniensis donatio
Castellionis fratre
facta Abbati ejusque religiosis

exemplar B. Eugmis quondam monaohi Gartwiani et Lincolniensis episcopu ista Is fcraatua Hugojaro fere biennioante intevjich
indurit
:

quarumdam hereditatum per Guidonem Dominum anno 1212 assistente

, ,

deeesserat e vita e&postpauea ita prosequitur Deduetus vero (S. Stephanus) a canonieis illis ouxn multo gaudio et honore Viennam, illic a tnbus archiepisoopis solenniter est consecratus anno gr;iti;c millesimo ducentesimo octavo. Ex
:
;

suo Stephano de Castellione Diensium me ista pri/no episcopo. Percuierunt, fateor

maxi/ne cum ea tot Suriana: se/itentice aurforibus nixa perspicerem ; et de veri/ute Co~ lumbi sentcntiai, ai/num emortualem 1208 innccinfuitu
;

quious Qolumbus arguit fere

i/i

huncmodum:
Liucol-

tentis,

coepi subdubitare

atque hcec rutio fuit,

Qonstat em ipso Surio aliisque,

nie/isc///

Hugontm

cur aiiqua, qua? verbo uno aitcrove indicari potuissent, s/udiosius discuterem, proiixius disputa: puta nomen parentis S. Stephani, hujus locum natale/n, an is Lui/dunum fuerit an ipsa

niortuum

esse

auctorr
est

apud Surium,

anno 1200; falentc iteru/n S. Stephanus assumptus

rem

ad episcopatum Dienscm biennio fere post Hut/ottis mortcn : iaitur sibi hac in parte contrarius, perperam S. Stephanum consecratum asserit sr.reuuio scrius, anno scilicet 1:208 ; perperam
post sexennium aliud tlefuitctam affirrnat 1213.

Castellio ; quis fuerit Prior Domus Portarum, cum Sanctus Cartusiam adiit, an ideni i/ui S. Anthelmum admisit, Hernardus, an vero alius;
,

quid de Actis paraphrastis

Vito? rhythrnicai

cen-

OifficuUatem hanc senseru/U haud dttbie pleiii/iic,

qui

Suriams

oatculos secuti sunt;

c.rlricarent,

atnon

sendum etc. "30 Etenim non abs

dere
,

re

fore

ducebam
,

osfen-

auctoTitas
elevatur,

citlrntes, t/tto /ttirlo scsc

dissimalare

hmc muincrunt, ac de
siicre.

Hiif/one Liiicoitiieitsi ultttm

t/ai

qui

quam parum dandum sit iis auctoribus t alienis laciniis Opus suum exornant sicut
,

Vnuin inrcnio Oilorirum Hai/nu/duui,

in Au/uili/uis llartuiii cantinuatis

ad t/nuum 1208
;

observavi in paraphrastc nostro num. 9, 10 et 11 qui in eadem materia sibi contraria scrihunt
sicut
in

uian. 2o, crrtisse YitwStiritinu' uaetorem faietur

uuni postquam retuIissetexSurio verba,

ti/tiiuo eitaeimii^, sic

t/uaj loco

Corrigendus tamen {tiaetor Vitte <ntd Stirium) dum pauloante affirmat, H. llugonem Lincolniensem episcopum fere ante biennium e vita migrasse; ejus enim
:

pen/it

codcm paraphraste num. 27, et in Petrceo num. 21 ; qui conjecfuris nimis facile cedunt, sicut num. 13, 14 et 15 in Gukhenono ; quam parum i/'s, inquam, dandum sit, quando
opposita sententia

tam

solidis,
et

quales profert
fulcitur.

]'

Columbus

rationibus

testimoniis

obitns in

annum duoentcsiinum supra

imo
vero coirit/endus;
e/)iscopa/cm

millesi-

muui
t/iiia

iiu-idit.

nnn autem
/jost

conwvrttlionem

/ucnnio

His consideratis, quid de memoralis Gu/chcnoni rerbis censeam paucis accipe. Cum dictum douatiouis instrtt/ne/itum nec ad ma/ttim sit
,

Hut/oiiis obisurn coHoeat) sed

quia

eamdsm
ad

con-

sermtiouem
trakit.

/tst/ue

ad

1208, ac proinde aiirium

usi/ue

S.mrti nostri emort/iulem

12ly pro-

nec ipse se vidisse testctur, affirmans dumtnxat illud servtiri seu conspici in laudata abbatia quod eqttidem non ueoacero, nihil tamen certi
,

ii/decontra
t/cnit/ac

Colttmbum

confici potest

ae suspi-

28 Trrtiuiu
ti'i
<<!

tin/ttmcn/am,
/n

quodque
robonai
,

fmno I-

>i

pnaoedenHa

dm

msrum
e.r

modum

l'.-nf}f<-,iii

hausi! Co/tmi/ms

data,

memoraeimus,
1

F/ustobi, i/aam, uti n/tm. 2 Jlhtstrissimus Joanncsde Hurniuo

icuiiriistm,, orrhi/wtrs/t/ ri e/y/scopi ejus Slt/fm-

t/nucj atl (irrt/oriom

IX

,/rslinorunt tinno 1231

,

rn atttem outrt/wun

tlirimi

ad minicu/ontm qucc C/mtrntio per Suiu/um nost, a,n operari

/utrfnniur

instrumentum errore scribentis irrc/sisse meitdum, vel a Guichenono per conjccturtim uliquid ex ipso deductirm fuisse, quod non sat ccrlo in eo contineatur. Quam facile pro 1202 non pofuit scribi , vel a vidente leqi annus 1212? Quam faciie Guichenonus,

cari licet,

vel in dictitm

dwn
lexit,

vel in i/istrumento vidit, vel

ex aiio

intel-

tlit/iutto cst,
tiaiil,

i/a

citumrrottonmi heue /<mt/um proce: Aniio ab lncarnatione

dicta donationi iti/erfuisse

Stcphanum aU,

f/uem, etiam de Casteliione, si vis

conc/asisse,

ivinim iinllrMinn duceiilesiino ocTavo, octavo Idus S<'p(cmbri.s.Stepbnus Carlusiensis monai-iius, at Prior Portarum Cartusiensis Ordinis

non potuit hunc Stephanum Diensem fuisse epi-

stupum, ubi (timen tnentio fiat alterius foriasse synoni/mi, t/uant/oquidem, u/ ipse fatetur, p/ures

iis

pariihus sub nomine Castellionis veniant.

31

Quidquid

DIE SErTIMA SEPTKMBKIS.

183
Bi

A
1208, ac reiisimilitar
iHe 6 SeptembriSj obiisse
ostendittA'.

31

Quidquid

anw

duhia sunt,
nus,

tam Vita apud Surium

de rci veritate sit, tam kabet in hac materia (iuichenopugnantia hinc inde, qiue cum auctore

demum

tia et in

res sacras veneratione, duxit

AUCTOKK
.1.

qum

Viri spolia

scriptores alii, et

tam clara

permittenda esse degenerum filiorum oculissubsannantibus Patrern. Jubetcorpori suo reddi et rursum condi se

non diutius

IV

videntur, quce Columbus, ut, quid ab hujus sennon videatn. tentia a/nplectenda me deterreat
,

pulero.

33 Hic Joannes Monhtdus Valentin& ac Diensi Samti twjw

ecclestis tU/n
/t/tit/s

IgitUT Sanctus noster natus circa annum 1150, Cartusiam ingressus cirea 1176, ad episcopatvm

pra-fait

tih

atitto

l.V,:;

ad

evectus circa 1203,

agens 68 adSuperos evolavit 1208 mense Septembri, At quoto die mensis? Martyrologi etplerique scriptores, qnos in hoc Commcntario laudavimus, diem mensis 7, seu 7 Idus Septembris constanter assignant. Dtt-

annum

1579. Varie de eo scribunt varii:alu enim $a **"' iiqueplures, inter quos Severthts et Sammartkam

tisqne

tum aperiri tnm

f&

fratres in Catalogls episcoporum Valentinensium,

eum laudanta pictate,azelo pro

lica, et

religione Catho-

ab

insir/tti

i/i

rchi/s

aqendis dexteritate ac

prudentia

biam tamen non leve mihi movit memorata ad Gregorium IX archiepiscopi Viennensis et episco-

; alii contra Calvinianm keereseoe lue infectum fuissecontendunt, inter <ju<>s Theaphilus

porum aliorum epistola, qiUB disertis verbis, loco supra allato, adcadum migrasse dicit octavo Idus Septembris. Hoc autem, ne mendum scriptoris
fuisse quis existimet, videntur confirmare sequentia,

Haynaldus in (ndiculo SS. Lugdunensium, ubi agit de Sancto nostro, et Odoricus Raynaudus in suis Annalibus ad annum 1560 num. 41 et 48, ubi
episcopus
itle

sive pseudthepiscopus, ut hic

vocat, nigerrimis depingitur coioribus.

eum Verum

quibus

primum Sancti post mortem

:

miracu-

cum

ista

parutn aut

lum enarratur
S.

Die itaque prassenti, qua dictus

cant, litem ipsis

ttihif in rem nostram candudirimendam relinquimus : utri-

Stephanus sepultus fuerat, in qua celebratur filia cujusdam hominis Diensis etc. Sepultus est igitur Sanctus festo die Natioitatis B. M. V., seu 6 Idus Septembris, et ut ordinarie accidit, unus saltem dies medius internisi hanc cessit inter ohitum et inhumationem maturanda.m ratio aliqua suasisset, quam non
Dei Genitricis Nativitas,
,

usque opinionis propugnatores ordine recensent Sa/ninarthaiii Fratres, quos curiosus tector potctit
consutere. Interim licet laudati auctores de mente

Monlucii ac de

fine, in

quem

relata

mox ex

CoK

reperio.

Unde

faciie crediderim,
;

Sanctum revera
at

lumbo fecerit, tton omues consentiant,rem tamen ipsam it</ peracta/n essc nuttus, quod sciam, inficiatar, Perqit Colttmbus in hunc moditm. 34 Dies erat octava Julii Humbertus Fau:

quo

ujji 'i",
<<,,!,.*

vivere desiisse die 6 Septembris

ejus

cum

fortasse

cher canonicus jussa praesulis deferebat. Spe- sacrum

lapis

sacrum corpus pio subditorum in sanctum Parentem amori ac venerationi expositum fuerit die 7, contitu/ere potuit, ut Dienses ipsi hunc
potissimum diem, ut emortualem, annataverint, qui proi/ide etiam ad martyrologos aliosque scriptores transierit. Conjecturo? su/it hts quidem,
sed a vero, ut reor, non

10 ctante frequentissimupopulosepulchralis tollitur cu" ^'

:

de urbe principes

viri

caveam intrant
:

e/rtsmprt/i,
:

vi-

muttum

alience.

dent insolentis portenti rem, tractantque corpus in niedia calce integrum succique plenum pontificia vestis videtur, tractaturque omnis sincera et ineorrupta, alba quoque, casula, mitra, sandalia, post annos a morte Stephani novem et quadraginta supra trecentos. Sed quarto post anno, scilicet Christi prirao et sexagesimo post millesimum quinquagesimum, busto in media platea structo imposuerunt hseretici, cremaveruntque; impius.etHugonottorumfuror desasvht in sacrum corpus flammis edacibns, quod absu-

IV. Reliquise; corpus diu

in-

mere
pacto

tot ssecula

non potuerant.

fja?c

Columbus

corruptum ab haereticis ignibus deditum; an Sanctus fuerit

mox autcm, quce narravit, probare

:

aggredilur hoc

ista omnia ex publicis tatum scripta sunt, cum ipsa gerebantur. Primo Spiritus Dermenon tabellio regius

Juvat eruere

bellis,

quae

solemniter canonizatus.

itaseripsit.de apertioue tumuli,

u

quam

videbat.

Sceuiente hceresi,

Quanta

fuerit

ab ipso obitu in veneratione

<t

\nnomillesitnoquingentesimoquinquagesimo septimo, die tertia inensis Julii etc. Jacobus Vacherius et Joannes de Croux jussi, aperuerunt conditorium Domini Stephani quondam
Diensisepiscopi.

Sancti nostri corpus, num. 2, ubi de cultu actum est , verbo attigi et porro patebit ex miracuUs. Restat dicere, quamdiu Dienses hoc
,

35 Hoc Dermenonis (quem infra etiam Dor-

spectmt po-

midonem
loco

scribit

Cotumbus verosimilius

alterutro p"'o

thesauro gavisi
stituti.

sint,

quando

et

qua occasione

de-

Referunt
ille

ista

p/wter

Columbum

recen-

tiores plurimi,

quide Sancto nostro scripserunt

adjectis etiam

at quia

distinctius pleraque,

mendose) hoc, inquam, testimouium repugnare videtur narrationi a laudato scnptoreprav missts : quod enim hic diei octavas adscribit, dies erat octava Julii, ille die tertia contigisse refert,

hi/tc i/ide testimoniis,

enarrat, juverit ex ipso huc

:

cum

uterque de tuinult apertione agat. Possent

transferre sequentia

Serpebat haBresis 1557) et per incrementa latentia occupabat Diam, neque solitus honor habebatur exuviis Stephani potius, ut protervus est Calvinismus
:

(atxno

fortasse conciliari dicendo, bis

apertwn

ft/issc ta-

ac primo quidem clam, et prcesenti&US paucioribus ad istud al> episcopo deputatis, vel a

mututn

clero designatis, idque

et procax,

non longe contemptu

erant cilicium,

die Spublice;

deinde vero factum die postquam scilicet rumor <!< prodi-i

;

scapulare, calcei, zona, eremiticus scipio, monimenta sanctae inter Canusianos vitte, ac in aviis loeis procul mortalibus quondam actae, quae

giosa ista corporis incorruptione per civitatemac

diascesimpercrebuissetfhominesquetumprincipesj
tain dc plebc aliOS <td itiiracaiaitt itlud OCuliS si conspiciendum pertraxisset. Ha>c ita exponi

majorum
ctanda

pietas sepulcro educta proposuerat spe-

Monlucium episcopum importuna licentia qua erat prudeneffraenis et

plebi. Tetigit alte
:

eommis nequeant, fatendum erit hic V<dtuiii><> errorcm; sed tevis momenti, qui sum esse aliquem proinde

isi

DB

S.

STEPHANO EPISCOPO GONFESSORB

rogatus ab episcopo gubernaret Honorius 111. Is Annalista) ut sanctolaudati Diensi fverba sunt

tUCTORE
J.

P.

in media calce iucomqrtum

Xudiamus, non debeat pr oinde remorari nos pergat. auomodo narrata sua probare de idem tabefflo addit sequentia ,;

secundo

repcritur.

ventumest.

a
fl

quod in aperto tumulo incorp ore S. Stephani, occurrit omnmm i Aperto tumulo
oculis corpus

Stephanum ejus docescatalogo adscriberet innumens miraculis coruscaret, etad sorem, qui hominum concursus ex

rum

cujustumulummaximi

,
(i

bac utrimque pendebat. corona distmcti, imposui capilli, Bacerdotali Brachiorum alterum alten mitra.
sita

bUD alba indutum, et oasula. Capiti, cui hasrebant

regionibus fierent, episcovariis Christiani orbis

eral

SUperimpo8itum jacebat.

Manus

chirothecis

admirandis ante et Bervi Dei vita, obitu, rebus alns, seque post mortem editis et circumstantns est apostohcis htreddere. Apposita
certiorem
teris dies

pum Portuensem

legatum... jubet inquirere de

dexter moperta erant.Tertiumseuraedium aureus, cujus splengitum ornabat annulus insignisgemma.Pedes palffi insita erat
dentis

nona Kal. Novembris. Ita Odortcus, memorati Pontilaudatque in margine epistolam saltem pro parte fieis2l. Et verojussis Pontificiis
indicium est satisfarfum fuisse a prcedicto legato, supra diximus, novennio post, una ct/m miraculis ad Gregoanno rinm IX, Bonorii III successorem, destinarunt archiepiscopus Viennensis ejusque suffraganei.
epistola,

episcopales. atque tibias mnniebant ealigas pectus, brachia Tertio pedes, tibias, manus, corpus suis ossibus stecaput totum denique intelligis, quod tisse,8UaqUevigUlS se carne, hinc

quam9 ut
1231,

scilicet

post naque ossibus constabat, cum

annosquatuorcombusserunt ut statim referam. calcereperQuarto B. Stephani corpns in media

Quid autem,

ait

de rebus gestis episcoporum

Columbus in Appendice ad lib. IV ValenMnorum et

tum
K

est.
:

Dormedon enim

-scriba

regius

hsec

adtfungit

Toto conditorio

quam longum
calcis,

et

latum

erat,

vim maximam

et subjece-

Diensium, Gregorius Pontifex responderit episcopis provincise Viennensis, non invenio. 30 Certe Gregorius hidc epistolcp non acquie-

missis

Hvmam

pontificalibus rant, et superposuerant corpori

indutovestibus. Qnintodeniqueidemcorpus, ommno qiiodcalx plnrima non potuerat annis excurrit. absumere, impositum 350, et quod
in media Dia? sacrarum omnium urhis platea, ut qusesitori de rerum eversione,quem Gratianopolitanum dedebusto, et

prwdccessoris sui manv/'t, et per eam nec Honorii ej-us post obidafispfenesatisfaetum fuisse,?iec sibi de omnibus, tummiramlift. vf quis in Sanctorum eanonem referatw, snffi-

anno 1231

cienter constare, manifeste indiravif in

litteris

crematum estanno 1561

mo.r dandis. Etsane jasserat Honorius, ut ridimus, examen institui de Servi Dei vita, obitu,

responsum est anno 1573. rat parlamentum Ceterisenimfacinusquidem referentibus, sedde tempore tacentibus, unus in haec verba testatus Anno 1561 incredibiJem esl cum sacramento chartarum ecclesiasticarum vim in bustum
,

mortem editis, ct autem episcoporum circumstantiis aliis. Episto/a provincice Viennensis continet quidem miracula posf Sancti mortem patrata, sed de ipsius vita,
rehus admirandis ante et post

moribus, prodigiis ante obitum factis, aliisque

una

mm re-

Hquiis nliis

media platea erectum dejecerunt, cum S. Stecprpore, quod carne sua, ossibusque u phani constabat. Ita Columbus. 37 Tam clare res omnis hie exposita est, ut superaddi quidquam necesse non sit. Verumta(i

rerwn adjunctis vcrbum nuUitm. Negue suspicari tiref, alia prmter dictam epistolam documenta ad
Pontificem transmissa fuisse ; quandoquidem idem Gregorius IXduos circiter post annos, ninii-

rum mense Decembri

1233, sicutadhunc meminit /audatus Odoricus Rayna/dus,

annum
rei

de

ah hmrpiim comburitur
iUIII"

1561

<

deprehendo in his Columbi verbis : Corquod oalx plurima non potuerat annis omnino 860 absumere. Etenim cum in ipsius sententia, quam et nos superiore amplexi sumus,
pus,
s.

men mendum

errorem rursum. aliquem,

seu scripiionis

novo, acsi ante nihil actitm fuisset,

partes

examinandw
Ebredunensi
,

imposuerit

archiepiscopo

episcopo Vapicensi, et abbati Val/iscrescentis ex

Ordine Cisterciensi. Fragmcntum epistola;, qua ad dictos prmsules seribit Pontifex, quceque es/392,

StephanusTMorAtt/ssftomw \2Q8,acefus eorpus

iavretiris ront/mstttm fuisse constet 15(51, inter

ab

huc transfero : Ex litteris fratris nostri archiepiscopi Viennen. et suffraganeorum suorum nos
noveritis accepisse

utrumque hunc annum inveniri nequeunt anni omnino 860, sed m/ summum 353. At mendum
srriptionis /latins, tjinini
intie colligo,

errarem

aitctoris fuisse

quod recolenda; memoria^ Stephanus Dien. episcopus, qui degens olim in mundo magnis pollebat meritis, nunc vivens in
,

quod

Xpse

supra mtm. 43 ab anno

coelo

tot

dicitur miraculis coruscare,

ut ejus

1208 usque ad 1557, quo tumulus apertus fuit,

sanctitas apertis indiciis comprobetur, et ejus

recteannos tantum numeret 340, addatque corpus

intra alios Sanctos

non invocare suffragia

sit

crematum
riunf.

fuisse post

annos

4,

qui additi prwce~

dentibus justum

Porro

rerisimi/ius

annorum 353 numerum confirsf niliii hodiedum

,

superesse ex Sancti nostri reliquUs:

cum

enim,

qum prius tumulo educta

puiare
et

fuermtt, cilicium, sca-

eidenuo inclusa furrint anno \Xii,nrt ullireisacrce parcere soleat kfsreikorum rabiei, neque etiam quidquam pia
Catholicorum industria ftammisaut ruinm subductum fuissememorim proditum legatur veren;

alia supra enumerata,

t/ntn.

nr verissime exclamet
.-

cum

aliis

Theophilus

Raunaudus

Sancti

Viri

cocpus

ejus exuviis, proh scelus vel

cum omnibus memoratu horrenPrceSUliS SO-

quare nobis per easdem litteras supplicarunt ut eum Sanctorum adscriberemus catalogovenerandum. Licetautem ad hoc, utaliquis sanctus sit, apud Deum in Ecclesia triumphante perseverantia sola sufficiat juxta illud Esto fidelis usque ad mortem, et dabo tibi coronam vit;c: quod evidenter illa Joseph talaris tunica figurabat, ad hoc tamen, ut ipse sanctus habeatur apud homines in Ecclesia militante, duo sunt necessaria, virtus morum, et veritas signorum, merita videlicet, et miracula, ut ha^c, et illa sibi invicem contestentur, etc. dat. Later. 14 Kal.
;
;

indignum

Januarii.
10

dum
Bonorius
///

flammis deditum

est.

Ex quibus satis
tit

co/tigitnr,

38 Acfitm
ste

exegisse Ponti-

Qregorivs

fttissr s/rp/tis tir sanrti

ficem,

et

examen

PP. in
Sancti vitam
t;t

rtiiraeula

inquirijussii

lemni canonixatione extra dubium est, Nam /<Odorico Raynaldo in Annalibus ad 1222, hoc ipso anno, ab obitu Sancti dumtaxat 1, de ea
1

institueretur et miracutis

adderentur virtutes, quibus in vita Sanctus coruscarat, idque non pernudam relationem, sed te~
stimoniis, siettt fert usus, debite

pp. rem " llr riusexaminnn

voluit.

onno 1222

at/i

captum

est,

cum

ecclesiam

summm

munitam. Quod

Pontifex

sane factu facillimum erat

spectatis prodigiis

qum

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

185
sint,

qtue in AcHs referuntur,

ris intervallo
:

ct

cxiguo a morte tempo-

que

stricto

sumenda
est

muUatenus admitti
is

AUCTOBK
J

phtres cnim proculduhio ctiarn tum erant superstites, qui Sancto convixerant, qui
ejits

queunt. Certum

enim, quod

Pontifex

(si

umquam Sanctum

vivendi

normam

cognoverant, imo qui bene-

ficia ipsius meritis divinitits obtcnta in scse expcrti

cum a temporc, quoSanctus episcopatum usque ad datas Grcqorii fX littcras vix anni 32 elapsi essent. Rem fuisse executioni mandatam, verisimiUimum est ; sed an ea, qua par erat, diligentia, et an optatum eventum sortita
fuerant,
adiit,

nostrum catalogo SanctOTUm adscripserit) adid faciendum non fuerit }><rmotus raiione dictm rclationis miracula complectefr tis, quod laudala scriptoris verba videntur innuere ; sed adrem diligentiori examini wbjiciendanu
sicut

eum

fecisse bienrnopost, videlicet

tmno 283,
1

patet ex

num.

39.

Imonec tum,

net

unuptamn
t

Gregorio
S. fert

IX

solemniter

fuerit,

mihimanet incertum. Ratio est, quodpauci admodum scriptores, et ii quidem inter se dissentientes , materiam istam attigerint. Institutam
fuisse canonizationcm indubitanter affirmat Gui-

Stephanum probabilissimum

Columbus, et 43 Dicendus est itaque laudatus Fontenaius ex Adducuntur

,

entumizu/um fuisse fit ex iis qufi3 reex eo moxdaluri sumus.

conjecturis sat verisimilibus fuisse deceptu s

nempe

rai v>ne$

chenonus supra memoratm Historia? parte II pag. 118; sed hic rursus nutlum affert testimo,

cum

de Sancti canonitatione actum fuisse sub Gregorio IX, cum in dia>cesi Diensi ejus fessciret

nium
apttd

citat in

margine Surium

et

Barwum,

at

tum celcbrari inteUigere/,

Guichenonum
sic

de canonizatione nulia fitmentio. Citat praiierea Baronium, sed cum nec librum assignet nec locum, nihil upud cminentissimum iilttm auillos

ac denique CXim ejusdem canonizationem adeo indubitanter assertam apud

legeret.

Xisi fnrtusse rerba ipsius

explicare velis, ut canonizationem a Pontifice

ctorem de Sancto uostro reperire potui ; forte per

dictis cpiscopis

concessam

latiori

sensu acceperit,
i/t

Baronium

inteitigi voluit Odoricttm,

continuatorem ; at neque hic S. Sanctorum album reipsa relatum fuisse ullibi affirmat : unde laudatos auctores a Guicltenono ap-

Annalium Stephanum in

dicendo quod Pontifex

ipsis permiserit, ut

suis

pellatos fuisse credo, propter ea ditmtaxat, quoe

dumtaxat dicecesibtts Stephanum tamquam S<mctum haberent, invocarent et colerent donec Sedes Apostolica, examine rite peracto, eum universa> Ecciesite colendum proponeret. Boc postremo
;

de anno Sancti nostri emortuali ibidem asserit.

setisu expont' fortasse posset

difficilitis

rtium Guieiieuouus,

Audiamus

ejus verba, qiue latine reddita sic so-

tamen,

cum

addat, festum ejus coU in

nant: Mortuus est (S. Stephanus)in episcopatu suo 7 Septembris anno 1213 canonizatus fuit; festum ejus colitur in Ecclesia 26 Junii; quicumque de ipso locuti sunt, genus ipsius seu stirpein
;

Ecclesia 26 Junii. Audiamtts tnodo,

qmr ad pro-

positum nostrttm habet Columbus sub finem iaudatQ3 supra Appendicis adlibrum IV. Is postqttam
insinuavi/,

non dubitare
episcopis

(son extraction) ignoraverunt. Pattcis muita, sed

permiserit
S.

se, quin Gregorius provineia I 'iennensis,

IX
ut

omnia utminimum
destituta.
Sunt, quiasserunt,

incerta, acsotido fitndamento

Stephani apud Dettm suffragia implorarent, loquitur in hunc modum: Ut ita sentiam facit
publica Sancti veneratio, qua3antealiquot>vcula
fuit in ecclesia Diensi,

41 Namprimo, mortem obtigisse Sancto nostro anno 1208, non autem 1213, vix duhium patitur, ut ostendimus pr&cedenti. Secundo festum ipsius coii in Ecclesia mense Jztnio marlijmiogo-

cum tamen neque

;

ipse

Gregorius, neque alius quis Romanorum Pontiticum legatur illum canonizasse et singulis saeculis post ejus

rum

aut scriptorum nuiius prafter ipsttmmemini/ coli dic 9 Septembris rituduplici indicecesi Diensi constat ex Proprio Sanctorum insignis ejusdcm
cathedralis, ut

mortem usque ad annum

millesifuerit

mum

quingentesimum vigesimum actum

num.

dictum

est.

Tertio dcni-

que, quo se/isu Sancti stirpem a scriptoribtts igno-

a Diensibus, ut ejus canonizatio urgeretur Rora33. Eoanno Joannesde LotharingiaCardinalis, cum in Valentinum episcopum electns Romam
iret,

ratam
rius
,

fuisse velit, ?ion recte percipio

nam Su-

quem

citat,

sat

dcsignare, ubi Vitam sic est Galliarum urbs praeclaraet celebris, Stephanus ortus est, cujuspater dominusdeCastellione
et sanguinis et religionisnobilitate fuit insignis.

mdetur orditur: Lugduni, quse

clare

stirpem

nonizatione
illi

rogatus est a Diensibus agere de ipsius caet Gabriel Gaii canonicus Diensis
;

additus

est,

qui a Pontitice

eam nomine

to-

tiuscleri et civitatis Diensis postularet.

tifex
nio.

An Pon-

Joanni Cardinali assensus fuerii, non inveJoannes se nihil Romaj non tentaturum
1*

ld ipsttm verbis totidem exprimit Harceus. Quid igitur? Ideone eos genus ignorasse dicet, quia vel nomen patris non indicant, vet ut ipse fucit (an sat recte, non inquiro) Sancti originem ab avis atavisque genealogice non deducun/? Sed
htec his/orici stepe scien/es volen/esque omi/iunt;

promiserat.
44 Fides itaque habendu
si sit Ituic auctori,

ob quas pro-

qui, utpatet, in hanc remdililigeiilissime indOQOr babilim negar tw vit, Sancti canonizatio soteunis eoncessa nmi est

non inde tamen mox ignorantiw sunt damnandi.

Quapropter, nisi asserta canonizatio
vatidioriinis,

sub Greqorio IX seculo xm ; nec alio sequenti usque atl xvi inchoatttm, dttnt Homam petiit Joannes LotharingiusS. R. E. Cardinaiis, nec demum probabilissime tempore nobis proximiori ; iicet

quam

reiiqua

jam memorata,

rationibas nitatttr,

secutam esse
canonizatio'

quod de ea conceperam, augebit Gaichenomts, non toltet. 42 Auctorem proxime laudatum sequitur P.
dttbium,
Petrtts

enim dkat Cotumbus, fcreomnes char/as Diensis ecclesiw rerum olim qestarum memores dn/as fuisse ignibus ab Hugonotis, vemimile non est, ejus rei memoriam ita omnibus excidere potuisse,
ut nec ipse in ejus notitiam dereniret, nee aliquis

nem.

r jm

Fontenaius Societatis nostne tom. Ecclesice Gallicante pag 541. Accipe

.

X Uistoet ipsius

scriptorum etiam recen/iorum prwter lattdatos

vei'ba Latine reddita: Arcliiepiscopus Viennensis,

et

omnes episcopi anno 1231 prolixam relationem miraculorum,

quffi ejus' (S.

provinciae miserunt

Romam
patrata

fontenaium et Guichenonttm fedsset mcntionem. Quapropter dictam canonizationem numquam

factam
turo
fttisse

Stephani)

intercessione

de contrario mihi

usque adeo apparet pn>/>uhile ut non relinquufur tlubium, mutay

sunt.

Id fecerunt per

modum

instructionis ad

canonizationem,
ipsis concessit.

quam

Gregorius IX Pontifex
ipse notat,

tamen sententiam lubentissime, si q>Us terHara produxerit. Quid vero toth-s propositam m-

Sed neque

hauserit: prceterea, si

unde hac verba ejus sensu undcquaIII.

postulatarn canonizatiotteni impedierit prorsus ignoro : eximiam faisse Viri sanctitatem et vubli-

Septembris Tomus

24

"'"

186

DE

S.

STEPHANO BHISCOPO CONFESSORE

Acta,
et cre-

PORE
P.

J.

rhuthmice

memfixto* mia amtd Deum mmiUk muacula tum post mortem patrata hra tum mOe, ac miramla adqwprogredior. Pramim Vitam stytosocxarata, subjuncturus eadem

sede Dyensi vacante, eligitur episoopus

quaesitus fugit a clero

D
Fit ejriscopuj iHcnsis i

sed a majore coactus

Servus, Deo annuente,
consentit, licet invitus.

luto exposita, ut

qum

in riu/thmis obscurtus

aut

ctori:

parspectiara fiant ieuniverso ordine narrantur, annonegotium enim esset nimis tetricum

Atribusarchiepiscopis
et plurimis episcopis

cujusque metrum, et tare barbari carminis snnt ptusensum reducere, qum intorta

ad

est Viennae consecratus

debitum
rima.

Stephanus

iste

beatus.
ptemoritur,

5 Dyae fuit vitee speculum, devotus docet populum, verbo quoque et exempio ssepe predicaus in templo,
doctrina
fit

in subditos,

VITA
Beati Stephani metrica

quos reddit Deo deditos. Plebi sua3 pace data,

a^ger spirans ad beata,
et

quamdam curans

segrotam,

redditanimam devotam, quae nunc fruitur gioria in Sanctorum lsetitia.

AUCTORE
l;

ANONYMO
E

Sancti piaju~
ventus
et

raira

prmcipia
1

in-

\J
:

sanctitatis exordia

gressus in

mwastcrium

Sexta namque feria sacrans jam jejunia, Infans lac non sugens, carnes sprevit Adolescens,
Juvenis intravit heremum Domus Portarura asperum % monaclras h't Carthusise

MIRAGULA
POST VITAM
Quaesuperius
contigerunt
;

feyeaBperam

ob causam poenitentise vir factus contempsit mundum

nihil tetigit
vittg

sunt dicta
finita,

Moitnisiitiirn.

in beati Stephani vita

immundum.

qua

iimtmmiTOr

2 Vir clarus ex progenie,

clarior donis gratise,

miracula haec sunt

Mirificis miraculis

scita.

taa et

mla.

carnem domat cilicio aqua utens in prandio, aquam in vinum convertit,

et de vino aquain
fecit.

Stephanum

et signaculis

innuit Christus singulis a.

Pueros quinque mortuos

infantes, et innoxios
suscitat Beatus.

6,

Inventus estcum angelo

corara crucis signaculo.
Confiteri recusanti

Quidain ictibus perempti, poenis inferni damnati,

voce, vultu iuesitanti,

palam sunt

resuscitati,

desperato BBgrotanti
diabolo resistendi

Stephani per merita impetrata venia.

7 Claudis gressus, caecis visus,
cegris sanitu-

dat gratiara confitendi,

quemabsolvit a peccato, daemonio impugnato,

et precatu sanctissimo

auditus surdis, loquela mutis

tem

restituit.

per Stephanum redditur,

a quibusvis langoribus
et diversis doloribus aegris salus infunditur.

spiritum dat Altissimo.

^Egrotum palpando sanat,

tempestates signo fugat,

Specialiter in morbis

animam

a diabolo

caducis, paraliticis

defunctee, teste populo,

mofilibus c et cyragris

Liberatfletu

maximo,

intestinorum rupturis,
fistulis,

quera effudit Altissimo.

lelus
llffll

fiuxu sanguinis,
furore, caeterisque

anima<t

;i

Intanta Dei gratia

ut et

guta

*,

podagra
d

pQtfS*

fuitj

dsemonia

ejectis dsBinoniis d.

tas hi
i

datmo-

ostenderet praBsentibua,
inircntia IVangentibus

Febribus quoque expulsis, apertisque carceribus,

solutis

sabatlia Dominica.

quoque funibus.

Kt dooet sanctus Praadioa mercata in Dominica fugere m deemonia quia tunc Dei cantiea
verba audire myetioa
fugit
i

quisque liber egreditur ab his itaque visitatur e

Stephanus etoratur per Stephanum moribundis

;

fit

gratiasalutis,

gens misera, caeca, Fama de ipso currente,

sic et

quasi trucidatis

suis plagis curatis.

Hunc'

DIE SEPTIMA SEPTEMRRIS.

187

A
Auctor apud
Deuffl

8
sit

Hunc Stephanum deposcimus,

Sancti

pro nobis velocius apud Deum assiduus

in adversis defensor,

scuriores redduntur. Noc illius scriptoris ingenio A. JtMHhVo in aliquo derognn- ratendhnus; aed quia capacitas legentium ut

pa&rociniwn
implorat

qui contra hujus sweuli

adversa, prece humili

exstitit

plurimum talia metra ad liquicomprehendit, idciroo nunc simplici et brevi oratione, juvante Deo, dictam Vitara tentabimus explicare, qnatenus et brevis oratio

dum non

triumphator,

taediura pellat

et

simplex

eloquutio facilem

praestante Patre tam pio, qui cum unico Filio

et Spiritu proprio

intellectum
viribus,

admittat.

Curabimus autem pro

c

redemit ab exitio, vitamque sine termino nobis donet in superno, qui et trinus et unus regnat per secula Dominus.

ne tam sanctae Vitae veritatem excludane ignorata c scribentes falsitatem admittamus. Miracula etiam quaedam, tpiae in vita ipse Sanctus gessit seriem temporis non

mus,

et

admittunt, quoniam quo tempore sintperacta,

brevitas Carminis non declarat
;

seriatim
licet

post ipsius episcopatus

ponentur tamen adeptinnem

Dominus

sit

praesentibus

privatapersonaetsolitarius existensaliqun

cum

caeteris legentibus

exercuisse credatur. 2 Si vero hic aliqua minus lucide fuerint de- (jwtuor
clarata, stylo dicti Carminis causa

nec non

et andientibus

pius miserator,
gloriosus atque bonus

imputetur,

capitui
dit.

brevius et velocius procedenti

interpretis, qui noluit addere,

Stephanus noster patronus

pro nobis
sit

non ejusdem quod nescivit. In

;

precator.

Amen.

ANNOTATA.
a Sensum sic interpretor : Per singula miracula Christus gloriam ac meritaS. Stephani manifestat.

Ceterum, ut supra monui, miracula

ha>c

4 autem capitulis divitur haec Vita d, ut facilius, quod quaarit, lector valeat reperire. Primum enim capitulum tangit ejusdem Sancti seecularis vitse palestram, secundum militarem sive eremiticam Doraus Portarum disciplinam, tertiura ipsius ad episcopatum promotionem cum miraculis in vita peractis, quartura et ultimum de

fere sinr/uta stylo soluto infe?'ius exposita reperiet

miraculis post

studiosus lector in Epistotaarchiepiscopi Viennenquarepluribus aiioqui annotandis supersedeo, sis

;

mortem ipsius evidenter ostensis. Porrobeatum huncStenhannm vitaraSanctorum

Antelmi Belicensis e et Hugonis f Lincolniensis a episcoporum qui ante eura ad Domim gloriam ab hac luce migrarunt h pro forma
, ,

b Sexpueros ad vitam revocatos refert laudata Epistola. Consule, qum super his notamus infra

ad partem miracuforum secundam

c Nescio
velit.
,

Utt. c et d.

imitationis in pluriBus noscitur captasse, et ideo

quam ea voce infirmitatem intellectam

quce in

An eam,

memorata Epistola vulaa-

riter

Masclae appellari asseritur? sed nequc hanc

ejectis

quaedam scripta variarum virtutum eorumdera Sanctorum episcoporum, in quibus idem S. Stephanus ipsos est imitatus, non incongrue Vitae
suae consequenter
i

novi.

exarata videntur inserta.

d De

dcemoniis non meminit

scepe dicta

Epistola.

Postremo lectoris benevolentiam et attentionem ad sequentia plurimum invitamus, ne linguae

pauperis indigentiam parvi pendat, sed potius

e Auctoris sensus

is

mihi apparct
S.

Qui hujus-

modi morbis laborant ad

Stephanum recur-

hanc Vitam
existat.

sic

runt, et ad ejus sepulcrum sanitatem postulant.

talis profectus seriptori

ut ad sui profectum assumat etiam causa mercedis

,

ANNOTATA.
a Prologum, quem procui dubio
pressit Surius.
/tahttit,

sup-

Vide

Comment.
til

utmt. b\

RHYTHMKLE PARAPHRASIS
AUCTORE ANONYMO

Eremus Portarum,

no/at Hcuchcttius

ad

S. Anthclmi tfap. i //'/. f, sita est in Hugeia, distatque a Geneva HOm.p., eta Bellica itidemZQ circiter ; in mappa suh notninc Cartruses indiVitce

haud procul ab oppidb S. Ramberti. Monasterium Cartasianorum in dicta Eremo

catur
,

Ex Ms.

Passionali bibliothecse

erectum circa aitntmx Ulfi primordia sua debet Bemardo, qui ex Ambroniacensis ahhatiai monar
cho primus ihidctn Prior
in
farttts est,

SS. Surianse.

ut ostendi
et

Comment. num.
ceperit

20.

Qttomodo autem,
et

quo-

PROLOGUS
Vitavtobs-

a.

rum imm

munificentia id monasterium lapsu tempo-

mcrementa ,

qttam ferax fuerit

Uress.partc
II,

viroruni pietate acsaartita/r i/lustriurn,videreest

apud Guichenonum

fiist. liua. et

Beati
dam

iwo carmine
aditam
tnnis
I,

Portarum

stiylo

Stephani Vitam, Eremi quondam incolae h, brevissimo stylo rithmice quicujus ratione, ut in litteris conscripsit
:

pag. 89.

soluto reddi-

consonantibus rautis vel liquidis non peccaret, varia divaricatione procedens praecedentia consequentibus, seu consequentia praecedentibus minime in serie hujusmodi Vitae concordare videntur.

Per hcec sequnttai saffirirntcr insintait attctor, quod, si non et tentporc rt loCO, sa/fem altcrutro fuerit remottts a SanctO nostro. Gonsule etiam
C

Commeut. num.

1.

Ob hoc, tali praeludiosicobscuroquidam decepti, in dicta Vita ex hujusmodi carmineob-

d Divisionem istam ncr Sttiius faihrt, ucc Ms. nostrum; dividcmtts tamcn cam in totidcm capt/a/a, et more mstro titidos suppledimuf. e Acta S. Anthelmi illustravit P. [fenschenius tomo

188
v

VITA

S.

STEPHANI EPISCOPI CONFESSORIS

226, et Bellicae
*'

toorao.

tomo

V Anfi

^ *" 26 jwp.
tftf/%,

$ft Befflcii,

WK^O

wA&

GalWeptS-

Ulo vacua non viquid esset in eo, et gratia devotus et nobilis Adolescens, deri. Videns enim

copal&situmassignavit.
t

quod

in

maligno et in praeceps

mundus

esset,

mano

Armwitiatur s. Hugo a Martyrologio Rodiem et nos de ipsd l* Novembris, ad

constitutus,consideransillud Apostoli, quod esca

qum

hunc et hanc deventri et venter escis, Deus spernens a tali se ccepit edulio
struet,

agemus.
vulfjo Ling Lincolnia, olim Lindum dicta, colne, urbs episcopalis Anglim, et provmcim cognominis caput, distat, inquit Baudrandus, 22 milliaribus a Nottingamia in Ortum aestivum,

carnem

autem omnes, et penitus abstinere. Stupebant amplius, quo minus mirabantur virtutem, eoque ac divites inter saeculares et potissime nobiles
nsitatam. cogi- Adotcscens 5 Videns c tunc ex multorum cordibus sanum sapientes wrtutum pra>tationes revelari, alii enim

et 20 ab ora Oceani Germanici in Occasum 55 ab Ebora in Meridiem, Londinum versus 99. ut in Annotatis ad h Obiit S. Anthelmus
,

Hvnsrhenim , circa annum autem Lincolnicnsis teste bhgrapho apud Surium, anno 1200. Vide Comment. num. 27. Periodos aliquas, quas auctor noster ex Actis S. Anthelmi dcprompsit et Paraphrasi suee inejus Acta
colligit

Adolescentis constantiam et abstinentiam mira- emplar, bantur, plerique, qui, quse carnis, sapientes, le-

cipuarum cx-

1177. Huf/o

propter aetatera deputabant. Verum ille nam habuit consilium ait Bonum est viro, cum pora Propheta, qui taverit jugum ab adolescentia sua. Quod enim multis contingere solet in illius aetatis fervente
vitati

sine consilio nihil agebat

:

seruit, dedi tn

ac vel ideo

Commentario num. 9 et seqq., suspectam mihi esse monui dictam

Paraphrasin.

vento mentem blanda pudoris naufragia patiantur, pulsante, hoc ille providus anticipaverat, combiberatque jam dudum castitatis amorera, utpectus virtutibus infertum nulla turpi cogitatione vexaretur.
confinio, ut novas suggestionis

CAPUT

Addebatque virtutibusvirtutes, turremque indeI

sinenter aedificabat, cujus usque in cunabulis jecerat fundamenta. Crescebantvirtutum arbores, quas gratia Dei in corde ejus plantaverat, et in

Sancti patria, parentes nobiles,

pia pueritia et adolescentia,

vitam aeternam fructificabant. Jejunabat propensius et orabat et

diae

operibus intendebat. Sed et

quantum poterat misericorcumbeneviostenderet,

se

studia

litterarum,

et

amor

vendi

formara

in

se

ipsum

virtulum ac perfectionis.
Lugduni
iii-ns

nullatenus ostentabat.
habitu fatebatur.

Morum
haec

gravitatem praecontemplationis

ferebat in vultu, raodestiam raentis incessu et

Inter

illus-

tribus pnrcn-

natus

a Galliarum oivitas nobilis et famosa, beatus Stephanus exstitit oriundus. Cujuspaterdominus de Castel-

Lugduni,

quae

est provinciae

infans frriis
sr.i ti&
i

ab ubcabstinet.

lione b, Christianae religionis et nobilitate san-

ihiis

guinis insignis,
similiter

corsortem

hujusmodi

titulis

a
i>

decoratam

est sortitus.

Horum

duplici

stipitctam
creatus.

illustri, sanctus Alumnusexstitit proArbor enim bona fructum suaviorem

semper bonis meliora, melioribus optima adjungere satagebat. Jam enim velut in transitu prselibaverat, quoniam Dominus est suavis, et totis medullis cordis soli Deo vacare cupiebat, ut quasi praelibatam dulcedinem pleno gutture mentis hauriret. 6 In juventutem vero virilem jam adolescen- ad
flagrabat, ut, qui
tia protracta,
lia

amore

mqjorem

juxta

exemplum David cum Go-

perfectionem
aithelans,

Hunc ab ipsis cunabulis servum futurum, signis quibusdam est ostensimi quae non absurdum videtur inseri huic
producere consuevit.
Dei
,

lectioni.

Nam

prius cruci Christi coepit configi,

posset effari
:

certamen inire Caitusianum cupiebat, locum verocertaminis hujusmodi conOrdinem amflictui aptum cernere concupiscens prius cce- plecUdecernit pit tentare utrum armis Saulis accinctus scilid
,
,

infernali gigante singulari

quam adhuc
'

quod enim fere in*

cet saecularis nobilitatis,incedere possetarmatus,

verumtomen

credibile videtur,

verumtamen
tali

nutricis lacte

vidensque se hujusraodi

abundat

Infantulus educandus

se edulio

omni

feria

sexta foveri recusans, diem transigebatinedum. Quod parentes et uoti auilienteset videntes, main eo operari cernentes, illud idem, quod fuit dictum de Dei Baptista Joanne, dicere cogebantur. Quid putas puer isteerit? Hinn vero ab uberibus abstraotus

num Domini jam

loricis oneratum , non enim taliter incedere consuetudinem habebat, locum et arma mutavit. Nam se considerans fortem viribus, et animo virilem, vigiuti enim etsexannosjam habebat, ipsius David exemplo

quinque lapides de torrente in pera reponens, id est, stigraata Jesu Christi corde et cor-

inpueritiam

pore portans

coalescere ccepisset, a parentibus traditur sacris

Litteris
l'iur
inir.t.-

imbuendus,
el

baculumque pastoralem, scilicet discretionem, qua vitiis imperaret et seipsura

,

Puer autem
et

gratia plenus, et naturali

in

profutit nt

pollens ingenio,

non solum

scholis

supra
;

itudiis ii

pietate,

sed etiam mirum in modum gratiosum doeilem lumiilem et amabilem omnibus se pr&bens, jam perfectionem futuras vitaa velut
,

ts em,

pr

suis cotaneis profioieba.t

gubernaret, fundamque raanu sacram Scripturam opere volens implere, ad campum certaminis properabat. Audiens vero Heremum domus Portarum
tenens, scilicet

rationabiliter

naturaliter in-

ohoabat Bibebat enim quotidie aquas sapientise salutarisj et de die in diem seipso prudentior
hVbat.

nam et multi alii consiarmis in dicto loco victores exstiterant de Golia; illuc usque perrexit, ut, an verum
huic certamini aptam,
railibus

esset, exploraret.

\nnis puer,

senilem tatem

Cernens autem locum aptiorem esserequamnomine, inimmensum gioriatus

moribus
in
dis-

agrhat, puenlis laseivia- ignarus.

cjplina
S.

vires resumpsit majores.

Nam

morum

Spiritus

profectuque wrtutum, unctione magistra, etiam super omnes se

lnter caateros enim mibi cognovit duos fortissiraos athletas ibidera

Pnores

exstitisse,

qui

gloriose

de ipso Golia

d'H-rnt,.s

Adoleseentia vero pii^ntiamdirimente.ccepitmanifesfiusapparere,

iiusrirur elVulsisse.

trmmphantes, perpetuae felicitatis coronam repnrtarunt.Quorum primus exstitit domnus Bernardus e, ad cujus instantiam beatus Bernardus
Ordinis

DIE SEPTIMA SBPTEMBRIS.

189
A.

Ordinis Cisterciensis exposuit Cantica Cantico-

AnoMHn.

rum, qui et post mortem in dicta Doruo Portarum sepultus multis signis meruit refulgere, Alter vero non imparis conditionis et meriti fuit sanctus Antelmus, qui primitus Prior Carthusise existens, deinde dictae Domus Portarum, post-

CAJPUT

'

II

modum
vitae

episcopus Bellicensis est effectus, cujus sanctitatem multa miracula tam in vita, quam post mortem per ipsum patrata declarant. Horum potissime duorum exemplo roboratus facile ducebat de preedicto adversario victo-

Transitus Sancti ad vitam

tes, electio

mo-

nasticam, variae in ea virtu-

ad Prioratum.
Heremi
sui infiubitum
/|
fl'

riam reportare.

Priori

igitur ac conventui dictae

duelli,

nP s
~

ANNOTATA.
a Vocem hanc omisit Surius. Scriptoris sensm sic potest intetligi : Lugduni, quce est unius

pandens intentionem
stantia
..

supplicat
.

t,sum

magna
.
.

in

praebendarium et servum oml

,

nium nsdem mmonacnum aggregan

ter facilem prEebuerunt

compos

tU.

;qui gratan-

ex pluribus Galtiarum provinciis, puta Lugdunensis provinciw, civitas etc.

hic, Comitatus est in Brcscognominibus distinguunt auctores adjiciendo Les Dombes, id est, Castellio prope Dombas. Dombae vero, teste Baudrando, regiuncula Gallice est, pro majori parle a Bres-

b Castellio, de
:

qua

ei assensum, a quibus per pacis oculum juxta morem eorum monasticum cum magna fuit devotione receptus. Hor.tantur ipsum demum Prior et Fratres juxta eo-

sia

eam ah

aliis

rum consuetudinem
querelis,
si

statutaque

quatenus de

quae essent, satisfaciat a, ac facta

licet,

sua* usque

dum

ordinet ac disponat, diem-

siaprovincia circumdata, estque inter Matisconemad Septemtrionem, et Lugdunum ad Meridiem.

Consuli
est.

potest
13,

Commentnum.
etiam actum

Guichenonus citatus in quo locode Sancti parentibus

scriptoris,

que certum statuat, quo habitum velit induere regularem, in campo certaminis ibidem in condicto duello pugnaturus. Sed qui sine querela semper vixerat, cui subnoxius erat? Brevem igitur terminum assignat, tum forteproindumentis
fiendis aut aliis necessariis prseparandis.

Tem-

c Verisimititer

mendum

qui posuit

videns loco videres vel vidisses. Surius habet

videre

pore ergo assignato adest Athleta fortissimus cominus cum Golia infernali pugnaturus, statim-

tum Hcebat etc. d Certamen Davidem inter et Goliathum vide I Reg. xvn. e Bernordus de quo hk sermo est, cum nondicatur fuisse episcopus, sicut paulo inferius de S. Anthelmo dicitur, verisimilius is est, qui anno 1115 Domus Portarum prima fundamenta jecit,
quemque
in

que habitum induens regularem cum maximo

fervore ibidem conversatus est: ita ut in brevi
in Ordinis observantiis ac regularibus disciplinis

instructus seipsum
preeberet. Licet

imitandi specimen cunctis

Comment. num. 18

etscqq. sat evi-

denter demonstravi, alium esse ab eo, qui S. Stephanum in Cartusianum Ordinem admisit, contra
id

quod

vult Theodorus Petneus, qui duos, vel se-

enim plures ibidem mirse sanctitatis et pcenitentiaj viros reperisset, tamen in brevi per multa sanctitatis opera seipsum prsebuit religionis exemplum. 8 Holocausti autem hostiam totum se offerens Deo, mori mundo, ut Christus in eo viveret, satagebat. Domabat corporis membra vigiliis, jejuniis, et flagellis
licii,

Ejus fxmiteujterfofcrtfemr

cundum Guichenouum tres Bernardos dictas Domus Priores confudit: Bernardum jam memoratum; Bernardum, qui juxta Columbum, Canisium, et Saussayum ex Priore Portarum ad
ac denique Bernardum, qui, teste Guicheno?io in Serie chronographica episcoporum BeUicensium pag, 21, primo Maurianensi, deinde Bellicensi ecclesice prwfectus

juxta morem Ordinis usu cicum arido pane. Nihil de ulla austeritate omittebat, quam communis regula vel majorum admittebant exempla. Nam cum
;

et potu aquae

sedem Diensem evectus

est,

pane, aqua et sale singuli fratres singulishebdomadibus juxtaOrdinis contres abstinentias in

(;

ex ista autem confusione personarum orta est etiam mira rerum gcstarum confusio. Nam, quce Petroeus uni Bemardo ex tribus conflato attribuit, hcec scriptores alii singulis fere omnia, alii partim
est
:

stitutionem facere tenerentur, cum ipse Ordinis abstinentias ultra alios rependeret cum usura, vix in ejus mensa pro majori tempore poterat
reperiri, nisi panis et aqua. Panis

enim ab una

uni Bernardo, partim alteri adscribunt. Omnes titulo Sanctivef Beati insigniuntur, omnes miracutis clariusse perhibentur. Discuti rcs ista poterit

parte positus, ab alia liber apertus, vicissim sibi lumen distrahentes, utrique homini alimoniam ministrabant; scuteila vero aquai ibidem constituta poculum prasbebat et salsum. Tali edulio

Servus Dei contentus altero epulo

rarius onerabat.

mensam suam
deootioerga

ad 17 Decembris, eo enimdie Bernardus ex Priore Portarwn episcopus Diensis annunciatur in Martyrologiis Canisii et Saussai/i.
test

Videri interim po-

tentus, ut

9 Sacramento altaris tam devotus erat et inLacrymis totus perfusus Lpsius cruci

Guichenonus toco

mox

assignato, et in Con-

Christi conligi videretur.

vita in terris ingens

tiuuationepartis II Hist. Bress. et Bug. pag. 22

et 89.

CaHerum quoddam miraculum

tota ipsius
fuit.

Euchans '

iu

Propriam voluntatem omnimodis studuit abdivit.are, care, ociositatem (quaBinimicaestanimsa)

orationi, meditationi, contemplationi, ac sancta-

rum

theoriis

psalmodiarum diu noctuque vacare,

et exercitio corporali temporibus tempus ab Ordine constitutis insistere, nullum bonus agricola in agrc Dopertransire, quin ut in minico laboraret. Per hujusmodi au-ebatur diesamoretfervor ejus in Deum, ac opimo et

labori

manuum

sanctitas ejus inter fratres, grandeque

nomen
ejus

[90
A. Anokymo.

VITA
foris,

S.

STEPHANI BPISCOPI CONKKSSORIS

posimBsB
fttit

non tamen grandms rei veriStephanum Christi mihtem laudafcate Omnes attollebant, omnes eum loquebant omnes cuna admirabantur, et ut de bantur, omnes ae eo
eius intus et
"
(

nnicui

ejm omissibprocuPdubiGcawa
qui

OUf

apud

scri/tforcs a/ios,

dktum

Itht/th-

mum
sunt,

non Uabmtes

ipsius

tam

iUustrium

Paraphrasim secuti miracutorum nui/a fiat

xs fortitudiinteriorem hominem taceamus, indica,pulchritudinfim et puritatem satis nem, ipsum exteriorem bantmores ipsius et vita quia modo ita modestissime et decentis;

mentio.

quos tntf*) nullus mec Quamvis scriptorttm, Priori successerit Sanctus nost^r, mineri/, cui
aut quamdiu
ri/,

unosemper

sime gessit, ut nihil prorsus appareret nisi coram quod possetoffendereintuentes. Quis

eo,

certum

est

tamen, ipsum

Domus Portarum regimen gessePrhrcm fuisse; imo

prophe/icr spiri/u e/iam

Deo

et angelis ejus

fidem dictis faciamus,

eum crederet conversan?Et unum de multis b non so-

tum a Deo fuisse prmdiTheodoricus ab Appo/dia, qui Acta tum, testatur

lumad mirandura, verum etiam ad imitandum

ejus perstringamus; quis enim enumeret cuncta opera sancta ? 10 Cum quadam vice Christi Athleta coram vei conGruois signaeulo, seu Crucifixi orationi ecce angelus Dotemplationi inhsereret, subito mini in humana specie, qua a sanctis hominibus
videri consuevit,
adstitit

transmisit seS. Dominici collegit et posteritati culo xin. /5 cap. v elucubrationis sucb, quamtomo I Augus/i ad diem 4 recudit Cuperus noster, ita
loquitur: Magnus etiam pater Stephanus Prior Carthusiensis, Lugdunensis dicncesis, vireximiae
sanctitatis, fratribussuisPraedicatorum Ordinem praedixit, rogans eos affectu speciali, ut Ordo

sludium orationiSf
iit

JUfl

visibiliter ei

ussistitangelus.

hic ab eis in

omni honore

et reverentia

habere-

juxta ipsum

ipsius

tur; quod

et impleverunt,

devotissime Ordinem
22

operibus deiectatus. Huic factotestimoniumperhibuerunt, qui viderunthomines utique religiosi

valde, et fide dignissimi, quosdivina, ut creditur, ordinatione, ut testimonium perhiberent de homine, casualiter illuc contigit advenisse. Verisi-

venerantes. Porro S. Dominicus, ut videre est in

Commentario

prcevio

adjam memorataActa

et 24, prtec/arum Prcrdica/onim Ordincm instituturus Romamse contulit anno 1215, ejusque ap-

mile enim
tabat,
set.

est

credendum, hoc eidem multoties

evenisse, sed talem thesaurura diligenter occulne bumaxtae laudis aurasubrepere potuis-

probationem e/ confrmationem obtinuit anno proxime sequenti, unde manifeste co/Hgitur,a//atam S. Stephani prcedictionem accidisse, juxta
nostros caku/os, ut

minimum

annis /redecim ante

Demum dum

Miles Christi in

tali

palestra

iaudati Ordtnis institutionem.

solitarius, et cellicola pluribus jara lustris infer-

d Auc/or

Vitce

rhythmicce paucis

admodum

nalem Goliam victoriose debellasset, jam plurais bene alatis suflultus, dignissimus reputatur ad volatum: per mortem enim seu absolutionem pasfawis dictas Heremi Portarum a cunctis Jicet invitus et renitens eligitur in Pastorem c. Qui

verbis perstrinqit ea, quce toto hoc capite de vita

Sancti monastica, ac capite prcecedenti de pia ejusdem adolescentia referuntur tot eiogiis, tanta verborum copia, ut non immerito dubitari possit,

quam strenue
regudariter ac

ac prudenter,

quam

sollicite et

zelanter rexerit
,

domum

Dei

anpleraque, quce hic narrantur, a Sanctonostro revera fuerint facta, et an non potius cx pia meditatione paraphrastes noster depinxerit sancsic

evellendo vitia

plantando virtutes, non

facili

stilo describi valeret.

!'rior etectws

tumjuvenem et perfectum religiosum virum, qualem S. Stepbanum ipse credebat, et nos credimus
fuisse; ut sic

suvnmjtmfeotum sedufo
yironvivrt

Exemplo enim et verbo pugnando Israelidux non immerito videbatur effectus tamquam enim propriam salutem suorum per umnia profectum zelabat et pacem. Ipsius do11
tici

adotescentes et viros
virtutes

re/igiosos

populi

stimularet
cetati

amp/ectendas cujusque ac statui consentaneas Dubitandi ansam

.

ad

WriiKietmagisteriocunctisinHeremo Portarum perfectro religionis exempla dabantur, unde omiics sans instructionis docuraenta reportabant,
ac |u;n devotionis replebantur affectu.
liito

mihi prcebuerunt ea, quoe notavi in Commentario num. 7 et 8, ubi probabilius esse ostendi, quQdprceter Vitam rhythmicam nulia vel pauca

Hinc su-

non solum per totam patriam hujus tara

admodum habuerit subsidia ad historiam hanc contexendam: interea tamen multa adeo distincte ac ordinate exponit, ut eum Sancto convixisse, et

sanoti Patj)ris fragantia suaviter volitabati ve-

ad intimas

rum etiamejusdemterminorumlimitespertransibat. Non solum autem subditis suis tantum,

sr.l

ipsius cogitationes penetrasse

crederes.

&t multis prodesse curavit

lni.spitibus

nam

adventanti-

animarum salutem quasrentibus, quos frequenter ea domus habebat, cibum vitse

viam
ministrabat, multique ejus sanctis monitis ad salutis sunt reducti d.

bus

GAPUT

III

ANNOTATA.
a
ui
si

Episcopatus Diensis

plurimum
anima-

Phmim

immutavit Surius: Hortantur, qu&8 liabeatcum aliquocontroversias, prius

itu

reluctanti confertur,

oas expediat, etc.

b-

rum

et

promovendee Divinee
miracula.

Vttm

Nh safis /,,'rspicio, quid scriptorem, qui se rhythmim intenpmem pro/iMur, movere

11/

gloriae zelus, varia

puturrtt,

miranita

sitc/ifio

pnvteriret

ubi

oiia etiam mirmtissirm

tam enueleate, tamqm /theru/i calamo dsscribit. Sane dupleai miraculum, quod refert dicti Rht/thmi auctor his
/ais;

Stephano
subditis

igitur in

dicta

Heremo cum

sibi

Eligititr

tam salubriteranagogicis studiis

ille,

phi- copus;

versi-

Aquam
fecit
,

losophante,

in S.

vinum
non

qui de tenebris

convertit,

lumen splen-

et

de vino
et

aquam
qtiftai

descere
clesia

Stephani sanctitatem

Dcum potentiam

apud

minus commendassei

educens super candelabrum, ut luceret omnibus, qui in EcDei erant,

studuit collocare.

facit,

eum de

tenebris

rctiqua ab auctore nostro paraphrastice ex-

Contigit

enim ecclesiam Diensem morte

sui prsesulis

pastore

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS

191

store privari, ac pro electione successoris collegium dietae ecclesiae congregari. In variis votis

gratiae millesimo

ducentesimo octavo

(j.

Reddi-

A.

Ammno.
a

taa vero sponsae suae novae Diensi ecclesiae, ac

canonici disperguntur, et nunc istum, nunc illuin, unusquisque pro suse voluntatis arbitrio,
consulit eligendum.

cum magna
rumque

solemnitate et gaudio in episcopali sede cathedratus, observantias regulares mogravitates, et virtutum constantiam,

nonicis moderatiores, sed

Aderant aliqui ex dictis catamen pauci, qui magnum illum anachoretam Stephanum consuiunt eligendum. Ejus sanctitas commendatur, ejus
discretio et affabilitaslaudatur, ipsiusque religio
attollitur

nec non et caetera

suae Religionis exercitia nullatenus praetermisit, quinimo ulterius augere curavit. Soliusquippe donantis et accipientis est nosse, quantum ab ipso mox tempore praevenerit

immensum. Quid multis immoreassentiunt, omnes gaudent, ipsi etiam, quorum cor in alios eligendos dependebat. ltaque, quem in hoc ipsum Dominus elegein

eum Dominus in

benedictionibus dulcedinis suae,

electiouis,

mur? Omnes

quanta repleverit eum gratia

quo-

modo ab ubertate domus

inebriaverit illum.

rat ab aeterno, ab hominibus eligitur tempore

divinitus praefinito.
tintivnem.

15 Ingressus mox ad regimen sponsae suae, Su# suorumdivinum Officium non in capella sua, seu loco que $aiuti im ~
secreto
,

sed in majori ecclesia

iuafivmat
Vuidifex.
6

avelli posse sciebant,

magna vi ab heremo ad summum Pontificem b properare studuerunt, ipso p r0 C onfirmatione interim in eremo sua latente, et quid de se ab
13 Sed quia hunc non sine
aliis

suis devotissime frequentabat.

cum canonicis P^ s(u<^w Omni etiam fere

s

die salutarem

tione perunctus,

ageretur, penitus ignorante. Qui,

cum

eo-

rum electionem audisset, gavisus est in immensum, asserens illos de tali Pastore felicesfore, statimque et hoc a Deo consilium prodiisse
:

offerens nimia devolachrymaruin abundantia implebatur. Mirabantur omnes contra usum huraanae felicitatis, hominem ex humili heremo ad summa repente provectum, plus humilitate quam

Deo hostiam

dignitate

plus devotione

quam dominatione

crevisse. Ipse vero de se nil tale existimans vel

absque mora dicta eiectio auctoritate Apostolica confirmaturac eadem auctoritate praedicto anachoretae Stephano pnecipitur atque mandatur, quatenus ecclesiae Diensis, ad quam Domino disponente fuerat assumptus, suscipere regimen
nulla occasione differret.
tionis

cogitans, potius ad custodiam cordis sui et con-

stantiam propositi melioris hoc semper in corde versabat Stephane, Stephane ad quid venisti ? Vide et diligenter attende, qualem sis de con:

p;

junctione tam nobilis sponsae Deo rationem redditurus,

si

Tunc

dictae ecclesiae

eam condigno honore,

non

et sollicita

cum

canonici adsunt, litteras Apostolicae confirma-

diligentia

llt

ostendunt, ex persona totius ecclesiae Diensis rogant, et * electioni de se factae assensum praebere velit. Litteris vero Apostolicis

de Dominolegitur, quiaccepit Jesus facere et docere,

fueris amplexatus. Et, sicut

prima die desponsationis suae

illa ccepit

agere in

semetipso, quae alios erat docturus.

16 Dum vero praedicando, exhortando, visi- pratdkat tando cuepisset pro officio suo agere, ac totius contm violatopopuli salutem zelare, reperit gentem miseram ws diei Domiet caecam horrenda consuetudine Dominicam diem nullatenus honorare, sed potius ipsam contra inhibitionem divinam diabolo dedicare. Nam

perlectis,

et

eos in

hunc modum

canonicorum verbis auditis, affatur Miror, quod viri

:

sapientes

hominem idiotam

et

incultum here-

mique incolam, et secularibus factis penitus ignarum, etinexpertum tanta oneris sarcina opprimere
velitis.

Cessate omnino, cessate, quia

minime
tis

in hoc facto
Illis

vestrum intentum
,

poteri-

obtinere.

e contrario instantibus,

rogan-

tibus

ut suo assensu eos ac postulantibus consolarivellet,tandemverbisbeatiHugonisepiscopi Lincolniensis ac quondam Cartusiensis Ordinis

sic

nundinse seu mercata, tabernae, choreae, lusus, luxus et alia spectacula nociva solum illa die erant celebrari consueta. Tunc Vir Dei sermo-

eos creditur allocutus. (Praecesserat

Hugo c fere per duos annos enim de morte ad vitam multis miraculorum signisredictus beatus
fulgens). Sciatis hoc, inquit, indubitanter soiatis,

quod

vestri laboris

est constituta,
(
;

meta in meo arbitrio non monachum me nostis ac sub aliena

nem ad populum exorsus verbis mellifluis enormitatem peccati apertissimis rationibus coepit ostendere, ac divinam offensam et contemptum. Sed gens bestialis et caeca non soluin ejus sermonem non recipiebat, quin potius verba ejus audirecontemnens fugiebat. Dolens vero Servus Dei, eos sic protervos ad mores, sic ferales ad ritus, sic ad fidem impios, ad vitam spurcos, ad
disciplinam existere cervicosos, fortius censuit
I*'

potestate constitutum, Prioris Cartusiae nutibus

subjectum, servandae obedientiae usque ad mortem praecepto illius me substratum. Nec admittit ratio,
(l

ram

Multum relwtatus acauiescit.

ut domus hujus neglecta custodia alteecclesiam suscipiam gubernandam d. 14 Hoc iUi reapooso accepto , cum verbum

agnoscensque se non mercenarium, sed pastorem, elegit opportune importune praedicationi instare, si quando resipiscerent a diaboli laqueis, aquibus captivi tenebantur sed aureseorum surdas sermo divinus minime pene-

decertandum

cernerent immutari non posse, cum ahis super hoc impetratis, de mandato Prioris Cartusiae facto ad ipsum compellendum Carthusiam accedunt. Quo beatus Stephase a tali onere nus comperto, cum videret
illius litteris Apostolicis
,

trabat.
17 Contristatus vero Vir Dei

vehementer

apo- jubei
'

damonm
0$ten

stolicum virura imitans, ac sui apostolatus signa evidenter demonstrans, praecepit daemonibus,
qui eos ad prffidicta scelera incitabant, et quo-

* WMte
Pj*P nio

subeundo subterfugere non valere, fugae pra;sidium iniit. Litteris vero Apostolicis domno Jani

rum
se

celino

e,

Priori Cartusiae, preesentatis, statim,ut

homo magnae circumspectionis et virtutis, mandatum Apostolicum studuit adimplere. Quaesito

a dicto vero Stephano diligenter ac reperto monitis, precibus et praecepto cogitur Priore
,

voluntates sequebantur, quatenus eisdem palam sine aliqua eorura kesione demonstrarent. Nec raora, daemones ejus praecepto statim paruerunt, quem bomines cervicosi induratique

tandem
/

electioni

consentire. Deductus vero a

praedictis canonicis

cum gaudio magno

/",
_,

et ho-

contemnebant. Videre erat horribile et admirandum, daimones procerae ac horrendae statura?, nigros, cornutos, foetorem et igneam flammam emittentes, ad ejus imperium stare et apparere cunctis, et ad ejus recedere mandatum, nemi-

ibidem a tribus aranno chiepiscopis est solemniter consecratus

nore ad civitatem Viennae

nemque

lsedere posse h.

Quo

viso populus C88CUS

/i

oculos aperire co3pit, vitam

et

mores

in

melius

commutando.

192

VITA

S.

CONFESSORIS STEPHAN! EPISCOPI

IdONTHO.

mira est commutando.Sedquid mirum si tam ipse, ? imo vero non sic mirabilis ipse
operatus,
sed Deus in ipso. qui facis mirabilia. 18

ANNOTATA.
a

mquit, Alioquin tu es Deus,

Bumbertum hunc fuisse,non Robertum.pro-

de qua vero suam Portarum. pro recreatione spirituali sassumptus fuerat, cella aliorum rum,ibiinstar pius remeabat, juxta morem monachi vivit. orationi etconUis manens, etresidensibidem Ubi non templationi non raediocriter intendens. sd hmnilis monachi subRevuens sapc donaan Porta-

Vd

Eremum

prmfecturam odmensem Julium anni

c

22. bavi in Commcnt. num. universahs Ecclesm b Fnnocentium III, qw ab anno Christi U9S usque gessit

1210.

S.

Eugo

vita functus est

anno 1200. Adi

Commcnt. num.
d

27.

,.,^,-,,,1

n.aj.-statem,

jectionem exhibebat. Vestimenta

et lectisterma

cilicio more Carthusiensium habebat, excepto, nudum, annulo Pontificali indutuead

semper

abeorumconsuetudineinnullopenitusdiscrepalocasibidomesticafrequenbat/. Religiosaetiam lnelhhua nl.i fratribus convocatis tiufi visitabat,

S.

bidgrapkus noster, sicut in Comment. Anthelmi, et 9 etseqq. demonstravi, ex S. num. Lincolniensis episcopi verisimiliter ex S. Hugonis electionem Actis multa mutuaverit, ut exponeret ad episcopalem dignitatem, ejusque Stephani

Cum

udillam repugnantiam, quam

in Vita

rhythmica

Deiverbaad eorum instructionem proponebat,

et

ab

eis

humiliter

recedens eorum suffragia orationum deposcebat. Quantum vero super

pius,

hisce versibus descriptam repererat, Fugit a clero quaesitus,

peccatores misericors exstiterit et

hoc

Sed a Majore coactus Servus Deo annuente

Consentit licet invitus
vereor, ne ex desidcrio extollendi Sancti nostri

uno exemplo,

cfleteris

prsetermissis, sufficiat de-

commissis aegroclarari. Quidam ex ovibussibi vultu, voce, tans, diabolo ipsum possidente,
ac pecaliisque signis se desperatum ostendens, recusans, a nullo verbum Dei cata su;i confiteri conaudire rolebat audito hoc Vir Dei misero
;

virtuti

humilitatem atque obedientiam, utrique huic illius muitum splendoris imprudenter detraxerit.

Quid

igitur? lllene prudenter humilis et obediens

existimetur, qui pwlectis litteris Apostolicis,

qua-

dolens ad eum accessit, eum ad confessionem bortatur,misericordiamque Dei et indulgentiam

pollicetur; sed, diabolo resistente,

rum

auctoritate ei prsecipitur atque mandatur,

corejusmi-

Yidensque aliis armaturis utendum, ad solitam orationem cum lachrymis se convertit. Etecce infirmus daemonio purgatus ad Viruni Dei se convertenspeccatasuaplenarie confitetur, ahsolutionem promeretur, Sacramenniine poterat eraolliri
:

quatenus ecclesia^ Diensis, ad quam Domino disponente fuerat assumptus, suscipere regimen nulla occasione differret, itarespondetl Cessate omnino,cessate,quiaminimeinhocfactovestrum

intentum poteritis obtinere... Sciatishoc indubitanter, quod vestri laboris

meta

in

meo

arbitrio

non

est constituta,

monachum me

nostis ac sub

tum

postulat,

Unctionera et Viaticura recipit,

oliva fructifera

aliena potestate constitutum, Prioris Carthusise

statimque spiritum exhalat.

indomo
Lucens
!

Dei!

o oleum jucunditatis

ungens

et

nutibus subjectum, servandae obedientiae usque ad mortempraecepto illius me substratum. lllenc,

qui et virtute orationis expulit diabolum,

et suavitate beneficii

unxit infirmum,

cuimox

morituro salubriter contitendi et communicandi

ohtinuit facultatem.

inquam, prudenter obediens reputetur, qui, sicjubente supremo Ecclesioe Capite, ita respondet, ad alium superiorem provocat, et hujus mandatum
exspcctat ? Reluctatus
est,

fateor, S.

Anthelmus,
Bellicen-

Egrum

sanat,

tmp6$tatem tedat, mortmiin stuaitat.

Quemdam etiam segrotum diutina tabe languentem manu palpando statim integrae red19

dum Apostolicis

litteris

ad assumcndum
flens, et

sem episcopatum urgeretur, sed

consilio inductus iter arripuit

diditsanitati.Cummaximatempestasgrandinum
esset exorta, ita ut patria periclitari videretur,

signum cruois contra ipsam emittens, statim ipsam fugavit. Quaedam raulier dicecesis suse, ut
videtur, meritis forte suisexigentibus, a diabolo
suflneatu suhito spiritum exlialavit

aliorum ad Papam, ut cum magnis precibus et fletibus misericordiam imploraret, ad Priorem magnce Carthusim appellasse

compatiens autem miserse muUeri sic defunctae, accessit ad locum ubi erat; adsunt multi, narrant casum mulieris repentinum, condolent omnes, suffragiumque petunt ab ipso. Tum ecce pietate commotus in lachrymas raaxiraas erupit, orationem
:

non legitur. Appellavit ad hunc quidem S. Hugo, cum ad sedem Lincolniensem rogaretur, sed a rege Ajiqtiw et metropolitano dumtaxat mandatum acceperat, nullum a Pontifice Maximo. Malim itaque credere, quod S. Stephanus vel tale prmceptam ab Innocentio III non acceperit, vel, si id acceperit, saltem hujusmodi responsum minime reddiderit.
Jancelinnm in Martyrologio Canisii Beati insignitum reperio ; fuit is Ordinis Cartusiensis Generalis 10, successit enim Guigoni sive Hugoni, de quo egimus in Commentario num.
e
titulo

pro ea fudit, misericordiam a Deo postulat; post

modieum autem
gilans, surrexit,

quasiagravi somnoevimisericordiam superse factam

illa,

meritis ipshiB Viri Dei enarrat, et in pristinum

sensum revertitur, exiliens et exultans etlaudans Deum. Hoc a populo viso stupore et ecstasi
esl

circa

annum

rim

pepletus.

Non etiam minus

16, 1176, ut refert auctor Brevis HistoOrdinis Cartusiensis apud Martenium

misericors erga
exstitisse.

rivos,
tn

quam defunctos noscitur

Quis

exstitil

pauperes, miseros seu afflictos pius magis el benignus? forisbeati Job exemplo peregrinus aon mansit, ostium suum cum manu liberab mdigenti patuit k nara prseter
:

1Jll "

,tM:,nui1

prnsoacsiiisomnia

in

victum eleemtosinas

tomo VI Veterum scriptorum et monumentorum col. 177. 17 prceter alia etiam hcec de Jancehno seribit ; ffic utique tantae sanctitatis et menti, tantaeque virtutis exstititet exempli vitae, ut unus fere deantiquispatribusesse videretur Hic itaque sanctus Vir, quod
forte

erosabat.

quod omnes fere ^dentes et audientes, n admirationem verteret etstuporem. Plura de ipso
i

aliquibus ncredibile videbitur, circa sexaginta annos rexit tara laudabiliter Carthusiae prioratum

wden possunt ibidem, uti et apud taudatos sape mComment. Dorlandum Petrceumac
Sutorem.
f

Vienna

DIE SKPTIMA SEPTKMRRIS.

f

193
A. Apro^vio

Vienna urbs archzepiscopalis Gallia,

est.

in Dcf-

phinatu, nofissima

annummittesimum duccntesimvm qwr, de. anno emortuali in iis Comment. 3 dicta sunt, ad oculum patct. h Prodiqium istud modo fere eodem enarrat Dorlandus in Ghronico ; prcBterquam quod aliquos sancti PrcBSulis ad populum sermoncs dicirca

g Imo

omnes circa frequens ministerium, diligentes medicamina pf-rquirnnt et fomenta se<J Servns
;

tertium, ut ex

Dei de his penitus non curabat sciebat enirn t.ernpussuaB migrationis imminere. Cumque filii ec:

clesiaesure instarent, ut testamentum conderet; Non est, inquit, necesse, cum totum sit
spoittffl

meae,

stincto charactere immisceat,

Jubet ergo, inquit laudatus auctor, vir apostolicus S. Stephanus ad

Uenedictionem autem afa eo et consiiium flagitantibus impendebat, ac de rautua charitate et concordia eis pariter admrmebat.
21 Quaedam vero mulier aegrota, qufflnullo medicorum juvamine potuerat sanitatem promereri, auriiens Virum Dei infirmari, pro sani-

quam

rexi.

mulierem
Tjjinm '>,<"'.
et

statutum diem solemnem confluereuniversos, et audire quippiam novi quod eis ipse dicturus
,

sancte nwri-

esset.

Accurrit innumera multitudo.

Tum

ille

ambonem conscendensdesublimi
ita dicens

eosalloquitur,
egi,

Hactenus vobiscum

o popule

tateobtinenria ejus benedictionem ut plurimum flagitabat. Tandem ingressum habuit ad eum, benedictionem ejus recepit, sana recessit.

tur.

meus, verbis, lacrymis, precibus, hortationibus, orans atque obtestans, ut dsemonum semitis derelictis, viam pacis, viamque salutis ingrederemini. Verum quia nil verbis, nil adhortationibus proficio, oportet, ut nunc palam

odoriferum lilium in aeternum ante Dominum germinans et florens, spargensjue vivificum suavitatis odorem, cujus meraoria in benedictione
est, qui infirmitate ipse

tabescens, aliis sanitase miE3csim'

tem impertitur! Tuncque ad Dominum

grare cognoscens, confessione
clesiastica

ostendam

quibus vos ipsos dominis servos

iis

praemissa,

mancipaveritis, ut,

agnitis,

impium peccati
Ubi

Sacramenta cum Viatico satutnn

jugum a

vestris cervicibus projiciatis.

vero horribilem

descripsit, sequentia rursus interserit

da>monum apparentium speciem : Hospopu,

postulavit impertiri. Expletis igitur riiligenter, quffl decebant, et qnas fieri ordinabat, inter ver-

ba orationum septimo die Septembris,

Nativitatis Dei
Genitricis,

in vigilia

lus

cum

videret circum se strepere

perculsi
,

horribili

migravit ad Domi-

omnes timore
:

signis et crucibus se

num anno

munientes, divina auxilia flagitabant. Ad quos S. Stephanus Nolite aittimere: non enim

gratioe millesimo ducentesimo tertiodecimo a, setatis sua? plus qninquogesimo septimo, episcopatus vero plus quinto, seri minus

ut nocerent, sed ut instruerent. hosjussi accedere, abituros

rursum, dum prsecepero. Sed

Isti
ira?,

sexto: sepnltusque est in ecclesia beataeMariffl sponsse suae, prout ipse ordinavit, pra>stnnte el

videte quaeso, quibus hactenus pestiferis spiritibus deservistis.

luxurise, avaritia?,

sunt incentores

gulae,

snperbise, invidentiae.

regnante Domino nostro Jesu Christo, cui et cum Patre et Spiritu sancto eadem laus, honor, virtus et potestas per omnia sfflcula sa?culorum.

Cum
ritis.

his sine dubio aeterna

estis, nisi

tormenta passuri ab horum dominio cultuque recesse Ita Dorlandus ; sed unde ista acceperit,
hic

Amen.
22 Ubi vero de hujus mundi tenebris servus Ad ejus sepu/Dei Stephanus ad lucem perpetuam demigravit, crum "vca ri-

non
i

indicat,

Dominus sanctum suum

mult.is

miraculorum

xn,
si-

f$brtci

Memorati
nulla

ad Eremum
est

stnritntrni.

frequcntioris

gnis illustrare

voluit.

Seqnenti

namque

die,

Bhythmo, quem interpretatur biographus noster ; unde suspicor, decerptum hoc esse ex Vita aliqua S. Eugonis
recessus

mentio

in

quo sanctissimum corpus traditum fuerat sepulturae,

dum

beatse Virginis Nativitas solemniter

in dicta ecclesia celebraretur, filia cujusdam ho-

Lincolniensis, qui idipsum fecisse narratur

apud

nis Diensis
tini b. quse

Surium. k His commendatur santi Prcesulis

ac benicjnitas
foris
ercja

Lamberti nomine, de Burgo S. Marper tres mensesvisu fueratoculorum

haspitalitas

pereqrinos

viatores,

quos

manere non patiebatur, sed ad

sese recipie:

bat ex exempio Jobi de se dicentis cap. xxxj

ad sepulchrum sancti Viri delata, statim lumen oculorum recepit. Eadem die, cum filia eujusdam burgensis ejusdem civitatis, Martini nomine, qu?e longis temporibus magnis febriprivata,

Foris non mansit peregrinus, ostium

tori patuit.

meum

via-

bus excestuans, unius laterissospitatem perdiderat et vigoi*em, ab amicis suis ad sepulchrum

Sancti fuisset delata, utpote
valebat, oratione ibidera
quffl

effusa,

incedere DOD cura libera-

tione

febrinm etiam lateris sanitatem recepit,

GAPUT

IV

recessitque pedibus suis gaudens, qua? parum ante aliorum manibus fuerat cum dolore yr<<-

vecta

c.

Supremus morbus, pius obitus, miracula post mortem

llyrutnns re-

qUffl per spatium trium annorum et trium mensium ac duodecim dierum ambulare non poterat, mente devota

23 Quaidam etiam mulier,

pedibus in[iin"i
pj
i

igon

<

m
et

istimun,

arii >><rin

auxilium sancti Viri imploravit: quae oontittuo, sanitate recepta, pedibus suis ad sanctum ejus

bftneficia 6-

tinent,

nuit testamenttnn condere,

tempore, quo de hoc sseculo ad superna demigravit pacem populo SUO procuravit cum quibusdam adversariis eorum, qui

Eodem

sepulchrum perrexit, quffl ante nisi manibusah*orum devecta, non poterat se movere. His et
multis
aliis

miraculis, quffl singulariter explicare

diversis bellorum insultibus eos graviter afflige-

bant. Instante vero terminohujusoccidua^ vitse, quo Dominus eum de labore ad requiem dedu-

nimis excederet in immensnm, infra trium bebdomadarura spatium a sepultura tlicri sancti est clenientia Viri, ipsum illustr.ire dignata
Salvatoris.

cere disponebat,

vi aegritudinis lecto

decumbit.

Postmodum vero

ejus sanctissimis

Videres et tunc filios suae ecclesiae discurrere cum religiosis et popularibus multis, ut humanitatis gratia eidem obsequium proeberent, ac gratiam
quisque
sui

meritis mortui suntad pristinam vitam restituti, diversis morbis dsemoniaci liberati, et diversi
.i

profectus reportaret.
///.

Accurrunt

Septembris Tomus

corporis etanimffl suni liberati. Si quisautem arbitretur hujns snnctissimi Fontitieis faeta iniracula 25

194
btOHVMO.

MIRACULA

S.

STBPHANI BPISCOPI CONFESSORIS

fallitur,

racata cunctis posse narrari. sileri, ,111 necesseest raulta

:

oimis

et

quam

impossibile

omnia comprehendi prohujusmodi ergo meritis dilectiira a Deo et hominibus sanctum Stephanum,primoCarthusiensera, deindeDiensem prsuiem, constat in consortiura angelorum fore
sienses,

gratias, et quas laudes oscula beatorum. Quas Deo referamus Domino nostro Jesu Christo humani defectus et nostrae mortavivo et vero, Qui cum sitmirificus litatis ignorat imbeciliitas.
,

I)

in Servis suis,

mira miritice non desinit miseri

receptum. Laetemur igitnr dilectissimi Cartiiuquia frater noster ascendit ad cives

corditer operari. Quanta quidem et quam prfchomines, et prav clara meritorum apud Deum et
clarus enituerit praerogativa
sto frater noster bonse
,

quot et quantis

suos, pro nohis in captivitate positis legatione fungens, cordanobis conciiians Beatorum, vota
illisintiraaris

in Clirivirftutum coruscaverit radiis, venerabilis

miserorura. Laetemur, inquam, et

nobis liabet,

dam

Diensis episcopus

memorise Stephanus quonet miraculorum, quae

,

exultemus, quia ccelestis curia ex merictti cura sit nostri, qui suis nos protegat infonnavit exemplis, et confirmavit tis, quos
miraculis.

per ipsum tam in vita ejus, quam post ipsius transitum operatus est Dominus in suis tidelibus, etinpr^esentiarum operatur et declarat evidentia.
2 Frequens etiam et copiosa diversarum na''- lllil'lrlt-

Amen.

ANNOTATA.
a De
(iititn
'$.

tionum multitudo propter morborum molestias et diversorum infortuniorum pressuras ad dicti

Episcopi

tumulum catervatim contiuens,

dicti

emortmli abunde egimus

(irrhifftiscnpi
I

in

Comf/ltam

mentario

Viri meritis pulsis langoribus, sanitatis gavisa remediis, aliisetiaminfortuniis propulsis, et hoc

h Episifda

'iennenssr,

AcHs subnectam, de Burgo

meltus, utopinor',

S. Marcelli

habef, et

aduititum
lumbus,
i/os
et

nam parmciam S. Marcelli ttsr/ue MG9 Dirv exstitisse docet Coprmterea unum ex suburbiis S. Marapud Sammarthaiiihit

idem longe lateque tam verbis quam factorum evidentia, ne publice protestatur; verum quia nemo quantacumque meritorum praerogativa polleat, ab Ecclesia Deiprosancto habendus aut
venerandus
est,

nisi prius

per

Sedem Apostolimiraculorum

cdti noininc, iiisif/nitum lcgo

frafrcs;

cam

ejus sanctitas approbetur,

qui sub S. Marthii nomine veniat, reperire potui. Porro cum vox Burgus sctt Burguni apadcarios rariam sortiatur
dc
loco,

quibus apud tideles Viri dicta sanctitas manifeste

innotuit,

apud pedes Sanctitatis vestrae tenorem

transmittimus, ut inspecta ipsorum continentia

sublimitatis vestrae P. Sanctissime circumspecta

signiftcationem,
bio

incertum

est, an.

hicpro

subu/r-

mmatur,
seu

Gallice

faubourg,
civitatis,

an vero pro
ccclesia

decernat providentia, utrum dictus Episcopus

a sancta
putari.

parcecia
s.

parie

gum ah
Marcelli

Dei

Ecclesia pro

sancto

haberi et

Marcello dedicata,

sancti

Burgus

venerari, et in

Sanctorum debeat catalogo imHtt ptvtatis.

appellaretur; Burgas enim, teste Cluverio

apud
;

Cangium
et

semper fuit penes Gallos Teutones domorum oomplurium congregatio

in Glossario,

3 Illud etiam Sanctitatem vestram latere nolumus, quod quicumque aliquibus pressi langoribus, vel gravati

atque hoc sensu Burgi tum intra, tum extracivitates kabebantur. Hinc fortasse scriptores aliqui,
uii
et

aliquorum infortuniorum in-

stantia, se asseruerintsospitatem et liberationem

dicti Viri

biographus

noster

paulo inferius,
Teuto-

pro voce
nice

civia,

quam

Gallice Bourgeois,

Burger dicimus, vocem

Eic
sistit

Burgensis usurpasequentia

meritis consecutos; nou prius fides adhibita est a Diensi ecclesia, nisi prius asseretur preestito super sancta Dei Evaugelia corporaliter sacrameato,

runt.
<

adjunctis etiam sibi sociis

auctor

apud Surium

in sacramento, si forte socios

habentur quidem inMs. apographo nostro;scd,

qui iihtd ,td nos
esse.

se et

morborum

habebat aliquos, vel aliorum infortuniorum suet

misit

P.Joahnes Gamansius,
alio libro

stinuisse

gravamina,

nomine

dicti

notavit in margine, ista ex

episcopi sospita-

desttmpta

Stephani preoibus fusis ad

Dominum,

tem

et subsidia,

pro quibus supplicaverat, im-

petrasse.

MIRAGULA
SANCTI STEPHANI
SpuEpistolaJoannisdeBurnino
arehiepiscopi

4 Anno ab Incarnatione Domini millesimo (Jbiit ducentesimo octavo octavo g Idus Septembris anno Stephanus Cartusiensis monachus, et PriorPor,

Sanctui
1208.

tarum Cartusiensis Ordinis,

vit

et divina gratia Diensis Episcopus transiensabhocsccculo migra-

testimonio declaratam, quge divina clementia in honorem

sanctse et iniividuse Trinitatis et gloriosissim Manse Virginis, ac totiuscuriaecoelestispereum
vifce suaj

ad Dominum, cujus vitam pretiosam, atque sanctam constat fuisse miraculorum

Viennensis et suffraganeorum ad Gre-o-

rium IX Pontificem canonizationem postulantium.

Uaga&urPonti-

dignata est operari. Quorum principium post transitum Deo annuente disserimus h.

ANNOTATA.
a Valentia cuntos a hs Valence, sita ad
1

GaWm

in

Delphinatu, incofluvium, distat

decawnization
' .

iii

jndictt

patri ac domino Gregorio Dei OgrafcasummoPontifici, L Viennensis eccleswimmsterhumilis, G. V;.h 11Kl L Klsr|1 procuratord,B Dions.s. <;.
,

anctiBsimo

w fe"^
m

Rhodanum
et 7

in

Mcridiem

caputque

Dia in Occasum

(1(

b
<\

B.

Vivaricnsis d,

Gratianopolitanus (u-homu-nsis c, \ M

- anensis fepiscopi,
traganei,

oum omni

Viennensis ecclesia sufiwe.vmia, ad pedum

est agri Valentinensis, ie Valentinois! uodie ducatus titulo insigniti. b Procuratores ecclesiarum suarum inquit angius Glossario, sese interdum inscribebant
, (.

episcopi.

I,t

quam rem

ac testmonia, qu*

varia adducit exempla

videri posstmt

apud ipsum

tonxo

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

tomo
mile

V.C

V
sit,

ad vocem Procuratores. Sedcum

ipsius

vcrisi-

hanc epistolam conscriptam non fuisse

Valentinensis

manii

pramulis,

suspieor

ipsum

kie Bcclesiae

procuratorem dumtaxat ap~

deliurgoS. Marcclli, Lamberti nomine, qffffl A. JoANNE per tres mensos ceeoa exstiterat, delata ad RWIRO pulciirum ejusdem Stephani, ntqtm ibidcm c,mmorana, Lumen oculorum divina meruit recipere
miseratione. 6 Altera autem die, cum filia alteriua civiB Diensis, Martini nomine, portaretur ad locum, ubijacebatdictiStephafflicorpus, quae diu febrili
calore languens consumpta fuerat,etab aniversali paralysi detenta, sui penitus valetudinem
D,

pellari,

non episcopum, utireliquos; quia quanvnon fuerat famrn ronsuspicatus sccrafus, fdcm est GangiUS mox laudatus, ubi sic pergit: Procurator ecclesiae
vis electus essct episcopus,

fUia febri-

cttantt

prseterea videtur

appellatus, qui
est episcopus

electus,
:

sed

nondum consecratus

in

Charta

Frederici II an. 1238 apud Columbum in Episc, Valentin. num. 59. Itaque ad curiam nostram

t(

Guilielmum

(id est, de

quo

hic sermo) Valenti-

corporis amiserat, ut merita hujus Viri plenius panderentur Christi fideUbus, dictae agrotanti omnipotentis Dei misericordia cum uau gradiendi

Procuratorem, debita houorificentia suscepiseu electum mus. Et sanc in memorata Charfa, quam ia,

nensis ecclesise venerabilem

sanitatem

omnimodam

restauravit.

7 Posteaarmigerquidam, Bertrandusnomine, de Vapinco a, qui causa insultus faeiendi ad Vapinci civitat.em, cum exercitu domini
arripuerat,
sui iter

resv&citi.tt,,.

tegram dat Columhus

lib.

cit.

a num. 53 ad

58,

procurator seu electus non obscure distinguitur ab episoopo. Cur autem dicti Gu/lielmi consecratio tamdiu dilata fuerit, memorue proditum non
rcperi.

cum

in

itineratione perseveraret,
sui
iu

nocte quarlam ab equo domini

pectore

percussusextremi3pedibus,corruitinteremptus. Quod factum postquara concitavit exercitum,

c Gratianopolis,

Gallice Grenoble,

urbs

mu-

tandem venit ad aures domini,

nita ac celebris et totius Delphinatus caput. condita est

ad

radices montiwn, uhi Dracus torrens

;

influit in

haram

ab ea nomen sartitur Ager

Grraisivodanus
,

Gratianopolitanus, corrupti
Grraisivodan.

le

qui mo&rore plenus et compatiens defuncf.o prn ininrtunio, ad eum accessit cum multa turba militum, e quibus unussignaet miracula reduxiteis in memoriam, quibus Yolabat Dei aa^ninistratio merita dicti

d Vivarium, vulgo Viviers, civitasin Occitania provincim cognominis pHmaria, sita ad Rhodanum fluvium e regione Delphinatus, distat Alba Belviorum, ut vult Mirhael Baudrandus tomo II Geographice, leucis 2 in Ortum, 4 a Fano S. Spiritus in Septentrionem,

Stephaniepiscopi nonoQcultarL Tunoillisingenti devotione et prece supplici genibus dexis, invo-

cantibusejusdem Episcopi miscricordiam, homo, qui passus fuerat mortem, crexit oculos, dixil ad
milites circumstantes

Gratias ago Deo phano Dicnsi episcopo, qui misertus

:

et B. Ste-

est mihi

Valmtiam

versus 9.

misero, etobviavitin statu pulcherrimoj eripiens a manibus dasmonum, dum ad po?nam a^ternam eam fcrahebant, quam vidi paratam meo cruciatui, oujus dum recordor,

e
tes

Gebenna, seu potius Geneva, urbsintra limiSohaudice sufficicnter cognita est.

animam mcam

f Mauriana vel Maurienna, aliis Fauum S.Joannis, Gallice Saint Jean de Maurienne, urbs item Sabaudice ad Arcum fluvium inter

totismentisviribusincidoetcorpore contremisco.

8 Venit autem postea, quod quidam vir de

lJrione h captus

Di

captivo

it-

montes.

apud Montemclarum
:

c,

infra

beraio.
b
c

g Vide, quce dicta Comntent. num. 31.

sectione sequentia

stint

dc die emovtuali

in

g Bcee Epistola sine ulla capitwn aut partium

turrim tcncbatur subtus tinam d magno acervp lapidum Qneratam hic vero de sua liheratione solerter cogitans, lacta cavorna fodiendo cum
unguibus, inter

miranda
ct

complectitur:

cum
non

humum
,

et tinsa

summitatem

se

vero ea midta sint,

occurraut frequentcr no-

mina

prresertim oppidornm aut casfrorum

supposuit, et ab utroque constriotus gravissime magna mole lapidum intus redire \d foras
exire nullo

cuiris nofa, operce

pretium du/i ea saltem, quce

modo

potuit

tunc contristatus, eo-

non nimio

labore reperire po/ui, paucis eluci-

dare; quaproptcr dictamiracula in partes divido, ne si annotanda omnia ad calcem Epistola? ?'eji,

rum, qui in captione detinebant, yesaniam timens, ne ab ipsis taliter inveniretur, toto cordis
affectu

Gum lacrymarum
;

copia dicti

Praesulis

ciantur, confusio pariatur aut molestim lcctori

titulos

autem

quos singulis miraadis praifixit

misericordiam exoravil oujus interventu periculum, quia penitus indc libere se substraet accedens ad portam turris eam invenit obseratamcumdiiobusn-p.-i^ulis. qu;o dttm retro
xit
:

laudatus illustrissimus, colloco ad marginem.

pelleret,

exaudivitsonitum speoulator supratur-

MIRACULORUM
PARS PRIMA
Mortuis
vita, caecis visus, clau-

rim evigilans, et captum liberari voce magna excitando viros, qui manebant in illo oppidOj reclamavit. Ille vero preBdictflJB portam tranaiens,
duasalias reperit clausas tirmiter cateuis ferreis,

quas nodis ierreis expeditas aperuit taoilUme,

gloriosi Pontiticispr;c\i:i protectinne
:

Iiis

it.aquc

peractis passu velocissimo properavit ad septtl

chrum ejusdem

Pontiflcis, et

oum

ibi

rapepto
et

populo laudes retulit multimodas Salvatori

disgressus, libertas captivis

et segris sanitas reddita.

yberatori suo. 9 Inter caetera istud excellentissimum praeterirenolumus, quod quidam sacerdos et canonicus Valentinensis ecclesia multo tempore languens jacuerat, quasi de salute sua desperans penitus,
1

a/i nt

'

quia sibi per foramen

De
nis
'"'"'
fttia

rupl.ur;e
;

instestinorum

hoini-

T\

Wensis

JL/ pultus fuerat,

itaque praesenti, quariietus Stephanus sein qua celebratur Dei Genitricis Nativitas, filia cujusdam hominis Diensis
ie

massa exibat non modica necimn altcra EBgrituilinc. quaa morbus Maeolaa dicitur vulgariter, nimis graviter laborabat. Interim cum quidam
vir

196
A. JOANNB
I)B

MIRACULA
eum

s.

stephani EPISCOPl CONHESSORIS

de
dictis

vir bonae opiuionis

.

visitaret, et

Bl

KNINO

Dei volebat suuin

lHiil'i'sluquerenturadmvicem,grotanti miracula, quibus notificavit pradicti Stephani sua opera, bonitas, unicuique reddens juxta
LMr n(Ul

dignum Praesulem

exaltari. Ipse

venerabilis, consecuta est sepulchrum Episcopi conjuncta compagine, sospitatem. quod quemdam civemDien- Dc qiwdam 18 Acciditautem, civc fiiemi spina in genu, cui tam sem P nomine, punxit sanato. adeo tumuerunt, quod tibia et pes

femur quam

vero languidus speranS affectum

suum ad

effec-

diu tumduci poase precibusejusdem Stepham, dormiendo videlicet, ut aoctuque, vigUando et

sjuBdem habemustestimoiiia,affectuosapreoeet supplilacrymis ejusdem Prassulis clementiam

ei prasfetus cabat Quadam autem nocte apparuit etduminterrogaret eum, quid sibi Mrjihanus, qui a petiit vellet fieri, sanitatem sibi dari morbo nominato excitatus, ab utroque
,

perdidit, gressus officium omnino ad se pedem. Hic vero medicinm trahere potuit desperans peiutus, voto beneficio de salute sua summomentis affectu pietapromisso imploravit Dei miseratio, sutem ejusdem Episcopi, et eum sui Servi, recuperare concessit

nec ullo

modo

blimanda merita denuo sanitatem.

19

Postmodum vero diebus paucis praetereun,

hi

muiiere

soinno

stusuperius se sentiit liberatum. Adhuc autem qui pefactus nimis prae gaudio revelavit illis,

illmsassistebantservitio, quae sibi contigerant, ipse dixequi admoto lumine rei veritatem, prout
rat,
\m
i/uiii-

RomeariU-, quae tibus, mulier quaedam de valle quod afflicta fuerat emprotortono in tantum ccenullateiiusdextrorsum, sinistrosum, nec ad pervenit ad sepulchrum lum poterat respicere, potuit venerabilis Stephani, atque et inquantum
gratiarum actiones
cepisse.
obtulit,

Itomearii snnata.
k

quia cervicis libera-

repererunt.

,ml'i

10 ISratveroquaedammulier apud castrumde Augustafi, nomine Eschengar, cui oculus lippidine penitus consumptus fuerat, et ex altero
ftierat

tionem, eo interveniente, se cognovit a Deo reDe mulierc 20 Alia autem foemina de castro, quod Barri / Jiarrii cw.a. perducta ad sepulchrum ejusdem I permansit orbata Stepliani, quae diu oculorum
appellatur,

eadem dem audiens virtutum

[((!

aegritudine caeca facta. Haec quitestiinonia, quas Doiuinus Stepliauum faciebat, adejusseauxilio, ubi

[iru'1'ui.uni

iir

muUere

luilihi.

f
'

adde spa-

visum recepit in fflgrotanti oeulo, ita quod absque dui-Loris sui beiieficiu rediit in domum suam. 11 Postea quusdam mulier de Vacino f, Ruffa noinine, quae per trium annorum, trium mensiimi, et 15 dierum gressum perdiderat, ut audivit miracula, quas in honore ejusdem praBSUlis
pulchrumse fecitduciductoris
*

lumine recessit gratulans et Deo grates peragens, qui in honore dicti Stephani episcopi sibi de lumine perdito dignatus est providere.
,

21 Procedenti

vero tempore vir quidam de De

Chayssilhana m

nomine Juvenis,

allatus ad san-

homiitL' de Chayssilhoua

sanato.

ctam Dei Genitricis ecclesiam, ubi requiescit corpus ejusdem Stephani episcopi, quamvis tanta
fuerit occupatus aegritutine,quod de salute ejus sui penitus desperarent, et

tiiiin.

Stephani operabatur divina pietas, mente devotissima ejusdem Viri imploravit auxilium, atque
continuo sanitate reddita membris in omnibus,

ipsum crederent ex:

tremum anhelitum
tur, ut
rat,

respirare

cum

ipsein tanto

periculo vitae suae positus ab amicis suis invitare-

De /Wfa
/(//</

/te(u

sepulchrum ejusdempropriispedibus visitavit. i^ Filia etiam jam dictae mulieris filii, cui
vertex capitis vitiatusfuerat multis tistulse foraniinilius, ut euui

panem, quem dictus Stephanus benedixe-

nmitii.

ad salutem animae suae reciperet, accepta loquela, quam perdiderat, panem illum benedi-

pater et mater voverunt Stestatim coepit curari a sanie

ctum

prseberi sibi petiit, asserens circumstanti-

phano
flstuln

prssdicto,,
;

bus, quodinpraedicto mortis articulo,

mente

sal-

uec in ea infra quatuordierum spatium

apparere.

nisi cicatrix potuit

t>i

tem, quapoterat, praefato Stephano se oblaturum ceream imaginem promiserat et quod ex illa
,

mnlivrc

Q i/i<iiliiirit<lun<
i

imilii.

Quyudam vero mulier de villa Mencii g, quaecaduco morbo affligebatur gravissime, audiens famam miraculorum ejusdem Stephani,
13

Dei olementiam, et
ullrci.u

mentis npem iuvocavit devotissime, et ab illo

illius Pontiflcis toto

hora coeperat convalescere, meritis ejusdem Stephani intercedentibus. 22 Contigit autem, ut tilia cujusdam hominis de Bellomonte n ad sepulchrum venit prsedicti
Pontificis, cui

Iir filia Belli-

montis sunata,

moram

ibidem facienti aliquantu-

morbo horribili se
O-'

sentivit deinceps liberatam.

miiliirv

iliiiiiln.

mulier de castro d'Aix h sexaginta vel plurium annorum , audiens dictum

11

liciu

alia

lam, beneficium dexteri brachii, quoanativitate sua impotens exstiterat, concessit ineffabilis Dei
misericordia, volens decus et gloriam sui Antistitis sublimari.

ad ejus sepulchrum deferri voluit, ubi immensa Dei bouitate gressum, quem perdiderat, recuperavit.
t>.

Stephanum

tantis insigniri

miraculis,

ANNOTATA.
a Vapincuw, vulgo Gap, urbs episcopalis in Delphmatu, distat Dia leucis circiter 10, Ebre-

pnero

ililllllii.

Quidam etiam puer de eodem castro per duos annos uon usus pedum beneticio, quam
15

ab amiois suis pra&sentatus fuit praafati Stephani tumulo, gressus ei pedditus est, Dei misecito

duno
b

6, et

a Druentia /hwio

2.

ricordia operante.
h'

muliere

memtrw&a.

10 Cumque audisset qmcdam mulier de Dia, qura G. vocabatur, gloriam ejusdem Stephani
tantis coruscare

Varia occurrunt in Tabulis Geoc/raphicis loca hoc rwmine, quis ex iis hic desionatur, non
determino.
c Guilie/mi de Lisle in Tabula Delphinatus castrum de Monte Claro, indigenis Monclar, collocat nou procul Dia cicitate versus Rhoda-

miraculis,

perveniens ad ejus

sepulchrum, oratione quantumcumque potuit supplicavitj ut a lluxu menstruo, quo non modice fueral Fatigata per quatuor menses, diebusquatuor exceptis,
i" "'
1

eam

liberaret:
ut

persevflrante,

vero in oraampliaretur honor dicti

iila

Stepham, sic operari dignata est potentia divini NuminiSj Bicutdicta pervulgavit mulier, quod
ibi sanitatis
Dfl
I

num. d TinaseuTyna, inquit Cangius, Vas grande ligneum tam lavationibus quam condendis vinis paratum nostri etiamnum Tine dicunt.

Tum

inter eos,

qui hac coce in

receperit benefioium.

ista significatione

tnutferi

17 Item alia mulier de castro,

\

usi sunt, adducil etiam

quod dicitur

Joannem de Burnino

ar-

"i ,-,,u

sa-

ehiepiscopum
episcopo. e

nafa,
i

junotura dextri braohii sejuncta foerat per quinquennium, dum moraretur subter
#,

orapium

cui

Viennensem de Stephano Diensi

statuit

Castrum de Augusta, Galtice Aouste,

laudatus

DIE SEPTIMA SEPTEMHRIS.

fluvium
loca, ut
f

laudatus Dc Ulsle in agro Diensi juxta Dromam : scd lot sunt, qua> hoc vocabulo veniunt

mont nuncupatur.

die

quadam

ierat spatiaturn,

-V.

JOANWB
-

cum hic designari nolim asserei'e. Locum istum nullibi invenio. g Vulgo Mens in agro Gratianopolitano Vapincum vcrsus haud procut Draca ftuvio.
Aysio scu de Aquis uno circitcr milliariacivitate Diensi dissitum. De L'Isle~D'&,ya
h Cfistrum
ili*

etrcvcrsu suurn filium, converso lectulo, repe- DB BUBIflNO ritsuffocatum, introductisin domum suam ali- D fdi,, quibus de vicinis, quod sibi acciderat, ,<>. itnti,.
indicavit
, <

recordata de virtute venerabUis episcopi Ste-

pham, quamvis dolore ac timore

foret

turbataet

scribil.
i

anxia, ejusauxilium imploravit; et dispositione divina puer, qui suffocatua fuerat, ccepit flere et deinceps meliua habere <7.

Oppidum

in

agro Gratianopolitano ad Isaram

fluvium, incolis Vorespe. k Romearium vet, uthabet GuilielmusdeVIsle Romeerium situm est in ripa Mcyrotkr fluvii
,

26 Pra;tereafiliusPontii Ferrandi de Podioe IK filio, qui quamdam altissimam ascenderat, ruit de arbore qui ruens in terram cecidit et per quatuor dies et quatuor noctes loqui non potuit, cibum non
grosso arborem
accepit, oculos
vita ipsins desperantes

propc Diam. Porro emprotortonum morbus est contrahens caput ad scapulas. Castrum hoc nomine non occurrit mihi in 1 Tabulis : fortasse castrum de Barralibus denotatur, vulgo Barraux, conditum ad Isaram fluvium in confinio Sabaudia? , Gratianopolim inter et

non aperuit unde ejus amici de mater ipsius spem ha;

:

bens in misericordia praedicti Stephani, cujus

miraculorum famam audierat, votum promisit pro filio, et corde contrito atque Lacrvmarum
abundantia, imploraviteam, et continuo patiens aperuit oculos, et cibum petiit; cui Dei virtute, intercedente servo suo Stephano, plena? sanitatis gratia demum concessa fuit. 27 Quidam etiam homo Gerardus Theodictus,

Camberiacum.

In laudata Tabula Delphinatus Chaisillana

statuitur

peliatur, inter

Alto gradu apMentium, de quo lit. g. n Castra sub nomine tria sunt in Detphinatu,

ad pcdem montis, qui de

Diam

et

Ih

flltn

ijns-

manuum suarum

effectus impotens

ejusdem dem

loci.

aliud in agro Gratianopolitano ad Dracum amnem, aliudin Viennensi Diam versus, aliud denique in Diensi in confinio Vapincensis tractus; an exhis unum designetur, an oppidum in aliispartibus, quis divinet?

Episcopi favore humiliter deposcito, sanitatis beneficium accepit.

28 Cumque rumor tantorum miraculorum Dc muliere multas propulsaret provincias, mulier qusedam tywa. de Alexandria Italiae civitate, ductoris administratione movit se ab hospitio, peregrinando ad

sepulchrum

prffifati Antistitis

proficiscens, qua*

per triennium, duos menses et tres hebdomadas luce oculorum orbata exstiterat, etiam manu re-

PARS
Alii

II

quod sibi, culpa propria exigente, credimus evenisse nam cum nocte vigilias Assumptionis Dei Genitricis vestes
:

torta dextri brachii impotens,

ad Vitam revocati,

et

morbis ac infirmitatibus variis sanati.

cujusdam furaretur, qui die crastina miles de novo debebat fieri, cum duabus sociabus, passa est primitus pcenam superius memoratam. Completo vero unius diei itinere, piissimus ac mitis-

simus Dominus, ut credendnm

placatus Antistitis
sui,

est, precibus fuit quia mulieri restituta est

oculorum
Ue muliere
Cristce surda.

acies et brachii valetudo.

iesu$-

rat siquidem mulier quaedam apud Cristae a

oppidum surda existensper septennium, deducta ab amicis suis ad sepulchrum praedictum, dum ibi ingemiscens et lacrymans supplicaret
reverendissimo Episcopo,
sibi divinee opitulatio-

29 Postmodum vero evenit apud oppidum de Du filia Gressa/*, quod mulier quaedam flliam suam ja- citata. r centem in cunabulo domi sospitem reliquerat, et
rediens cucurrit ad ipsam, ut ab ea risus assumeret ct gaudia, quam tangens manibus frigi-

dam
lutae

reperit,

C
lli

nis gratia

auditum aurium
0,

patefecit.

maleticium intorsionis

[iht.yrSUS-

24

Quadam autem

die accidit,

quod quidam

animam

cognoscens filiam suam propter faciei circa collum invoexhalasse, quare prorumpens in

citato.

Guesonis nomine, defuncto cum uxore sua ad sepulturae patrissuiobsequium, filium suum domi jacentem
liomo de Vercorsio patre suo perrexit
in lectulo

lacrymas, vestes scindens, atque capillos distrahens, Dei misericordiam et supradicti episcopi

sanum

et

incolumem relinquentes,

et

Stephani imploravit intercessionem, et subito Dei beneplacito vivificatum est corpus parvulae
superius memoratae.

cum redirent cum propinquis suis plurimis, semianimem invenerunt, non cognoscentes in eo
aliquod vitce signum, mater vero mcestissima lugens et dolens inconsolabiliter de morte filii
sui, summa devotione invocavit misericordiam praenominati Stephani, proferendo verba hujus-

30 Fuit autem altera mulier apud castrum Montis-Veneris g, quee cum per septennium exstitisset,

Dti

nndiere

impotente.

utnullam partem

sui corporis posset re-

gere a pectore inferius, repetito ab ipsaejusdem Praesulis adjutorio, oratione devota supplici 3anitatem consecuta
31
est.

modi cum profundo gemitu et imbre maximo lacrymarum. Domine beate Stephane, in cujus nomine tot et tanta miracula nuper audivi fieri, ruam sanctam et gloriosam benignitatem deprecor pergloriam, quam adeptusescoelestispatriae, quatenus ut. succurrere digneris mihi miserse,

prffitereunte temPrior S. Joannis de Royans h, Gontardus appellatus, qui per annum et tres menses gutta constrictus, usu gressus perdito, allatus est ad tumulum reverendi Episcopi, juxta quem

Non multo

intervallo

lu

h-iin-t

poris,

S. Joannis
gutoso.

intercessione tua virtus Doraini nostri Jesu Christi, tna dilatando miracula, filium meum mor-

cum cura ministrorum

tuum

vitae

reddat. His dictis spiritus in corpore

studuit collocari ubi in oratione devote vigilans et preces summo Creatori, atque suo Confessori proferens assidue, di:

est reversus c.

25 Queedam autem mulier de castro, quod Ri-

vina pietas secum egit misericorditer, et pedum officium sibi restituit, et opem contulitsanitatis.

32 Sacerdos

198
A. JOANNE

MIRACULA
;; i(;lt ,n^.n,
u<
1

S.

CONFESSORIS STEPHANI EPISCOPI

insania Iiominem illum libePrasulfe, quod ab libertatis suea quantascumrn|[ qui inhonore

32Sacerdosautem6ratmTriviBTumipBrti|ii

dbBurnino
/J,
;;,

(1

an.nn

pt,rAv^
diotl

quelaudespotuitobtulit.etcatenam.

-iUiiil"!'-

rupi

tepw.

rum

al|(1|SS( , ;a d

tumulum jan
,

sup hnt,riu ln,uloi.stinavit,uhiin orati.no 1; vemente, peracto noctavit. Die vero crastina suam offlcio, cum domum ,, ;r peregrinationis
;
.

E pisC opi multossanari eraiis,adeumjumentivePe n dambisamtates P r-

Languidos

de confe,

nomine, cum pluMonte-lugduno n, Bernardus quoddam Novi-castn bellandum

ribue perrexit ad

ut miles quidata de 39 Consequenteracoidit,

Dfl

hominc

ictu lapidii
interfecta.

bello affhgerent, U-hViun, Quod cum multo nom.ne. ictu lapidis eis.' Durandus auid am ex
terfectus.

capitis cecidit madveniente, in parte postrema cresocii, qui aderant, tollentes

Hunc

Sprlparassetetaburberecessisset.itinere
nervos coarctatos anTusmilliarii, femoris sui per se sentiens, descendens laxari, atque sanari

spiritum, quia signa membris ejns ommbus, mortis apparebant in reconderetur, sudarium et looum, ubi corpus

dentes ipsum

emisisse

paraverunt Interim vero miles jam

dictus, cu-

^pnimm.1

,quiad.M-ant,qualn .MlPlnf. snrii S

vestigio

n<

homine

CHnta impotente.

et fest.no devenerant, demonstravit, poterat Iiberaton suo Stelaudes offerens, quas phano,pedeejustumulumvisitavit. homini, dicto Humberfco SauS 3 Uterietiam sepulchrum reverenrerio de Crista, allato ad ^quivaletudinemetregimBnperdiQiE pi SCoP Deo illustrante sinistri brachii et pedis,

praecepit, utperspijus raandatoilluc advenerat, signum repenretur, et si in eo aliquod cerent,

perpenderunt. nnllum nisi caloris aliquantnlum ad aures uzoris defunoti fama Oujus infortunii illuc properavit perveniente, lugubris et anxia invocaret voce magna passu velocissimo, etdum corpore venerabilis episcopi Stephani, viso

opem

i)r

duobus

derat favoremsuiEpiscopi^gratiapraestitaestsanitatis. interim non multis succe

;)

Diebus autem

etmente semianimi, protinus ipso oculos aperuit, tant. spem vitae suse ponens in miseratione sola ejussepulqua ereptus est amorte, ad
Prresulis.

virtscaptis,

quorum unus civis dentibus venerunt duo viri, habitator m partibusTnalter erat
Diensis, el

chrum sudarium, funeri suo ante prseparatum,

appendit.

viarum, compedes,

in

quibus capti steterant,

Buae liberationis tituprgefato episcopo Stephano quod miseratione lum offerentes; affirmantes,

de Tres40 Pervenit autem postea vir quidam qui propter clux ad tumulum dicti Episcopi
,

Deviru tumvre
capitis
presso.
<>p-

nimium tumorem

capitis

per dies quinque in

ejuscatena ferrea ab
Perebant, ab
illo
i

eis fracta,

quam secum

de-

hora diei qua:

oppido, in quo capti fuerant, dia exiverant et sic crudelita-

extremis laborare credebatur. Spe sanitatis penitus amissa, quia cibi vel potus, seu alterius
cujuslibet beneflcium nullatenuscapiebat.Mater

tem evaseranl tyrannorum.

Hr
ItOHliltf
'!<:

quod ap35 rnter haec vir quidam de castro,

Tribwcllvis
tanato.
h

venitad tumupellatur Trescleux /\ peregrinus qui viginti annorum ;illl IM1I dicti Episcopi,
]
j

atque mo3stissimamngnitudiStephani pro salute sui nati nem pnposcit affectuosis preeibus, et subito evanescente tumore capitis, a?grotanti sanitas est convero ipsins
flebilis,

pietatis prsedicti

Bpatio gressu frui

non poterat,

nisi

snstentando

cessa.

artus baculi adminiculo, cui Creator

omnium

41 Audiens

quidam hoino de Moyerant

o, tot

De homine
cceco.

pevelans suum Prssuleni dignissimum, reddidit potenipsa hora, qua venit, antiquam gradiendi
tiam.
ilr

languidos sanari intercessione prsefati Stephani. ad ejus sepulcrum ductoris venit auxilio, ubi ipsi Dei clementia voluit lumen amissum restitui oculoruiu.

pflfTO

36
cato

Quodam autem
Montanegre
/,

oppido sito in deserto, vo-

caduwrto,
I

infans, qui

quartum mensem

BBtatissuffl

implere poterat,morbooaduco sirigu-

lisdiebus affligebatur pluries,tam miserabiliter,

n
i

quidem apud villam de Romanis p, De pueVa sanata. quod qufedam puella, quse per septennium gresimploratoabipsaeta suisparensum perdiderat,
42 Evenit
tibuspra?fati Antistit.isauxilio.pedumbeneficium
est adepta.

ad fletum

Qesraoveret,quiaprffldictimorbi

cruciatu nigrefactus huc et illuc torquere cogebaturmembra trementia: et os ejus multa spu-

43 lteruin

dum

vigeret tot ac tantorum

fama

De muliere
muhi.

mra abundantia profluebat. Mater vero dolore iftcomparabili mota BUperfilio, puro oorde, ma-

gno lacrymarum impetu, miserationem supradicti Episcopi flagitavit, et

deincepsrecepit inco-

Qs

homim
m

sguinantioM
jttirtltr

suum. 37 Accrescente verooopia virtutura ejusdem Stephani, ouidam viro de Montanis loco dicto ^uttans, guttur et lingua tumuerunt adeo, ut
fllium
oris concavitas

Lumem

miraculorum venerabilis Stepbani in pluribus orbis partibus, et turba plurima peregrinantium ad ejus sepulchrum visitandum accederet, mulier dfc castro,quod dicitur Moubluens in archiepiscopatu Lugdunensi, quae per annum muta
exstiterat, peregrina venit, et

dum

pietati illius

ingemisceret, divinaprovidentia meritasui Prsesulis nolens latere

linguam

prss

tumorenimio non

sub modio, sed elucere supra candelabrum, lingua patientis dissoluta, pristi-

posset recipere per dies quatuor, et ad mitten-

num

ipsius

usum

reparavit.

dum

oris

seger ipse
sistentes

anhelitum vix posset sufficere, nec cibum recipere, sive potum. Tunc asamici
profusis

H
q,

Venit etinm mulier ab oppido de Cremieu De muiicr qusa chiragram diu patiebatur manibus, ita chiragra.

poposcerunt voce
tur.

magna

lachrymis suffragium reverendi Episcopi, ad

videbapraedictis

prgenominati Episcopi properans,

quam vocem annuere nutu, quo poterat,

Voto vero pro aegroto a

quod non posset aliquid agere, ad sepulchrum ibidem ejus meritis plenariam consequuta est sanitatem.

feoto ei-

dem
Dfl

Episcopo, statim a tanta agritudinis occupatione geresl Dei misericordia liberatus.

ANNOTATA.
a Cresfcidium et Crestum, Le Crest, inguit BaudranduSt Urbs Galliae ad amnem cognominem, in Delphinatu et agro Valentino 5 leucis distat a Valentia, et totidem a Montilio-Audomari. (vuhjo Montelimart) 6 autem a Dia in

hitimw

38

Pos1

lucc

aute.u adductus est ad

sepul-

Maniaco.

chrum ejusdem Bpiscopi, homo quidam de civitate Vienn, passione Maniaca m laborans, manibus propter nimietatem iusania ferreis ma1

nipulis involutis. [naBstimabUis vero providentia

tanto signo revelari voluit sanctitatem sui digni

Occasum.

;; ; ,

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS

Occasum. Dicitur aliter Crista Arnaldi. Apud Guilielmum de Ulsle Ohrista Arnaudorum.
b

\ite

A. Joannk

\m Burkino

Montium

(raetus est inter

Diam

et

Gratia-

nopolim; laudatus deUJsle Vercorium rmncupat, Gallice Vercors.

c Non videtur revera mortuus fuisse puer ille sed a matre mosstissima pro tali habitus, quod nulla daret vitce indicia, qitce quia pauto post S. Stephani beneficio dedit, revixisse ereditus est y cjusque spirititSj ut infra dicitur, in corpus rediisse. Id colligo ex verbis imutediate prmccdentibus, Semianimem inveneruut.

PARS
Aiia

III

ejusdem generis beneficia

impetrata.

Quidam

hicreipsa mortuus fuerit, non disputo certe mater anxia facile sibi veruiu imaginatur
d'

An

et

puer de Bagnols a, qui a matris utero per septem annos lahoraverat, cum pater suus multo gemitu, et lacrymis opem Episcopi
antedictipostuJasset, desporans de medicorum remediis, sequenti die perfecte a sunimo medicorum Medico est sannlu*.

n,

pu

tanato.

idj

quod

timet. Porro castrum

quod Rimont
in

appellatur,

non

reperi.

e Procut dubio hic locus designatur situs

magno
dium,
tanos

seu crasso monte

et

vox enim Latina PoGailica Puy apud Narbonenses et Aqui;

4b Venerunt etiam duo

b,

viri,

et

alter

du Buis

uno

die

unus de Liuron hn duobm sua deferentes resuscitotis.

h
c

montem

velcollemsigniftcabat.

SfcPodium

sudaria, qui se vita privatos fuisse penitus asse-

soricarum Mons Soricuma copiaistorum animal/um, Podium Laurentii Puy Laurent, mons
,

Laurentii.
f

uxores eorum et amici multis lacrymarum imbribus ejusdem Stephani pi isl ularent auxilium, vitam et sanitatem pariter
:

rebant

cum autem

Vercorii ,

Gressam amnem notat DeVIsleintermontes unde verisimiliter oppidam ejusdem

tractus indicatur. Nisi forte Grassa designetur,

quce
cia

Baudrando

civitas est episcopalis in Provin-

reeeperunt. Istis autem pra-stabat super his testimonium multitudo maxiinasociorum. 47 Quiedem nobilis neptis dicti Stephani episeopi, audiens sui Avunculi miraculorum in-

E
ih

neptt ipsim

sub archiepiscopatu

Ebredunensi

et sita

in

colle tribus leucis Antipoli.

g Indigenis Montvendre haud procul Valentia

Diam

versus.

h In agro Viennensi ad Isaram tractus est Gallis le Royannez, qui Borna fluviolo clauditur, in eoque locus, qui S. Joannes appellatur, indigems verosimilius S. Jean en Royans, S. Joannes in Royanis; sicut Pons in Royanis, Pont en Royans. i Gallice Trieves tractus in agro Gratianopolitano ad Dracum fluvium, ab hoc non procul distat castrum Avignonet, quod Guilielmus dc Llsle Castrum Avinionis vocat.

signiaadejus tumbam veniens multasfudri lacrymas atque preces, ut divina pietas sibi prsesenti tantorum miraculorum ostenderetaliquod. Accidit, ut juvenis quidam de Argenteria d, qui per tres annos omnium fere membrorum destitutus fuerat officio, sedeus super asiuum ad ja-

episcopi Ste-

phani.

nuam venit Diensis ecclesiaj, ibique submissus a sociis de asino, dum adhuc dicta nobilis perseverabat in orationibus, contidens ipse, quiantea se
manibus non poterat, ad sepulchrum Pontiticis absque omni sustentasustentare sine sociorum
culo, solo divino fultus auxilio, mirifice properavit,

et

inde laetus et incolumis gratias agens

raptus insaDc

Mox

laudatus

De

ISIsle Treseleux seu ca-

Dominoad propria pedesrediit. 48 Quidam homo du Buis, gravi

nia,

komim

strum de
in tractu

Triscliviis collocat

Vapincensi, le

ad Buchium amnem Gapencois. Vide Annoiu

tata
1

ad parteml lit. a. Nec hunc iocum, nec qui assignatur

mirasi-

a fratre vinctus ad sepuleiirum ejusdem Episcopi adductus est, ubi per hebdomadam moram faciens ad honorem ipsius Stephani, divino munere sanus et alacer ad propria remeavit.
binis junctis
tricis, at

instmo.

culo sequenti, uspiam reperi.

m
ex

Passio maniaca furorem aut insaniam

|*av(a

49 Alius de eodem loco, cum diu teneretur Dealia compedibus, invocato Dei Geniipsius

insano

gnificat a Grceca voce

furor.

Stephani auxilio, liber ad

attulit,

se-

n Neque.
toto

his locus occurrit in Tabutis.

fit
,

Porro

pulchrum compedes
referendo.

grates muitimodas

hujus miracuti conte.rtu evidens

guod

F
re-

morti proximus fuerit et pro mortuo habitus a sociis bellatoribus, guale hominum gemiles
iste

nus scrupu/osius
sim, prcesertim

ista

inquirere

haud consuevit
opem
Hau-

50 Puer de oppido, quod dicitur Mirabel, in Vepuero suscitato. dicecesi Vasionensi e, cecidit in alveum, unde rigidus, et avidentibus mortuus aestiextractus

at nihil ipsc vitie SUperfuisse,

affirmare non au-

cum uxor

dicotur invocasse

matuSj ad honorem venerabilis Stepliani episanctitas et beneticium pariter scopi, cujus

patri sanus reducitur:

S. Stephani, viso corpore

semianimi.

o Guilielmus de Vlsle

Moirencum

vocat,

invocabatur iiumiliter et devote, divina pietate quem pater de eo lau-

drandus Morginum,
ejus notitiam tradit
:

ex Nicolao Choricr hanc Vicus provincia? Delphinaet

des proferens, ad sepulchrum sui Prjesulis pressentavit. 51

tus versus Isaram, et 6 leucis distans a Turecio-

Quidammilesde Vaubouneys

/,

dum

rusti"

ih

miiitecmo.

nico Gratianopolim versus.

p Gatlice Romans in Delphinatu, ubi Isara poule iustructus est, ieucis 1 Valentia in Ortum
cestivum
,

cum quemdam pro retento censu pignorarat, suum bovem dueeret, rusticus ipse ventrem,
dorsum
militis

et et

lancea perforavit

neo

iis

con-

totidem iu

et Vienna Gratianopolim versus 10 Meridietn. Ita fere Baudrandus.

,

q Cremiacum vet Cvimiacuminagro Viennensi prope Rkodanum distat Lugduno teucis circiter 5 in Ortutu.

tentusad mortem cum cultello eum vulneravit, quem uxor ejus, et amici ajstimantes mortuum, invocato Stephuni episcopi auxilio, sanum per

paululum receperunt.
De 52 Quidam homo de Cisteron g totius iatesparis dextri motum amiserat per dimidii anni tium et loquelam pai-iteretauditumparaivsi percussus, cum ejus uxor praeclara miracula dicti Stephani
paralitii o

200
A.

M.RACULA

S.

CONFESSORIS STEPHANI EPISCOPI

fere

etvirumsuum JOANNH Sf.phania.Hiiss^t. promilacrymispi chrum^sitaturumcummultis laervmis DB BURNINO et

SeTipsodieauditumrecepitacloquelam,

ipsius

lepul-

Xam

^tpaucos dies a summo Medico

r-hruni Prsesulisvisitavit.

curatus sepul-

dWcrunt Duerum

1 ncKtur
malle mori,

habebat filium. cui fistula medi De cum"osTeocoupabat, et, implorato aparteossisejectaatibia, aliquo, curari non posse modo
per totum

totam

D
fiiio

^-

/b(u-

to^

Quoaudito,paterdeflensetululansdmt
dicitur Mirabellum,

liusdeoppido,quod

annos, et diniiiliiim Vivariensisdi<cesis, persex dies beneficio, per septem destitutus tibiarum

quam

effundensprecesetlacrymasantesepulchrum sanus et, divini domi mnnere Dr8efati Pontificis, per dictum tempus quas fectus, ereetis tibiis, propna relictis crossulis h, ad
posl se traxerat,

veroreducens ad magno Stepbani, ipsum Episcopum

suspirio

tibiam resecan. memoriam m.raci.la pra>dict,

fletu,

bta^

eum

atque
pro-

adjutonum ad pueri reclamavit

etsexdenamittendo se eerse tibiam oblaturum, prastiturum. Post paucos rios censualessemper cum multis vero dies. filio sano atque incolumi,
Pontificis gratiarum actionibus sepulehrum
assi-

reversus est.
r

De capto a
latrmtbus.
i

cum quidam pastorovium

Monclar
/,

dicitur

ibi

diret oviculas, a latronibus

de oppido, quoa custosuas et alienas captus est, et per

stens pater visitavit.

instrumentis nplurimum tempus constrictus

in quodam oppiao gneis, quea sepes rocantur, pracdicti et ibi diutius maceratus, Valentinensi, sepibus,cum gratiaPontificismeritis relaxatis

Cobona q rediens 62 Quidam domiceUus de dum transiret per burgum MontisdeCabeolo,

fmt cum quinque Veneris, prope portam captus pessimo, qui Petrus de Varo quodam
sociisa

De^ello

^-

vocabatur; et ultra

Rbodanum

perductus, a ma-

ram

,,.,,,,

seipsum actione ad sepulchrum ipsius cereumque lumen tenens in

imagine

cum

ma-

nibus praesentavit.
Dejntero

>-

:>:>

mcUato.

cidit

Sauset /f, cePuer de oppido, quod dicitur lonet aquarum impetu ductus in alveum,

spelunca latuit, ne usque ad nonam in quadam duobus caeteris ad sero vero tribus dimissis, cum Iiplocum, ubicceperat, reversus est, cumque Steipsos teneret in nemore, invocato tribus
tis

inventus est, cujus gissime, inter frutetamortuus imbribusreveparentes cum multis laerymarura puependiEpiscopi postularentauxilium, ipsum
i-um post pauca
De
ccvptivo

funiphani episcopi auxilio, laxatis miraculose bus, invitis custodibus evaserunt.

dicitur Dejnur63 Accidit etiam, ut in castro, quod resusritnto. Charpey r, duo inter se jurgia moverent, et ju-

sanumetincolumemreceperunt.
ksperis
l

56

Cum quidamde

a raptoribus cap-

nior cultello percussus est a majore, ita quod juxta guttur collum perforavit. Nec his conten-

ttberato.

sub tina maxima, tus, apud Poyols teneretur acdicti praedones magno lapidum acervo quam ciimiiiaveraiit. invocato Domino et dicti Ste-

collum tus iterato cum ipso gladio, ex parte alia gulam penetravit omnis autem vicinitas ipet sum habens pro mortuo, nec in eo ullum seutiens
;

sepulchrum ejus gloriam et referens, praedictam tinam ab ipso Stelaudem phano elevatam asserebat.
phani
auxilio,

ad

anhelitum, mater ipsius ad merita Pontificis confugiens, invocato ejus auxilio^ puerum vidit paulo
post aperientem oculos, qui deinceps paucis die-

It,

s,ih,li>m,nn

paTalytlco,

Quidam subdiaconus de per annum et dimidium morbo paralytico iiiin laboraverat, ut dextro latere omnino eratdesti:,i

Turnonemad

tan-

bus sanus factus

64

est.
sa-

tutus

membrorum

offleio,

nec ulla

ei

proficere

Visilia s, quaa per duos De pueila nata. dimidium gressum perdiderat, allata ad annos et r tumulum Stepbani episcopi, ibidem Dei bene-

Quaedam puella de

potuerat medicina.

Cum autem

orationeet gedi-

placito, antiquo

mitu per merita ejusdem Stephani episcopi

sealleviari sentiens,
88

vinuni postulasset auxilium, quasi incontinenti

gradui fuit restituta. 65 Duo vero pastores civitatis Diensis capti De ast0 a latronibus, et ad Balmam nigram deducti et P
retenti,

^^ WN
Pm

non post multum temporis

agnovit.

quamvis fortibus

et difficilibus ligati

ab omnium Mcdico curatum

forent compedibus, latronibus ipsis prsesentibus,

et dormientibns, interventione suffulti

58 Duo hominesdu Genevray n ad sepulchrum

captis a intn

Pontificis venientes, inciderunt in

manus

latro-

episcopi,

Stephani captionem cum eorum compedibusevaDe

cfjccv illti-

nibus.

num, qui ipsos capientes adduxerunt in oppidum vocatum Bruchet, etibi torti diutiusmultas

serunt.

00 Inter peregrinos venit unus de Lombardia,

qui
et

lundebnnt pvocos ad Doininum, ut praedicti

ab atroce manu hostium cos liberaret. Divina vero

Pontiflcis meritis, ad
iter direxerant,

quem

cum chrum

quinquennio lumine oculorum curuerat in oratione moraretur subtus sepulpraefati

,

minacto.

Episcopi,

et

Missa

matutinalis
Episcopi

piotas solvit cos

;i

vinculis, et ubi

numquam
eis

via

celebraretur

intercessione

ejusdem

antiquitus patuit, pcr

rupem arduam

bonam

gratulatus est coram omni populo visum recepisse.

viam pnosiititatque securam.

ii,

rnufii

i'i

resuscitata

59 lloino quidam de Monte majori o uxorem habens gravissima afflictam infirmitate, quse,
ut vir sjus juravil

67 Nec est praetermittendum, quod

cum dictus

De muliere
sanata.

pnsUnodum

in Dionsi ecclesia,

spiritum exalavit. A.d preces vero et lacrymas dictiviri divina respiciens misericordiajam dicti

Episcopus languore non modico segrotaret, mulier quaedara, Iiertranda nomine, gravi et diuturna capitis infirmitate oppressa accessit cum
lacrymis ad ipsum, humillime supplicans, ut caputejus manibussuis tangere dignaretur quod
:

De cterico
ihcHst sanaio

Stephani meritis, vitam ci reddiditet sanitatem. 60 Albcrtus clericus Diensis infirmitate gravissima a inulto languebat tempore, ad sepul-

uttetigit, divinapietasvirtutiPontificisadjiciens

mulierem sanam

effecit

/.

chrum
aut
a

Pontificis accedens profusis large lachryobtulit, ul aul

08 Istud vero miraculum non est tacendum, De conver $o

mis preces

ab hoc eriperet sseculo,

liberaret:

preanotata

inflrmitate

pro-

si sibi

mittens visitaturum se terram sanctaraDomini, sanitatcm indulgeat. Peracta autem viai-

quod cum dictus Stephanus esset in monasterio Durbone Durbonisw Cartusiensis Ordinis, et ibi conver- firmo. u sus ejusdem monasterii homo timens Deum, et
magnffi religionis gravi

in-

laboraret infirmitate
:

lia,somno plurimo aggravatus, ad thorum rediit, et

accedens ad
de,

quiete dormiens, se

mane sanum

reperit

atque leetum.
iu

Quidam homode mandameuto p du Buys

dixit ei Frater crequod ex hac infirmitate migrabis ad Dominum, unde rogo te, ut pro me Dominum depreceris, quod si ego in episcopatu ipso Diensi

eum Stephanus

aniina-

DIK SEPTIMA SEPTEMBKIS.

201

anima; mea? periculum incursurus sum, num prcrmium amissurus, ut me non pprmittat
etaeterin ipso episcopatu diu cessit

k Vicus
in

est, teste

Duval

in

Alphabeto GaUia, A. Joannk

Delphinatu

ari

Bhodnmtm prope Montilhtm de BtrBWDJO

manere, postmodum dedictus

conversus;

et

Episcopus

ccepit

eodem
Bptetola
cimio.

mn~

die infirmari et infra duodecim dies suum ultimum clausit in Domino. 69 Sunt et alia plura miracula, quibus apud fideles suos divina clementia dictum mirificavit Episcopum et eumdem adhuc mirificare non desinit, Servi sui merita signorum evidentia multipliciter commendando. IUud etiam Sanctitatem vestram, Pater Sanctissime, latere nolumus, quod Bertrandus Diensis episcopus, et alii

Adhemari. Huplex sub hoc nomine castrum notat De 1 IJIslc, aliudin tractu Vapincino, aliud in agro
Gratianopolitano
pellat.
;

utrumque Gallice Aspres ap-

m Bcccntiores Turnonimu rocant , Greqorius Turonensis Tauredunum, incolm Tournon est

;

autem civitas Gallice eelebris in Occitania sita ad ripam Bhodani dexteram c reoione Tecjnee, vulgo Tain, duabus leucis supra Valcntiam in Srptentrionem.

Diensis
tis

ecclesiffl

canonici, nobis in verbo veritapericulo,

et

animarum suarum
iis

tam super

sacramento, quo
dicti

laborantes se asseruerunt,

n Verisimi/iter sic vocatur tractus ahquis in agro Brigantino a Genebra, indigenis Genevre, dlpium Cottiarum monte altissimo, gui distat uno
circiter milliari Brigantio Briancon civitaie Delphinatus in confinio Pedemontii. o Mons Major, Gallice Mont-Majour, abbatta
est

Episcopi meritis, diversa fuisse remedia

praestita consecutos,

quam

aliis,

quae sunt supe-

rius recensita, protestati sunt praedicta omnia,

ut dicta sunt superius, se habere.

tis

Nos vero

dic-

Ordinis S. Bcnedicti prope Arelatem urbem in

ipsorum, et famae publicae fidem plenariam adhibentes, praesentem chartam nostrorum roboravimus prsssentia sigillorum, rogantes et a
Sanctitatevestra, Patersanctissime, postulantes humillime, utpraesenti consilium negotio, et au-

Provincia. VerisimHius tamen mihi videtur desir/nan hic castrum Montis majoris, quod Guilielmus dc LJsle in
locat

memorata haud procul Dia tivttate.

est,

scepius Tabulacol-

p Id
q
lis

de districtu seu territorio.

repcrio
;

xilium curetis apponere salutare ne pretiosa Domini margarita, in Ecclesia Dei lateat tanquam ignobilis et ignota, et ne tanti lucerna luminis
:

Cobonam non

Cabeolum

vcro, inco-

Chabeuil, urbccula est in agro Valentino

r lgnotus est mihi
s ct iste locns.

ad

Veurum fluvium prope Vaientiam.

Castrum in agro Gratianopolitano ad ripam Romanchice fluminis. t Miracuhtm hoc idcm cst, ut mihi dppart cum co, quod refcrt Vitm rhythmicce paraphrastes cap. iv, num. 21.
t

ut

abscondatursub modio, sed potiusgregemDominicum in viam vitae dirigat, et ad hsereditatis perdueatpraemiumsempiternnm.DatumVienna? tertio Nonas Maii, anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo primo w. f Joannes Viennensis archiepiscopus.
f G. Valentinensis.

f B.

Diensis.

catur in montibus

f G. Gratianopolitanus. f B. Vivariensis. f Gebennensis.

f A. Mauritanensis.

Domus Durbonis a Guilielmo de Vlsle colloDiam mtcr ct Vapincum. w P. Joanncs Co/umbus, eumanno 1065 hujus Epistolas apographum ad nos transmitteret, mou
nuit errorem hic a scriba

commissum

fuisse in

refercndo anno
post,

datce

Epistolce,

Decennio vero
typis

anno

sci/icet 1675,

cttm

Opus suum

ANNOTATA.
a Oppiduhtm
Balneolis
versits 4,
aliis

Luqdunensibns
Latine
teste

in

Octitania inferiori,
distat,

Balnea,

Baudrando,

lucem ederct, in Appendice ab iib. IV. De rebus gestis episcoporum Valentinorum et Diensium etiam hanc epistolam dcdit, ad
in

3 leucisa FanoS.Spiritus in meridiem, Ucetiam una leuca a Bhodano in Occasum.

ejusque calcem notavit scquentia

Hic pro anno

b Luberonium, Guilielmus dc Vlsle castrum Liberonis vocat, in Delphinatu conditum ad Dromam vix una leuca a Rkodano. oppic Buxium seu Buxum item Delphitiatus

1231 scriptus est annus 1261, ut ex nominibus summi Pontificis et episcoporum Valentini
Diensis, Gratianopolitani
telligere est,

atque Vivariensis

in-

dulum

in limitc Provincice.

anno millesimo ducentesimo sexagesimo primo sedebant 3 Nonas Maii, Alexander IV Komas Amedeus de Geneva Di
;

Nam

d Argentariam vocat Baudrandus, L'Argentiere, oppidulum Vivariensis provinciw in Occitania.

Philippus de
tianopoli
;

Sabaudia

Vaisntiffl

Falco Gra-

veritate feruntur praesulea

lentinus,

Aimo aut Hugo Vivarii. Qua ergo tum fuisse, G. VaDiensis, G,

e Vasio, Gallice Vaison, urbs Gathw in Provincia distans, si recte notat laudatus Baudrandus, Carpentorate leucis 4 in Septentrionem, 6

B.

Gratiapolitanus , B.

Vivariensis, atque

Arausione in Ortum, 10 Avenione in Ortummti-

vum.

ilnTabula Guilielmi de Llsle

sium
scribitur, Gallice

Vallis

Bone-

Val-Bonnais, statuitur in

agroGratiapolitano inter Dracumet

fluvios.

Bomanchiam

episcopalis, sub arg Urbs Gallice in Provincia ad Druentiam, ubi BuccMum, umnem rccipit, distat Vapinco leucis 1 in Meridiem, Aquas Sextias versus \;etab Apta Julia 9 in ortum cestivum. Ita fere Baudrandus.

anno eo ipso 1261 3 Nonas MaiasscripsisseadGregorium Pontificem. Igitur cum Gregorius IX anno 1281 et 3 Nonas Maii sederit Komaj, I. id est, Joannes de Burnino Viennae, G. id est, Guilelmus de Sabaudia Valentia?, B. id est, Bertrandus Diae, B. id est, Bernardus aut Bernoinus Vivarii, A. id est, Aimarus Mauriana\ et numerus millesimus ducentesimus tricesimus primus, differat a numero
1261 solo penultimo caractere, dicendus videtur scriptoris errore positus hic pro illo. ffls adde, ut omne prorsus dubium tollatur, quod in Epistola, quam Gregorius Pontifex anno 1233
dedit

chiepiscopatu Aquensi

Aliis dicitur Segustrio et Sistarica.

ad archiepiscopum Ebrcdunensem

etc...

h
i

Crossulus seu Croceolus, fulcrum est suba-

apertafiat mcntio Epistolm archiepiscopi Viennensis et suffraganeorum,

lare,

quo claudi sc sustentant. Vide Annotata parte I lit

Septembris Tomus

quam jam
39.

dcdimus.

c.

Consulc Commcnt.

num.
26

III.

DE

ACTA SANCTORUM
202

DE SANGTO VENTURA
PRESBYTERO ET MARTYRE
IN

AGRO

TIFERNENSI 1N

UMBRIA

j.

s.

SYLLOGE

<;ihi:aan.12S0
ii phrtur,
i<,riis it itlCti,

i/uu culitvr

knnctus

T
bus
biilus in dit

ifernum Tiberinum, ad distinctionem \ab antiterim TiferniUetunvensis dicti, illa Umbria? civitas, quis nominabatur vulqo Civita qiUS hodie Civitas Castelli,
di

al-

scriptores memorati, qui et

mirabilem

illius in-

corpus $ub

ventionem subjungunt hoc feremodo. Columba qucedam rostro suo pulsare coepit atque agitare

Lapidibus
pritno sepul-

aut Citta

Castello passim dicitur. Sita est

in

longe ab Apennino monte

non Umbria Cisapennimilliari-

rw propr rnnjinia Etrurice, duobus fere

Itaticis

quemadmopulsaiur pro defuncto. Accurrente ad produm digiosum sonitum populo, eadem columba ab ccclesia volavit ad dictum lapidum cumulum, inde-

campanam

ecclesice

S. Bartholomm,

tum, sed deindeinventum,

cognoa Tibericaputque est comitatus

Sanctos Jacominis. Intrr atios hujusce civitafis

Sanctarum Umhria; tom. II, pag. S.Venturam prcsbyterum, quem in tcrri/orio ejus coli asserit Dominica prima Septembris: admarginem ve?-o notat diem vii Septembris, in quam Dominiea prima subinde inciVitis

que ad ecclesiam rediit repetitis vicibus. Hinc popuius quo?rere coepit, an aiiquid lateret sub istis lapidibus, et sic invenit S. Venturae corpus quod honorificesepultum. est in ecclesia S. Bartholomcei
Ita laudati scriptores inventionem corporis enar-

220, recenset

aitque

cisum.

eum illa die fuisse defunctvm seu ocDememorata cultus die et loco consentit
Tifernensibus

Angelus Conti Capucinm, qui de Sanctis, Beatis,

reliquiis et episcopis

antiquam popuii traditionem et manusaipta ecclesia? Tifernensis. At cum mihi non liqueat, quam vetusta sint illa scripta, cumque poputi tradith non raro veris falsa misceat non ausim asseivre prodigia mcmorata de columba
rant, laudantes
satis esse certa,

Itaiiettm conscripsit, et de S.

Opusculum Ventura presbytero

die

sed de corpore invento

et sepulto

in ecclesia S. Bartholomosi

non

est

eadem dubi-

agit pag. 75.

Verum laudatus Angelus de

tandi ratio

nam

ea seputtura ex sequenlibus firfjijsituiuipir

etiuirfaafi (imniuti taeet, ita Ut verisimile sit,dicm

matur.

emortualem
tim innotuit
conjectura.

latuisse,
;

guia ccedes Sancti non sta-

atque additum esse a Jacobillo ex

non scputtum modo fuit S. Bartholomm corpus S. Venturse

4 Poito

in
:

ecctesia

guod
pauca drgestis
etmortexpsius:

/<l

Hoc tamen die de Sancto agimus, nuspiam commodius aut cojtgruentius

S.

sed etiam S. Bartholopositum fuit in monumento a terraelevato prope moH, qutE altare ad cornu Evangelii, ibique ad sua usque iiitnr S. Ven-

in ccclcsio

fieripossit.

2 Nornen

Venturae in nullis Fastis invenio;

Nulla t/uot/ue ad
S.
c.i/ieittfcrc ca,

tempora mansisse, testatur Angelus Capucinus, observans ecciesiam quoque , mntato nomine
S.RarthoIoma?i, detnde S.Venturse dicicaeptam; at nonexpticat, utrum corpus mox post inventio-

turce tiiritiir

sed cultus ipsius certus est et indubitatus ex laui/nfis srriptorifnts.

mamtm

miki

sunt

monumenta Mss. de
rcfrrre c/
itttts

Ventura, ideoque coqutB Attf/etus

nem

in elevato illo

monumento
sepultum

sii

locatum, an

</>>/ siifitn/

vero postea etecatum, ihique positum, Jacobilius

Vttpth
bilfus.

itarrarit, e/t/ttc /iiistca aif/un.r/f Jaco-

quidem narrat co

foco

S.

Ventura? cor-

l/crt/ur
et

eonscntit

S.

Venturam

fuisse

presbyterum
t/itic

rectorem ecclesice S.Bartholoman,

pus, simulac inventum est; sed forte ex sola conjcctura, quia noverat corpits ibidem suo tempore
sic esse

sita crttt in sitca

t/uadum

territorii Tifernen-

sis,

prope

cillttiu

Centoia, Addit Jacobillus ecclefere milliaribus Ttferna fuisse

si/iin

Ulam duobus
Dciutlc

positum : at id etiam fieri potuit per elevationem deinde factam : de illa tamen nihil ausim statuere, cum factam esse nuWtbi reperiam.
Iltut/ certius

tfissitaut.

iitctnie gloriu? iiuu/t/ujiere

YVnl urain riruni fu/sse zelo ancnsitm, Uterquc scriipsius sic enarrat.

dici potest,

Sanctum ibidem

coli

Dominica prhna Septembris,

ntl i/isius

magnumque

ea die
putruitus est

bit; nc

c.r

eo

causam mortis
in

eectesiam poputi esse concursum.

Mulu quidam
cttui

vicina silva

lignum cmdebat

5 Patrocinitim vero S. Venturse

ploratur contra herniam, quo
/lassim
tiberari

maxime imctientes ejus

ausuijttc temerario

Deum

blaspkemabat.

Bunc

malo

contnt lnr7)iitm

Sanctus libere objurgaret, mulo correctionis impatti t,s rjus capttt sectiri percwsit, inorteint/ue s/r itittiiit feliccnt ; nant M;ir( yiviii ufcrqtic VOCat, ner immeiitu; rttm vu/cufttr ocdsus titi justam

affirmant biographi. Narrant iitfein iinum ex iis, qui Sancti corpus jiosf inrentitmcm portaruntf hernia lafiorasse, eaque fuisse
tunc tiheratum, postquam Sancto se commendaverat. Einc vetusta facta est consuetudo portantJi infantes

correptionm ex amore Dei profectam. Jacobillus mnrtcm jujit ttrrn unnti,,, U&O, ncstiu quo fundameufu, fursan e.r snfa tonjrtltira: \ti,,i Ange///> Capucinus de iempore tacet,
a Cor/uts

tjus fcsto, eosquc

crum, ut
fcrti.

Snmfi u sacriUgo homicida

im/enfi taputum
atervo,

S. Ventura* in die ponendi supra Sancti sepulpatrocinio ejus preemuniantur contra

ad ecctesiam

sepul-

tum

fttif

sttti

itm/uc

aliquo tempore mausit imntjnttttm y ut ctmscntinnt

herniam, aut ea tiberantur, si sunt eo malo afpfura dc hoc Sancto ad notitiam uostram non pervenerunL

DIRS

DIES

OGTAVA SEPTEMBRIS
SANOTI
,

QUI VI IDUS SEPTEMBRIS COLUNTUR

O
S.

anctus
nius

Ammo-

S.

Adrianus martyr cum Sociis viginti et tribus Nicomediee

in Bithynia.

S. Faustus

Serapion

Item

Sancta Natalia

conjux

S. Pius S. Pius alter S.

S.

Adriani prope Byzantium in

Thracia
S.
etc.

Theophilus
Neotherius

Timotheus M. ,S.FaustusM.
~
S. S. S.

Antiocniae AUUOCU1 *
K

<

S. S. S.

Nemesus
Arion

Eusebius

Nestabus

MM.
1

Gazre in

Amnon
Sahinus

Zeno

Palsestina.

S. Petrus
S.

S. Nestor

MM. Aleetc.
\

S. Belina Virg. Mart.

S. S.

Demetrius

xandriae
t

Didymus
Panetus

in JEgypto.

S.

S. Mitisorus

apud Lingones in Campania. Bertewinus vel Berthvinus, patronus parcecise cognominis

,

S.

in

dicecesi

Cenoma-

S. Achilles S. Isidorus S. S.
i

nensi.

Vidianus Mart. in loco Martres dioecesis Rivensis.

Serapion
S.

S. Magita
S.

Oroseus Arapion
etc.

Corbinianus primus episcopus Frisingensis in Bavaria.

S. Silvanus G S. S.
S. S.

Ugo episcopus
ris in in

conf. Volater-

S.

Demetrius Severus etc. Severus forte

ter,

Tuscia.

B. Comitissa virgo Venetiis.

alI

Beata Seraphina vidua

batissa
/

et ab-

cum

multis

anonymis.

Pisauri

ir i

ducatu Urbinate.

PR^TERMISSI ET AD ALIOS DIES RELATI

Gudila quo
nico, et

archidiacontts Totetanus hoc die, obiisse scribitur, annuntiatur a Cas-

tetiano ut Sanctus.

Apud Joannem

Ta-

veneratione Gudilam atiquando fuisse ; epi- vidcapf<ui, c/tim, quod dicilur Auii Haii pro fi- adtom. VIII Totetani Seplemtoi ctitio haberi debet. In Vita S, Juiiani

gramma
episcopi,

mayum Satazar

in Martyrologio Hispa-

apud Ferrarium inCatalogo

generali

ponitur die 27 Augusti, nbi in Praitermnsis requisivimussufficentiaargumenta cuttuspubtiri. Etenim, qute asseruntur in Martyrologio fjispanico, non sufficiunt adprobondum inpublicu
B.

data apud nos 8 Martii, elogio honoraturet sanctae recordationis Gudiia diaconus 8 Martii. dicitur. Quare conmle hanc Vitam abbatissam ad hunc dicm retulii Santucciam

P^ *

Dc ea Jacobillus tom. II de Sanctis Umbria?. 21 Martii. actumestad

SS. Tiburtii

PR^TERMISSI
201 Sabiniani hoc die MasSS. Tiburtii, Fortuniae et
*

Patrum tom. VII

editionis Coloniensis a

pag

sacii faeta

est

translatio,

ut

reiatum

est

in

8 Mail. S Angeto Camatdulcnsi ad diem [sidori A.gricoIae Tordelagun B. Maria nxorSputatur mortua et colitur i Castella hoc die
antiquo instituto,

448 et 449 de Nativitate 447, varia lcgunturpag. totam Ecclcsiam celebeatissimw Virginis per Pauca huctransfero: Nullius igitur Nabrata.
tivitas celebratur in

mundo,

nisi

Christi, et

primum

fuit,

tum in eremitorio, ubiseputta tum in ecctcsia Franciscanorum,

Joannis. Siergo Opuejus (Marice) atque beati ut aiiguot scutum istud vere sit S. Itdefonsi,

adguam
rentibus

annolQlbtranslatasuntossa,concurHinc eo vicinorum vicorum inquilinis.

sui Castcttanus cam hodie habet in Addendis Martyrologii. Sedvitaejus, virtuteset miracula sejungipossuntab historia sanctisui
difficutter

crcditum est, jam semlo vii Nativitas Ecctcsiam Vcrwn Virginis per totam coiebatur agmen duneoterici c/uidam scriptores, qitorum
secutis
.

xerunt Acherius
berto,

ct

Mabitionius, matunt

tttcu-

conjugis.

Quare omnia conjunctim,

ticet

sub

brationem ittam attribuere S. Paschasio Radqui secuto ixfuit abbas Corbciensis. Ma-

15 Maii. novo tituio dedimiis hodie ponitur in S. Bernardinus Ord. Minorum Mss. additionibus Cariusiw Bruxetlensis ad Grevenum. Colitur, et vita ejus data cst, ad

biiionius scc.
jiibus

Bcnedict. pag. 519 variis ratio-

sententiam

iisquc cffecit, ut

suam probare conatus est, eam deinde plcrique sintsecuti,

20 Maii.
S. Chlodulphi

Antonius in Bibiiotheca Hispana vctcri Verumtamen anno 174*2 Boma?

inter quos cst Nieolaus

meminit Ferrarius, et Martyrotogium GcrmaGrevenus, nicum Canisio adscriptum. At de eo cum aitis

episcopi Metensis hoc die
est die

impressa

est Disscrtatio,

cujus

hk

cst tituius

apud nos actum

8 Junii.

S. Disibothi confessoris,

qui alia Disibodus dicitur, memoriam hoc die annuntiat Rabanus, qttem r/ alii qitidftm secuti sunt. Nos de S. Di-

VindiciEe sermonis S. Ildefonsi arehiepiscopi Toletani de Perpetua virginitate ac parturitione Dei Genitricis Mariae, a Ludovico Andruzzi comite sancti Andreae ac Theologiae do-

ctore dieata? eminentissimo ac reverendissimo principi S. R. E. Cardinali Ludovico Bellugce.

aibodo episc. conf.

cum
et

aiiis

martyrologis egi8 Julii.

musdie Doda uxor

Dedicatio templi B. Marice Virginis Montis-ferrati in Hispania, et templi Domina^ nostr de

Lffltitia
tfi

S. Ar/tutphi,

mater S. Cfdodulpht,
,

ditionc

Laudunemi

Galtiue,

hac die

episcoporum Canisium annuntiatur cum S. Chlodutpho ad huuc dicm; sed de cultu ipsius nihil rcpeiio. De
Metettsitttit

apud Grcvenum

et

memoratur apud Batinghem

Sanctissimce Virginis Marice.

in

Kalendario

Imaginem Sanctissima>
in
Belgicis.

Virginis Aspricottensem

ea consuii potest Commentarius prosvius

ad

Vi-

Brabantia hodie ceiebrat Mirceus in Fastis

tam S. Amulphi
S. Prisci

2, et Yita ipsa

Romani
ct

tvanslatio <td

ad 18 Julii. templum domus

est.

Ven. Margarita de Claves vidua, de cujus beati-

professai Pragensis
cta iu

hacdie facta

Vidc di-

Joanne

Prisco

ad

18 Augusti.

Bega Virgo Scota apud Camerarium relata est ad hunc diem. Apud alios ponitur die, quo apud
nos data
est,

ad hunc diem remissa est, ut Vita ipsius daretur, siquis cuttus publkus interim permissus esset a Scde
ficatione tunc agebatur, a 23 Junii

Apostotka. At de eo nihil hactenus intcllexi-

6 Septembris.

mus.
Basilides
cis,

Nativitas Sanctissimce Virginis Deique Genitricis

martyr hodie

cst in variis Fastis Copti-

Mari/r hodie celebratur in Ecctesia

atiisque Fastis sacris annuntiatur

LaUna ac
etiam

GrCBCa, atque in omnibus ferc Martyrologiis

;

sicut
et

GregoHi Romanorum Pontificum, Certo tamen dkinequit, quo tempore antiquissimis Fastis sit inserta. Quare de antiquitate quidem UUus festivitatis omnino constat; at non liquet, quo
in

habentur

Sacramentariis Gelasii

Basilius, ut etiam notavit Jobus Ludolfus. Habeo breve Basilidis elogium ex Menologio Ms. Coptico Latine redditum, in quo Basilides totius JEgypti

sed in quibusdam scribitur

gubernator fuisse dicitur, atquc exercitum conpugnarct contra Diocletianum imperatorem. At, sivera dkuntur, Dioclegregasse, ut pro fide
tiattus eum misit in Africam, ubi a prcefecto comprehensus, cruciutus, ac demum capite minutus est. Fabulosa hcec sunt, autcerte fabutis

tempore fuerit instituta. Baronius

>t<l

\fartyrologium observat
fuisse post

et

Annotatis probat, necdum

in

fuisse mstitutam tempore S. Augustini. Institu-

deturpata.
S.

tempora S. Leonis Magni, sirv post medium seculi v, colligitur ex Sacramentario laudati Leonis Papce, quod nuper nlihitii rst iu l>i/rtj<wienis ad Anastasium Bibliothecarium Romas recusum tom. IV nam
:

tamquoque

taie

Viola martyr in Menologio Coptico jam dkto habet elogium, prout nobis Latine coinmu-

nicatum est. In hac die certamen Sanctffl Violse tempore Saporis regisPersiae. Hsec erat senex valde. Fuit autem ducta in captivitatem

de Nativitate beata> Virginis. Contra certum est, Nativitatem Mariffl celebratam fuisse Romce tempore Serqii
/, qui sedit sub finem seculi vn id enim quetex Anastasio BibliothecaHo in Sergio
:

in illo iiulhi iKitirtur /nentio

ii-

cum novem millibus Christianis. Rex autem eam simul cum principe magorum diversis cruciatibus, et tandem obtruncavit caput ejus. Compertum habemus post obtruncruciavit

et

confirnuttur

v.r

Atntino Lib. de dirinis OfficitS

cap. vn.

An

vero

eadem

festivitas usitata fuerit

tempore Gregorii Magni, sive circa finem serutt vi ac tempore Getasii Papce, sive ante
;

cationem capitis ipsius elatum fuisse sanguinem ipsius in longinqua spatia, et debilitatam fuisse vim hostium, et lumen solis obtenebratum, et lactum plenum eum locum suavissimo
odore.
tmts
ilittd

nviit srruti \\iuu, tttm vvrto dvfiniri potcst,

fi-

cum

Ubri Sacramentorum sint pustva aucti. Nihiio

Pturanon habemus de Viola at notanvn esse proprium ipsius nomen, sed

;

tempore festivitas illaper totant Ecclesiam celebrari cceperit. ln Opusculo dv perpctuu Yinjiuitutv <{ purturitionv sanetat
<ju<,

magis

constat,

ipsius proprium sic redditum fuisse Laab interprete minus perito. Hinc dubitari potest, an forte eadem non sit cum
tine

nomen

sequente,

quo?

est

Mariw, quod nomine S. lldefonsiseculoyu

chiepiscopi Toletani

apud Ludotfum.

ar-

msertum

est

Bibiiotheca?

Panephv^is hodie occurrit in Fastis Aiexandrittce

ecctesiw

apud Jobum Ludolfum, qui

notat
esse

DIE

OCTAVA SEPTEMBRIS.
Giske
fav.tu/n itarrmt, sed nihilde ipsius

205

esse hie

urbs

nomen mulieris martyrh licct alias Mgypti prope Alcxandriam idem ha,

morte

l>

habeant,

nedum de

cultu.

bcat nomen. Adoptata est Panephysis a Casteilano ut martyr sancta ; at nobis aliundc ignota
est.

Pacificus Spoletanu^ occisw Sarracenis, etQovnelius Muaiue Lugduni Batavorum aCalvinianis peremptus, aliique plures

cum

Htulis beato-

Valentinianus episcopus Curiensis in Hhetia sanctus vocatur a Ferrario in Catahgo generali, ubi laudat Democharem ct Cratepotium. At prior Sancti titulum Valentiniano non attribuit,
Bruschius facit in Catahgo episcoporum Cariensium. Quare Cratepoiium, qui Valentinianum in Sanctis Germania; pag. 141 memoUli nec

rum

celcbrantur ab Arturo in
;

Martyrologio

Franciscano

//t

nullwn

intrr ilhs

inmw,

<

uitn

publico honoratum prmter B. Seraphinam a Columna, de ////// hodie tractabitur.

Petrus Claver, Societatis Jesu presbyter, Carthagcna> in Amcrica defunctus, conversione i/ifideiium plurimorum, virtutibusque ac miracutis inciytus, hodie ut venerabilis celebratur Me-

ravit

cum

Sancti titulo

ducem

secutus est

Ferrarius, qui fatetur

ctesiastico.

eum non

coli officio ec-

notogio Ms.
cisco

Nos neutrum
illi

hic sequemur,

cum de

Societatis Jesu. Erit fortassc de Viro hoc apostoiico, qui in tnultis cum S. Fran-

Sancti titulo olim

antistiti attributo nobis

Xaverio comparari potest, latissime agen-

non

constet.

Anastasius lano cum

Papa

II hodie memoratur a Castel-

titulo beati.

In vuriis quoque Pon(icatalogis sancti

dum, cum hoc tempore causa ipsius beatificationis tractetur a Sacra Rituum congreqatione. Hieronyma Virgo Ordinis Minimorum tertiaria
ab Arturo in Gynceceo beata non/inatur. At
scriptor
/lle

ficum

Romanorum
ipsius

titulum

nomini

appositum invenio. At nec nomen Anastasii II ih ullo antiquo Martyrologio annuntiatum, nec ullum publici cultus vestigium
ullibi reperio.

tituh/m istumsine legitima rntione

Quare de Hievonyma itla Paternidefuncta videri potest Franciscus Lanomuitis

aiiis attribuit.

vius in Chronico Ordinis

Valcellensis

Minimorum udannum

Walterus de Baumont monachus

1525 num.

5,

ubi virtutes ipsms brevi ceiebran-

Calendario
pubtici.

Ordinis Cisterciensis

cum

titulo

turchgio.

beati udscriptus icgitur; sed sine indiciis cultus

Agilramus monachus Gorziensis ut venerabilis

Alphonsus conversus Ordinis Cistercicnsis in Hispania Calendario et Menologio illius Ordinis insertus est cum titulo beati sed nihil ibidem de cultu; ut venerabilem annuntial Saus;

Mcnardum, qui de eo videri poObservationibus pag. 685. Translatio multarum retiquiarum hac die contiponitur apud
test in

git

Faventim anno 1641

in ccciesia S.

HippoVallereii-

iyti,

Ordinis Camaidulensis,

ut

ad majores

sayus.

nostros anno 1677 pcrscripsit Andreas

Uda

inclusa

Ordinis Cisterciensis Namurci in

n/arius abbas ejusdcm Ordinis. Translatas

Belgio in Menologio

apud Benriquez
illius

beatae
:

tituh ornatur; at cultum

non reperio

venerabilis item vocatur a Saussayo.

Alanus de Rupe, Ordinis Praedicatorum, beatus

vocatur hodie
gia.
res Ordinis sui, qui

apud Raissium, et apud scriptoeidem hnga texuerunt elo-

At nihil reperio de cultu ipsius publico ; et Suussayus eum venerabilibus tantum aggreguvit.

Conradus Teutonicus apud Marchesium et apud Carolum De Saint Vincent beati tituh honoratur
:

miraculis item claruisse dicitur, ac aliquid

de corpore
ditur.

ad decentiorem locum

translato ad-

At

sufficientia publici cultus

argumenta

non

reperio.

enumeravit hoc ordine et modo : De capite S. Hippoliti mart. De ossibus S. Laurentii mart. De S. Hippolito mart. De ossibus S. Innocentii mart. De ossibus S. Clementis mart. De ossibus S. Dionysii mart. S. Felicitatis mart. S. Constantii mart. S. Leonismart. S. Riccardi mart. S. Antonini mart. S. Hilarii mart. S. Martini mart. S. Justi mart. S. Appollonii mart. S. Vitalis mart. S. Tranquillini mart. S. Quirini mart.S.Vincentii mart.S.Victoris mart.S. Barbarag virg. et mart. S. Candidas mart. S. Primitivse virg. et mart. Hai omnes retiquia' obtentw fuerant Homw per reverendissimum patrem Taddamm, abbatem generalem Ordinis Camaldutensis.
quias
iiie

Dominicus Ca.stellet presbyter Ordinis Prmdicatorum in Japonia, quo ad fidern pratdicandam navigaverat, cum quatuor Sociis lento igne combustus est, uti prolixius legi potcst apud Carolum de Saint-Vincent in anno Dominicano ad hunc dtem; velapud Marchcsium in Diario. Ursula Valentina, tertii Ordinis S. Dominici, beata item vocatur, et ehgio celebratur ab eodcm scriptore. Eamdem quoque beatam vocat Arturusin Gynceceo. Vcrum cum pia hccc Virgo obierit anno 1608, ideoque nequeat cultum habere immemorabilem, uti etiam constat de Dominico Castellet mox memorato; satis patet titulum beati aut beatae ab illo auctore multis
attribui, qui

Severus M. brevissime memoratur in Menaiis impressis. Forte idem est cum Severiano, quem die sequenti Menohgia Urceca annuntiant
9 Septembris.
S.

Artemidorus M. hodie cetebratur

Grwcis, cras vcro in

in Menceis

Menohgio

Sirletiano ubi

S.

9 Septembris. Petrus de Chavanon, primus prwpositus I'iperacensis, annuntiatur hodie a Castcilano; sed 9 Septembris. colitur die sequenti

dabitur

S. Sergii

Papw memoria

hodie est in codicibus

atiquot auctis Usuardi, etin Murtyrohgiis atiis

recenthribwi ; at sequente die in pluribus uc in 9 Septembris. Martyrohgio Homano

S.

cultum non habeut. Quare consuli

potest laudatus auctor aut Marchesius ,

apud

quos

et alii

quidarn memorantur virtutibus in-

Gorgonii martyris RomGB hodie meminit MauGorgonium hunc, sioe idem sit cum Nicomediensi, sive atius, quod suo loco
roiycus. Ktvvzm
investigabitur, vetustissima

signes.

Martyrohgia

refe-

Gisla CentulU Banearnensis comilis primum uxor,

runt

addiem

9 Septembris.

deinde monialis in monasterio Marchianensi, ut beatdi hodie annuntiutur ab Arluro in Gyna>ceo, sed sine justa ratione, ut liquet ex iis, quos
luudat, scriptoribus ;

SS. Ruti et Rufiani MM. memoria est hodie in Menceis Gratcis, indcque sumpta est a Galesinh , quem sequitur Ferrarius. ln Menologw
Sirletiano
,

cum

hi

quidem egregium

ex quo eos Martyrohgio

Homano
inseruit

PRyETERMISSI
200

vocans Ruffinum et Ruffiinsmdt Baronius, sunt in diem sequentem nianum, dilati

1

memoratur a Ferrario in esse Kippani notatque patronum

pan
esse

Catalogo Gcnerah,
loci in Seotia.

in S Theodora annuntiatw 'ecclesim apud Jobum Ludoifum,

OSeutembns. Fastis Alexandrime

et in

annuntiat,diatguc in Dempsterus cumdcm

Castellanus Moveanum notatque forte cultus die carentibus,

Kip-

patronum, de quo raira narrantur.

inseruit Sanctis ccrto

Mcnolo-

cumdem
dubitare

gio Coptico

cum

colhgdur brevi eiogio, ex quo

Septembns. Romanumdie Augustmtano Villa Nova ex Qrdine S Thomas a

archiepiscopus
tus

illam ipsam esse,

quam

habet

Martyroiogmm

essecum Sanctum vocanL De

venerabili

Movenno, gucm nonnulh

cullu

Moveam

Valentinus,
in

ut

hodie defunc-

ceiebratur

nupero Martyrologio
recurret,

Ro-

20 Januaru in apvidetur Colganus : Vitam S. Fechini recenset Sanctos pendice ad Jirigidaseustirpe Eochadn Finni

nam ad

ex familia S.
ortos,

mano; sed ibidem

dum

colitur, die

interque eos S.

Moveanum nommat.

18 Septembris.

post mortem Etiieiburga regina Northumbria, ac conjugis siti vidua velata in S. Edwini regis obiit monasterio Lyming in Cantio, ubi sancte
heri ex Fcrac sepulta esl, jam memorata est dc ea ageremus, si dc rario et Arturo, ut hic quidemrepecultuconstaret. Verum inscriptam

Deinde vero in cap. iii rursum dice IV ad Vitam S. Brigidm Brigidm oriundis, agit de Sanctis exfamiiiaS.

Triade thaumaturga appen-

aliorum

Ex hisce autem aitque ditos ex iis rejiciendos. videtur Moveanus, cum duodccim duobus unus Sanctitatem probet, hunc vero non reQuare Moveanum
alio interim

censeat ibidem.

indcquc rimus Martyrologio Anglica.no Wilsoni, universale Castranslatam ad Marfyrologium

Octobris a?iremittimus, quia Grevenus die 12

habcmus argumenta cultus quicx laudatis Martyrologiis non satisprobatur. Quapropler Ethelbnrgam, alias
tellani; at nulla alia
ccclesiastici,

Edelburgam, et apud Bedam lib. II Hist. cap. ix aomine, quo uti voiuit Castellanus, ctiam Tate dictam, differimus usque ad diem 4 Octohris, quo colitur S. Edwinus conjux ipsius,
alio

nuntiatm Scotia Moveum abbatcm, de quo hactenus dubitamus, an forte non sit idem Exa12 Octobris. minari omnia poterunt inserta cst Mss. S. Wandelini episcopi translatio additionibus Cartusiat Bruxellensis ad Greve-

num. Episcopi titulus omitti poterat m Wandalino aut Wendalino, de quo disputabitur ad
21 Octobris.
S. Gelasius

quocnm Acta Ethelburgae connexa sunt

4 Octobris.
Moveanusflftftfls in

Papa

hodie annuntiatur a Castellano,

Scotiahodiecum

titulo

Sancti

sed deinde iterum ab eodem datur cum Marty21 Novembris. rologio Romanoad

DE SANCTIS MARTYRIBUS
AMM0N10,
FAUSTO,

SERAPIONE,

PIO,

ALTERO

PIO,

THEOPHILO,

NE0THER10 CUN PLURIBUS AKONYMS: ITEM DE NEMESO, ARIO^E,

AMMONE: ITEM
MAGITA.

I)E

PETRO, SABINO,

DEMETRIO CUM ALIIS XL:

ARAPIONE CUM PLURIMIS
ALIIS XI VEL XII:

ITEM DE DIDYMO, MITISORO, IVWETO, ACHILLE, ISIDORO, SERAPIONE,

0R0SE0,

SILVANO,

ANOMMIS: ITEM DE DEMETRIO, SEVERO, CUM

ITEM DE SEVERO CUM ALIIS XL

ALEXANDRI^
.!.

IN

^EGYTO

S.

SYLLOGE GRITICA
ngentcm Martyrum Ak.rnni/rinnrum, pariim nominatorum partim anonymorum, nueditione, in editione Valesii lib. VI cap. xli. At eam opinionem, quw non apparet probabiiis, jam refutavit Florentinius in Annotatis ad Martyrologium Hieronymianum hac die. Quin et Baro-

Marii)ns VL
FasHsdati,

non sunt

illi,

quos habet

Bweftws
VI cap.

i
(

merum
iniiina,

116.

hodic crhibriit apographa /Jieronyex quibus tsminlus trvs noiui/mfi/n

tinoni/inis ritjinti
:

\i.i.

rrrrttsttit

rmu

duobltS.

Verba

sn.inli

hmc smit

nius ipse ab ea conjectura videtur postea recessisse t

Alexandriae sanctorum

Am-

nam

monis, Theophili, Neotherii, et aliorum vinginti duorum. Transiatu deinde hac sunt ad Mart//ro-

quinque milites martyres. de quibus

loco assignato

apud Eusebium agitur ,

et inter

quos primus

iogium Romanum addtta solum voce martyrom. Credidit Raroniits in Aimotatis hosce esse
,

Martyroiogio
sttas

Ammon, ultimus Theophilus, Romano inseruit ad 20 Dccembris.

est

nmrtyrrs Uios Aiexiinitri/ms de quibus scribit Dionysius Alexandrinus apud Eusebium libr. VI eap. xxxiv, nimirum vcrskmis Latince in veteri
,

Aliosesse, qui hoc die ponuntur; insinuat diver-

nominum, ex gitibus duo tantum congruunt, eagueapud MgypHos maxime obvia vidclicet
,

Ammon

et

Theophilus.

Praderea

quinque illi martyres

, :

DIE

OCTAVA SEPTEMBRIS.
est

207

martyres apud Eusebium, quorum primus

tur in Corbeiensi ac in Epternacensi , sed pro

AUCTOHk
.1.

Ammon
dicuntur

omnes nominantw, nec ptures

:

fuisse

Ammoni

in

Corbeiensi

tegitur

Ammon;

pro

s.

Hieronymianis plures nominatim recenscntur, et plurimi adduntur anottymi, ita ut dubitandum non videatur, quin hi ab illis
hic vero in

Arioni in Eptemacensi Arionis. Sequitur apud Florentinium turma tertia cujus ducem suspicatur S. Pctmm episro/, f/ , Alexandrinum, sed
,

sint distincti.
neque
lib.
illi,

quo memorat
VIII

2 Florentinius

refutata Baronii conjectura,

minus probabiliter ; utjam monui. Verba accipe: r%ssio sanctorum Petri. Savini. Demetri. cum
aliis
10. Consonat fere Corbeieme, ita habens : Passio sancti Petri, Sabini Demetrici cum aliis quadraginta. Eptemaccnse hosce prmcedentibus
,

t-ap.

Ull:

aliam ipse profert prcecedente saltem probabiliorem, sedne vel sic quidem satis mihi verisimilem. Ex nominibus potius Ammonis, inquit, Fausti, et
Didi sive Dimi, et Petri, qui inter alios plures
hic producuntur,

junqit, omissa voce Passio,

nominaquc exprimit
,

putarem hos ex episcopis

et

hoc

modo:

Petrini

Severi

Demetri, et alio-

presbyteris

illis

esse posse, quos Alexandriae et

rum

40. Videbit studiosus lector ubique

per totam yEgyptum et Thebaidem coronatos refert Eusebius lib. VIII cap. recentioris editionis. Profecto cum Eusebius numeret inter

hic esse

eumdem Martyrum numerum, sednomina atoerso

:

xm

modo
uno

expressa

nam

Petrus,

alias

scribitur

Petrinus, qui Demetrus duobus

trius fuit

locis vocatur,

eos praesides ecclesiarum, qui religionis,

quam

dicitur Demetricus, ac verisirniliter

Deme-

praedicabant, sinceritatem fuso sanguine decla-

rarunt, neque instituti ejus tunc

sit,

vel socios

nominatus; Sabinus vero aut Savimis, nomine magis divcrso Severus uno loco scribitur.

vetaretAlexandrinorum adductum Martyrum chorum ex eorumdem praesulum et presbyterorum discipulis ac sociis fuisse, sicuti certum est, ab eodem Eusebio duos distinctos Ammonios Alexandrinos numerari. Martyres quos cum mcmoratis hodie
nihil
,

addere, vel agonesnarrare,

5 Turma quarta sic exprimitur apud Floren- tunntiquarta, tinium. Didimi. Nitisori. Paneti. Achilli. Hysidori. Serapionis. Magitae. Orosei. Silvani. Serapionis*, etaliorum 522. Bisoccuwit Serapionis,
'

Arapioois

eosdem suspicatur Florentinius , recenscntur in

Martyrologio

Romano ad 26 Novembris. Verum

sedmonet Florentinius in fc.rtu semei lcqcadum Arapionis, quod ob aiia cxemptaria inteliigendum putem de ultima voce, licct linca ab ipso assignata
contrarium iunuaf. Corbciensr
Mitisori,
Migitee,
ita

unica ratio, quce militat pro illa opinione, sumitur ex trihus aut quatuor nominibus, quorum tria

habet : Didimi,
Serapionis,

Paneti

Achilli,

Isidori,

plane eadem sunt,

quartum simile. At plura sirnt diversa, ita ut paucorum nomitmm consonantia sufficiens non prcebeat tali conjecturce fundamentum, prcesertim cum nomina illa sint obvia multisque communia. Addi contra opinionem Fiorentinii potest, quod S. Petrus Alexandrinus Bieronymiano Martyroloqio insertus sit ad 26 Novembris. Quaproptcr recensitos hodie Martyres ab utraque jam memorata martyrum classe
et

Orosei, Silvani, Arepionis, et aliorum

Septingentorum quatuor. Eptcrnacense : Dudini, Mitosori, Panemoti, Achilai, Sidori, Serapionis,

Migiliae, Orosei, Silvini, Orobionis, et aliorum

Ubi decem Martyres eodem ordine exprised nomina non omnino congruunt quia uno ant altcroloco sunt corrupta. Pra'te?-ea
122.

muntur

numerus Anonymorum
nec facile divinavero
In
,

hic

maxime

cst divcrsus;

ubi rectius

sit

expositus.

distinctos probabilius existimo.

omnes videntur in sex
turbas dividi
!

Bluminano

codice

apud Florcntinium paq.

nis, qucc edidit

3 Referuntur ii in Murtyro/oqiis Hicronymiaaut in Annotatis laudavit FlorenIn Hieronymianis magis contractis,qualia edita sant post tom. VII Junii, quibus

1068 legitur. Et aliorum 723.

videtur,

Unum

hic certum

tinius.

fjHma eorum
turma,

apud nos

accedit Gellonense tom. II Spicilegii rccusi,

non

recensentur omnes, sed aliqui tantum e multis. Breviora igitur hwc missa faciam, quia prodesse

anonymos fuisse muitos. 6 Quinta horum Martyrum turma sic paucis quinta et exprimitur apud Fiorcntinium : Demetri. Severi, sexta numerus anonymocum aliis 11. In Corbcicnsi : Idem Denetri ntm in Fastis Severi, cum aliis undecim. Major primce vocis valile diversus mutatio est in Epternacensi , ubi et anonymus
:

nequeunt ad confusionem, quce in prolixioribus utcumque tollendam. Florentinius conspicitur totam hanc Martyrum utultitudinem in scx turmas dividit. Prima turma iu textu apud ipsum ita exprimitur : In Alexandria natalis sanctorum Ammoni. Fausti. Serapionis. Pii. ItemPii.Theofili.Neotheri. et aliorum 18. Ab hisce non longe recedit Corbeiense ; pro Fausto tamen J ustum substituit, et anonymorum numerum auget, ita habens:In Alexaudria natalis sanctorum Ammoni,
,

unus additur hoc n/odo : Metri, Severi, cum aliis duodecim. Sexta demum turma rcr.ensctur in duobus prioribus Martyrologiis : at ca in Epternacensi

non leqitur. Florentinii tcrtus sic haliet Item Severi cum aliis 40. Eadem verba sunt in Corbeiensi, in quo hcec adduntur : In ea die collectio multorum martyrum corporum. Hwcverba
insinuant, muitos eo dic martyrio coronatos,
i<l-

Justi, Serapionis,Pii.ItemPii,Theophili, Neoteri

que abunde liquet ex dictis omnibus : nam viginti sex nominatimcxprimuntur in duobus exemplaribus : atque cx iis u/ius tuntum Scverus in
Epternacensi prcBtermittitur.
Florentinii

etaliorum viginti duorum. Epternacense a Flot

Anonymi

in textu
et

rentinio vetustissimum passim dictum,

;

anonymo-

enumerantur

sexcenti

triginta

rum numcrum magis uugct ac scptcm primos exprimit hoc modo ; In Alexandria Ammoni, et
aliorum 30. Fausti, Serapionis, Pii, item Pii,Theofili, Neotheri, et aliorum 23. Quis modo divinet, ubirecte expressvs sitanonymorum numerus? /d unum mihi d/ccndum videtur, septem nominatos
esse

unus : in Corbricnsi recenscntur uctingenti et septcmdecim : in Epternacr/isi rrra lantum ducenti viginti ct septem. Tanta differentia in ><-

mero anonymorum

et

nominum quorumdam

luxatio ex sola codices exscribentium negligentia oritur; ex eaquc etiam in Eptcrnarensi otnissus

admittendoSjprout eosin
indefinito

titulo expressi,

cum

vntcturSexenis

cum quadraginta anonymis,

repetitus,

nisi

numero

ter scptern illos

anonymorum; nec Justum innumerandum, cum in unico tan-

in aliis perperam sit

test esse suspicio.

de quo nonnulla po-

tum reperiatur exemplari, scrfFaustum, quiin aliquot ctiam contractioribus habetur.

secunda
tertia,

7 Florentinius in Annolntis dubitat,

sint

4
et

Secunda
:

Florentiuii

turma hwc

est in ejus

textu

Nemesi. Arioui. Ammoni.

Hdem sequun-

enumerati Martyres passi vidfltur, et cidem probabilius ex indiculi serie JEgypto fuisse laudatos Mar/yrcs universim

an omnes Alexandrim: quin

\luttyi>*

/'i

non trfdenfur
attribuendi Ui
versis Mgypti

hcis,

passos.

ACTA SANCTORUM
208

AUCTORK J. S

vassos

sic hahet : Ex cap. tmibus Eusebius lib. VIII per totam /Egyp; qui Alexandria? et iis porro, nobili martyrio perfuncti turo ac Thebaidem

dum

videretur diccnJd omnino mihi quoque hosee MartyrBS cxiis csse.de ticonstaret,

Quidquid
risimiliter

sit,

eos

ad 10 Septembris solum

D
multi, ad 10

xm

inscrcrc statui, ideoque vebreviter Prcrtermissis cutn hodiernis esse hic paucis

eosdem

SeptmbrU

in

habet texfus apud Floostendam de singulis. Fta natalis sanctorum In Alexandria

nieroiiymianis recensiti

renlinium

sunt. primus

omnium nominandus
:

est

Petrus

Herosi. Nemesi Ammoni. Orionis.

censi Orosi.)
et

(in

Eptema(ibidem

Christiame vh/UexandriDffl ncclesise episcopus, et inter ejus presbyteligionis doctor eximius perfecti ros Faustus, Dius atque Ammonius. PhileasetHesychms, martyresChristi praeterea
:

aliorum 806.
(in

Didimi.
et

Dudini

Mererori.

Corbeiensi

Epfemacensi

Corbeiensi Panepsi Meresori) Panaepsi (in

m
*in Eptern. CeUei

Pachumius

ac Theodortis, diversarum in
:

^gypto
alii

Nicr" Item Epfernacensi Panopia) Achillei*. Silvani. Herosi. (alias Orosi et Arosi) \mmoni.
Aroponi) Nimisim, Oroponi. (alias Oropion et aliorum 8. Panetin Epternacensi Nemisini et Eptemacensi Pnnemoti) Nicenti (in aliis modi. (in Jam vero Silvini. Hactenns Martyrologio
Niceti)
.

ecclesiarum episcopi

sexcenti denique
ecclesias, in
illis

miac

nime obscuri, qui per

locis

regionibua constitutas, multislaudibuscelebranDei cultu toto tur. Quorum omnium pro vero

eorum orbe confecta certamina, et quae singulis commemorare, non acciderunt, omnia accurate res gestas est officii nostri, sed eornm potius, qui
oculis suis contemplati sunt. Si,

rationes accipe,

ob quas
toto iilo

inquqm, con-

mret de hisce nme marem etiam tam

.

agi in Martyrologiis; existidivcrsas

.

putem. Primo ex memararunt marty/rdogi medii a>vi, ut alias sa?pe nominum faciunt, pro?sertim Usuardus. Secundo simiiitudo persuadet, eosdem utroque loco com-

eosdem numero nullum eo die

cum

hodiernis

Martyrum turmas

consequenter memorari
locis

quia diversis

Mgypti

mnt

passz.

Verum cum pauca tantum no-

mina eaque obvia congruant, ac nuttus recenseatur ex .Ef/ypf/is episcopis per Eusebium nominatisf probabilius credo de iis non agi hoc loco aut certe, si forte de Alexandrinis per Eusebium
nominatis agatur reliquos guoquc,
;

memorari. Quippe tres primi, nimirum Nemesus aut Nemesius, Ammon aut Ammonius et Orion hodie guoc/iic junguntur, uno tantum littera mutata in nomine Orionis, pro quo leyitur Arionis aut Arioni. Qui quartus est Herosus aut Orosus, potestesse Oroseus, qui est inter hodiemos. Quintus Didimus aut Dudinus cum eadem nominis mutatione hodie reperitur : sextus vero Mererorus aut Meresorus, hodie scribitur Mitisorus aut

quosMarfyro-

logia expresserunti Alcxandrioi passos esse: solet

enim

in

Rieronymiano Marllio locusmartyrii ex-

Mitosorus.
10 Quod septimo loco sequitur nomen corruptum Panaepsi, Panepsi aut Panopia ex vocc passio, aut ex quopiam Martyris nomine ita difformatum suspicor, fortasse ex nomine Paneti,
plane iidm apparent cum
hodiernis.

%ed uni Atex-

primi,etreliquaJ5gyptusabAlexandriadi$tingui. 8 Quapropter potius existimo , hosce omnes

andrim ubi
:

Marfyrcs Alexandrice passos

esse.

Verum cum
partim imlevitate

fmtc i variis frcqucntcs ibi fuerint persccutiones,

vkiapuasi
sunt

pemtorum
tilium

edictis excifata?,

par/im

yen-

Alexandrinorum

me

nihil reperire in

malim fatcri, Eusebii Historia, quod satis

cceptos;
;

vum

aut ex vocibus duabtts simul junctis. Quod octaest nomen Achillei, ciare hodie etiam expri-

mitur. Sequitur Niceti, pro

certo de hiscc Martyrifms exponi possit

adeoque
per

forte corrupta Magitse vel Migita?.

dieifur.

qua hodie vox est Decimo loco

Herosi, qui facile

ignorari
Modits,

<

utn

tempus
in

tum modum

martyrii.

Item

Ammoni tum
cum

quo

Marlyrologiis

rccenscntur

iidem esse possunt

ante memoratis, et

jam

turmos quasi diversas. nonnuilam quidem

tere potest suspicionem de

intjc-

assignatisunt. Sequitur Silvanus, inter hodiernos

tumttflutn
urbis locis
tlerc

quemdam

gentilium

morte illis illata per qui in diversis

,

etiam memoratns.

Tum Oroponus

alias

Oropion

aut Aroponus, qui videlur Arapion aut Arepion

in hodiernis notus, ibique

turmas quasdam Christianorum occi-

etiam Orobion scriptus.

patuerunt. Af nihil certi potest did:

nam
p<>-

Dem/tm quatuor ultima nomina fortasse tantnm

ob alias quoque rationes eo

terant.

modo memorari

cum

atia mutatione repelita sunt

nam

Nimisini
;

Ceterum non pauciex his iterumviden-

aut Nemisini nometi congruit

fur annuntiari

ad

10 Septembris. Certe locus ibi

et

Panemodi aut
satis consonat,

cum Nemesi sic Panemoti cum nomine Paneti

etiam assignatur Alexandria;

que,
risi

nomina

plera-

pauciora sint, cum hodiernorum Morfyritn/ t/ominibus consonant, ita ut omnino

ibi

in uno enim exemplari hac die etiam Panemoti pro Paneti lecjitur : de Nicenti aut Niceti ac Silvini nominibus clarum est, ea

mihi persuadeam aliquos ex hisee

ibi repcti, sive

quod
bit/iis

iiti

revera eo die sint coronati, sive probaquod negligentia exscribentium laterculi

,

Niceti et Silvani fere consonare Itaque cum Sancti aliqni in Hieronymianis bis ferve subinde repetantur ; ptane existimo, ex hodiernis turmam
.

cum

loro SUO moti fuerint

indcque ex solo errore

secundam

iidcm

ihi/fen/

[uerinl reproducti, u/

non raro

sit

ct quartam majori ex parte ad 10 Septembris reproductam fuisse, et nonnullos ibidem

in apographis Bieronymianis.

bis repetitos.

DE

DIE OCTAVA SEPTEMHIUS

300

DE

g.

ADRIANO ET VIGINTI TRIBUS SOCIIS

MARTYRIBUS NICOMEDLE
IN BITHYNIA

ITEM DE

S.

NATALIA ADRIANI CONJUGE PROPE BYZANTIUM IN THRACIA

COMMENTARIUS PR^VIUS
J. S.

I.

Varia horuin Sanctorum Acta Grseca, quorum prsecipua

:

Latine vulgata
H
ClECA 310
Acta S. Adriani, qucB du-

diversa eruditorum de his Actis judicia.

E

Acta
runtj
ret,

dum

Latine

cognita sunt,
CrcBce sunt

S. Adriani ejusque Sociorum martyrum ianto diligenUus expendenda sunt, quanto de iis magis variant eruditorum judicia. Alii enim pro sinceris habueaiiipro fabulosis, etomnes, quantum appa-

Papebrochii nostri. fforum titulus

twv oyfwv
(jiap-nJpiuv

est

Mapiuptov

alia Acta

'ASptavou

xa\

NaTaXta;

Martyrium

Grceca, qva*

sanctorum martyrum Adriani et Natalise. Nulla compendium in hoc titulo fit mentio de aliis viginti tribus Martyribus anonymis, licet de iis mque agatur
i?i

priwum

sunt
;

scripta,

Acta illa Latine scripta crediderunt, licet auctorem habeant Gr&cum, idque satis colligatur ex dictione Latina, qua Grwcam phrasim non infrequenter imitatar. Hinc,

hisce Actis ac in pracedentibuSj

satis fidele.

pendium exkibent
hcec Acta

quorum com~ Etenhn breviora

cum

in conferendis invi-

non nisi co??rpe?idium esse prolixiorum, non vero protixiora ex brevioribus COmposita esse
et

cem

variis

cam

exemplarihns Latinis non modo Grworiginem Actorum, sed diversitatem quoque

aucta, ex

ambo?nm
ulterius

collatione satis ihjirehen-

interpretationum deprehendisse
terius investigavi,

me

crederem, ulnullibi ex-

an ipsa Acta Gneca

starent.

Inveni revera in Catalogo Bibliotheece quatuor diversa exemplaria regim Parisiensis Grmca Actorum S. Adriani et Sociorum in lau,

probatur ex Martyrologio Adonis, qui elogio S. Adriani varia inseruitex Actis protixioribus Latine reddttis sine nlta verborum mutatione, ?ton item ex breriorihus, nisi.
ditur, atquc

quateuus hcec protixioribus consonant. Quarc non credidi breviora ha>c edenda esse, sed pauca

data
initio

bibliotheca.

exstare, atque
Tfj

initium esse

'Efivsxo lv

Seurfpa

sfit68ii>,

horwn omnium quod cum

;

solum ex
axi^TtTpwv
I

iisde?n

Commcntario insorenda. Tale

Toiv fJaatXEta;

habeilt initiu??i: MaEifitavou tou rupavvou

Actorum Latinorum congruit

expresserint.

La/itii

quamvis interpretes verha Gro?cano?i otmies eodem

etC

'Irrtnmi c.rcniplar Ac/oru/n

Gra>corum, sive

tertiaitem.sen
brevius /""-

modo Latine
atque ex
codice Crceco

alterum

compcndiwn
bibtiotheca

prolixiorum
Ccesarea

Actorum

hatine reddita

dabuntur:

ex quatuor codicibus, in quibus Grceca illa S. Adriani et Sociorum Acta exstare dixi, humanissime mihi, per amicos rogati, transmisit vir clarissi?nus, domimis Claudius Sallier, regice bibliothecce prcefectus, ut Acta ex eo pu2 Porro
facerem, si videretur operce pretium. Codex hic, ex bibliotheca Colbertina in Regiam illatus, nunc inte?' Grcecos Mss. notatur 1453, ac seculo xn exaratus creditur. Acta S. Adriani in hoc codice satis accurate scripta sunt, sed charactere, qui lectu diff/cil/s est oh /itteras aliquot hoc
blici juris

unum

habemus ex
Meminit de
riis

Vindobonensi.

lixiomm
pendium.

BOTO-

his Actis La?nbecius

lib.

Commenta-

VIII pag. 21 i, ubi rece?tset scripta codicis decimi i/m/rti, quo continetur magni Menologii Grsecorum mensis

de bibliotheca Cwsarea

Augustus, ut dixcrat pag. 100.

cotuntS. Adrianum
titu/wn. Tou
Tijs

Bax autcm

post assignatum diem 26 Augusti, quo

Acta Grmci

cum

Sociis,
'ASptavou,

hw/c prtsferunt
xa\ INataXfa;, xa\

Ay(ou p^apTupou

auvoola? auiwv,

id

est,

Sancti martyris Adriani,

:

et Natalice, et

Sociorum ipsorum
Syto?
|j.apTu;

ac dei?ule ita
,

tempore inusitatas, et vocum crebras distractiones aut ineptas plurium vocum conjunctiones. Verumtcmien, cum adverterem hanc difficultatem ope accentuwn ubique additorum facite superari
posse, ac

mchoa/l/ur
auu.6to S auTou,

'O

'Aopiavb;

xal

NaTaXta

J)

ipsius

Sanctus martyr Adrianus et Natalia conjux. Breviora mtt prmcedentibus,

proi/xioribus sic co?/sentie?itia,
,

/isque asquc ac

omnino cessatw-am post exscriptas a/iquot pageltas, cumque Latinas vcrsioncs minus
deprehenderem, operce pretium fore creActa ex codice transcriberem Latineque redderemfidelius, utsic Operinostro inserereu/ui,
didi, si

fideles

quin sint pnmonem nullum sit duhiwn Actorum co7?xpcndium, cum ipsis non rnro verbis ronsonr/it, a/qur rtnndem rrrum t/rstt/rittn ordinemcontriteant. Prolixum quoque Mviam SocioMrnwis rumque Mi/r///run/ rlot/imn exs/a/
ut
/'//

prout factum infra reperiet StudioSUS lec/or. Ba>c autem Acta pra* aliis edenda censui, quia non dubito. quin illis sint vetustiorct, tdeogue et meliom. At quanti facienda sint, mox latiusexaminabitur.

ad 20 A ugusti, ac in varik Menceis cum omnia illa elogia >//i/>tr ArtoMss. compendia ex Actis prioribus, qvm edemus, rum
impressis
Vert/tn

tamquam
indige/nus

e fonle.profluxerint,
:

illis

itr<j't<i</i</n

aut rerte itrcrssr

noii cst ra integra

3 Alia S. Adriani
codice

Acta Gresca h&bemus ex

Ambrosinnn

MetiioIanenSz, rrsrripta
III.

ma?iu

hur transferre. 5 Quapropter

ad proWriora simulque
27

vetustiora

Septembris Tomus

210
AUCTOllE
J.

DE

S.

ADRIANO CUM

SOCIIS MART. ET

S.

NATALIA
\)

s.

Zu atemexaminem, "
'"

aucActa regredior, ut il/orum iora S Adriani excm-

\,tti ,-ruti-

>\

xiora in variis
,

'^ZLjtrLm

7, hih ,is

postquam devams hcet pauea observavero. Etemm,

frxrint composita,

Ifm S

II.

Expenditur

et refutatur

istnnt COdi-

rii.n- Lattntei

innotucrunt quamGmca. ,,/ cruditis rnagis dtmsis InbiioPra-lrrrirmploriaa/io, tiuo> > prmicr duo apogra,/, exstare novimus } ac altcntm cx altemm cx codice Fuidensi, olim tranmwa '^.dorfntsi, tojoribw nostris Actocodicibus habemus horum miropms cdiliones dfe, rdtoUccdunt

primum argumentum, quo

Tillemontius

contra

varia

u m

martyrum Acta
utitur.

perperam

,u

phnn.

rum Mombritiana,
nretis sine

in

qua

stylus

antiqui mtei-

atiquot;

rs , c.rpo/itus.

mendts mutatione legitur, sed non sme qua stulus nonmhtl ac Suriana, in Wquir Porro cx codicibus nostrtSt
Acta,
aliqui seculo

Ttrimum

argumenium /ocutionibuspro/ixioribus, qum fos

Tillemontii

petitur
ActlS

a Arta

noit

sertcs

sunt

bus exstant hcec

rx aut viii sunt ac secu/o recentiores videntur scripti, alii

eaner otium
furiis in

m- omnino repudianda ob loostendunt, mqwt, cutioncs pronam hm vei so/a> Prmterea m- lixiores * fuisse composita.
;

auit, locutiones

illae

frequenter plenae sunt

:

m-

a loisir

renda: interpretes utcumque corrupenon potuerunt, sed subindc ubique certescnsum auctoris Gricci non runt aat

non xm /xiv exarati. Ai hisce immoran pra>fcomnibus srnt lubrt. rum Grrrra Latiuis enim Latini Aeta emendare

imperatorem ipsum

quod malum est

obscrrobo, quaitdo ripirssrruitU ut in Annotatis Nunc varia eruditorum cu/rbilur operte pretium. judicia diliqenter expende S. Adriani Actis
(lcudu
siiul.

Hespondeo, me ,codem p/ane modo dicta, qua? in Actis referuntur singulis, quitus illa attnbuuntur proiata fuisse a ut singuhs verba Studuerit scriptor p/usculum, quibus eos fere usos audivit, aut

si-num

nol/e contcndcrc,

omnm

ea tribueret, certe uti potuisse pro

rerum adjunctis creduht. At

E

,,uia

dt:

hisce

Latine tantum
,

Ulti

rudilo-

ad Martyroioqnim 6 liaronius in Annotatis his Actis 4 Martii ita habet de Bomanum die etquivisis: Exstanteorum Acta
Latine tantum
,1,-m

esse factts, neqo ea de causa fidem detrahendam Chrysosrefemntur. Etenim S. BasUius, S. qua? scriptores tomus aiiique Patres, quos tamquam maropfimos admittit TUlemontius, non paucas
attrityribus sermocinationes ejusdem naturm nec tamen prolixiores ista> locutiones imbuunt :

nan

jatlicia

Annotatis oA 8 Acta laudat sinc ulla censura Septemdris cadem Tillemontius tom. V ut valde pathetica vocat. DioEcc/., nota 66 in Pcrsecutionem
f.'<M-mana.

Fiorentinius in

Patribus pediunt, quo minus gesta martyrum a Mu/ta item a/ia re/ata pro veris admittantur.

Monum.

tulit judicletianiseverius de S. Adriani Actis

cium, or sujfraqantcm de more ftabet Bailletum Adriani ad hunc in Tabula Gritica et in Vita S.

dicm. Itu/idi

illi

censores

non dubitant

asserere,

Martyrum Acta pro genuinis admittuntur a Til/emontio, licet sermocinationes contincant wque pro/ixas, ut videri potest apud Ruinartium in Actis Martyrum sinceris et selectis. Quare inepta est prima ratio ad fidem Actis omnino abrogandam. 9 Secunda vero
mocinationes

Acta

illa videri

fcetum

otiosi

hominis, qui styTille-

luui r.rrrrrrc

caluerit.

Verum argumenta

moniii

rt

HuiUcti tanti facienda

non videntur,

non modo inepta, sed falsaquoque etpiane ridicula mihi apparet. Se?*ratio
istaj, si

ratio

i'j;

duri-

oribus verbis
petita,

ui id stutucrr iudubitanter cogar de Actis, qua> rr/us/u siuil, qnaiquc Adoni ptacuerunt, ac LatintS lutrrprctibus

credimus TiUemontio,

fre-

Adone
est.

antiquioribus,

ut coUi-

qitur

r.r

pro/i.ro

Adonis eloqio, quod ex Actis

Lotinis
censores

i/csumptum

quenter plense sunt injuriis in imperatorem ipsum. Respondeo id fa/sissnnum esse, ac injuriam Sanctis Martyribus non paucis potius inferri si hmc vei-ba Ti/lemontii ut vera admittimus. Bret

Acto

,un, closius

etrani

guom
Lcto.

Qmpropter arqumenta Tdlcmontii lubet expmderc, atquc intcrim monere studiosum lcctorem, in hisce Aolis nullum ccrte errorem tam esse
7

viter id ostendo. Scriptor iile

in

SS. Taracho,

uUibi

manifestum, quam sit error ipsius Tillemontii, quo orl. 60 of/irmot, S. Adriano et Sociis viqinti Iribus inaniis pedesque fuisse abscissos ac super imudem femora eorum confracta. HaiUetus
fortasss credidit fallinon potuissc Tillcmontium,

Probo et Andronico fatetur, nui/a haberi posse Acta magis authentica, quam sint Acta U/orum Sanctorum, edita apud iaudatum Ruinartium paq. 422 editionis secundw : nec dubitat, guin
sint ipsa

martyrum iilorum verba, guce ut

talia

Actis

illis

insertasunt. Atquinegarenuiiuspotest,

cum crromn
Actis

ipsius

attribuat,
illi

ita

non modo adoptet, sed etiam Qallice scribens: Habent

abscissos
esse pedes

quin duriora aut certe ceque dura sintverba, quibus iili martyres judici scepe responderunt,quam
sint, qua>
ciis

inActis nostris S. Adriano ejusque So-

{Acta)

(Adriano)

et

attribuuntur. Si quis igitur

manus, crura fomoraque eidem super incudem

coufracta,

dialectica1 exaltatis conc/udat,sanctos

atque

eodem modo

tractatos esse

Probum

et

secundum /eges Tarachum, Andronicum sccundum data. vcrba in-

ulios viginti tres

tinrrc

c/

Martyres. Consulat /ector Acta Lntinc dnnda num. 29 r/:;u, ulu oiudici

jurios fuisse injudicem atque imperatorem

suum
inferre

nonne eliam
poterit,

uiteriori

ratiocinio recte

niutn rcfertur ntorti/rium, acvidebit, soli Adriano

TiUemontii verbis injuriam inferri sanctis

unam

manum

abscissam,

non manus

dr maoibus trro pcdibusvc atiorum

absrissis ur

Martyrum

martyribus, quod maluerit liberiora dicta ut injuriosa condemnare, quam fateri, ut debucrat,

crrtnim
ill/

quitlriu in
iu

Actis lcqi.

Jam

nequaquam

crro, si censores
rtiinln

rint ct

Martijrum enartain rtti/r /lalhuiuuntur, /icet Actu ridelaiitlcnl, mcrito dubitubimus, an in censura
inortc

fuisse necesse, ut martyres judicibus ac imperatoribus, quando modis omnibus ad matum initabant et cogebant, reverentiam aiias debiUiiri

pnestarent; sed frequenter etiam melius

ferenda magis fucrint accurati. Id iqitur examinarc mcipiam.

fuisse, ut ilforum

impietatem libertate Christiana

redarquerent.

10 Lubet id contra objectionem, frequentissime repetitam a TiUemontio, pau/o uberius declarare,

DIE OCTAVA SEPTEMIiUIS.

jll

A
rujus vunitas

clarare, ut vanitas argumenti,

,

totics

adversus

muttw cxemplisaHbinstenditur,

Acta Martyrum prolati clarius patescat. Honorius a S. Maria in Animadvei-sionibus ad retjulas et

gnoSy ntsi accusando mandatum ipsum, e*l consequenter mandati auctorem. liecte igitur responderunt, stultum esse mandatum istud imperatoris,

AITTOKK
J.S.

usum

critices

dissert.

iv art.

satis

ipsumque imperatorem, cum

talia nia<lo-

ostendit variis exemplis,

istud,

non valere arqumrniam

verbis contra sinrr-

quod ex durioribus
responsa
ipse,

ritatem Actorum intorquetur,

cum

duriora ejus-

modi

in

plerisque, Actis

iisque

maxime
Tille-

probatis,

Martyrum

reperiantur.

/lititur

quidem.

auctwitate
Scripturce,sed

quando ejusmodi dicta invenit iu Actis Martyrum, quce sincera credebat, ad objec/ionem illam variis locis abunde respondit ; nec ideo tamen destitit eamdem contra alia in~ torquere, acsi vim magnamhaberet. Quareobjectionem non amplius refutabo aliorum Actorum exemptis, sed ipsum objectionis fundamentum examinabo. 11 Omnis ratio Tillemontii eo reducitur, quod modestia ac lenitas, secundum Ghristi praiccptum
montius
ac doctrinam Apostolorum, servanda> sint Christianis, quodque honor prcestandus sit principibns

principem fHioram perdttianu. Etenim et vera dicebant et utilia, cum quia innocentiam suam declurabant coram omnibus prwscntibus, tum qufa Wfipietatem prhu ipis justu de causa redarquebant 13 Deinde num. 3 Martyres Ma.iimiaimm vocant Dei inimicum, tyrannum, veritatis inimiet

ret,

umentem

justafjue
<jb)

#w

ur 'J'ln,ii

cuni,

num.

4 impiissimura, potatorem sanguinis,

causa non
deesset

notninant, ac futuras ipsipoenas prcedicunt. Similiter Adrianus

ftlium diaboli,

num.h amentem

num.

21 tyrannum ac num. 23 impiissimum nominavit imperatorem. Bce sunt injurim itlw, guibus tocutiones his Actis insertas pienas dixit Til-

lemontius.

Jam
II

vero si relata de sanctis septem

Machabmis
facile
cisse

male contra Smirtus adhibitce,

Machab. vn cum his conferamus, videhimus, Machabczos non magi* pcpe.r,

ac potestutibus a Oeo ordinatis. Apostolus cnim ad liamanos cap. xn gra.vibus verbis ea inculcat,

Antiocho, quam Martyres nostros Maximiano. Quippe scelestissimum vocant carnificem inventorem omnis malitiae, scelestum et
,

Omnis anima potestatibus sublisit non est enim potestas nisi a Deo quae autem sunt, a Deo ordinata sunt.... cui tributum , Reddite ergo omnibus debita
ita

scribens

omnium hominum
et aiia

flagitiosissimum.

Audiamus
:

mioribus subdita
:

per

Machabceos ad Antiochum dicta

Quartus frater V. 14 dicit regi : Tibi enim resurrectio ad vitam non erit. Quintus ji\ 17 Tu au:

tributum

cui vectigal, vectigal

cui timorem,

tem patienter

sustine, et videbis

magnam

potes-

honorem, honorem etc. Similia scribitApost. ad Titum cap. in. Qua de causanultum potest esse dubium, quin Christiani principibus suis debeant non tantum subjectionem et obedientiam ; sed reverentiam quoqtte et honorem. Verum sicut Christianus non peccat contra debi-

timorem

cui

tatem ipsius (Dei), qualiter te et semen tutim torquebit. Sextus jt. 19: Tu autem ne existimes tibi impune futurum, quod contra Deura pugnare tentaveris. Septimus demum jK 31 Tu vero, qui inventor omnis malitiae factus es in Hebra^os,
:

non

effugies

manum

Dei.

Et

f.

34

Noli frustra

tam
cipi

alias obedieutiam,

dum

renuit obedire prin-

obedire
siones

peccatum imperanti, quia oportet Deo magis quam hominibus ; ita non deerunt occa-

spebus in servos ejus inflammatus: nondum enim omnipotentis Dei et omnia inspicientis judicium eflugisti. Mox f. 36 Tu vero
extolli vanis
:

qwedam,
,

in quibus vcrba

duriora, quce

judicio Dei justas superbiae tua* poenas exsolves

etc.

intorquentur adversus principem grmite? pec-

Si

ho?c studiose confcrre quis volucrit citm

aut alios inducentem ad peccandum, non censeantur repugnare mandato Apostoli de honorc principibus exhibendo. Certc non con-

cantem

responsis

Martyrum nostrorum,

facile perspiciet

eumdem
14

in utrisque fuisse spiritum.

hinc
Sianctiui

Lubetnunc expendere, quid de Machabceocertamine

censeat

demnamus Joannem

Baptistam, quod Herodem

rum

sapientissimus

Pater

peccantem objurgaverit; non condenmamus Sanctos fratres Machabceos, quod duriora qurndam verba in Aiithchum intorserint ; non condemnatmtsS. Stephanum, quodAct. vn coram principe

S. Gregorius Nazianzenus,
cetebravit

qui illorum laudes Orutione xxn. At vero, inquit , in flliorum (Machabworum) ad tyrannum responsapientiae animique magnitudinis sis tantum
inerat, ut et aliorum
in

Vastanxenta in Mnh-iliwi-

mm

nullibi
sit

vetitum

Sacerdotum Judwos qravibm verbis pernon condenmamus multos alios veteris ae novi Testamenti Sanctos, quod principes ac reges impios, aut in grave aliquod peccatum lapsos, duriuscute fuerint aliocuti, sed eorum fortitudinem laudamus et admiramur : 12 Si autem ulla potest esse justa causa principem durius alloquendi aut ohjurgandi ; vix
striu.nTtt
;

omnium

praeclara facinora

unum locum
;

collata pree

eurum constantia

ac

fortitudine perexigua et
sit

minuta videri necesse

et rursus fortitudinis atque constan tia* parva

sit, si

laus futura

cum

sapientissimis

eorum >n-

raonibus comparetur; adeo ut illorum luec laus propria sit, quod iidem et ita cruciatus exceperint, et

tantam sapientiara exercuerint

in res-

redarguere
principes justa

crediderim
ostendebant,
justas,
et

ullam posse

esse jusliorem,
:

quam

fuerit Sauctis martyribus

nam

illi sic

loquendo

dn causa.

se non timere judicum minas insimul rationes docebant, cur princi-

ponsiouibus ad persecutoris minas injectosquo supplicinrum terrores. Hwc sane S. Gregorii verba tantunt (fistant a Titlcmontii nugis, quibus
principes,

pum

prwceptis nec obedirent, nec obedire possent

aut debircnt. Percurramus hcec ipsa Acta, quce TiHcmontius oppuqnat. Num. 2 Martyres ad Maximianum adducti accusantur de neglecto

mandato impcratoris, et interrogantur, an novissent poenam Christianis propositam. Neutrttm negare poteranX : nihilo magis dicere poterant, mandatum imperatoris ad se non pertinere. Quo
igitur

Martyrum responsa vocantur injuriai in quantum distat sanum judicium ab imprudenti censura. Neque hic qmspiam disat, majorem in Lege nova quam in vetere requiri lenitutemac modestiam. Idenim ad rem prwsentem nihii facif; cum Nazianienus Machabao*
fortia

rumsermones,quositvrumpuirhrosrtpiili-hrrrimos vocat, mox Ckristiank proponai ad imitandum,

ita scribens
:

Ut quemadmodum certaminis,

ita

modo mandatum

ilhtd

justum vocare pocontru

? <

terant, aut agnoscere

pomam

'hristianos

sermonum etiam, qui martyres deceant, exemplum habeatis, si in eadem tempora incideritis,
/irmari 15 BCSC multormn Patrum tcsti/noniis verbu S. Augustini possunt ; scd mihi suffi.cient ipse ea in Psatmum xxxix, quia TiUemonMus

recte sapienterque essc decretam

Quin potius

nutlo ulio

modo poterunt
munduti non

ostendere, se transgres-

sione itlius

peccasse, nec

pama

di-

parlim

212

DE

S.

ADRIANO CUM

SOCIIS

MART. ET

S.

NATALIA
I>

AUCTOKE
J.
et

s.

s. Avgusfr

partimatiuIiiinSS. Taracto, Probo celebramus, Natalc inquit, martyrurn <> martyrum nobis proponimus, attendiexempla
nius fldem,

*****

nus in aliis martyribus

Uberiatem
illair

quomodo

inventi,

quomodo

attracti,

III.

Alia Tillemontii

argu-

qaomodosteterimtantejudices... In tormentis

laudant.

Ha3c omma multos vulneraverunt ad salutem. illa, etoptamus proponimusnobiB, et intaemnr non tantum lauimitari. ii<"< S* Augustinus, patientiam, ac constantiam martydans fldem, eorum in loquendo h-

sermone vepatientes, in confessione fideles, in in ora interrogantium races. Jaculabantur enim ad iram, sed et agittas Dei, et vulnerabant
,

menta examinantur ac refutantur: Acta non quiciem ut

primigenia
,

ut

probabilia

tamen

et utilia

approbantur.

rum;sedetiamsanctam

hvriutem, qtm vulnerabant alios ad iiampraiter inmtionemswm,se&6taIiosm\iltosaA Balutem certe ex pmsentibus fresi ou tyrannos ipsos, Christianorum quenter non paucos. Pmtcrea pereritjcbant, ac metu atque terrore animos sic

Post

argumentum jam refutatum, Titlemon-

Incredibik
jiutat Tille,

Adriani et tius alia ratione impetit ActaS. montius quod Sociorum. Num. 13 in Actis dicitur Adrianus narratur de pecunia impetrasse a carceris custodibus, ut sibi egressu Adrialiceret

obscrvat secutorum animos constcrnabant , ut Facessat it/itur laudatus modo Nazianzenus. ac Dei ineptissima objectio, nec tantum impiis
hostihus Irihitumus,
ttt

carcere egredi,

et

uxorem

adire,

data

ni e caroere.

tamert cautione reditus sui, seu vddibus constitutis reliquis

in

suspir.ionem injurim

culum

illud esse, ac nulto

martyribus. Ait Tillemontius ridimodo defendi posse,

tyrannis factm sanctos Martyrespertrahamus.

(Juare

cum

careeris custos vitam

:

suam

periculo expo-

non

10

Audiomus

jiolius vrui/ifissiiitum

Cardina-

imjrrobanda
Ubertas mar-

tyrum,

qui lem Lambertinum, nunc Benedictum XI V, Servorum Dei Ub. III in Operc de Canonizatione Ecquis cap. xyii itum. 2 ita rcctissime loquitur :
ciiiui

Et tamen, inquit, id publice omnino peragitur. cum complures idem uxori ipsius nuntiaturi veniant. Fateor lubens,
suisset, si res innotuisset

umquam martyrem
in

criminari poterit, qui

totam hanc historiam valde mirabilem esse : at tam esse ridiculam, quam vult Tillemontius
,

constitutUfi
tis

potestate tyranni, et vel tormen-

Bubjectus, velmoxsubjiciendus, ejus iniquitatem redarguat; qui in vinculis pro fide Christi

ncquc ullo modo defendi posse, necdum perspicio : neque id perspexit S. Ado Viennensis, cum

Evangelium annuntiet, iniquas seccondemnet incitatus ad et audiens ii.i,'in deserendam zelo inflammetur nomen Domini blasphemari, blasphemuntibus et eorum idolis maledicat. Quarc nimium favet
constitutus,
tas,

quas aversatur,

factum istud inserucrit elogio S. Adriani, licet alia non dcessent in laudem ejusdem Sancti commemoranda, ideoque egressum illum e carcere, ct totum coUoquium, cum S. Natalia tunc habitum, facile omittere potuisset, si ipsi visa fuissent ridicula et fabulosa.

impiis prindpibus, qui exislimat, eos ne tuncqui-

demjuste objurqari av. redargui pussr, quando invitant ad peccatum, et peccare cogunt, quantttm possunt. /d nos neque Christus neque Apostotus docuit, eUamsilenitatem

Christianis
in quibu&

17

mansuetudinemque omnibus maxime commendaverint. i/iujiiv mm vidvo, quo jurequis talcm lcgem
Dominus. Quin potius verba coram non defutura martyribus promisit
:

19 Quare arfjumentum propius inspiciamus. inquit, de vita custodis carceris. Agebatur Supponamus id esse certum non fuisset ille primus, qui amore pecuniw vitam suam periculo cxposuisset, cum id homines non pauci frequenter faciant ; acmulti ctiamtn simiU occa,
:

et

ijerperam

asserit

imbWr

egressum
fuisse

sione. Itaque si revera custos vitce suce pericuto

loqvttwr Spirittts

prmcribere possit Martyribus, quibus illam non

preescripsit

consensisset,

tantum

fecisset,

quod multi

alii sce-

siiurlus.

pe

fecerunt.

Po/erat sperare carceris custos

tyrannis

Christus Matt. x, dicens

tradent vns, nolits cogitare, quomodo aut quid loquamini dabitur enim vobis in illa hora, quid lo:

Cum autem

spem entmperet,

egressum Adriani fore occultum, aut, siprceter se fuga celcri vitam conservaturum. At, inquit Tillemontius, publice omnino

quamini
Spiritus

non enhn voa

Patris
vestri,

estis,

qui Loquimini, sed

vobis.

per viam incedit, quia complures id uxori ipsius nuntiant. Respondvo neutrt/m legiin Actis : nul-

qui loquitur in

Ignoscet studiosus lector, si hisce diutius

immo.-

ratus sitm,

quam mereatur

ineptissima objectio

hoc enim faciendum credidi, quia swpissime contnt alia vtinm Acta repetitur. ld tamen observa-

/um
fi.lri

volo,

mv

negare nolle subinde in Actisnullius

enim Adrianus clara luce dicitur carcere compluribus dicitur cognitus. Unus c civibus ipsum vidit, Virumquc alias sibi probe cognitum agnovit : atque unus item ex domesticis. Hoc fundamento nititur publica illa egressio tam confidenter asserfa. Attamen si veslibi

egressus, nullibi a

qucedam martyribus attribui, quce censenda non sunt ab ipsis prolata, cum nonmodo videantur repugnare Christianai mansuetudini,
verba
svil v/ioiii sinv

pcri primis teucbris

fuerit

egressus

facile

duabus personis optime notis poterat cognosci. Quo njitur modo ititic publicam egressionem ex-

nitiouv
\riis

vt

judicio Avtis sint iuserta.

sculpemm
occulte

Vvrttm in histv

talitt

non rvpvriuntur ;

et,

utjam monui, omnes locutiones Martyribus

attrilutvudus
titiniruv

certo

( Imo potius existhnare debemus, rem paractam, cum non oideatur judicibus iitnotuisse; cumque Adrianus non dicatur visus

vontrudo.

itisift

duobus, a quibus

Vvrum
htirvt,

niliil erat metuendum. Tillemontius, ut cohjecturam suam proex duobtts complures non satis fideliter est. si

commentus
tvutlvrit
dttttt

20 Praiterea,

facuittis

constaret, quo usque se excustodum torceris ad laxan-

aliceTillemontiiratiuiiiuhr

custodiam, fortasse tota objectio conci- ruiiti'1 prtjbdiedereU Idcertum est, multa a custodibus permissa tum egressum fudsse coptivis post acceptam pecuniam quce
reis
,

atins

fuissent negata.

Mquc

certum

est,

non omncs

IHK

OCTAVA SEPTKMHKIS.
nam num.
et

aia

cnnnes captivos sempcr in carceribus fuisse de/entos Paulus erat vinetus Act. xxvm, nec tamen
y

ano detentus foco. Ahirei, constiiutis vadibus, comparere eogebantur adcertum tempus, nec tamen custodiebnntur. Quis igitur certo inferat, non licuisse custodi carceris Adrianum, qui se ultro ad vincula obtulerat, ad
erat in carcere, nec

9 per Herennianum hypodiacomim Januarium catechumenum cibum ur potum accepcrunt sufficientem, postquam altera die jejiiin manserant. Easc sanemagis miranda sunt, qunmf/uod u.ror Cftptiri et mulieres aHqutB sinantur ingredi carcerem, ut viro nobili, qualiserai

alttork
J-

S.

Adrianus, serviant, eaque occasione ctiam\reliquis.

horam unam aut alteram

dimittere,

modo

adhi-

Quare relinqua audiamus, quibus Adriani illum egressum oppugnat

beret cautionem satis certam ?

28 Tertto, quod S. Natalia

ita se

gesserit, ut

exandnaOur,

posset suspicionem ingerere defidesua, verissi-

Tillcmontius. S. Adrianus, inquit, unice id faciebat, ut moneret uxorem se ducendum ad impe-

mum

est,

maxime

in carcere

aciemporemartyrii.

Qitod ftperte

se Clirislinnnnt ifecfnrnverit, et qui-

ratorem. Nec tamen eo ductus est

septera.
;

nisi post dies

dem coram Maximiano

quidem Tiiiemontius,
id

ejusque mimstris, dixit

Cur autem non curavit eam monendam per alium cum secundum Acta Christiani tunc
plena gauderent libertate Christianos visendi in carcere ? Levia hcec sunt: neque enrni Adrianus exacte videtur novisse diem, quo interrofjaretur ; sed propinquum esse audiverat. Forte etiam nullus

jum rejutntn ; sed er Actis probabitur. Imo potius dubitrfre pfvisnmus,an umquam tunt }tm/ie f/rcesut aiia

uumquam

serit

ad Maximianum, ut ab eofuerit visa. Quod ad suspicionem, quam de se pratbuit prwsentibus in carcere ; ea neminem cogebutmuliercm
spectat

ad carcerem
tum

veniebat Christiamis,

quem

mit-

nobilem ut Christiunnm
lis ei

f/ccusurr.

Xihilo magis
fnrie:

tcret. I(nf/uc ipse ire pofu.it

cum

ob rntianes nobis

necessario intentnndti entt

o/> eti, tjtttr

Actaque ipsa
objectce,

exemplo incitaret ignotas, nlius ud serviendum Mnrti/ribus, suaque pecunia aditum ad ipsos impetraret. 21 Tillemontius supponere videtur, eamdem
ut S. Natalia suo

bat,
si

dum eoram Maadmiano erat

Adrianus

nam

impern/or eam omnino viderit et cognoverit, tmtitia attribuere poterat amori Conjugis in Maritum.

Unum
hajc

semper Christianis fuisse libertatem accedendihos Murtyres. Certe ita arcjumentatur : Valde quoque mirum est, S. Nataliam uxorem ejus, ubieaerat
accedendi libertas, multis diebus abstinuisse a
visendo ipsum... At
dibilis
illa

quomodo
ct

itji/ur istud considerandum rcstat, onmia, qucc narrunfur de tibcrtute

V.

qualicumquc Christianorum invisendi Martyres,

de factis quibusdamS. Natalise, quibuspotefieri

rat suspec/tt

de fide Christiana, consistani

,

ipsa libertas

parum

cre-

cum Msce
(

ipsis

Actis

secundum

qute latentes

temporis martyrum Acta, et haec ipsa, ubi dicuntur confuisse viri ad quaerendos Christianos stituti latentes. Prseterea non video, quo id modo conest
,

si

expendantur

alia illius

-hristiani investigabantur.

24 Respondeo non

dici,

ita invcstif/atos fuisse

tu

dilwntw

Christianos, ut quoslibet suspicio sufficere/ ad eos appreliendendos ; neque eos, t/tti Christiunos

ciliari

possit

cum

iis,

quse faciebat S. Natalia, interrogatus.

quando maritus poterat magis aperte se Christianam declarare, et quidem in conspectu ipsius Maximiani et praecipuorum ejus ministrorum. Multa hic simul intricavit censor Actorum : atquc idcirco difficulipsius fuit
tas videbitur

Non

graves

ubique fuisse proisentes. Dcinde imperio pcence erdnt decreta contra falsos delatores. Binc timere omnes poterant, ne suo periculo aliquem defi.de Ckristiana accusarent, nisi certa haberent argumenta, quiinvestif/abunt
in
,

Romano

bus

magna

iis

omnibus, qui martyrum

Acta non considerarunt attcntc. Verum non erit difficile, modo consideremus singuta, infirmita-

eam probare possent. Tanto majus erat illud delatorum periculum, quanto nobilior potentiorque erat persona, qum accusabatur ; curn in hoc
casu delator non solumposset timere leqes in falsos delatores statutas, sed eiiam odium umicorum ac consanguineorum illius, quem accusabat. Praterea

tem
sirtgitUr

totius objectionis ostendere.

22 Primo, quod de Natalia objicitur, falsum Statim illa ad Virum suum accurrit, ubi pro Acta fide Christi vinetwn intellexerat, ut habent
est.

nomen
siiii

num.8

et 9. Post primum istud colioquium aliquot diebus', tribus fortc aut quatuor, ex quibus multos formavit Tillemontius , domi se cotitinuisse dicitur, rogata ab Adriano, ut id faceret. Secundo libertas invisendi capHvos in carcere, qun/is iu Actis SUpponitur fuisse, tuntu non cst, marut incredibilis sit, spectatis hisceet aUorum Gonsulant studiosi lectores Acta /urum Actis.

delatorum odiosum semper <ir infnme erat tam erant exacerbati : nec omnes gentiles ut eos deferendo infamiam contm Christianos
.

utque

otliutn conciliare vellent.

est, S.

Itaquemxraw
aceusatam

dum non

Nataliam non
,

fuisse

prtrsertim rum ipsa fiilrm de fuie Chrisfiuuu autea celasset. Minus qtuu/ue mirnri possusunm mns, ipsnm facere ausam, qum leguntur in Actist

mtiu omnia insinuantj Sanctam fiagrasse marti/rii

desiderio.
ostmiiitiirque
o/i

SS. SS. Montani, Lucii etc. ad 2 Februarii, atque omnibus adalia non pauca, quce ut genuina ab
et
1

Perpetuce

Felicitatis

ad 8

Martii,

Acta

26 Corruit igitur totum Istud Tillemontii argur meittum. tuntn nmntu iufortum. Hnr df Mttsu omittere potuisset sequentia verba: Verum ab-

^^i
"
"

omnia.

mittuntur:

et

invenient
illis

majorem

libertatem viin

sendi captivos in

indicari,

quam

Actis

Ma.rimiunus Adriani. Etenim kic num. ZQdicitur ( mulieres amplius ad 'aptivos veprohibuisse9 ne potuermt in nire sinerentur, ita ut deinde non ingredi nisivirili veste. Qmre ab eo tem-

surda illa omnia. erant mvesMiria m\ runeiiiuandurn adjunctum istud fabulosum, quod deinde narratur de Natalia, quae, suspicans Maritum suum Hdei renuntiasse, januam ipsi occludit,

paratase

ipsa interficere.

carcerem pore tam S. Natalia quam alim muiieres clanculum nd currerem admisste videntur, uut non tam ne fraus vestiaperie, ut res pluribus innotesceret, mentorum dcteqeretur. Exemplum accipe magis mirabile ex Actis Tiliemontio probatis. Sancti

existtmu' Tillemontius
Insse dixiSSet
<le iis

Fabulm similiora hatu historics. Idem forqua Act JETJ Irfjunlur dc

quam

rnrrerr prr aiitjrlmn etlucto , ct stanle fuissent Surris Ltttrris intmte juituam. si pue/ia pne gaudio non aperui* scrtu. f/uia v.
S. PetrO,
>

mm

Mautauus et sorii,utin eorum ActistegitumumS, fame et siti in carcere cruciabuntur; etvel sic tamen non omnis ad eos aditus erat interclusus
:

t>stittm pulSOfUe jaiiuam, et quia tlirrrsft tlr Vetrtt !>< nihUominus ven erant judicia. Attamen pro fabuhsis essent; ne< video, qua de causa de$. NatatiaA* refenmtur. qum

habenda

sint,

Sane,

2X4

DE
si

S.

ADRIANO CUM

SOCIIS MART. ET

S.

NATALIA
estru/io,
t/ii/u

AUCTORE
J.

s.

ipsum in domum suam cers, priusquam haben pergcret. NuUUS teret, ac pro conjuge modo novmt* id factum a pia muliere, mrabitw

consuspicubaiur Adrianum, nuperritne Sane poterat tevitate fldeirenuntiasse, versum, jwenxli fklc ipsius se certam famerito indignari, et dc

Theodori fmssc propuAdriani cequc ac Acta S.

admit-

quantum apostatas horrere soleant Quare occlusio illa janua dificultatm Uiani necessesU tantam non habet, ut eam profabeUa
reiicere.
co sensu esse
.

pll

Lhri-

qnamlu disparilis ciiim conscripta, mm tteni pnora, a testc oculato sunt hy ( nd netor Si di.rissct Tiltemou~. nMA quomm tgnotus csi auui ^< Actorum sibi du/num esse aut tius fidem horum minusperspectam;menonvehcmenterrepugnanvideantur esse scriptons tem haberct, cum non
,.

pnslcr/nra Acta

iujh Qsst

impro/ml.iii,,

nontamenfidvi

omnino

cetia;

exponenda.

secutus est

parata erat se 26 At, sicredimus Tiliemontio, Acta haId ne Latina quidem ipsa interficerc quem sotum Surius, bent, multo minus Gra>ca. ReTiliemontius, ita tantum habet :

dm v Metaphrastemconscripta esse, evincunt codiante Adonis ex iis deces aliquot Latini, et elogium Mctaphrastes sit antiquior, sumptum, cum Ado
militer seculo

contemporanei,

licet alias

vetusla sint

et iMHtai-

conscripta.

Certe hwc Acta

codtces. Bandurus in ac verisimiliter etiam laudati pug. 648 Antiquitutibus Constantinopolitauis

cedeame:
sic satieris.

meipsam lnterficiam, ut vel Itaque rursvm hic severusilleoriticus

alioqui
Av.tis

tokw, qaan, huhcu,,/,

validius
:

aieribuztsensum,

quantum cnhn mterut ea oppuqnaret comminationtm ad terrorem incutiennt iuter

eadem Acta Grmca assignat in codice mcmbranaqiii seculo rx scriceo Bernardi de Montfaucon, id est, an/c Metaphrastcm. Certum ptus crcditur, Metaphraste muito igitur est, Acta S. Adriani
esse vetustiora.

dum

prolatam,

nuiius h/norut.

faeiendi, et voluntatcm aiiquid quis pater filio suo dicat Si

:

Obedi mihi

alioqnin caput tibi

comminuam.

29 Si autem de antiquitate horum Actorum ex quia7ionsunt quin- scnptoris co#stylo Grtpco censere velimus, ea ad seculum vi, sed exaratn poterimus, non vero ad scculum iv, forsan tum referre

dicatur? Paratus erat caput Quare et filiu sim commiuiiHiv. Miniinegentium. verba SicrU corrupit. Verum nec Tiliemontim Snrii verba accuratc cum tcxtuGrmco consonant,

An

</<

>//<>

recte

quo passi sunt Sancti. Etenim stylus fere purus tribus est et simplex, exceptis duabus tanturn aut barbaris. Attamen Acta non voeibus utcumque
fuisse scripta,
Gh-o?co,
lis,

swculo v.

quaUa modo reperiuntur

in codice

ui i [ctis videripotest num. 15, ubi in Annotarecteexponi tie ostmdam, uerba Grceca aliomodo

anteseculum \, evincitnomen Argyropoquod loco impositum est sub initium seculi v,

posse, ac probabilius ita esse

talia

lantum

ilixcrU

exponenda, ut NaAdriano, se imposterum nolle

ut obscrvabo in Annotatis

ad caput v

lit.

d.

Qua-

re verisimileest,Acta fuisse composita

uno seculo
proba/ii/ia

eumpromarito agnoscere; sed sui curam se ipsam habituram. Si quis tamen verba Grwca made sui cmde, ut revera exponi possunt, gravis fuerit comminatio, sednonplane /nnrdibilis in Mulicre iraia. Prcetereajam ante m&nuij nolle me conlendere , iocutiones omnes,
iuerit inteiligere

post Sanctorum martgrium, ac vcrisimiliter ex

scriptura

guapiam

vctustiore.
illis

Binc

tantum
certa,

sunt, quce in

quam qum

narrantur ; et non tam relata habemus per scriptores

C0O3V0S.

Aclis insertas,

eodem modo

fuisse prolatas
esse

sed

magis existimure plerasque

atlribuendas

Aotprum
tioncs
iis

scnptori, quiinternas-singulorum affec-

IV. S. Adrianus

hodiernus

ulcumt/iie voiuerit exponere, aut stylo

si

suu amplificaverit,

qua de
,

probabilius diversus ab Adriano, qui colitur xxvi Augusti.

rrnci die

iis

scripta reperit.

\o

igitur

neqaverim

merito amputari posse

dicta pleraque Natali

ad Adrianum
;

carcere

egvessum, ut uimis iracunda; alia vero ejusdem

tlictu,

nt /tiu, q/fidrn/ rctineri posse

sed minus

essc vcrisimtle,
/atu.

oninia sie fuisse per ipsam pro-

G
tus.

26 Augusti duos coiuni Adrianos, Ex duobus

quortimalter eodem

dk

insertus est

Martyrorelaeccl.

Adrianis,

logio

Romano,
I in

alter ibidem

27 Postremu TiUemontii objectio est, quod bappostrenvBob' jirtinncs tismus S. Adriaui nuiiibi tegatur expressus. Leve iifiii momentti rsf noiu r/ n/iu fcrc omniu, qiiif inter Adriati. IU tiirtis num et a/ios Mnrtgrcs in carcere contigerun/ mwlittlitnr, //>/,/>/ nou pru^cnte Natalia fuerunt omissu.
i i

Tillemontius tom.

ad hunc diem Monumcntorum

quos coluul Grmci,

umm

faciunt aliqui:

nota

Pcrsecutionem Licinii crcdidii duos illos martyres pro uno haberi posse ; sed rationes non
allegat

magni momenti, easque jam

Adriano
illo,

breviter re-

futavit Pinius noster in

de quo egit

ticmiiu, nit TiUcii/ouf/us, atia

multa

objici posse

nmtrn /iwr ,\,ta, sed ea omisit. Fortasse insinunrr ru/uit cisioucs uliquo/, e/ n/ia qincdum. mirabiliu

ad 26 Augusti. Verum Bailletus in Adriano nostro, de quo agit ad 7 Septembris, opinionem

Tiltemontii novis ratiociniis firmare voluit ac sequi. arbitrio suo,

sub /uirni

\rturum relata. At

plerisgue

imtrli/rnm Arfis anthenticis vurur risitmes, aliaque mirubi/iu tmrrnntur , et vet mu.iime talia,
t/utB

Hinc Acta utriusque Adriani miscuit pro Vitamque Adriani unius composuit

tanta libertate,

quantam

in Metaphraste

coiufttecbuitt
,

ud ronservandas rnar/i/rum
rtium
lus Acfis

num-

quam

rciiquias

qtttt/iu

sunt

iuserta.

/Itsrr tiinnibus

ron^t/rrutis,

mm

deprehendi. Ausus est ille nugas PseudoDorothei partim adoptare, partim miscere cum
Actis Adriani nostri, ut contra

dub/o asserere,

Actu

S.

Adriani

nou

csse

tnm improbnbiiia,

qttum cu furcrc ro/uit TiUeittontius. t/uihusdnm iuimruut difftcultatihus

,

\am

si

quas exa-

miituvi; nntsidrrnrr /lofueruf /um/ntus SWipt&r, Ar/a rliuiu mu.iiiur uuthentka muqnis /,/erumqtte difiiritl/ntUnts uon curcrc /umtf i/ se t,hsfirarit pnith, /uist nota I ud S. Thcot/ofum, c/tjus [rtu ,,on pnucioribus diffieu/futtbus
, t
,

ipsum PseudoDorotheum ex duobus unum faceret Adrianum, quem sub Maximiani imperio, jubente Licinio, or//\u/n s/ntuit. Attamen Pseudo-Dorothwus clarissimis verbis duos distinguit Adrianus, et quidem iteratis vicibus. Quare abstincndum

fuerat

a fabeWs male eohmrenfious Pscudo-Dorothei, aut iltttd elium adoptandum, quotl rum aliis
scriptoribus Crcecis
At/riuitis.

o/muxiu.
denthi.

commune

ttt

srri/>tt,ris st/iichroni

habet de diversis

susccpit defen-

38 Xo/im quit/rtn /wo/tummrr

Acta Sancti

31 Aecipc, sfudiose lector, quot modis sanctus Adrtanus alter ab altero distinguatur a Pseudo-

Dorot/tco

,, :

1)115

OCTAVA SEPTEMUUIS.

215

A
at obstut ipse

Dorotheo, edito apud Cangium post Chronicon. Paschalc pag. 431. Atter Adrfanus ah fpso vocatur Probi
filius, alter

solo dicitur Nataliae marito, nullfbf saltem clare de Probi, ut uohm^fiUo. Falsum est

pseudo-Dorotheus,

quem
Jiaille-

dfstinctfonem,

licet

Nataliae maritus, fdque ad alias fdem potufsset esse fitius

ambo

seetmdo, quod dicantur duces sub Galerir. Maxiiniaii'. M

:

J-

P.

laudat
tus.

maritus Natalisc. Primum dfcit occfsum a Lfcfnio ejusque corpus trans/atum asserit a Metrophane epfscopo By&antino, qui revera sub Licfnfo epfscopus fuft Byzantinus atque esse perrexit sub Constantfno solo. Alterum vero Adrianum, seu conjugem Nataliee, sub Maximiano (ut habet textus Graicus , r/uamvis Latine legatur

ProM

et

nwiLpximmpassmest sub Galerio, alter est tertfo, quod ambo dicafc tur conversi, visis lorment.s GhrisHanemm : nam id nulli&i ussmtur de Adriano passo ntb Licimo.
sub Licinio. Falsum

Licinio

ambo Nicomedim

34 Quare tota similitudo < reducitur, quod passi ajgue Argyroptffim trans-

fpuire

non

videtur dw-

/afi dicantm : nam quod eodem die ambo mlanturaGnecfs, non auget diffmdtatem, sed potiUs

bium,fjuin
flwiilliAdriani sint dhtinffuendi.

Maximino) coronatam affirmat, ejusque corpus a Tito episcopo depositum dicit eo loco, quo deinde
iranslalum
passf. in iiac
asserft corpus Adriani sub Lfcfnio Yerba ipsa huc transfero : Quo (Adrfano) Confessione (per Licinfum) extincto, Me-

minuit,

cum

sfc

diffici/ias
si

inr/rsrrre potut-ri/

unus fantum fuerit. qaam alias pottiissrt, si unus coleretur diebus diversis. Jam vero si consideremus quam multa dr isti^ Martyribus sint diverso modo retata, facile credere poterfmus dfversos

apinio de duobus.

trophanes , qui nuper (Byzantii) episcopatum inierat, assumptis comitibus Christianis, Nico-

omnfno

fuisse.

Quippe

Adrianus noster passus

est

cum

multis

aiiis
:

clamque subreptas Adriani martyris reliquias, in prima ab ipsis condita ecclevenit,

mediam

tyribus, alterf nullus attribaitar socfus

Marprimus
:

sia,quae modo Byzantio adjacet, loco, quem Argyropolim vocant, deposuit, ubi etTitus, qui primus exstitit Constantinopoleos episcopus, Adriani, qui sub Maximino (Grcece Maximiano)

rrari/ragio vftam finivit, alter resecto captte primus naprr conversus dicitur, visa Martyrum
constantia
;

alter

dudum

Christfanus fuisse,

e.t

fidem Nicomedice prwdicasse dicitur in Actis

$uis.

Demum cum
rum
Actis
elogiis,

in Actfs utrfasqae,
tot
.

tum

in

Gr/BCO*

martjrium

subiit, reliquias deposuit, ut

etNata-

notis

distinqaaatar,

ut iidem

cujus argumenta non

liae illius uxoris, ac ceterorum, qui cum illis vitam martyrio finierunt. 32 De corporibus agens pag. 432 iterum duos

nequeant dici

nisi

quam

Fastis

omnem omnino fidem tam Gnecorum omnibus abrogemus.

et

distinguit Adrianos, ita scribens

Horum

corpora
,

modn infirma
sunt,

in sepulcris lapideis hic recondita sunt

ut et

Nataliae corpus, et Adriani, qui postea, (sub Li~

cinio

nempe) martyrium

subiit.

In alio vero conin

BaiUeti non adeo CW71 in Hieaut debere existi- ronymianis mem, pra?sertim in Bieronyniianis '/uoque duo Fastis invenfam, duos Nicomedke passos esse Adnani yicomeditE Ad/ianos, quorum primus, qui Nataliae Maritus annuntientur
urgent, ut id facere

35 At rationes Tillemontii

me posse cum etiam

ditorio tumultuarie

tum

facto tredecim marty:

est,

apud Florentinium annuntiatur

4 Martii

rum
vir:

reliquiae

depositse sunt

arca

autem

alter

ad6
:

etl Novembris

plumbea solus depositus est Adrianus Nataliae qusequidem sepulcra omnia usque ad haecce tempora prostant in subterraneo antro, in quo altare erexit Andreas apostolus. Hactenus Pseudo-Dorotheus. Httic autem sive credamus
fidem abrogemus, semper manebit probabiduos fufsse Adrfanos : nam tam Fasti Grcecorum duos recensens, factisque et temporibus distinguunt, quam personatus ille Dorotheus, cusive
lius,

gitur

tertius

quibusdam adjunetiam Adrianus Ghalcedoni in

aliis

iisdem Fastis attribuitur. Bic ultimus ctiamfacile

potuisset

Argyropolim
in

transferri, et errore Gra>-

corum Nicomedice
Adriani

Verum cum duo Hieronymianis Fastis /egantur Nicomedia? passi, necesse non est alium ex vicino loco adducere ; cum pronum sit suspicari, Adriani
adscribi.
esse a Grmcis cekbrabatur, ut simul colerentur, qui ad eumdem locum faerant translati. Hanc disputationem nonnihit protrahere

secundi

memoriam

celebratam
festivitas

eodem

die,

quo primi

jtis

Synopsis

modo creditur seculo

alteri.

vi procusa. At,
dicitur,

inquit Bailletus, nihil fere de

uno

quod

non congruat
citu

Ambo

duces sunt in exer-

volui,

ut erudito

lectori pateat,

ob lcviusadas

Romano sub Galerio Maximiano et Licinio ambo ad fidem conversi, visis ac consideratis iis, quae patiebantur Christiani ambo in urbe Nico:

rationes
in

non statim esse recedendum ab iis, quce Fastis Grcecorum traduntur, maximc dum eoFasti inviccm recte consentiunt.

rum

mediensi coronati sunt martyrio ambo post mortem translati Argyropolim prope Byzantium ambo demum culti apud Graecos die 26
; ;

Augusti.
sed etiam

erroribus

plena

33 Ita ratiocinatur crftfcus ille, ut ex duobus unu/n faciat Adrianum, adjungens longe probabiliora esse, quce de Adriano Prohi fflio narrat Pseudo-Dorotheus quam sint Acta Adriani conVerum acquiescere nequeo jugis S. Nataliae. ejusmodi judfcfo, cum Pseudo-Dorotheus fabuy

V. Memoria

S.

Adriani Fastis
:

adscripta diebus variis

dies

martyrii non

omnino

certa:

lis

et

contradfctfonfbus scateat,
,

quod dc

Actfs

cultus praecipuus 8 Septembris post corpus

S.

probabitur.

Adriani nosirf temere dicetur ac numquam Imo ausim indubitanter affinnare

plures
apertos
errores
esse

Romam

de-

longe
illis,

in

paucis

latum.

qua? de S. Adriano scripsit BaUletus quam assignari possint in prolixioribus S. Adriani

Actis:

nam

in hisce aliqua videntur improbabilia in

severioribus criticis,

Vita vero

quam

con-

Gultus

vinnavit Bailletus, varii errores manifcsti sunt,

S. Adriani antfqufssimus est et celeber- Memorut rimus multis locfs ; sedmemoria ipsvus Fastis Acbiani et

plura fmprobabilia. Examfnemus verba mox data, quibus unicum Adrfanum probare voluit. In iis falsum est primo, quod ambo
et

tam variis, ut difficuiter assignari possit dies, quo fetici morte ad cwlestem transivit Gloriam. Codices IHeronymiani apud
inserta est diebus

Sociorum
Fastis
< i

ffl

!"-

fissimis

dicantur duces in exercitu

Romano

id enirn de

Ftorentinium S. Adrianum

cum

Sociis martyri

bus

216

DE
ad
\

S.

AOMANO CUM

SOOIIS MART. ET

S.

NATAUA

&UCT0RE
J. s.

Inu

,!,,,

annuntiant hoc modo : In Nico33. passiosancti Adriani ciim aliis numero

Sfartii

Errornn
codex

in numerum irrepsisse, licet sequm eumdem exhibeat, mox probabo. Codex

Maximiano augustis martyrium cruf ifragio consummarunt quarto Nonas Martii. Eorum reliBysantium delatse, reverenti quiae a Christianis
honore sepult fuerunt :inde postea S. Hadriani translatum fuit, in qua corpus Romam hac die festivitas potissimum celebratur. ipsius
::

NicoCurbrintsh ibidem in Annotatis sic habet : cum aliis tnmedise passio sanctorum Adriani exprimit gintatribus. Rectius ibidem numerum vetustissimum Epternacense, alias Antyerpiense In dictum : Nicomediae Andriani cum aliis 23. rrqiiue Suecia; npittl nospost tomrtni 7 Junii codirr
edito, Socii sctibuntur 34.

(ircpciin Menologiis, Menajis, atiisque Fastis

a (rmcis

vei-u

Adrianum cum

Soriis et

26 Augusti, Natalia ce!ebrantad26

Augusti, ut diximus in Pra>termissis ad illum cum Natalia. diem, quo et Mosci eumdem colunt

ln Kalendario CorIII

beiensi

apud Martenium tom.

22.

Anecdotorum

Baronius in Annotatis adMarti/rohgiuin rationes reddere conatur, creditque diem 4 Martii esse uatalem, dic 26 Augusti

At hmc menda sunt leguntur tantum alii transcribenthan aut imprimentium. Ceterum in

factam

esse

translatmiem

corporis Byzantium, ac

demum

die 8 Scptembris

qwque codicibus Contractioribus tam apud nos quam apud Martenium tom. VI Collectionis amplissimm ad eumdem diem Adriani memoria
multis
sine occurrit, aliquando sine Sociis, aliquando

trai/s/ationem Constantinopoli Romam. Buic o/ii?iioni utcumquc subscripsit Florentinius. Tillc-

determinato Sociorwn numero,

Sodi Adriano
tf

monthts nota 67 in Persecutionem Diocletiani de hisce etiam disputat, sedmagis dubitantcr. Dubitarunt etiam Majores nostri ad 4 Martii, ac Vitam
Adriani huc remiserunt, non quod statuerent hunc esse natalem y sed quia hoc die maxime colitur apud Latinos, Sollerius in Observationibus ad
S.

<!<

numero Martyrum non videtur dubiActis ipsis eonslanter viginti et tres

fuenmt
ti tres
:

vigincre-

tandum, cum Beda, Ado, Usuardus cum Graicis

Fastis ct

cum

duntur passi die IMartii:

Socios Adriano attribuant, ita ut etiam Hierony-

mianum Mart/yrologium haud dubie eumdem Martyrum numerum exkibuerit, ticct apographa qucsdam deinde mendum contraxerint. Baronius
quoque non dubitavit, quinS* Adrianus cumSociis memoratis passus sit dic 4 Martii ; atque ea de causa ad illum diem hatc de eis Martyrologio Romano iuseruif Nicomediae sancti Hadriani
:

Usuardum hoc die dubitationem non deposuit, sed luec scripsit : Ceterum a Baronio arguitur Ado, quod hodie Adriani passionem celebrari
quo quid tantum piaculi occurrat, Porro quidquid sit de vero martjrii die, qui nec ex Actis ipsis (Latinis, tum tantum visis) satis eruitur, certum est festivitatem Adriani hac die solemnius recoli, sive id primse, sive
affirmet, in

non

video.

martyris,

cum

aliis

viginti tribus

qui

omnes

secundae translationis, sive basilicae dedicationis,

sive alia

sub Diocletiano imperatore martyrium crurifragio

consummarant

cujus

memoria sexto

Idns Septembris,

quafldo ejus corpus

Romam

translatum fuit,potissimura agitur. Attamen dies martyrii tarn rrrtus noit rst quam ninnertis Mar-

tyrum ut infra videbimus. Credidit Baronius a Beda quoque eodcm die celebratum esse Adrianum
iitm Soriis
;

datas Ba- ita ut dies minus aliquid certide die martyrii non omnino certvs martyrii reperio. Tiilemontius quidem obscrvat, videatur, in Hieronymianis ad hunc diem annuntiari Adrianum sine ullis Sociis, cum Sociisvero ad diem

40

demum causa invaluerit. Jam vero quanto magis considero

ronii conjecfuras, tanto

4 Martii, ubi et Passio legitur,

sed Marfi/ro/oqium qenuinum Beda?

nonnoverat eruditissimus Cardinalis: atqueinde fartitin rs/, ut auctaria BediR Martyro/oqio inserta
/Kissim sub
i

cum hodie dicatur rem nou faciunt certam : nam secunda poterat omitti: cum in codice Corheiensi hodie etiam legatur^^o prima
Natalis: sed ha? observationes
:

multii tninrii

martt/roltxjiia
ttiiiiuiifiiilur

vui Septmfcrfo,

nomine ipsius kzudaoerit. 88 Beda?Martyrologium,apudnos editum ante tOmum II Martii,a<l X Sr/itrmbris de Adriano et Sociis it<i habet: Eodem die in Nicomedia natale
martyris

meiior quidem

est,

sed tantum evineit, Hierony-

mianos codices magis favere diei quartce Martii quam hodiernai. Verum Hieronymianis opponi poss/tiit Beda, Babanus, aiiique martyroiogi jam
laudati, qui

S. Adriani

Eodem

die vetus Seu

eum aliis viginti tribus. parvum Homanum, a Ro*

ad % Septembris

referunt

Adrianum
passum

cum
esse

Soeiis.

Pra?terea utrique diei adversantur

sweydo editum, adjungit Nataliam hoc modo

Grveci,

qui credunt Adrianum

cum

Sociis

Et Adriani martyris cum viginti tribus martyriluis. Et Nataliffl. Secuttis est Ado, hnqissimum ex
Actistexens elogium, cui Nataliam quoque inseruit: infineautem ftafa/;PassiohorumMartvrum
t

26 Au/justi, ut disertis verbis asscritur in Actis Grcpci infra edendis ; licet id ubique omissum sit
in Lafiuis.

F
,

sexto liiiisSeptembrisrelebratur./?'//'w?/.s', yVo;-

kerus etUsuardus Adrianum

tribns

cum

Sociis viginti

eodem

die

memorant. Wandelbertus Socios

sed dubitari Grcecia fuisse passos, ibique coristanter cultos, at- possit,utruml que r.c Actis Grcecis hausta videri omnia, quce Martii, a>t2f>

41 Si

modo consideremus

Sanctos hosce in

silet,<tr
''i

A.drianum Hommsic annuntiat : Martyr Airianus Romam tum sanguine comit. Muita

aUaMartyrohgid,inquibus S. Adriani natalis ad hunr diem annuntiatur, enumerata sunt in

Prtrfrrmissis u</
I

de eorum martyrio nobis innotuerimt, facile vi- Augusti sint cownali. debimus, nihil dici posse de die martyrii^quod omnino sit certum. Etenim secundum Acta dies 26 Augnsti nequit esse primce translationis si Sancti sint coronati die 4 Martii, cum prima
,

Mnrtii,

Herrntitira vero

non

enmieroiquiailhrum
nymianishac quidem
.-

auotoritas nullius hicpondrrisrsse potest Qtture sotttiu </<h, hi Hiero<ti<> Adriani natalem esse notatum, sed sine Sociis rt loco martyrii, hoc modo Et natalis sancti Vdriani. Binc suspicor,

truusfutio contigerit aliquot diebus post martyrium, ideoque tonge minus intervallum statui drbrat inter marti/rium ct transtationem illam, quam Ht inter 4 Martii et 26 AugusH. Quibus de caitsis dc die marti/rii Sanctorum

nostro-

hunr Adriani commemorationem Ei&ronymianis additam esse, postquam corpus translatum est Hununn. [dem hntui dtthie eret/utit Ihrouius
,

rum

statuendUm puto : neque enim u/iiut iurenio pro die 4 Mdrffi, quam Fastos Hieronymianos, ab omnibus medii o>vi martyrologis desertosnec
t/ir

nihii rerti

tjtti

fruitshtioitrin huit diei innrrtif^

:

if ( ,

srrihens

iu

Martyrologio RomatDo

rero 26 Auq/tsti

Nteemedise sancti Havi-inti

ACtis.
Stiriis

driani

om^BS

tribus qui post miilrn supplicia sub Dioeletiano^et

martyris cum

aliis

tamen prorsusncqtiqrndos; pro habemus Fastos Gra?cos cum A/femtro die passum esse Adrianum cum suspicor non die 8 Septcmliris, quamvis
'
:

eo

die

cultus

i/isius

/irus

sit

Ronur

atque

in

Ecclesia,

DIE
Ecclesia
dior.
Gitftus
,

OCTAVA SEPTEMBRIS.
nescio cujus , scd e/rorem esse 44 Quod spectat ad dictam

217

Latina

ut

modo enarrare aggre-

omnino

existimo.

42 Duhitari vix potest, qitin cultus S. Adriani S. Adriani RomcR inchoatus sit post translatum illuc Sancti uidetur incorpus. Verum de tempore istius franslationis non choattts Romce constat Ado sub finem elogii, relata prima Marpost corpus eo
translatum
;

ecciesiam,

ejus frequenter

Adriani meminit Anastasius

S.
I
:

modo

J.S.
ecclesia
S.

Bibliotnecariw nominibus variis. Fn Sergio Constituit autem, ut diebus Animntiarinnis

Adr\'ii

Do-

Homa:

tyrum omnium
iegitur

translatione,

qum

fusius in Actis

mini, et Nativitatis, et Dormitionis sanctae Dei Genetricis Litania exeat a sancto Adriano et ad

de secunda translatione solius Adriani subjungit sequentia: Non longo posttempore beati Adriani corpus Romam etiam translacap.
v,

sanctam Mariam populus occurrat. In Adriano narrat, mutfa /n basilica S. Adriani per illum Pontificem instaurata fuisse, ornamenhup/r ibu
I

tum, honorabili quoque templo exornatum est. existimo tamen Sancti corpus Romam tam cito detatum fuisse, quam insinuant allata verha. Certe in Actis de hac transiatione nihil legitur ; et Pseudo-Dorothei editor Procopias presbyter, qui mentionem facitde Philoxeno et Probo con-

dcm nova confecta,modo

diaconiam, guia titulus

basilieam rocas,modo

Non

est

diaconi Cardinalis,
in

De eadem rursum meminit

mcnto qwedam ah eo

Leone

III,

nh orna-

Pontifice ihidem donata;

quemadmodum
;

et in

Grcqorio IV ob

eamdem

quando Constantinopolim venit Joannes Romae episcopus, qum contiqcrunt *mno525, corpus S. Adriani suo tempore adhuc Constantinopoli servatum fuisse asserit. Exiguam. quidem
sulibns,

Lenne IV ob supplicationem eo institutam de more in fes.'o Assumptce Virginis. MartineUus in Romaisaaa pag. L09 obserin

caasam ac tandem

vat,eam ecclesiam

fidem fabulator ille meretur ; sed aiiunde etiam verisimile est, translationem nnn contigisse ante seculum vi aut vn. Quippe nullu S. Adriani me-

esse in foro boario, ac olim dictam fuisse in tribus Foris, prn quo Anastasia* in ultima editionc hahet in tribus Fatis; dictam

quoque esse in Via sacra. 45 Aiiam quoque ejusdem ecclesim

instauratio-

alia lorn iilnn

moria rcperitur in Sacramcnfario S. Leonis Pap(f, nuper edito ante tomum IV Anastasii Bibliothecarii ; neque in Sacrame/itario Gelasii, edito pcr Thomasium, ita ut facile possimus credere, festivitatem, S. Adriani nondum fnisse celebratam Romm temporibus S.Leonis etS. Gelasii,
c/ui
twec

nem

attribuit

mum

Joanni Cardinali Rellaio ; ac denon paucas ejusdcm ercit>sia> reliquias enu-

tlinthf

merat, atque intcr eas corpus S. Adriani, quod eidem pcc(esi(t> etiam adscribit Piazza in Diario sacro urhis Ronue ad 8 Septembris, asserens

amha floruerunt

seculo v.

Sancii translationem ibidem solemniter celebrari. Dc monasterio S. Adriani, qund ponitur juxta
Prresepe, meminit etiam laudatus Anastasius in

autem
S.

translatw
focta vidrtni
secuto vi

43 In Sacramentario S. Grcgorii feslivitas Adriani notatur adH Septemhris ita ut verisifiat,

Adriano

sed iltud deinde destructum

.

rsse, af-

translationem fuisse factam ante finem secuii iv ; nec tamen id certo coliigi potest e.r illo
mife

firmat Martinellus pag 361. Prcetcrea de nratorio et aftari snncti

aut

vii

Sacramentario > cum eidemaliqua post fempora S.Gregorii fuerunt addita.Sic additam codicibus aliquot Hiernnymianis dic 8 Septembris annuntiationem S. Adriani,
illis

basiiica

Hadriani martyris in veteri Vatirana mentiuit Romanus Canonicus

dictis

in Dcscriptionr Vaticance

46

Ex

de cultu

S.

pag. 13. Adriani, scculo vi aut

fpii

Romix
est
/'>'

jam

obscrvavi, ita ut ex

vn Romce
carere

inchoato, faciie colligi pofest,

omni

colitur Adria-

nihil q^toque possit colligi

ad

vetusfinrem

attribuendam

originem

fcstiritati

Romanm

S. Adriani. Itaque existimo

corporis translatiofestiritatem

nem,

ct

institutam

Rom(p Sancti

pgendam

esse secufo vi

jam

satis provecfo,

aut

fundamento suspicionrm qnamdam Tillemonfii, acsi Romce passus esset S. Adrianus ille, aliusque a Martyre Nicomediensi, quia Wandelbertus dixit : Martyr er Adrianus Romam tum sanguine comit. Nam primo, si Roma? fuisset
paSSUS, rrrisimifitcr citiuS ihidr/a rssrl
i

nus,

\irnmi'!i<n
sis.

fortesecufo

vn

inchoato. Certe Anastasias

I

fiihlio-

alti/s.

Sccul-

thecarius inHonorio

ita scripsit; Feeiteccle-

cundo Nicomediensem
tus secalo vi aut

esse

Adrianum, cujus

siam beato Adriano martyri in tribus Fatis, quaui et dedicavit, et dona multa obtulit. Sedit Eonorius tempore Heraclii impcratoris ab anno 626 itsque ad 636. Verisimiie autcm non est, eccfesiam S. Adriani7/; Honorio structam esse, priusquam corpus ipsius Romam erat detatum. Quare translatio verisimillime facta est secufo vi aut vu

tur cx
iis

vn inchoatus est Roma>, Romano parvo Martyroiogio, cujus

erinri-

aucfnr

tcmporihus fuit vicinus: ex Re.da itcm, Raba/w, Adone, Usuardo et Nothcro, quiomnes ad s Scp-

tembris

Adrianum Nicomediensem cum

Sociis

annuntiant.

Ex hisce ulterius

colfigo,

dubitandum
licet

non

videri de translatione corporis,

hujus

uon multumprovecto, utjam monui. Hinc in mnnumcntis sequentium seculoru/n, qualia sunt Kalendarium a Frontone editum, Ordo Romamts, cumMartyrologiis mediimvi anteenumeratis, memoria Sancti Adriani celehratur die octava Septembr/s, ct in quibusdam etiam Romm. /n Katendario

tempus atque ac auctor ignoretur; cum transfalio iniiahitanter asseratur ab Adone, et sola videatur

causam pmbuisse institutoi festivitatis. Vemm, sicut prudenter duhUare non possumus, quin corpas Romam fuerit deiatum : sic duhium fere md-

lum

superessc vidctur, quin

inde tertia translaest,

tamen Frontonis una cum Nativitate

tione,

de qua postea aqendum

ablatum

fuerit

bcatissimm Virginis Marice

ad 9

refertur, errore

pro majori parte.

Septembris Tomus

III.

28

AOTA

ACTA

S.

ADRIANI ET SOCIORUM
AUCTORE ANONYMO

MART

Ex

nunc bibliothecae regiae codice Ms. olim Colbertino, Stiltingo. Parisiensis 1453 a, interprete J.

CAPUT

PRIMUM

sistuntur Maximiano idololatriam Nicomediae promoventi

viginti tres Christiani
:

hi fidem

constanter professi, variis subjiciuntur tormentis.

l;

Mil.HlllliHr

utnnes Nicomfr
dia\ <i sacri-

jinctumest insecundocircuitu^tyranni Maxir niiani. ubi ipse ingressus erat urbem Nicomediensem ad interfieiendum omnes, qni inventi
erant Cbristiani, ad templum deosque adoraverat ut juberet
;

*Tp
_Ci
Xstv

yfvno

h
touc,

TTj

8euT"pa

TCEpt68tO

tou TUpdvvou

Mal(ilGt-

VOU, ElVeXQ^VTOC ttUTOU 1? TT)V NiXO{J.T)8e"oJV Tt6XlV, VIupiaxofj.E'vou;

JcdvTa?
Et?

XpiaTiavouc

6p;irj(javTo;
Qeofe.*

6e

fleandum
,,.,,'

co-

vero processerat,

auTou

tov

vaov, xat jcpoaxuv^aavTos

tois
,

hfktvat
t&s
ttjc

volenti,

lias oflerri,

deinde

civitatis.

primum suas hosOmnes igitur suc-

Tcp6cpov

auTou Ta;

Ouatac

iLaEVEyGrjvat

xat

t6te

tc6Xew. "ATcavTE; ouv utcox^tctovtec

crriYjjLaTt

tw dae6E~
Taupouc,,
<>\

xa\ (itapw Jtpoo\

cumbentes impib ac scelesto mandato ipsius offerebant, hi quidem tauros, illi vero vitulos, alii
oves,
alii

auTou, zpoaesepov,
jtp66aTa,
tc6Xic- xat
ot

o\

fj.lv

8e

u.6ayouc.

irepot 6e

8e

yiu.dpouc,

Zl

Spvea*

xaTE(8o>Xo;

hircos, alii volatilia

:

lolatriae
iibcf

erat civitas
et

ac sacrificabant per
c

locum

vicum

amans enim idoquemcum in domibus tum in

:

Y&p

r]v

t)

e'0uov

xari ccdvTa t6t;ov xa\ pevetova, fazz

ttjv tc6Xiv

to"c uixots xat iv

Tafc

rcXaTitaic/ 6j$ jcdaav

xa\

ttjv

7tEp(ywpav uXeaat

drcb tou

xarvou xa\ twv GupdTtov. KrJpuxE:

plateis, ita nt
lii

urbs tota

cum

locis vicinis feteret

8e rcavTav^ou XEptrJEaav Gtfetv j;apaxXEu6|j.vot xa\ (urivSEiv toi"c

(j.aTdttoi;-

et sacrificiis. Prsecones

vero undique

cir-

TijJ.<i)pEfaGat

yap EX^XeuaEV 6 PaotXeu? tou;

tov iupttjx6u.vov
cpdvepot
ttjv

jxt)

^oujrupi

cuiniverunt sacriticarejubenteset Hbare idolis:

iinjicratnr

Xou.lvou; OiJeiv, xa\

j:dvTa

XptaTtavbv
Svopes
(Jrctu;,

cnini

nolentes

sacrificare

jusserat

dvaXfaxeaOat.
^eaOat
Eu'poEtv

'ETdyyjaav ouv xa\

pe-fe&vac. xa'1 j:daav

JcepfEpYdei'

puuiri,ac quemlibet inventuinChristianum igne

tou?

j:6Xiv,

Ttva?

rimsiimi.Contituti igituretiam sunt viri clariad

dvopa? te

xat

y\>vav*.a,<z

XET:t(jTux6T(ov

tu>

Xpiarffi,

peTSCrutandum curinsevicostotamquecivitatem, iil, si quos viros ac mulieres Christo credentes deprohenderent, comprehensos sisterent coram
prafecto provinciaa, subjiciendos amarissimo tor-

auXXa66u.EVot jcapaa-rfiaajat Tt5 tt)? 7rapy^'ac dpyovTt, ujcootTjaofir^vou?

tt,v

ota

paadvtov jctxpOTdTrjv Ttfxtupfav. "OtTtve?

*oT$
jXTjvuouat.

xa't

yj>^[iaia 8(oouv

r(T0ve; ouv

napeSfSouv
ttj

yti-

Tova;, xal ^(Xot (pfXou;, xal cuyYevEr; touc. TuyyEver^

36a:t

mentorum
dabant
vicinos,

supplicio.

Quidam etiam pecunias

igitur

twv
tou;

ypT)u.dT(uv IXx6p.vot' ^TEpot 81 8ta tov

tou BaatXEOj; tp66ov

TtpLwpta vip

indicantibus. Vicini
ainici

prodebant
propinquos,

Ix

TtTjv

?6(wv
tffiv

TCEJctareux^Ta;

xaTefxrjvuov

amicos, propinqui

topiaxo xaTa

dj:oxpu7r:6vTtijv Xptartavouc.

pecuniarum dono attracti. Alii vero metuentes impepatorem cx domesticis indicabant credenpcana enim proposita erat contra eos, qui ('hristianos oecultabant.
tes
:

mtwUur
<l<itti

n-

Ins

2Tunc nuntiatum est iis, qui ad investigandum eraiitcons(ituti,Christiannsquosdain in speluncaesse absconditosjaudierantenimeosnoctu

cantantesvicini, etjndicaverunt imperatori.

2 T6te

u.T)vu'etat

zoT<;

ttjv

^ttjoiv IjctTETaYjjLevoic itoiefv

xpujtT6u.EV0i

8ti lia\ tives Xptattavot ev Ttvt ajcrjXafuj

iv

rfxouaav

f/iristiniu,
<ttt"S

fu.rtu

Y^p vuxti
Kat
Tto

tJ.aXX6vT0)v

outwv

ot

jcgXac,

xa\

^vtiptaav
,

tw
Ini-

l<ff<sStiS.

Mox

BaatXEr.
aTTjaav
jc6Xtv,

euO^oc jcapaXa66vTe; jcXtjOoc atpaTttuTaJv

acceptamilitumturma,institeruntspecul89,ipsos-

ajrrjXafw

auXXa66fj.i.vo( T

auTOuc rjyaYOV

?; ttjv

qne comprehensos duxerunt ad civitem, ubierat imperator. Evenit vero, quando exiverat imperatorad adorandum et sacrificandum in templis, utei ipsos offerrent, dicentes Imperator, totam civitatem sjusque viciniam circumeuntes, reperimus niuncsdiisservientesac edictotuo obedien(es: hi vero soli non obediverunt divino tuo
:

Ma

BaaLXeuc SieTpiSev
xal

tyetsm
toT

U
ttjv

fjvtxa

e^XGev 6

BaatXeuc

Jipoaxuvriaai

iTciQijaai

vaofc.

Tcpoarjveyxav

auTOuc auTw, XiyovT5*

JCEpiy^ujpav
Ttpt E XQ6vTEc
,

BmlXeu, Jtdaav
jcdvTa 5

Tt6Xtv,

xa\

ttv
toTc

eupofiev

GprjaxEijovTa;
[j.6voi

OEotc, xat
rjjc(Or)aav

TceLOapy_ouvTac

tw

S6ye*-*t

aou

oe

outoi

tw 0(tw

icpoadyfiaTf aou,

xal

vu6piaav touc Oeouc.

Ka\ !3wv outou; 6 BaaiXeuc,

XjadfiEvoc auTOuc j:Xr)a(ov.
lare ufietc, iGaSiot
t)

mandatOj e1 deos injuria affecerunt. Videns eos inipcralor.moxcurrumstarejussit, advocatisque

ipsisa.lsc.dixitadeos:Dicitemihi,undeestisvos,
incolfflne

^uOeajc EOTrjtiE to Sp[Ut, xa\ jcpoaxaetpr)

rcpbc

auTOuc- AeyeT^

fxot, jc60lv

dXXoveverc; Ot 81 Syiot jcpbc auTov

tt)

eTrcov.

'EGdStot eauiv
eThev

tG

^evet, yaXtXarot 6e
Ttfj.top(a

ic(aTt.

an peregrini?Sanctivero ipsidixerunt:
fide Galilaei.

'0 BaatXeuc
T fov
ot lv
rf)

Oux IvvwTe ouv oTa

TauTr, euptaxou.e'vtuv,
;

Incolaj

Imperatordixit Non novistis igitur, qualis pcena definita sitadversus eos, qui in hac religione inventi
;

sumus genere, sed

ffiptoTO

xaTa

Ttio-iEi

xa\ 8loj
eTtcov.

taet IxprJaavTO
evvoju.ev

l [W:el

o6vic

Ot

6e

jtpbc

auTbv

Nat
ttJc

xa\ xaTeyeXd

cafiEv tou tuopou

JcpocTdYfiaTOc xa\

dv6tac aou

xaTeyeXd-

DIE
A
aajxev oe nXeov xa) tou
tt]?

OCTAVA SEPTEMBRIS.
ef;

210
in

oaTava, tou IvepfouvTo;

toIi; u'ou;

sunt, et

quem finem habuerint.qui

Illi
:

manus

inciir-

A.

taoauu

ijKDXeta;,

tTjv

El;ap*/o; eT au\
eTtce

derunt?
EToXjxTiaaTe
efnerv

reposuerunt Profecto novimus et

HaatXeu;

Mtupbv

to

Ijxov

rp6araY(xa;

Ma

to'u;

[xe-riaTou;
*

6eou;,

[iaadvoi;

JTtxpOTdTat;

nsimusstultum mandatum et amentiam tuam. Magis vero rlerisimus satanam, qui operatur in
filiis

Ttixwpouix^vou; ufxd; dvaX(f>a<>J

Tauta

e?tco)v,

Ix&euae TefveoOat

perditionis,

quorum princeps
:

es tu.
estis dicere
!

auTou; xat TUJTTeaQat

fjuXot;

dypfot;, Xe^tuv "EX0o\ 6 Xptarb;

3 Imperator dixit
tis

Stultum ausi

varHierua
tibu* tmtat

auToW, xa\ ^eXertai outgu;

txavw
Tu-pOfjvat
,

tujv

yetptov jxou. Ka\ [xeto to

mandatum meum? Perdeos maximos

:

tormen-

jrpoaETaijev

dXXot; 5oputp6pot;
oe

JTpoaeXQouat, -xdpTUpe;

porcdXot;

tujtteiv
,

auTOu;. Ot

Sfiot
tl

tou XptaTOu
xa>(

acerbissimis tortos vos perdam et h*c dicens, jussit eos extendi, et verberari lignisagrestibus,

^aoavtt^fxevot vtaTa;,
li

eXe-f ov

jrpdaOt;,

eyet;,

dXXou; (iaaat&; fiaadvou;,

Oeo-xdye

8aw vap

7cXeovdi*Ei;

fjfxojv

Veniat Christus ipsorum, et eripiat eos de manibus meis. Postquara vehementer verbedicens
:

ToaoiiToj

jrXr,Ouvet; fjrxojv to'u;

eTfjrev*

OTe*pdvouc.

'0

oe

Tupawo;
aiptu
,

r;pb;

rati erant, aliis satellitibus

utou;

"AOXtot,
;

ctpTt

t&;

x*paXd;

u-xwv

xat
,

areepdvou; TcpoaooxdtTe
xal
li(;
[xf,

dpvr^aaaOe TauTr,v

ujxtuv

ttjv

fvojjxrjv

mandavit, ut fustibus eos caederent. Sancti vero Christi Martjres in tormentis dixerunt : Adjunge, si habes, et
alios tortores, Dei inimice
tipliqas

'xdT*)V

eauTou; djnJXXuTe. Ot oe aftoi eikov jrpb; auTtjv

dirioXeiav

outo;

uUXXe'i;

y_tupeTv,

Tupavve

xat

i/Ope

ttj;

dXr,Oe!a;, 8ti
oEJtoi;

tou; SodXou; tou Geou

^aoavfr.et;.

[xrjSev

xaxbv

*rei*;oir,xoTa;

Tttxptoe;

'0

oe

Tcapdvo^xo;

BaatX-ii;

[xavet;

a*p()5pa, xeXeuet XfQot;

o^atpoeloeat OXdaat auTtuv t4; aiafova;.

quantum enim multormenta nostra, tantum aufz;es coronas nostras. Tyrannus vero ad illos dixit Miseri, mox capita vestra auferam, et coronas exspectatis ? Hanc opinionem vestram abnegate, nec frustra vosperdite. Sancti vero ad ipsum dixerunt In perditionem ipse ibis rf, tyranne et
: :

veritatis inimice, quia Dei servos, qui nihil mali

l!

4 Of
noXltitE,

3!
(*>;

ctYtot
iiz\

Trpb;

auTov

eijrov

'AaE^earaTe
ttj

xat

Oeou

tam acerbe torques. At impius rex vehementer furens, rotundis lapidibus contundi jussit malas ipso'rum. E 4 Sancti vero ad ipsum dixerunt Impiissime hiveromnnmi
fecerunt,
:

dTOjrr^xaaiv dXoTa;
fjaadve)

fjjxd;

Ktxpa TauTr, xa\

ae 6 tou Oeou

et Dei inimice, quasi in sceleribus deprehensos

'"*''-''.

dvrjXeer uj;o6Xr 0f)vat

(

ExeXeuaa;*

tuiJiei

d"]*YeXo;,

xat

TtdvTa aou
e*p'

tov dae6f) otxov.

eTC^Yaifs;
fj-xiv

Tupavve xai a?|xoxoXaaTrjpfat;, ouoe

f][j.rv

ndTa, oux ^pxeaOT-;

r
(

ot;

nos acerbo huic ac immisericordi tormento subjici jussisti. Percutiet te Dei angelus, et totam domum tuam impiam. Tyranne et potator sanguinis,

xr,5'aaa;

Jv

ToaauTat*; wpat; IjciTefvtov

Ta; flaadvou;,
etxat

necdum contentus
;

es cruciatibus,

quos

ouSe
txlv

IveOuuijOrj; 8ti aojfia

TCEptSeoXTiaeOa oj; xa\ au,

xa't

to

aov

dasS^-iTaTiv
xxt xaOapuv
;

JaTt

Tcapdvo-xov

to oe

fjjxeTepov

neque treduit te, tot horis vehementius intendere tormenta nostra neque conobis intulisti
'?

?vrtjj.ov

XIOou; Yap dzpoTOfxou; oux dv auvlTptute

gitas nos seque ac te corpore circumdatos esse,

iav

o.\

ToaauTat pdaavot,

5ta66Xou

Ou-xwOe^*; 3e

Ijti

toutoi;

licettuum sitimpiissimum etscelestum, nostrum

vero honorabile ac
diaboli

BaatXeu; \lya.
Vva
TQi*;

M4

tou; Oeou;

Ta; yXojaaa;
o*t

utxajv d-ToTeu.oj,
-xf,

mundum. An enim

hipides

i;

iuv uixer;

TcdaysTe

xdOwatv

dvOpojjcot

dvTtXiyetv

acutos non simul contriverunt

tili
?
:

hi tanti cruciatus,

3eo:c6Tat; auTtov. 01 oe

Sytot eTtcov toj BaatXer* Kat SXoj; osaTC^tat;

Ob

haec vero ira inflammatus impe!

utaet;
Xeyet.

tou;

dvTtXeYOVTa; Tof;
[xtaoJ,

auTwv

'0 BaatXeu;
5^101

rator dixit
bo, ut

Ou

[x6vov

dXXa xat Ttfxwpoujxat auiou;. 01

aduiou
-

adpTupe; eticov

Kdv

a/.ouaov,

SuaaeolaTaTe. Ei yap
txtaef;

linguas vestras amputaex iis, quaj vos patimini, discant homines dominis suis non contradicere. Sancti dixerunt

Per deos

auib; tou; dr-eiGouvTa; toi ;

xj-t

xazi x6atxov xupiot; auTwv

ad imperatorem
tes

Tijxopf),

TCtJj;

fj-xde

dvaYxd^^t; rcapaxouetv tou Searc^TOU wx\

awTfjpo*; fitxojv

'ItjOoQ

XptaTou,

'iva

phoyai
t**i

yeviotxeOa
3ta66Xt[).

ttj;

^cotixaa-x^vr,: eroi xoXdasu); auv

t5 -aTcpt aou

Et penitus odisti contradicendominis suis? Imperator reponit:Non solum odi, sed et punio illos.Sanctimartyresdixerunt: Saltem te ipsum audi, impiissime. Si enim ipse odisti et punis non parentes dominis suis secun:

dum niundum
diendum
Christo,

quomodo cogis nos ad noti obeDomino et Servatori nostro Jesu ut participes hamus supplicii, tibi cum
;

patre tuo diabolo parati

('
t

F
est,
et

*0 tupavvo;
aytot eitcov.

e*pr,-

t(

u.01

ijTol-xaaTat,
oxtoXr,f;

xaTdotxot, ET-aT.
,

5 Tyrannus dixit

Quid mihi paratum

:

Wtere ret-

Ot

Ilup ctaSeaTOV,

dxo(|xr,To;

pdaavo;

damnati?

dicite.

Sancti dixerunt

Ignis inexs- pondmt.

et;(OTEpov, iTeXeJTTjTo;, x6Xaat; aftivta, Xdxxo; drcoXefa;, ox6to;

tinguibilis,

636vTtuv, xa\ TcoXXd ?Tpa ojtou 6 xXauO-xb; xat 6 f-pu-nxb; Ttov

/.oXaaTTjpta.

vermis dormire nescius, cruciatus nuinqiiam Hniendus, pcena aaterna, lacus perdi-

wv Ta
XE^ei

etSr,

eTctaTiTat 6 hot-xdaa; upfv

auTa

0e6;.

'0 BaatXeu;

auTof;

Ma
xdv

tou; Oeou;

Ti;

fXwfJ^
itjv

u-xwv

rcduaoj D(xEiv xsXeuo) djTOT[xr,07Jvat, 'tva xav outoj;

^Xuaptav.
exT^Tj;,

0\ oe afioi
5-ivaTOtt

eTtcov

dtppov,
ttJ;

atu-xaTtxbv Spyavov
f,[xtTjv

aTevaYab;

xapota;

jcXeova fiodv jcpb; Tbv

tenebr extremae, ubi fietus et stridor dentium, multaque alia supplicia, quorum genera novit, qui ea vobis prffiparavit, Deus. Dicit Per deos linguas vestras abipsis imperator scindi jubeo, utita saltem cessare faciam importionis,
:

Os6v

xa\ -yap to attxa

f]txojv t'o (xdTriv

exxuv6[XV0V OTijxa

e^yet

tunam vestram
Sancti
:

loquacitatem.
etsi

Responderunt
exse-

.teyaXo^wv^TaTOV adXjctno? P
cda/o;xtv.

oC,v

"P

0t"

T0V 6e>,v '

Bt '

&v Ta " ta

Ajnens,

membrum corporeum

Tote

Ou-xwOet;

BaatXeu;

Uyzi.

Sri-xetojoaaOe

jvb; Sxaorou

utwv to ov6jxaTa* xa\

a(3r,pa
et;

iceptOEVTE; auTof;

cueris, potest gemitus cordis nostri plura clamare ad Deum etenim sanguis uoster sine
:

^ata jcavTb; tou aoj[xaTo;, djcaydveTe

ot

tb Seautu^ptov, evOa

auTOt; xaTdStxot, xat ndv et3o; Tt[xu)p(a; 7rpoadf*aTe

oti
;i>eo;
Tt-x-upfa;
b7CEu(!uv6t
Bt'

ou vap

causa effusus os tubsa instar habet maxime sonorum, clamans ad Deum, pro quo h3SC patimur.

rx6vov Tfj;

elat,

dXXa yap xat

Tunc imperator

lclpa; txeiCovTo; xoXdoeto;- ypf, vdp

auTtov atu*?povtoOflvat

naaav

ttjv

naTpioa xa\

Tf,v -repiytupav.

iratus, ait. Annotate nomina uniuscujusque illorum, et ferro per totum corpus constrictos abducite in carcerem, ubi sunt condemnati et quodlibet pcenae genus iis infergladii.sed te: non enim tantum digni suntpoena
;

alteroetiammajoresupplicio.Oporteteiiuii.utip-

sorumexemploomnispatriacorrigaturetvicinia.
1

ANNOTATA

220
K.

ACTA

S.

MART. ADKIANI BT S0CI0RUM

Amwmu.

A N N
,

T A T

A.
XpiixoO Mp*Sp'ovtOv ivtwv *<* IvSl to5

Mai tynura t NTWt, ri tft mvoShs W, Sociorum. interpretes antiquos rum, Adriani, Natali, et rf(M ,-,M/ < eamdem expressi, qum crcu.tn* Vox <.,, voceZ Latinam, aua Gratca illa ^xceSCumSunoi ,,., smtentias. Aliqm retustiores codices cum Maxmun p,, tamen iique f ,primt lempus 0 ,.,,,,,,, *ed solum VMui *.
,

mh
,

AcHs

in

codice hc prtefizus

llfvip M

ABp.moii

*^Jjj M
'

,/v,- litteris

gloriosorun. Christi marty-

,,

P^sZonuliam^ent

***

A*rp

r* sfi
,,,,
.,/

ngnificatio voci mptasoi

V"^
annoui neyn.

vw>

r
D ?nma,

*.****.
quemadmodum

late signavi circa 310.

G, . .<>*

'

"

z!;::;:^
a
Stotfj

ubique g^ETu ZZ pretium non videatur*

7ff3Z* - -%* * eww

,-

e/f

Perdat

te

Deus

"^

'

videre polerit eruditus

lec-

--

ymwo ^"*' **""

toftflw prmdicant ejus interitum.

CAPUT

II

Adrianus Marlyribus se adjungit, etcum illis in carcerem ducitur: Natalia ejus uxor eum ibi
mvisit, et

ad martyrium hortatur: ac vicissim ab eo invisitur.

unus ^x ductoribus agminis,
:

\'f)l<UlltS

Adrianus
iii-

vero,

^ A

Sptavbg

ti

Tl?

twv
y.ct\

TjYOUfievwv
tvjv

ttJ?

Tfi^EDC
ttjv

ioujv

to

Mirti/ns
leirogai

dc

prtsmio martiirit,

magnanimiAdjuro vos per cruciatibus, rticit ipsis tatem in Deum vestrum, ut mihi vere dicatis, quaenam patimini, illa siut, quae exspectatis, horum, quae videntur enim mihi tormentorum praemia
videns constantiam illorum, et
:

J\_
iiKr zl
t

xapTtpiy.bv aittov,

(j.eyaXoiJfuyJav

jrpb? Ta?

paaivous, Xfyet
(ici

auTotg.

'Opxf^to fia;

tbv

eov

ujiffiv,

ha

\uxa aXrjOefa; t(v larlv,

-jt:o[ivT

o TtpooooxaTE avTa^ta
yctp
|iot

xoutuv, wv
xa'i

pacdtvwv ^txact
autaj
oot
ot

\s.zyiX<x
tot

etvat

6au^aora.
Ixdvouoi
tj

A^vouotv

5^10!

OSte
iztpi

or<i[jLaTa
,

magna

esse et valde mirabilia. Dicunt ei Sancti.

TJU.GJV

otTjvTjaaoQat

axpt6io;

auToiv

oCte

Neque ora nostra sufficiunt ad haec tibi accurate neque rursum auditus tuus illa enarranda Nihil excipere. Reponit illis Adrianus potest igitur omnino audivistis de illis. neque ex lege, '\ [iropltetis, neque ex alia scripturafl? nrij Neque prophetae ipsi Sancti responderunt ipsi
; : :

TtaX.v

dxor^

oou

TtapaS^aoOat
fiXa);
,

SuvaTat.

\(fti
auToiv
.

auTof?
oCte

'ASpiavbc
vo|j.ou,

Ouoev ouv
aTtb

r^xouoaTE itzpX

aTtb

0'ute

TtpocprjTwv

oSte

artb

Wpa;

ypayrfi'
Ttspt

litjtov

auTti ol avtot*

Ou5e auToi

a\

TtpocprJTat

tyytatiav

outwv,
fiaa

w; oef Y v Svat- xa) yap xai auTol ^vfiptuTtot r^oav, xa\ lyojprjoav S^aaOat Ttapa tou ctyfou IIvEUjiaTo; TauTa
,

xai

de

liis

cognoverunt,

quemadmodum

oportet co-

IXaXrjaav
eiSe
,

vEYpaTtTat

Se TtEpi

exe(viov
liti

"Ort

& fifpOaXfio; oux

gnoBcere;

nam

et

illi

homines erant, qusequea

xai 0S5 oux fjxouoe, xai

xapo(av avfipoiTtou oux dvi6rj

Spiritu sancto acceperant, haec et locuti sunt.

a TjTitLiaoEv 6 Oebc Tofs dYOTtfootv auTtiv.

De

istis

vero scriptum est

Quod oculus non

iis,

\iilit.

nec auris audivitj nec in cor iiominis as-

cendit,
illiiin.
<lr littltilr

qu

praeparavit Deus

qui diligunt

7 Hajcaudieus Adrianus.
stetil

celeriter insiluitet
:

7 TauTa dxouoa; 'Aoptavb;,

to
Tr]v

EuO^to; efaE7trjbV,aE, xat eottj et<

fldem pro/Hefur
iii
i

t!

rum
rrm

iis

medio eorum, dicens scribis Ponite, obsecro, el innncii meuni cum sanctis hisce Viris:
in
ii.nii

p-Eoov,
lu.f)v

xai Xifti toT; Tayuypdyot;- TdljaTe, itdpaxaXSJ, xai

tSvofidofav fj-ETa
E

twv

dyttov

nrt

toutwv dvopojv Xpiorta6

Tupavvoc, (j.Ioov
^Tt

1'L'o

tiiitilur:

etiaiu Christiauus
in raedio

sum. Videns vero

et

vbs yP
aYttov

V^

x ^ VOJ .

'ISwv
,

6e

outov

twv

ipsum tyrannus
.'\isiiiuaus, qtuni

Martyrum stantem,

piapTupiov

iaTdfievov

xai

uTtovoT^oas

xaTrjYoplav
ttiv

accusationem contra eos vellet

:

xaTaO^aOat [JojXeTai xaT' auToiv,

Ttapa tou xa6ti)at(ou.^vou

ecpr)

TpddiaTe Tay^to; xai

1

deponere,
tra eos

iii\it

Soribite velociter ailatam con-

'ASptavou ujto6aXXo [livrjv xaT

out&v

ab iute^errimo Adriano accusationem.

scribaa
:

xaTT)Y0p(av. Aeyouoiv ol TayuYpdcpOf

Etvat, xai
[jivtov

XptOTiavbv eout6v Xlyu

[j.et

Respondenl

Christianum se esse
scribatur

dicit,

d^ot TaYTjvai auTOu t6

fivopia

tojv
,

dTtT)YOpukot)

et obtestatur,

ut

nomen suum
:

cum
ira-

toutiov.

'0

oe

Tupavvoc;
Ttap'

a<p<i5pa
eu.ou,

^pYtaDeicj

jtpb;

hisce damnatis.
t.us, ilixit

Tyrannus vero vehementer

tibi

auT6v* AiTTjaai
8ti

ouyyvio[j.t)v

xai

tte

lid TtdvTtuv,

ad ipsum

Pete a rae veniam, et dic

e

xaTa ouvaprtaYfjv io
ditb

pf)[j.a

IXdXr)oa s , xal dTtaXel^w oou Tb

coraxn omnibus, Bubrepsisse

tmn

et

delebo

nomen tuum

verbum prolanumero condem-

*3vo[ia

twv

xaTaxptTtov.
alTa>
[jle

'Aoptavb; eTxE- Tbv 0e6v

ilirt

aou
p(io,

ditb tou vuv ouYYVtojiT)V

tw

Tte<pauXtO[xEV(i)

jiou

natorum. Adrianus respondit:Deum meumjam nunc veniam posoo 4' perversa vita mea, et de
peccatis a

xai

erti

Totc TtpocpOdaaal

dTOTtr]u.aot.

Kai Ou-xuOgI; 6 MafeV

[j-tavbc;

IxeXeuos ctSrjpaiO^vTa outov dTtevEy^Of)vat et; Tb Seotito-

me

commissis. Iratus Maximianus

TTjptov u.Ta tojv aYttov,

Td^a? rjuipav iv

r\

dxouoet auTwV,

jussit ipsiini ferreis

cerem abduci cum

ipsos audiret.

vincuUs constrictum incarSanctis, statuens diem, qua

EU

DIE
8 ETc
o( Ttc tujv otxertov
ttj

OCTAVA SEPTEMBRIS,
eic Tf)v
'

22)
\. Ajioi

'Aoptavou, euQewc opap-tov

8 Qui<lam vero servorum Aririani, velociter

oixlav ctTt^YYEtXE
p.ou
ot6T)pti>0t\;
ttjv

yuvaixt
e!;

auTOu INaTaXEa,
ttjv

Xe^v

'0 xupto;

domum

currens, nuntiavit uxori ipsius Natalia-,

Watalta, au-

aTCTjv^y9r)

tpuXaxfjv-

"

dvaardaa

SUppT^e
xXafouaa
p.ou
;

laOfJTa auTrjc, xat

jtato(-

ioX6XuS;e u.eTa tpcovfjc, zat etne

5t'
f^v

dicens: Dominus meus Adrianus ferro vinrtus dita AdriaA "i '"''""' in carcerem abductus est. llla vero surgenB, scidit

to>

T(c

*)

atTfa,

eVxXEiaOr) 6 xupi6e

vestimentum suum. ejulavitque

:

alta voce,

"Ifyr) itpbe auTT,v

6 TtatV Ttvac eT3e paaavt^ouivouc UTtep

xat
p.f)

et dixit ttens servo

Quae

est

causa,
?

tou 6v6u.aToe
^T:t8uoat

tou
u.f)

Xe^o^vou XptOTOu,
avafxaaOEt?
t'o

pouXopivoue
touc

Dominus meus
ei

carceri

inclusus est

ob quam Respondil

Xtti

t)Tt6

Tivbc, tojv

TtapExdXeae

TayuYpdtpoue Ta^ai auTOU

Svou-a u.Ta

dvoptuv ixefvtov,

illius,

eIjiwv "Oti f^toe

Kat oux
^vvtos

[iet

auT&v amiOvTfaxio.
E6aaavtoQr,aav ot
Ijtetof)

Myu

auTio

fj

yW,

Vidit quosdam cruciatos pro nomine qui dicitur Cbristus, etquod noUentsacriticare et coactus a nemine, hortatusest scribas,

puer

otaTf

dvopEc.

Ixetvoi; "Etprj
(

ut

nomen suum cum

:

viris

istis
illis

conjungerent,
t-i

autrj 6 icaff'

"Epr,xd oot ori

oux 6ouXT)0r aav eittQuaai,

f,

dicens

Quia libenter cum

morior. Dicit

8ta touto

leaoavfoOr^oav. T6te
ttjv

Ttepr/apf)e ^evopivT)

fiaxapfa
aToXfjv
'

Mulier;

Non

novisti, quarecruciati sint viri

isti

INaTaXfa, dvaaTaaa rfXXaije

xa\ opoaaia
vovEojv
('opfj-Tjaev

otappayEtoav

a&trjs

et;

to $eau.u)TT)ptov Ttpo; auT6v.

xa't

llv

^ap

TttoTwv OufdTTjp,

2tpo68iTO uu.oXoYi)oat oia t)|V t6te

litixpaTOuoav daS^etav.

Respondit ipsi servus: Dixi tibi, quod quia nolebant sacrificare, ideo cruciati sint. Tunc lseta beata Natalia, surgens mutavit disruptam vestem suam, et festinanter ad ipsum venit in carcerem: erat enim tidelium parentum tilia, et confiteri timebat propterpraevalentem tunc impietatem.
9 Ingressain carcerem, pedibus ipsius advol- venitadcareiquedicit vinculaipsiusosculata: Beatus cwem, rmittto,

y Kai eiaeXOouaa

etc

Tb oeou.toTT}ptov TtpoajtfTtTEi toT Ttoatv

auTOu, xai Xiyei aiuo,

pioe e?, xupis' piou

xaTacptXouaa Ta OEOpia auTOu- ftlaxa<Jti

vitur
es,
tibi

'A6piave,
outGjc

eOpec,

u.f)

xaTE^XimSv ooi ol
Ttae

Domine mi Adriane, quia

non reliqueruntparentes
mi,
sine cura
tibi ipse

invenisti,

quod

f/u ''

Yovete oou
tpoSoiJfj.evoe

dXrjQwe

EuXoYrjOrjaETat
u.ou

dvQpwTtoc
faipyjl
,

6
*c

tui.

Vere sicbene-

tov Kuptov.
xootiov
,

Nuv xupU

dfi.eptu.v05

dicetur omnis homo, qui timet

Dominum. Nunc,

[i

xefvov
Eup/jOEie

tov

TtpoaTtOTiOltxevo;

EauTCp

TtXouTOV

ov

Domine

abis ad illum

mundum,

h
ev

xatpw

Tfjc Yj>6Ca,

<>v 01 itoXuxTT|[iovE5 EVOEEfc wot,

praemittens

xat ol

ivoeet';,

TtXouaioi, 6tov oux eoti tou oavEfaaaOat xatpo;,

xat tou

yp^OEt XaSEiv,

ote

ouoev ouoeva

pusTai
,

aTt6

Tf);

x^XaoEwc, oSte
6uYaTp(
,

t; Ttvt TtpoaTrJoeTai, ou

TtaTT|p uitu
,

oi ii/,w,p
Tot?

ou

ttXouto?
,

tw

auvd^avTi out6v

oux ofxiTat
* 5la

8EC7t6Tais

auTtbv
Iti

ou

cpfXot <p(Xot;
xijpii u.ou,

TtdvTE?

yP xa
u.eO'

?P Ta

QaaTdaouat.
jtoperfT),

6e,

Ta oauTOu

eoutou e^tuv
TEOappT]xo);,
y_poc

quas invenies in tempore necessitatis, quando multa possidentes egebunt, etegentesdivitiisabundabunt quandn nonestfceneranditempus, necmutuo accipiendi. dum nihil ullum punitioni eripit, neque ullus quempiam defendet, non pater filium, non mater filiam, non divitise illos, quieascollegerunt, non
divitias,
:

xou.t!;6u.evo5 toc?

E~7taYYsX(ac.

Nuv ^ipxji

oioev

Ttuv

ty.eXX6vTwv
djtaiTr',aetc

SeivGjv

cpo6ou[j.Evoc-

dXXoic

Tbv

uto06v

aou

xtapa tou Stxatou

KpiTOu.

KaTaTtSTtd-

dominos suos, non amici amicos: omnes enim propria onera portabunt. Tu vero, Domine mi, tua tecum habens vadis, ferens promissioservi

TrjTaf oot tu Ttup xat

Ta XotTta xoXaaTrjpta.

nes.

Nunc

abscedis fiducia pleuus, nihil timens

:

futurorum malorum

sed et debitam

tibi

merce-

dem
10 M6vov
U.OU,
u.7j

petes a justo Judice.

et reliqua tormenta.

ContempsistL enim
in vocatione,

ignem
e!u.u.eivov

ev

tfj

xXr^aet,

exXVjGric-

u.r,5ev,
u.fj

xipd
yo^
"
c
>

10

Solummodo

permane

qua

Cwtfugewi

tojv xerea ae tov

d^aO^v oou oxoitbv

u-r)

1u.t:ooot)-

vocatus es: nihil

tuorum, Domine mi,

y^voc,

u.f)

xprj[Mttw,
liti

XTV)u.aTa, LtfiJTatBec, u.Jt itaiofaxat,

u.fj

dXXd

tc

twv

y^)5

'

TfSvta Y*P Tauta np^pXETal naVTa

a iine bono tibi proposito, non tiam genus, non pecuniae, non possessiones, nonservi,

te avellat wt7i hartata ad con&tanparentes, noii

cpflEfpeTat,

-dvTa
u-f)

u.EiouTat.

'Exefvwv

u-6vtov

dvTiTtoirj8T]Ti

Ttov

attoviiov xa\
tt

Ttapepxo"-" wv . a
M^i aou

ou

^ %' K
f,

0!IW7t0V

6c Ttp6atojtov.
IxXuar,

tov tovov

ttjc

^f)c

xoXaxeta tcov
u-aXaxotc xal

omnia enim hiec transeunt, omnia corrumpuntur, omnia minuuntur. Sola illa tibi vendica aeterna et
nonancillse, non aliud quid terrenorum:

? [Xtov

u.f)

uTtoxX^tuaf aou
X6yoi?.

ttjv Jtfartv Totc

d7taTT)Xorc

auTGv

Mfarjoov
ouu.6ouXtav

outojv

ttjv

xoXaxefav

dpvT)aat auTtov Tf,v dae6?)

dTtoorpd^TiOt ttjv Ttovr,-

piv

auTwv

EYJcetpTjatv.
u.lu-T)aat

TovItouc 8pa
Tf,v

touc

oy(ouc oiaitavTOc,

xupt^ u-ou

auTCiv

xapTEpIav

ZriXtooov

auT&v

t))V

ujtou.ovr5v.

M1 as

Tapa^ tou
etST)

UaatXetoc 6 Oup.6c
u-fjv

[xtjoe TtTorJorj

ae tojv paodvtuv

Ta

u^te

OopueTioT) oe to Jtup toutq

non pereuntia, quaa brevividebisfacieadfaciem. Fervoremanimaituae nondissolvat adulatioamicorum non fallant fidem tuam moUibus etfallaadulacibus sermonibus suis. Odio habe eorum impia eorum consilia aversare tionem abnega perversum ipsorum conatum. Hos semper, Domine mi, intuere Sanctos; imitare eorum forti: ; ;

to Ttp6axaipov
Xotitiov paadvtov

dXXa xaTacpp6vT]aov

auTfJc ttjc tpXoYbc, xal

-

Ttov

xai TauTa Etrcouaa f)aux a0

te ira tudinem sequere ipsorum patientiam. Ne perturbet, nec visio tormentorum te imperatoris tibi ingerat ignis ille terreat, nec vero timorem temporarius; sed flammam illius contemue, uti
;

et reliqua
II

tormenta b:
dicit ei

et hisce dictis, conticuit,

illtim nliif.

'ASptav6c T6te Ufti auT^ 6 u-axdptoc

'ioOi

IIopEUOU, xupfa,

11

Tunc

beatus Adrianus: Vade do-

eJctov olxov oou, xai

Y
(veaOat
f|U.Sv

exei-

xal

Tt lY vCi
,

^r Y^
t{,

0V

Tf)v

SIxtjv,

!J.ETaTt^ou.a( oe
f)

x*\

btttrnifffl xfi

TeXittoaEt 4|iAv.

Kat dvaoTaoa

u-axapa

NaTaXta

-EpifjXOe
J.aav

ubicognovero introducendam, accersam te, causam nostram aderisfini nostro. Surgens autein beataNata-

mum, Domina,
et

et ibidem

mane

yuoryut Mnrty-

nhtts

commt

"

dat

xaTatptXouoa auTtbv TtdvTac. touc dY tou 5

elxoo. xat Tpetc Tbv
dptOu.6v

Ta 5eou-d
a-uWuc

7ap

xat rapExdXet

Xe>uaa

A^ou.at b|ifflv,

tou XpioTou xuptot, dvTtXd6otaOE tou jtpo6dTOu

ttjc

otod^TE aiTbv Ta o6[i6oXa

uxtop.ovfis

eiW

auTu

Tfva
f)

Eortv, S StopEtrat 6i*ft f, xapJtbc tojv uu.ete>ov ^aodvtov up,eTepa tXI^c. Out6c EOTtv 6 Tt6vtov. KepOTioaTe cuv Tatc auTT) fj Ttpootpopa Tu)V u[j.ETptuv

xapTEpfa-

Eu.aO^TEUoe 7 ap ut6v

omnes Sanctos, osculans vmculaipsorum :erantenim numero vigintiettres: sucetrogabat eos, dicens: Oro vos, Domini, date illi documeuta tolecurrite ovi Cbristi vestm dicite ipsi, quae pnemiapatianto
lia

circuibat ad

rantisa

sintpropusita:

nam tribulatio

vestra

eum

docmt.

u^ETlpatc ^/.atc xa\

Tbv

xJjv

toutou

^V.
uTto

'OcpetX^v unep autou

vestrorum, llla oblalUe est fructus cruciatuum Lucramini simul cum

tio

Xptarbv

veaOE X ETE. 'E T

JtaTepEc dvTt

tCv xaTa

laborum vestrorum. Debitorem animabusvestriset hujus animam.

222
pro ipso habetis
! /

ACTA
'

S.

ADRIANI ET SOCIORUM MART.

*d P xo

J- beata nereditate. de tW+ hMilflAte. Ceterum perfecte illam insatiabili cupiditate appetens, ut
,i.

_m. Chnstum. Facti estis ipsius iidus, qi Lrespi-oparontibus carnalibus, qui suntim|)air
I OJ ._ fldem
iu-j*- -: fecite ei

^ U-h. *
urrouetvr, Tbv &yt ompictv)] tov dvo.va.

***

"

**

kl Tauta

"^* ^Vf M?f ^"^ **.**'?*? bTtpoaineoE to.c noolv

outujv, xa\

xaT^iXEt ti fcixifjuva

aumw

Seaud.

agonem. Hisprolatis, postravit se ad iis pedes eorum, et osculabatur euperposita

sustineat
vincula.
,/,/-/

Ufrto

nwn

rurntf

hortatu,

(erat 12 Deinde iterum regressa ad Adrianum in tigno) dicit enim in domo interiori extensus Iinmine mi, ne delectatusfueris specie
:

12 Etta dneXOouaa ndXtv

iatoT^po.

rcpbc

'ABpiavbv
^uXoi,
Xeyei

Jjv

yap

iv

tffi

cfxw
uf,

tSTO|jiV0S
tepfpOijs
ttJc
ttJ

tw

OOTfi

"Opa
ut)

xvpii

uou,

xaXXovj)

tou 0(ouot6c aou,

61

m: Vi<l,-,

<b<imnn rflit.

aspexeris

corporis tui,neque ad pulcliritndinem setatistuae hsec enim omnia sunt esca vermium.
:

Ttpbc tb
Tpoipfj

EwttSfefi

f,Xtxfac

aou

TCpooyrjc

touto yap TtdvTa

,

ffxwXrfxwv
i)

iaTf.

Mtj

tjtt^o]

ce

xP u o(ov

(J

apyuptov

Non
tas;

vincat te aurum,
rei

aut argentum, aut vestinobis assistit

in terra

Evouua,

Ttva;
^v

tujv

Xotitwv

Trt8uu(a

ou5sv yap toutojv

'

mentum, aut

cujuscumque alterius cupidiin hora

illa

BopIoTaTat pi?

V^
EOTtv

^S

& P

^* e(v 3

T A ? oe P?

Ta

T"P

"**
*

nam

nihil

horum

eic ytJv (J-ou.e'vEt

oux

EffTtv fetef

SoJpa 5ouvat
8s
,

urrep (|tuffc

remanent tremenda: quippe terrena nullus nequeuntibi munera dari pro anima enim est, qui accipiat. Solas vero Sanctorum
:

ou8eic Y dp

Xau6dvtov.
0e6c.

M6vatc

Taf;

tGv

<

Y (tov

Auyatc owpoooxEttat
auTov, ijxpEuQr)
stc

TauTa etnouaa

xal da?caaauEvr)

tbv oTxov autrjs yafpouaa.

animas ut munera accipitDeus, Hicdictis, eoque

salutato, laeta
[diiairus,

domum

rediit.

L3 Post aliquot dies,

sciens Adrianus judi:

13 Meii 5e Ttva;
eTvat
tijv

TjfiEpacj,

fvou? o

'Aoptavb? EiaaYoVytpov

data custodi*
i,ii,

cium

instare, dixit ad Sanctos

Permittite

milii,

ofxrjv,

eot)

npb? touc aflou$tt,v oouXt|V

TipLfiiv

'EniTp^atE
cIoeXotjv fiou

(xot

pecutiia,
iliminiii

ut abiens adducam servam vestram, sororem

ut adsit martyrio nostro; nam id ipsi promisi. Acceptalicentia, multam carceris custo-

Srco; ctnEXOoiv
IntffTT)

ifiyvy

uuiCiv tt]v

Vva

nuit
iid

NataUam,
i;

meam,
(libiis

tCj

uapTUpftu
e'Scjxe

IrcTJYYEtXauTiv

yap

autj)

touto.

Ka't

impaTteUj

ypijjiata

txavi

toi?

SEaao^uXa^t, xat
IlopEuou-

dedit peeuniam, ivitque dato pro fidejusso-

iTCopeuOrj

tivtiSoyov

oeowxoic
tt)

tbv tojv

oy((ov yop6v.

Banctorumccetu.Eunteautemilloperviam, aliquis ex uotis oivitatis vidit ipsum, currensque

ribus
iuiiitiavit Nataliffl

pivou Se autou iv

6Sto,

8pa

tt?

autbv ix
ttJ

ttJ? tc^Xeu); toiv

yvwpfpLwv,

xat Spau-ojv

tJxTj-j^EtXE

NaTaXfa
xat

au^uyo) aurou,

conjugi ejus, dicens

Absolu-

Xiytov

'AtceXuOtj

xuptc c

'ASptavbc,

!Sou
f

napaYtv^Tai
Se ^TcfaTTioE,

tusest dominus Adrianus, et ecce adest: appropinquantem enim ipsum reliqui in via. Illa vero

iyytXovTa yip aotbv xaTaXiXotTca ev

t^

6S("o.

Xeyouoo-

Tfc

ireoMoet

aitbv

ix tGjv

Seouojv

foetvwv;
ixetVT)c.

ut)

non credidit, dicens: Quiseum istis vinculissolvet? Numquam fiat, utseparetur a beato isto cOBtu. Adliuc eo loquente, ecce et alius adest ex
domesticis, dicens:

YivotTO ydjptaOTJvat outov ttJc aaxapfa;

ETt

auvoSfa;

Kat

XaXouffTjc

auTTJc, (Sou

xat
(jtou

^TEp^; Ttc toiv oixetiov TrapEVEiTCEXJOr,, xa\

veto,
oe

X^^v

*0 xupt6c
,

foou IXt|XuOev.

'H

Dominus meus solutus

est,

est,

StETapiyOr,

voataaaa, Stt
oe

to aaptuptov ctiTEopa, xat ExXatE

etecce venit.

Illa

vero turbata

existimnns
erant in

ffooSpwc.
autTJc,

'loouaa
xat

autbv, xal

xaTaXt7:ouoa

Ta

iv

yepatv

eum

fugere martyrium,

ac flevit vehementer.
iis,

aviffTT)

^K^xXetffE Ta$ Oupa; xot'

autou, xat I66a,

o

Ipsum porro
mavitque
dereliquit

intuita, relictis

(juse

Xiyouaa

II6pp(iJ

yivotTO

aV

e;j.ou

ix-iTCTtuxto^ tou 0eou,

utJ

raanibus, suiTexit, atqueostium ei occlusitj cla-

|>EuaauVOc

xupiov

Tbv

0sbv outou Geov autou,

uot yevotTO

0T6uaTt

dicens

Deum,

qui mentitus est

Lonpe a me abscedat, qui Domino Deo

quod Deum suum

XaXTjoat dtpvTjoauEvti) tbv

YXtJ)Offr c
(

ur,OE cixouaai

X6yov aVb

S6Xov

jtotr^ador,; iGt A/|UioupY<o auTJ]c.

8Uo:absita

me

loqui ad os,

negavit; vel aurliresermonem linguse, quae dolo usa est in Creatorem suum.
ifllW

/nijnsr

14

Deinde

ei

austera voce dicit;

omnium

U
BitEp

Kat

XE Y Et
t(c

outoj
oe

auoTrjpa

xf
t

(ptovi)

^Q

a8XtE rcavTtov
irctvsi yEtprjoat.

',ii fusfricata,

raiserrime, quis te ooegit tale aggredi opus, quod perficere non proposuisti ? Quis te

hominum

iv8ptoT:(ov,

^v^vxaae

-paYpLatt
t(c

toloutG

ou

-por prjOto
(

-Xrjptooat;

8e

ins ayotvtaE
tTJc

ae

ttj;

separavit a paeata tranquillitate? tione aufugisti ante insultum belli,

jeoisti,

Qua

vero ra-

EfprjvtxTJc

xaTaotiaEtoc;

nwc

Se

ir.iopa^ rcpbs

kavaatdtov oou

armaque abnecdum viso hoste? Quoetiam modo vulneratus es, necdum emissa contra tesagitta? Atenim mirabar.siex genere atheorum atque

oeojc tou

KoM(u,
;

xat xat

-a 6nX

Eppt^a;

ouy^

Etopaxu;

dvTfTcaXov

icSc
;

h&fypp, ur^to
,

piXou;

xati

i:EU!f.OivToc

Kiyii Se iQauuaaa
ti

e(
,

ix
xa't

vi VO uc

dOiajv, xal ix

TtdXswc aaE6Cv &ya.6v

^avuETat

excivitate impiorum quid boni perficeretur, eta

aizo eOveoc ^oveutojv

Ouafa to)
taic
tffl

gente homicidarum hostia

0E(O xaOapa ^poatpEpeTat

munda

ou fap ivsy topet T bv alpa Ou|i(aua

TtpoatpipEoOat
1? eucreSojv

offerreturDeo:

non enim poterat aer sanguinis effusionibus pollutus mundum thymiama ad Deum proferre.Ego
vero quid faciam misera, quaa ex piisorta impiosum conjuncta? Nead horam quidem digna fui uxor voeari Martyris, sed mox facta sum conjnx transgressoris exiguo tempore fuit mihi gloria.et In seculum durabit probrum meum
:

aluaTExyuafatc utafvovTa xaOapov

0eo>.

'E T oj
ouoe

5e t( Tioi^aa)
rcpbc

J)

aOXta,

daE6sr;

Gpav

^tioOrjv

f)

auvTuyouca
xXr)Ofivat

udpTupo;
uot

dXX' EuOitoc xcapaedTou ou^uyoc EYev6ur)v

xauyr^otc

rrpbc

6X( T ov

f,

y^ovs,
Yuvatftv

xa^

e^

afcova
,

to 6vei56 5
xat toob

uou EoTat

j:pbc

ftpav
[xivrj

iuaxaptaG^v

Tcooeuouat xatr^yuu-

iv auTatc.

adhorambeatafuiintermuUeres, etecce inter

illas
Fuffs
''.'!"nt

nunc

vei^sor

pudore suffusa.
15
oe uaxdptoc

verbis

>-

nngwqueexcitebaturadperficiendumistudipsum
inabat.
talia loqui

Adrianushwo audiens sustinebatrvaldeenimdelectabatur verbisipsius

Prseterea mirabatur,

15 Beatusvero

'Aoptavoc touto dxouwv r,VEiy=TO

Tot?
xa't

090-

5pa Y ap EucppdtvEto

h\
* 5

X^Yotc auti)c

?"|7;e{yetq

5e t:Xeov

-Xr ptooat
(

ixefvo

io*

eo-euoev

aua

5e

xai

iOauua^v

BTtYuvi)

nuptiis nuperrime illigatam:

mulierem, eaniqueajtatejuvenem, ac

totauTO XaXer, xaftot via ouaa

(

f^Xtxfa, xat tol

Yducj
TTJc

necdumenimmen-

BMeranttredecim,quibusmatrimonioerantjunoti. Ubi vero vidit, ipsara pervenisse ad summam rerum, tuno ei dicit Aperi mihi, domina Nata
:

-poaoutXr.aaoa- utjvec Y ip ? oav oukoj' 6ex aTpetc auTwv. "Ote 5e eioev iv to. avTt Y Evouevr v outJjv, tote Xe ei autr "Avot^ov uot, xuffa NoxaXfa Y ou ip Y Cos ou ur.oXauoavEt;, to uaptJptov ne>Eu a uf ivotTo Y
ouvot/.^oE(o;
(

vetoat-t

dXXa

aot

, ,

DIE
ooi ouVETa^|iT)V.

OCTAVA SEPTEMRHIS.

228
suspicaris,

*H

tifrtlotit

auTw, Xt>uaa

*ISou

<J)ev-

lia

neque emm, ut
:

otzal

|ui

martyrium

fugi,
fini

\.

"XXo?

louoa;. IlopEuou

oV

kmno.

ejj.ou,

enet

>xutov
8s
l

absit

o(ayEtp(^ou.ai

sed venio te accersiturus, ut assistas

outo vap
,

[nt

XotTtbv

rcp6xetTat.
[xoi
p

"fy>a;

7cXe(ctt)5 otaYvofi{vT]5

Xfyet
o*,
jj,e

ctiTrj

"Avot?6v

xupfa

ajtEpyofj.at

jj.tj

Etopazto;

xxi jievO^oei;

nivTa tov ^povov

tt)?

CwtJs aou,

p.)j

fieaaajjivT)
&-r(tov

npo

ttj; E;63ou jxqu

avdSo/ov fio
fiT)

oeooxa tbv tPjv

u7ioo*TT)vai

nostro, quemadmodum inter nos convenit. Ulr. vero non credebat ei, dicens Ecce mentitur mihi alter Judas. Abscede a me, quia ipsa mci curam gero tf .-idenimdeincepsmihi propositnm
:

yopbv

xa)

lav

TjQr,Oel(

euoeGuJ,

est.

Cum
: :

evouai auv

Taf? !Siai$ xai

e(at

Ta; Jui; Baadvou;

1%

xat

dicit ei

ouy ujiotuivouai Tupavvou.

vero multum temporis pneteriisset. Aperi mihi, domina, quia abeo, te non

vexpo\ fap

Xotndv

tov djraOov

&nb tou

visa

et lugebis

videris

me

omni tempore vitae tuae, si non ante exitum meum etenim pro
:

fidejussoribus dedi
qua^situs fuero et

turmam Sanctorum et, si non inveutus, illi cum pnpriis

:
:

cruciatibus

autem
16 "Ots
oe

ferre

meos quoquesustinerecogentur hos non possunt,cum sint praiterea quasi

sed iitteUecta

t^xouoev

tj

jiaxapfa
,

tbg

aXT)QS;, oti <Svaoo/ov

oeWe
auTbv
,

mortui ex tormentis, quae iis inflixit tyrannus. 16 Postquam audivitBeata, quod vere fidejus-

Tbv

iffiv a-ytajv

^opbv

xal
,

Sti

u&Xouot

OX(6oOat

Si'

EuOews

Jfvoidev

auuo

xa't

TTpoaexuvT)aav

dXXi^Xou;. gTt

"lypT) Seoutt) 6 jxaxdpio;

'Aoptavi;

Maxapfaetev Yuvat^v,
,

au

(J-ovt)

Kyvois wtpEXfjaat
yf)?
,

tov

avSpa oou

cptXavopos fvo[ivT)

sores dedisset Sanctos, quodque illi ipsius causa "'""'"-< essent torquendi, statim ei aperuit, ac invicem oilt.str, mtli comitatur nd venerati sunt. Dixit vero ei beatus Adrianus ntrrfrtin Beata es inter mulieres, quiatu sola novisti pro:

eVt tt)5

(XEYaXuvOEtT)

6 OT^avi; oou
ut)

ou yp

Tf,v vtxrjv

desse viro tuo,

obtinuisti, et

Ixapjuoaaj
auT7jv
ajTf)
,

xat

^apTupTjoa;

jiaQuuaa
Zl

xat

JiapaXaSaJv
65a>,
XeS-ei

latur corona tua, tu

inopeuOT).

'Ajtepyjjjjivajv
IltJjs

auTaiv

ttJ

amans viri facta in terra. Extolenim victoriam pro fructu martyrium sine perpessione. Deinbeatus Adrianus
:

6 jjtaxaptos \\Sptav6s,

St&ijxot;

t4

TtpOYjj.aTa'
xupi**

aou

de, ea accepta, abivit. Euntibus vero ipsis per

xupta; 'H 3e dtjzoxptOeraa

Tzpoaxatpojv

eTjte

Mtj

jjlvtjoOt);,
litj

uou, tujv

viam, dicit
dixit
riis

ei

Quomodo

ordi-

xa\

7:apep-/o[jLe'vaJV

Yva

IntaxoTtaioaf oou tov

Zr.zp IvTJpEjaj
,

nasti res tuas,

:

domina?

Illa

vero respondens.

vouv TTpb; auT<i. "Ev u6vov upfuvr,aov

xa\
TzXrftiiiarfi

'fva

,touto
rcdcvTtof

JtepteXe

&~h aou

TtdtvTa

Ta xoajitxa
utj

t&

mi, cogitare de teraporaet transeuntibus, ut non obtenebrent tibi

Noli,

Domine

tp0etp6ueva
Tot

ixefva 5e
aot

u6vov xa\ ^ttjoov to

0^(01;
Exefvoi;

7:apep^6u.va
fj.eO' tTjv

ajcoxe!|j.Eva

xai tois

ayaOa,

iSeuet;.

mentem ad se trahentia. Unura illud cura, ut. quod coepisti, illud et perficias aufer a te raundana orania, quae prorsus pereunt illa vero dumtaxat quaere bona, quae non transeunt, quaeque tibi reposita sunt, et Sanctis illis, quibuscum
: :

proticisceris,

ANNOTATA.
a Facile quis existimare potest Adriano
gentili

randum

est,

uxorem

ejus fuisse Christianam, ex

non convenire hane interrogadonem. At considequa discere potuerit, unde Catholici dogmata sita
prolatam a
S. Natalia, is

haurirent.

b Si quis existimaverit, orationem hanc non

tientem habebit
c
:

ita fuisse

me

facile consen-

at si inde ulterius inferre voluerit, fidem Actis /deo

nullam deberi; id nequaquam

est, cum dupUcem habeat signlficathnem : nam administro seu curara gero, quemadmodum eliam ota/Etp^a.. Priorem significationem secuti sunt antiqui interpretes. Hinc apud Mombritium ita legitur : Recede a rae homo nam me ipsarn interficiam, ut satieris. Eadem fe?-e verba sunt in Mss., et apud Surium. Verumtamen

Commentarium num. 8. apud Cangium recensetur inter concilii Chalcedonensis, et haud dubie citius. d Vox Groeca 3ta^ip(oLi.ai hic ambigua admodum
concessero. Consule

Vox

xupt;,

qua?

voces Grceco-barbaras,

jam

usitata erat

tempore

exponiiur occido,

et

verba Graica non modo admittunt interpretationem a rne datam, secundum quam Natalia divortiutn Viro suo minatnr } dicens se ei ampUus ut conjugi subesse aut cohabitare nolle; sed verba pr&cedentia ac subsequentia magis quoque favent huic expositioni quam alteri: atque ho3C sanctitati NatalifiB
congrua. Certe in Greecis non legitur interficiam in futuro, sed, si vox eo scnsu sumatur, illce vero voces, ut satieris ne per umbram quidem sunt in textu Grmco. Quapropter existimo hunc esse sensum, quem dedi aliis verbis : Hecede a me, quia te raaritum non agnosco, sed me et domum meam ipsa rego nam id deinceps facere decrevi. Si citi altera significatio verbi 3taxeipiCo[iat videatur prteferenda, textus Grcscus ei ita reddendus est Latine : Recede a me,

magis

est

interficio in prwsenti;

nec adventus quia me ipsa interficio id enira mihi reliquum est. Quidqidd intenderit auctor Adriani atf Nataliam, nec duriora hujus vcrba evincunt, Actis omnem fidem esse abjudicandam, at observavi in Commentario num. 26.
: ,

CAPUT

22
A. fcnormio.

ACTA

S.

ADRIANI ET SOCIORUM MART.

o

CAPUT

III

Martyribus servit Natalia in carcere Adriano et reliquis

Adrianus

cum

aliis

ad

Maximianum

ductus, varios cruciatus fortiter sustinet.

Piatalvi Sonc-

Postqnam
rst

ingressi erant in carcerem, beata

EtaeX06vTtov

oe

auuov

2v tSi SeatjLtoTripfto

Oeaaajievrj

r,

tisin carcere
servit

Natalia ad Sanctos visos accedens, osculata vincula eorum. Erantautem corpora ipsorum

uaxapfa NaTaXfa tou; a Y (ou;,

TtpoaeXGouaa

TtpoaExuvei

'

Ta Seaua auToiv. 'Hv

nXrjYSjv,

Se

Ta atofiaTa auToJv asa?)Tc6Ta arco twv

t

ex ipa plagia sic putrefacta, ut vermes quoque corpora singuloruro repesis scaturirent, ac per
rent. Attonita his plagis, misit ancillas suas, quod afferrique curavit omne linteum suum,

we xai

axtoXrixac,

auttov et^pyeaOat xat epitetv xaO'

Se
ttjv

ivb;

exdarou

auTtov.

'ExjtXa^efaa
xai jfverXS
xaXf,v

TtXriY f v,
(

ir:oTtXe
auTf];

tAc OepetTtatvac auTf);,

noXu'Ti[j.ov

Ttaaav
?jv

ttjv

606vr,v
jtpfOTT)

ouaav
,

xat

acp63pa-

yap

Ttov

pretiosum eral
gratia

ac valde pulchrum

erat enim

euveviSwv
aev auTTjV

fttfe TtaT^piuv xat tou

dv3p6;. Ka\ Xa6ouaa otsajta-

primaria inter mulieres nobiles,

cum parentum

xal xaTsuaaae tov

tyiopa tojv
r.6ozt

TpaufiaTwv auTtov

tum
et

Viri. Id ubi acceperat, discerpsit, ac

Imheouauaa Ta; yefpa? zai

p(-)Y^T=5

to'u;

auTwv

?jtjav

yap Stepf,

extersit

saniem

manus

vulnerum ipsorum, alligans erant enim disrupti pedes eorum

:

oko tou Beap-oC

ev
tt)

tSSv atSr^pwv.

'ETr^tTjOe Se
,

piaxapfa

NataXfa

ouXaxTJ

fipipa? eirTa

navTofto; OepaTceuouoa

ferreorum vinculorum nexu. Marisit vero beata Nataliain carcerediebusseptem, omnibus modis serviens Sanctis usque ad accessum ad tyran-

aUTOUC, ^Vpt

Tfj^ iipooiSoou

tou Tupdtvvou.

nnm.
Martyres

dueuntur ad
judicintn

18 Postquam vero mandaVit tvrannus, ut adducerentur Sancti, venientes ad carcerem Sanctos acceptos abduxerunt eos lictores
,

18 "O^e

Se

Ex4J.eucrev

6 rJpavvo; rcpooayOrjvai to'uc ayloui;,

7tapaYev(5p:Evoi o\

Srjpioi etc to 3:o|i.wT^piov, v.a\

,

TcapaXaCivTe;

auTOu;, ajrrjYaYov

entOivT^? ln\ aoTptoTtuv Cojcjv

^Xrjytov
,

f^ix'/

yap

01

imponentes animalibus nudis: erant enim omnes resoluto plagis corpore, atque una catena colligati. Adrianus vero pedes inredebat vinctis retrorsum manibus.Quandoappropinquabantad

navTS; StaXeXujjifvot arzo twv

[ita.

xai auv3ESjj.s'vot ctXuoe? eytov

%\3ptavbc

oe

nepisTcdETet

SeoEpiva?

Tac

yzipa$

5-to6ev.
[ie*vo5

'Q: Se fjYytoov
3t'xa;,

Tto

xptTTjpfb),

iSdw auTou; 6 ^tTeTavtio

t4s

etaeXOtov

^YvtopiaE
o\

BaotXer,

Xeywv
eoti

locum

judicil

qui

causis praeerat,
:

ingressus

'EoTrjxaoi icpb

tou

cppovTtoTXjpiou

xaTaxptTot.

Kat

nuntiavit Lmperatori, dicens Stant ante locum curarum tuarum damnati illi. Tyrannus dixit Omnes congruo habitu compositos a introduc, ut cernentes singuli aliorum cruciatus, abnegent

Tupavvoc- SxT|(xaTioa; r.avTa; auTou;. eiaaYaye, 8niu$

Ta;

ctXXiiXtov

paaavouc 6pGJVTe;
f

apv/,atuvTat
,

to

a&a;

xal
(

tV

k[otiv

auTwv.

Se dnoxptOeic

eitcev

0\

(j.ev

nptor v paaavtaOevTE:
tpt.jTT|OT)vai

ou SuvavTat izb
saTrjXE

tt;; ur;Ep6oXf);

Twv nXTrvCy vuvt

,

religionem etfldem suam. Ille respondens, dixit Qui nuper torti sunt, pra3 multitudine vulnerum

3e

*A3ptavb;

ax|J.aro;

SuvajAEVo;
pieXr,,

7;aaav

^pdjTrjatv

&TtoOTTJvaf exefvwv yip oor,r;Tat xi

auTtT)v

w; xa\ Ta; icXeupa;

suOeto;

nunc interrogari 6 nequeunt. Adrianus vero integer est, potestque omnes perferre cuciatus

e^ojOev

ipafveoOat.

Eav

ouv

vuvt lptoTT)Otoatv,

IxXfu-Ktivouai xat (JTcaXXaaoovTat tojv |j.ETa

TauTa flaaivojv
ptov

ou

nam

aliorum

sic

putrefacta sunt;

membra,

ut

Sfxatov
[irjSiv

Se

outiu; Ttutopr^EVTa;

auTou;
to(vuv

t'ov

SteEeXOerv

w;

costee illorum

etiam appareant. Si igitur nunc torqueantur, mox deficiunt et liberantur tormentis secuturis : aequum vero non est, utilli,
qui sic cruciati sunt, vitam finiant, acsi nihil
pcccassrMit.
delictis suis

E7tTatx6Ta;.
l

'AvaXiStoot
1

fipiipa;

oXiya;

Smoc
xeXsuei

(E$ia tSJv -7:Xr [i'iEXr u.viuv

auTot; UTtoaTtoat

x*l,

Tb obv

xpfitTo;,

'ASptavbc JtapaaT/.aETat.

Paucos igiturhabeantdies, utdigna

:

patiantur supplicia potestas tua, Adrianus adducetur.

[tffiuiau
sotuSf
ttfiit

et,

si

jubeat
'OTupawo;

V.i

Tvrannus

dixit
Illi

situm adducite.
ik/

Congruo habitu eomjjovero exutum vestibus induxe:

l'.l

?tpr,

2yr p.aT(aavTe; auTov, efaaYOYET;. Ot

(

3e toutov aTtoouaavTE;
tou.tov.

etarjaYov

oonftor-

atpovTa to uXov Ik\ tojv

ot

stantiom
tantibris

runt, ferentem lignum super humeros. Abeunti vero illi dixerunl Sancti: Ecce, Airiane, dignatus eo es honore. ut tollas crucem tuam et Dominum sequaris. Vide ne inaniter deflectas a se-

Uopsuopivou 3e outou, Xiyouatv auTto

,

^101.

*I3ou,

'A3ptav
toj

xaflrj^wOr,;

apat

tov aTaupiv aou,

Staxevto;

xal axoXou8fjaat
ar.b

AEoTtdTTi.

"Opa

[J.TJ

avaXuoTj;
t

Ttov

5j;taOEv
(if,

quendo ipsum; ne animse tuathesaurum rapiat diaboluBrne timueris ea, quaa vides; sedcontemplare illa, qua exspectas contemne tvrannum; nam non sunt condignaa passiones hujus
:

auTOu- tf oou tov Or.aaupbv zr $ ^uy;^;

9o6r,0fi; l\
<?

auXr^OTj
=!;

3ta6oXo;

<Tjv

6pac-

dXX'

i-oZXi^

5 rtpoaooxa;

xaTa-

P 6vr oov
(

tou

Tupawou-

ou yap a^ta Ta

TtaO^iaTa tou vuv

et;

xatpou jcpb;
oJ

tt^v

[ilXXouoav Stfav CT:oxa X u? 0T)vai

TtXr.otdaaaa
e"ye

^.

'H

[iaxapta

WaTaXfa

temporia ad futuraro gloriam, qusa revelabitur in nobis. Atbeata Natalia accedens ad ipsum, diXit Doimne mi. Deum solum intuere aspectus tunnontorum non terreat cor tuum parvus et temporarius est labor, magnaacsaterna
: :

auuo, X^st
jmj

Kupte ptou

rtp6; tov

Bebv [idvov
xx
dZr^

oou tbv oxoitbv

oou

TtTo^

tt v
(

xap3!av

twv

paadvwv

^X( Y o;

xa\
f,

Ttpiaxatpo;
OTp6Xtoot;
ev
,

xd>aTo;, itoXu; xa\ af.ivto; 6 ptta06;

[iixpi
fflX r,5,
.

^vExf ;
(

f,

dvi^auat;el

fa

f,

m\

metces

oipavo, 6
-

exigua est tortura, at requiesperpetua in terra est lucta, in eoelo corona. Etenim, si tempore
:

OT ? avo;t<T.v

Ysp , 5-, xaTi

y/j3[A0 ,

J p e SoU)
3t'

00v .. /C
6X( Y a

npbfi

s-dpywv xa\ twv f ou^vtov ^ppaCSfCou (Y

(xaXXov uTtotiervat

ofovta,

TtoXXfT,

b?E (XEt

t4 ixstcpep^^vi aot xoXaoirjpia

,,., ,

DIE A
sxrjpia,
dtiuvo;.

OCTAVA SEPTEMBRIS.
e?4

225
frequonter ob modica obsonia
.

ha

^aotXsftav

oupav&v

xXT)povojx/,QT ?
(

iiwva

mundanaj

militiae

\.

\\..

a pnncipibus ot ducibiis ^1,,,-is perferre oporM supplicia

,ltomagi8
r p-

tibi infV-.-n-la,

J
20 Ka\ toutwv
Jtpoa7)vfy0r|

coe Iopum

^editate

accipiaain secalani

Xeyoixlviov

urcb

ttj;

[xaxaptac

NaTaXfa;

fiyto?

'ASptavb; Tto tupivvoj- xa\

Irctixlvets
ttJ

?3wv auTov 6
*"6Xie
;

BaatXeu;,
auTto 6

fyv
gyto<;
p:7)

"Eti

|xav(a aou
|xav(a;

Xeyei
,

'AoptavbearcoXioOat

Nuv
[xou
(xou,

8x
ttjv

xaTeWjV
w
E<pr)
,

xal
6

ttyajv(Co[xat

^U^V.

outw

rjpavvo?

Nuv youv axouaov

xai jtpoaeXOtov

Ouaov Tof?
fjfxer,;

fxeyfaTOts Oeots,
Itcei

xa\ rtpoaxuvr,aov auTois, xaOto; tcovtes

paaavtaTrjpftuv
eTtce

TcetpaOrjaT]

(Jpyaviuv,
S>

tov
,

ou

rctorcoTe

^xouaa;. '0 ayto; 'Aoptavb;

&|ieTs

BafflXsu

Vva

t JtXavaaO;
,

TtpoaxuvouvTe; otyjyots xai

axaSapTot?
tbv

efouiXote

xaTattjv

XtrcivTEs
yrjv

0ebv
(

i^toVTa,

tov

jcotr^aavTa

oupavbv
;

xa\

xa\ Tf v

OaXaaaav,

xat jcdvTa t4
,

ev auTot?

'Eyw yap

oute Oeous auTou? eTvat Xsyw

vrjaat xtoipots

oCte JtetaQ>fao[xai jcote JtpoaxuX(0ots*

xat dXaXois xat avataOriTois 0[xo(ots aou

rcoUt ouv, opouXet, ev Tdvet.

21

T6ts

6pyta0e\; 6

^aatXeu;

a^poopa, ex&euoe TujtTeaQat

fj

terram mare, et omnia, qupe in iis sunt? Etenim neque deos illos esse dico, neque umquam inducar, ut adorem surdos, mutos, sensuque carentes, similestui lapides. Fac igitur cito, quod facere vis.
21

Nunc a vesania recessi, et luctor, ne pereat anima mea Dixit ipsi tyrannus Nunc igitur audi me et accedens, sacrifica diis maximis, eosque adora sicut nos omnos quoniam tentaberis cruciantibus mstrumentis, quaa numquam audivisti. Sanctus Adnanus dixit: imperator, quare erratis vos, adorantes inanimata ac immunda idola rehcto Deo vivente, qui fecit ca-lum et
:

20 Hic dictis a beata Natalia, ad tyrannum interrogttfur ductusest beatusAdrianua. Videns vero ipsum ab uni-fTutfjre, imperator.djxit: Adhuc manes in vesania tua constamqw miser? Respondit sanctus in fide, Adrianus:

Tunc vehementer

auTov ^uXoie dyptot;.

|x&Xei
(Saaavf^eaQat
,

'Axouaaaa 5=
opajxouaa

jxaxapta tou?

NaTaXfa,
,

8ti

eum
lia,

iratus imperator, jussit

fustitms gravitcr caditur,

jtpb;

ay(ou;

Eu/iyys-

X(aaT0

auTou; Xdyouaa

Audiens beata Natatorquendum Adrianum, currens ad Sanctos,

illis,

csedi fustibus asperis.

'Evrjpi-aTO 6 xupt<5? [xou tou (xapui-

nuntiavit

dicens

Dominus meus
illi

p(ou.

01 Se dxouaavTE?,
Cjcep

inchoavit

r.apauTixa eVtrjaav
tcoXu
3e
rf^

eWous

ei$

jtpo-

aeuyjjv

auTou.

'Erc\

[iaaavt^opivou tou
yrj

ayfou
,

'\5piavou,

xat Toiv aapxtuv

,

auTOu

TCpoarUTCTOuaoiv

xat

tou a"[iaTO? Jipop^EOVTo;

Exsfvot, dOXte,

ftprj

5 Tupavvos
p.(uptav

ndvTws
"

ot

rcXdvot

pro eo orare cceperunt. Cum diu tortus esset sanctus Adrianus, ita ut carnes ipsius in terram deciderent, etsangiiis proflueret, dixit tyrannus:

martyrium. His auditis,

mox

Omnino

eStoa^dv ae

T7)V

TauTTjv.
efc ttjv

E97] 6 ayto;

.itaTf TcXdvou; djtoxaXefs

tou; fiSrjyouvTa;
,

dttfjvtov ^tJjrjv

T[ier<; ouv

Iote ot rcXdvot

ot

TOU5

dvOptorcous

SeXEd^ovies
Jxeleuaev
1

xa\
^rct

dtyovTE; e?s drcoJXeiav.

rcXetov TurcTEaOat
rcXrjOuvEts
Ctut;Ets

Ka\

9u[jli.j0eU

(SaatXeu;

auTov
lp.1

to^
tsc

porcdXois. "Etprj outoj 6 Syto;

deceptores isti te, miser, hanc docuerunt stultitiam. Dixit Sanctus Qtiare eos, qui ducunt ad vitam aeteraam, deceptores vocas ? Vos sane deceptores estis, qui inescatis homines, et ad interitum ducitis. Iratus imperator eum
:

baculis
:

"Oaov

d$

aSrj

toJv

paadvtov,

Tilpavvs,

magis verberari

jussit. Dixit

roaouTOV

[lot

tous u.taflou? Ttov dytovtov.

Qunntum

multiplicas in

me

ad eum Sanctus genera tormento-

22 fldvTa
vaTO
rcpb?
p.7)

Zh, 8aa tjxoue rcapa tou Tupdvvou,

fj

xal

drcr,xp(-

rum, tyranne; tantum mihi auges praamia certaminum. 22 Omnia autem, quas audiebat a tyranno,
qua^querespondebatAdrianus^sanctisannuntiabat beata Natalia. Dicitad eum tyrannus Par:

sed libere
respondet,

6 Syto;, dr.r^yyeXXev

[xaxapfa

NaTxXfa to"s

iyfoi;. A^yet

auTOV 6 Tupavvo;[idTTjV

Petaat aou

ttj; ve<Sttjto;,

dOXte

xat

aeauTOV

dTCoXXurj;.

Ma
Itt\
Tt~>

to'u;

Oeous

6pC>

aou
6

to

ce juventuti tuae, miser; etne frustra teperdas.

xdXXo?, xal Xfav

'

aTcXayyv(!Jou.at

al
[irj

'AjcexpfOrj

Syto;

Ev toutoj

^ctSop.at ?p.auTOu. Iv
lcprj

[iouX;aOdt
,

txz

^rctOuaat,

'0 Tupavvo;
TOVTat, xa\
aojxEV
e?5

'Ou.oX6yr)aov TOt$ OeoV;

xal rXsoj aot yevj^,

Per deos video pulchritudinem tuam, et valde me tui miseret. Respondit Sanctus Hac in re mihi parco, quod nolim sacrificare. Tyrannus di:

Tjjxer;

Si Ti[x^aou.v as jxet^vtij;

xat djTOxaTaoTrJ-

xit

Confitere deos, et

1111

tibi

tient propitii, et

tt/v

jtpoT^pav

aou d(av

?uyevr]s

yip

e7

au,

xal

rcXouaftov yov^tov uliS;.

;!a\v

Jxstvot Ss fotoJTat rjyy^dvouat xa\

T^xva
ir;tyi

nos te magis honorabimus, et in priorem dignitatem restituemus. Nobilis enim tu es et divitum

d^pdviov xa\

TtEvrlTOjv.

'0 ayio$

eTtcev

OtSa

Sti

parentum
dixit

vgVjxei; Tf,v TcaTpEoa p.ou xa\ ttjv euye"vEtav xa\ tou; Jtpoy^vou;
('

ftlius illi vero rudes sunt et nati ex parentibus insipientibus ac pauperibus. Sanctus
:

d
xa\

3e

xa\

ttjv

E/efvtov
,

IjceyivtojxE;

rtaTp(3a

xa\ tov tcXoutov,

Tf,v

Euyiveiav

TtapexdXeaa; Sv auTou; eu^aaflat urcEp aou

ae
Tf);

tou drcaXXayfjvat
yfjvat ol e!; tt^v

[x^v

twv

Oeojv

aou 6uau.evE(a;,

?vto-

Scio notam tibi esse patriam meam, et nobilitatem et progenitores:sivero et illorum noveras patriam, divitiasque et nobilitatem, jam
:

auTwv

Xa;xicp6Tr,Td ts xat 36^av.

rogaveras

ipsos, ut

orarentpro

te, ut liberareris

quidem deorum tuorum

reris vero illorum et

inimicitiis,

consequeet cruciutu.\

23

Tcjte opyiaOE\;

Itt\

jcXerov 6

Tupawo?

eViXeuaE xot4
'Erc\
tcc

Tfj;

splendorem et glonam. 23 Tunc magis excandescens tyrannus, jussit ipsum in ventre verberari a viris quatuor. Post-

vnrins fbrHter
sustinet.

xotXta;

auTOu TuTCTeaOat
auTOu,
oj;

auTbv urcb TEaadptov.

^OedaaTo
f>

rcoXu

3J

quam

diu caesus erat, ut impius visccra

;

ijisius vi-

TurcTOuevou

jcapdvofxo;

orcXdyyva
auTov

auTou

?xy_e6Li.eva

hzi

T7,v
rjv

yfjv,

icpoa^Ta^e
,

xoutptaOfjvat

drcb T(Tjv

paadvtjjv

yip veioTepo;

xa\ Xfav
,

djcaXtis.
,

Kat

X^yet Tcpi;

auTOV

'Opa; ctiaa aou

'

tpetSotxat

'ASptave
,

xa\ 06

OeXei; [xeTavof^aat

Er:txdXaat ouv tou; Oeou;

,

xdyto XEXeuao)
atojxa

tou;

laTpou;

TcapaysveaOat

xat

Oeparceuaouat aou to

Z7.\ ear,

;xet' Ijxou

Tt~>

jtaXaT(o>.

*0 ayto;
OEpajtEiiEiv

eTjcev
jxe
,

'Etce^ ouv

EJtrjyeO.to

3ta
,

tojv

taTptov

aou
e!;

xa\

Tipfj;
,

;xey(aTr( ; d^touv
itTcaTtiJaav orj

xat Etaayaystv TtpoTEpov

o't

z6 ^aatXtxiv aou rcdXdTtov

p.01

[xot

Oeo( aou, t
iv

[xlXXouat jtotetv

Tva yvu>
flebt

et

3uvajx(; ti;

eaTiv

auTot;.

"E^tj 6 JJaatXeu;

Oi

oute

ypT)[xaTfCouatv,

oute

XaXouatv.

'0

Syto;
,

eTrcev

'Ens\ ouv,

dae6aTaT,

oi Oeo(

aou oute XaXouatv

oute ypr^

Septembris Totmis

III.

ipsum levari cruciatibus: erat enim juvenis, et corpore admodum delicato. Dicit porro ad ipsum Vides, quantura tibi parcam, Adriane, et non vis poanitere? Invoca igitur deos, et jabebo advocari medicos, qui corpustuum sanent; eteris mecum in palatio. Dixit Sanctus: Quandoquidem mihi pollicitus es, me sanandum per medicos tuos, meque a te dignandum honore maximo, atque inducendum in palatium tuum imperatorium dicant sane mihi prius dii tui, quid illi milii sint facturi, ut sciam, an qua in ipsis sit potestas c. Dixit imperator Dii neque oracula dant, neque loquuntur. 29
jussit
:

deret in terram effusa

226
V.

ACTA

S.

ADRIANI ET SOCIORUM MART,

(lat^ouot,

A30NYM0.

dii

Itaque, impiissime, si loquuntur. Dixit Sanctus: neque loquuntur, neque dant oracula,
tui

Bwxt

8uei S
,

cAtofs, xa\

npo<nwver

xa\ ou

|A 6vov

a0ib 5 touto

icoisfc

iXXi

wA

V*
.

**<

**W wawfitent
SnavTa; outous f^epav
,

adoras? et non soquare ipsis sacrificas eosque facis, sed nos etiam loquela honolum id ipse
ratos ipsis sacriticare cogis. 24 Tunc tyrannus iratus, eos

xaTavaptd^ets Ouetv

mws.
o Tupavvo*

24 Tfai OutuoOeU

exfteuoev
,

ScOevTm 6nvE X6ijvfti *U

jj

w Swprtfoiov

6p(aa ?

omnes ad

car-

IIapaXa66vTe e 8e T0O EjitjxeXe-cnepov axofeei auTtuv.

d Y (ou 5

tat\dmque oufli "lus ad

caroerm
'/ifcttur.

lifr

diem, qua cerem vinctos abduci Sanctos diligentius ipsos audiret. Mitites vero quidem, acceptos in carcerem abduxerunt alios quiadhuc consistebant corpore rf, vi trahentes, incedere alios vero resolutos per tormenta, et
jussit, statuens
;

ot

arp.Tutau

Thj T Y ov

&

ftodp*** Ph
,

kxi

^<
aiip-

T&owixaT.

|inft
(]

P(a ? ?XxovTe S

to'u; Se

XeXupivous a** tBv

oxotvdov

paaivuw, xai

ouvatilvou! nepHWTelv |UT

povTe?*, u>o*ep
ptfc tov T (ov

d>ya

&&. 'H
,

Be p.axap(a
ttjv

NaTaXta
tzi?*

uTceaTrJ-

aupovTEi

'A8piav6v
<

uno6(XXouaa
et
,

^ &W*ty
toou
TtaOetv UTtep
ttjv

terram trahentes, ut ligna inamsanctum mata. Beata vero Natalia sustentabat supponens cervici ipsius, diAdrianum, manum enim cens: Beatus es, domine mi Adriane: ecce dignatus es eo honore, ut annumereris Sanctis,
nescios, per
te : ecce et passus sis pro eo, qui passus est pro gloriam ipsius visurus nam qui socii sunt vadis
:

auTOU,

xat

Xe T ouaa

Maxdptos

xupt^ p-ou
iytoi?
,

T dp tou

xaOTit-ituOr);

ouvaptOfiTjGrjvat

toi;

x*

icafloVTO?
ot

urrep

cou

l*3ou

TtopeuTj

0edaao6at

86av

outouxat

tois naOTJp.aatv auTOu, xotvtovouat T ap xotvwvouVTe?

ttj5 SdfJTjs

outou.

passionum

ipsius,

eruntet

gloriae.

ANNOTATA
B
componere in habitum a Vocem Grcecam oxj)|i*tR:v, quee generatim significat formare, fingere, aui fujurum. nolui ex conjcctura rcstringere, prout fcccrunt antiqui interpretes ; nam apud Momhritium cui fere consonant codiccs Mss. , locus ita Latinc est redditus : Succincto atque ita idem verbum Grcecum dcinde exponitur. perpendiculo antepudenda, introducantur

quemdum

Noverat
<d id

quidm

ille

imperatoris minister, quo eos habitit

signifxcat.
;

ad torturam compositos

vetlet

imperator

vox generica non

b Videlicet

cum

tormentis adjunctis

nam

interrogari idem hic est ac torqueri

atque eo

modo

Crw.cam vocem deinceps reddam Latine.

c lu codieibus Latinis varia in dictis

videre poterit
luonienti.

utrimque mutata, additaque aut omissa reperio. At ea leefor apud Mombritium aut Surium, cum observanda non crediderim, quod sint levioris At Mc longius u mente auctoris reccssit interpres, qui sic habet apud Mombritium : Et
tui ipsi mihi dicant ore suo, quid mihi facturi sint, promittant Se mihi repropitiari et tunc adorabo eos, et sacrificabo eis, vel hostias eis
:

quamvisdii
v(d

quale heneficium rnihi conferant

offeram,

quemadmodum
qui

tu vis. Expositio ha?c

non

est textus

Qroeci, sed

commentum minime pro-

bandum
d Id

interpretis Latini.
est,

necdum

ita

tormentis erant fracti, ut non possent pedibus consisterei Hozc ver-

dictis num. 18, ubi auctor narrat, Martyres jumentis fuisse imallegam rationem : Erant enim omnes resoluto plagis corpore, atque una catena colligati. Verum, sidicta benigne conciliare velimus, dicendum est omnes quidem fuisse corpore admodum afflicto ; sed non omncs eo usque fuisse fractos, ut pedibus non possent coiisistere. fd postea adverterepoiuerunt lictores, eaque de causa Sanctos alio modo ad carcerem reducere, quam quo ducti erant ad locum judicii.

banon

videntur cohwrere
lianc

cum

positos,

CAPUT
S. Natalia

IV

cum
:

aliis

mulieribus in carcere Martyribus

in

servit,

sumpta etiam

hunc

linem veste

virili

Adriani et reliquorum Sanctorum martyrium

convenerunt beatum Adria,

Martym
carcwem
.

in

Cum
nuni,

pervenisset in carcerem
Sancti, et sodutarunt
ut
illi

omnes
Ita

Kat
T0I15
etpi^VTjv

Ivt6 5 Yvop.^vou
,

tt;;

fpuXaxT]?

auvTJXQov

navTe;
,

ot

fiytot

xal

^<jr,a^no
Ta
,

ducHgratur
[driano

tov [xaxiptov
Ipftsiv

'ASptavbv
j^epal,

lantur

etiam, qui corpore erant resoluto, manibus reperent, ac pacem ipsi precarentur, salutantes osculo sancto.

015

xat
ttjv

StaXeXupivous
otoovat

atop-aTa

Tar?

xal

aurS

aaTca^opivous

ftX^aTt

a-y(u>.

At beata Natalia

*H

Be

[xaxapia

NaxaXta xaTp.aaae Taf5

tnanibussuisextergebatsanguinemipsins,etcorpus ejus ungebat. Salutantes vero ipsumSancti, dixerunt LsBtare in Domino, Frater: nam nomen fcuum scriptum estcum perfectis sanctisque martvribus. Uixitipsis beatus Adrianus Vos sem: :

Xepab

outtjs to atpia auTOu,

ot

**\ TfteupE t6 aGu.a auxou.

'AatoXfipnm 8e auTbv
doeXtpe

aytot

eXeyov auTu

\afpot s

Iv

Kvpfy,

lypd^ Y dp

00 u to

6vop.a p.Ta Tuiv TeXEtuiOivTtuv d

tiaxdpto^ 'Aoptavi;-

Y (u>v p.apTupu,v.
-

"E^
dXX'

'V^
(xoi

auT ors 6
E B?oOe

x ( pT 8ia7tav Tb e edp al

Vva

per ^:imIote

wth

hfils

iwMpn
l

sed orate,

ui

nihil tsadll

nnln infe-

ratdiabolus: vehementerenimdeficio.Responderunt, Sancti Confide, frater Adriane nihil am: :

Ae Y ouatv au T u,
Ea

6 StdSoXos- a o5pa ap ixXefrtto Y

,

aY tot

d8eX ?E

'ASptav^- ouxeTt

X ue,xa T aaou 6
Kal
oS
Se

T:ovrlP 6 S

d^Spa Y ap
nepi oou
.piatv

SeStcu, T v ^
,

Otco^v
dfvepuwos

aou.

plius contra te valet

VtSTfip ^o6ou[ieea

malignus: aufugit enim

8 T

^v

dveptunfvTiv

fapt%,

eOappTlaaH.ev,

8T,

OUX^Tl

, ,

DIE OCTAVA SEPTEMRRIS.

227
A. A^o.v,.,

ouxfn

Itr/lmi
o^Xtu;,

ao5

K ovr,p6V

M>j

ouv

BiaxptOrj;

)j

5ioTda7j;

26 Atdxavot

8e, YuvatxE?

euoeSer;, xa>
,

dXXat twv

ei-fevlSojv

Yuvatxiov Tcap^jxevov
[1EV tojv

to";

4f fot?

OepaTCEuouaat outou;
at 8e

ojv

al

xauaTTjptGJv xaTE^uyov tou; tc6vou;

twv

tcXtjyiTiv

IrceuEXouvTO
xaTEfiiwjov.
uTCEpeafav

dXXat ok
"Airaaai

ttj

IoOtjti

tou;

fytopa; tojv uojXo'>Tctov

Se

3uuep(t/)VTo
ef?

tou;

avtou?

Tcdaav

ommno ambige vel dubita 26 Diaconiss* vero, mulieres pi*. atque ali* ieminae nobdes manebant apud Sanctos, servientes ips IS ex quibus hae quidem inustorum stigmatum refrigerabant dolores, illaj vero vul
nihil
:
:

timens patientiam tuam.Nosquoque timebamus tibi, quando eras homo postquam vero humanam transgressus es naturam confidimus nihi] amphuscontra te valiturum diabolum. Itaque
:
,

wi
Sanetlt 61

viuni
i

am

xa\

dvdrcauatv
xai Sti

auTOu; rcoiouuEvat.

MaOiov 8e 6

TUpavvo;
icpb;

tauTa,

U-sxevojOt,

Tb nXrjOo; toJv Yuvatxoiv

topYfaOrj

aiWu;, udXtaTa

5e xai

tSjv euvev(5tov,
uJj

096800,

xa\ ex&euae Yuvatxa to ouvoXov

ouyywptXafct e^ot^vai rpb;

,

autous. '&;

8e e^yvto
ur,

fj

uaxapta NxTaXta
tou;

nera curabant ali demum vestibus saniem c.catncum extergebant. Omnes vero dividebant sibi Sanctos, omne servitium ac solamen ipsis exhibentes. Ubi ea rescivit tvrannus, didicitque effusam ad eos esse mulierum multitudinem,

ZlZf

8tt exwXuOtjoov
,

a\

qmdem maxime

et

nobilium,

multum

Yuvafxes tou

Etaepyj=a0ai rtpb;

iratus est,

a-f (ou?

dvdaTaaa
,

sxe(-

pato

T7)v

xetpaX^v, xai evsSuoaTo ayjjua

avoptxbv

xai stV.et

praecepitque ne qua omnino mulier ad eos ingredi sineretur. Ubi cognovit beata Natalia,
proliibi-

oj; dvfjp, xai lOepdrceus rcdvTa;

auTou;.

tumesse mulieribus, ne accederent ad S.uictos, caput totondit, sumptaque veste virili, ut vir ingrediebatur, atque omnibus iis serviebat.

27 Kai
'\8ptavou
xupte
,
,

ustoe

tauTa sxaOf^eTO icapa tou; ic65a; tou

,

4^^
e"v

TcapaxaXouaa
ttJ;

xai

X^ouaa auuo
,

Asouaf oou
Ttjj

uvTJaOrjTi
,

ou^you oou
ae TCpb; tgu;

27 Post haec sedebat ad pedes sancti Adriani, rogans, ac dicens illi Oro te, Domine, memento
:

Nntalh,
tml.tfu

virili

sumpto,

8ti

auvTSpYrjad aot
,

|iaoTup[o)
Iy-v6[jt,v

xai ^JXet^d

dYOJva;

xat Ttp6^v6s aot

tou aTEjpdvou toutou. ITapaxdXeaov ouv t8v Aeor^TTiv

,

Xpiorbv

"va
e\

TcapaXd^Tj

ue
,

ust& aoO, va
xai

waicep

xotvtovoi
pfo>

eYv6^e0a

tw

uoyOrjpio

epiXauapTrjuovt
xai

tou"to)

tibi cooperata sum in marad agones, atquehanc tibi conciliavicoronam.RogaigiturChristumDominum. ut accipiat me tecum, ut quemadmodum consortes fuimus in laboriosa hac et peccatis obnoxia

conjugistuce, quia

pergit Hanrtis

tyrio, et unxi te

oGtio; xat ttj;

uaxapfa;

sxe(vtj;
,

drc6vou

Xt^eio; xotvtovrj-

vita,

ita et beatse illius ac

atousv

Sua

laborum expertis
:

vai rcapaxaXoj 001

auTT)
TT|V

TauTTjv TcptoTTjv atTrjatv Xd<3s icapd

Oeou

Iotoj

itzxpyri

twv JxHatCv aou

XptaT6;-

oi3x yP Sti

haareditatis simul fiamus participes sane rogo, ut id primum petas a Deo, sint hae primiti

jrap^E! aot TatjTTjV

atTrjatv 6

tpiXer

^ap atTEraOat
tt^v

zap' uaGJv t& xotauta.

Ou Y 3 P

aYvosr;, xupie* fiou,

tt v
(

dxo-

Xaafav
;x/tcot

Tfj;

tt6Xew;

TauTr,;, xal

do^Etav

tou paotX^ty;,

precum tuarum novi enim hanctibipetitionem concedendam a Christo cupit enim talia poatulari a vobis. Quippe, Domine mi, non ignoras
: :

utco^X^OeU 6 Tupawo;
daE^Er;
aou.
tt,v

J X>z'

Xj\

^
tt)v ttjv

Ti^ twv dO^tov

aY(av

xal
tt)v

atdvojatv

xo(tt,v

aou

oioaov

hujus urbis intemperantiam, ac imperatoris impietatem ne meassumenstyrannusjungatcon:

Yuvarxa
\ifjt

iBtSdyOrj; yip
TfJ;

touto

rapi tou dnoaT6Xou

56;

jugio cujusdam athei, ac thorum tuum sanctnm

to(vuv

atcObv

atuippoatJvTi;

ueTa aou teXeutTjV

optooat

maculent
tise

impii.

adOtoatv eu noterv

to^;

EauTtov dvSpdatv al pva^XE;,

te docuit Apostolus. Itaque pro

Serva conjugem tuam id enim mercede pudici:

aou

ttjv T;pb; 1\lI

OTopYTiv.

mihi tribue, ut tecum moriar. Discant mu-

lieres viris suis

bene facere, videntes tuam erga

me
28 Kat TauTa etnouaa
,

affectionem.

dviaTT)
,

icdXtv

xat

Ttji

dvSptxo)

ayyjuaTt Ttept^Et to'u; 4yEou;

0);

QepajTeuouaa

xa'i

ItciueXouuIvti

28 His dictis, rursum surrexit, et virili habitu tjuod rt alia circuibat ad Sanctos, serviens et curans, ut ne- imitantur. Tijcessitas uniuscujusque exigebat. Nutriebat vero
rannus Marty-

ixdaTou

xb tcoOo; eypr,alv. "ETpe^e 8e auTOu; to^; Xettto*

rlpot; (ipa)jj.aoi

^aO^vouv

ttj; vofjTj; Ttov TpaufidTtov.

y^P Ttdvu MaSouoat

drc6

Te

tGv

TcXr,Ytuv xal

ipsos cibistenuioribus: e

nam

rum crura
conftingt jubet
:

graviteraegrotabant

8e

xa) at XoiTtat pvarxs;

plagis acceptis et

Sti Ixsfpato

f|

uaxapta NaTaXfa
8a;j.ti>TT|p(ti)
,

ttjv x6ojj.tjV ttj;

xe^aXij;

xat

reliqufe

vulnerum corrosione. Ubi mulieres didicerant, beatam Nataliam

statouaa

h
o);

t<~j

^uTCT]pETEr

w;
,

dyfot;, IxsfpavTo
IQtpdTCEuov tou;

capitis sui

comam

abscidisse

xat auTat, xat Tto

dvSptxto ay^T^uaTt etatouaat

Ttov

carcerem ministrare Sanctis,

sunt, ingressaeque
ita ut plures
virili

illse

ingressamque in quoque tonsae

aYEou;,

dTCoxefpaaOai

uyv(5wv

TcXefou;.

*Q; 8e eyvw
ot

veste Sanctis serviebant,

xat touto
t

oTupavvo;, xal 8ti ufXXouai teXeutov

2^(01

&x6

ex nobilibus tonderentur. Quando

xi Toiv T;XT YO)V xa\ Ti);

twv

Tpaufj.dTtuv EXxojasto;, liCEx^Xeuaev

et hoc cognovit tyrannus, rescivitque Sanctoa

xuti)va
o<5T)piTj

yaXxouv
xaTeaYTJvat

ur:oTE0T)vai

TOt;
,

rcootv

auTGv, xai

1-i.o^XoJ

auTSv Ta

axiXT)

eiTtov

Mrj tov xotvbv Ttov

dOpojictov uTCOuefvojai

OdvaTOv.

nerum ulceratione, bus eorum supponi,

confringi, dicens
:

morituroscum ex plagarum dolore tum ex vuljussit incudem reneam pediet vecte ferreo crura eorum

Non

intereant consueta ho-

minibus morte.
'EuO^oj;

"2H
et;

ouv

rcapeYEVovTO ot

8t( ij.ioi, cpepovTe;

(

t& oxeuTj

to OEauojTTjptov.

Gexaafjivrj 8e auTou;

tj

uaxapfa NaTaXJa
Aiouat
3e
ttjv

dn/jVTTjaev

auTor;

xa\

icapExdXet

Xe*YOuaa

uuoJv
eXeye
,

29 Mox igitur adfuerunt lictores, ferentes ma ytynum instrumenta illa ad carcerem. Intuita autcm illos .\dria71i, pns beata Natalia, obviam ivit, hortabaturque eos, sentr Xatalin
dicens
:

IvOev

Tcpo')Tov
ur^

dTcb
tcoj;

'ASptavou

dpEjaaOE.

Touto

Rogo vos,

hinc

primum

incipite

ab

yoEouusvr)
tjvjttjv

6poiv tou; 0^(0^;

npb auTOu

TCtxpav

ujcou^vovTa;

pdaavov
,

tctotjOeI; 8tXav8p/,aTj.
fj

"Ote

oe

jtc^Ot( xe

Tbv dtxutova
lr.\

Xa6ouaa

NaTaXfa
Suvduet

TjrcXtuaE
[j-ey^Xtj

tou; Tc68a;

Adriano. Hoc vero dixit, timens ne forte, si videret Sanctos acerbum illud tormentuin ante seperferentes, attonitus expavesceret. Dum vero
supposita erat incus, apprehensos pedes Adriani super incudem extendit beata Natalia lictores
:

'Aoptavou
aTC^TE|iov

tou dxuojvo;
,

xal

xpouaavTE;,

auTOu tou; ic66a;

fj

auvTptyavTE; Ta xCjXa auTOu. Kat

AeOfj.a( oou,
ttjv

XE^Et TCpb; outov

NaTaXia
,

SouXe tqu XptaTOu

vero

vi

magna

percutientes, ipsius pedes absci-

'6it>>

eti ^uTcviet;
,

exTv6v aou

yerpa, xai dpouatv aunjv

"

derunt, crura ipsius simul comminuentes. Dicit

izh aou

'iva

7ao; xa\

toutw
Kai

to^; 4^(0^; Y^fl

TcXetov
,

yip

ad

eum

Natalia

Rogo

te,

Serve

Christi,

quan-

jou ETiur4jpTJ0r,aav

l/.^rvot.

irctSou; auTij ttjv y_rpa

TCTTjXE

tum adhucspiras, extende

manum

tuam,

quam
tibi

228

ACTA
abscindent,
i!li

S.

ADRIANI ET SOCIORUM MART.

fias similis:

Ihohtmo.

tibi

u\ el

in

hoc Sanctis

tS

xjiwvi.

Kfo4oav(

S:

fceplurapassisunk Ipsedansei manum, Illi vero percutientes, eam retradidit secuerunt. Tum velociter spiritum suum

nnm

SlOXE TTJV iJ-UXV

& Q

T *V

teix^ ^P *'
1

oAtiJv Kl EoOcue

Jtapi-

imposnit incudi.

aHorummartijrutm: flteto-

Ua abstfssam

Adnanimauum sermt.

Domino. 3 Circumeuntes autem lictores cnm incude e t vecte ad Sanctos, cruraeorumfregerunt.Saneorum c[l vero praveniebant, et ante adventum voce fiXp icabant pe( i es suos, clamantes magna (jhriste, accipe spiritum nostrum Domine
:
|

30 Usputont

Se

wbs

a Y (ows

ol

pX^,
87)[ifous,
^jifflv

crfxXwv utu>v t
tots

axiXr,.

101 *H U|WI xal T$ n P oEXd[x6avov B e ot Syio.

'

^
"

xa\ faXoov

no6

OTfifc

r?o tou

?n (o ai
?* aaT0!

a " r

Tob <

poSvte? tttr%i tSj<pov?i:

Ko-pu 'lT)bX P ii, B#i

j^

t imtffutw

wrt

uto Xtprafi
v

P e5{8ouv
Otfflv

atque

id

singuli dicentes, pretiosas ac sanctas

Ta S

Ti[i(

wft Y*s aU

t*X* *$

0eG

'
'

ExaUtIE Se

animas suas tradiderunt Deo. Jussit quoque imperator, post

pwiXeO;

[Uti

to

oxoxTovOiivat
,

Otob;,
Jitos

auj[j.aTa

mortem

ipsis illatam
:

corpora eo-

pX7)8ijvi ei\ tl>

-up

Ufm
ytLtpa.

MiJ

eXOivus
'II os

ot

TaXtXaroi

rum

in ignem projici, dicens

Ne

forte venientes

XdSwatv utous xat Ti^trwaiv

X(a
ttjv

tos Oeou's.

fiaxap(a

NaTa,

GaIile3i,accipiantipsosetutdeoshonorent.Beata
vero Nataliaabseissam S.Adriani

aTEOTpjOeraav

tou ayfou 'ASptavou ^pe XaOpdtu>s

ol
,

manum

clan-

xa\ 6ite<c&(iato

uTr-v.

BaardSovTEs 5e
[xapTuptov

5r][xtot

Ta aoJu.aTa

culum tollebat ac servabat. At lictores, corpora Banctorum ac gloriosorum Martyrum portantes, accendebant enim ibant ea in pyram injecturi caminura latissimum. Beata vero Natalia pone
:

twv ay(wv xai

auTa
E?fi

xaXXtvlW

iicopeuovTO

l^alztv

ttjv Trupccv

Tjaav yctp SxxaOffOVTfis xdp.tvov XaupoTaT7]V.

'H

5e u.axap(a

NaTaXfa ^xoXouOet
T?S

omaOev, uTtoSeyou^vr) t4
ffa
1

d-oaTa^ovTa

'tp-aTa

X P ot

'

* ai

?" '^^ayfwv
&<;

'0|*oIW|

sequebatur, manibussuis excipiens distillantem sanguinem, seque nngebat. Similiter etalisemuliereslinteispretiosis,aliisquestragulispurpureis

Ttp-Eot; dOovfot; xl b^poij Se xat dXXat yuvarxe? u^ooexiiievat

I[j.aT(ot;

^opifupot;

Tot

ajzociTst^ovTa ^x tojv

<rtu[i.aTwv
tt,v

afuaTa, anexpu^Tov
^aOyjTa
toiv
otj[jl(wv

tofs xoXtcqis auTtov

xal aot^V
ctYttov

decidentem de sanctis corporibussanguinen colligentes, absondebant in sinu suo, ita ut etiam

paeperoav

Tof? a"[iacfi Ttov

/puooi

KoXXu

x1 XWois Tififois ^opay.^vat.

vestimentalictorum, sanguineSanctorum tincta, auro miilto et lapidibus pretiosis emerentur.

CAPUT

V
et a Christianis

Corpora Sanctorum igni mirabiliter erepta,

Byzantium deiata
invitata,

S. Natalia ad nuptias

fugit

Byzantium, ibique apud corpora

Martyrum moritur.
Dum
tgni

corpora

ostquam pervenerant ad locura, ubi accensa

napaYevotitvot
xdfitvoc
,

oe

iv

to

Tdnto
o;

sv8a
,

)}v

iy.na^sXaa.

i]

Sanctorum
<<<iiit

J\ erat fornax, ascendentes carnifices,

,

Sanetos

xat
touc,

dveX06vTee

S^txtot
e?s

Stct

tou

avtuOev

injecta, orta

tempQ8tate,
lictorei

fu-

giunt

Martyre8 per os supernum injecerunt in foriiacem.At venerandse ill etsanctiE mulieres longe stantes, clamabant cum lacrymis, dicentes DominX, uostrum mementote in requievestra. Simi:

ctto[i(ou epet^av
T(p.tat x.al Sytat

a-j-Eoue [xapTupatj

t^v xipnvov.

Al oe

yuvarxE; Jxervat [.axpoOev eaTcooat

MvrjoOrjTe
f,

ISOtov u.Ta
dva:iciucTEt

Saxputov,

X^YQuaat-

fj[j.tov

xtSpioi

ev

tt;

up.wv

'0|j.6tws 3e xat

u.axap(a !VaTaX(a Tiept^Tpeye ndvToOev

et';

liter

vero et beata Natalia circumquaque curre-

[3ouXo[i^vti ErutJjv ^t'}ai

ttjv

xd[iivov

powsa
[i^
[ie

xat XiyooaalyAazaXi-nr,!;

bat, volens se ipsa

-I

dicens

iacaminuminjicere, clamans Accipe et me tecum, beate Adriane;

relinquere in serumnosa hac et temprojectis,

^d^at xapi [ieTa aou, [taxdpte Woptave, xat

cv

t^

[ioyOrjpa TauTr,

xat npoaxafpot
auToiv

X^wj^

xal TauTa efnouoa

dtcpvto

ct uoli

iiKi

Tjduxcie.

Ptcp^VTwv
/.a't

Sl

ttJ

xapifvio,

Ppovrr)
aetapibs,

porariavita, bisquedictis, tacebat. Porro Sanctis

iii

lyiveTO [XEYdXr,

ustqs ouoSpo;,
tov

xa\ daTparcal, xal

,

fomacem

magnum eum

repenteortumesttonitru imbre vehemente, falguribus, et

ws

tt)v

j:6Xiv

ajiaaav xa\

t6^ov ^eptepipeaOat
toiv

xat

ttiv

xdtxtvov aoeaO^vat

&k6 tou rXriOous

fo6T]0^VTs,
,

uodTtuv. Ot oe
"

succussione terr^, at tota civitas et locusille agitaretur,acfornax aquarumcopiaexstinguere-

0^101
outojv

!o6Te? to YEY ov ^S,xt

e'cpuY 0V

Ttves oe

i^

7;ea6vTes

Jtci

iip6oojj:ov

jiapa^prjpia djceOavov.

tur.Carniflcesautem.cementesquseerantfacta,
e1

timore correpti, in fugam se conjecerunt: quidam vero ex ipsisin faciem prolapsi statim

exspirarunt.
Vhristioni
vero
.

'i<<

inr<

ii-

32 Tunc concurrit multitudo circumstantium ibidem Christianoruin uim cum beataNatalia ac

reliquis mulieribus piis; et rapuerunt pretiosa sanctaquecorporacelebriumacgloriosorumChri-

32 Trfw

cuv^opau.e
rf,

to

-XtjOos

tuiv

jceptEaT^Ttov

2mToe

XptartavCJv Sjia

[j.axapta

NaTaXta

xai Ta^s Xotjcar? EuaE6ict

trpora

Yuvat^, xat fjpnaaav Ti

xatxaXXtv(xtuv
6X6xXripa,
tj.apTupt.jv

Tfp-ta

fpfunf
illasa.

xat 5^1 Xet^ava tuv ioto^ajv

tou

Martyrum, invenientes ea salva et integra, ita ut ue capillum quidem ipsorum ignis lsesisset. \ ir autem quidam honorabilis et pius, Eusebius
s;i

XpiaTOu

eupovTe? auTa atoa xal

r:up.

ws
,

[iTjSe Tpty^bs

aucoJv

S^aaOai to

'Kuad6tos

5e tis 6v6[iTt
Tcpoarceaojv
xf,

dvfjp T([j.tos xa\ eiX6Jjs titTa ttJ? (8(a 5 Y|Tij

nomine, cum propriauxoreprocidens ad genua beatasNataliasacfratrum, rogahat eos, dicens:

[xaxapfa NaTaXta, xat toT doeXcpor?, napexdXet C

xijfi

auTou S ,XeYu,v 'H>ei 5 EjcExetva

tSovTesSe
bt ttoUou
tt]v
zi;

nSk&^

K? &rp $xoB(v

ev

Tjj

7c6Xet

Nospropehanccivitatemanteahabitabamus:
dentes vero impietatem
in

T evouivrjv dot6etav, dvExojpr^aajiev

jcivTa xaTaXtjc6vTes Ta fj^xepa.

vi-

-o

Bu^dvTtov,

iIlaexercitam,amulto temporediscessimusByzantium, relictis omnibus

Aote ouv

fju.iv

tous 7(005, xat Efj.eaXtou.EOa outou;

dxaTtto

xat djceveYxavTEs

noTtO^sOa aOxobs

ev T r5

f.u-ETipots

t^tjo.;
E^tUC

,, ,,

DIE
ew;
T?jV
tt); teXeuttj;

OCTAVA SEPTEMBRIS.
Tauia TtXelcM
Iffciv Ijpft

226
\

tou doE^ou; fiaatXfto;

(

xa\

jxTot

nostris. Sanctos igitur QObis date, qaofl oavi im-

\m.s\mm.

xaTdOeatv e\ npoaxuv/ aEi

tioieTv

TiotoufjSOa- e^Oo;

ydp

touto

'Edv ydp 0eX^ot,te JviauOa auiou; xaTaOeaOat

,

lionenms, eosque translatos deponemoa in locis nostris usque ad mortem impii imperatorie ac ;
deincle perfeetarn ritu debil.. tninslationem

jxavOdvet 6 daeSTj; xa\ napdvofxo; [iaaiXEu;

xa\

TiaXiv
r

iveyxtov

CUm

xaTaxouaet auTo'u;, xai up(axaQe TiapaotSijvTe;, ou;

(SpovTTJ; xa\ GEtafxou xa\

0eb; Sti

precibus facicmus

ita

enim

fat-ere

solemllB.

uetou

lv.

nupb; IppuaaTO.

Quippe
cel

33 Kai

jfpsoev

6 X4yo;

outo; Jvtojitov
,

auitov TidvTtov

xa\

ifxSdXXouatv auToli;

si eos hic deponeiv volueritis, id eognosimpius ac iniquus imperator uosque rursum ablatos eomburet, et sic patelnt, a vobis proditos esse eos, quos Deus per fconitru, terraj motum, atque iinbrem igni eripuit. 33 Placuit bic sermo omnibufl, Sauctns navi
;

<

ByzanUum
:

dxaTfco

xa\ d;idyouaiv ei; to BuT.ivnov,

imponunt ac Bjzantium
vento.

aveliunt, secundo flante tnmsfcrunt

\>lftilwn,i

oupfou dveuou tJJiOTlveuaavTo;.

*H

3e jxaxapfa

NaTaXfa

IfiBtVEV
,

Verum
:

fyouaa

ttjv

x E ^P a T0U

^t' ou

'ASptavou.

eXeye yap- M/jtcote

,

sancti Adriani

beata Natalia retinuit manum dieebat enim Ne quando, ma:

msptka petita
Q

yavEpwO^VTfov Toiv Xet^dvtov fxaxapfwv (xapiuptov

h ihitno.

EupeOto jipo-

nifestatis corporibus

StSouaa

ttjv IXjifoa

fxou

xa\
,

XaSouaa

ttjv
ttJ

yeTpa, evefXtaev ev
xXtvr, et;

JloptpupfSt

[SaXouaa jxupa

xa\ utieO^xe

to

fxepo;

to

npb;

xetpaXTJ;,
ttjc;

fxrjStvb; ytvtiaxovTo;.

MeTa

Se

Ttva; rjtx^pa;

dv/^p Tt; dicb

ji6Xeu);,

yjXfapyo;,
ttjv

JipoaeXQwv Tto jiaaiXer,

TjTr^oaTO

Jipb;
fj

ydfxov

XaSetv

jxaxapfav

NaTaXfav
euyeviStov
xa"t
,

?jv

yap

beatorum Martyrum, inveniar prodidisse spem meain. Acceptam auiem manum purpurte invoivit, addens unjruenta, ac lecto suo supposuit ad partem eapitis, nemine sciente. Post dies aliquot vir quidam civitatis, militum tribunus, accedens imperatorem, petiit,
ut nuptum sibi daretur beata Natalia multa enim possidebat lumorabilis iilaac primaria in:

JloXuxTfjfj-tuv

do(Stjxo;

auTrj xa\ jiptoTr)

iwv

lupdta
Ttvtuv

te

xat

xoafita

ndvu.

npoejtifx^aTO

oe

auTrj
zait;

Std

yvopffxtov
yuvaicjt
,

yuvaixtov.

'H

Se

dTiexpfvaTo

djiooTEXXEtaai;

ter mulieres nobiles, ac speciosa erat et pulcra

Xe^youaa*
fJ-TJva;

kdyto
ipet;
,

fxaOouaa
Stho;
ok

touto lydprjv
1

aouopa" dXX'
fie

admodum. Rem

e'vSote' pLOt

iTOifj.datufj.ai

ou yap 6 Tuytov
dva-/_ioprjaai

^tjteT

Tipo;

ydfxov.
?jv

Autt,

ISouXeto
tiov

XdOpa
dyftuv
*

xat

quoqite ei ille insinuavit per mulieres quasdam familiares. Illa vero missis mulieribus respondebat, dicens Et ego, hisce
:

dxeXOerv, &t;ou

Ta Xef^ava

xa\

drc&uaE t&;

yuvaTxa; OtoTiEuouaa.

vehementer gaudeo. At date uiihi menses tres a, ut me praeparem non enim plebeiusest, qui meas ambit nuptias. Verum ipsa clam discedere volebat, eteo proflcisci, ubi Sanctorum erant corpura. Itaque mulieres illusas
intellectis
. :

dimisit.
3-1
fj-ETa

npoaeXOouaa

5e

ttJ xX(vt)
,

lizlr.iazv

kr.l

npoatonov

xa\

Saxputov jipocT|uveTO
.

Xe'youax

Kupte 6 0e6; fiou,

ttjv
fxfj

tSv

in faciem, et

34 Accedens vcro ad lectum suum, procidil cum lacrymis oravitj dicens Do:

fiigam meditutur, implora(<iijne-in ina

6Xt6o|ilvtov TcapXfj-uOfa
oTTjptyfiic;,
=j:E6Xii|ov

xat Ttov auvTETpi;j.fj.evtov

e't:\

xapofav 6
otoc;
efc;

mine Deus, mcerentium solamen

,

et firmitascorde
,

ttjv

SouXrjv oou

xat

fj.taofj.6v ttjv 6fa.<j^Tjy ov

xa ^

SfJ-Oocofiov

'Aoptavou tou aou SouXou"

,

Uetoc; Kupte
?vofj.d

e?

eJltX^OTj
;

Ttov

OEOfj.iov
,

u>v

IjietpdOrj

Sta to

aou to Sytov

'O^etoc;

Kupie

v.

ejitXrjarj

Ttov
;

jioStov Ttov
'tXetij;

contritorum respice ad ancillam tuam et Adriani servi tui conjugeni, uno cum ipso constantem copore, pollui ne sinas. Misericors Domine, an oblivisceris vinculorum, quibus proba-

xXaaO^vTtov ?xe(viov
Et eI;

xa't ttjc;

otTTOTu-TiOEfori;
,

^stp6?

Kupte

xevo; ^otrjaetc; xai tov fifi^Oov

fivofjid

Sv o\ SouXot oou u7teaTT,aav

Ixefvtov
fj-E

Sti

Tb

aou to aytov; 'AXX*

,

fj-vrjOEt; TT|V

xapTE-

ptav xa\ tt,v unofiovfjv

?XeuOeptoa6v
,

i.TZO ttjc;

ouvatpefac; Ttov
ttjv
ttjc;

tusestpropternomensanctum tuum? Misericors Domine, an oblivisceris pedum illorum coufractorum et manus abscissa-? Misericors Domine, an et irritum facies dolorem, quem Servi tui
pertulerunt propter
inio

^Opwv
x<5itt}v

aou

fifi

fJ-tdvr]

AeorroTa dyaOe

6 e?5o)Xo6uTrn;
fj.e

nomen

sanctuin tuum?Quifl

WSptavou tou aou SouXou

ij:i6ouXf]c;

dXXd puaat

dj:b

TipoaSoxta; xat

tou dXd^ovoc; xat daeoouc; toutou, Sti

TioXueXeoc;xa"t

memor patientiaa ac tolerantiaa eorum, libera me contactu inimicormii tuorum non pol:

ou
f,

e?

a6vo; 0ebc; euar:Xayy_vo; xai

tou; diotva;
,

aot

Ttpcicei

luatj

optime Domine
:

idololatra lectum servi

otjcix efc;

dfxr^v.

tui

Adriani

sed eripe rae ab exspeetatione ac

illius,

insidiis

impuri atque impii

et

quia tu solus
:

es

Deus misericors

uiulta'

miserationis

t.e

3o

Kat iauT= Etrvjuaa

dnb noXXfj; dooXeoy(a;

Ttov SouXrj

xa't

dOufj.(a;

dtf unvtooe

xai
,

toou

eT;
fi

dyftuv

Entepav'tc;

Xeyei

aui^
o7i

decet gloria in secula. Arnen. 35 His dictis, prte multa meditatione et tristitia obdormivit. Kcce autem. unus Sanctorum

Y
<t

cat&ti

><<

confirm&Ukf
iun inilu
,s,

ErpTJVT)

oot

NaTaXfa
,

tou

0eou-

Odpaet

ouv

apparens,
ancilla
:

sic ei

loquitur

Pax

tibi,

Natalia Dei

commiUit,

ydp jiapErSe ae 6 0e6;

oujiep
iveSefcito
ei;

ou Se
"

fjfJ-Erc;

lTteXaO6fXE0a tou fxiy^Oou

6cp0evTe;
tio

conflde igitur: non enira

obliti
:

despexn

te

fjfJtd;

dXX'

eu8'u;

XptaTto

Deus, neque nos

fj

ijipEo6euaafxEv u::Ep aou

fxa/.apta
Tto

'tva

eXOr,; Tipb; fjjxd;

xJpi(!;

" Eiprj

auuo

nobis suscepisti
venias. Dixit

sumus Laboris, quem pro verum simulac apparuimus

:

NaTaXta- 'Eodvrj 6
;

tiou

'ASptavo;

fxeO' ufxtov

XptaTtT)

Na\,
ev

Xeyet

auTfj,
,

xat

npb

fjfxiov lcpdvT).

'AXXd

dvdara, eiaeXOe

dxaTfw

xa\ TiXeuaov, xat sXOe npb; fjfxd;dvajidurj

jxeO'
f^fxtov.

Ixetyap ktoxeTiTeTaf a o 0eb;, xa\

Jv EauTTJ yevojxlvrj
,

Kal

pro te obivimus, ut ad nos An dominus beata Natalia raeus Adrianus vobiscum apparuit Christo Imo etiain, inquit ei, et ante nos apparuit. Verura
Christo,, legationera
ei
!

dvioTr,, xat TidvTa xaTaXtTiouoa

fxeO'

jxSvr,v ttjv

yEtpa tou dy(ou eXaSE

ETiXEuae
,

eauTfj;

xat

iiaeXOouaa iv
,

dxaTtw
?jv

surge, ingredere naviculam, navigaque et veni ad nos ibienira te visitat Deus, requiesces no:

fxsTu

a7iouof);

djieX6Erv

^ouXouevtj

'onou

ia

otoixaia Ttov dydov. Eupe ok xa\ dXXou; jioXXou; tpeuyovia; djib

npoaii)7iou tou

biscum. IUaporro ad se reversa surrexit, omniaque relinquens, solam Sancti manum secum
surapsit
:

jiapavifxou

xa't

doeoou;

[iaotXEtu; Mac;tfxtavou

xat ejiXEuoe

jxeO'

auTWV.

gavit, volens eo tendere, ubi

ingressaque cymbara diligenter navierant Sanctorum

-

corpora. Invenit vero et alios multos fugientes a facie scelerati et irapii iinperatoris Maxi raiani, ac cuin illis navigavit.
30 MaOtov
jv

Se 6 xiXtap/o;
i>aoiXea
.

Sti

jiEcfeuyev

fj

NaTaXla, etoeXxat Xa6tov

fxeO*

Tipb;

tSv

r^TTjaaTo

po/,Oetav

30 Postquam tribunns h intellexerat fugisse Nataliam, accessitad imperatorera auiiiiumque

peliit.

^
A.

ACTA
Deinde, sumpta
navi se commisit

S.

ADRIANI ET SOCIORUM MART.

iautou
TtX6tu.

Amjnymo. By

petii!

secum militum turma,

ipsam persequens. Ubi

^0o

<upaT<u>Tu.v,
a<k>yv.

^cnjXOe

otcouStJ

[iet'

auT~ov

h
B *S

xaTaStoW

riXeuadvTov 3e -ujv tt>( atdfca

ut naoiget

cum

ii^

zantium, persequetite

eam

fntstra ttir

buno

set media, spiritus

vero aavigaverant ipsos refro, unde venetus ventus contrarius insurgentibus quoque fluctibus, rant, rejecit submersi sunt. Cum vero nox esquidam eorum fallax apparuit illis, qui erant
:

orc quasi per stadia multa,

rcoXXa, *ve(i!
Ti
orclau),

* vavt(o <

i_avaiTi! ""***' fpl ^ V

aiT U5
auTuiv

BOev Jjaav

*W
xat
,

u0ote <"

Ttv^ Se
aur r?

<:

xal

urco6puyto t

^U
-

yey6vaa t v,
ofioitf,

iTcavaoTduuv

tujv

xu[idTiov

vuxtos
ev

SVflfW *-|Xqv ?a(v T t nft

,

TCSpl

TJjv

NaTaXtav

sfoei r:X6 t ou

T, t

S^Ogv

kiuG&w
&

xat vauTat
<pu>vfj

cum

quasi Natalia, specie navis, in qua erant

:

rrtiaipot

iTuyyavov
I760ev

Xe>t

aoToffi

vaoxXijpofi

nauclerus epibatse et nautae periti et dicit ipsis IJli magna Unde venistis, et quo itis? voce
:

&fl

I^Xew

**\ xcou rcopeueaOe; 01 8e Xiyouaiv Xat

A*b NlWlldlbfi

a^XOOfXEV,

Elfi

TO BuWvTIOV riftfUV.

vero respondent

zantiumnavigamus. Erratis non hac instituendum rus

:

Nicomedia exivimus, ae ByDicit eis ille quasi nauclelter,

:

MyzialxoU
auTr]
f(

& SrjOev vauxXrjpofi

kfavij

'E^Xavr^xe
rjv

oix eVti y&p

iXX' aptcrTEpi
e!;

noplla

njc 6oou

ux&ynz

quod

ixxXlVfctt

3ta6oXos eSouXeto yip 6 axaOapTO? xai novr\ooi

volebat declinate suscipitis; sed ad sinistram malignus daemon eos in peimmundus ac

to

KAay

ixoMacti auTOu;.

enim
uM
<t

lago perdere.
Harty-

rum corpora
pervewrat,

mnnum
s, kdriani

autem existimantes, quod vere viam velum, eo ostenderent cxurgentes disposuenmt quo eundum monebatimnumvolentes tendere,
37
Illi
,

37 'Exsrvotoe

vo[i(aavTes,

8ti
,

aX^Ow; ava6oXer?
ajreXOerv

eiatv

avaoravTes 8i7.6ov to 5p[tsvov

eTtcev

pouX6[ievoi,

Ktcou

aoToifi

to

axaOapTov xal
'ASpiavbs,
[iJi

i:ovJipbv
wfi

r:vu[ia.
cbiorefcp,

Ra( euO^w;
xal
I66?]9e

iiejungit,

dus malusque spiritus. Mox apparuit ipsis sancclamavitque ditus Adrianus quasi in navicula, illum audirenolite est cens Recte navigastis
: :
:

i^avrj

auTo"fi

ayiofi

X^wv
6

KaXtu; ^p/eoOe
xat

axoutnjTE Ixefvou

auTb; ydp Iotiv

xxTdoixos,

dnoX^oat
xal

upa; T&Et.
srovTjpbv

Ka\

euOew;

y<xvz$
f,

enim danmatus, qui vos perdere studet ac mox immuiidusmnlignnsque spiritus disparuit. SurAdriagens vero beata Natalia, cernit sanctum
:

^Iveto Tb dxdOapTOV

7TVuu.a.

"AvaoTaoa 3e
auTou;

[xaxapta IVaTaXfa 6pa Tbv aytov xat

SEpiyapJjfi yevo|x^vt),

'ASptavbv napdYOVTa
'ISou

166a Xiyouoa*

xal

6 xuptofi

pr33cedentem ipsos, laetaque effecta clamaEcce et dominusmeus Adrianus. Et non amplius ab illis visus est Sanctus. Cum autem ventus favere coepisset, ante diluculum ap-

num

'ASptavos. Kat ouxiTi

onpOr)

outo^ &

Syio?. 'Avejiou 3e dtofou

icpb

bat dicens

yEVoaevou

xaT^nXeuoav

Iv

'ApyupoTc^Xet
'

tou

aCyou;
xaT^vavTt

avTlXpufi u7cdpyouoa tou

Bt^avTfou

xa*t

wp[j.r[aav

tou t6tcsu, ou T^oav Ta Xetyava twv iyftov [lapTupwv.

fiaxapia

'H

Se

pulerunt Argyropolim d> quae est e regione Biubi et venerunt contra locum zantii sita
:

NaTaXta e^eXOoutia
Tbv t6tcov
,

diro

tou

dxaTfou,
,

xa\

rtapaye-

voue^VT) eir

rcpoo-eXOouaa Tor; dyfot;

rcpbaexuvei Ta
ttjv

sanctorum reliquiic Beata autem Natalia navicula egressa, et ad locum perlata, ad Sanctos accedens, venerabatur pretiosa ac tolerantia eorum corpora raccep-

Martyrum

servabantur.

Ttp-ia x.a\

xapTEptxi auToiv Xefiava

eyyu;

xai

Xa6ouoa
dyfou

^erpa

fOrjxev

auTTjv

tou aw[xaTo; tou

Ixcl

'ASptavou-

xat

xXfvaaaTO y^vu KpooeuyeTo

wpav

rcoXXrjv.

tamque
ibi<{uc pie

manum

posuit

prope

corpus

sancti

Adriani, et genibus flexisorabat longo tempore.

'AH

Inde egressa, salutabat omnes fratres et

38 "OOev
Ta;
dSeXcjvds
,

?t;XOousa

TjarcdaaTO

rcdvTa;
urcp

Toufi dSeXcpoufi xai

<kftinvt<j,apud

sorores,

Marhjm
pclitur:

se-

rogans ut pro se orarent. Quippe ibi erat turma fidelium, qui rogabantipsam, utpaululum requiesceret erat enim vehementer iatigata. Ecce autem apparet ei in somno sanctus
;

eV.Suawrcouoa
'

5"/_eoOa t

auTfj;

Ixa yao

Jjaav o\
T)v

TCrc t 0TUx6Tfi

xat rcapExdXeaav outtjv rjou^doai p.txp6v

JSou
Etprjvr,

yap

xexu.T)Xuta

atpiSpa. Kat
,

(pdiveTai

aut^

aytoc

'Aoptavbfi xaO'

tinvov

Xya>v

aot

3ouXtj tou

eou

Adrianus, dicens

Pax

tibi,

Ancilla Dei et Filia

xa^ OiiyaTep
X6p.v6v aot

Ttuv

[iapTupwv

Seupo

ouv

drcoXd[i6ave to 6yv.-

Martyrum

veni igitur,

accipe

mercedem

tibi

/plofi.

Kai

EiOeui; rcapIStuxe to rcveujxa auTTJ;

tw

debitam. Et statim tradidit spiritumc suura Domino. Accedentes vero fratres, ut ipsam excitarent e somno, defunctara in Cbristo invenerunt.
Gratiis itaque

Kupfo.

IIapayv6[iEvo t

3e

ot

doeXcsot

ly^rpat

outt)v,

Eupov

auTTjv TeXEtwOrjaav Iv

XptaTw- xai Euy^aptOTTjaavTE; tw Kupfai

Ixr)3uoav
tujv

xat

icpoaEu^djjiEvoi

au^v

Ttp.(uj5

xat

luXa6ui;
[xapTtiptuv
/"

Domino

actis,

precibusque

fusis,

xaTaO^u-Evoi

TcXrjalov

Tptafiaxapfwv xat
,

dyfaiv

honorifice et pie funerarunt, ipsam

deponentes
:

xai rcaot rcpooEu^dp.VOt eVi rcoXu

Ixe^vo OtXT)p.a.

^atpaXiaavTO to TpouXoet5<;

prope ter beatos ac sanctos Martyres deinde, precibus ad omnes multo tempore fusis, tirma-

runt
tempus '""'tyrii
:

domum

illam, quse in

speciem orbiculotn?

testudinis erat structa.

39 Turmae autem virorum ac mulierum, reomnibus mundi bonis. manserunt ibidem, pnribusque ac jejuniis vacantes,serviebant Dolictis

39

TTXrjOr,

3e dvBpSv te xa\ yuvaixwv TcapIu.vov 2xrae naoiv

Toffi

dTCOTa^djxevot

?v

Tto tu

x6op.uj

xat

iuy^afs

xal

vrjoTEfat;
rcpo6u[jL{as.

ayoXd^ovTES

ioouXeuov
3e
o't

Kupfui

p.Ta

rtoXXfjs

mino multa cum

alacritate. Consummati g vero suntsancti ac ter beati Martyres Christi mense Augusto, die vigesima sexta, in urbe Nicomedia, imperaute iniquo atque impiissimo Maxi-

ETeXsiiifijitrav

Sytot xat
,

Tpiajxaxdptoi
,

[xdpTupefi

tou

XpioTou

w.T]vt

AuyouaTO)

itxdoT)

eV.TTj

paoiXeuovTOfi tou rcapa-

v6[iou xal doe6OTdTou

Ma tu.iavou

iv

t^

IN [xou.t)3e

wv

rc6Xet

xaO'

f|[ids

Se

paatXEuovTOfi tou

Kuptou

f,[iwv

'Irjaou XpiaTOvi,
toufi

miaiio; apud nos vero imperante Domino nostro Jesu Christo, cui gloria et potestas nunc et semper, etin secula seculorum. Amen.

f)

o6^a xai

to xpdTOfi vuv

xat dst, xa\ ?5

diwva; tGv

atuivutv. 'Autjv.

a b

ANNOTATA. ZWta mensibw apud Latinos substituti sunt tres dics, sed perperam. ^GracflXiX^ofipraprw^^cfl^Vta, gitf miile militibus preeest;
\

passtm prmerant.

erum Graci voce XA(a PXo S tribunos designant. c Trf/imius nimirwn cum suis. d Argyropolk s,,!,,,,-/,;,,,,, est Wz,,,,,,;, ,,, pilll ; is
(
,

tribuni vero nluribm

eptscopo
a

Non

Constantinopolis, nomenque accepit ab Attieo st !,,',,,, post ,,,,, ,// v teste *<; ///, ,

\u

e,,,. ,,<

Jv

apparitionem A.lriani atgue ejus verba didicerinifideles,

si

,,,.>

defuncta
sit

DIE

OCTAVA SEPTEMBRIS.

281
A.

SftNatalia. Vidit Latinus interpres ea non satis coturrere , et addidit aliqua, aut illa forte in$UO Ms. habuii. Unde apud Mornbrit/um post v/sionem hcec subduntar : Et continuo evigilans (Natatia, narravit omnibus, et denuo obdormivit et statim sanctaNatalia emisit spiritum. Si sane potuit visio illa aliis innotescere. Atsi interpres plirra non invencrit in exemplari suo (ir/cco, quam hodic in
:

fanmno.

meo
f

xfouXXoe

cum composita sit cx voce barbara tfoCXa aut trullum aut trullus et eToos species. Quid autem voce trullus desig/ietur, explicat Cangius in Lexico utroque. Jn Latino-Barbaro sic habet : Trullus, sediHcium rotundum, ofatpoctttc, concameratum
Vocem
in

exstant verba, infidctis est versio. ipoJXoEtS^ nullibi reperio. Atsatis intelligitur,

formam

ovi,...

quo quidem nomine dicta

prse ceterissedes in palatio Constantinopolitano, in

quo

habita synodus, quse

indeTRULLANA vel

in

Trullo

dicitur etc.

g Qua?

hic de

tempore martyrii leguntur, prorsus omissa sunt apud Latinos.

APPENDIX
De reliquiis, cultu
celerri, et miraculis SS. Adriani et Natali^e,
I.

Reliquise SS. Adriani ac Natalise in Hispaniam et

in

Lusitaniam dicuntur

delatae.

i-:

liiminm, an
,

orpus S.

litlirr.

Nauna cum

Ouamvis ab Adonc mentio de

fiat

aliisve antiquis nuita

rerum

capita, qurp sufficient

ad propositum nosctiam referunt) ab

ei

translato

Romam

cor-

corpore Adri-

naisit

Homam

poreS. Nataliae,^ aliorum Martyrum, quicum S. AdvidiXiO sunt passi ; nonnulli

trum. 3 Marrat prrmo, (quod

alii

liiurum

A Ifortso Magno Legionis rege legatos fuisse missos

,

pais tkposita

delaium

tamen existhnant,

se

horum quoque

et

prcecipue

S. Nataliae possidere reliquias,

quas ab Urbe ac-

ceptas credunt. Quare, priusquam ingrcdiamur ambiguum labyrhtihum ohservandum est, de

,

adJoannern Papam VIII; missum quoque Ru/nam in eaiesia, quam his virunr insignem et fuisse comitem Gisondum Saitctis struxit pium, qui a Summo Pontifi.ee petiit ac obtinuit rcx Aifxitsus:
reliquias SS. Adriani et Nataliae

cum multis aliis,

transtatione illa nihil esse certi

nec tamen pro

quas
et in

transtulit in

falsa statim habendam esse, cum ex ipsa S. Adriani translatione aliorum translatio utcumque frat verisimiiis ; cumque nulla reperiaiur notitia de

istud invenisse in

Hispaniam. Asserit auctor se monumentis ecclesim Ovetensis,

corporibus

eomm

post seculum vi Constantino-

poli conservatis. Piazza

asserit,

quoque ad

Decembris

in ecclesia S. Adriani

Romrn non modo

Chronico Gothicis litteris conscripto. Porro ex reliquiis Romce acceptis partem Alfonso regi deditcomes, sicredimrrs Sandovallio. Rex vero in honorem SS. Adriani et Natalia? erexit insigne monasterium, de cujus constructume per A Ifonsunr

servari corpus istius Sancti, sed etiam reiiquias

siS. Nataliae. Potuerunt sane omnium corpora transferri ; sed, quia de translatione mul idonea? S. Adriani distincta non habetur notitia,

Maqnum

aliunde satis constat. Abbatia

illa fuit

(edificata in

Romam

<

Ul lHlftt

SS.
et

Adiiani

Natalios in

non occurrunt rationes, quibus id factum asseramus, aut pertinaciter etiam negemus. Relicto igiturhoc dubio, videbimus quam variis locis attrrbuantur sanctorum Adriani et Natalise corpora. 2 Primo varii scriptores Hispani asserunt, corpora SS. Adriani et Natalise in Bispaniam fuisse translata tempore Alfonsi magni et Joannis Papce
VIII, sive vergente ad finem secuto ix ac modo servari in abbatia S. Petri de Eslonca, Or;

montibus Asturice, aliquot miltiaribus distans ab urbe Ovetensi, vocaturque ab Hispanis scriptoribu sabbatia de Tunnon. Litteras fundationis partim recitat Ambrosius de Morales lib. XV
cap. xxi

Verum

Tepesius

ad annum 890, cui fundationem illigat. eam refert ad aturum 891, lau<hit<i,
i/t

dansprivilvgiacidem abbati/vpcr Atfonsu/n

gucB se vidisse dicit Ecctesia Ovcte/ts/.

Ider/t

observat, dictam abbatiam deinde unitam fuisse ecctesia? Ovetc/tsi, atque ibide/n unam eprCBClpuis
esse dign/tatibus.

Hispaniam
tran&lata,
ut

wlunt,

dinis S. Be/red/cti et dicecesis Legionensis.

scribii

Ita

.Egidius Gonzaiez d Avila inTheatro ecedito clesiastico utriusque Castilia? Uispanice et pag. 363 affirmat, Legionc irr mopag. 371
;

4 Perg/t deinde Sandovattius ad rcfcrc/utu//t pars alia in eccksia per aitera/n fu/idationcm, ab ipso comite Gisondo ct Gisondum uxore ipsius Leubina factam in territorio Legio- comittm Recitat etiam fvn* structa ne/tsi, in toco dicto Balneare.
:

nasterio S. Claudii, prwdicti Ordinis Benedictini, unum S. Adriani etalterum%. Nataliae

hrachium

ex Latino Bispanice redditas. Verum Joanncs de Ferreras i/t HistOtia Hispanice, c/uonofogiccscrytfu idiomate Hispano, ad annum
dationis
tittcras

conservari.

Qua autem

occasione et

modo prmdi-

ctce reliquia? in

Rispaniam

delatce sint, fuse expo-

920 idoncis rationibus probat, titteras ilias, sicut prolutir sut/t a Sandonaltio, viiiosas cssc, tdcoqite

suit

Prudentius de Sandoval in scripto Bispanico seorsum edito, quod adoptavit, et Annalibus suis
Benedictinis inseruit Antonius de Vepes

pro
tal,

sitppos/tifiis

habendas. Ventmtarnen de conpotttii,

stra/ia SS. Adriani et Natalia; ecclesia nec dubi-

adannum

nec dubit/trr tuerito

cum

iila

ex

atiis

ut 911. Verumrelatioillamultoprolixiorest,quam de causa ex tota huc transferenda videatur. Qua

illa

tantum desumam

et

Latinereddarn praicipua

monumentis fiat satis certa. Etc/rim Amdrosiusde Morales lib. XVI cap.v hancprod//"! mscriptionem, in tapide sacetti majoris scutptam : Hanc
Christi

23;

DE RELIQUIIS

SS.

ADRIANI ET NATALLE ETC.

acceptam illarum reUquia fonso aidi/lcMm post rum partem.
7 Ha? diffirultafrs
l)

\l

ruRK

Christi

J. S.

nomini

Natali* aulam, san.torum Adriani et Gisundo dicatam, instruxit Dei famulus

era discurrente novies CUID conjuge Leubina, tibi, Domine, eentena octava quinquagena. Sit

non pariiin augrbuntur,

si

aui

dejji,fii(

quod tibi Patum famulorum rarissimum votum, devotione in honorem tuorum Testium paraverunt.Suscipianturate,pieDens,orationes
alacri

Sandovallii attente fuisse in o,./ r siaper fffeonpaulatim deconsidcrarc. Etenim fatefur, adeo dum structa sertum fuissc locum, migrantibus ad aliud rnona-

totam vetimus relationem

sterium 7nonachis,

utnominaquoqur SS. Adriani

miserorum.Quisquishic

tristis ingreditur, fusa

est prece hetior inde redeat. Consecratumque (Sandovallius templum ab epiScopo Cixilanensi habetCrxiLA nominb) era 063, 4 Idus Octobris. AjMtl Sawhvfillium, ttbi eadem mutatis subinde
leviter verbis leguntur,

^Natalije obtirioni furrunt dafa_, soluni//ur prrmanscrit confusa memoria dc conscrratis in iila
ecclesia

aliquibus

Sanctorum

refiquiis.

Sequar

ad ultiigitur Sandovallii vestigia, ut pavtatim mam translationem perveniamus. Narrat laudatus scriptorapud

habetur era 958,

qum

con-

Ycpeshtm

fol.

327 verso, mona-

gruit

cum anno awm

vulgaris 920.

Bac

de causa

quidem convenit de constructa ecclesia anno 920, non vero de anno consecratioubi nis quam Morales remittit ad annum 926,
inter eos scriptores
t

chosSS. Adriani et Natalise cx isto ynonastcrio ynigrasse ad aliud in vicinia conditum, rciictis

eamdem
vfiiitm ratio-

quoqttc htilir/ liaroiiius. 5 Porro laudatus Sandovattius ex constructa

et Nataliae ecclesia inferre nititur,

n$s, qtusalle-

ganiUT, nim

SS. Andriano eorum reliqvias

i/t/ifi

tamcn in priori ecclcsia , quce paroeciatis facta est Sanctorum reliquiis. Fundatio?ie?n novi istius monasterii illit/ot a-ra- 1018, idest anno Dotnini 980 dicitque monasterium istud dieatum fuisse sanctiss-imo Sahatori et S. Mariw. Uterque locus
,

delatas

fuisse

in

Hispaniam,

deinde
comtat.

tamquam

prioratus subjectus ef ahlatia*

probani,

legibus Ecclesim cautum est. ni altaria aut eccksiee non construantur sine reliquiis Sanctoitmi. At id argumentum rem quidem facit veri-

S. Petri de Eslonsa, ut refert auctor, et afinnde

similem

nec tamen certam

cum aliorum San-

avtem Petrus Martinez, ahhas S. Petri de Eslonsa, videret reliquias non satis decenter
8

Cum

indeqnr ad
ecclesiam S.

Mario' dvtntn

torum reliquicehaberipotuerint. Quare adducitex tabutarioabbatimS. Petride Eslonsa litteras authenticas, ut asserit, Garcirn Gutierrez et Lubinat,
iit

consermri
(ransfulit

in ecclcsia paroeciaii S.

Adriani,

illas

ad

ccclesiam S. Maritv.

ithi ft/nc dcc/e-

quibus fwT
:

fitl

pvopositum nostrum reperio

bant monachi. Testem Imjusce translationis adducit Sandovallius inscriptionem Lattnam, quam
in

verba

Sancti Adriani et Natalise, et Sociorum

saxo ibidem srulptam asserit

Itoc

modo

Hic

ejus.cujusreliquisa reconditflB sunt cum omnium sanctorum martvrum sub ara Dei in monasterio, quod est constructum etaedificatum in Valneare,
in alveo discurrente
colligitur,

jaeent sacra ossa duorum Sanctorum, pro quislatio

bus multa miracnla Dominus fecit, quorum transeptimo Calendas Julii a domino Petro

Porma

etc.

Ex

hisce verbis
cre-

tempore scripti

illius

monumenti

ditum
liae,

fuisse, aliquas reliquias SS. Adriani,

Nata-

et

aliorum Sanctorum in

illa

ecclesia fuisse

Martino abbate devotissime facta fuit, era 1306, est, anno Domino 1268. Ex hac inscriptione clarissime colli^itur, .5/ credimns Sandovallio ossa illa fuisse SS. Adriani et Nataliae; quia, inid
,

conservatas ; sed nihil hactenus producium video,

quit, si alia fuissent, id expressisset inscriptio

qao probetur, tota rorpora, aut majorem illorum partem ibidem umquam fuisse, Hinc laudatus
Ferreras, qui majori crisi usus est in conscribenda

neque

aliae

reliquise fuerunt aut in S.

Adriani

HispaniCB historia,
dide
tissrrit,

quam

deccssores ipsius, can-

aut in S. Mariae ecclesia. Addit inscriptionem aliam, quam ait constare litteris Gothicis valde vetustis, ac fuisse in ecclesia S. Adriani, dum iliic
erant reiiquice. Verba subjungo
:

verisimilius sibi esse aliquas

SS. Adriani et Natalia? reliquias in

prrrrtf/ssr,
corpora dictO'
t/it/tn/ tot/i

tantum Hispaniam
sibi

Hie jacent ossa

fecit

duorum Sanctorum, pro quibus

bique esse tituium
;

Dominus

eurunt corpora.

multa miracula. Advertif auctor, omissumutroeomitem

Prmterea innuit Ferreras,

suspectam

rum Sanctorum translntn

esse relationcm

San/lorallii, assercntis

me

iu

llis-

piiniinn,

Gisondum ab Alfonso Magno Romam fuissemissum, ibiqur a Joanne Papa acccpissc prcedictas
rctiquias. Stinr, t/utmto mciqis

Martyrum sed id factum crequia S. Natalia martyrio mortem non obiit. Post hcec vero fatetur, utramque ccclesiam,
dit,

rem totam

consi-

Adriani videiicet et S. Marice, tam fuisse clesertam, ut exciderint nomina SS. Adriani ac NaS.
talise, el

/Irro, foit/t/ ///tt//is tlabitare

coqor. Iqnoro cuim,

illa

quantamftdem mereantur rnonwnenta

thica, i/tuv
vallius.

Govago tantum modo laudat Sandoalii

quiis,

confusa tantum fuerit memoria de relidonec anno 1601 translata? fuerint et

vero singula

agnito*.

Praterea

dicunt,

reliquias fuisse

Jam

nonnihil

consideranda cum

n!i'/vi"otitii

comitidatasaJoanue VII 1 ; alii Joannem IX nominant. Utrique quidem convixit Alfonsus , et ab utroque reliquias accipere potuit ; sed certiorcs Ue
iis

sunt. Litcm iilustrissimo Sandovallio

non moveho

quce ili
erant.

de allatis inscriptionibits. Luhenssupponarn, alte-

ram

accepUs essomus,

si

tempus translasi

tionis ucrur/itiits cssrt

assignaium,

verba ipsa

fuisse positam anno 1268, quando per Petrum abbaiem transiatce sunt istte reliqnice, alteram vero longe rsse vetustiorem, et vicinam

r.r /intit/uis irtoiittniriifis

cssnif pr/tiata, si notus

csse/

locus, ttbi

rcf/'//tti,r

fuerunt depositay
S.

tvt/uam rontes

Gisondus ccclesiam
c/tiia,

anAdriani
,

prima? deposi/ioni iflarum rehquiarum in ecclesia S. Adriani, licet hoc sit omnino duhium, et

parum

vcrisimite,
.

construxxt

Horum omnium
si

ignorantia dubita-

translatione

tionem
tiltis

int/crit,

cum mdla fiat mentio de Verum quanto vetustior censetur

tanto

Joannes VIII reliquias

comitt'
,

illa inscriptio,

minm

donatCB furrint annis frrr quadrtu/inta, prinsqnatn moiiasfrriittn SS. Adriuniet Natalia, i n qua pars major deposita cliritur, fttn/laril coairs. Si /lona/io favta

/Iinttirit

iiisonclo

favet opinioni alle-

gatts, quia vix dubitare

tutit

possum, quin ignorailloe reli-

fuerit,

qttorum Sanctorum essent

quitv,
itoi,

dicaturaJoannelX, facta
it/aium, post strttrtam

est

decennio, at ,niercfcsiam

qttaudo iitscriptiones sunt positw. Etenim rapio, qua de causa in imcriptionibus no-

mina Sanctorum
essent.

ab

Atjonso

SS. Adriani et NataJisa in montibus Asturice, tamen dicat Sandovallm ecclesiam iliam

cum
.1/-

in

sint omissa, quam quod ignota Si igitur prior inseriptio sculpta est, dum ecclesia S. Adriani deposita> sunt isto> reliquia?,

ab

jam

tunc iatuisse videtur,

quorum Sanctorum

es-

sent

DIE

OCTAVA SEPTEMliUls.
congrua,

233
in hisce.

sentossa. Quape insaiptiones illm nequaquam insinuant, ossa esse SS. Adriani erfNataliee; sed

quam
quod

Verum

illa

plane innuunt esse Sanctorum ignotorum, de quorum sanctitate ex siqnis idoneis constiterat, non item de nominibus.
videuntur esse

usscruufur dr msibas tam rctustis.

mrnu facile Primum ind,

A,]

AUCTOKK
J.
3.
liquta

cium

est,

alia ossa sint

inferat, illa

oha.QmsimhUuto

majora, minora ad n

10

Sanctorum
ignotorum.

non
et

Quodvero ait Sandovat/ius, alias reliquias fuisse conservatas inecclesiis S.Adriani et

,

Natahse? Secum/am quodminora rint integra, majora partim confraeta. Crura csse,

me

n;ui

et

tt<i.',

ss
i

\-i<<

anoi

fatali

quacon-

non conqruit cum verbis num. 5 datis, ab eo allatis ex /itteris, ut vultt aulhentkis, in guibus clarior mentio fit de reliquiis alioS. Marice

rum Sanctorum quam de reliquiis Adriani aut Natalise. Itaque cum nullibisatis cv/cerit, notabiles

fracta sunt, indubitanter asserit Yepcs.a, quia crurifragium passus est Adrianus. Verum Hmilia oportmt pmhata pcr medicos peritos, qui non raro ipsi laborant in ossibus rrctr distinguendis,

ximr quando integra non

sunt.

maSiveroomnino

SS. Adriani et Natalige reliquias in

fuisse,

dictis

ecclesiis

allatm

inscriptiones
:

ejus

opi-

nioni vehementcr adversantur

istis

nam

constaret de cruribus confractis, muita alia examinanda essent, prwsquam crura illa confracta alicui nominatim possent adscribi. Tertium indi-

desic/nafa.s

eium

Yepesii,

inscriptionibus re/iquias esse valde notabiles

quodossa mdeanturaliqiddabigne

passa, Actis nullo

mox

modo

congrtut,

cidcbimus.

ftaque ex

cum

corpus

dictis

hactenus de

rcliquiis,

translatas

quas ad abbatiam S. Petri de Eslonga videbimus consequi videtur eas

, ,

igniinjecium fuissedicatur,aci kesum mansisse.

Quare omnia

illa

Yepesii indicia prorsus inutilia

sunt adpropositum nostrum.

14 Contra validissima sunt argumenta, guibus pi<v$ertimmw osteudi potcst, prcedictas reliquias non posse pru- varim roHonet denfer habrri prore/iqmisSS.\dv\:nii r/ Vnahav persuadenni

non posse

satis

probabiliter habcri pro reliquih

SS. Adriani et Natalise.,

tum pro

talibus

num-

quam

videantur fuisse agnitw aut honoratce. Restat igitur inquircndum, an ex inspectione /7-

larum reliquiarum probaripossit, eas esse Sanctorum dietorum : nam hoc etiam argumento

Primo nuilum instrumentum idoneum, nullum

antiqui scriptoris adfertur testimonium, quoostendatur, translata in Hispaniam esse sanctorum /wstrorum corpara, aut magnam eorum partem.

B
Ueliquice
illce

Sandovallius utitur
11

et

Yepesius.

Anno

1601

Placidus

Antoiinez
S. Marice,

abbas
ut dili-

Secundo

inscriptio

num. 4 data,qua

<<>s/,,[

,/,

ad abbatiam
Eslonciensein
delatae et
visitatcp

S. Petri de Eslonca, tres e monachis suis misit

ad priorataiu seu ecciesiam

reliquiisibiservatis. lllivero

condita SS. Adriani et Nataliae ecclesia, de reliquiis eorum nihilhabet. Tertio nulla videtur um-

genter inquirerent, an aliquid resciri posset de

qaam

non modo

inquisi-

verunt
iis,

sed ipsas quoque reliquias

cum omnibus

viguisse traditio ante annum L601 de conr servatis Adriani et Nataliae reliquiis in ecclesia il/a, ex qua ha> fuerunt transtatce : colligitur id
si/en/io
/inis/as

quce conducere videbanlur adearumnotitiam,

portaverunt ad abbatiam suam. Translatio illa contigit die 17 Augusti anni 1601, teste San-

ex inscriptionibus illius cccleshe ante recitatis, ex scriptorum Hispanorum, (inter hos \n>Morales
</<

duabus

ccc/csiis, in

honorem

Deinde anno 1602, die 4 Martii, reliquice illa? per abbatem S. Petri, prcesentibus a/iquot abbatibus et vicinis populis, impositce sunt
docallio.
theco3 argentece,

SS. Adriani et Nataliae conditis agit, nulla mcntione fact<r </< rorain re/iquiis : ) ex ips<i demicm
confessione

ac deinceps in Es/onciensi ab-

ignotum
clatce

fuisse.

Sandova/W, qui fatetur, annum quorum Sanctorum essent

;

L601
luu-

batia honorifice conservatce.

Utrum omnia duonon

cdicit

reliquias

nec ostendit, id

umquam

fuisse

rum corporum
Sandovallius
;

ossa fuerint invcnta,

cognitum.
15 Qunrto nrc rrrisimi/e cst nrc crcdibi/e, tanfopere excidere potuisse notitiam dr
si fuissent
i//is

sed narrat, ossa ordine disposita in arca fuisse inventa, repcrtaque esse niticla admodum, pidcraque et sine ulla corruptione ; sub
ossibus inventos esse tres fere tcrrce pugillos, om-

contmiiiuii

reliquiis,
<-,,-

licetaliqua

Patronorum
;

ecc/esicv ct

pro

la/i/n<s

Acliiam

ivti-

gnitce ac /wnoratcr

cum

nulla illius oblivionis

qui<v vtdean

tnr tsse in

ntaque fuisse tam odorifcra, ut admirationem parerent : duo inventa capita, a/terum intrgruni, alterum in tres partes divisum ; ossa S. Nataliae fuisse minora ; caput et crura S. Adriani fuisse
confracta.

ubi servabantur,satis Hispania. fuerit cognitus. Iliscc de causis candide <</<<<>, me

et tocus,

assignetur occasio,

difficulter crcdere posse, laudatas reliqidas csse

SS. Adriani, et Nataliae.

ccrini,

aliquid reliquiarum

Ncctamen idcirco negahorum Sanctorum in

C
ut

12 Yepesius

ad eumdem annum

911

cap.

imjumenta

ex inspectione de&umpta
prorsus sunt
imitilin

plura dehisce observat, ac manifesta, modo quis dicenti crcdere voluerit, reperit indicia, quibus ossa S. Adriani cognosci possint, ossaque similiter S.

Hispaniam fuissc dc/atum, c/um vom/itte sut eorum ecclesim sed potius id ut prorsus verisi;

milc ac probabiie asserendum ccnseo.

16 Lusitani ctiam
sibi

attribuunt

reliquias

Qttidam votuiif

Nataliae. Refert ibidem, inventas reliquias

thecis fuisse

SS. Adriani, Natalia?, ac muitorum Adriani Soarchiepiscopus LHissiponensis <n ffis/<o-iaecclesiaj

UUssiponensis, Lusitanorum sermonc conscript<i,
part. II. cap. xxxixdeiis Ulissiponem allatisncm

Gorpora
Ailiittiii

duabus
et

impositas

thecce

nimirum
prce-

ciorum. Certe iltusfrissimus Rodericus Dacunha, SS.

,i

argentecc eique majori imposita swit duo capita,

\ii!nh>'

essein Lusi*
titniii
;

bina
;

corpora,

ut loquitur,

seu ossa

cipua

thccce vero lignea?

inauratce imposita cst

terra illa,
vallius,
et

quam cum
cui

ossibus fuisse dixit

Sando-

cidctur dubitare;sed nihil

nisi inscriptionem

cineres adesse asserit

Yepesius.

adprobandum allegat, quamdam, non admodum <in-

Bos autem
bi/itcr

cineres ex carne resoluta ortos proba;

suspkatur

addit tamen, cincres

illos

inde

reliqniis scri/u/

post

forsan corpori adesse, quod corpus S. Adriani mortem fuerit igni injectum, ex eoque ereptuma Christianis. Verum illi cincres nimis longe
qucesiti

tiquam, cui suas aajungit conjecturas. /)< iisdem Ludovicus de Sousa in Bistoria Ordinis S. Dominici regni Lusitanice, eodem
idiomutc edita,
/ib. I,

cap. xxni. Uterque afftrest

mat,

dictas reliquias conservari in monasterio

sunt:

non enim nuda ossa

igni fue-

Achel/ensi S.Felicis,

quod moniatium

Qrdinis

runt injecta, sed corpus carne vestitum, hocque illcesumex igne ereptum est, si vera narrantur in
Actis.

S. Dominici, situmque in valle Acheltnisi, vulgo de Chellas, non /onge ab Urbe Llissiponensi. Veneuter recte exp/icare novit, quo tempore, et cujus opera eo de/atce sint reliquicr S. Adriani ac

rum

13 Deinde ait Yepesius, se in nullis

re/iquiis vidisse signa

umquam
/<un

Sanctorum Septembris Tomus III.

historice

a/iorum.

30

17 Consentiunt

m
AUCTORE
J. s. sed
n< c

DE RELIQUIIS

SS.

ETC ADRI ANI Et NATALLE

Constantinopolim, inde per comedia transiit grassantibus Romaa barbaris agnatosl^otnam: translatus vcnit, ex montem sancti Odardi
ad

(Kssentiunt existimat, reliqutas invatte mlHa tanant, faissent ,ivlata>.Sousa Eispaante irruptionem Maurorum tn illafuisse quo illo tempore, atgue abseondita fuisse
verisi-

amho, reliquias istas ibidem moniaiium monastertum: fmsse ante conditum tempore,quoadlocum tstum tamen de
17 Consentiunt

eomonte Ranlicnriam
dit

in

Hannoma. Mox

sub-

uuo dcmum modo

Gerardi-monteto,

u/n

niamj

Umtri Lusitaniam
paverant. Verum

occutota fere ffispanta omni ea opinio 7ion modo caret

cum

etiammum manent, mus infra.

Gatlicescripta cap.

delatw sint rcliquia>, ut dice.

20 Gui/ielmm Bardigni/

Vita S.

Adrian

sed quoi nar-

antiquorum scriptorum

auctoritate,

sed

omni

xn

et

xv easdem memorat

rantur de
quiis eo
translatis

reli-

pvbabilitate. Iliustristtiam oerisimHitudine ac asserta qui verisimiliter legerat simw Daeunha, Alfonsi Sandovalhi de translatis per tegatum
et Natahae Uaqni, Legionis regist SS. Adriani Boma eonjicere, tegatum illum reUquiis, maluit appuitsseque Hispaniam rediisse per mare } i,t ubimagnam acceplarum rehquia-

trasiationes, et De prima translatione, oufre dicuntur peracta>. Actis consentu. legitur, hic scriptor luce in Actis

personas nominat, a qwbus sut-

Secundam

vult contigissc per duos

S.

Adriani

consanguineos, quos post martyrium

ipstus con-

versosdicit,acmynmmetmd^mvocatosfmsse
biographo credimus, cornarrat. Ei, si recentiori

Ulissiponem,

improbahilis cst luec quat /lurtrtn rrliquirit: Tam pOtUlSSe Ulll raii,rrtura,ttt mircr eam iitriitrir
historico:

pus

S.

porAdriani, inveutum Constantinopoli,

tarunt

nam

ciritas

Ulissiponensis

tempore

juqo Maurorum,qmAlfonSiiMagni qrmcbat sub per Alfonsum I Lusitanhe reqem bus erepta est
seculo xn, id
cst,

sanati : atque mde ruitf iufirmos, qui omnes fuere ut magnifica in honorem Sancti Rofactum est,

Romam,

ibique varios

ad ipsum pcrduxe-

mce exstrueretur

ecclesia.

Omnia

illa

hausta sunt

seculo tertiopost

Aifonsum Ma-

mos

gnumLeonisregem. Verumetalios artachronisrrlationi sua> inseruit laudatus Darunha.

18 Refert dcinde
Soriis

b
.> tdoneat
.

aram

SS. Adriano, Nataliae et

ibi-

rmtam

rsse,

atque Iianc inscripltonem

:

\ti[

ne$ "//'-

dem

in

marmore sculptam

Fidelissimo atque

etiam agnoex Ms. quodam Gerardi-montensi, ut Orditiis S. Bcnedicti in scit Benedictus Ruteau impressa, Gallica S. Adriani Vita, anno 1637 candide fatetur, /ib. llcap. i. Verum hic auctor niistud Ms. exigua aut nu//a fide dignum esse ; trans/atione haberi, nisi quod hi/que certi de iiia
contigerit il/ud

ijiint

Domini martyri Adriano et Sociis,qui ^ataliSB uxori ejus, aliisque undecim vario tormentorum gesub Maximiano aliisque
invictisaimo Christi

non diu post martt/rium Sancti. At ne quidem certum esse, et translationem potius

aere oecubuere,
,iuii
I

altare
tior estj

quorum corpora ante Alfonregem hic requiescunt, hoc dicatum est. Verum inscriptio hwc recenPortugalliffl

innectendam videriscculo vi autviiinchoato,probatumest num. 43. 21 Quod spectat ad translationem ad /ocum t ex

quodaiii

quem vocant Montem

tur factaob

sancti Odardi

ca

asseri-

Ms. fabuloso
auctori$iynoti.

qaant ut possit aliquid probare : nec ulla adducuntur monumenta antiqua, ex quibus colUgipossit, corpora sacra, quoe servantur in eccleKt Arhr/Irns/, esse S. Adriani Sicoinediensis aut

captam a barbaris

Romam post

mor-

tem dictoruru Didymi

delatoe dicuntur

ct Af/icicie.
i/lius

ad sace/lum

Reliquim tunc montis, in quo

Sociorum ejusmartyrum. Quapropter istud mihi

non apparet salis probabile, pr&sertim cum meliores adducantur rationes proreliquiis S. Adriani /// Flandria honoraiis, ut infravidebimus.

presbyter.

divina administrabat Joannes quidam eremita Hanc quidem translationem cum lau-

dato Hardignyet Waesbergioasseruntaiii quoque scriptores ; sed non omnes. Observat vero Ruiib. II cap. vn, eam quoque desumptam esse ex illo Ms., quod nuliius fidei esse mox cum eo dixi. Tantis autem eam rclationem iaborare anachronismis, ut nuilo modo admitti

teau in Vita

queat, iuculenter ostendit

recte

ideoque ea translatio

II.

De

translatis in

Belgium
Han-

ab eo pro fictitia habetur. Nam translatio in Ms. facta dicitur tempore Phiiippi imperatoris, et occasione persecutionis a Maximo I
excitatce,

S.

Adriani reliquiis; iisque

deindeque, ut dicitur, continuata>

cum

depositis Raulicuria* in

nonia
latfie

eecdem deinde trans-

Adrianus diu post Maximinum 1 fuerit passus, diu post utrumque Phiiippum. Continuata etiam non fuit persecutio Maximini usque ad Philippi hnperium. Alia laudati scrip-

tamen

S.

(lerardi-montem.

toris

contra translationem istam argumeuta non

HeliqiHa
S. \iiiiuni

NuIIihi
a
tus

a utultis serulis tanto

S.

cultu honora.
i/t

adduco ; sed unam adjungo observationem, videlicel a nemine explicari, ubi locorum in Italia situs sit mons S. Odardi tieque illum a me ullibi apud geographos aut topographos inventum esse y ita ut non levis oriatur suspicio, locum esse
;

rst

Adrianus, quanto
fulsit

Belgio nosmiraculis,

f/ctitium.

multis sflcuKs
tultiv in

tro; nuliihi tot beneficiis

nniliiii tantu

ac

32 Quo? porro narrantur

di Rauficuriam, (vicus est
/cnrenas,

ex eodem Ms. de pro vens

kaberi
/u-

BoZ-

peregrinantium concursu invocatus

i/if/iruitrr Statui potest,

transtatis S. Adriani reliquiis ex

gio:

fuit

rt rrt

sk fan/rn
cujus

quo
qui-

tempore
n/iim in
ilrin ilr

ac

opera

Sancti reliquice priperiatce.

Tornacum

et

monte S. OdarHannouiw inter VaAthum medius vu/go

,

queunt:

Betgium fuermt
illa

Mutta

ra trnuslutionr a ruriis srripta rrprrio

Raucourt dictm) aquce apparent fabu/osa. Aiunt, rirum nobilem visione tribus noctibus repetita

sed non video,

firmis niti fundamentis 3

auctoritate, nec

cum

antiquorum destituantur
nia

tmmu-

monitum essse , ut reiiquias S. Adriani in mo?ite S. Odardi quwreret, et Raulicuriam portaret;.

videantur

ai>

adjunctis fabulosis.
it/

van Waesberghe

Joannes Gerardimontio suo Hh. II

est,

casse:

eumque eam visionem parocho suo indiutrumque vero Romam petiisse, inde

rup. w.jiuq. 152 rurifis rorporis (ransiationrs ita

breviter perstritigit:

rediisse per

montem

Nicomedia passus

Ni-

reliquias transtuiisse

S. Odardt\ mventasque ibi Raulicuriam. Merito kisce

omnibus

DIK

OCTAVA SBPTEMBRIS.
non videtur, quin
Rauhcurice
detata>
S.
,

236
Adriani reliquia revera iwleque GerardimorUem

omnibus fidem abrogat Rutcau, tum quia omnia producuntur ex fabuloso monumento, tum quia
inconcinne relata sunt, nulloqm conflrmata vetusto testimonio, Quare potius existimo, monu-

auctokk
i
S.

fucrint
ut

menta
stili

Iranslationis

cum
est,

cetcris cftartis ecclesia*

Raulicuriensis periisse,

quando

ecclesia ipsa ho;

manu

ctum, csse,
dictas

indeque (aut imprudens quispiam fabulator prtB-

vastata

ut diccmus

itideMmw. Certe nullm de iii dubtjasse vidctur pcr sex secuta. Quantum ex laudatis reUquiis utmtutvm hauaermt HaulicuriensesetvicinipopuU,rcfert Waeabergm

smt,

U6

II

cap.

ii

his verbis:

Ubi (Raulicuria-

omnem circumquaque

Harmonia)
peste
et

commentus sit fabellas. Quidquid fuerit causce, nihil de omnibus istis prudenter credere
possumus. Binc, omissa ista /rans/u/ione, inquirendum cs/, quid alii dkant de reliquiis istis Raulicuriam pcrla/is.
incerta <juoque

regionem

languore, ab omni prorsus incommoditate per lnclementiam aeris accidente, sub patronatusuo

lramunem

sunt, qU(B
alii

25 Meyerus in Annalibus Flandrice ad annum 1110 itahabet: Corpus divi Adriani raartyris,

ardente templo Raulicuriae in Hannonia, incendio ab Eubaldo sacerdote subtractum, deportatumque Gerardi-montem in coenobium, monachisque venditum. Hunc Martyrem Nicomedife

reddidit. Tantis, inquam. claruit miracuhs, ut insigne cauonicorum cnllccium pia plebs illi excitaverit, quod horarias preccs ad Dei Sanctorumque honorera in dies psalleret. Laudati Hardigny etRuteau asserunt ex

eleetno-

synis peregrinorum, sacras reliquias visitantium,

ra>ciali fuisse institutum.

passum invenio, imperante Maximiano, corpusque ejus primum Byzantium, deliinc Romam, inde grassantibus Romae barbaris in Galliam deportatum. Per ul/imam hanc /ransiationem Meyerus RauUcuricnsem haud dubie inleltiqi/, Bannoniant Gallice inciudens, prout revera Gallice erat provincia, dum facta est illa translatio. Videtur
igitur Met/erus credidisse sacras S. Adriani reli-

collegium duodecim canonicorum in eccksia naAt certa non inoenio tnonumenta,quibusomniaillaco//firma,r valeam. Hac de causa ta/n auctorem ri tempus tstius

transiationis, quam initium et progressum Raulicuriensis ecclesicn scriptorum illorum fidei per-

mitto.

26 Occasionem sequentis translationis ita memorat Waesbergius : Tandem uno furorisirapetu

Gallias,

E
Occasio tians-

barbaris religionis nostrae odio per devastatas latarum Bnuillud interiit.

unica translatione delatus fuisse. Jacobus Guisius in Chronicis Hannonice Mss., quorum synopsis edita est Parisiis anno

quias

Roma RauUcuriam

duce Hastigua* huc effusis, collegium UcwiaGerardi montem reliVerum divina clementianon passa quiarum
in

pretiosumadeothesaurumEcclesiasiKicliiniiiari,

tutissimum

quodam

altari prospiciens recepest.

Adriani Raulicuriam delatus csse per Gerardum de Roussillon, quem dicit Rurgundke comitem, cui etiam fundationem
eccleske Raulicuricnsis attribuit, ct aliarum
giis

1531,

asserit reliquias S.

taculum, a barbaris tuitus

consilii canonici (recitabo dictini,

Duo enim

altioris

verba scriptoris HeneGerardi-monte ante duo retro secula

mul-

viventis) fracto altari et diligentissime consoli-

tarum, ut observavit Mirceus in OpusculodeColIecanonicorum cap. xm. Floruit laudatus Gui-

dato, sacrosanctas in eo reliquias sigillnrunt. Brevi postea eorum unus excedit e vivis alter
:

sius secido xiv, et

Gerardum Rossillonium

facit

coa?vwn Carolo Martello, acsi floruisset seculo \m, cum tamen floruerit potius seculo ix, ut Uquet ex
ipsius fundationibus,

mysterium sacerdnti cuidam Eubaldo communicat, eique thesaurum revelat. Quem aliquot post dies Eubaldus furtim, nppnrraorti vicinus

biUonius in Annalibus

quarum duas narrat MaRenedkt/nis tom. III ad

tunitate quzesita, surripuit, et in sacco hordei pleno.quasi ad molendinum concedeivt, abscon-

annum

807 pag. 141 et seq. Guisius igitur anachronismis laborat in iis, quce narrat de Gerardo
Rossillonio
:

deinde villam egressus, Sanctum sacco exciens, virenti herba obvolvit, et nnbili sic
dit
:

nam

et reliquias

ijtsum accepisse ait

fuit seculo ix

u Joanne VITI Papa, qui Pontifex ad fincm vergente.

l<

onere oneratus ad Montem Gerardi pervenit quum nocte prrccedenti pastor oviiim quidam
custodiendis gregibus in monte antiquo invigi-

pnnnJ
in

>!.-

nim
gium
runt

tici-

24 Waesbergius, licet dehide contrarium habeat, ut vklimus, Guisium secutus est lib. I cap. i,
sias
ita

ignem de ccelo lucidissimum hnjus templi presbyterium micantissimo vidisset illapsu penelans,

tiuitsla-

tionr scripse-

ubi habetde Gerardo RossiUonio, plurimas eccleiUarum partium ei suam debere originem,

trare, qui luminosissimi Martyris die sequenti

docebat adventum.
27 Totam hanc relationem adoptavit Hardigny, F pro majori parte Ruteau, qui lamen stttduit nonrecte&npoanachronismutn, quo laborat, emetulare. Verum nitur a \\ bergio: si animum advertamus aci stnquia; nntlta alia
et

prosequens : Easque Sanctorum reliquiis ornavit, ut Rotornacensem, et Raulicuriensem ecclesiam sancto Adriano. quas a Joanne Papa, qui fundatas a Gerardo ecclesias omnes consecraverat, 1'ertur accepisse,

quum

illum e Gallia

multo milite, auro aliisque necessariis comitatus est. Hcec de Joanne Papa habet etiam laudatus Guisius. Hanc opinionem de transhitis RauUcuriam re/iquiis per Gerardurn Rossilomdum amplectitur etiam Ruteau cap. vm, ut aliis probabiliorem : at cam fundamento satis solido nixam non invenio, cum omnia, ex Guisio hausta videantur, isquc mulla de Gerardo confundat. Quarc malim candide edicere, auctorem istius translationis mihi ignotum esse. 25 Verumtamen cum seculo viii et rx non ted Haulicur i'ite in Hannopaucce Sanctontm reliquim ex Italia translatce nia ftdsse, Stnt in GalUam ct Germaniam ; cumque mulhahet traditw. torum seculorum constantissima tradith hnnr
translationem asserat, nec aliunde videatur latere
aurtor translationis, quam quod monumenta HUus

redeuntem

Romam

videbuntur improbabiiia, et fabulam redokntia : ncque idmirabimur, si ronsideremus scriptorem,

ex quo omnia drsttnt/tsissr videtUT Waesbrrgius, duobus tantum sera/is anlr ipsum vixisse, et consequenter floruisse seculo xv, ita ut quatuor aut quinque sea/iis posterior sit priuribtts, rt tribus,
ut

minimum,

qesiis posterioribus,

qum hic

narrat.

Quapropter dubitare non possumus, c/uin srri/ttor itle multa ex conjecturis inconcinne comdinaverit,
el

ficienti

pro more seculi sui aliqua narraverit sine suffundamento. 1'ri/no quod tlicilur tlr rccie-

sia

RauUcuiknsi rrcrsa prr

iSon/iantios

tlttcc

Hastingo Gaiiiam ingressos, prorsus ride/ur

probtibile,

itn-

quia grassa/iw/rs EaStingi

ix, t/uo

nt Qallia
>/ttt

contigerunt secuio
serius
,

adfinem
videtur

vergente,

tautum

condita

RauUcuriensis
sit

ecctesia, ita ut heec fortassr posterior

incursio-

per incendium

ecctesice perierint;

dubitandum

nibus llasting/. Prmterea

sic

Eubaldus translationis

236
,

DE RELIQUnS
,///r/^.

SS.

ADUIANI ET NATALLE ETC.

tota illa reiiquiarum tur locum, et consequenter itto adoptata ab aliis videtur, ex
oituitatio, qucp

pORl
s.

tfanft

g-wew nofl dltejwri absconditas

J.

relatio stqtponit, reliquias vixisse tota

plusquam

duobus seculis
fuissetposterior.
.

dicta

reliquiarum

occultatione

etiam minus probabiiis, non modofietdubia, sed pleraque ratione concident adjuncta

eademqne

mn

gversto

28

'/////

ultimum huncanaehronismum Ruteau,

conatus suis temporibusrectius dividere quiseculo ix GteNormannis,
cflsfl

..rlrticr /<'"'-

omniaque
est. //'"
//V/s

Guisius alterius translationis Gerardvmontensis. seculo xiv ; et, quamvtsnee sententicB auctor oixit
crittcus 3 hic scriptor accuratus sit aut dum jussu comisaitem narrat quam pr<Bcedens t
tis

probab%hora

licuriensis

de

aptius illigari
ottftjecufeXj
I

idem decastarunt, substituit Hungaros, qui

frequenter fecermt seculo x.

Verum cum jam

Fiandriw

et

Hannonice reliquias Gerardimon06 rurietutem

et anno 903 Bungaros in Belgium usque dedui it, imperatore, qui necquidem imperante Ottone I dum erat natus, ostendit se quogue chronologim ase nnjivniuui. et Molanum, quem taudat, male

tem
31
et

translatas scribit.

Sane cum Baiduinus Montensis JFlandrim

flannonice comes Gerardhnontem ad oppidi perdujcerit et muniverit, ut scrioit

;

formam
Meyerus

sententiumm.

Etenim Moianus quidem in Chronica Huhgarorecapitulatione cap.xxiu incursiones rum orditur ab armo 903, sed non statim in Belintellectum.

adannum 1008 cumque abbatia, nunc S. Adriani ut tiquet dicta, eo jam fransfafa esset anno 1081,
Gerardi Camcracensis episcopi, t/uutn recitat Mirmm tom. I Diphmiat. pag. 514 credibile est, curasse Flandrice comitem, ui aliqum ex Donatione
;

gium usqueeosperduciLSiautemcertocoiistaret, Raulicupei Bungaros dejectam fuisse ecclesiam

/

iensem ; idnulli temporiprobabilius affigiposset,

rciiquim

ad novum

istud

oppidum

deferrentur.

quamquoddesigmtlaudatmMolan%is,itascribens: Tempore Ottonis primi aggressi sunt Lotharingiam, sed virtus Dei per merita sanctornm Urs-

mariet Ermini apud Lobium monasterium ostensa anno quinquagesimo quinto fpost nongen* tv imum),eos ultraprodireprohibuit.Mmcw/m, /////> // Lobiensiin Bannonia ccenobiorepulsisunt, fusius narrat Fulcuinus abbas Lobiensis in MiraculisS. Ursmari,
cap.
054',
Mfntstiliitntnn
firlti est
i,

Molani senterttia. qua corpusnon furto ablatum, sed incendio subtractum dicitur, utcumque conriiiari potest cum praredente : nam incendium ecclesim occasionem comiti prmbere potuit, cur
corpus vellet Gerardimontem transferri. Eiigat studiosus lector ex hisce omnibus, quod magis
piacuerit: aut, si

malitme

sequi,

idunum

satis

apudnos ad \8Aprilis

editis,

certum credat, reliquias S. Adriani ex vico Raulicuria abiatas fuisse, ef. Gerardimontem pervenisse.

ubi etiam ostenditw id factum esse

et

anno

Pagius idem recitavit. 29 Nulli, inquam, tempori rectius innecti posr/ eversio Raulicuriensis ecclesice, si de ea per
'///'/

ted oXii
ttiiat fntitsltt-

Hungaros uastata constaret; cum hos tunc

vicinia fuisse, etferro
scevisse sit
;

in ejus

tionis cau&os
"ffiittttt

flammaque

in loca sacra

certum. At nullibi invenio tamcerta

eversce hostili

monumenta
ecclesice, ut

manu
vastatio

Raulicuriensis

III.

Quomodo reliquiae

Sancti

aliquidcerti affirmare possim, pr<eilla

Adriani fuerint exceptse Ge-

sertim

cnin

hoStilis

cum

reliqua

narratione non cohcereat,

si

per Hungaros facta

et

rardimonte, ibique depositse

in abbatia ?
dicta.

credalur;

nam

sic

etiam annis centum

ut

fere

deinde S. Adriani

quinquaginta contigisset ante translationem sequentem,

asserit

Ruteau,

anaehronismum
accepisse
itto

tollat,

Eubaldum non

notitiam

de

absconditis reliquiis ab

canonico, qui eas ipse

absconderat; sednotitiam illam per

tnin

manus

tradd-

ad ipsum tandem pervenisse. Fateor ita fieri pofttisse, aptamque hancesse difficultatis solutio-

Priusquam
S.

nem ; modo satis

ecclesia.

constaret de eversa Raulicuriensi

ait,

Verum Meyerus num. 23 laudatus

examinemus modum, quo abbatia Initium camuAdriani reliquias Patroni sui impetraverit bii Gemrdipauca de translato Gerardhnontem ca?nobio,qitod montenxis
a seculo vrn exstmctum fuerat Dicketvennm
certeerat
in

curpus, ardente templo Raulicuriae in Hannonia,

inoendio ab Eubaldo sacerdote subtractum, de-

comitatu Alostano, inquirere oportebit. Conditum

portatumque Gerardi-montem. Guisius

data Epitome tom.
t/rr,

in iau-

II fol.

i~'

verso ita habet Gal-

sirut reddo Lafine ; Yerum post multum teinporiscomes quidam Balduinns, Flandrite et

cmnobium istud anno 1081, ut liquetex donatione Gerardi II Camerensis episcopi, qum eidem anno 1081 facta est. Edita est illa Donatio

Ilannonia) comes, istud (corpas) transierri curavit

iliernuin
nec
Sflifa

ad abbatiam Gerardimontensem, ubi in hoDsque diein servatur.

t/uis

apud Mirceum tom, I Diplomat. pag. 514. Verum ex ca donatione, hi qua abbatiadeDechxmio in Geroldimontem transiata dicitur, nullomodo evinci
potest,

K-

80 Si

modo

diversas hasce

<tc

transiatis

abbatiam non fuisse aliquot annis citius auuiitam. Prmtcrea nullibi certa probatum inve-

i/twlgu(d
jimlitiliilius

reliquiis sententias considerceverit,

tabit, fjutvntitu

merito dubi-

ex tribus

sit

prceferenda.

Waesfm-

pervenisse,

<h-i ilvbmt

seculo xv

bergius auctorem suum, cetera ignotum, attribuit hujus relatio turpi anackronismo
:

anno 1110 Gerardimontem quamvis post Meyerum in eum annum passim consentiant recentiores. Imo infra num.Sl recitabo Ms. fragmentum, quod vetustius
nio, sacras retiquias
et

data

est, et fatnttosis

adjunctis vestita,

dum Eu-

metius

videtur retiquis

baldum saeerdotem ita discedentem facit, acsi ad molendinum pergcret, et multa alia in avecfione

trunsiatione cgentibus, et in

monumentis de hmc quo utcumque imi-

irutl/t/mtc rcl/t/ituintut adjuntjit

qum

parum
esse

nuatur, translatiouem mutto citius esse factam, ct fortasse ante structum Gerardimoutense co?notiiitm
.

cideutur credibilia. Uinc suspicor scriptorem illum, quem laudat Waesbergius, eumdem

33

cum

auctore vetcris

Quod spectat ad modum, quo sacrm hm

re- reliquio. dY-

illius

Ms., in quo putidisti!>.

simas fabellas assignat Ruteau

(Juare scriptur
itie itj/iutus

II,

cqp.

vn.

liquim a Gcrardhnontensibus sunt acquisitoe; as- rardimontenr sibus venditis srrit Meyerus eas faisse venditas ab Eubaldo,

facile

uitimum merebi-

quod nec oinnino certum existhno, quia de ea

dicuntur; sed

id est incer-

venditione tum,

, ;

DIK
tamen mcdio

OCTAVA SEPTEMBRIS.
;

zan

venditione idonea ?ion reperio documcnta

incredibile,

nec

quia constat, alias reliquias oevo subinde fuissc venditas. Fortasse et

colorans reliquias luminosius, quo coele biu credibilius Sancto Dei fcestimonium perhibebat

J.

s.

Nuntiabatur abbati divinis

sistenti, ccslestem de ccelo

officiia

ha>c reliquiarum venditio cwn multis adjunctis fabulosis desumpta fuerit ex inepto illo et jam
aliquoties rejecto
illa
sit

devotius in-

Ms. Certe Jacobus

sit,

(iuisius

de

Judicem aufflcienti experimento Dilectum suum elarificasse; qui tamen ab examinatoria probationis proposito
noluit desistere.

venditione non meminit, sed contraria scrip29.

Puer

num.

Quidquid

nequaquam

eligitur purissimus, cujus

dubitare
,

possum, quin
betiis.

historia illius venditionis refertur d Wacsbergio, multis inquinata

sicut

humero os unum pretiosissimis alligatur, et superaquam demisaus statim impetuosacommotione signo certissimae exhibitionis absorbetur. Hwc enimvero probatio quamvis etiam retata
,

sit

fa-

Lubet tamen vcrba ipsius dare, r/uia atii ex eodem corrupto fonte, ex quo itle hausit,eadem
aiiis verbis
ceiie
,

magisque exposita

sil

apud Ruteau, planeridv

:

dederunt.

cuia, et certo COmmentitia est

nec facilet redidefuisse adhibi-

fabulis

34 Igitur sacerdos, inquit,

Eubatdus nimi-

rim, talem probationem

umquam

ariis

rum, postquam Gerardimontem pcrvencra/, involutas gramine reliquias, venales exponit. Convenientibus autem monasterii fratibus, civibusque, plebeiorum aliquis Theodorieus frontosa
verbositate proclamat se libentius

tam, ut veritas reliquiarum examinaretur. Nam quodobservtit Ruteau ex Delrio, mulieres de ma-

gia suspectas ita olim,

piuguem vac-

ligatis manibus pedibusque, iu aquas fuisseprojectds, utproinnocentibus habereu/ur, quandomergebantur, pronoxiis vero

cam empturum, quam

;

ossa arida
:

nunquam hu-

manis usibus profutura quo dicto amens effectus insanivit unde brevi postea defunctus ante

nolim

etsagis, si aquis supernatarent ; negare quidem <n/ propositu/n nosfrum COU; at minime

aram

beatas Mariae

Magdalena* infra ecclesiam

ducit : numquam enim ostendet, eodem modo probatas fuisse reliquiaSi de quarum veritatedu-

indecenter est sepultus. Cum en^- insequenti nocte rugitus daemonum (ut creditur) horribilis advenit, et indignum tanta sepultura cadaver miserrimi ejectum terris, lapide superposito in

bi/aba/ur
suspeetai.

ct

mulieres,

quoe de malefieiis erant

est

37 Verum necessv non

pluribus ostendere

E
<ui,i

quam

inepta

et

absurda

sit illa

comparatio

cum

alia
sil
tit

adproii

minuta confracto, secum irreverenter asportavit.

ex monumento longe meliori facile ostendipossit,

hibito
batiO,

Custos ecclesiae, dicto rugitu audito, tautopere expavit, ut prae timoris magnitudine in

quo examine
inquisitum
censis
sit.

in

harum reliquiarum Post VitamS. Lietberti Camerar

veritatem

fn:

tur extestinwni^ ocuiato

Uactenus Waesbergius, cui ctiam consentit Ruteau lib. II cap xi.

inciderit.

unius anrii
licet

morbum

At,

mum,
fuisse

non sit, hominem blaspheSanctoium reliquias contemnentem punitum, noti/u pro adjunctis omnibus
incredibite
ct
,

Radulpho monac/to cotrro scriptam, editamque apud nos tom, IV Junii pag. j80 e/ seqq., edita est appendix scriptoris
episcopi,

supparis, ut ex verbis recitandis patebit, ex Ms. cosnobii Vallicellensis. ffujus appendicis auctor

spondere.
exomata
illn

est

venditio,

35 Porro Eubaldu.s, inquit pergens Waesbergius pro thesauro quatuor et viginti marcas
,

ex oeulato teste refert, quo modo S. A.drjani retiqt/ia- a Gerardimontensibus fu&int probatcs.

inexorabiliter requirit, sed ad tantum pretium

expavescente populo (erat enim tunc temporis angusta, novissime fundata) cum saucto Adriano recedit, et Bruxellam adire proponens, hebetatus divinitus per erraticas devians
villa inops, et

semitas in monte tandem abbatioe proximo, quo quotannis ob eamdem defertur memoriam
id est,

Etenim ibidem pag. (100, ubi observarqit^ secun dum auctorcm Vittr viginti duo Sanctorum corpora tempore S. Lietberfi Cameracum /t/issedelata ad dedicandam DominiciSepulcribasilicam, sed ea a biographo non fitisse enumerata; catalogum texit corporum, quce servabantur in dioecesi Cameracensi. Ex hisce autem corporibus sepiimum sic exprimit S. Adrianua martyr, a
:

cquo obdormivit. Postridie excitatus

suo, super
rediit, ubi

cum runcinulo

parvulo

quem Sanctum

deferebat. in

urbem
abiit

coenobio Gerardi-montis. Deinde subdit sequentia : De isto Martyre narravit uobis domnus

repudiato iteruui pretio insufficienti,

longius

itinerandi

habens propositum,

sed divinitus rursum obcajcatus,

ire

montem
,

trans-

i.

e,

ju^era

Ubi altera noote eommoratus, prudenterque tandem expendens inclitum Martyrem Iioc coenobium sibi in habitationem elegisse, vovensque se ibidem, quoad viveret, Deo et sancto Adriano serviturum, revertitur in urbem. Conventione igitur facta, duodecim * marcas a populo, et ab ecclesia quatuor bonaria sub annuali censu duodecim nummorum terrae
nequivit,

Willielmus, olim hujus cosnobii Valcellensis prior, quia ipse interfuit, quando incolffl loci, hiesrtantes utrum ossa ejusdem Martyris essent, accenderunt ignem, ut in eomissa probarentur.

Et ecce gratia Christi, cujus nimirum amore pretiosus Martyr fuerat passus, supra ossa illius apparuit circulus aureus, habens in mediosui signum sanctsB crucis quod videntes, quiaderaur, gavisi sunt, etlaudaverunt Deum, ossaque
:

Martyris in ecclesia beati Petri apostob' cum honore et gaudio portaverunt.

possidenda recepit.
Ruteau,
et

Ifcec itetn adoptavit laudatuS ex parte Uardigny, uti et Molanus. Verumquam exiguam mereantur fidem, colligi

SSEx hac narratione, quatsimplej est, et nihil concidit primo ridicula illa absurdi continct
,

i.i

probations,

CUltU, minu-ulis,
i

probatio j/er pttcrttm

cttt/t

alligatisreliquik

potcrit ex sequentibus certo falsis.

liditiiuiue est

veliquiarum

probaHo t qu<B
usssritur,
"

fovte iiulicio

30 Factum est, ut primus abbas Senelardus, qui tum monasterio pr&erat, et universus populus, si veras essent Martyris reliquiae, manicomprobare. Sancfesti vellent examinis initio ta igitur generosi Athleta? ossa ante fores eccleuniversis adstantibus exponuntur, ut celesiffi brato Missae officio aqua consecrata solemniter
*

injectum. Secundo probatio illa ignem non raro olimadhibita est, etin quibus-

aqua reliquiamm per

ustetu/ii Jott/tttes
'

idt lin

'I

ntiis
r<

hanm
" vta

liquiarum

sati

dttm etiam ctnui/iis mandntn,

ttl

perrandus

in

Disquisitione

reliquiaria

tib.

II

cap. in. Tertio ex dicta probatione coliigitur, dubitatum fuisse de vcritaic reliquiarum iilarum,

utiallegatus sctiptor etiam diserte (estatur; sioe illa dubitatio orta sitt quod diu fuissent abscon
ditw, sive alia

examinentur. Et ecce sub oculis omnium aureis incandescens radiis circularis splendor in coelo refulgurat, qui expositas circumquaquein-

quacumque de

causa. Quarto

<

um

<> laudat<8 reliquiw, pramissa tali probatione, Gertirtiimoitien pcrint in ecncrutitmc csse apttd

scs

-m
A.UCTORK
.1.

DE RELIQUIIS

SS.

ADRlANI ET NATALLB ETC.

et responsoriis etc.

s.

defnde vero mat/no pereijrtnorum concursu konoratm sint, honorque saeris retfquifs exhibitus
ses
;

Quomodo vero proprium

ntnitis

a Deo miracuUs

sit

remuneratus
de.

videtur

modo prudenter

dubitari posse

non earum
,

missum fuerit, ignoramus. Ceiebramua modo dictum festum de cornmuni unius martyris.
41

Qua

ratione cultus Sancti eetearior fiatper

<*

quam

veritate,

sieut revera dubitatum non

est

per sex

serala, e/ fere tlintidfum.

at

eadem noHHa, in y^uun* * ** adventu peregrinorum ad S. Adriarium JJ*J qua de

civftates vicinas, discimus ex
ita habetur ; Devotionem illam singulis adhuc annis exhibet S. Adriani confraternitas, erecta cujus confratres cum magno in urbe Montensi civium utriusque sexus numero 9 Augusti Monut pietatem tibus Gerardimontem veniuut,
:

tmpus, qw>

39 Quinto dubitari tamen potest, an retfquia:

Gerardimontem venerunt, late tantum

assignari
potest.

non multo

citius

Gerardimontem
,

d,elato>

stnt

t/uf titarum t/uam passfm asseruitt scrfptorcs translationem fnncctunt anno 1110, secutt forqui fn consitjnando tempore tasse Met/rrum
,

ad annos non paucos aberrare potmt. Certe, dum seriptor num. 37 taudatus numerat S. Adrianum fnter eos Sanctos, quorum corpora anno 1064 Gameracum deferripotuerunt, quamfacile
vis

min asseral

eo

delatum

esse,

credidisse ofde-

per cor arg;enteum orTerant. Nec minorem multis annis exhibuit devotionem collegium Athense cujus professores singulis etiam annis (tribus ultimis
demonstrent,
et

pro

acceptis

ssepissime

intercessionem

sancti

Adriani

beneficiis

tur,

fllud dfti ante

annum

1110 Gerardfmonte

fuisse. fiursum, quando prohationem relfqufarum per ignem non attribuit abbati aut mouachis, sed

ob evidentissima, qute bellorum tempore eveincommoda et pericula exceptis) Gerardimontem cum studiosa sua juventute venire
niunt,
soliti

incolis

relft/nias

Gerardimontensibus, uteumque insinuat, en pereeitfsse ante eonditum aut certe

.

sunt, ubi in ecclesia, et in

honorem

sancti
:

inhabftatum ea-nohium Gcrardimonteme

Quarc

Adriani solemne professores cantant Sacrum quo absoluto eidem Sancto carmen ofTerunt.
,

rum
jam

de tcmpore delatarum Gcrardfmontem retiquianihfl certius statuendum judfco , quameo

labente seculo

Acrinienses pariter incolas devotioni atque erga

Sanctum honori non desunt

S. Adriani, in festo

delatas reliquias currente

ad finem seculo xi, aut xn. Attamen non existimo,

ecciesfcR sancti

qui infraOctavarn neinpe Exaltationis sancta;

:

Crucrs,

Gerardimontem ad ecclesiam

S.

Adriani

retff/ufas S.

Adriani fnter ea fufsse corpora, quce

devote se conferunt, in qua pastor

loci

Sacrum

anno 1064
videtur
ilta

atl

dedicalionem

Sepui-

n-i deiafa sunt.

Dies kujus translatfonfs certior

,

quam annus

quandoquidem

translatfo
latfus

solemne decantat, cereumque magni ponderis offerunt. Uacfenus de adeentu peretjrfnorunt. Loca autcm moxdfctasunt Hannonfa> provfncice,
cujus metropolfs est prfor, Montes dicta, et ad decem fere mfllforfa Belgfca Gerardfmontc dissita : inter utramque medfum est Athum oppfdum,

quotannis celebratur 27 Maii, ut

mox

dicetur.

Ath

Gallis, Aetli Fiandris

nuncupatum. Acren

IV. Cultus celeber S. Adriani Gerardimonte peregrinatio:

vero vicus est vfcfnus Gerardfmonti, in tamen situs versus Athum.

V2

Hannonfa
altera 4

Dc

altera festfmtate sic breviter habet lau:

data notitia

nes votivae
sliora
:

miracula vetu-

theca pretiosa reli-

Martyrrum vero ipsius colitur 4 Martii, tertw Martii. De tertfa, c/uee magfs est cetebris, hcec 27 Uaii sequuntur : Adventus autem sacrarum ipsius re- SuppHcatfams annw. liquiarum in urbem Gerardimontanara celebratur 27 Mari, (ad quem diem annuntiatur in
:

quiis exsfructa, et alia quse-

dam,

Ms. Fiorarfo, et a Molano, Canisio, Ferrario, uti observatum est apud nos in Prcetermfssfs illo
dfe)

qui

cum

in feriam
;

quartam post Pentecos-

C
Festivitas

S. Adriani

ua> htc et scf/uentibns aliquot paragraphis narrabo de cclebrf cultu S. Adriani in ca:nobfo fpsius Gerardiimmtensi , majori ex parte humanissime uohis oommmicavit reverendus ad-

ea de causa ad montem quotannis dicta feria quarta post Pentecosten Processio instituitur, atque per octiduum sacrse reliquiffi exponuntur; ubi ingratiarum actionem atque in honorem Sancti concio habetur.

ten anno

illo inciderit

Cum-

pracipuQ

modum
eatt
t/ui

apud Hirardimonten&es

Septmbris

atque amplissimus dominus lldefonsus Hoords, hodiemus tihbas SOJiCti Adriani non modo miraeula Mss. ex tabulario ab,

que ob diem servilem magnacivium parsprocessioni ac devotioni interesse non possit, per prsetatis

cipuas urbis plateas in festo sanctissim Triniprocessio peragitur. Ex die 27 Maff,

ctillatu

baliie trniisvrihemh, curttcit

cum

ct

CUm
,

accurutfs

de hodferno eidfu notitiis suhmisit quoque aiiquot impressos prcedicHs

ter observo,

scd Ubellos

fcrfa quar/apost Pentecosten, brevinon incfdfsse anno 1110 dfem 27

demum

addfdft, ac nihil prmlermisit eorum, qute nobis pro-

ud scribendom htmc hfstorfam Bisae ajitue odjittus subsidus primo breviter aijam de smgulis SancH fesHvitaHbus. De hisce per lattdatum domintim tihhnfem sef/itentin mihf sant persrripfa :
Adriani quotuimis chiii Octava celebratur 9 Septemi>ns, .|uand (l e jus sacPum corpus (die pracedente oh /estunt \aliritutis
S.

fufitn, a-edidil

feriam quartam post Pentecosten. Quare nntstat de concursu illorum dferum, quando translato? sunt rcliqufae, ffgendus est
fn
st

Maii

unus ex

sequcntfhus annfs, vfdeiicet aut 1075, aut 1086, aut 1097, autdemum 1108, quibus pratdicti dfes concurrerunt, ut quilihct ex Paschate faciie sun-

Festum

sulenm.ter

putare poterit. A:\Uisce observatfs,

ad

festivttatem

cum

redeo aliaque

in

laudata notitia
devotro

Nec

bcatissinue
fuit,

Yirninis

dmiontensium deest erga sanctum Patronum

civiunr, inquit, Gerar- honorem

Sancti singuiib

unpedtta) Roiuam translatum

sitione

cum

sacrarum reliquianim per totam Ootavam... Kxstat a.lhuc hodicdum in arcuivis afa batiaanostw totom Offlcium proprium

expo-

Adnam cum

Sancti

anLipiionis,

lectionibus

propriis

qui feria quinta post Pentecosten quotanms sex candelas cereas oblatum erdenr Sancto veniunt, in cujus honorem solemne Sacrurn die illo decantatur. Prceter festfvitates mado eaplicalas, alia in honorem
:

suum

hebdumadit
aut quatnfit'
repetita
:

smgutis hebdomadfs, aliasingulis dtebus repetuntur.

Sancti

DIE
tur.

OCTAVA SEPTEMimiS.
fantem
fuisse masculum, quemsacro fonte renatum vocarunt Mmnur. //,/, -,/, Adriamtm vttam produxisse ad annos septuaginta et quin-

Audfamus iterum submissas notitias: Singulis feriis quartis totius anni cantatur solemne Sacrum cum
affluente civium concursu, in quo

&UCTOBB
.1.

s.

exponuntursacrae reliquisedivi Adriani, pro omnibus in confraternitatem relatis. Indies absoluto Completorio eumdem in finem devota cantatur antiphona beate martyr Adriane, tuos humiles servos respice roga Christum, utin librovitae ccelestis nos digneturscribere,
: ;

que; eidem vero ftUum esse nalum, qid centenariusfere obiit anno 1423, die 30 [prHis \mplissimus dominus abbas
s.

Adriani hodiernus
relaceteris

tdem prodigium, sermone Belgico brevhts tum, ex tabulario abbatiee mihi tum
transmisit,

Vel

solum

hoc miraculum,

tuaeque participes gloriae concedat ut simus sine fine. Subditur: Ora pro nobisefc. cum

oratione comrnuni de uno martyre.

peregrinan-

mirum quidem apparet, nec tamen idcirco negandum videtur mfflcienter ostendit, quanta
t

quod

Grrardimontensibm
fuerit fidttcia.

de

palrociniti

S.

44

De

quotidianis

ad Sanctum peregrinationi-

Adriani
itnrdam
nota tem-

tium ad Sanctutn frequen

lia.

btts eoedem notitiw sic habent; Quod vero spectat ad concursum peregrinorura, reliquias sancti martyris Adriani veneratum venientium, tantus olim fuit, ut, teste Wesbergio, Gerardimontis nomen amiserit, atque Adrianopolis no-

47 Waesbergius alia qucedam nmrat prodigiasincutta temporis nota, Quare iUa utminus
certa,

atia
situ

men (apud
coiicufsus

aliquos) urbs assumpserit. Quin et hodiedum adeo adhuc frequens est, ut ne una quidem in anno sit dies, quin ex aliqua

kuc transfero. viro, inquitpag. 157, ex axore territorii GerardimontensisMartyri devotissima fllium fuisse, observarunt Miraculorum codices: Aveniensi cuidam
qui ruptis praecordiis,
lore torquebatur
incurabili,
:

non

tamen

incredibilia,

porfa retnta.

incredibili

raorbo et doet

quo ingravescente
filiura

facto

Belgii plaga peregrinationis ac devotionis causa

mater

miserata.

Dei Sancto-

quidam adveniant. Waesbergius pag. 151 de iis itd hquitur ; Non solum (S. Adrianus) ab incolis, sed et ab exteris colitur: qui undequaque
venerationis ergo,
Danise, Galliae,
tiae,

rumque implorata ope, in somnis beatum Adrianum, filio sanitatem resistuisse se indicantem,
Et expergefacta, viroque excitato et una filium accedentes bene habentem invenerunt. Patrem illius pueri Atoniensem vocat, designans Avennas Hannonice oppidum, valgo Avesnes dictum. Subdit idem auctor, quemdan, osse uno Martyris furtim surrepto, exccecatum fuisse, quod malum, inquit,
aspexit.
visionis admonito,

ex remotis etiam Angliae, Germaniae, Lombardise, HelveItalias

Sabaudioe et

regionibus infinito nu-

mero liuc advolare soliti. Molanus in Nataiibus Sanctorum Belgii ad 8 Septembris hcec habet; Hoc ordine gloriosus Martyr raonasterii patronatum obtinuit intra Geraldi-montem. qui est
Flandriae imperialis civitas dicecesis Mechliniensis
;

in

nem

secundam aut tertiam excsecati generatio* transiit Et mox: Potens Martyr clerico

in

qua

est item dicta abbatia Ordinis sancti

valde celebris propter praesentiam et beneficia tanti Martyris. Ad ejus enim memoriam frequens est populorum concursus : imo

Benedicti,

ob Ulustria Martyris beneficia multi urbem non

alter nominant,

quam ad sanctum Adrianum

Bodius nomine, aquis suftbcato, vitam reddidit. Hcectria apud aliosnon mveni; sed nolim idcirco contendere, pro fictiths kabenda esse. Certiora tamen dabo plurima, ubi breviter egero dc honore sacris reliquiis exhibito. 48 Sub abbate Gerardo I. qui in catalogis
proefuisse dicitur ab

alia

in Flandria. Similia habent Mireeus, Sanderus,

aliiqUe scriptores.
Vetustiora
Sancti beneficia

anno Wlhusque ad
ccepit,

1180,

ad cuttum spcctantia
:

abbatia S. Adriani nomett hahere

S. Petri dicta.

antea

theca, in

45 Porro dttbitari nequit, quin cultus Sancti

-Anno 1189,?//

vult

Waesbergim

gua servantur
n liquia:

ab

initio

dicuntur

licet

magnus fuerit apud Gerardimonte/ises defectu monumentorum dici non possit, an

pag. 157, reliquiae Sancti capsuiae, ttovce utique, fuerimt inclusae. Anno 1378 per Adrianum I

scripta fuisse,

sed deperdita

tantus fuerit semper, quantus hodie perseverat.

Cultum tam celebrem peperemntftaud dubiecrebra Sancti benef/cia

ribas paueissima
runt.
et

miracula

sed ex vetustio-

ad

notitiam nostram pervene-

Waesbergius iib. II de S. Adriani miraculis : Qui indies rara et aureis litteris digna perpetrat miracula, quorum raemoria duobus iisque immensis voluminibus coraraissa, Fratri Ordinis mendicantis in honorem Sancti encomium adornandi gratia commodata periit. Ruteau lib. II cap. xvn asserit, duo illa miraculorum wlumina cuidam ftt/sse commissa, tit ad ordinem meliorem reducerentur, ab eoqtte fuisse

Rationem assignat
151,

cap.

npag.

ita scribens

abbatem sodalitium institutum dicitur sub nomineS. Natalise. Anno 1423 Guilielmus IV abbas elegautem fteri curavit tkecam ex argento inaurato, in qua huc usque servantur S. Adriani reliquim. Eam proesenti anno 1748, quo htec scribo, htstravi ; eamdemque, sicnt delincalam accepi ab amptissimo domino abbate. ceri incidendamcuravi, sed anttractam </d tttinorem formam, qua exhibetur in fine hujus paragraphi,
qttia tocus hic deficit.

S.

49 Ptorebat htterhn ptetas peregrinantium nd Adrianura, eo ctiam accurrentibus viris illu-

Sanctus etiam a principibus

anno 1376 Gerardimontetn ventt ducissa Lattcastrioi, ac S.Adrianum htvisit. Anno

stribus,

Num

honwatvs
cuftus.

et

perdita.

Qurecumque

fuerit detrimenti itliusocca-

sio ; iilis certe caremus. Ilinc ti/tum dumtaxat invenio certttm miraculum, guod seculo xvi sit vetustius; atpturima recentiora, qutereferam inferius.
ex
tts

ad S. Adrianum venif Ludovicus Delphiqui eo iterum vcnii anno sequente. Idem Ludovicus postea rex Francorurn, hujus nominis
1457
n/fs,

unum
rni-

mtxirne

rumnarratur

46 Unum Ufud interim huc transfero. Anno 1306 Helena David habitans in oppido Gerardimontensi peperit monstrum informc : massa enimerat rottmda sine ulla hominis fif/ttra. Parentes ad patrocinium S. Adriani confugittnt,

undecimus, anno 1482, mcnse Februario, iin/nitempecuniai summamabbatiw S. Adriani don/trn misit, atque aiiud rursam pecunies non modiccB do/tum itluc destinavit mense Jalit/ cjnsdcm anni.
Ctt/n

autem

audivisset,
;

abbatem ea

uti

in eera
tt/t

campana

rogavit per

litteras,

pecunia quas recicx

iliis

obHnentque ut faHus monstrosus portetur ad altare Sancti.

liafeaa pag. 210, ut

nomen

sttitin /tni

Massa ibidem posita prodigio sane

tribueretur.

Paciebat fuec Ludovicus,

qtto

ut sana-

memorabili humanam forma/n acc/pit et vitam. Addit liateatt pag. 182, asserens se illttd prodigium narrare ex Ms. membraneo abbatiai iny

rrfar

r.r

t/torho,

occubuit

aniia sei/ttente,

quamvisetadaiiosSanctosconfugisset, etS.Frafir ciscum Paula/tum, tunc viventem et miracut/s in-

clytum

m
AUCTORE
J.

DE RELIQUIIS
adse ex
Ftaiia.

SS.

ADKIAM

ET NATALI/E ETC.

chtium. aecersivisset

Si sanatio

S.

reliquns S. Aariam ludovici XI nequeat addi facto beneficiis.utreveranon potest, saltem ea

ipsius discimus,

donis colantur, quia -on\ quantiscumque etiam prodest diutius vivere. ipsis quidem semper ne
vita, LudovicoimLonge majusdonum, quam sit Adrianus si precibus suis eidem petraverit S.
;

magnam fuisse famammiracu-

Sanctos non torum S. Adriani. Vee miramur uctnttihus pntn/cinio st/o vifam produsempcr

obtinuerit, ut post sinceram

cfe

peccatis posniten-

tiam

felici

mortevitam

finiret.

sacr/s reliquiis discessit,

transiensque Cambero,

nam

et

Athum,

rediit.

Gerardimontcm

c/uo per-

venit die 3 Septcmbris.

Vcrum cum

c/uies exicjuo

$ V. Variae reliquiarum translaliones occasione turba-

duraret fctnpore, ultima die eji/sdem mensis sacrce rclic/uim delatm sunt Athum, ubi manserunt

usque ad G Martii sequentis anni 1587, quando

relatce sunt.

rum

I}cli>iearum

51
:

Anno 1588 abbas

instituta

electus est Hiero?i?j??ius

theca his
et 0S

Monceaux, monachus abhatke Atrebatensis S.

dasti.

Ve- aperta,
intot

confralernitas SS. Adriani et

Nataliee.
C
s.

Hic cum multa solerter in abbatia sua stauraretj thecam quoque S. Adriani, t/ua>
subitis translationibus

unum

atiis
:

donatum

multum

erat passa y repa-

ravit.

Hanc ob causam theca aperienda fuit, ac revera coram mac/istratu civitatis apertaest anno

Adrtani
metu

Posfi/t/,,,,, sacrce

reli(jui<r

liirrrtiivnnii
tniiishttu- iut

reliquim S. Adriani, quibus pars ftracfaY S.Natalis adessecreditur, quinto jam sectdo quiescebant Gerardimonte demum
t

1502, dir 17 Julii.

Dum vero reparata erat,

ossa

subtili linteo involuta,

reposita.

rursum in eamdem fuere Anno 1594 prudentum virorum consilio

senescente seculo
nriirs varias
ticis
<>/>

xvr transferendm
/{<>!</<<>

laca varia

fuerunt

ad

excitatasin

turbas ab harre-

Calvinianis,qui inaudita impictntesacraomvtttltis

itcrt/m aperta est /heca, ut lintea tollerentur, ac serico involerentur sacrce reliquice. Porro, quando

primum aperta
bite

nia

profanabant, et in reliquias Sanctorum prmcipue saviebant, ut constat ex historia Belgicorum tumultuum. Translationes il-

locis

est arca, laudatus abbas os notaclam separavit a ceteris, illudque monasterio S. Vedasti donavit, monachis nescientibus fdem anno 1G01, militibus seditionem excitcmtibus,
.

itMnafravitsa^elaitdatmButeauinVitaS.Adnsim iih. II cap, \iv. </ rursum lib. III; Prima translatio a Ruteau pag. 223 figitur circa annum lb7S,quando sacra! retiquies metu htereticorum.

sa-

eras retiquias

mense Maio dimisit Athum

unde,

seditione finita post </Ii</uot dies, relatw sunt Ge-

ad

Gandaviprmalentium Gerardimonte fuerunt </<Tornan/m, imlcque Atrebatum. Monachi eorumdem hwreHcorum metu coaetisunt fugere
iuta>

rardimontem. 52 Anno 1623

eral
rht/s.

os sacrum, quod detatum ad monasterium Vedastinum insciis mona-

sedifhtddviv-

de

restituttu/t

ac inclusum

brachio

jui/

loca varia.

Anm

1580,

montensis impetrasset nasterium sanctm Cruds, hut traushita* sant ,,. suhinfcst. A.iriani rcliquite. Anno 158G Benedictus Sejourwt abbas creafus Montihus cum
,

cum abbas GerardiMontibus Hannoniw mch

</<! monasterium S. dtuturnam litem coram nuntio Apostolico tutam de restituendis reliquiis,

relatum ac seorsum Adriani. Etenim, post sovatum i"

artjenteo,
brachio ar~
instigenteo.

sentcrdia lata

futt

facorem Gcrardimontensium, qua restituendm fuerunt reliquice, quas administrator ab/i/

haf/<r S.

Adriani sine monachorum consensu dederat.

DIE OCTAVA SEPTRMBRIS.

derat. ///?

241

etiamnum seorsum

servantur in ec-

hcet ab omptissimo domino Concke, qui abbatue

S.

auctork
!

ctesia S. Adriani, ubi cas vidi ac

vcncratm sum

Adriani pru>fuit
1713.

ab

anno 1704 usquc ad

S.

autem rcstitutm sunt, procurator Vedastinus jurare dcbuit, easdcm sine uila diminutione essc, quas ah abbate Hieronymo Monceaux acceperant. Td factum Tornaci, ubi
hoc anno.
et

Dum

annum

Anno

1645, inquit, die 2 Octobri<

beati Martyris nostri reliquijc ob

metum
illic

Gallo-

rum iterum Athum

runt usque ad
1649, Gallis
11

delatae sunt, et

manse-

ejusdem mensis etanni. Anno

peracta

est restitutio

indeque reliquim Ge-

una cum Hollandis luctuosa ubique

rardimontem

detatce positreque in ecclesia

Gun-

in Belgio post sese vestigia relinquentibus, 28

ncnhemicnsi, exquacasipseabbasGaspar Vincq, comitante suppticantium agmine, nd, abhatinm

portavit.

Augustiejusdem anni

Brachium arqenteum cui inclmm

,

sunt,

ad minorem formam contractum,

hic subjunqo.

sacrae reliquiaeGandavum ad celebre S. Petri coenobium delatae sunt, gratum sane Gandensibus depositum ad senatus enim populique instantiam, praesertim pio operi
:

allaborantereverendopastoreB.MariaeVirginis, sacra lipsanothecaad dictam beatae Mariaeecclesiam detata est et ex indulto illust.rissimi opiscopi festivitas instituta

cum Octava in honorem Patroni nostri. Decantatum quotidie Sacrum festivitati accommoda concio subsequebatur:die vero octava, celebrante in pontificalibus illus;

trissimo episcopo, solemnis per civitatem

sacris reliquiis supplicatio indicta
fuerat,

cum
cui
:

tamen ob
B. Mariae

aurae intemperiem supersessum

et

deductas solummodo per

interiorem ecclesiae
S. Petri

ambitum monachi

processionaliter deferunt; donec

tobris

ad suam tandem 19 Oc-

ejusdem anni ad propria remearunt.

55 17 Augusti an. 1655 sacrae reliquiae iterum adaliasrivi Gandavum delatae sunt, et illic manserunt usque ''s

ad 30 Octobris proxime sequentis. Maii an. 1656 sacra pignora rursus Gandavi ad S. Petri bellorum furori subducta sunt usque ad 23 Augusti quo die ad monasterium redierunt. Anno 1658, 10 Septembris sacrae reliquiae Bruxelhs extra aleam positae sunt, et illic manserunt per
:

sex menses. 11 Maii an. 1667 sacrae reliquiae Gandavi exsulare coguntur, brevi tamen postad

monasterium reduces. 5 Martii an. 1672, similiter et 6 Junii anni proxime sequentis, iterum Gandavum cum sacris reliquiis fugiendum fuit. Qua vero die redierint, non inventum in manuscriptis ahbatice.
Institutum

sodalitium
SS. Adrinni
et

53 Anno 1627 Martinus le Brun abbas qui anno prcecedente reformationem in monastcrium suum induxernt, sodalitium instituit SS. Adriani
et Nataliae,

NataHoi

cui prcecipua Behjii nobiiitas

cum

reliquim

Serenissima principe sua Isabef/a atque archiepiscopo Mechiinieusi nomen suum inscribi voluit. Illud primum confirmavit Jacobus Boonen arnc deinde chiepiscopus Mechliniensis 6 Maii Urbanus Papa VIII codem anno, 15 Jnlii. Bul,

56 Redeuntibus vel potius perseverantibus frequmtw bellorum motibus, die 1 Septembris an. 1083 delata. sacrae beati Martyris nostri reliquiae Teneramundae apud Benedictinas ejusdem urbis Iatitare coactae sunt. At non inventum, quamdiu iiiic manserint. 15 Martii an. 1689 sacra> reliquia? belli casibus

Montibus in Hannonia sub-

ductae sunt, 15 Aprilis ejusdem anni per Bruxellas ad monasterium reduces. Iliscc demum

indulgentim confraterdonantur, recitat Ruteau in fine Opusculi nitati sui, ut ct Begulas sodalibus pra?scn'ptas. Anno 1035 rursum transferendw fuerunt S. Adriani

tam Urbani, qua

et r<i,-i<v

addit laudatus abbas

Initio

hujus seculi sacrae

;

reliquim,

quod Galli
civitntc

et

Bollandi conjunctis armis

versus

sed nusreliquiae iterum alio translatae sunt piam inveni,ad quem locum,nec etiam quanidiu extra monasterium permanserint. Ex tot reliquiarum S. Adriani translationibus, ea solum de
caiisa
factis,

Belgium impugnarunt, dircptaque miserandum

in

ne

in

profanas impiasque manus

coiiiget
,

modum

Tlienensi,

Bruxeflas
itaque sunt

iuciderent, manifcste

studiosus

tector,

jam

processuri oidermiur.

Delatas

quanto

in

prct/o

habeantur

quantaque con-

S. Martini, ubi manserunt viginti tribus diebus, accurrente ad eas honorandum popuh. Oeindc, cessante Hmore,

Tornacum ad monasterium

serventur sollicitudine. Qo<><? vero spectat

ad soda-

quod

kostes obsidionem

Lovaniensem coacti

es-

litium SS. Adriani ct Natalia;, illudrursum instauravit seculo nostro Adrianus Roelants, qui abbatiam administrare ccppit anno 1711. Eisce
expositis, agendum est depluribus beneficiis clientihus sw'sco?itulitS. Adrianus.
f

sent solvere,

ad locum suum /nagno cum honore

,

qum

ac Gerardimon/e/n venerunt fuerunt relatce \hJu/H. Hactenus ex Vita, quoepaulo post fuit
conscripta.
ni'tii

kostium

54 At necdum finis translatarum frequentissime reliquiarum S. Adriani. Quapropter ampUs simus dominus JMefonsusabbashoifinnas reliquas translationes ex tabulario abbatim miki diligentissime communicucit, prout singulas invenit
conscriptas

nb uno decessorum suorum Septembris Tomus

III.

viae-

31

VI

242
\i

MIRACULA

S.

ADRIANI MARTYRIS
pressa,

rivuiK
S.

J.

septem hebdomadis: cum tandem ita fuit optamquam ut viginti duabua horis mortua fuerit derelicta, et aic linteamine tecta

I)

jaceret, ita ut mater

oum

ipsius sororibus

jam
'

VI. Conscripta S. Adriani benelicia

necessaria parassent ad sepulturam. Postea ira* ter ipsius Joannes Le Josne, recordatus Sancti

fortc Janu-

ab anno 1510 usque

:

Adriani, in genua
solatio esset.

procubuit, pie ferventerque

arius

ad 1517
prima.

eorum

datur pars

invocans ac rogans S. Adrianum, utsororisuae Mater quoque similiter pro filias

salute in
in

aurem
:

genua provoluta est ad caput tiliaa, et ipsius S. Adrianum inclamavit. Mox

:

Miracula ab
annti

Miracuia
tin

ac bcneficia S. Adriani,
fuisse,

licet

semper

i'MOa/1

multa videantur
ter

non eadem

diiigcn-

1.M7 Flan,1,1" sui/.hi.

semper fuerc scriptis consignata. Ea ditigcnannotare et enarrarc ccepit Philippus ffan-

signa dare intelligentia., et loqui, recreataAdriane, Adriane, Adriane que est et statim sanata. Itaque cum aliis duabus huc peregrinata est nudis pedibus, ac munus aliquod obtulit, 28 Septembris , anno 1510.
illa

coepit

dicens

Nomen

fratris

hujus puellm, guocl supra J oannes

etdebvk

l >u-

nrnildttd.

noize,

monachus
facta sao

S.

Adriani

et custos thesauri,

exprimitur, ambigue adco scriptum et contractum

erat in utrogue upograplto, ut de eo certus

dum

tempore
iis ipsis,

conscripsit,

prout

ca

non
sana-

refcrebantur ab

quibus beneficia obtigcPrcestitit

sim, 61

ticet

conjiciam tale fuisse.

fusor,
in Flandria stanneorum Quidum Everardus Adriaens nomine, tus ex\ Hollandia natus, in quinque cor-

rant, aliisque, qui adfuerant.

hoc ser-

Quidam Brugis

mone
usr/uc
irii,

Ftandrico, rcfercns miracula ah anno 1510

poculorum

ad 1517, quo fortc ad aiiud officium transautmorbo correptusobiit. Ccrtc ibi scribere
Scriptor/s hujusce
est

Dordraci in

poris partibus correptus erat peste, et

tam graprsesi-

desiit.

iucubratio
nostris,

jam

olim

viter aegrotabat, ut extremis

diis

morientium

communicata
tafis
ific

Majoribus
itt

quieamcu-

rarunt Latine rcddendam per presbyterum Socieunstra\ sicut Irgo

prwfi.rtts
cst

ad mortem pie obeundam fuerit munitus. Deinde ei in mentem venit, S. Adrianum invocari ut

cxcmpiari Latino, cui

Liber

patronum contra pestem. Ccepit

igitur

S.

miraculorum Adriani martyris apud Gerardi-montem in

titutus:
:

invocare S. Adrianum, ut sibi solatium praestet et subsidium. Hinc statim recreatus est, et brevi sanatus. ^Egrotabat die festo S. Laurentii, et septimo post dieerat sanus. Sanctum Adrianum

Flandria, ubi singulariter colitur

quas collecta

sunt et Flandrice conscripta a domino Philippo

Hannoize Religioao, et raonasteriii

quod
ibidem
17,

S.

Adriani,

invisit,

eique

donum

obtulit die

Octobris,

anno

est,

thesaurario, ab

anno 1510

1510.

usquead
i

in

Latinam hnguam translata per

R. P. Guilielmum
>

Waringhem

Societatis Jesu.

pidum cum

62 In agro Furnensi (Fiandria? est Furna op- alter ex gravi agro adjacente) quidam Petrus morbo contraC'

nostra

58 Pnrter hoc exernplar Latinum, habeo apo-

interpretotfane

graphum Flandricum, quod humanissimus abbas

ex ipso autographo mihi describendum curavit,
ut curn Littina versione posset conferri.

Wetters gravi adeo laborabat malo, ut inde cae- taque inde citatem contraheret, octo aut pluribus diebus ccBcUaUf continuatam, et calvitium, capillis omnibus excidentibus. Posteain memoriam revocavit, sanctum martyrem Adrianum afflictorum omnium
esse consolatorem,
ita

Verum

itbilumc coihitioncm ins/itncre ca>pcram,versione Latina 111,11 utendum statui, scd novam interpre-

ut Petrus

ille

dandam, quod laudatm interpres non satis studuerit omnes exprimere minutias, quibus major aut minor miraculorum evidentia non raro
tur,

lationem ex Flandrko apographo

coeperit
,

Deum, et S. Adrianum pie invocare vovens eum invisere, caputque cereum quatuor
orare

librarum eidem offerre, ut

sic

adipisceretur so-

innotescit.

Accipe

igi-

studiose lector, Miracufa ifhi

fidrii

magis

quom

sublimi styloLatine reddita guibussubinde t

littcris

uiiqttid elucidationis aliis

breviter inter-

ponam,
c
Eger, qui

lamen et sanitatem. Non multo post sanatus est, visumque recuperavit, ita ut.hic S. Adrianum viseret, donumque votum offerret, die 10 Octobris, anno 1510.
64 ln Grimbergensi territorio prope Bruxel- aHus,
las
qui diu

59 IST-is
rati

:kI

/miikiih (ririfas est iiclgii fcs.de-

(additur
,

in

Belgice loci

BrabantiaJ quidam Joannes Volckaert

fcriginta septera,

nomen

corruptum

mortuuscredebator, menti
etsanitati restitutus.

nomine, annorum fere

ideoque a

me

verisimiiiter in agonia tu mt omissum),

cum

Joannes
agonia

tri-

busmen8ibus8BgerlectoafiElxusruis8et,eoinfirniicnis deductus aat, ut sensu privatus, nihilque

graviter diu aagrotavit, ac eo tandem deductus fuit, ut mentis impos biduo in

jacuerit. Postea S. Adriani memoriaipsi incidit, et ab eo solamen consecutus est,
ita ut mox intellectusindiciadederit, etsanatusfuerit. Itaque dictus Joannes huc peregrinatus est, et declaravit prasdicta, anno 1511, die 8 Julii. 64 Scquenti miraculo hic prwfixus est
titu-

Lemmens

sumena nutrimentf, per horas

jacueril ui animi deliquio, ita

viginti

quatuor

utanimam exha-

^seatqueadaliamYitamtranslatuscrederetur
Itaque uxor ipaius ferale afferebat linteamen quo corpua mvolveretur. Hoc dum inchoabatur

'""'"<' tvsi.itutiiseet,

Deumqueet

gloriosura

Vita pucro

martjrrem

las;

s.

agens, quod consolati dlura essent, et ex dicto deuquio eduxisaent. Mox quoque sanatus est: et cum mu" is vicinis suis huc ad S. Adriani rehquias raligioae viaitandaa

Adrianum invoeavi* gratias :. mvocavit, ____ ns

Puer submersus

vitae restitutus.
:

Deinde

se-

submerso

quuntur hrxc verba Latina

S.
;

ammi

Uem
fcort

puella

iginti

duatw

protnoi'-

(iiaitnrhctn.

m *" - * M Picardia, X*STZ , ^^Catharinal^Josnep^Ster 2__2f J -^otabat, et W_ mor

_

se contulit ; perve KxMtationis sanctae Crucis, anno 1510. iikmisc SlMlttMllhri. HHMlSi. Sept 60 In Normannia,
'" feato
i

Petn anno 1511 ac mox Flandrica narrat/ohocmodo: Gandavi quidam puer quadriennia, nomine Henricus Clements, ad pontem igneumpost !i. Joannis ecclesiam,
in Scaldim

Ipso die Cathedraa rcddita,

prolapsus, tribus horis, aut diutius, sub a tuit, ita ut nulla cuiquam esset dubitatio e rtUUS et aquis suffocat,ls Reper-

JJS

S^T^]^^
quierentiDUS piscando est

-.

pueri

,:

DIE SEPTIMA SEPTKMBRIS.

pueri mater Barbara, moesta

243

admodum. Haec

opem divinam

implorabat, ac saucti martyris

mina uxor Rogerii Van Zonnemaere gravi decumbebat morbo, ita ut tandem sex horis integris

auctokk
.

Adriani patrocinium. Mox puer signa dat vitae, ac vivit, gaudente vehementer matre. Illa cum puero suo multisque e vicinis suis huc peregrinata est, die 10 Julii, anno 1511. Dies et annus
hic iterum Latine erant additi.
sanitaspaeUos
in

J 9 sensu orani orbata jaceret, et pro mortua jam mor&nmda haberetur. Tunc dictus maritus divinam implo- f"'

rabatopem, et
S.

S.

Adrianum invocabat, vovens

redwta

Adrianum

carne vesceretur;

invisere nudis pedibus, priusquam ita ut continuo peregrinatio-

65

Anno

1511, die 20 Maii, in pago, qui quin-

nem

exiremU

agenti,

que milliaribus distat Cameraco, hinc (id est, Gerardimonte ) milliaribus triginta quaedam puella octodecim annorum, Joanna nomine.filia Quintini Loy, villici in praedio, dicto LePeziere, adeo erat segra, ut viginti quatuor horis jacuerit sine intellectu. Deinde prsedictus ejus pater cyathum sumit pura aqua impletum, ut aliquid
,

illam susciperet, relicta conjuge sua in urbe praedicta. Quando domum revertebatur peracta peregrinatione sua, mox eum allocuta
est uxor, dicens

gravi

Ubi fuisti? Melius ego habeo, dolore liberata. Illo autem respondente: S. Adrianum pro te invisi ipsa quoque
:

illo

statim vovebat S.

Adrianum cum

doraesticissuis

invisere. Itaque hic fuerunt,et peregrinationem

ori ipsius

infundat

id faciens,

simul inclamat

suam persolverunt
miraculumque
dicto.

die 17 Augusti,

anno 1512

gloriosum martyrem S. Adrianum, eum rogans, ut dignetur filiam suam solari atque adjuvare,

istud

declararunt

modo supra

eum

fiducia de eo,

quod ter
ccepit

possit vitam homi-

69

Titulus,

quem qaihasdam

miraculis pra?- Paralytims

nibus prorogare. Post hora? quadrantem circiter

fixum
hic est

reperio,
:

memorata
Adriane
!

ejus

filia

loqui.

Prima autem
:

non vero omnibus, ante sequens *Wo*"wft Claudus subito sanatus. liex itarefertw:

verba, quaa proferebat, hsec erant

sancte sancte Adriane. Deinde brevi tem-

In pago Haltert prope Alostu m (in Flandria imperiali)

pore integre convaluit, ita ut eadem puella cum patre suo et sorore nudis pedibus huc peregri-

Joannes Decker, alias Vanden Bossche, per novem menses decubuerat tara claudus ac

membrorum

nata
S.

venerit

et

cum
1

iisdem

munusculum
praeteriti.
:

Adriano obtulerit die

66 Sequenti

Decembris

rwsum

vita

lalis prcemittitur

tituhis
:

Puero

puero aquis
suffocato.

submerso vita redditur.

Tum sequitur

In pago
in

Evelghem

(forte

Wevelghem, quipagus est)\mo

miraculum contigit
Petri
filio

milliari distans Cortraco,

usu destitutus, ut nullum membrummovereposset, in nulloquidquara sentiret, quando anno 1512, (hic annus est in exemplari Latino in Flandrico 1513, sed mendose, quantum ex ordine Miraculorum opinor) 20 .lulii, noctu inter horam undecimam et duodecimam, dormiens quadam visione moneri se percepit, ut se

puero sex annorum,

circa

De Douckere.

commendaret
raret.

Huncpuerumperditum pater materque undique

quaerebant tribus fere horis. Tanut invocare incipit S. Adrianum dignaretur afferre solatium. Tum cogitat, puteum aquae in horto suo esse puerumque in illum incidere potuisse. Itaque accepta pertica,

S. Adriano, ejusque openi imploSimulac evigilabat, atque e somno aut e S.

domum

somnio excitabatur, invocabat

dictura.

Adrianum

prae-

dem mater

Hora vero

tertia, sive secuto post

dem noctemterapore

raatutino, surrexit,

eamsnmens

tentat fundum,

puerumque

in eo deprehendit.

Exstraxitigitur, nullum sensus aut vitae signum

in eo perspiciens. et

duo fulcra subalaria, et huc peregrinans venit. Advenit hora decima ante meridiera, die 20 Julii, et fulcra raemorata apud S. Adrianum reliquit in testimonium miraculi. Quamsubita fuerit ha>c
paralytici potius

Iterum S. Adrianum invocat, puerum ponit ante focum. Deinde puer inci-

quam

claudi sanatio, unusquis-

piebat vitae indicia dare, recreabaturque et in vivis mansit. Pater et mater ejusdem pueri huc

peregrinati sunt, et hoc miraculum declararunt

die 4 Octobris,
Negligentia
voti

que facile videbit, modo consideret, virum usu omnium membrorum destitutum tribus aut guatuor horis post invocatum S. Adrianum e lecto surrexisse, atque eodem tempore matutino confecisse
itcr

anno 1511.

quatuor fere milUarium Uetqimrum

implendi

67 Prodigiumaliudcontigit in monasteriovirginum prope Bruxellas, dictoCamera B. Mariae.

quibus pagus Baltert Gerardimonte drciter

stat.

di-

casHgata

Hujus monasterii abatissa, Maria Smols, cura aegrotaret, S. Adriano se commendavit, tan-

tumqueeidem

cerae offerre promisit,

:

quantum

70 Die Lunae post Epiphaniam Domiui, anno puer ad vii revovatvs. 1512 (pro veteri more annum inchoandi a PasF chate, quem sequitur auctor, sed nobis anno 1513)
insigne miraculum factum est in pago

corporis sui pondere exaequaret pondus autem illud erat centum et undecim librarum. Deinde

Ouskam

moritur die 14

Julii

anni 1512

(in Gallia

Chri-

(lege Oostcamp) uno milliari Brugis distante. Quippe quidam Joannes Bruneel habitans in
,

stiana tom. V ejusdem anni.) Praedicti monasterii Religiosae votum istud neglexerunt, quod eo se non obli-

col 72 mors

ejus figitur 6 Julii

Scarck, novum aeAtventorum vehementia equile, dificabatequile.

dicto pago, in diversorio dicto

gari existimarent, quia defuncta erat praedicla abbatissa. Sed quatuor post mortem diebus tanin toto motus strepitus et fragor die noctuque nasterio auditus est, et in triduum continuatus,

necdum perfectum, concidit, oppressitque lum memorati Joannis Bruneel, Joannem

filio-

itera

nominatum, etannos natuin fere quinque. Jacebat hic ultra tres horas sine ullo vitffl signo, ita ut mortuus crederetur. Oculi extra palpebras
propendebant ad digitos ouinino quinque
(ita

utmemoratae Religiosae in monasterio manere non sustinerent. Tunc recordatae sunt voti de
ceraofferenda, illudque persolvere decreverunt. Curarunt igitur, ut confestim Bruxellis fingerelibrarum tur imago cerea centum et undecim cessavit strepitus. Praedictam autem atque ita
;

habct Latiuus intcrpres, sed eyfra Arabka,qum hunc numerum in Flandrico innuzt, utcwnque

ambigua

tum

Pater, mater, et avus pueri, muldolentes, in genua provolvuntur, et magna

est.)

pietate

Deum sanctumque Adrianum

rogant, ut

imaginem ceream huc miserunt per Joannem Geerds monasterii victorem et Antonium Bauvere contibeurs, qui hic declararunt praeraissa anno 1512. gisse, et imaginem attulerunt 26 Julii, 16 Julii, do68 Gandavi anno 1512, die

solatio esse dignentur,

simulque vovent invtscrc Continuo pr;edictus puer S. Adriani reliquias.

sensum

recipit,

et

membra movere

Lncipit

ac

memodeinde brevi omnino sanatus est, Itaque avus, raagna affecti Iffltitia, rati pater.mater, et
hir

244

MIKACULA
cum puero 26
Aprilis,

S.

ADRIANI MARTYRIS
volvebautur,

ADCTORE
J. S.

hic fuerunt
hic

gisse,

auno 1513, et contiBOilt, dictum miraculum vere testati prout relatum est, praesentibus domino

corpus visitaverat, pater materqueingenuapromagnaque tristitia Deum et S. A-

Adriano Van Belle decano decanatus Gerardirnontensis, et domino Adriano Buydins presbytero.

drianum nagitant solatium. Posthseo praedictum puerum suum tulerunt domum, posueruntque
ante iguem
S.
,

iterum

flexis

genibus

Deum

et

Adrianum obsecrantes, praesente

:

praedicto

magistratu et vidente

adpie invisendum

S.

voveruntque huc venire Adrianum. Deinde puer

statim incipit signa vitae praebere, ac

membra
"

movere, evomensporrointersexet septem aquae cantharos*, ita ut brevissirao teinpore post fuerit

sioopen

sanatus. Pater materque una

cum puero

hic

VII. Prosecutio miraculorum ex eodem Ms., et ejusdem

scriptoris.

fuerunt in pervigilio Paschatis praeteriti, miraculumque modo praedicto declararunt domino thesaurario, prsesentibus Luca De Stul et Joanna
Raeschaert. Bactenus auctor, qui forte luxavit
pagi, in quo factum est miraculum : nam Veroncheau in tabulis Artesim non reperio. 73 Sequens beneficium hoc insignitur titulo : Vrbs Luxemburgum peste Urbs Luxemburgum peste liberata. Quod ita

nomen

Milesin pvgna
jiericulosa

D
<;
|

ie

5 Juniij anno 1513, Patavii in Lombardia

in

narratur

Anno

1514

magna Luxemburgi

re-

semel

(imo
i

ditione

VenetaJ contigit cuidam

tltosiu,deinde
rarcere libern-

u ilieIuio Broc militi, ut,

cum a Venetis

hosti-

gnabat ex peste mortalitas, qua quotidie ex vita abripiebantur cum die tum noctu personae quinquaginta aut sexaginta,
ita ut

JUS

m p e teretur,
quod
in

septem vicibus percuteretur

il-

urbs tota in

ma-

telis

ex arcu jaculatis, quae omnia excipiebat

la;sus,

peram ejus inciderent,

sicut

Deus

ximo esset luctu et desolatione. Quapropter unanimiter Luxemburgenses se Deo commendaverunt et S. Adriano, institueruntque supplicationem generalem adjecto voto mittendi ad S. Adrianum figuram cordis argenteam. Nuncu,

volebat et S. Adrianus, cui devote quotidie ser-

Attamen captus erat, pedibusque ferro cuidam cubiculo. Quare Dei opem ferventer implorabat, et S. Adrianum invocabat, vovens huc venire, ad visendum S. Adrianum, ut vitam conservaret, et carcere
vierat.

ooustrictis impositus

evaderet. Post triduum reperiebat se compedibus solutum, et cubiculum, in quo positus erat, apertum. Egreditur igitur cubiculo et conse,

quenterdicta urbe, nemine petente, quo iret, aut quis esset. Deinde huc venit, et munusculum
S.

ita pestis, ut ab illo moreretur omnesque, quijamtum peste laborabant, sanitatem recuperaverint. Hac de causa cives memoratac urbis communi consilio huc miserunt nuntium qui praedictam cordis argentei figuram portavit die 28 Maii, anno supra dicto. Cor illud pendet ante
illo,

pato voto

mox cessavit

die nullus deinde peste

reliquias S. Adriani, ut videri potest.

Adriano obtulit die

festo S. Michaelis,

anno

1513.

Tuncdomino thesaurario
:

declaravit, mira-

74 Boc loco adjungitur simile Oeneficium Lu- iterumque xemburgensibus prmtilum, licet toto seculo serius Uberata,
contigerit,

oulum supra dictum contigisse eo, quo relatum modo reliquitque apud S. Adrianum peram suam, et quaedam ex praedictis telis. Hactenus
est

nec ab eodem scriptore

sit

relatum,

sicut etiam

non

est in versione

Latina. Illud Lati-

num

facio ex Flandrico, ut feci de aliis omnibus.

laudatus scriptor, quiforte

conjunxit,

Mc duo

facta

nimium

Anno

Etenim vekementer suspicor Guilielmurn illum fuisse militem Maximiliani imperatons, ijui anno 1609 Patavium cepit; sed Veneti eodem anno urbem receperunt3 per cives cum mi-

1635 (imo 1633) praedicta urbs Luxemburgumiterum pestelaboravit, iterumqueS. Adriani martvris opem cum fiducia imploravit. Deinde
die 3 Septembris praedicti anni per duos Fratres

urbem intromissis prmsidium cmareum improviso aggredientes. Si de hac pugna agatur, Gitilielmus m annum quartum distulit votum suum. Forte de illa pugna primum
litibus

Venetis in

Minores huc destinarunt cor aureum et solem item aureum S. Adriano oblata. De utroque beneficio

Luxemburgensibus prcestito bremter meminit Ruteau in Vita pag. 179 et 180. Litteras, quas
magisiratus Luxemburgensis anno 1635 de utroque beneficio ad abbatem S. Adriani scripsit, mihi ex tabulario abbatim communicavit abbas
hodiernus. Itaqueeasin confirmationem utriusque

agitur; deindevero alia occasione captus fuerit anno 1513; nisi utrumque fwc anno sit factum in
velitatione
pufit'

quadam mihi

ignota.

aqws
<t<{

suffocntits

vitam n
ttti

72 Sequens miracidum hunc habet titulunv; Puer, aquissuffocatus, vitae restitutus. Etsicre-

'"ii

anno 1513, (juxta hodieriiiiiii rnorem anno 1514; ante Pascna, in pago \ eronchean prnpe Hesdinum in Gallia (in Artesia nimirum Gallis subdita) Joannes Dorfort misii aiium suum Judocum, octayum aetatis

fertur; Die 3 Aprilis,

Reverende prsesul. Memores anno 1514, et ante biennium, tempore nimirum tunc contagioso, ad invocaaccepti beneficii
sterii vestripatroni, nos infrascripti civitatis Luxeraburgensis consul etscabini, erga proedictum Sanctum grati animi ergo lioc cor aureum
,

huc transfero. 75 Admodura

ut etiam tes-

tantur litterm

magistratus

Luxemburgentionem gloriosi martyris sancti Adriani, mona-

annum agentem,
satis distans,

sero vesperi ad pratum

domo

quod aqua

cingebatur,

ut pul-

omnium incolarum mus

lum quemdam adduceret. Pater materque, cum viderent puerum non reverti domum, jamque noctem advenisse, simul ad pratum iverunt
Frustra ipsum qusesiverunt donec demum mane invenerunt in pranlicta aqua submersum. Extraxerunt jacentem pronum iu pectus ex aqua. Deinde curarunt advocari magistratum loci, ut corpus vitota nocte, sitaretur. fllium quBesituri.

ac civium nomine per hos

Fratres Minores superioris sui permissu niittiac dicamus, perquam obnixe ac

humillime

deprecantes, quatenus R. V. D. cum suis notram hanc civitatem et nos incolas omnes me-

morato vestro Patrono addictissimos

in

suis

Postquam magistratus advenerat,

ac precibus commendatos habere dignetur. Dabamus Luxemburgi 25 Augusti annoi83B. V.admodum R. Paterminati addictisSacrificiis

et

simi et obsequiosi. Subscripti erant

; Georgius Nilderhorn

DIE

OCTAVA SEPTEMBRIS.

jir.

Nilderhorn consul Luxemb. W. Scuts scabinus. H. Colra scabinus. Guilielmus Hardigny , qui Vttam S. Adriani eodem annoscripsit, etsequenti.

Luxemburgi edidit, utrumque bcneficium refert pag. 90 et sequentibus ; obserratque pag. 98 etiam anno 1635 initia qumdam pcstitentke fuisse Luxemburgi, sed ea cessasse, misso hoc dono ad S. Adrianuni ita ut insinuet id tertium fuisse Sancti in Luxemburqcnses beneficium. Ceterum quod supra dicitur de sole aureo ad S. Adrianum
,

ad agoniam deducta est, manibusque ejus inscrtue est cereus consecratus. Maritus earn ad luctam adhortabatur, fideique symbolum in aurea
insusurrabat, qaantum poterat; quod abesset praedictus parochus; et rieini similiter e longinquo pia eidem suggerebant monita. Cum mulier

AUCTORE
J.

s.

praedictain eo jaceret statu, et mortua videretur maritus ipsius et vicini memorati inceperunt
,

multa cum pietate

Deum

orare,
:

et

sanctnm

martyrem Adrianum invocare

fixaque in ejus

misso, nec in littcris invenio nec in

tirno igitur id esse

omamentum

Vitis. Exiscordiaureo addi-

patrocinio oinni sua fiducia, prredictara mulierem eidem obtulerunt, ferventerobsecrantes, ut eam
solari dignaretur et sanare. Hisce facih,
pr;c-

tum, et ideo non fuisse memoratum. Redeamus rnodo ad ordinem temporis, a quo nonnihil deflexi-

mus.
Mtdier osse uutturi periculose infixo

dicta mulier paulo post recreabatur, et ad se redibat, ita ut moxsurgeret, et se ad hortum

76 Sequens beneficium

sic inscribitur

Mulier

suum

liberatur osse gutturi infixo. Res narratur hoc modo : Die 12 Novembris, anno 1514, Londini
in Anglia, mulier

Hberatur:

conferret. Maritus ipsius et vicini, ea cernentes, multum angebantur, quod crederent eam urgeri mortis angoribus. At mulier eadem

quaedam quadraginta circiter annoruni, nomine Christina Pieter, mensae accuinbebat cum octo vicinis ad manducandum
:

ab

raanducans autem ex appositis os gutturi

infixit,

tempore sana mansit, omni carens morbo. autem S. Adrianum cum praedicto marito suo, nudisque pedibus peregrinatinonem suam perfecit intra diem tertium, postquam tam gravi
illo

Invisit

quod inhaerebat pertinaciter. Quare

tebat, facieque fiebat

illase inver-

afflicta fuerat

referret nigri

tam atra, ut colorem panni quin et humi concidit a mensa,

siniilis sine ullo

infirraitate. Haec omnia ut vera debitis declarationibus et attestationibus confir-

mata sunt coram memorato parocho,

et pluribus
aliis praedicti

jacuitque mortuse
ita ut

sensus indicio,

D. Henrico Muers, Christophoro Corthals praetore rusticano,

circumstantes crederent defunctam esse. Hinc praesentes omnes genua flectunt, pioque fervore invocant gloriosura martyrem S. Adrianum, opera ejus tlagitantes etsolatium pro muliere praedicta. Deinde brevissimo post terapore

pagi

die 10 Julii

ad se

redit, intellectus

dans

indicia, et

memora-

anno 1515. 79 In pago Reume, duobus milliaribus supra Tornacum in via versus Duacum, Joannes Van Troye gravi ac diuturno afflictusjacebatmorbo, et jam sex hebdomadis loquela carebat, tandemque tribus diebus baculi instar rigescebat, et raemoria tamen utcumque semper valebat et intellectu incntemque seraper habebat in Deo fixam et in S. Adriano, usque ad diem Veneris ante Dominicam Palmarumprseteritam. Tunc ita invalescebat morbus, ut nihil ineosuperesset, morsque
frigescebat instar glaciei
: ;

et vir morte.

ins,tunte,

tum

os gutture ejiciens.

Ipsa igitur huc pere-

grinata venitcum omnibus, qui prtedictie mensae

accubuerant, die 9
attulit os
adolescens
peste,

Julii,

anno 1515

atque huc
cst talis

memoratum.
:

77 Sequenti rursum titulus prceftxus

Adolescens subitoliberatuspeste./w/wwitfctype: Die Jovis 22 Junii, anno 1514, insigne miraculum contigit in pago Sautain, uno milliari Valencenis distante. Ibidem filius cujusdam Petri d'Argent, nomine Matheeus, natusannos circiter septemdecim, peste infectus erat in sex corporis partibus, laborabatque graviter, sinerationis usu jacens, et sine nutrimento. Pater materque, cernentes magno periculo dolorique magno exposi-

exspectaretur in

momenta

singula.
ccepit S.

uxor ipsius magna pietate

fervide invocare,

Eo tempore Adrianum

eum invisendum. Eydem autem

sius

vovitque huc peregrinari ad die maritus ipcoepit sa'

loquelam recipiebat, et continuo

nari. Praedicti Joannes atque uxor ipsius, uti et

tum

esse, ipsique etiara

multum

dolentes, ccepe-

runt ferventer Deum orare, et invocare magnum raartyrem S. Adrianura, utipsum dignarenturrecreare,etipsosconservare.Continuoillesemovere incipit, et sanae mentis dare indicia, dicens Melius liabeo niorbo liberatus sum. Extemplo
: :

Collardus * et Georgius Van Troye, fratres Joannis, hic fuerunt die 12 Mai, anno 1510, testatique sunt unanimiter, memoratum rairaculum
ita

forte Nico-

laus

factum esse.

parentes voverunt
domesticis suisS.

cum praedicto tilio, et cum Adrianum invisere. Itaquehic

et peregrinationem

fuerunt

cum

vicinis suis,

suam perfecerunt, die 18 Augusti, annopra^dicto. Miraculum modo jam exposito declaraverunt
domino thesaurario, praesentibus D. Laurentio Hannoize presbytero, etOliveriodeCruidemeere
presbytero.
mulier gravis-

VIII. PrOSeClltio miraClllorum ex eodem scriptore.

Omnium Sanctoruui Puer jam Brabantia puer decem fere stmmini impositut annorum , nomine Claudius Van Brueseghcm, mater erat Gertrudis Wouters., vidua cujus

Anno 1515 circa festum

Bruxellis in

sima infirmitate,

78 Die 19 Junii, anno 1515, in pago Otteghem Eerdeghem { item pagum) in comitatu Alostano (uterque pagus distat Alosto non multo ultra milliare unum) uxor Petri Van Horenjuxta

^gidii Van Brueseghem

piae

meraorite, ultra

medium annum
tatus,

gravi tristique laboravitmorDO,

beke, dicta Gudula, subito correpta est gravissimo raorbo, ita ut continuo flagitaret extreraa morientium Sacramenta. Parochus, comitante
sedituo,

dysenteria nimirum.
ut in

eo deductus est

Quo morbo tamdiu conflictemporejam memorato,

agoniam

inciderit
ita ut

mox

adveniens, ea
discessit,

ipsi

administravit,

continuatam,

ad tres quatuorve lioras nullum amplius in eo agno,

reque

peracta

eara

relinquens in

statu misero et periculoso. Confusi hi erant, multumque timebant, quod malum tam velociter progrederetur. Paulo post praedicta mulier

sceretur vitae indicium oculi dexteri fractaque

niales, quse pueri
illiufl

tamquam

depressa jam pnpilla mortui. Mo-

curam habebant, eum

imposuerunt stramini, rogaruntque vicinos ac prajsentes

346
\1

MIRACULA

S.

ADRIANI MARTVRIS
triennio fere dequidam Joannes Caproen, jam specie columbae candidse functus, videndum se Caproen die 22 Aprilis, obtulit filias suffi Jacobae 1516 post Pascha, et tempore vespertino. anno sequenti die DomiPraxipiebat autem ipsi, ut Sacrum in parcecia suaad nica curaret celebrari Adriani, ubi sanandum erat brachium
altare S.
ipsius
I)

iTtiKK

euli nie recitare vellent prsesentes omnes, ut sin

Bfuftflr u

,/,..

J.S.

PsalmumDBPEOPUNDisautorationemDomimcam
adolescentis. Mater nm-sta pro anima praadicti ei erat, admodum de puero suo quia unicus imponendus jam essetetsepul,

functo patre
votumpcvfi,. (!ri
,

jnssa,

tamen coepit sanctum posse vitam martvrem Deique amicum Adrianum modo quis perfectam prorogare tribus vicibus,
turaj tradendus) cogitare
art

(licet

sarcophago

dexterum, quod

ille

ei

distorserat.

Hoc

vitam
'>

re-

de eo habeat fiduciam. illius remi81 Heec porro mulier sive mater fiexit genuajuxta niscens, mox cum lacrymis elevans, dixit filium, oculosque in ccelum
:

ejusdem reipsa sic contigit post Offertonum insuper, ut deinde peregrmaMiss. Mandabat quod se retur Gerardimontem ad S. Adrianum; facturum pro ipsa promiseratuno fere anno ante

Adriane, consolator Doomnium, qui de te confidunt, ora optimum patrocinio tuo aliquod miminum nostrum, ut jacente raculum edat in filio meo, hic coram me puero meo, et invisam locum tibi dicatum cum
digne ac

magne domine

S.

mortem suam. Cum autem

incedere non
prEecipue
posset, nisi

filia,

suscepto itinere,

hinc aberat dimidio milliari,

sic fuit

gravata, ut
dolore, et

magno cum

cum propinquabat ad

civitatem,

humi

cum eodem sarcophago,

,

in

quo nunc jaceret.

dejecta est tali modo, ut a comitibus vise ferenda fuit. fuerit in sacellum S. Adriani, ubi et muta
ufa 84 Ubi devotioni suse satisfecerant quando et Gcrardinarrabant, fratres ipsius thesaurario et aliis rem monte patf(ur, varii circumstantes audiverunt vocem sibi vicinam quasi columbae gementis et mox dicta
, :

varta in

Simulatqueabsolutaerathaec oratio, moniales, aspexerunt puerum et qua> erant prajsentes

,

ineoviderunt vite indicia, dicentes, lsctoque prav animo clamantes ad matrem et ad omnes oculos aperire, sentes, carum ipsius puerum omniaque ipsius raembra motu agitari incipere.
Dixerunt eajdem Sorores omnibus, facile illum brevi admodum fore miraculi puerum. Deinde
po8t surrexit, obtentaque sanitate, est cum tus fuit rnorbo. Porro huc peregrinatus sarcophago, qui hodieque videri potest praedicto

Jacoba exclamabat, se liberatam esse molestiis spiritus istius, surgebatque ac veniebat ante altare ad precandum. Deinde ad ccemeterium
egressa, scipionem abjecit, et sine scipione Audebergam ivit. Postridie vero, die 29 Aprilis,

omni

lihera-

dum

surgebat, iterum distorquebatur brachium

ipsius,

insacello S.

Adriani. Mater vero hic pr^sens

obversum usque ad dorsum; nec illud movere poterat. Hoc in statu venit ad ecclesiam
:

cum sex e vicinis suis rairaculum cum iisdem icsiiitaestcoramdominothesaurario, etD. Adriano Buydins presbytero, Adriano Genderye, Oliverio De Cruydeneere aedituo, et pluribus Doaliis tamquam testibus, die 28 Junii, anno
mini
nlhr
itriii,'ii

at post Offertorium primaeMissae,

quam

curabat

celebrari ante thecam reliquiarum S, Adriani, sanatum est ipsius brachium, videntibus domino Adriano Buyens presbytero, qui celebrabat Mis-

sam, multisque ctrcumstantibus

tibus.

cum

suis comiPuer, qui

151(1, in

pervigilio SS. Petri et Pauli.

7U<rrtuits i'i<lt

JUltUS.

82 Sequens miraculum hoc titulo qaudct: Puer a morte resuscitatus. Quoditarefertur : In pago Berlens, tertia parte unius milliaris SuessioniIms distante, Wilhehnina uxor Rolandi Rapillaert, die festo S. Georgii martyris (id est
V&Aprilis) anno 1516,
i|iij

85 Die 21 Septembris, anno 1515, in pago quod Gashele, (hno Gastel) prope oppidum Veterem-silvam, (vulqo Oudenbosch) vocant (in
,

mortuus cenwbatur ab omnibua, vitir

aut certe sanitati

Brabantia ditionis fcederati Belgii) puer duorum annorum et medii, nomine Hubertus, cui pater
erat Nicolaus Adriaens,

redditm

puerumpeperitmortuum,
permansit. Prsedictus au-

et octo horis talis

correptus est

mater Antonia, subito tam gravi morbo, ut mater aliique

tem Kolandus, antequam uxoripsiusparturiebat, TOVerat et dixerat, nomen domini suiS. Adriani nascituro infanti imponendum, sive puer esset sive puella. Tunc vero idem Rolandus se contulerat ad vineara
milliaris
nal,o sihi

preesentes nihil in puero observare possent tri-

bus horis aut etiam diutius, nisi mortuum esse omnino, non halitum, nec ulla alia in eo deprehendentes vitas signa. Mater de caro filio moestissima

suam,

domo
< i

dissitam, ubi

quarta parte unius nuntium accepit de

x prrcdicta uxore puero mortuo.

revertitur, ibique videns
in

Mox

cum vicinis suis, ccepit cogitare de imploranda ope divina, et de invocando glorioso martyre S. Adriano. Hoc ubi cogitaverat, etcum
omnibus
vicinis suis promiserat,

igitur

domum
,

puerum

quantum
et tritici
;

erat

genua procubuit, ferventissime orans Deum et S. Adrianum, ut sibi adferrent solatium Hxaqueomni fiduciasuain S. Adriano, puerum Buum mortuum ferrj curabatadmonasterium S. Marci, quod est in eodem pago. Ibi:

mortuum

pueri pondus, tantum ex Eequo pondus se obla-

turam

auri, argenti, lini,

cerse,

mox

puer prsedictus ad se rediit, signaque vitae ipsis edidit deinde post mediam horam tam erat recte habens et sanus, quam ullus ibidem prae:

<lem puer cuidara irapositus est altari, paterque

sentium.

Huc quoque peregrinatus

est

cum

cumomnibua vicinis suis multa cum devotione invocavit S. Adrianum memoratum. Itaquepraedictus ipsius puer ecepit vivere, claraque dedit

patre, matre, et vicinis die 10 Junii (anno

dubie 1516).

haud Miraculum vero memoratum modo De Vos

urbis sacellano,

exposito declaraveruntdominothesaurario, prae-

oranibus

vita> signa.

Quare

in eodeni altari

sente domino Adriano

aliisque pluribus.

praBsente monastertiabbate, baptizatusestpuer,

Ita auctor, qui

dubium

reli-

qui deimle vixit usque ad

horam undecimam ante meridiem sequentis diei sepultus quoque est in eodem monasterio. Praxlicti vero pater
:

votum de offerendo auro, arqento, lino, cera et tritico pro pondere pueri. At cxistimo, non ex singulis, sed ex omnibus simul pondus fuisse
quit

et

mater hue peregrinantes venerant, deelarabantque memoratummiraculum die 14 Augusti,

wquandum.
nibus

anno 1516; pater vero peregrinationem illam

instituerat fere nudus, et vix ullis tectus vesti-

86 Die 23 Novembris, anno 1515, Suessioin Gallia, uxor Joannis Desmasures, dicta Margarita, nata annos viginti quatuor aut
circiter,

item mulicr
e scalis lapsa

etpro nwrtua
habita:

mentis.

dum

erat in solario,

ubi

88 ln pago

Monehy

frumentum
liberi ipsius,

la

Gache

distante tri-

bus milliaribus Perona

ipsiusjacebat, lapsa fuitescalis, ad gradus octo-

fffl

Picardia promntia)

decim elevatis,in terram. Marituset

lapsam

DIE

OCTAVA SEPTEMBRIS.

247

lapsam videntes, credebant mortuam. Maritus fidei symbolum eidem recitando suggerebat, et jubebat advocari vicinos, qui eoperlati, similiter
tidei

AUCTORE
.1.

S.

symbolum

sine intermissione eidem insuilla

surrabant. At
lectus.

Tum

nulluin dabat signum intelipsam posuerunt prope ignem et

:

quatuor integris horissine vitae indicio permansit. Itaque maritus, liberi, et vicini in genua procubuerunt, pie Dominum obsecrantes et magnum S. Adrianum, ut ipsam recreare et conservare dignentur. Mox incipit se movere, et signa dare intelligentise; recreataque est et in vivis mansit. Praedicti maritus et uxor cum aliquot vicinis huc venerunt peregrinantes die 14 Januarii anni memorati (qui nunc numeratur sequeyis,
seu 1516
rio
; )

IX. Prosecutio Miraculorum

abeodem

scriptorerelatorum.

Miraculum
credebatur,
a

t/uod sequttur in
:

lumc habct titutum

pcste

Vir,

qui

apographo mortuus
,

VtV ex peste,
ut certe rredeIxttur,

modo
riore

Die

T>

Augusti

mirsculum modo.
muliet' tridun

declararuntque domino thesauracontigisse eo, quo relatum est

prcefixtis est hie

sanatus. Id narratur hoc anno 1516, insigne

,

Uefunc*

tas

87 Sequenti

factum est miraculum in pago Hilaert, in supeCampania Gallica. Quidam ibi Gmlielnma Riot (apud Hardigny, qui idem narrat pag. 91

titulus:

Mulier

Riol scribitur) peste

rit derelictus.

parturiens, et

cum

tandem dereHcta

tamquam

infante in parturitione a morte servata, Factum sit narratur : Die 1 Maii, anno 1516, in

eoque tandem deductus

tam graviter laborabat erat, ut pro mortuo fue-

mortua,

pago Engelen, qui uno circiter railliari distat Silva-ducis, situsque est ad aquam (ad canalem Irlicet, m Brabantia Holtandis subjecta) domina uxor Joannis Adriaensens De Bekelaere,
t

Moniaies, qua> eidem servierant, corpus contexerunt, paraveruntque et consuerunt amiculum tamquam defuncti. Postquam

omnia ad sepulturam praeparaverant filius ipsius, octodecim annos natus, recordatus estma,

pra?toris praedicti pagi, incidit in dolores partus

maximos

gni martyris Adriani, ccepitque orare Deura et

et acutissimos, tantoque exposita fuit

magnum

martyrera
nltra

S.

Adrianum invocare

sine

continuo accerserentur omnes obstetrices, qu?e degebant in civitate Silva-ducensi, ad dominam consilio ac sententia sua jupericulo, ut

interiuissione

quinque horas continuas, ferventer eum obsecrans, ne sineret praedictum

sepeliri.
ui
lesuscitatur
"ii!

patrem suum
vellent

vandam, ut pareret. Omnes

hae obstetricesibidem

90 Praeterea rogabat pradictas Sorores,

congregatae in praedictis parturientis doloribus ucerbis, et in triduura continuatis, non poterant

memoratum

patris sui ferale

:

dissuere, ut fecerunt

ille

amiculum enim omnem spem

tomatur:

nec sciebant juvare memoratara dominam, ut partu solveretur, quia puer procedebat contra naturam quam rera mulieresrectiusintelligunt
:

suam locaverat in S. Adriano. Pradictus GuiIielmus statim ccepit se movere, et signa dare intellectus, dicens Laus Deo, et glorioso mar:

quam

viri.

Omnes

affectae tristitia

mulieres praesentes, magna propter dominam istam in tanto

tyri S. Adriano

; ;

raelius habeo.

Deinde brevi

prorsus convaluit

constitutam periculo, ut crederent animara decessisse a corpore, cceptaintermiserunt, doraumque omnes redierunt, existimantes praedictam

dorainum
tus ejus

S.

vovitque invisere praedictum Adrianum. Itaque pater et praedic-

invocato per

dorainam omnino esse defunctam. 88 Ubi omnes illae raulieres inde discesserant,
praedictus prsetor
lore aspexit,

marilum S. Adriano,
sula felititer
parit.

caram suam uxorem cum doprocidensque mox in genua cum

,

hic fuerunt, perfeceruntque peregrinationem suam die 8 Octobris, anno 1516, ac simul attulerunt ferale amiculum, quod videri potest suspensum in sacello S. Adriani miraculum autem declaraverunt modo supra scripto.
tilius
:

omnibus domesticis suis devote invocavit dignnm magnumque martyrem S. Adrianum, ut vellet miraculum aliquod impetrare in sua conjuge ibidem jacente instar mortuaj. Mox illaad se rediit, et sine auxilio cujuscumque mulieris qui deinde uno peperit infantem elegantem mense supervixit Itaque statim voverunt pie invisere Sanctum dignissimum cum domesticis
,

91 Titulus sequenti prafixus hic cst : Mulier gravibus partus doloribus liberata. Tutu sequitur hajc relatio : Anno 1515 factum est prrecla-

iiniliir

ex

iltiititrnis

partus doloiifnts

pro

rum miraculum
liara Geldriai

in

pago

Driel,

prope

Bomme-

'h /ii/tcta

civitatem (duobus fere mittiaribus

habita,

Bommelia
ter

jacetque ad Mosam). Ibidem Bartholomsea, uxor Mattluei Berwaerts, gravidistat,

parturiebat

die

Luuae

in

hebdomada

suis et vicinis omnibus, qui

illic

erant proximi.

Paschali usque ad diein Mercurii, nec poterat parere. Oranes mulieres ibidem congregatae m

Huc autem peregrinantes venerunt

tembris anni supra
dicti,

die 17 Sepdeclaraveruntque modo

gravi

illo

labore, moestae

in tali viderent statu,

recesserunt,

admodum, quod eam eamque pro

jam

miraculum domino thesaurario, praeVan Belle decano decanatus Gerardimontensis, magistro Joanne Vanden Broeke presbytero, Joanne Zeghers, Joanne De
dicto

raortua

deseruerunt, corpore prorsus frigido,

sentibus D. Adriano

excepto corde, (verba Belgica sunt ambiyua, atquc <ii>iui ej-.poni possunt, sine cordis iuot\\,ad
litteram sine corde).

Knibber, et pluribus

aliis.

92 Postquam ibi jacuisset a die Lunae ustjue ad dictum diem Mercurii, nullum dans vitae signum, maritus ipsius, quando solus erat, ferventi devotione Dei

sola deinde

parit

opem
:

imploravit,

et

ma-

gni martyris S. Adriani

statira vitae

fusisque precibus suis,

dit

mox quoque
et S.
:

indicium in conjuge sua deprchenIiujc sola infantem peperit ;

Deoque

Adriano gratias

egit de obtento

horam prorsuam instituit die 30 Maii, anno 1517, omniaque declaravit domino thesaurario, praesentibus dominodecano
beneticio
et

demum

intra raediam

sus fuit sanata. Peregrinationein

decanatus

248

MIRACULA

S.

ADRIANI MARTYRIS
circiter hora?
sibi

UTTORE
.1.

ac domino decanatas Gerardimontensis,

tero 93

Wal-

partem mortua? iterum

similis

S.

Vir cum domcstitis suis

alus. Vanden Nieuwendorpe, et plunbus anno 1516, contigit Die 28 Septembris,

reddita est, ductaque ad eccledeinde ubi rursum detrusa siam S Adriani in sacellum,

ex peste sanatus.

miraculum in urbe Dunkerca. Nicolai Van Belle ibidem ex peste cujusdam infecit quatuor ex uxore, pestis mox quoque ancillam ipsumliberis ipsius domi agentes et corpons praedictum, qui iri tnbus que Nicolaum multum partibus erat infectus. Decumbebant nihil nutrimenti sumendesolati,
illustre

Defuncta

aut conjecta est in angulum tempore, donec doiacuitque ibidem sat longo thesaurarius afferebat eique exosculandas

tamquam exanimis

minus

praebebat reliquias sive Dei et martyris S. Adriani

brachium
:

gloriosi amici

mox vero postoscuest restituta, et

sit

lum

sacris reliquiis

datum menti
:

aegrotantes ac
tes

Praedictus

vero

Nicolaus sat
Hic in

memoriaet

intellectu.

bona erat genua procubmt

lntermis-

oculos aperiens dicensque actio Deo et S. Adriano

Laus
:

gratiarum

absolvi peregrinatio-

magna cum pietate,diligenterque sine martyrem sione Dominum coeli, et gloriosum de eo Deique amicum S. Adrianum, tamquam
sola-

Deinde nem, quam pro me voverat mater mea. prodigia prolixe modo jam exposito prasdicta
Octobris) narravit die festo S. Luca3 (id est 18 decantabantur in ecclesia paquando Vesperae Petro, directore roeciali, pr^esentibus magistro

omnino contidens, ferventer invocans, ut a morte tium tutamenque impertiretur ipsosque dignaretur, quandoquidem posset ter servare

secundario in schola Fratrum.Gaspare

De Clercq,

hominum vitam
suis invisere S.

prorogare, patronusque esset domesticis contra pestem. Vovebat etiam cum

Adriano Van Borrem, Adriano De Mey, et pluribus aliis usque ad triginta.

97 Anno 1516 (nunc 1517) die 12 Martii insigne factum est miraculum in Bressia provincia in Sabaudia(toc Bressia erat juris Sabaudim ducis,

Puer, ex /om
elevato labens,

Adrianum, secumque ferre ceream imaginem pondere sibi aequalem. Porro vepaulo post omnes fuerunt sanati. Huc autem liberis suis quatuor, cum uxore nova nit cum
multisque vicinis, peregitque peregrinationem

servatur Ufa. sus :

at

nunc

est regis

Gallim.)

Antonius de Sca-

suam cum pwedicta imagine cerea, quae videri quotidie potest in sacelio ante S. Adrianum. Venit autem intra dies Pentecostes anno supra dicto. Declararunt vero domino thesaurario.mipaculum
Mnlicr
11

vaines filium habebat triennem fere, nomine Claudium, puerum elegantem. Lapsus hic est ex loco elevato altitudinis triginta pedum, patre

inatreque videntibus. Hi autem continuo in genua procubuerunt, magna cum devotione, et humiliter

admodum obsecrantesDeum.et magnum

S.

vere contigisse, prout expositum est.

martyrem

Adrianum

statimque post fusas

defitmtu

Die 3 Octobris, anno 1516, in pago Vally prope Monstrolium (in Gfl/Z^Joanna Le Fevre,
',u

preces solatium consecuti sunt, quia praedictus puer nihil passus est mali sed continuo surrexit
;

matre monetur
Gerardnii'/-

uxor Jacobi Du Bois,

contulisset, ut
ibi

cum ad hortum suum

se

sine ullo vulnere aut

membrorum

distorsione,

aliquid

oleris colligeret, ibi-

tcm pcwjrinari,

dcm

vidit sibi

nio ante defunctam, ea specie et figura,

viverc solebat in
terra.

apparentem matrem suam, trienqua

Haec autem dicebat

sanus sine ullo incommodo. Pater autem prsedicti pueri hic fuit, susceptamque peregrinationem
absolvit
:

ac declaravit testatusque est domino

thesaurario,

rem vere
:

ita contigisse, die et

anno

Joanna filia mea, noli expavescere, ego sum mater tua. Nosti, dum vivebam, me vovisse pro te aegrotante peregrinationem Gerardimontensem ad S. Adrianum. Hanc peregrinationem promisisti te suscepturam quod non fecisti ego autem sum in pcenis purgatorii. His ita dietis, disparuit. PraBdicta Joanna de hisce nihil
:
:

supra

dictis

id

ipsum idem quoque

Antonius
plu-

scripto declaravit in

hospitio suo, praesentibus

Jacobo In den Enghele, N.

ribus
98.
aliis.

Van Borrem.et

num

Anno 1517, die 8 Maii, huc ad S. Adria- vir subito ex venit vir urbis Ambianensis, totus nudus, pestesanatvs,
nomen
erat Engelbertus

excepta veste linea, cui

marito indicat, nihil alteri cuipiam.

idqun

Bouxsse. Peste laboravit aestate praeterita, paulo

post festivitatem Assumpta? Virginis, annol516,

prtmvm

negligens,

praadicta

malc cxcipitur
i

95 Post octo dies tempore matutino, quando Joanna ignem accendebat, memoratum spectrum eidem iterum apparuit Joannse,

eamque conjecitin angulum quemdam culinae, ut jaceret instar mortuae. Dicebat autem filiae Jam octo praeterierunt dies, postquam te suaa monui, ut peregrinationem ad S. Adrianum, quam pro te vovi, perficeres at tu necdum
;

isiinl

lecisti

nulla

tibi erit

requies, donec illud

perfeceris. His ita factis, maritus praedictaa Joannae veniebat ad culinam, ubi invenit uxo-

rem suam
crans

instar mortuae

jacentem

id

antem

eernens, provolutus est in genua, piissime obse-

Dominum nostrum Jesum Christum, ut uxor ad se rediret. Paulo post illa incipit loqui, ot continuo rcm totam marito suo prolixe exposuit, dicens
in.

tubere pectus ipsius erat infectum. Itaque memoratus Engelbertus invocavit S. Adrianum martyrem, ut solatium sibi adferre dignaretur,promittens se nndo corpore ad ipsum peregrinaturum. Vix peracta erajt oratio, quando tuber mox disruptum est, magnusque ac niger ex illo lapsus est carbunculus deinde vero intra quatuor horas sanatus est. Locum tuberis palam ostendit omnibus, qui hic erantin ecclesia S. Adriani. Dictus Engelbertus hic obtulit munusculum dieet anno supra notatis, declaravitque domino thesaurario, miraculum vere contigisse, proutrelatum est.
ingentique
:

memoratam peregrinationem omnisuscipiendam esse ac perficiendam.

99 Die 12 Maii, anno 1517, huc ad S. Adria- ilem puella, venerunt multi honesti viri et mulie- qum ex lapsn res, peregrinati ex pago Rethe, sito in Cam- videbatur

nurn

pinia (tractu

Brabantice) inter

oppidum Turn-

mortua

suscepta igitui

peregrination,\ uorifl

96 Itaque ob rationes has omnes prgedictus Jacobus, e1 uxor ipsius cum multis vicinorum

paM

fur

suorum 8Usceperuntistamperegrinationem:memorata vero Jacoba, postremo semper incedens

loco, specl
lae

hout et Gheel. Inter has personas erat puellula, sex circiter annos nata, nomine Elizabetha Huyps, cum patre Ludovico Huyps, et matre
Elizabetha. Puella
illa ascenderat scalas ad septem aut octo gradus, indeque lapsa erat humi,

suae specie, aut figura puelinnuptB3,sibi praaire videbat perviam totam,

rum matris

donec pervenerint in territorium Gerardimontense ante portam Huneghemiensem, ubi eadem Joanna humi lapsa est, jacuitque ad quartam

uhi jacuerat sine sensu aut ullo vitae indicio ab horaseptima vespertina usque ad duodecimam jam praeteritam, vicinis omnibus ibidem praesentibus. Inter hos fuit quaedam domina, quae omnibus

DIE OCTAVA SEPTEMIJRIS,

249

omnibus dixit Procumbamus simul in genua, et invocemus magnuin sanctumque martyrem S. Adrianum nec dubito, quin miraculum edat in re praesenti. Id mox conflrmatum est nam
:

laudatus swpe Auteau, quietillis convixit. itta ex sermone Flandrii o aut ex

Gattico,

Ego n apud
etjam

AUCTOKE
J.

S.

Ruteaujam
datum num.
103

Gattice habentur,
46.

Latine huc transvetusthis est,

feram, excepto primo, quod

(orantibus omnibus, ut opinor) puella continuo sensum recepit, et deinde locuta est acsanafuit.

Anno
Boc

Praesentes voverunt
S.

cum
:

1611 puellula mortua ad vitam rein

Vuelln

sril,>

puella peregrinari ad

Adrianum praedictum atque hicomnessimul declararunt domino thesaurario praesentibus rem omnino contigisse multis viris honestis modo jam dicto.
,
,

Ms. breviter perstringitur, quia mersn, ttx similiter fusiusnarratur apud Ruteau pag. qui testamortua, tur se OUdivisse illud narruri e ru/hedru a purucho Gerardimontensi Benrico Culens, sacrce

vocata.

m,

theologice ttcentiato, i cujus propria

tigerat.

domo

et

molitor, de

con-

lujus morte
p.x

lapsu gra-

vistimo

100 Die Jovis ante Rogationes, anno 1517 insigne patratum est miraculum in pago Everghem. Molitor quidam, nomine Livinus Plaeschaert, alas molae suae ascenderat, ut vela super
eas extenderet

Anno

igitur verba Gallica reddo 1011 lotrix quaedam venit ad

Ejus

Latine
prae-

domum

dicti parochi, ut lintea lavaret,

eamque secuta

est ipsius filiola.

coeperunt

alae,

qnando moveri et circumagi ipsumque sublimem in aera ele,

quo laverat

varunt. Inde vero in terram dejectus est tanto impetu, ut foramen in terra efficeret tam ma-

Porro ubi mater tempore alicupa satis ampla in horto, ob negotia aliqua ivit ad forum. Filiula, quse ibidem manserat, puerili curiositate scabellum ascendit,
in

ut inspiceret in

gnuni tamque proiundum, ut mirarentur omnes,

qui
illud aspiciebant. Facies ipsius et collum erant distorta adeo ut inferior mandibulalocum

ad medium.

impletam usque deorsum m cupam verso. et pedibus margini adhserentibus. Dum interim ad portam jiulsatur, famula parolixivia
ita ut caderet, capite

cupam

auris occuparet. Jacuit

donium delatus

est.

tamquam mortuus, ac Omnes vicini, qui aderant,

chi, quae aliis

;

in culina occupabatur, venit ad

provoluti sunt in genua, atque implorarunt di-

portam indeque rediens vidit pedes puellaa ad summitatem cupae. Hinc vehementer attonita
accedit,

vinam misericordiam , magnumque martyrem S. Adrianum invocarunt, ut dignaretur aliquod miraculum in favorem ejus ostendere. Cum porro praedictus Livinus tam misere ibidem jaceret, uxor ipsius Catharina mandibulam ejus adeo distortam ad locum naturalem reflexit quod pro toto mundo facere non sustinuisset, nisi omnino credidisset mortuum esse.
:

rum dum

eamque extrahens imponit herbae. Vevidebat ipsam esse sine motu et sine

vita, vultu

prorsus nigro , timore correpta turbataque, quod apprehenderetsibidefortuito hoc casu respondendum fore coram judicibus, cum
testes

non haberet, reposuit pueUullam in cupam eo habitu, quo eam invenerat abiitque paro;

chum

qusBsitura.
i

non uidetur

101 Simulatque hoc erat factum, coepit loqui,

iubitandvm.

nullo affectus vulnere, dixitque se sanatum et

104 Ipsum habuit obvium templo exeuntem e ad ttitm regione domus, et factum narravit. Parochus, revocatw

adjutum a S. Adriano. Deinde promisit se eum cum omuibus vicinis ibi praesentibus invisurum, et declaraturum, quo modo factum contigisset. Huc autem peregrinans cum praedictis vicinis venit die ultima Junii, anno jam dicto, eique hic praesentes fuerunt dominus decanus decanatus
Gerardimontensis, magister Vanden Broecke, Fredericus Plantenoys, et plures alii. Bactenus Philippus Bannoize laudatus, cujus stylum simplicem mutare nolui, quia fidelitatem etveritaiem
longe pmferendam existimo styli elegantice. Non tamen conatus sum ubique verbum de verbo expri/nrre,

simulac intraverat, venit ad locum praedictum, reperiensque infantem, sicut famula ei narraverat, multum dolens tale Lnfortunium domi suse
contigisse,

eam

lixivia extrahit

et

mortuam.

oransque
tyris

Eamdem ponit Deum per merita S.

nigram omnino supra herbam,

Adriani, vovit,

se postridie puellulam ad

ecclesiam sancti Mar-

quod fieri neguit sine jactura

claritatis,

imo subinde nec sine corruptione genuini sensus; sed ubique sensum verborum, et plerumque ipsa

ducturum, si revivisceret, et Missam celebraturum ad ejushonorem. Voto sicnuncupato, puellula modicum aquai etsalivae pernares et OS ejicere coapit: paulo post emisit gemitum debilem. Ubi ad ignem fuitportata, rediiteispiritus: postridie autem omnino sana et alacris prsadictum dominum parochum comitata est ad ecclesiam sancti Martyris, ubi Sacrum ipsiusaudivit.
Vivit

etiam vcrbm Latinc reddere volui, ut lectores de

fidelitate interpretationis

mcm

securi esse possint.

etiamnum hoc tempore. Ita auctor, cujus Opusculum impressum estanno 1637, itautannis
et

saltem viginti
fuerit.

sex post factum relatum in vivis

tabularii

105

Sequitur aliud miraeulum

itt

alli

item

manuscriptis, uuod prtvwdenti simUe

est,

srd

tut-

submersa

X. Miracula varia seculo xvn

facta.

decim unnis serius /urfut/i. lilud e.r Flandrico subjicio Latinum. Tituius Mc est : Anno UYZ'Z alia filiola submersa vitse item restituta. Deindefat'
tunt sic exponitur: Contigit

anno 1622,

die ul-

tima Augusti, ut filiola Cornelii vanden Parre et Adrianae Lombaerts caderet. prono capite in cupam aqua plenam, indcque extraheretur ab
Mlitintlu

iequentia
accepta.

data, laudatus frequenter abbas S. Adriani unde cum aliis monumentis transmisit quoque Miracula
alia scrmone Belgico scripta; totique collectioni

Prater Miracula

ab Bannoizio scripta

et

jam

Adriano vanden Paire,

prsadicti Cornelii fratre,

qui eo fortuito venerat. Extracta sine ullo motu aut vitae signo jacuit ultra horae quadrantem, ac

hunc pmfixit titulum : manuscripto, quod servatur

S.

Extractum ex quodam
in archivis abbatiffi

Adriani Gerardimontensibus. Miracula hmc a exarata variis, sed contemporaneis scriptoribus Vitm S. Adriani (nseruit illis sunt. Qucedam ex Septembris Tomus III.

mortua fuit credita ab omnibus praesentibus. Multi quoque ti-anscuntes, ut ad forum irent, videntesque puellulam, dixerunt mortuam esse. Interim invocant sanctum martyrem Adrianum,
voventes
quias,
si

puellula sacras ejua invisere relirevivisceret ha.'c autera raox vitae res-

cum

32

tituta

250

MIRACULA

S.

ADRIAM MARTYRIS
cieB S|

AUCTORE
J. s.

tituta est.

debito exaVera hav e<s, testatur, parochus ejusdem cmtatis ine pramisso, Henricus Culens, sacrae Gerar dj m ontensis, D. qui et hoc et duo sequentheologiae Ucentiatus ; conscripsit. tia miracula

clamabatmagaodolore:Filiola mea de-

suum pergeas, functaest.Paterad cubiculum saactum provolvebatur> et iavocabat in geaua in hac necessitate martyrem Adriaaum, ut sibi hoaorem lpsius Missam s succurreret, vovens in
celebrandam curare,
liquias,
si filiola

/,,,

i'>

u-l h<n:

dubitabunt de 106 Aligui fortasse

duobus

pm-

et sacras

us invisere re-

,!

stmilia
ltl'l

)]ll'"

editoris observatio.

subinde contingit, ut cedentibus miraculis, quia aquis : aligui etiam foraligui diuiius vivant sub infantes illas non tasse temere pronuntiabunt 3 imoet plura alia anterelata
fuisse mortwis.

Quin

corpus, el integre oculos aperire, totum movere persolvit, Pater postridie vota sua convalescit.

nuncurevivisceret. Hisce votis movere, os atque sua patis, puellula ccepit labia

sunt ejusdem fere generist

et

nonnulla

eUamnum

certum non ferent sequentur, deguibus prudentes

DnoHennco Missam celebranteparocho, conscripsit, prffimjsso qui etiam hoc miraculum

parochus examiae debito. ffaetenus laudatus Eaic pro seguentibus laudatum non reperio. guem sunt. descripta ioitur ab aliguo e monachis
t

Culens,

non omnes judicium. Quapropter respondeo,cum vitam revoi aU ad atque certo fuerint mortui, gui Adriani patrocinio prudentem dunarratitur S.
;

improbanbitationem de quibusdam non videri

temerariam dam. At ridiculam non minus quam quilonge absentes certum nrr illorum audaciam,
volunt ferre judicium de

no/atur factuat an/to 1630. Hunc titulum : autem in Flandnco instrumento habet vulnere percussus prodigiose sa-

110

Primum

Vir,

'

< tjinvi

rithirn
tlttis

moruiurj.

mil

Virmortifero

/itatftit*.

renunguam

visa, libere-

guOS quv pronuiitiare audent inortuos non fuisse, Nam, si mortuos uno ore dixerunt, gui aderant. certum t prcesehtium judicium non est omnino

meo assinatur. Atrelatio solum in apographo ubi Gallice sie gnatur apud Ruteau pag. 184, Anno 1630 senex quidam fere octogercfertur
:

narius, cui

nomen Jacobus Du Pont,

,

die festo

multo miituscer/a
tas.

est

temeraria absentium

liber-

B
Infans tnvrimis inttm
,

107 Sequitur aliud sub hoc titulo: Infansa morte resuscitatus guodita narratur : In ea:

peregrinando ad S. Adrianum pago nempe Remoigne ex partibus Galliae Macerias (qute sita est in Camprope civitatem pania ad Mosam vulgo Mezieres aut Maizieres
S. Matthaei venit

dem

civitate

Gerardimontensi praedicta Adriana

tl,i

doMllll

Lombaerts, uxor Cornelii vandenParre, anno Domini 1634, die4 Julii, peperitfilium, qui ob mortis periculum statim baptizatus est ab obstetrice, ac post horse

parodictam) attulitque litteras et testimonium peregrinatioais chi sui D. GerardiFaille. Occasio

quadrantem ita mutatus, nullum vita3 indicium adutomnes prassentes

vertere

Theobaldus Du Pont, natusque annos quadraginta conjugio duos; jurgans quodam die (quinquennio ante) cum domino loci, ab eo tam graviter gladio vulerat,

quod

filius

ipsius

illigatus,

infantem crediderint mortuum. Id testatur Margarita Reygaerts obstetrix cum pluribus aliis persoais, quse erant
poiuerint,
sed
prsesentes.

neratus fuerit in capite, ut pro mortuo fuerit derelictus, super stramen extensus, vultuique
ipsius ferale

amiculum

esset impositum ad sepulsubit liberutut

Cnm

igitur

memoratus puer ab om-

turam.
111

nibus pro mortuo haberetur, praedicta obstetrix et mater pie invocant sanctum martyrem Adria-

Verum

tunc, uxore dicti Theobaldi mari-

num, vovent sacrum Missse sacrificium in ejus honorem, cui interfuturae erant cum infaute, si ei vita restitueretur. Voto hoc nuncupato, mox puerrursum incipitspiritumducere, etaliaplura
vitse
i).

tum suum precibus lacrymisque commendante magno sancto Adriano, qui potest, verba sunt
ipsius senis, ter

mortis
,

pertcu/o
fiyni

et

mnatur

vitam homini reddere, cum voto de invisenda ipsius ecclesia, si maritus sanaretur, statim mortis periculo exemptus est et post

signa dare. Interim accersebatur parochus

octiduum negotia sua rursum

obiit.

At cum

in

Henricus Culens, ut consuetas baptismatis caeremonias perageret. Nomen puero datum est
Ailriaiio,

morbum

relapsus esset, lectoque rursum affixus,

qui adhuc

vivebat,

dum meinoratus

l>u.llul<t, tltSSi

parochus post debitum examen hsec conscripsit. 108 AUud cjusdem anni 1G30 post hunc tituluiit
:

timens senex, ne id fieret in pcenam neglecti voti, quod Sancto erat nuncupatum, venit id impleturus nomine ipsius, oraturusque gloriosum

Martjrem, ut alteram eidem prsestaretgratiam.

iuffbcante

Puellula a morte excitatur,

:

mox

subditur

mortua,

hoc

modo

Kxtra

quamdam portam civitatis Ge-

Hoc exemplum laudatus Ruteau narrare voluit, ut confirmaret relata a se de persuasione populi,

rardimontensis, vulgo dictam Puicemy portam,

hahitabat pistor, nomineAdrianus DeSchrevere
ruiii

conjuge sua Jacoba Rousseaux. Hi filiolam habebant, sexdeeim (eve mensibus natam, quae
mortis periculo. Die Dominica, 25
1634, ancilla domestica, dicta
Julii, anno Martina Boxstael,

quam antea fere communem fuisse asserit, nimirum quod Sanctus suos patrocinio ter eidem hoaiiai citam posset producere; atgue eumdem in
finem ex liymno de S. Adriano
recitat

antiguo hcec

graviter affligebatur tussi sufifocaate, nec sine

Pie Martyr, memorare,

puellaxn prsedictam brachio sup imposuit, et illa aute ibres domus se posuit. Cum autem

cum
illic

Quod ter potes prolongare Vitam his, qui invocare

Solent
})c

nomen tuum

clare.

(antisper consisteret, tussis

lulam corripuit,

tam vehemens pueluteo malo moreretur. Ubi me-

hac populi persuasione

jam

mentio facta
titulo,

est

in variis miraculis.

morata

ancilla nullum amplius vitae indicium ia puellulaobservabat, post horae quadraatem eam tradidit mulieri cuidam, Maria3 Phlippot nominatse. Ha-c etiara testatur, dictam infaatem tri-

112 In Ms. Flandrieo sub hoc

Servus

puatis sanata

a peste sanatus, aliud seguitur beneficium, quocl Latine subjungo : Anno Domini 1G27 die 8 Aprilis, ecclesiam nostram intravit ad hono,

bus horao quadraatibus in brachiissuis fuisse, nec uilum in ea perspicere potuisse vitse iadicium. Viciai alnque traaseuntes ac puellamvideates,
lesuscifotur

randas S. Adriani reliquias nobilis Tornacensis, Ludovicus de Lamoy, dominus de Hautpon,

qui testatus est suaque

omaiao mortuam

subscriptione coniir-

esse dictitabaat.

109

Dum

haec

fiebant,
ipsi

pater se

contulerat
:

ad molam. Nunciatur

mors

filiae

confestim
aspi-

ilomum regreditur Uxor longe venientem

mavit, aliqueme servis suis, qui elapsis octo aut novem mensibus veniebat Montibus Hannonise, in pago quodam Beunios dicto vehementibus febribus correptum, subito sub mento
habuisse

DIK
habuisse ulcus pestilens
malis.

OCTAVA SEPTEMMUS.

b

25]

cum humore rubro in Dominus timens ne foretpestis, quae tunc vehementer dominabatur, vovebat invisere reac quatuor offerre argenti servus ex peste convalesceret. Ecce autem postridie mane servus praedictus ingreditur cubiculum domini sui prorsus sanus, libeliquias S. Adriani,

nonnne
quis tu
S.

proprio.
sis.

Dic

igitur

mihi,
:

obsecro

aictoki:
-f-

Hespomlitur
il!e

ipsi

Kgu

siun

S.

Ydrianus,

magnus

et fervidua et

martyr.

Filia,

me patronum

elige

intercessorem.

uncias,

si

Ego

juvabo imitare etiam fervidura istudpatiendiamore Christi desiderium, quod mihi fuit. Tn haec lubens consentiebat
fpsfu*

te singulariter

ratusque tam febribus quam ulcere pestilente et rubro malarum humore. Memoratus nobilis vota sua perfecit die supra dicto, visens sacras reliquias, offerensque

et attestans,

imaginem argenteara quatuor

unciarum.
et

115 Itera agnoscit et declarat comparens illa verum essc, quod ab eo tempore, opem quo, rogante praedicto Sancto, eum coepit precibus honorare colereque ac ejus opem et auxilium implorare (praesertim quando in magna
erat necessitate aut angustia) statim experta sit ejus subsidinm. Quippe dum aliquando inviseret

febm

113

febribus liberatur,

AHud ejusdem anni sub tituh, Senator mox subdilur hoc modo Anno
:

1627 Montibus Hannoni senator regii senatus, nomine Jacobus Vander Steyen, correptus est
febri

imaginem miraculosam sanctissimaB Virginis in Laken, quod medio milliari Bruxellis distat
inimicus diabolus

veliemente ac diuturna,
periclitatus

ita

ut die noctuque
sic

eam medio corpore

in

apprelien-

careret quiete. Febris tandem

aucta
ejus,

est,

ut

sam
(vfte
illa

elevavit a terra, minatusque est in canalem

duodecim horis

sit,

loquela

intellectu deficiente. Interim

uxor

eum et multum

vicinum), seu

aquas projecturum. At
invocabat,

cum

fervore et fiduciaad sanctum martyrem

dolens de periculo conjugis, invocabat S. Adrianum martyrem, vovebatque peregrinationem

Adrianum confugiens, eum

opem

ejus

Gerardiraontem, quam alia persona ipsius noraine persolvit. Hsecrediens,impletovoto, secum attulit numisma, quod segro impositum est. Simulac numisma eum tetigit, incipiebat caput movere, et intellectus signa dare, et tandera omnino convaluit. Hic cum totafamilia sua domesticaGerardimontemvenit die 28 Juli,annol627, ut sancto martyri Adriano de accepto beneticio
gratias ageret.

implorans in auxilium. Cum ecce mox ex unguibus inimici eripitur, prnculque a ripa locatur inimicus vero indignabundus ei dicebat: Multum valet S. Adrianus apud Mariam. 116' Itera agnoscit et declarat eadem comparens et attestans, verum esse, quod. dum vespera Nativitatis sanctissimse Virginis Marise et festivitatis S. Adriani, anno M550, cubitum itura erat, et jam ad quietem se vellet recipere,
:

E
expertaest:

rursum eam agressus

sit

inimicus, coepcritque

magna
rens

crudelitate quietem ipsius impedire, ob-

longos ejus vellicans crines,

maguamque

infe-

molestiam. At illa jam experta, quam promptus fuerit sanctus Martyr ad succurren-

XI. Liberatio energumense per

notarios scripta, cui mirabilia

non pauca sunt adjuncta.

dum, iterum eum invocabat, orans opemque voveusque S. Adriano Geraripsius implorans dimontem petere peregrinatione pedestri ut sacras ejus reliquias ibidem veneraretur. Hoc
;

voto nuncupato,
,

mox

experta est

se

multum

recreatam vimque deemonis multum fractam aut diminutam. Sanctus porro ipsi assistebat,
Bnergumena
divinitus

Ultimmn ejusdcm

monita, ut S.

Adrianum
eligatpatro-

num.

Ms. beneficium, cuihic tituluspriefiqitur, Puella energumena liberannotariis tur, coiitifjH anno 1051, prolixiusque a prcevio juramento, singula narex ore pueUa>, Latina rantis, conscriptum est. Omnia tamen

majori noctis parte

eam

consolans.

117 Item declarat et agoscit

eadem compa-

monita deinde

rens et attestans, verum esse, quod (postquam liberandamse '' ex reverendo patre Adriano Gerardimontensi ^7m/,7

Capucino intellexerat,
reliquiis S.

se

Gerardimonte coram

reddam ne

iis

quidem

preetermissis, <jua> notariis

familiares sunt, rcpctitionibus. Coinparens coram nobis subscriptis honestafiliainnupta,Anna Henderickx, annos 2-1 circiter nata, cui pater

Adriani sub Sacro ipsius Liberandam secundo spiritu maligno, a quo obsessa erat, ipsaque jara statuerat peregrinationem suam suscipere, et vota sua persolvere) inimicus mnltis

Joannes Henderickx, mater Maria Humar, haDei, bitans Bruxellis, ad honorem amoremque
et Virginis Maria?, Adriani, atque etiam ut conscientise suze faciat satis, agnoscit et declacum rat vera esse sequentia; nimirum quod,

sanctissima3
et

ejus

Matris

sancti

martyris

modis conatus sit peregrinationem illam ac iter impedire, imo et retardare, ut plus tempoipsamque ad ris haberet ad ipsam vexandam, desperationem inducendam, -si fieri potuisset. Verum illa vim sibi inferens, festinabat se itineri
committere, Quando Gerardimontem pervenemeritis sancti rat, firmam concepit fiduciam de speravitque se coram sacris martvris Adriani, secunejus reliquiispatrocinioipsius liberandam
erat do spiritu maligno, a quo corpus suum audivit Sacrum praedicti obsessum hac fiducia in patris Capucini, a quo Missa celebrabatur
:

die
'

quodam

tristis

adniodura esset et melan-

et percholica ob difficultates sibi incumbentes iniraicus sine ulla fere intersecutiones, quas cubiculum, missione inferebat, se receperit in

recitasuum, ubi provoluta coram Jesu Crucifixo Sanctorum, opem eorum bat Litanias omnium

ad finem perveneet auxilium implorans. TJbi Omnes atque luec protulerat verba rat, audivit vocem intercedite pro nobis
:

honorem

S.

rationis exitum.

Adriani adobtinendum felicemlibeSub hac Missa sacro Christi

;

Sancti

sibi

loquentem, ( nemine viso, nec cognita modum persona, quae loquebatur ( in hunc Amica mea, invocastime quidem gen.-ratim
: :

\d at non singulaiim nomine meo proprio nume Tantus est Sanctorum hsec respondit omnes mvocare rus, ut nullo modo possim

Corporo reficiebatur cumque piis precibusinipsam aggressus sisteret, inimicus postremavice vehementer tentavit, est tempore Sacri, eamque procaciter impura ipsi suggerens, ipsamque Nisi hisce delectanvehs aUoquenshisverbis: quae rogo, pubhce bic ea aut consentire iis, erubescas coram populo prae faciam, quibus
sente.

252

MIRACULA
b

S.

ADRIANl MARTYRJS
sacrosanctum Christi Corpus susciperet Adnam (uti hic ab ad honorem sancti martyris
solito

LUCTOKE
J. St,i>f\i

sente.
e1

A1

illa

per Dei gratiam constans erat,

resistebal diabolo.

gmi
'""

118

percu

pns

vero animadvertens imminere temei confusionis su, seque operam perdere,

flle
(i :

euradem oravit Sanctum, ut ea postulaverat;) a Deo impetraret, ut tam difficili suo patrocinio
malo Liberaretur. Accedens liberatione ob Domini cum fiducia de obtinenda
merita
Sancti,
in

primutn in
terrttmdqjec-

dicebal

Jam
:

mihi discedendum est ac fu-

vero

ad

mensam

riendum
n
n

at

si

novissem

me

nihil

utilitatis

iberatw

autlucri ex te babiturum, ex tam breve temte pus fore, quo te possem impugnare, ad

sacra

communione

recepit
in

facultatem sistendi

urinam suam: quse usque

(,

minimevenissem.EamveromonebatS.Adriapercutiendam a (kemone, atque

discessurum. Hoc autem sibifa-

hanc horam perseverat.

122

nus, gravi ictu

Hoc

hunceomodo

tura est, vera esse declarat,

suse, et

ciendum ignorabat: nam pater Capucinus, ut ab omni fraude caveret, id ipsam non docuerat. (Supponunt hic notarii rem illam fuisse notam depatri Capucino, sed id non probanf). Missa niiiin ad finem perducta, dumlegebaturEvangelinm S. Joannis, permanuin invisibilem inimici percussa es1 in mala ictu tam crudeli ac vehe-

supra dic- omntaque cum persalutem animae juramento coram notarHs solemni juramento, quod modo in mani- dechirat.
et praedieta attestans, ut

bns nostris, qui subscripsimus, liunc in finem abbate abpraestitit, prt.ente reverendo domino
Adriani. Itaactum et peractum Gerardimonte die 2 mensis Junii anni 1651, praesente reverendo domino abbate, etc. Sequuntur hm
batiffi S.

suhscviptiones.

mente

terram concideret, et aliquo tempore prostrata maneret. llle sic fugiebat tempore ipsa vero dolorem hujus ictus longo
,

ut in

Martinus abbas S. Adriani F. Placidus Gontier

F.

entiebat

quod ipsa comparens et attestans, ut

F. Florentius

Maurus Vander Elst Comet

<u<n:m
llli

t'liij>"i<
' '

supra, fateturet declarat verum esse. 119 Item agoseit ct deciarat dicta comparens
attestans, verum esse, quod, ubi percussa el erat etvix humijacebat, sibiapparuerit S.Adria-

F. Leo Goudenhoost

JoannesLe Gastpresbyt. inOnckersele

ili^uliTt

Anna Henderickx
I)e Vlaminck et .Egidio ambobus notariis publicis ad exerciDe tium ejusdemndmissisasua Majestate in senatu suo provinciali, degentibus in urbe Gerardimontensi, personaliter comparens honesta Anna

idtianus,

nus

admodum

gloriosus, decorus etsplendidus

Coram

Maria Hasschaert. nobis, Petro

Blaise,

non posset perferre luminis claritatem) ut quodque muiti eum comitarentur angeli
(ita ut
.

ipsa sibi
fcanta

videreturin coelo esse

laetitia

quoque

abriperetur, ut alta voce

:

proferret hsec

verba
i

Non
tibi

videtis,

irea [declarat).

non auditis igitur PraeSanctum sibi dixisse Filia,

:

Hendcrickx,

filia

Joannis, innupta nataque an-

<

nonne

praedixeram, te gravi ictu percu-

nos fere viginti et quatuor, post praelectionem supra posita? attestationis et declarationis, et

tiendam, quando discessurus ateeratinimicus? Ecce nunc,inquiebat, prorsuses immunis,

liberaque ab eo.

solemne juramentum, in manibus nostris notariorum dictorum declaravit,

post prsestitum

soluta,
u

Oportebat te huc
:

factacum circumstantiisadjunctisita eontigisse,

sibique
accidisse;

venire

ad

sacras

meas reliquias

alioquin

seque contextui

dictse suse

opus liberatiiuiis tuee non fuisset perductum

ad exitum perfectum.

declarationis inliacsuram.

Hinc

illa

iterum no-

Ipsam quoque anima:

biscum notariis subscripsit. Die 3 Junii 1651.

bat ac consolabatur, dicebatque

Lsetare in

Subswiptum

erat.

(i

Domino,

etc.

Anna Henderickx
esse,

jubetque 'iui
singutis dh bus

120 Item agnoscit et declarat ipsa

et attestans,

verum
r a

comparens quod eodem tempore

propter
in

Petrus De Vlaminck
^Egidius de Blaise.

Murcurii

sanctus Martj
:

se peteret et vellet, ut

vommunicare

opem

sibi

praestitam, atque

agnitionem et

gratiarum actionem, ipsa promitteret, se singulis diebus Mercurii accessuram ad sanctam mensara, et sacrum Domini Corpus susceptur;un in quod post rectam deliberationem prudenter consentiebat. Aut postea aut eodem
:

XII. Alia benefieiaetmiracula relata per Gistenum Coucke

tempore postulabal ab ea Sanctus, ut abbati au1 monachis abbatiaa S. Adriani declararet et nota
nia, quae sibi evenerant. Verumnon faciebat, neque hoc indicabat patri Capucino, sicut alia omnia ei indicaverat; e1 sic manebal inquieta. Certe discedebat, non

abbatem

S.

Adriani

duo

faceret haec

etiam per alios scripta.

tamen

id ipsa

satisfaciens hono Sancti desiderio

cujus ipsam

Diligentissimus

in hisce Actis adjittor,

postea poenituit.
tiberatuT
i/r

hodier- Afia anniruhi

121

Haac omnia
el

dicta

attestans,

solum

ad

indc

g\

honorem

gloriam

Dei,

beatissimse

Mariae,

intvmnvadostc

(hemonU vexa(iont^us rad nfuj

etsancti martyris Adriani, etiamnum declarat vera esse, sicut et sequens, nimirum, quod,

nus abbas S. Adriani, aliud quoque nobis per Couckiutn communicavit apographum miraadoritm, quod abbatem ex tabulario abbatice suce describendum curavit relata
:

postquam aliquo tempore obsessione vexata fuerat, inimicus ipsam tam male tractaverit et exceperit multis durisque verberibus,

hnnc prafixit titulum: Extracta ex manuscriptis R. I). Gisleni Coucke, qui factus est
c(

cui

religiosus
obiit

abbatise
1

S.

Adriani anno 1664,

et

abbas
partc

Noverabris,
t

anno

1714.
ista

Assi-

inde in

gnata
jori

corpore suo retinuerit

triste
:

incommodum, quod

urinam sisterenonvalerel quo malovexatafuit aovem annos aul circiter. Postquam autem jam hebdomadisquinque aul sexprorsusliberata erat maligno spiritu, non vero hoc incommodo, et

diequadam Mercurii

se

prasparabat,

ut

mon

pro maquo scriptor erat abba/ice Religiosus, Attamen quatuor priora citius contigerunt, ita ut existimem ea ab alio scripta, aut certe breviter fuisse annotata : sed omnia simul a Couckio fuisse collecta. Quidquid autem sit de primo quatuor illorum
contigisse eo tempore, scriptore,

epocha ostendit

miracula

ME OCTAVA
scriptore,
infans mortitusrita donatin.

SEPTEMBRIS.

253

omnio ex sermone Flandrico, quo exarata sunt, ad Latinum translata mbjiciam. 124 Die26 Maii, anno 1608, ut voto suo sa-

auo satisfaceret, civis Mechliniensis qui item , declarabat et testabatur, se, morbopericu] o

j.

s.
llhil

laborantem

huc peregrinata est Maria Scheps, uxor iEgidii de Wachter, consulis pagi Hinghen in Parva Brabantia. (Sic uulgo vocatur trachts non niagnus inter Schaldim et Rupellam medius.) Haec mulier duos pepererat simul infantes, enixa primo filiam, deinde filium. Cum
tisfaceret,

11,0,1,11 desperatum a iicis, imploi opem S. Adriani, et mox sanatum fuisse, miran- sanatm: tibus omnibus. 131 Die 15 Septembris, anno 1683 nucetiam sanatut

et

\
'

venit pedestri peregrinatione

utvotumsuum

jit- ii,

n
i

""-

autem perspiceret una cum multis

persolveret coram reliquiis S. Adriani, dominus bant cMi Villegas Brugensis, qui testimonio medicorum

dum

ntie-

urgi

aliis

mulie-

ribus proesentibus, filiolum vita carere, etconsequenternon posse sacro fonte ablui ; spem suam
fixit

in S.

Adriano, eumque rogavit, ut patro-

cinio suo efficeret, ut infantem baptizare liceret,

vovens

ei

imponendum nomen Adriani.

etchirurgorum, plene conscripto e( subscriptionibus conflrmato, dedurut pedem sibi imss^ congelatum, multoque tempore fuisse sub manibus medicorum et chirurgorum sine ulla sanatione. imo eo usque fuisse perductum, ut, cum
,

Fusis

pes totus esset putrefactus, jam

mandatum

esset

hisce precibus et votis, infans sibi restitutus est,

baptismum accipit, et supevixit deinde ultra annum. Mater a partu revelata Gerardimontem venit una cum infante, et viris aliquot ac mulieribus, ut votum et peregrinationem suam
autem praedicta declararunt vera anno 1608. 125 Die 10 Septembris, anno 1640 similiter votum suum impleturus, ac S. Adrianum invisurus venit quidam Petrus Martin ex Quevrin, comitantibuseurn dnabus monialibus ex iis, quse
perticeret.
Illi

esse die 26 Maii,

Sanati m&rbi

aegris serviunt, et cinerei coloris vestes gerunt.

autem noctu, quan&o pristidie facienda erat sectio, invocasse opem S. Adriani, et sic suavi somno fuisse correptum medicos vero et chirurgos, dum veneruntpostridie cum instrumentis suis ad pedem resecandum, reperisse eum periculocarnre, dicentes id fieri non potuisse sine miraculo; se porro paulo post sanatum fuisse, mirantibus omnibus qui ipsum noverant, quando ipsum videbant incedentem pedibus, quornm alterum putabant resectum, sicut fama vulgavernt per fot:iiii urbem Brugensem. Accedebal ad sacram com;

datum de eo resecando

se

febri

Hi omnessimul Thesaurario declararunt, illum vehementi et lethargo correptum fuisse,

a medicis,
qui

munionem

et

in

gratiarum

actionem

sacris

reliquiis offerebat

pedem argenteum. Testimoetianinum

servatur
in

ac derelictum
sanari

dicebant

eum

nium hujus
abbatia.

miraculi

non posse medicamentis

naturalibus;

moniales vero prsedictas, quie ei assistebant, id intelligentes, confugisse ad S. Adrianum, atque

nomine vovisse sacras ejus invisere reliquiasGerardimonte; vixque nuncupatum fuisse

aegroti

132 Die 6 Januarii, anno 1682 peregrinando iisitsittalus puer advenit vir quidam ex vicinia Tornaci, deeiarans puerum suum, qui mortuus erat natus,
:

votum, quin statim sanatus sit segrotus. Curarunt autem simul, ut hic solemne Sacrum cantareturin honorem S. Adriani quo peracto, aliquod donum ohtulerunt, ac omnia superius
:

invocato S. Adriano, vitse restitutum esse, seque ea de causa venisse, ut votum suum persolveret.

133

Notarius Franciscus

Hoorenbeke anno

sanatio tubifa
i'i

scripta declararunt thesauri abbatise praefecto.

1684 Teneramundae conscripsit Actadeiis, quae contigerunt Teneramundae, quando sacrae reli-

notarium
;

scripta

12G Die 16 Junii, anno 1G41 huc misit dominus Dusart Montibus Hannoniae lampadem argenteam in gratiarum actionem de obtenta sanitate patrocinio S. Adriaui, cujusopem imploraverat.
post

implora-

tam
Forte

Anno 1642in festivitate ExaltationissancCrucis [id est 14 Septembris) huc peregrinata venit nobilis mulier ex pago, dicto Thums*,
127
tae

monasterium Benedictinarnm anno 1683, die 5 Septembris nimirum quod Teresia Josepha De Breckeny adhuc novitia fueritvexatagravi malo doloreque eoxac cum vehementibus nervorum contractionibus durisque convulsionibus hoc malo diu lecto aftixam
quiae fuerunt delatae ad
:

jacuisse,

Kmnpst

supra Melchliniam,
rico

una cum

filiolo

suo Hen-

non obstantibus remediis, quae adhibita fuerunt nec spem fuisse de professione nmquam ab ea facienda. Cum autem solemne Sacrum,
;

Joanne Baptista Deutiers, qui segrotans a dominoparochoet abastantibus credebaturmortuus. Hinc parentes summo affecti dolore, confugerunt ad S. Adrianum, voventes ejus sacras reliquiasinvisereGerardimonte. Vix votumistud nuncupaverant, quando puer surrexit sauus, quemadmodum mater ipsa hic affirmavit et testata est.

ante reliquias S. Adriani in ecclesia ejusdem confugit ad eumdem monasterii celebraretur

,

seque curavit portari ad oratorium, ubi reliquaj erant Religiosae. Ubi ibidem magno cum fervore oraverat, ad finem Missae sponte et sine alieno auxilio surrexit, clamavitque se sa:

Sanctum

natam, Matre prioiv

e1

aliis

omnibus monialibus

idriani

128 Die 9 Augusti, anno 1G48, petentibus magistratu et civibus Gerardiniontensibus, abbas jussit exponi reliquias S. Adriani per octo dies,

praesentibus. Postea professionem suo tempore dicta novitia fecit; nec umquam aliquod ex eo

opem.

quia pestis vehementer incivitate dominabatur: die 19 Augusti instituta est generalis supplicatio cum iisdem reliquiis. Paulo post pestis cessavit. Observatum est, pueros majori ex parte
et
fuisse, qui defuncti sunt.
<">i
tatn&
:

malo sensit incommodum. Omnia illa praedicto vera esse notario Hoorenbeke declararunt memorata? Mater prior et Religiosae coram
testibus, nt patet ex Actisnotarii, quaj hodieque

servantur

in

tabulario abbatiae.
collectis,

Bactenus de
subveet

miraculis a Couckio

quibusunum

jungam
tustius,

beneficium kujus seculit

alterum

i.susci-

129 Die 13 Julii, anno 1681 huc peregrinantes venerunt tres mulieres, quse declarabant
et testabantur,

sium, patrocinio S.
rant,

mox

vitse

puerum defunctum octo menquem invocaveAdriani fuisse restitutum, et etiamnum

,

Van Amplissimus dominus lldefonsus Eoorde s abbas S. Adriani quem ob eximiam humanitatem et diligentiam in monumentis de
13
1 ,

benefviuut

hti manaatfr

rtoprastltum

vivere.

130

Eodem

tempore etiam

venit,

ut

voto

Adriauo subministrandis satis laudare neque nupcrrimc ad //tt> datis ita Lattne scribit: In ultimis nostris adjungere praBtermisi
S.
,

in Uttcris

benefleium

MIRACULA
254

S.

ADRIANI MARTYRIS
Hispaniam,
ttntimn.
et

fcUCTORE
J.

S.

s Pq B

pnesfitum anno seculi huDlSmonialibus domUS Cannohtar.un jn < t(M .(i Constat ex donoarcalceatarum Ruremundae. transnnsso cui ;, nfl M h, lr a .iictis monialibna a Domus Carmelitar.un inserta sunt
beneficiuin aliquod,
()
,

fortasse aliquid etiam

i/t

l/usi*-

I)

Adriani Majoribus nostris transmissas, in nonesti,,,;,^ anno 1628 Rommim- mania, auibuscorpus S. Adriani

137 Prtsterea

kabeo

duas

relationes

Mss.
8.

prosterito seculo

.icntia

B
,

Geldr.a, tunDiscalceatarum Ruremundae in domina Maria Theresia De data a nobilissima S. Adnani Qane, cum aliis votis in lionorem nblata, ob conqoioscentis
CMTuriliui.mtilnis

petratumcumaliis
in

reliquiis dicitur;

delatumque

Germaniam. Verum cum

videatur certa

cumque

neutra relatio satis in una dicatur corpus

penculo servationem praefatarum monialium a dysenteria anno 1708. mortis, etcontracta

L35

Romm acceptum ex qulodam Sanctorum martyrumccemeterio;5flfts erit, si dicamus reliquias martyris : nam corpus videri alterius cujuspiam
S.

GuMelmus

Estius in Historia

martyrum

Adriani

Romm

non

fuit in coemeterio,

dum

Gutiielmi
Esln.

Gorcomiensium,apudnos datatom.UJuln, Adnam ratsanationem matris sum patrocinio S. Tempus impetrati beneficii nonexpnobtentam. nullum relinsed oetas scriptoris notissimi
mitur;
xvi. Refert quitdubium, quin contigerit seculo modo ad patrocinium martyrum Estius, quo

nar~

illoe

reliquim inde in

Germaniam sunt

deportatm.
aliquot

Hac tamen de causa negare nolim,

particulas servari in S. Adriani reliquiarum em illuc variis occasionibus perGermania, cum

Gelenius in Colonia sua ferri potuerint. Certe reliquiarum variis istius urbis ecclesiis aliquid

Gormiensium confugerit.

et

sanatus

sit

ex morbo

suireddens, sic gravissimo, rationemque consilii ipsius) hoc de voto conloquitur : Iffis (fratribus placebat, quod silium vel ob id veheinenter

Adriani adscribit, nimirum pag. 619 sacello SS. Willibrordi et Bonifacii, pag. 266 ecclesice collegiatm S. Gcreonis, pag. 378 ecclesim dbbaS.

tialiS.

meminissentmatrem
vitas

nostram, Nicolai

martyns
aliquan-

pag. 501
Jocis

(wiius e Gorcomiensibus) sororem,

cum

Martini Majoris Ordinis S. Benedicti, ecclesiai Crucigerorum. Attamen kisce non insinuat, hujusne Adriani, an alterius
reli-

do ad extremum Adrianum ,l,i, -i:. fuisset, votoapatrenostroadS. visitandum edito, sanimartyrem in Flandria tatem integram recepisse, postque illud tempus

periculum

vi

morbi per-

cujuspiam designatas velit particulas. 138 Verum Adriani nostri Nicomediensis

quias clare attribuit ecclesim Societatis Jesu, ita sed atiqm llh " s rdigufo scribens pag. 510, ubi tkesaurum sacrum illius
ecclesim et
ColoAdriano M. maxilla niw servnri dimidium brachium, 7 Septemb. Hse insigni Proga

decem annis supervixisse. Non dubito, quinalh

complures varia beneficia patrocinio S. Adriani etiam hoc seculo a divina misericordia obtinuerint : ipse enim in ecclesia S. Adriani vidi
votiva

recenset:

De

dicuntur

S.

ei

dona varii generis,

illuc

ex diversis Euro-

ex argento statua? hodie inclusae, cum aliis reliquiis novem anno 1633 ex Westerwaidise monasterioS. Catharinae, obssevitiam etbarbariem

pm partibus
quam

hoc etiam seculo transmissa. Verum multi malunt se dono aliquo gratos ostendere,
accepta
beneficia

posterorum memoria?

emit/nettflare.

Suecorum relicto, Linzium ad Rhenumcum nliis impedimentis translatas sunt a virginibus fuga elapsis; indequeCoIoniam adSocietatistemplum dono transmissa?, ne umquam eis debitus honor intermoreretur hominum aut temporum hvjuria,
praesertim

cum templum

ac monasterium

earum

incendio esset vastatum. Dies 8 Septembris addita,

manifeste insinuat.

tamquam dies, qua Sanctus colitur, nostrum Eunc quoquc diem addit idem

XIII. De reliquiis S. Adriani, quje aliislocis servari dicuntur.

c
ReliquitB

acrum corpus

S.

Adriani martyris
jtiiit

Romam

fuisse Iriinshitiitii.

vidimus

hi

Commen-

550, ubi inter reliquias monasteSS. Bartkolommi et Apri, virginum Ordinis Cisterciensis, ab eodem numeratur pars brachii S. Adriani M. In Phosphoro Pragensi.pag. 517, ubi datur enumeratio reliquiarum ecclesim mctropolitanm S. Viti, ad kitnc diem dc reliquiis S. Adriani ibidemservatishmcleguntur ;S.Adriani M. pars insignis de brachio, allata per Danielem ejus nominis primum episcopum Pragensem ex Italia anno 1550.
rii

auctor pag.

aliquw
S.

tario prcevio S 5, ubi etiam obso^vavi, illud etiam-

130 Jn Belgio nostro pluribus

tur S. Adriani reliquim, sibus olim
in
it/is-

locis

assignan- plwesinvanii
Btlgii

idriani
i

itum inter reliquias

Romm

servatas recenseri a

qum

ex Gerardimonten-

Uomm
mtliter

erisi

sww

Martinelloet Piazza. Hienimswibunt S. Adriani

communicari potuerunt. Rayssius

corpus esse in ecclesia eidem dicata

rio,

in

foro boa-

servarique sub altari principe.

<!<

Verum qum

disseruimus

gium, omnino
reliquiarum
S.

reliquiarum translatione in Belpersuadent, majorem partem

Hierogazophylacio Belgico pag. 449 de pago ubi olim corpus, id* csf, major pars corporis, fuisse creditur, ita habet : Uujus
Raulicuria,
vici

Adriani

modo Roma non

;

esse; at
in

facile credere

possumus, aliquot ossa ibideni

anno 1510 sacro inAdriani, excepto uno brachio, quod decentissime in hodiernum diem
ecclesia

privata fuit
S.

cliti

martyris corpore

rrtrri sr/ttt/rrn itti/tts/ssr

rt/tjtto tttttre st/tis tfsittfto

corpus nominari. Sic Baronius ml

annum

827

num. 38
factse

sesmpeexpertum esse, cumsunt Urbe elevationes atque translationes, non ipsaintegraessecorporaSanctorum inventa, immo in nonnullis neque dimidiam ipsorum partem, reliquam vero alio deportatam. tdipsum kabere locumcxistimo incoiporeS. Adrianij cujus pars magna in Belgium deportata fuit; sic tamen tt/ et Romce pars aliqua permanserit, et
testaturt
in

argenteo brachio convestitum conservat. Idem pag. 405 assignat ecclesiw collegiatce S. Petri Aerim* in .4?'te$/abrachium S. Adriani martyris, *Aire Item Lobiensi abbatim ditionis Leodiensis in limite Hannonim pag. 228 attribuit brachium S. Adriani martyris. Ftem pag. 218 in thesauro
sitrro

Floreffim, abbatim comitatus

recenset

notabilem

brachii

Namurcensis, partem S. Adriani

martyris. />a^. 180 caenobioCrispiniensiznHannoitin

adscribit duos dentes gloriosi Christi

'similiter

aliquid reliquiarum delatum

sit

ris

Adriani.

Ninovim

martycamobio sub patrocinio

SS. Cornelii

DIR

OCTAVA SEPTEMUUIS.

255

SS. Cornelii
dens
S.

Cypriani in Flandria pag. 176 Adriani martyris iiulyti uh eodem triet

buitur.
/ocis:

gladium sancti Adriani martyris, qui pro reliquiismulto tempore ibi servabatur, accepit. Quo
accinctus, fusisque precibus, ut ibidem narrator,

AUCTORE
.1.

S.

sedrwn

140 Laudatus Rayssius pag. 53 in Aquo>-Cur-

beato

Laurentio,

saucto
,

ff/nnes certo

Georgio,

hujus slmt
idriani:

camobio in Artesia inter ossa Sanctorum a se visa numerat Adriani martyris os velossa. Demuin idcmaucfor a/iquid rcliq uiarumS.\dv\dn\ attribuit pag, 41 ecclesia? collegiatm S. Amali Duaci, pag. 387 ?nonasterio Ogniacensi Canonicorum Regularium ad Sabim. pag. 463 ecc/esue
tensi
collegiatoe sancti Salvdloris

et

beato

Adriano martyribus se suumque exercitum protegendum eum summa devotione commisit.

Mox num.

Brugist pag. 496

ec-

6, cum in hostium conspectu esset Henricus cum cxercitu, iterum orans vidit gloriosos martyres, Georgium videlieet, Laurentium, Adrianum, cum angelo percutiente, exercitum suum praecedentes, et hostium cuneos ad

clesta? Societatis JesuMcr/i/inio-.

Hcecde
alterius

reliquiis

S.

Adriani per Beigium servatis laudatus Ruys-

fugam propellentes. ete. Hcec ut omnino certa non trado, cum nihil de iis reperiam apud scriptores cocpvos.

sius.

Verum observandum

est

quoque

S. Adriani martyris corpus servari Gandavi ideoque minus certum esse an sint reliqutce
,

hm omnes, quas
S.

in

Belgio

assignat Rayssius,
.

143 Quod vero spectat ad locum, ubi gtadius Ui -flK' olim fuit servatus, de eo variis vicibus memi kkgladius nit Ditmarus, scduomine utcumque mutato Wal- ihu servatb
/'.'

1/-..

iste

Adriani martyris Nicomedicnsis Deinde facile quilihet advertere poterit, plura quam duo ejusdcm Sancti brachia assignari. At ea difficultas

libizi vocat.

Godefridus abbas in Chronico Gottwicensi pag. 510 locum ab alio synonymo

:

dicitur,

distinquit,ct assignat his verbis

est,

Cavendumetiam

non

magna, cum pars aliqua aut os aliquot brurhii, quando agilur de re/iquiis scepe braclnum vocetur.
est
,

confundatur cum alia curte Walbiki sive Wallibizi, (quod Germanice idem sonat ac Kivus Silykstris, quemadisthaec regia

ne curtis

Bononia'ctiam
tsse

diountw

'

asserit,

141 Masinus in Bononia per/ustrata pag. 450 trans/ationem S. Adriani ce/ebrari die

9 Septemhris in metropo/itana Bononiensi, ihique conservari caput S. Adriani nostri. Fortc pars capitis caput vocatur, ut a/ias scepe fieri consuevit.

moduin id interpretatur ipse inde oriundus Ditmarus Merseburgensis lib. VI p. 386 ex comitibus de Walbeck) in pago Nortthuringia ad fluvium Alleram prope Helmonstede, ubi comes Luitharius, avus Ditmari, monasterium fundavit.

Cetcrmn nequaquam dubito

colantur reliquim
S.

locis

quin et Adriani martyris;

,

aliis

In variis tabulis Blavianis locus Walpeke

cum

vocatur, notaturque in archiepiscopatu

Magde:

nomen Adriani

in cata/ogis re/iquiarum aliquot

burgensi ad confinia

ducatus

Brunswicensis

a/iarum ecclesiarum inveniam. At nulla diligentia

certo discere quis potest,

an omnes

sint hujus

Adriani, quce ehlem attribuuntur ; nec velim omnes recensitas ei certo adscribere.
luiur S. Uenncus imperator gladio
S.

quod cum dictis congruit. Ceterum Ditmarus lib. VI cap. cccxc scribit, monasterium in WalJibizi quod ab avo suo coustructum pag. 386
,

142
S.

Demum

lubet

pauca addere de
,

g/adio, qui

dixerat, cuin quatuor ecclesiis cctcrisquc mdificiis incendto periisse. Vhi vero deittdc fuerit gla-

Adriani credebatur

et diu servatus est

pro

dius Ule,
biliter

quem

S.

Adriano non admodum proba-

re/iquiis. Vita S.

Henrici imperatoris, data

et sequentibus,

apud

attrihuerunt

Germani ,

uullihi invenio.

Adri&ni
usus

fe-

nos tom. III Juliipag. 754

narrat

liciter

expeditionem Henrki contra Boleslaum Bohemice duccm, ibique num. 5 sic habet ; Et faciens (Henricus)

Plura hic addi possent de cultu S. Adriani p&r Germau/am, Gulliurn, Holiundium, aliasque regiones; sed cum hcEC minus videuntur necessariu,
appendiei huie finem itnpono.

transitum per locum qui Walbech dicitur,

DE
c

SS.

TIMOTHEO ET FAUSTO MART

ANTIOCHIjE

Ex
Slmtoria in
<tntii/itis ct

Martyrologiis

r. s.

" entwribus

artyrologium Romanum geminos Martyres hac die Antiochhe adscribit his

verbis
thei
:

nius martyrii luuream etiam expressit, Antiochiae,

inquiem, beatorum martyruin Timotheiet

Antiochiae sanctorum Timo-

Fausti; laudatque ih Annotationibus

et

Usuardum
Martyfoloyiis,

et

Fausti

martyrum.

Romani

Ms. codicem. 2 Atque

:

auctori prceluxerunt antiqua Martyrologia clas-

sica, in quibus eorumdem Sanctorum memoria ad eumdem diem memoratur, licet in quibusdam eorum apographis in Fausti nomine nonnihil variatum sit. Hieronymianum vetustius a Fruncisco Florentinio editum, omissavoce Martyrum, eorum sic meminit : In Antiochia natalis sancto-

hwc quidem sutis inter se conveverum alia apographa in Fausto variant. Inprimis vctustissimum Eptvrnuccnsc e.rcmphir solum Timotheum roniinrmorut, ul in Annotatis sius observat Florentinius, ubinon improbabilitei suspicatur, Faustum ab antiquario c textu subluinunt

quorum aliqua
"<

^<"

'"'"

Fausti. Similiter genuinus (Jsuardus Sollerii nostri : Item Antiochiae, Timothei et Fausti. ln antiquo Gellonensi, apud Acherium inSpicilegio tom. II, prcetermissa prwterca pamodttm : lestra, primo loco annuntiantur in hunc Fausti. At Petrus Galesi6 Idus Sept. Timothei,

rum Tymothei,

tum esse, quia in secunda tiutrtyrum A/c.iattdrinarurn c/asse, qtUB sulijuiujitur, u/ium Faustum repererat, quique propterea in Antiochena perpe-

rum

repetitus ipsi potuit videri.

Hieronymianum

Corbeicnseiu hudatoSpicilegiopro Fausto Faustinianum/(tf/^/:In ^ntiochia, natalis sanctorum editione Veneta Timothei, Faustiniani. Belinus imuf

256

SS.

ET NESTORE MAETYRIBUS EUSEBIO, NESTABO, ZENONE tamen est, eos ad Alexandrmos

lcgit
:

<
I

/ n:is Faustinum
in codice
,

cademque
in

variatio

c. s.

/'[>>, Baroermtano, apud nos tom. II Mrtii Martyrolooccurrit. Sed Faustum cum Romano > giokgendum esse, puriora Hieronym/

Usmrdino, quem majorem appeliavit,

Sollerius Antverpienr
uti et
H<-<i

rt<>

etiam apparet Florant nostn pertimre. Mendosa

verbis
:

verishniilinwm hac martuT&, de quibus

eadem

die

actum

est^

Ms. annuntiatio his Tymothei et Fausti cont. qwchi* sanctorum sa/tem horum a/ter con essor
bus uterque aut antiquorum Martyrologtodicitur : quod ex ipsa minus probabileest. Forte rum annuntiatione
f/orarii auctor

concepta:ItemAntio-

Vsuardinis persuadent.
Maurolycus
/,; s

3 Peculiaris est
tio, </<

apud Maurolycum annuntia~

sodoi

perpcmm wljllu xt
Florarium
jiostrum eos

ita

et

pradictisMartyribmtres atios adj/tnrit; Timothei enim habet : Antiochiae sanctorum Severiani Faustini, Amphionis, Severi et
\

cum

vidisset, eos

m Hieromjmm-

mari

mm.Unde

mnh' confes,,-..

tyrologis

>>hos socios reliquis omnibus ipse didicerit, non perspicio : ignotos

sine Martv rum tituh commenis /suardinisque Ceterum de his Marmorari, confessores credidit. tempore, quo passi sunt, prmter

tyribus aut de

dicta nil reperi.

dicit.

DE

SS.

EUSEBIO, NESTABO, ZENONE ET NESTORE

MARTYRTBUS

GAZ^
C. s.

]N

PALvESTINA

COMMENTARIUS PRjEVIUS

Memoria

in

Romano

Martyrologio uncle deprompta

:

tempus martyrii martyris

titulus Nestori adscribitur
:

martyrum
Eum

sepultura.

PROBABILIUS
362.

ANNO

Tnter

martyres, quisitb imperio Juliani apos-

Memorfain Romano
Marlyrologio.

Ecclesiam ChrisH suo sanguine illustrarunt, quatuor hoc die memorandi venhint Gazenses in Palcestina athletce , Eusebius
/<//

tamen annum cum Baronio in eorumdem martyrio probabilius assignamus9 ea ducti ratione, guod
incertum
est.

Annalibus, aliisque post eum,

quo tempore Sancti. necati sunt,

in Christianos

nondum

Juliani

Nestabus ac Zeno fratres, eorumque consobrinus Nestor, quos in carcerem primum inclusos < deinde eductos, Gazcei tumultuario furore perciti crudeliter peremerunt. Eminentissimus Baronius eosprimus omnium, quantum apparet, suo Martyrologio Romano sub gemina tamen anscilicet,

odium

ita in

aper/um prorupisset,

ut impune occidi posse existimarentur ;ac

necdum
prmQuid

protata erat impia

illa

Jutiani sententia, in

fectum, qui Christianorum occisores in carcerem

con/ecerat, sic etoquentis, tcste
illos

Sozomeno

nuntiatione inseruit in /><

Paltestina,
tabi

modum

Gazse in

duci necesse erat, qui paucos Galilseos pro multis injuriis, quibus ipsos ac deos ipsorum
affecerant, ulti essent.

et

sanetorum martyrum Eusebii, NesZenonis fratrum, qui tempore Juliani

irruente in eos turba gentilium, dis-

apostatse,

3 Nondmn, inquam, satis nota erat Juliani mens : nam idem Sozemenus, narrata Sanctorum
catde,

p
christt 362.

atque necati sunt Deinde mox subd.it: Ibidem sancti Nestoris martyris, qui sub eodem Juliano ab iisdem gentilibus furentibus svissime cruciatus, emisit spiritum. UndehosMarcerpti
tifrcs

ita

prosequitur

de Gazte incolis, a quious perpetrata fuerat, Nestori martyrii : At Gazzei gravitatem facinoris
la """'

didicerit, docet in Annotatis,

videlicet

ex
ix.

animo reputantes, metuere coeperunt, ne imperator ipsos impune abire non sineret. Jam enim rumor sparsus fuerat, indignari illum
sui
et

Sozomeno, qui eorum certamen Uh. V, cap.

Bistoria ecclesiasticce, editionis
//,

decimum quemque ex plebe necari

statuisse.

Vatesiance enar-

Martyrti

men&ii

a\
i

cMes

imertus onnus profia

biltUS fiiit

nosquoque illudrecudemus. Cnr vero adB Septembris hos Pugiles Raronius retulerit, >> alia mihi occurrit ratio, quam quod diem martyrii ignoraret, ideoque eos pro
ex i/

Eadem quidem ratio pro anno 361 militat, sed cum hujus ni mense Novembrz imperium solus
/> adeptus
sit, et

Sanctorum martyrio

cce-

ne eorum Idem de mense censeo, cum nec /tc nec illum Sozomenus prodidmi. I </<>, quo Sancti passisunt, non multum errare

tihit suo huic diei adscripsisse videtur,

interiret.

dem Georgio Alexandrice illalametnonnullaalia pramitM Sozomenus, videtur eorumdem martyrium

,,<>

memoria

362 potius affigendum. Porro laudatiiulo

tus historicits SS.

nem martymm

Eusebium Nestabum ac Zenoexomat, Nestorem vero

nossinit breve Juliani imperium,

quodamense

Nooembri antii 301, quo Constantius obiit, solus adeptuSyUsque arf26 /mtoi / 363 tenuit. Quam ob rem si constaret, Martyres nostros mense Septembri coronatos fuisse, l!<
</,,<///,
,] v

confessorem appellat : sic mim de eorumdem rehguitsa S. Zenone Majumensi episcopo in basilica,

quam

n iota
XoYr.To-i.
-1

ipse mdificaverat,

depositis scribit
xou 6^0-

tSv MaprJpuv i^OsTo

^afov N a topo 5

Ossa Martyrum deposuitjuxta Nestorem

,,>>

conlessorem.
Ita

302 dubiumreiictumforet; veritm, utdiximus, id

ipse:at Baronius tam huic

quam

illis

vindica^

martyrh

DIE

OCTAVA

SEPTEMHIIIS.

257

martyrii lauream adscribit. Et merito quidem:' ormies enim ab eisdem Gazensibus eodemque furoris impetu ex Christiana? religionis odio in car-

cerem

conjecti, ac trucidati sunt. ftec aliud inter Nestoris aliorumque martyrium intcrcst, quam

quod

hi a furibunda plebecuta
conjecti sint,

ad mortem usque

discruciati discerptique ac dcinde in

rogum
extra
retur,

ille

ardentem autem vulneribus pene

AGT A
Ex SOZOMENO
SECUNDUM
LIB.
IX

confectus et
delatus,

jamjam,

ut putabatur, tnoriturus,
sit,

urbem projectus

unde ad S. Zenonem

HlST.

cum sanandis plagis medicina ad/ubeanimam exhalamt. Par itaque omnium

ticet in

ECCL. CAP.

mortis causa ac simile martyrium,

bio,

Euse,

VERSIONEM

VaLESII.

Nestabo et Zenone pauto truculcntius in Nestore forte diuturnius fuerit. Quod igitur Sozoy?tenust?^cs Fratres martyres appellarit, Nestorem confessorem vocaverit, non alia de causa factum
puto,

CAPUT

UNIOUM
ca*si, in

quam quod tres priores sub ipsis persecutorum manibus victrices animas /eddiderinl posterinr ccro ex plagis, ut dixi, jam pene mortuus, apud S. Ze?wnem exspiraverit : verum martyrii
,

Sancti a Gaztcis flagris

laurem nihilinde detrahi manifestum est. 5 Eadcm forte ratio, quce Sozomenum movit,
Cur Hnionius hunr separatim annuntiet.

carcerem conjiciuntur: inde

educti a furibunda plebe crudeliter trucidantur et
:

ut S. Nestorem confessoris titulo honoraret, Jiaro-

nium induxit, utpost relatum Frotrum martyrium itfitm, quasi ad eorum ciassem non pertineret, distincta annuntiatione commemoraret. Verum ?ios S. Nestorem reliquis jttngitnus guibuscum
,

comburuntur eorum reliquiae, Deo

collecta*,

jubente

honorifice

ftagra ac carcere?n perpessus, crudeliterque per

plateas raptatus

neribus

est, ac tandem ex acceptis vulmartyrium consimimavit, licct forte atio

sepeliuntur.

A'o?i eode??i, inquam, forte die ; id enim incertum relinquitur apud Sozometutm, qui de illius obitit hcec tradit. : Inter trahendum ii,

dieacloco.

qui

eum

raptabant, conspecta

illius

pulchritu-

dine,

Juvenem

miserati sunt et extra urbis portas

projecerunt, adliuc quidem spirantem, sed qui

ut Eusebii, Nesfratrum mentionem faciamus, quos populus Gazaeorum a odio prosequous, tunc temporis domi abditos comprehendit ac primum quidem in carcerem eos conjecit et flatabi et Zenonis,
:

Opportunum

nunc videtur,

Posi flagelfa
in

mirrrrm
ninrtt

conjecH:
ilt<lrt)Ur

brevi moriturus sperabatur. Inde quidam

tollentes,

eum

gris

verberavit.

Deinde b omnes

in

theatrum

dum

ad Zenonem deportarunt; apudquem, ulceribus ejus ac plagis medicina adhibe-

convenientes, adversus eos vociferati sunt, quod

animam exhalavit. Qua?tdiuve?'o gentilium furori apud Zenonem superfucrit , non edicit. Quod spcctat ad locum, in quo Stmctus obiit, non
retur,

templa ipsorum violassent et superiorum temporum opportunitate c ad eversionem et contu-

meliam Grcecanicaj d

religionis abusi

essent.

Dumque
sese

ita

vociferantur et in ca-dem illorum

incitant,

minus incertus

isest.

maritima, viginti circiter stadiis seu

iiaribus cu??i dimidio

Fortc fuit Anthedon, urbs duobus mitdistans,

mutuo

furorem animis concepe-

runt.
ipsos

Oaza

quoS. Zenon

Atque ut vulgus seditiosum solet, semetcohortati, ad carcerem properarunt. eoscrudelissimo

mortis genere

confugisse dicitur a Soiomeito, dum Co?isobrini ejus uccarentur, et ipse sibi paria metueret.

que inde eductos

interfecerunt,

Quamquam
C
Sanctorum
reliquiw in
ecclesia reeonditat.

autetn antiquis martyrologis hi

sancti Athletce, ut

jam monui,
cst,

ignoti fuisse vi-

nunc pronos, nunc supinos trahentes et pavimento allidentes, et pro arbitrio alii lapidibus, alii fustibus et cujusque modi telis,

quin de legitimo cultu constiterit eminentissimo Baroeorumdem nio, dum eos Romano Martyrologio inseruit quinimo id ipsum swpe laudatus Sozomenus satis i?isi?iuare videtur. Scribit enim, trium priorum reliquias, jube?ite Deo, a mulierc quadam Chrideantur, dubitandum non
Stiana noctu collectas fuisse et ad S. Zenrmem deportatas, qui eas domi abditas aliquamdiu servavit.

quae ad

manum
,

essent, eos caedentes.

2 Audivi etiam

mulieres, relicta
illos

domn

progressas, radiis

tela, ex crwldissimr pupugisse, et co- mcantw

ferosstt

quos, qui in foro erant, partim ollas aqua

ex rom'</"

venti bullientes, focis abreptas, eis superfudisse, partim verubus eos transfixisse. Postquam eos

bustis

ribus

dilacerassent et capita

eorum

ita

confregissent,

ut cerebrifm humi eltlueret, eosextra civitaf.em

projici solebant.

(urbis

Postea vero episcopatus illius ecclesia? Majumensis) sortitus (id autem contigit

principatu Theodosii) basilicam extra urbem aediiicavit et altare sublime erexit et Martyrura re-

traxerunt ad locum, quo jumentorum cadavera Ibi accenso rogo, corpora eorum concremarunt, etqua supererantossa, qua
1

scilicet ignis

rninime absumpserat, camelorum

illic

Nestorem coniessorem. Banc basiticatn Sozomenus ipse videre potuit ,dum Majumensi eccksice jam prope ccntenarius etiam
liquias deposuit juxta

asinorumque ossibus

teraere disjectis per-

miscuerunt, ne facile reperiri possent. 3 Sed tamen non latuerunt diu. Etenim mu- nHquOj

di-

prtcessetZetio, ut ex amxotatis

ad Acta

patehit,

ex

quibus, quis Zeno

ille

fuerit, lector inteiliget.

qurcdam Christiana, non illaquidemoriunda ex urbe Gaza, sed quae illic domicilium flxerat, Deojubente, noctu ea collegit, et in ollam Zenoni e eorum consobrino custoconjecta dienda tradidit. Sic enim Deus in somniis pwelier
,

vino

jttssit

oollecta,

ceperat, et locurn,

nlii

vir iste dc-vrri,

niulieri

Septembris Totntts

II!.

indicaverat, ac priusquam illum vidisset, ei ostenderat. 33

258
I

ACTA

SS.

ZEN., NEST. MART. EUSEBII, NEST ABI,

c

SOZOHBKO.

et ob retenderat. Erat enim ignotus mulieri, persecutionem occultus latebat. excitatam

cens

Parum siquidem

abfuerat, quin et ipse compre:

fLZt, <jLnqv*
"'To!Zzenon
f

ac Constantii. sci/ice/ Constantini sub imperio idomtriam , cui Graci addictt AimrllL "Watorcs studwrartt >>"

'

hensus a Gazaeis occideretur

ipse

sed

dum

populus
esset
ille

fuerit,
-

mox MorintelKget,

Consobrinorum ejus caedibus intentus

opportunitatem
nactus
,

Anthedonem f
circiter sta-

confugit,
diis

urbem maritimam, viginti Gaza distantem quae quidem

:

ex Amiotandis, s Actis,partim nartim ex hisce ipsu antiquis geographis Xota est sub eo nomine
Berodcs ac historicis civitas.
restauravit et in

Ascalonitcs
.

eam

eo tempore

(j

8, Zf/ione

simusuperstitioni gentilium perinde addictaet dedita erat. Ibi lacrorum cultui supra modum cum indicio quoriimdam Christianus esse prodiest ab tus fuisset, tergo virgis graviter cjesus Anthedoniis et urbe ejectus. Cumque ad Gazajorum navale g se contu4
lisset,
illic

Agrippa gratumAjbTippeum
I

naminavit,

teste

Josepho Ub.

de Bello

Judmco

vocabulum non diu ei xvi -guod tamen orbisanaLsisscnotatCellariustom II Onentts Ctmoap. xm. Le Qmen tigui, Hb- III,

KMm

G31 et seq. stiani tom. III, col.

inter episcopatus

ih ecctesia

abditus delitescebat.

Ibi

mulier

ei

metropoh Palmtxnm primce sub Ccesarea

censet

eam

re-

tumulantur
8.

AW"'is
U
h
i

aboccurrens, reliquias tradidit. Eas ille domi servavit postea vero episcopaditas aliquamdiu
:

martyrium.

tum

illius ecclesiae sortitus

(id

autem

contigit

principatu

Theodosii

/)

basilicam extra

a difleavit et altare sublime erexit, et

urbem Martyrum

nominis Idest ad urbcm Majumam, cujus audmisse lauplureserantinPaltBstina. Juverzt inquit, Quien col. 681.Majnm nomen,

datumLe
Latinis
;

portus seu navale Patetinis idem sonabat, quod

reliquias deposuit juxta

k.

Nestorem confessorem
suis,

Qui

cum

Consobrinis
et

dum

viverent, fa-

miliariter versatus,

una cum illisapopulo

comprehensus, vincula ac flageUa simul cum iis pertulerat. Sed inter trahendum ii, qui eum raptabant, conspecta illius pulehritudine, Juvenem
t

suumque Majuma Ascalom erat, suum suum denique Jamnise, suum quoque Azoto, hoc differebant Majuma AscaGaza? verum in Majumis, quod lonis et Majuma Gazse a cseteris
:

speciales ecclesias
:

constituerent

propriosque

/hiiserati

sunt,

et extra urbis portas projece-

haberentepiscopos undesicut supra.. Majumam Ascalonis ab Ascalone secrevimus, ita et nunc a

taxat stadiis a

adhuc quidem spirantem, sed qui brevi moriturus sperabatur. Inde quidam eum tollenapud quem, dum tes, ad Zenonem deportarunt ulceribus ejus ac plagis medicina adhiberetur,
runt,
:

Gaza secernimus Majumam Gazae. Septem dumGaza dissitam fuisse Majumam, verum Arrianus supra lib. XVI scribit Strabo citatus {scilicet lib. XLpag. 150) et Sozomenus
:

Sanctarwn ti.irs impunifn sub

illlillll'<

aniraam exhalavit. 5 At Gazsei gravitatem facinoris sui animo repiitantes, metuere ccepenmt, ne imperator m
ipBos

(lib.

cap.

m)

aiunt

Gazam

et

Majumam

sive

portum intervallo
separari. Enituit
tino

viginti

stadiorum

(circiter)

impune abire non sineret

mor sparsus fuerat, indignari quemque ex plebe necari statuisse. Sed id sum erat ac rumor dumtaxat popularis
mmIii,
ii(.

jam enim ruillum et decimum

:

Magno

in

Majumitanorum sub Constanamplectenda Ghristiana religione

zelus,

qui propterea
et filii

Majumam

Gazceis supersli-

fal,

tioni addictissimis,

quibus eo usque paruerat,

ex

subtraxitf

sui

credibile est, et ex eorum, quae gesse-

lans, civitatis

jure donavit.

nomine Constantiam appelEam quidem postmo-

rant, conscientia, per vulgus dispersus. Siqtii-

quidem, quod erga Alexandrinos ob Georgii caedem fecerat, Gazasos per Iitteras reprehendit n. Immo consularem o, (jui fcunc provinciam illam regebat, exauctoraid

dem imperator ne

Gazce rursum subjecit Julianus apostata ; verum proprio episcopo subsecutis temporibus gaudere perrexit, ut tradit Sozomenus lib. V cap. iii. Sanctum Zenonem, de cujus fucja hic agitur, Majumce episcopatum postea adepium
fuisse,

dum

vit,suspecturaquehabuit,etinjudiciumadductura
rflementiaa busb tribui

mox

videbimus.

quod nequaquam raorte mulctaret. Incusabat autem illum, quod quosdam \ Gazaris, qui seditionis ac csedis auctores fuisse dicebantur, comprehensos invincula
voluit,
l

h S.
scribit

Zenonis Majumensis episcopi elogium

idem Sozomenus

lib.

VII, cap. xxviii, ubi

:

<

conjecerat, ut ex legutn prasscripto judicium sabirent

}>.

Quid enim, inquit,

paucos Galilasos
</

illos

duci necesse

eum a se visum testatur his verbis Aiunt certe, immo nos quoqueipsi vidimus, eum cum Majumae ecclesiam gubernaret, jam senem ac centum circiter annos natum,numquam a matutinis aut
vespertinis
abfuisse,
nisi

erat, qui

pro multis injuriis,

Deos ipsorum affecerant, ulti ossent? Et haee quidem ita gesta esse perhibentur r.
quibus
ipsos ac

hymnis aut a reliquo officio divino morbus ipsum detineret. Plura

ibidem, et forte in Opere nostro

ad 26 Decembris,
inscriptus legitur.

qua

die Martyrologio

Romano

ANNOTATA.
a ld
est
.

incolce
.

Goxoe,

gttts in

sacris Litteris

i Theodosium /, cognomento Magnum indicat, quianno 379 ad imperium adscitus, Orientem obtinuit, annoque 395 defunctus est. k Cur S. Nestorem confessorem appellare vi-

Josue xv
et
i

jJ

-17

in sorte

tribitsJuda nominatur,

deatur, consule
1

quinque Philisthinotum satrapias recensetur, jacetque prope oram maris

Reg.
vi, >. 17 (nter

Commeniarium num. 3 et 4. Juvenem non est in Grceco : quare nescio,

cur

Mediterranei in terra Promissionis finibus, Idumeam versus. Christianis temporibus Gasa episcopali sede sublimata
est

hanc vocem addiderit Valesius. Eumdem Sanctum Juvenem dicit Fleurius in Historia sionem
] itis

Ccesareensi metropoli

suffraganeaj

ut videre est

apud Michaelem Le
III, col,

Ecclesiastica tom. IV, secutus, ut apparet ver\alesii: Fleurio consonat Bailletus

Sanctorum tom.

III.

Quien, Orientis Christianitom.

1)

603 etseq.
III

m Julianus apostata,

Bailletus in
ait ea,

Vitis

Sanctorwn tom.

ad

qui defuncto Constantio

kunc diem
tridie

qum

sequuntur, contigisse pos-

quam
:

d'apres
est
:

Sancti incarcerati essent, le jour quodubididicerit, ignoro ; Grmceenim

imn, deinde.

imperjum obtinebat. n Loquitur de ccede Georgii Arriani, qui sedem S. Athanasii Alexandrinam occupaverat et a seditiosis gentitibus fuerat occisus qaam ob ; rem a Jidiano per litteras fuerant acriter
increpiti.

DIE OCTAVA SEPTKMBRIS.

ptti.
lib.

atu

ut videre est

apud eumdem Sozomenum

%oufivov
,

//" srilicet impius apostata Christianos

com- El Sozorao

V, eap. vn.
tdv

pellare solebat.

o Grcece est

ducem

vel priefe-

ctum.
p Ex his liquet, sanctos nostros Martyres non ab auctoritate publica, sed ad tumidtuante plebe
trucidatos fuisse.

p Potuit hfpx cs parentibus suis didicisse Sozomenus, cujus avus eo tempore habitaverat prope (iozam, indeque post modum fugerat ob metum gentilium, f/uemadmodum scribit lib. V,

cap. xv.

DE

S.

BELINA VIRGINE ET MART.

APUD LINGONES
IN

CAMPANIA

j.

Pagus
tale

sive territorium

Lingonense in Cam-

pania, Gallim provincia omnibus passim

nota, palasstra fuit, ct fortasse etiam na-

quse illustrare dicuntur Moras, invenio caput virginis, et ob virginitatem tuenduam martyris,

solum

inclyta? hujus Heroidis, dignce

sane, cujus ob castitatis ac virginei pudoris m<t-

jorem commendationem

splendorcm gesta ac ad posterorum notitiam transmissa fuissent. Annuntiatipsam ad diem 8 Septembris Castellanus in Martyrologio
et

qua haec habet Nicolaus Camuzatius describens Moras: In hoc Moriensi coenobio asservatur religiose caput S. Belinse virginis, quod ei amputatnra fuisse dicitur a
beatse Belinae, de

v

virtutes diligentius a scriptoribus

Domino

Lendrevillie (qui vicus estcirca mille

passus distans a Moris) quod Virgo stuprum pati noluerit ad hoc impuro homine, cogno-

universaliy his verbis e Gallico in

Latinum

trans-

mento de Dracey,
tata.

pudicitia ssepe frustra ten-

Prope Lingones sanctae qute colitur ut martyr Maurae,

latis.
eis,

Bellinae virginis,

liaud procul Tre-

ubi ejus caput servatur. Saussayus in Sup-

Quce hic de sar.ro ejus capite dicuntttr, confirmantur etiam in Gallia Ghristiana recens recusa tom. IV, ubi de abbatiis dicecesos Lingonensis
ris)

plemento Martyrologii Gallicani ad eumdem diem sic ejus meminit Apud Lingonas passio sanctae Belinae virginis et martyris. Arturus itemin Gynceceo In Pago Lingonensi passio sanctae Belinaevirginis et raartyris. Prwter hcec ultimo loco
: ;

in hoc, inquiunt auctores, coenobio (Mocaput S. Belinae virginis et martyris religiose servatur. Porro cx dictis hactenus sat
:

manifcste sanctce Virginis martyrium et hujus

causam intelligimus ;

at neque ex his neque ex

laudatus auctor dat in Annotatis Sanctxc nostro?

elogium paulo prolixius ; at cum

citet

Nicolaum

aliisauctoribusquidquam ulterius colligere licuit; puta dc ejus genere, parenttbus, seculo, quo vixit,

et Angehtm Manrique in Annalibus Cistercien$ibus illudipsum huc malui transferreex laudato An-

Camuzatium de Qriginibus

Trecensibus,

anno e.t die, quo passa est, et similibus. Memoriam tamen ipsius aliorum Sanctorum Actishodie inscrendam existiiuari, quod ipsam ad diem
8 Septcmbris annuntient laudati supra martyrologi, quod omnes eamindubitanter SanctcB titttio
insigniant} quodque plerique caput ejus Moris ho-

nalista. Is

itaquead

annum ChristiHSScap. xvn

agens de primordiis abbatire sui Ordinis, cui no~ men Morae seu coenobium de Moris, (Gastellanus hoic supra Mauram tumcupat) GaWce Mores
,

norari asserant.

num. 5 ad rem nostram

interserit ; Inter alia,

DE

S.

BERTEWINO VEL BERTHVINO MARTYRE

PATRONO PAROECl^ COGNOMINIS IN DIOECESI CENOMANENSI

SYLLOGE
De
Sancti cultu, forte ejusdem

J.

L.

cum

Bertivino vel

Berlinino, qui Lexovii honoratur.

Sanctum nosfram, par<E''to?

ancti Martyris

memoriam

celebrant Fer-

ecclesiae Lavallensis

Sanclum
S.

sui nxrni-

"is

patronum

'" 'Itn-resi

rarius in Catalogo generalis Satictorttm, Saussayus in Gallicano et Castellanus in

territorio

Cenomacensi

ita annuntiat: ln Bertewini martyris.

vnomanensi.

universali Martyrologio ; omnes ad diem 8 Septembris. Prior ex Kal. Galliee et monum.

Saussayus, In territorio, inquit, Cenomanensi coronam natalis S. Bertewini martyris, cujus SimiLavallensis potissimum ecclesia veneratur.
lia

Vtiil

DE

S.

BERTEWINO VEL BERTHVINO MART.

.

U CTORJ
J.

lia

L.

habet in Supplemenio pag 1165. Locttm,u6i Sanctus pra>cipue colitur, distinctius assignat

nii

martyris. Henschenius in ejnsdem dici Prcp-

termissis,

Ex

his, inquit,

quantum asseqnimur,

Castvflt/nus: In
vini, qui

provinciaCenomanenfci
S.

S.

Berth-

videtur Ursinus esse Bituricensis episcopus, qui

ut martyr honoratur in loco cognomine

Berthvini.
ifa

prope Vallem-Guidonis. Scripsi

(

'asfvtianum scfittus,

fjiti

Sancti nomcn

Lafine

r.i/irrssi/ in

nutrqinc
in

ad GaUicam suam annunS.

Novembris, et Bertuwius * martyr, Bertuniuf * Saussayo Bertuwinus relatus 8 Augusti, imo /. BerteSSeptembris. Olim revera credidcrunt Lexovicn- winus quivscerc corpus ses in ecciesia sua cathedraii
colitur 9
*

tiationem,
tjiti

quo legitur

Berthevin. Locus,

Sfintfi tnmten gcrit ecc/esiam habet paroecia-

/vm, uti docct Catalogus beneficiorum dicpcesis

at perperam : S. Ursini episcopi Bituricensis , cum nonnullas dumtaxai ejus rc/iquias liifuricis acccperint, idque non citiusquam anno 1474; uti
erit ad 9 Novembris, ad qucm Sanctus Martyrologio liomano inscribiiur. Lcgi interim potest anonymus monachvs Sansulpitianus

Cenomanensis Parisiis anno 1648 editus, pag. 71 ttfii iitruiiit panrtia Saint-Bertevin in decanatu
Vallis-Guidonis.

dicendum
ittc

Hoc oppidum
*

recentiores etiam

1.1

Hayenoe

Lavallum et Lavallium vocant a Gallico Laval. Situm estad Meduanam fluvium in eoprovinctce ri diascesis Cenomanensis tractu, qui Britannia Aiiiaiiiftr vidnior est. Parcecia vero, qucea sancto

in Patriarchio Bituricensi

apud Labbeum tom.

II

Bibiiothecce Mss. pag. 9 et 10; ubi reiame assertaj veritas cxtra omnem controversiom ponitur.

Alius itaque a
S. Ursinus

synonymo episcopo Bituricensi

est

Patrono nomen
ftand

retinuit, jacet
ita

a dextera Mc-

iife,

cujus corpus LexOvio vindicant

ecclesice cathcdrafis et
,

t/itantf ripa,

procul Valle-Gtcidonis, Oc-

monumentum marmoreum

cidentem seu Britanniam versus.

non
i

codex Usuardinus Centulensis

///

qui diu ante

reii-

dUUnguU
a

2 Casirlltinas, ai
ia iitart/iitr scripsit

statittt

dicebam, Sancti nomcn

'aatelUmus
ItrytlWJ)
</

Bci thvinus.

Supplemento

quias S. Ursini Biturkensis Lexovium non prins ciuam anno 1475 transtatas conscriptus fuit, ut
videre est

S
i

pag. 706. Adde, inquit, vef Bertivinus, sicuti

appellatur 11 Junii in Breviario Lexoviensijuxta

itntiniiin,

apud Sollerium

in

Pnefationc
art. 4

ad Marfine.

<

iijns

corpiu
,/ui.

tyrologium Usuardi cap.

5 CasteUanussupra

iii

3 in

l.r.nnjl

antiquissimum lapidem marmoreum, in una e capsis ecclesisB cathedraJis repertum cui incisa Bunt haec verba, in quatuor lineas divisa atque
;

num.2 hodiemum
,

S.

Berth-

K
S. Bertinini vef Bertinint
.

vinum seu Bertewinum parcecim sui nominis patronum prope Va/lem-Guidonis, eumdem esse
judicat

hoc

modo efformata
:
|

Corpora San|

ctorum
in sinsi

cum
r
,

S.

Bertivino vei Bertinino, c/ttem ",a %"*s cwn

,,an

Ursini
iiiiiit

Bertivini:

atq; Patricii. Castella-

Lexoviensis ecc/esia diebus 11 Junii

_

et 11

Julii

mstrt)

quampotui cxactissime imitatus sum

inscripttonis

creailur esse

f/ufis

apkibus rrprimcm/is; qai

numero prcecedente suspicatur idem Henschenius, haud dubie ob summam nominttm

veneratur. idern
affinitatem et
rii

consimi/i figura insculpti fuerint lapidi

rra, huttr

marmo-

communem

utrique Sancto marty-

manum

antiquissimum esse quis credet? Atlavr t/tttns /uarfi/ru/of/ns, ut opinor, solam inscriptionis divisionem in quatuor iineas, non vero exactum omnium characterum formam exhibere voluit. A d
rst

puimam. An aiiam

il/os

non distinguendi ra-

tionem habuerit CasteUanus,

me

iatet

habuissc

tamen videtur,cum adeoaffirmate ioquatur.

Qw
;

hrrriariuiit

ecttvsiir

Lc.roviensis

in

de cu/tu sancti Martyris Lexoviensis invcni, hic reticenda non putavi quia idem esse creditm
,

Normannia,
S.

anno 1624 excusum,incujus Calendario ad diem li Julii ponitur nomcn

Parisiis

cum

nostro S.
in

tamen

Bertivini,

quemadmodum
t

Bertewino seu Berthwino cui fronte hujus Syi/oges non ausus fui

legilur in

monzt-

tribuere

utrnti,

marmoreo. Verum

in ipso

Breviario
Jtti/ii

tam

Lexovienses
ii/o

ad
i

fiiifuntiiirin \\

JUffi tjuamadU

nomen Bertivini vei Bertinini, sub quo suum Sanctum honorant; quia cum
esse

Bertj-

cumdem

iiiniis luuttinatur.
I
'

vel, si ita malis,

tyu* ruz&z-

lisiliiiujiturW
Julii, Sotermi-

S Saurtintitafis tn Diwccsi Lcj:oviensi rccotitur diepriore seu 11 Julii, adquem in ejus Breviario
iSta prcescribuntur: Sancti Bertinini martyris Bemiduplex. Omnia de communi uniusmartyris.

mihi certo non constat. Uterque idem Sanctus utrobique, Lexovii

sci/kct et in parcecia

cognomine prope Vailem-

tor

Junrt
wxsoli

ibidem
tur

Oratio.Deus^procujusamore beatus Bortininus martyr et levita gladiis impiorum oecubuitj

omnes, qui ejus implorant auxtlium, petitionissuaasalutaremconsequantur
effectum.Per
scii

Guidonis, creditur esse martyr. Etiam levita seu diaconus appeflatur, et gladiis impiorum occubuisse dicitur in Oratione propria, quam de ipso recitat Cierus Lcxoviensis die nataii seu\\
Juiii

Demartyriitempore etpaicestra
in tenebris paiparc.

prsssta quaasumus, ut

siiere

malo quam
et

Dominum

nostrum.fTfcBei^tiiiinus
Julii ita

Bertivinus non distinguendus est a Sdncto

die
1 1

6 Dictum monumentum marmoreum viarium Lexoviense ad 11 Junii

urbts
tstius

Brein

p
S
j>atridi

testantur

quem Greyenus eodem

rat: Bertini martyris,

commemo-

quemque

Sollerius aliunde

translatum antisHtUB^oquoque fmsse corpus S. Patricii, si Casteltano ui$, ut dicredas

ecclesiam cathedraiem

mSanctorum
esse

Sibi u/iiotum rrtutit inter

Pnvtvm/issos. In laxulaii Itrvriarii ( 'alendario at/ n Junii notatur. Translatio S. Ursini Sociorumque ejus. Duplex so-

indice, episcopi Bajocensis

'

dtu >>

&

de quo Henscheni tas tom.

agcndum

lemne

didum, qui

in Oratione,

in

cathedrali tantum. Oratio,

sti/rinni/atv
isltt

quam idem
est

narm num.

monuit ad 1 ex sa>pe memorato Bre-

VI Maii pag. 767 ma. Novembris S Can

S. (Jandidi
episv., tjui

Trajecti

hiit.

iirvriuriuiu

recitari jubct ,

hmc\ Deusj
li<|uia>

sanctorum tuorum Ursini, Bertinini, Patricii atque Candidi, et quorum requi uos
ni

ad Caiendas Decembris idem an~ numatCasteUanus : Trajecti ad Mosam S Candidi

djuntjitur, tta

3 transcripta, tribusprioribus Sanctis

nnstra vrlosia

ivquiescunt,

annua

rum

episcop, regionarii, patroni titularis

ecclesiarum
-

translatione tetificas, da nobis qusssumus, et eorum imitatione proficere et intercessione gaudere. Per Dominum.
trtutslatiQ
1

Plnavntopag

cathedrah quiescunt.

duaRotomagi. Additur in Sun725 Cnjus reliqui* Lexovii

:

S.

Candidus

Mvn/init /ransfatitmis
(

isttUS vodv.r

tsuardi-

S.
>i

irstitt,

,jin

uiis

'entutensis

synonymo
fiiiti.

priores Sanctos

epfeoopo
tuticensi
vtrsus

ad 10 Junii : sed duos dumtaxat nommat, et lexovium corrupte

est,in; ;qn;ecc!eLJiegjata s. Servatu honoratur die 7 Junii, ad

nWfrttmort
'

episcopZ

9st,

appeiiat Lysois a Galiicourbis vocabuto Lisieux. Yvr/>a awipe. Lysois civitate, translatio beatorum Ursini episcopi et confessoris, atque BertU-

nulla tamen facta me Oaiendis Decembris obti "'"% ahunde duhci quam ex Caste/iano.

depsoaetumMt,

quem

2"

tisse

DE

DIE OCTAVA SEPTEMBRIS.

261
[j

DE
IN

S.

VIDIANO MARTYRE
,

LOCO, MARTRES DICTO

1N

DIOECESIS RIVENSIS

OCCIT.VMA

Ex
FuRTE SEculo
lacus.

Martyrologiis.

j.

s.

v.

Cultus Sancti

rologiis se offerunt,

v
:

idiani
est

martyris

obscura

admodum

orthodoxae

memoria, sed cultus indubitatus. Quapropter, cum frustra qucesiverim

quce ex Marty-

Simon de Peyronet

professionem impie trucidati. ubi olitur in Catalogo Sanctorum etiam mnjectvra <ie de Vidiano meminit; at prcecedentibuS nihil addit, tempore rnarfldei tyrU.

fjesta ejus in historicis,

nisi eum coli dieSSept., et vulgo Vesian appellari.

pauca

breviter colligam.

2 Plura de S. Vidiano

non habeo

Ferrarius in Cataiogo generali ad 27 Augusti sic habet : In territorio Rivensi in Aquitania. S. Vidiani martyris sub Gothis. Addit in Annotatis

pauca

ta-

men

observari possunt de loco, itbi colitur, et de tempore martyrii. Civitas Rivi, Galtice Rieux,
in cujus territorio est locus Martres,

non

pertinet

Ex

tabulis illius ecclesise.

Locus martres

ad Aquitaniam
episcopalis
est

dicitur, ubi in propria ecclesia colitur. Castella-

Vesrians

nus ad 8 Septembris Gallice habet, quoe Latine reddo : In loco Martres dioecesis Rivensis in Occitania, S. Bediani * per Arianos affecti raartyrio. Saussayus Sanctwn winuntiat die 9 Septembris, hisce usus verbis : In Aquitania territorio

proprie dictam, sed sita cst in Occitania superiori ad Garumnam fluvium, et

sub

archiepiscopo

Tolasano.
:

Tempus martyrii
occisus dicitur.

certo nequit assignari

,

conjec-

tura solum dari potest

Nam

quia a Gotkis Arianis Visi-Gothi secuto v sedem

Rivensi

S.

Vidiani martyris, in

loco,

qui

regiam habuerunt Tolosa>, et Catholicos subinde persecuti sunt. Hinc secutum quintum dubitanter

martres vulgo

dicitur, a Gothis Arianis propter

ad marginem

notavi.

S.

CORBINIANO PRIMO EPISC. FRISINGENSI

IN

BAVARIA
J. S.

COMMENTARIUS PR^VIUS.

I.

Actorum

scriptor Aribo episcopus Frisingensis

Acta unde edenda.

c
(JHCA AJSNUM
130.

Datwr notitia
Aribonis Fri-

mtgensis
episcopi,

tes y

rta S. Corbiniani,
in

primi Frisingensium
reiiquit

hodiema

superiori Bavaria episcopi,

posteritati

prodita

scriptor

cowvus, ejusdemque sedis quartus antis-

tom. I, parte II, modo Arbio modo Heres scribitur. Arnolfus comes in Epistola ad Purchardum abbatem apud Canislum in Antiquis lectionibus tom. II, cum gemino
storice Frisingensis-

vcl Arbeo,

Aribo nomine,

qui etiam Arbio, Arbeo,

similiter

nomine appellat

Admodum,

inquit

Hseres et Cyrinus dictus legitur. Banc nominis varietatem eruditissimus Marcus Velserus lib. V

amaricabar

in gestis videlicet domesticis claris-

simi patroni nostri

Emmerammi

martyris, du-

Erbon et Arbon, quce lingua Boica Heredes denotabant. Itaque Aribo Latine se Heredem dixit Cyrini vero vocabulum ex S. Hieronymi Opuscurepetit
vetustis vocabulis
lo de Interpretatione

Rerum lioicarum

dum

a quodam, qui se Cirinum et

Heredem

no-

miuat, Frisingensis ecclesiae episcopo, ut puto, recte scriptis, ante nos autem majorum negligentia depravatis. 2 Porro gesta Aribonis apud Carotum Meichelbeclciurn mox taudatum partc I lector inveniet,
(/uiitum propterea

nominum Hcbraicorum mu;

qu& icta Hancti

tuatum
Latiue

fuisse

opinatur

in

eo enim Cyrura
interpretatur.

similiter
sit

Heredem

At

summam
eum jam

hic tanturn perstrin-

quidquid

tate, ipse Aribo in Vita,

de hac nominis etymologia et variequam elucidamus 3 infra

gimus. Ait itaque,

sacerdotio iniliatum

cap. vii num. 52 E.aeredem se appetlat secundum Ms. Benedictoburanum, de quo infra, in codice vero, quo Surius usus est, ibidem Aribonem et Heredem se dicit. In instrumentis, qua sub Aribone confecta exhibet Carolus Meichelbecltius lii-

Josepho, tertio Frisingensium episcopo, ascribenilis i/tstrumentis /uisse et archipresbyteratu dona-

tum

deinde Scarantiensi monasterio abbatc/u

prwfectum, ac anno denique Christi 764 ad Frisingensem episcopalemcathedram fuisseevectum, quum anno 784 moriens reiiquit, licet aiii eum
biennio

262
i

DE

S.

CORBINIANO PRIMO

BPISC. FRISINGENSI

ti

c. s.

Nec preBtermtttenquodexS. Corbiniani Vita de Aribone dttmest,

biennio citius obiisse opinentur.

mentis
scrinf

qum

sf>

exhibet Meichelbeckius,
laboret,

Josepho cpiscopo ab eodem confrcqucntissimis

narral Mcichelbeckius.

puer
in

<j/</<

nos cap. vi dicitur parvulus rm/i ad Majensis oppidi

Apud

solcecismis

Tyroli muros,

uU

S.

Corlnniani corpus gutes-

cebat, i nocte festiva

ejusdem Sancti, incaute

discurrisset et in prcecipitium proruisset, mirabi-

exemplar

quibus licet non tantopere iicncdictoburuno non tascateat Vita ex codice caret, et ccrte scrmonis simp/Mtotc ntfi/ penitM Surianum seu ittis abfiore/, quam 1t ,m </</f !> Andescensi exempiari, seu editio. De
,

subdit vero Aribo : Qui ob liter fuisse servatus merita Viri Dei non tantum vivus, sed etiam
:

inlsesus repertus est,

tatis

quique etiam divin largi-

nihil ex hac inspicere mihi non ttcuit, possum statuere : at iaudatus historicus parte cxcmplar Frisingensis alio ex capite utrumque

quod

munere

ipso praeerat episcopatui multis

oppugnat.
5 ln cditione Suriana dicuntur sequentia dc e t corffci Frisingam monte e/i- Andccensi fonte in S. Stephani prope ejus corpus cito: Cum autem Vir Dei obiisset et a nobis ablatum fuisset, per quadraginta annos eo a nobis sine aqua humus arida remansit
:

diebus. //<

parvulumpuerumipsum Aribonem

fidsse, merito censet Meichelbeckius, de nullo enim alio i'l recte posse intelligi. Nam de Erhnberto quidcm, S. Corbiniani fratre et fortenatu majore

ac successore nutta omnino

r/i'

potest esse qiuestio

Josepho, tertio istius sedis antistite,

iii

dubitari/
I ;

Mabil/truius srrulo
rectius negavit tas ratione.

Benedirtiuo /xirtr
/iis, /><

at

iterum adducto, pristinam abundantiam aquarum fons ipse ministrabat. Huic nostrae adsertioni fons ipse

Mcidic/bo

jjrwc/pue

</<-

intuentium oculis testimonium

historiae

Anno

Christi 749 Josephus

itte epis-

praebet.

Sed ad

narrationem redeamus.

copatum adeptus annos ut minimum triginta numerabat, guos numerare nonpoterat, sipost S. Corbiniani mortem, </>/ '< annum 730 ineidit, [i;n'\ iilus dumtaxat puer fuisset. Nihil similein Aribone occurrit, gui cum anno 764 primum
factus
sit

Bosc omt/ia,

(juos

tus absutit, aliter tus

historicus,

a Bcnedktoburano codice penii/i Adecensi legi,testatur lauda-

gui propterea

hunc locum de

tatrrpo/atione suspectum habet. Qui/i etiam sus-

episcopus , recte intelligitur parvulus

puer fuisse etiam post

annum

730.

Atque hinc

simulrectius intelligitur, curistius pueri acpost-

picionem suam confirmare conatur ex eo, quod 40 anni inter translationem corporis Majas ejusdemque reductionem ad Frisingenses factam mcdii statuantur : cum ipse ex duobus instrumentis

[<)

modum

episcopi

nomen

reticuerit,

ne cidcttcei ex

aecepto beneficio aliguam sibi gloriam aucupari

videreiur.
ri
:; /*,V dictis liquet, Aribonem, tametsinon nisi puer S. Corbiniano forte convixerit, res tamen ab eo gestas plane exploratas habere potuisse;

jam

corponft

a 8B facUxr/i
srripsit.

tam guod propinquus tempore

rrl r.r i/isis

facite potuerit cas

Sanrti SOdattbuS accipcre,

penitius

tum

(juod

archipresbyteraius ac deinde ipsius episcopatus

munus easdem
/ir/ehurrit.

indagandi facultatem
auotoritatem concittat

sacrum corpus anno 709 Frisingm a quo anno si usque ad 730, Sanrli, ut ipse sta/ui/, emortua/em /lumeres, 38 ve/. 39 tantummodo intermedios reperies. Verum hcec non tam certa esse, quam ipse existhnavit, ostendemus 8; hno ipse etiam fatetur, annos illos circiter dumtaxat hic assignaripotuisse. Ego vero definire non ausim, utrum illud fontis exaresccntis, rursumque scaturientis prodigium, Suriano ac Adecensi codicibus ab interpocertu/u putet,

quievisse:

tuu/ru/ riri tfu/nitas propinquitOSque

temporibus

magnam

Vitce

guippe

t/t

probrosum

fuisset episcopo acta

i/

Sancti

attistum temporisfan/r ea redarguere, cum haud dubie nonpauci superessent, quiSancto convixerant. Quapropter
/ioii/r/i/is

conspergere,

sit, quam omissum in BeArgumenta, quce in utramque partem adduci possunt, examinabimus o ubi deeo fonte httius agemus.

latore

adjectum potius

nedictoburano.

hrrt n/iia sint, <jua>

ijisr ru/i.

m, num.

21

f/r tirsn

famuuznte,

et

num,

et

25 de aquila pisces sub-

ministrante enarrat, nonpossum tamen eainter fabulas rrfcirc, uisi scriptorem episcopum aut iua/ilis si/ii mci/t/atii rcttnt, aat r,r itintia rredulitatr stav
f/ac

tutest,mihiexemplar Meichelbeckiiobstyli prccferamw multum prceplacet, ac proinde illud r.r t/isius editione recudam, Porro rettqui scriptores, gui S. Corbiniani gesta seu omnia seu
6
/

simplicitatem

fanar protfitjiiiu t/ccascm ; q/tod tttrumprocul a meabsit. In fine Vitce annexuit idem
/ra/tsfafiiiitciii

Aribti

saacfi COrpOrtS ,

quod

litteris mandarunt, omnes Aribonem secuti Hujusmodi sunt Vitus Arnpekh presbyter, (jui circa finem secuii xv floruit, apud Bcrnardum Pczium Thesauri Anecdotorum tom. III,parte III Marcus Velserus Rerum Boicarum lib. V, cujus

attqua

sunt.

i/isti

auctore < episcopo ex urbe Majensi Frisingam f/f/atuut ct iu cathedrali ecclesia honorifice fuit

elegantem elucubrationem Matthceus Raderus e

Societate nostra in
fa/i/
:

suam Baoariam sanctam transSanctorum Gailice

editis,

Baittetus in Vitis

depositum.
rtn
ilni-

nodkem
diCiobVr

vniiiuii Sitrin-

ncsediHoni

Laurentius Surius laudati Aribonis Opussni s. Corbiniani Vitam ad dim 8 Septembris excudit : </ Surio eam Mabittonius
i

c/ifain

ac denigue Carolus Meichelbechiusjam scepelaudatus, tjai prmter Aribonis Opusculum,

evulgavit, Sancti

quod

in Acta

Sanctorum

sui Ordinis retutit Seculo

m,

Vitam ipse quoqueconcinnavit, tllustravitque; cujus operam mihi hi his Actis

ina/lain u/i/cm faturu/n /jro/iteor.

parte
rat

I.

Ex

</<>

autem

eodice

illam

prior

deprompserit,
:

</ a stylum mutaverit non indit a/ Varo/as Mcir/irlheckius /n swpc laudata Frisint/cnsi ffisfnria afiti/r/ protuttt phrasium,
,

uou rerum nisi paucartm , varietate diversam. Pro /ic laudat ipe codicem Benedictoburanum
ante annos Pere septingentos conscriptum et Suriano codici uti et Andecensi, quem secuto xv e.raratum ptttttt ; ftnifjc pr<r/crcndaiii. \ct (mmerito mihi
ra/tta
:

II.

Sancti patria,

non comita-

tus Tyrolis, sed Gallia,

sic

sentire ridrtar de editione

Su-

i/i

/iriinis

enim

sfi/fas ia

ca c/etjfintior

mu-

nter

tationem

quamdam

scrtptores,

scu Surio seu ab atto ante

\riliu

qui

res Boicas

t/isatn fucta/u

s<t/iit;cunt it/cni

l/io/tpniiri fUere,

tractarunt, Samtusnon

insfru-

jWS. Corbinianum

P/o Maj/s

in eon/itat/,

hi op- toTyroli, Ti/ro/ms/ natu/n puta-

verunt.

DIE
verunt.
teste

OCTAVA SEPTEMBRIS.
Mayse,
venia
Hceret
:

263

Majm autem

scu Maja, incolis

adSS.
at

clarissimo viro Antonio Rosckmanno in !)>scriptione Tyrolis, Germanice edita, olim urbs,

Petriet PauU basilicam sibi latere ontra $pem votumque tuum a S. GreII

AUCTOHK
J. S.

gorioejusnominis

nunc tantwn frequens pagus cst, prope Meraniam urbem inprovincia Athesina. Ariboni, quiseculo
vin
floruit,

episcopum consecratum et
redire

ad prmdieandum Kvangelicum fwsse. Sedquo,amabo reverrn

t

jussum

modo

Magensis urbs,
Huic
</<

modo Magense

est? T&ntoque,

castrum

dicitur.

Sancti patria opiniotii

et sacrista,

Occasionem prcebuit Conradus quidam, Frisingensis ecclesim cathedralis cdnonicus

inquit biographus, aocepto honore et privilegio, "1 Galliam reversus eat.^a; Gallia igitur Romam profectus fuerat: nemo enim reverti proprie
dici-

tur in regionem, in

qua numquam
(J'i//,;

quianno Christi 1187 sub Ottone

fuit.

Porro

11 ejus loei episcopo, seriwn antistitum Frisingensium ad lau-

postqimm

Sasicti festa in

enarravit, ita

datum usque Ottonem

texuit, variaque donatiotiwu instrumenta unum codicem coUegit, tcste Meichelbeckio, qui ilhim librum traditionum

prosequitur: Adpristinum se collocavit ergastulum, in foribus beati Germani ecclesia. \'i<!r%,

lector,

iu

Gallia

non

Tgroti fuisse pristinum

iiu

S. Corbiniani ergastulum,

primo suiOperis folio de sancto Prcesule.sk scribit: Maise, unde ipse oriundus exstitit, et Cborzes et Camina. ad istam sedem (Frisingensem) quam fundavit,
appellat.
igiiur in
. .

magnum

Wc

jure proprietatis contulit

utquidamper
l>et'uif<

quce loca in comitatu Tyrolis sita esse, infra videbimus.

:

quod scilicet, ut supra eodem Castro, seuin vico, qui dicitur Castrus, in quo et natum scribit Aribo. At de Majensi urbe seu castro nulla apud biographum fit mentio prhtsquam Sancti esc secundo Romano itinere reditum describat: tum enim <iit, Corbinianum a Grimoaldi ministris
vidimus, sibi struxerat

(>itta-

dem

8 Hinc factum, ut Joannes Freiberrjerus, ejuspariter ecclcsice canonicus et S. Petri in

in Ubro, cui titulum fecit, Origo
ecclesine

ritnt.

Vohburg pastor,
Christianae

detentum Majis, vicina loca lustrasse et obS. Valentini sepulcrum adamasse. 11 Sed ut hac ipsa clarius }ite<mt, juvat Ariqjw Mographo
bonis dicta paupulum rlu<i<t<irc. Ortus, inquit, fuerat ex regione Militinensi (Surius icoit Melitinensi) vico natus, qui dicitur Castrus. Per Mil>-

religionis
15*20

Frisingensis

quemque anno

Landishuti

edidit, Corbinia-

num

quit,...

patria Tyrolensem feccrit. Corbinianus, inoriundus ex Melitonensi, circumjacenti-

tinensem rer/ioncm procul

<hthi<> intellexit

agrum

bus Maise et Thorses prope Meranum, natus in castro Zenburgk. Similiter Aventinus Ub. III

Melodunensem, sic dictum a veteri oppido Meloduno, vulgo Melun, nunc in Bria provincia et in
prmfectura generali
insulce

Annalium Boiorum,

et Hundius iu Metropoli Salisburgensi parte I, ipsiMajas in Tyrolipatriam assignant. Quin et domestici codices, inquit Meichelbeckius Dissertationeprolegomenalll,

Franciai,

ad Scquain Lexico.
sic

nam
diem

fluvium, \0leucis ab urbe Parisina in Meridissito,

sccundum Baudrandum
lib.

De

eo Julius Catsar
:

VII de Bello GalUco

plane

dem

abeunt, et alii quiin Gallia,alii ineaBoiariaeparte, quaehodie

est,

in diversas sententias

Athesina provincia

natum

fuisse contendunt.

Porro laudatus Meichelbeckius pmter Conradi auctoritatem aliam quamdam rationem profert, quaprmdicti scriptores ad ita opinandum induci
,

potuere.
terris

Majas scilicet vicinaque loca prce

reliquis

Corbiniano in amoribus

litarie vivere

fuisse, ibi eum soexoptasse ; eo, non in Galliam fu-

gisse,

cum ab
;

incestce Piiitrudis insidiis sibi

me-

tueret
fuisse,

ibi

eum, ut vivens postulaverat, sepultum

nec nisi ingenti

cum

fragore, quasi gratis-

simo loco valediceret, inde Frisingam relatum fuisse, ut per decursum Yita> lector intelUget. Ita
fere Frisingensis Historicus.
sed in insula
Francio? natus

9 Jpse tamen post

Marcum

Velserum,

Mal-

thamm Raderum, Gelvoldum, Brunnerwn, Ranbecium, Merzgerwn,

et

MabiHonium, quos omnes

Gallia oriundum fuissc.

oppidum Senorum in insula Sequanse positum, utpaulo anteLuteciam diximus. Josephus Scatiger pro Meloduno Metiodesum ierjit; at Hadrianus Valesius in Notitia Galiiarum, Melodunum legendum monet. Nec minus notus est vicus, qui dicitur Castrus designatur cnim Chatres, quem MabiUonius Castras et Castra, Baudrandus Castrum nominat, et in eadem insuhp Francice procincia ad parvum flumoi Orgiam statuit, estque oppidum quarto miiliari distwis Parisiis, teste eodcm Mabillonio. De S. Germani ecclesia, in qua Sanctum habitasse, ex Aribone diximus, posterior in Annotatis ad Vitam ho3c addit: Exstat etiam nunc istud S. Germani, Parisiorum episcopi oratorium, estque ecclesia parochialis extra murorumCastrensium ambitum. 12 Hisce arfjumentis gravem conjccturam addit
meminit
est
:

Mcloduuum

j? et

laudat, sincere meritoque contendit, Corbinianum

non

aliunde,

quam

Res manifesta est ex Aribone biographo, qui, ut diximus, Sancto cocevus et tantum non sijnchronus scriptor, ejusdemque post Erimbertum ac Josephum in episcopatu successor ipsius patriam ignorare vix potuit, multoque certius exploratam debuit habere, quam Conradus sacrista, qui non
,

Meichelbeckius ; jam ab antiquis scilicet temporibus festumS. Corbiniani inprmdkta S. Germani ecclesia Dominicapost Xatiritatem li. V. Maria
Officio proprio a Castrensibus in Gallia celebrari, at in Athesina provineia ejusdemnuUam in divino officio memoriam haberi: imojam ab

ex

culijec .

tura confirma'"*

nisi post medium quinti a Sancti obitu seculi suum codicem concinuacit. Ipsum itaque audiamus : Venerandus igitur Dei famulus Corbinia-

Aribonis tempore, cum sacrum corpus ibidem etiam quiesceret, vix ullam factam esse, ostenditur ex eodcm Aribone, gui de causis, ob quas sacras Prcesulis reliquias Frisingam rcferendas censuerit, inter reliqua sic scribit: Ccepi ego
Hseres, licet indignus ipsiua

nus

(ait cap.

i)

ortus fuerat ex regione Militodicitur Castrus.

Frisingensis sedis

nensi, vico natus, qui

pauca

Ad

beati confessoris Christi

Et post Germani

episcopus, cogitare, quid de tanti Patris corpore agere debuissem, qui sine honore debito et abs-

ecclesiam, in

tissime se
sibi
ostenditur ex Ariboue.

eodem Castro constructam, devocollocavit, atque juxta eam parvum

scribit,

que sancto illic jacebat officio, et exinde debitus ei honor deferri nequiverat./m vero,siSanctus

construxit ergastulum.

10 Deinde capite secundo

Sanctum, cum

quamin Athesina provincia natus, si ibidem ad dam S. Gcrrnani ecclesiam annis 21 moratus
fuisset,

ipsius modestia ac solitudinis

amor populi ad

non

videtuc ulla probabilis ratio assignari

profectum

cellam affluentis frcquentiam cegre ferret, Romam esse, ut cum bona surmni Pontificis

celeposse, cur Castrenses in Gallia ejus festum Athecelebrent Athesini. Adde, quodin

brent,

non

sma

204

DE
prar/i/Cia

S.

CORBINIANO PRIMO
Castrus,

EPISC. FRISINGENSI

MJCTORE
(\ S.

w/7

nu/lus

vicus

nullum

Germani templum, aut ejusdem rudera vel memoria visantur Sunt quidem, qui per Militonensem regionem intellcctam velit dynastutm Uo\ten,per vicum uutem Castrus castrum Zenonberg scm Zennenberg: sedut alia taceam, ex disnomen tis satis liquct, Castrus citato loco non ut appellativum, sed ut proprium loci usurparij illumque non in Tyroli, sed in Gallia situm locus fuisse. Porro de anno natali aptior agendi
S.
.

concludat : S. Corbimanus, hoc argumentum conversationis testcAribone,optavit sub sanctse Regulo Bcnedtcttna dc regula vitam ducere sed
;

Nam ego quidm non sate

f^ *>
:

probat,

conversatione prm retiquis Bencdictntus. erqo S. Corbinianus fuit eodem vocabu/o, quod coihto .,,, 15 Sane ex eo, quod sit Aribo , nihil *Wto S Bcnedictus usurpavit usus ipse sanctus patriarcha per illud ni,

distiuctius

meminit;

cum

alibi rccurret.

videatur, quarn pecu/tarem hii aliud denotasse quamdam vivendi rationem, sive bonam sive ma-

num.
nis

Gyroyagis ma~ lam, utex dictis de Sarabaitis ac Aribo cap. n, est. Et vero nonne ipse nifestum 10 in atiaprorsussignificatione conversatio-

III.

An monachus

vocabulum adhibuit, quando sic scripsit; Itaque Vir Dei Spiritu sancto repletus unicuique congruebat sexuiet aetati, utper sanctae conversationis studium potuisset unicuique sanctarum

fuerit,

et Ordiflis S. Benedicti.

exempla virtutum ostendere. Quid hic per san/i ctae conversationis studium intettectum velit, quet exiis, quoi pau/o ante prwmiserat in hunc modum : Erat enim Vir Dei valde facundus et
humanitate praecipuus, conversatione inter omnespraeclarus, contra vitia ad irascendum facilis, velox ad ignoscendum etc. Adde, quod etsi

U
\llJUlll>nttl

Joannes
1

Mahil/onius tam in Actis,

Coj-Iiiiii.-iniuii i/ttcr SUl Oi

quam

in

nnalibus

dinisSanc-

pau/ispcr supponeremus per sancta? conversationis regulam, S. Benedicti institutum dcsignari,

l>i SiiikIi

monachatu

numerat: idem facit saipe laudatus MeichelbeckiuS/ quitom. I Eistorim Frisingensis Dissertationem quartam prolegomenam de monachatu
tos
S.

nondum

conficictur,

Corbinianum Bcnedictum
fieri

fuisse; sed

tantummodo

voluisse

testatur

Corbiniani conscripsit, in qua multis arguriiin

mentis
est.

Benediciinis suis vendicare conatus

j\o/i//t
ill/

sarru
ilrrr
:

equidem egregiwn hunc Antistitem (Irtliui ah/ia/irarr, multo miitits iuri-

enim Aribo, hoc qua/ecumquc fuerit,quod desiderabat, ipsi a Pontifice S. Gregorio II recusatum fuisse, eumque ordinatum episcopum ad prcedicandum Evangelium fuisse remissum.
1G Ejusdem fere rohoris est argumentum guod ibidem format ex co, quod biographus Son,

S.

BenedkHj

at rrilru/, at ta/titaflts ItistoriCUS id CJUS/nodi

ratitinih/ts confecisset,
iiirr//n

crimerent.
fortasse

Ne

vero

qum mihi omne dubium mea hacin reformido

est,

cti

cuiquam

minus atqua videatur, arguerudito lectori

etiam juvenis mores virtutesque describens plerumque phrasibus ac praeceptis Regulse S. Benedicti utatur. Quid enim, inquit, aliud sapiunt
Aribonis cap.
scriptor
i

uirnta prcecipua, quibus usus

illa

expendenda propono. ln priu/is caudide faictur, expressam Benedictince Regulce mentionem nullit/i ficri apud Arihoitru/ c.r coticm tamrii ubunde ostendi pos&e contendit. S. Corbinianum Regulae
;

aliquoties ipsissima

verba, quam institutum et vocabula sanctse Regulae,

:

dum
(i

indolis

ille sic profatur Qui dum bonae puer excrevisset, divina inspiratione compunctus, sacrae religionis officium viriliter

Benedictince

quasi

puero

se

consecrasse
t

diligebat. Quse illasacra religio, qucerit

au-

quippecap. apudnos n dicieum Romamadiisse ut ilii sub sanctae conversationis regula liceret ei vitam duccrc" Pcr sancta autcm conversatio1

ctor,

tempore
?

S. Corbiniani. et

quodnam
:

illius

officium

(i

Mox

subdit; Pergit Aribo

diligere,

Ccepitque
vigiliis

psalmodiam
et

jejunium amare,

nis

regulam non aliam,

quam

Benedictinam

pOSSS iutrlHgi ;ttt/n

Francos,
iiiiii

quod cjus irfa/c a/nul Caltos, Germanos, Allemannos et Norricos

,

(i

orationibus insistere, pauperes, quantum potuit, recreare, hospitalitatem sectari, et in

boni operis cultu studiose persistere.

sic excipit

Ha>e

alia riqrrr/

li/ui

qitni/

cu

diserte crehro-

denique

que rr/ir/i/is meminerit.

l<rtitti r.t
1
I

r/ira/miis

Banct8B

conversationis

Meichclbeckius : Quae quid sunt, nisi ipsa Benedictinse Regulse institutaet verba!

Arifione

rap.

fiurm ex rrgula S. Bc/tnl/rf/ J.xxm reci/af scqucntia ; Regulam lianc

///

lu/iir

tum alibi, tum maxime cap. iv et liii expressa. Non equidcm inficior, simi/ia in /audata Regula
pra-scribi: at

non

video, cur
nisi

Sanctus eas virtutes

fuerit

descripsimus, ut

eam observantesin monasteriis

exerccre non potuerit,

aliquatenus vel Imneslateni mnnira aut initium conversationis nos demonstremus nabere. Subdit

Benedictus.

ex Prologo: Processu conversationis et fldei.. inenarrabili dulcedine curriturvia mandatorum Dei, Dri/tiir r.r rap. i.wui Ad perfectionem con:

Saneseculo vi S. Sulpicius Pius, episcopus Ri/uricensis in Gallia aliudetiam institutum suisclericis

privscripsit,

ut in

Opcre
est.

nost.ro,

tom

II

Januariipag. 173 videre

manus cum

ministris

versationis qui festinat, sunl doctrinaa sanctorinn patrum, quarum observatio perducit ho-

minem

ad celsitudinem perfectionis, Deniqueex

cap. iM, uhi dc Sarabaitis et Gyrovagis sanctus liruri/ii tus uit ; De quorum omnium miserrima

S. Germani ecc/esiam sanctevivere et Christiance rehgionis officia obire, quts etiam clerici Reau, lares servare solmt, licet Benedictinus

Potuititaque Corbiquos retinuerat, apud

conversatione melius
igitur
lector

est silere,

quam
,

loqui. ffos
:

textus tu//dcni sir excipit Meichelbeckius

Quam

Nec mirum, quod Benedictince Regulm phrases hmcinde adhibeat Aribo, si hic BenedictiMusftterU ct Scarantiensis monasterii
esset.
citit

minime

Regulam quaa de sancta conversatione distinctius agat? Sedpace erudtti riri dicere lircaf, nihi/ Uinc certt pro
assignabis

abbas, ut Metchelbechus. Scd aHa properemus

., -,
,

Sancti monachatu Benedictino posse concludi.

1/ Btographus cap. i ho?c ait: Ad hoc quo** que dmno perductus amore (Corbinianus), ut otam mundi conoupiscentiam

hnqueret dore, et sanctaa continentiae ac suae

castitatis

a juventutis re-

.:

DTB
A

OCTAVA SEPTEMBRIS.
Hic ordinat
*

265

oastitatis solertissimus custos existeret, ad beati confessoris Christi Gerraani ecclesiam, in eodem

monachum a

crucis

morte

re-

Cast constructam, devotissime se collocavit, atque juxta eam parvum sibi construxit ergastulum, tantum solitudine delectatus, ut nihil possideret, nisi tantum ministros qui sibi exterioris necessitatis solatium exhiberent quos cotidie sacris studuit disciplinis instruere,
aliud
,

demptum.

AUCTORR
C. s.

20 Si certo comtaret, Adetber/um iiium mo- * /- ordinat nachum reipsa factum fuisse, Immverisimilis floi iter
forct

monachatus

S.

Corbiniani;
vif ;i

cum

ille

factum AtUlherti.

sanct33conversationis

Deipostmultatemporum
Sednihil
obstat,

sub magisterio Viri

sp.-.tia

obiissr dicatur.

ut suae imitatores existerent

vitae.

Deinde

rigi,

noctumo tempore silentium prodigio compensatum enarrat, cujus rei Frater,

sancti
Viri

dum

qui cellario prseerat, Ansericus nomine,

exstiterit.

testis

laudatus Frisingensis historiographus Benedictinum Sancti monachalocis

Ex

quibus

non raro ducebant, ab Aribone designata ftiisse potuerit,acpropterea ne hujus nec illius monacha* tusextra omne dubium ex addudo loco
statuitur,

quominuspermutatum habitum seculumque relictum aUa quatdam regularis vita, qualem reclusi aut <<,<}<!<, antiquitus

tum

Quod ad carmen

spectat
:

elici
;

arbitratur.

designari

Cella enim monasterium nocturnum silentium in sola Regula

Meichelbeckius
i<\

iilud

vetustissimum appellat

verum

,> legit

Ampekhium, quem
prwmittit

apud

/</</<,/;

S. Benedicti cap. scilicet xlii, seculo vn et viii pra>scriptum fuisse, monachum quoque cella? seu

vetustatc nihil memorans,

hic enim de ipsius dumtaxal hmc carmmi

penui ex prwcepto ejusdem Regulce, cap. xxxi,

preSficienditfn fuisse.

ratiocinatio,

Sed quam incerta sit hcec nemo non videt. Quasi vero cellam

De miraculis liujus sancti Yiriper : Krisingensem scribitur. F/oruit /<, Amprkhius sub finem seculi xv, adeoque laudato carmini
non multum antiquitatis abscribi potest ex eo, quod ab illo citetur ; potuit ni'm< aliquot post Sanctum seculis primum scriptum fuisse. Denique de Benedictino monachatu nihil etiam in eo carmine diciiur : fateor tamen eum non improbabi/ifer intelligi posse si de monachatu COn,

sibi exstruere,

nocturnum siientium servare, Fratremque penui prceficere, non nisi ex Benedictina Regula potuisset.
18 Qwerit prceterea idem scriptor, quid
sit,

B
rrinr.unt;

quod Aribo Acta Sancti diserte ilhtstret exemplo desumpto cx Actis SS. Benedicti et Scho/astircp, videlicet dum cap. n num. 12 et seqq. narrato quodam miraculo, scribit, nil mirum esse, quod S. Corbinianus ida Deo impetraverit, cum etiam S. Scholastica a Deo obtinuerit, quod a sancto
fratre suo nullis precibus valuerat extorquere.

s/aret.

21 Pro sententia sua ulterius stabilienda prce- Non vtdentm terva asserit Meichelbeckius, prope ecclesiam ca- templum

thedralem Frisingensem templumS. Benedicto ac monasterium a Corbiniano erectum fuissr : quod

altcri potius
/rgislaiori

Verum quidhinc inferri potest, nisi Ariboni Vitam S. Benedicti aut Scho/astktv notam fuisse ? Locus a Meichelbeckio adductus habetur apud
nosin Vitanum. 15; a
rcgiis sciticet minis/ris

dedicaturus fuisset
fuisset

si

a/terias
esset

Regulam

secutus

\on

inepta

hwc

observatio, si de Sancti vita monastica

petierat sanctus Prcesul /atronis vitam sibi donari ; repulsam passus, a Deo obtinuit, ut jam

vrrum hcec non supponenda, sed solide probanda erat, ut pro certa et indubitata haberetur. Quid tamen de temp/o hoc monasterioque ventm sit, expendamus. Exstare illud etiamnum
constaret;

triduo suspensus, vivus e patibulo deponeretur.

Petierat S.
geret

Scholastica a S. Benedicto, ut nocin saciis

auctor testatur, in cjusqur ara principe hanc ieqi inscriptionem :

tem integram
:

id co recusante, a

secum coltoquiis transiDeo impetravit, ut pro?

Altare

Cum

Ecclesia hac a primis episcopatus

frequentibus tonitribus ac nimbis

ad propria

re-

meare ncquiret. Exemplum hoc abduxit Aribo ; an propterea Corbinianus Benedictinus fuisse dicendus estl Simili sane modo idem biographus num. 25 pastum aquilce ministcrio Sanctum narrans, factum istud SS. Pauliet Antonii exemplo illustrat ; Res mira, inquiens, et valde inaudita, excepto antiquo miraculo, quod Paulo et Anto-

temporibus sancto patriarchffi Benedicto sacrum, \on vdicit tamen, quam antiqua si/ ista inscriptio
:

aitaris

sed nec hcec S. Corbinianum ecclesia- aut condilorem facit : prima quippe episco-

patus tempora aliquam certe patiuntur latitudinem, et primos istius sedis post Sanctum
episcopos, puta Erimbertuni , Josep/utm, Aribo-

C
nti
!,,;.

nio corvus ministraverat escam.

nem, vel Attonem, qui omnes eodem, quo Corbinianus,

possunt.
seculo

19 Aliquantomagis favent Meichclbcckioverba

Aribonis, qua> de

Frisingce sederunt, respicere

eodem latronc

subncctit

Tunc

idem Adelbertus, quasi passer ereptus a laqueo pcenarum, habitum mutavit, et in sanctas conversationis vita sub magisterio Viri Dei post

multa temporum spatia finem vivendi fecit Mutationem habitus monachatus susceptionem
interpretatur
:

ad minus d/tbiam facit Aribo ac mormto synchronus, qui nev de ecclesia lium S. Benv <iidi S. Bencdkto dicata nec de monasterio sub ejttsdem sancti patriarchw Regula per Corbiniaiium
22 Sane rem
scriptor pene

insHtutousquam meminit. Quodguidem silentium

in Aribotte pra? cetrris p/us

nec incongrue

nam

ipse biogra-

ponderis habet,

si

phus de eodem Adelberto, cum ad suppticium

raperetur, et a S. Corbiniano pia monita reciperet, hatc praimisit: Ipseque reus emendatio-

hicrcvera, ut contendit historicus, Benedictinam

Begulam

in

eodem monasterio
esse dicemus,

fuisset professus,

Nam

quid causce

quod Aribo

scrip-

promittere studuit,.et debere vitam mutare, saeeulum relinquere, commissa dehVre, ventura ubi saeculum relinquere idem sonare cavere
:

nem

tor ftenedictiniiSfS. Covhimiiun roterus, rf

iti

ejus-

ac rcligiosam vitam amptecti. Euc , etiam spectant, quce in quodam carmine apud Arnpekliium in Thesauro Anecdotorum Bernardi Pezii torn. III, parte III, col. 78 leguntur in hunc
videtur

dem, ex supposito monasterio primum ahtmnm, deinde vero in episcopatu successor, rem /<>m memorabilem prcetermiseri/ qtti minoris tttonten/i aidificia tam disertr commemora/. Au</i ipsum num. 37 Tunc quoque vir Domini Corbinianus Habitaculum sibi illic (prope Majas) construere
,

modum

festinavit, basilicam xdihVuvit, etsancti Valcnfcini atque beati Zenonis in eam patrocinia collocavitet in eorum dedicavit honorem. Btnum, II 34 de

Judicem precatur, ne latro morte puniatur.

Latronem redimit ab exitio triduanum. Septembris Tomus 111.

266

DE

S.

CORBINIANO PR.MO

EPISC. FRISINGENSI
Ba

AUCTORR
<\ S.

de condita in monte S. Stephani .m1 manendum domum sibi construere jussit Frismexiguam. HescAribo; at de monasterio
oensi sanctique
Benedtcli

^.-I.met

d^^^SSTSKS: wm ^7m M ^
sanofs

viduarum,quamqu

temph verbum md-

auauui. corum pectoritms

oo/u

o nachornlD et in cleri, ((r( ,, ,,^

v
o///i/tc

ab Ari-

lum.
s.

CorM-

nfono fWring<r condita

fuisse,

23 Porro primus, qui tempttan istud eummoscripsU, naeterto a S. Corbiniano wndttum fuisse
fuit ottu

probabiliter

rr^s^v-/ dw
w.
'"

/-

posse,

... horum iMM norum vocabulo ah

Tl-2

eodemawtweappeUartdumdeS.CovbimM
ndnismsammnisialiagraves^
,

Chrmtco lib. V, cap.wwde duce, ejnBS. Corbiniano sto habet \ TasBilone benigne susceptus, montem que fllio Theodone,
dicitur.

fvognmumto Magnus, tingensfs, qui pauio post medinm

Btc in
:

episcopus Friteculi %x\ obiisse

ationes \d

om-

qttn d nersuadeant. Deinde,

est,

ama//o, c/uod

oZZhiX,

Friflingen accepit; ubi

primo ecelesiam,

quae

aZnumS
ministm

Z
4

phrajmtich Mekhelbeckn BeneRegula dcpro/nptts IrtUctina

qui
tt

ea

osqne hodie cenritur,

ifi

nmsimxit, ac
iiun

monachonim

honorem B. Benedicti ibi sacrum <-mvenest

monachatt/ta ntsttata, monachos, quos supra a

/n/s^ denw
varta

minx^appell^cumtameneavoxm^udata
Benedictinis usurpetur i Rea/tla toties pro pnetcrea citatus Instortrus

adtmarit.

Ottonem secuW

Covtradus,

saorista et e&nonicus Frisingensis,inquitMeichBl'

Laudat

BqmMyr
Chrmicis

beckius
recitat.

quibus postfnodum assensere aiii, quos qui lAquit autem, testmdnium<Ottoms,

Seculis scripsiti

oTroiSquis.0*
S
manf. Chronica
illa

quutuor poSt Sancti obitum

mi-

revcra d/serte ofptBenedicti Requlavixisse, variorum anttsMum Fri-

adprawentem eohtroversiam circa omnedubium determinandam; prceseritm dum tam grave pro contraria sententia argumentum
nime
sufficere

fuisse ait : at veticm sinqensium jussu conscripta quwlibet episcopo, quaque addidisset, sub quo de iisdem judtexarata sint, ut prudens

mate

prcebet silenttum Aribtmis,

et ipse

Otto loco assi-

cium fcrre

iiceret.

Corgnato turpitererrasseconvincttur. EtenimS. Tasbiniani ad Frisingam adventum statuit sub Theodone, quorum %ilone II scilicet, ejusque filio primus Otiloni pairi suo non ante annufn 747
t

momenti
da
;

esse posse

Obserco intcrim. ea non moani pro hac controversia dtr/men-

cum

Mcichetbeckius textum,

quem ex eorum

recitat, ipse improretusfissin/o pro sua sentcntia

betYZ
in
illo

vitce.

Chrpniconsichabet: Corbimanus
,

aut 748 successit, adeoque excessUm. Porro Tmsilo II ducatum Boioariee tenens usque ad annum 7BB, quo exauctoratus
est,

diu post Sattcfi e vivis

muUa

monasteria aut dotasse aut condidisse

hodie Wehenstephan c&v\t aedificare oratorium seu Stephani protocapellam, quam in honorem S. martyrisdedicavit ubi cum duodecim Fratribus
loco (Tetmons,
t/if/i/ithistoricus)
;

diciijur apud Mabillonium seculom B&nedictino parte II. ubiejuselogium recitatur. Forsitan Fri-

singense S. Benedicti monasterium sub eo exstructum fueiit, atque inde factum, ut Otto, cum S. Corbinianuni sub ilio duce Frisingam adveuissc /icrperam

vixit. sub Hegula S. Benedicti religiosissime Chronico repeti idem Eadem plane in secundo auctor afftrmat ; nihiiominus lococitato rejiciens

eorum
S.

opi/tio/iem,

qui sacellum S.
dicunt
,

Stephani a
recte
ait
:

Corbiniano exstructum

ci istimaret

illud ehtctn Sa/tcfo

adscripserit

Sane

in

charta Henrici Aucupis,

dicitur /uo/tasterium

num. 52

refererida,

non a

S. StephanioratoriumjamanteCorbinianiadventum fuisse celebre et frequentatum a fidelibus, Aribonem expendentibus fiet satis manifestum.

Corbiniano, sed in ipsius honore ibidemconditi/in fuisse.

ntr monachi

Demonachis, qui sub sancti Antistitis distamen clefioorum nomine monachos Meichelbeckius apud laudatum bioqraphum designari\ monachos enim eo vocabuto frequenter venire. Cctcrum vi Re/ji/tt/ Beiirifirtiiin ri/p. XLVII factum esse, in Yila uum. 4(1, ett/n corporis itt Cnrbinianus impeditus, matuonas laudes inomvatetudim torio S. Stephani de more persolvere nequiret,
24
ciplina vixeiint, pariter silet Aribo. Putat
, ,

quid de reliquis Chronicis minusque vetustis censendum ab ipso laudatis sif.nequc ntirian videri debet, quod Chronico-

Ex

his colligere licet,

rum

iliorum auctoritate stare recusem,

quorum

duo vetustiora auctor ipse, a quo producuntur, falsitatis a/r/uere non dubitat.
27 Opinio/iem
tac cj
f/itnr
:

suant

ulierius

stabiiire

conainscri-

et

quotlam

quodatn

vcteri instrumento,

quod

incerto

Ordo

Officii in

domo

S.

Benedicti ante

PaScha, quodquc Mabillonius ex codice bibliotheca S. Udaltici

apud Auf/ustam Vindelicorum

olerum suscitana, illuc ire preeceperit, Verba Uegulcs sitnf hujusmodi : Nuntianda hora operis Dei diu noctuque bH cura abbatis, aut ipse uuntiaiv, aut lali sollicito iVatri injungat hanc
.urani, u( omnia horis competentibus compleantur.

depromptum
rttnt,

exhibet

pag. 454 prioris cditionis,

ut
ipse

900

Vcterum Analectoab annis fere arbitratur, adcoque eodem, quo

ritus

tom.W

Satict/ts obiit, secuio exarattun. Mabillonius, intjt/it,...

exhibet

quosdam Frisingensium

Xon

equidcnt iuficior, ntonaclwsetiam cleripotuisse ; Sed

fiis

OGTUIB

tioutiiie <ifiijit<iintu n/i/ieffuri

ante annos nongentos conscriptos, quitotiRegulam S. Benedicti sapiunt, et plures de domo

S.

nec ncijari potcsf, cfc/icos aUquoS a /noittn

fuissc (fisdncfos.
ilcrieos,

Benedicti mentionem
at Mabiiionius
ro/ijirit

faciunt.

Ita

quidcm

Ostendendttm igitur erai, ilfos deqvibus Aribo, simul monachos Bene;

ille;

id

non pro

certo affirmat,

scd ta/itiim

(tietiuos fuissc

t/tiod firofci (o e.r

facta, per l\c(juiaiit

adductO Sancti, S. lienetliiti c.t pficato, miliiji/rt

,

Annotatis, esse

: Hunc conjicimus, inquit in Ordinemantiquum ecclesiae Fri-

singensis, quse etiam S. Benedicto sacrata erat,

nintc COnfict,
delicat.
Hntr Uottni

rtoritts

(fiuim

ut

oytrndi

monachis a S. Corbiniano episcopo commissa, ut alibi ostendimus.

88 Uaque tantum
los rilus

primitus

85

(Jtiittimo

pro OppQSitQ parfr crhrntcatcm

ipsr
.

conjicit

MabUlonhts

ii-

Ibidem sub 90
<

st/spicionciit
iiiiuisfros

mocrt

instrumento,

AHbo,

ijt/i

S.

\>rliiniani

i.msi

clericos

nusquam
w. iiiuu.

monachos apl'J,

Frisi/K/ensium ft/isse : Hcec autem conjert/zra vaidr iurrrfo est primo, quia ipse sapponit. errtrsioit/

pcllat,
,

ct

tamcn cap.

hos
tle

al>

iltis

tftffiedralem

S.Maria; Viroini de-

/Ksiittc itisti/n/uit. At/ens ri/int

Sattcfi

ex

Ho/na/ia t/rhe in Galliam rcditusii srrihif

quoque per universam Galliam

ecepit

: Tune verbum

dicatam, etiam S. Benedicto sacratam fuisse, contra ac mlt Meichelbeckius, qui per domum S. Benedicti intetliqit ecclesiam non procul a
cathcdrali

DIE OCTAVA SEPTEMBRIS.

cathedralia S. Corbiniano exstructam : hoc QUr tem si verum esset, mirum apparct, quod in eo

267
in Critica ,

Franc. tom. IV, Paghu

ad

anmm 718
Frismgensx

AUCTORK
C. S.

num.
tom.
I

7,

Meiche^eckms
I,

//,-,,,.,

Ordinc nulla

fiat

de cathedrali rnentio,

cum

in

eodemde
vatoris

atiis ecclesiis,

S. Petri scilicet etS. Sal-

fiat.

Incerta est secundo,

quod

insti-

tucnda dicatur supplicatio in cellam ab sancto

Salvatore: hiijus autemcell&teste Meickelbeckio, nulla superest apud Frisingenses mentio, Mitto religua: verum utut sit, ex laudato instrumento

Oissertathne prolegomena v, niiigue. Itationem reddunt sane verisimilem Aribonem scilicet, qui triginta aut paulo pluribus post Corbinianum annis Frisingenszum episcopus crcatus est, vix ignomre potuissr nomen Pontifieis, a guo suat sedis Fundator consecratm
:

partc

fuisset

ad summum

inferri posset, tcmpium aliguod ac monasterium S. Bcnedicti Frisingce antiquitus fuisse, quod non negamus; scd eaa$. Corbiniano condita fuisse, minime probatur.
ct

Pippino itaque erratum esse, pro eoque substituendum Carolum Martetlmn, qui Pippino successerat. Hoc posito fundamento, ex taudatis scriptoribus alii paulo alios utriusque itineris annos statuunt. Baronius ad annum Christi 7iti
in

concivditnr

29 Negue plus evincunt reliqua Meichelbeckii

deprimo
ct

tneminit. scribens, S.

CorbinianumGreadvenisse:
episro-

argumenta, ex recentioribus, guam hactenus produximus, monumentis formata, aut etiam ex vetustioribus ; sed gua? ?nonasterium quidem ac

gorii Pontificis primis annia

Romam

quia
in

apud Aribonnn

tegerat, ruiu

jam

pum

monachos

Benedictinos

antiquitus

Frisingce

verum illud aS. Corbiniano conditum, ipsumgue Sanctum Bcnedictinum fuissc, non probant. Fateor tamcn Meichelbeckii scntcntiam sua probabititate non carere\ neque ego monachatum Benedictinum sancto illi Antifuisse persuadent,
stiti

Galtia prwdicasse, ac deinde post septennium in pristina ceUa {raductum aiiquamdiu in Boioaria fttisse cotniimratmn, ad anmtm 724 ile
in Vrbem adrentu tta loguitur : Eodem ferme tempore cum S. Corbinianus, Friaingen-

secundo
sis

episcopus, perfunotus esset annis octo episco-

patus,

amore

quietis

Romam

venit.

abjudico

sed pro certo ac indubitato assecertiora proferantur

rere

non ausim, donec

32 Pagius in Critica adannum 716, num. 7 a <?ptscopum Baronio nonnihil disscntit : Ha?c prior, inguit, consccratum
profectio RomanaCorbinianisuperiori
cepta, in

anno

fuisse

sus-

quantum ex
(secunda)

ejus Vita colligi potest.

1,

Hinc etiam ad annum 72

num.

r,

ait

Profectio

Romana

quam
:

tardius

cepta, juxta ea, quae

IV
tus

Saiicti ffemina. DPOfeclio

:

Romana
Frisingse.

tempus episcopaet
fixae

suscepti

sedis

anno 716, dium produximus scilicet quia septem annis w ce ^a lmmact ^ a(l wmuml\& addith, periigit ad annuml22. Carolus Meichelbeckius primam peregrinationcm antio 71(> affiqit srrmulmn 724, ad guem propterea Friginsensis ecclesiie epocham rrfert. Nititur ipse eodem ratiociniOj guo auctorcs numero prw.ccdenti adducti, ac dcinde
.

anno 722 susnum. 7 in me-

sic
tise

profatur
Historise

Adstipulantur
Ecclesiastica^

nostrsa

senten-

princeps Baronius,

item Spondanus et accuratissimus Pagius ail annum Christi 12\.. Suffragantur etiam Acta conciliorum editionis Harduime, ubi in indica
l{atiuiies,qu(e

Corbinianum
ct in

bis

Romam

adiisse, tradit Aribo,

tom.
(

svadent

a Gregorio PP., ejus scilicet nominis secundo, cpiscopum consecratum fuisse, in aitero vero cum Boma redirct, a

primo guidem

ifincre

Grimoaido

Boioaria?

duce

detentum

scdem

ad eum annum allegatur Conciliuiii in quo S. Corbianus dimjasionem petens a Pontifice, non obtiu ab episcopatu nuit.Ita ibi. Quibus omnibus eruditissimis testibus liceat accensere Guilielmum Cavo in
III,

Homanum,

suam ncmo

Frisinqa? coltocassc.
est,

gui dubitet

De utrague profectione verum eam ipse cum hu-

Scriptoribus ecclesiasticis, ubi relcrens concilia

saeculo Christi

vm

celebrata, sic nabet:

Con-

jusmodi adjunctis enarrat,

starc negueunt,
vetustis ac fide dignis
perdifficilis

guw partim simul

cilium

partim cum aliis monumentis negueunt conciliari. IHnc atque intricata oriturgucestio de anno,

causa Corbiniani Frisingensis episcopi liabitum . Ubi

721
in

Romanum m, anno

vides lector, quanta firmitate vera initia Frisingensis episcopatus ad euin annum (724
figantur.

adguem Frisingensisepiscopatus exordia sint rcfercnda. Totius difficultatis fons et caput est, quod laudatus biographus cap. u scribat, Sanctum in prima profectione Bomana a beatse memoriffi

lem

33 Verum h<ec nou tam certa sunt, guam vel- cxpcwhnttin annos : ut enim prcntcrcam, quad Baronius
r.r

imniiisi rirriter assignrt, Pmjiiis rrrtr

pmtr

Gregorio episcopum ordinatum esse, ct tamcn eidem in Galliam rcvcrso Pippinum Heristallum convixisse velit. Constat autem Pippinum mense Decembri anni 714 dicm suum obiisse,

contrarius
tnu*.

est,

ut yiumero superiori demonstravi-

nulla exstaut

Acta guoguc concilii Romani, gn>r laudat, apml llmtluinmn rt Carrum; sed

sanctum vero Grcgorium II annolli in Constansuccessisse, ut tini, eodem anno defuncti, locum Aetis ostensmn est in ejusdem sancti Pontifieis Manitom. II Februarii paq. 693 et sequcnti.
Gregorii festum iqitur est, aut in Pippiui aut in nomine erratum esse, 31 Boliandus noster in laudatis S. Gregorii Ac/is, pag. 696 huic Corbiniani consecrationem IX ad anadscribit. Idem censent Baronius tom.

uterque de eo concilio verbis recitatis tmitnm meminit. nullum testem citans prater Acta S. Corbiniani per Aribonem, editaque

apud Surium ad
L<tl>f>ru$ in

diem 8 Septenibris. Idem

Coltec/ione tom. VI, col.
1

fat

it

sua

I"'-

et

ssquenti. Frustra

igitur Acta illa conciliij </u<e nulla suni, pro sua sententia allegat; scd nec quidquum ex adductis scriptorit/us suhsidii imhrt, msi quod corum aligui, nixi Vita s.

Suwtum
Qurio

Sancto Gre-

PP.

Ourbiniani, eumdem cum ipso computum iniermt,eo.demque,quo ipse anhopra*

num

716,

num.
lib.

10,

Marcus
Cointius

Velserus

Rcrum
eccles.

Boicarum

IV

Annal.

dictum concilium celebratum <-ss<> putaverint. Deindc incertum est, octone an leptem anni inter utramque

208

DE

S.

CORBINIANO PRIMO
et
licet
i

BPISC.

FRISINGENSI

AUCTORE
c. s.

utra//tqut' /irofcctioncin

iutcrcesscrtnf;

obiissc scribitur in

id eertum foret, nullus tamen pro secundo certo statui posset, quamdiu prioris annus dubnts
ma/tet.

IhffimUates

34
rr/rt,

Adeorum tamen
/tisi uiiic

m "' hanc smtentiam

i

sententiam libens accedemthui.es /irohiberent Capite III

.

Vprilis Fadem mentominiim,

die Resurrectionis Domini Papebrochius ex Ms. Rubernquam Vita additur : Sexto Kal. Vailis sccundo loco edidit, mstrudies signaiur in quodam
in

quodicitur: De die obrtuS

Aprilis celebratur
sic

ejusuui inO Kal.

legi-

snihit Aribo, Sanctum,

adirety

dum Itomam

secundo

a Theodone Roioariw dace, scu Tetrarcha, benigne habitum fuisse. Eo namqne tempore, inquit, erat ibi devotissimus Theotlo dux, insivirilis virtute,

exuit liominem. tur Die orto Resurrectionis.... Ransizius num. 32, qut liecitat istud iaadatus
sequenli ab illa epocha nequaquam mortem recedendum pu/at, ideoque S. Ruperii quia Pascha eo secuto incidit in

num

51

et

gnis potentia et
nifl,

cum

filiis

deco-

anno 718

afpgit,

et nobilium

virorum alacritate praecipuus,

dic/u 27 Martii,

anno

707, 718 et 791

cujus Ionge lateque felix fama succreverat, pro-

autemprimum annorum sanctimors

potest, quia supervixit Theodoni,

referri

ad horurn non

vinciam ipsam sibi et suboli illius in quatuor partesdivisit, carique ibi habebantursacerdotes, sicut novitiorum mos esse compellit. Qui dum

virum Dei Corbinianum ibidem advenisse cognoHtc Theodo fuit cjus nouiiuis II, quem novitium appellat, quia a S. liuperto Salisburgensi episcopo non ita pridem ab
vit, ail se invitavit, etc.

qui anno 716 Anastasio etiam in vivis erat, ut habcmus ex ubi ad Indicin Vita S. Gregorii II Papm, tionem 14, in quam eclypsis lunaris inciderat, id
est

ad annum 710 ait : Eo

itaque tempore Theodo

dux gentis Baioariorum ad apostoli B. Petri limina primus de gente eadem occurritorationis
gratia.
tiquet,

idololatria vel hceresiadcatholicam fidem fuerat

conversus, ut in pr&dicti episcopi Actis legitur.

ta
s.

Sed nec posteriori affigi posse, vcl ex eo quod sub flnem seculi vii episcopus jam

UvperH

35 Mortem S. Ruperti antiquiores ad

Christi 623 vel 628 retulerunt
:

annum

fuisse dicatur.

h dude Thmdonii

eorum

ratio erat,

38 Fixa ad
quitur,

annum

718

Ruperti morte,

se-

pe/tta

qitod iu ipsius Yita

d/catur antto sccundo, alibi

EildeberH episcopus Wormatias mortuus in die Resurrectionis DominiCffi 6 Kalendas Aprilis; cum enim ipsi Childehcrtitui secundum interpretarentur qui seculo vi senescente regnum auspicatus est, cumque a /ir/tuu auun rrt/ni illii/s Pascha an/c annurn 023
quinto, regni
fuisse, et
3

Theodonem II, Boioarice ducem seu tetrarciiam, eodern anno 717 vel 716 obiisse. Etenim hunc ante illum defunctum esse, discrte dicitur tum in Vita a Papebrochio edita, tum in libcllo donationum Satisburfjensium, laudato apudHansizium num. 5, 42 et alibi, qui illum aiiquot secuiis

itnno 1180

antiquiorem

censci.

Adducit

et

628 ntin

iiuitlcril, uct/iir itl ttito isto secuto rur-

etiam Indiculu/n Arnonis, episcopi Juvavensis,

sum
i/isis

(iiulit/cril,

consci/uenter existimarunt,S liu'

pertum alterutro ex assignatis annis

epitaphium, quod sepulcro
luntulo annti
lcstntur
ttint.

obiisse.

Favit

ejus

incisum,

u/icrt<>

1027, 22

Junii

fuissc,

Murcits
l\i,

Iluusizius

invcntum Germaniu2

quodque est hujustnodi Aiiuoal) Incartione Domini 723 in die Resurectionis ejusdem obiil S. Rupertus liujus monasterii fundatoret primus Saiisburgensis episcopus hic sepultus, Verum inscriptionem illam recensacrtp
\\,/iu</.

anno 788 conscriptum, de donationibus ecclesio? suce factis, ubi postquam de Thcodone eqit, mox subdit: Succedente vero filio ejus Theodberto duce, qui tradidit villulam nuncupante Utzhiling in jam dicto pago Salzburchgave verum indeniiiil certi statui potest, cum Arno nondicat, an Theodobertus proidictam villam S. Ruperto superstiti, an vero ecclesim Salisburgeusi, eo jam
:

mortuo, tradiderit. Clariora sunt, quce num. 52 laudathis verbis; Theodonem anno 718 obiisse

liorcut rssc, ta/uhifus

Hunsizius, atiiquc eruditi

iislciu/uut.lliiuc srutrntiitui

fum

tcm/jorts

commuiiiits-

ncut srrutus ctiuin cst Papebrochius noster, dn/n

fo/u. III

Vitus Arenpekius in Chronico Boiarise et alii tam editi, quam Mss. rerum Boiacarum scriptores fere plerique.

refert Chronicon Salisburgense,

Marlii

tui t/icut

27 S. Ilt/pcrti Acta
vel

Quibus

accedit,

catalogus Ms.
asceta

Iritns, cjtisdcin uurrtc/u

i/itin

anuo 623

028 affigcn-

Boiaria^, conditus a

quodam

ducum Cremsmun-

crusuit

t/ttoi/

st'

rcruiu rssrt ju/u

gem/num
illigan-

S.

Corbiniani

iter

seculo

\u adolescenti

strensi principio seculi xiv. Alter catalogus seculi xin sic liabet Anno 717 Theodo II dux
:

fiuni csscf.

k
isti

Wawarie,

qui

Germaniam

(lege

36 Vrruin
(ftd/i

intrt/m scculo S. /tttperti abita/n

co

Wawariam)

<(

ad Christum convertit,

obit.

jirirnu/lurtiraul,
tttut,

quod

crri/rrrut,

Chiidcber-

suh

rtijits

rri/uo

stiur/as \Vor/ua!ia> sedisse

t/icifur, faissc

Chiidcbcrtaiu secuudttm, ut supra

illius

39 Modo di/ficultatem, qurn ex prcedictis in proponuntur b. Corbiniani chronotaxi exoritur, proponamns. Si rutn scriptoribus num. 31 laudatis statuamus, Sanctum nostrum a Gregorio
consecratatn
fuisse,

tnonui,
/itist

nec adverterent,

mtate

et

integro

initum rci/nuiu
it

sccitio

uui/um Theodonem,
est,

Hepiscopam
profec-

ideoque

qui

S.

Ruperto conversus
iii

primam

Boioarice

ducem
plu-

ftt/ssr.

Multis id

/trohi/l Mubii/oititts iu

Ac/is cjusI, ct

dcui Suiirti scctt/o

iicnci/irtinii

purtr
;

rihus luiu/atus IIunsi:ius iu iiu/icrlo ostendunt, non alium,

/iussr intelligi
,

uhi soUdc
11/

quam Childebertum

715 illigemus, non possaiuas secandam ante annum 722 figere cum ad iniuiiuam sepiem inteqros annos inter utramque fliutsse, Aribo diserte affirmet.
ujitur sanctas

tionem

Romanam anno

Qui potuit

qui circaftnem seculi mccepitreNon est hujus loci controversiam istamfusius tractare;quare studiosum lectorem ad citatos
gnare.
scri/itorcs rr/uit/o, ituiu rijo curuin rcstiijiis insistrns, Thcodonem fioiournr diuciu, qui

Aribone secundaprofectioneRomana Theoihnrui aihrc, qui secundum supradicta tum ternhitbemus,

Anlistes,

ut

ex eodem

poris t/uatuor circitcr annis

Sane

ut hcec

perto ronrrrstis
inritiirit,

cst,

quique

S.

a S. RuCorbinianum adse

cuiudetu statao, c( adotcsreutc sccuio vin in riris supcrs/itcui fuissc, pro ccrto habeo.
;t7

>t

emortuali

temjwre

sa/yit d/f/icuftas
tas

Porro ex hac sententia nova gucedam exuon facilc cuodaudu. S. /iapcrta/n in rctastis \itis, qua/n aiiis inonamcntis

possit Sancltts
crssissc.

uno duplicem in Aribone eir orem agnoscere, et nou modo ( amlum Martellum in Pippini locum ttacre, verum etiam septem illos annos ad unuin aut aitcrum contmhe/ e, ut ita intelligi
in

diem suum obierat? omnia conciliemus, necesse ent pro

secundo itinere Theodonem

40 MabiUonius seculo

m Benedictino,

parte

credere

, ,

DIE OCTAVA SEPTEMIUUS.

Sententia
tfabillonii.

^&om' in Gregorii nomine errorem subrepsisse. Statuit itaque, Corbinianum non a S. Gregorio II, sed ab ejusdem decessore Constantino episcopatu initiatum. esse. Deinde secundam profectionem ad annum 717 icfcrt male redarguens eminentissimum Barpnium quasi is eam ad annum 716 fixisset, cum Baronius ibidem deprima non de secundaprofectione
'

wetfere nuz&tf^

profectus, et in Norico prmdicandi Evangelii causa aliquamdiu commoratus, a Theodone benigne exeipi, Romamque ad GregoS.

Germaniam

AUCTORE
C. S.

rium II accederc potaerit. 43 Denique cum his recte om

<

agat.

Male pariter eumdem Baronium laudat

iliantur, qum de Theodone pncterea tradidcrc auetorrs; riffciicct, Thcodonem anno 716 ad Apostolorum Petri et Paulilimina Romam aecessisse, m scribit Anas-

cordigiise, ut

variis

tasius BibUothecarius

pro Constantino in Gregorii locum suhstituendo: contrar/um enim ipse sustinet, ut consulenti patebit. Porro prwdictam viam Mabillonius tom. II Annalium partim deseruit ; licet enim primum iter ad annum 714, quo Constantinus nondum erat defunctus enarret alterum tamen anno 722 refert , quo secundum dicta Theodo jam
, ,

Vita S. Gregorii f/

se-

eundo eumdem defunctum cssr ante S. Rupcrtum, cujus rnors anno 718 ex supradictis probabilius illigatur: tertio Theodonis obitum tempore secun-

modurn

dwprofectionisS. Corbiniani contigissc, quemad scriptorcs passim coUigunt ex eo, quod in Sancti ab Vrbe in Boioariam rerfilu nulla am-

plius de eo duee

ob/erat
probubilius
apparet,

apud Aribonem fiat mentio. Hisce acced/t et alia ratio u tempore delehe domus Gri-

omnino certa p.ssent, qiue de S. Ruperti Tkeodonis emortuali tempore ex Hansiz/o supra retulimus, certum pariter foret, Corbiniani
41 Si

ac

moaldi ducispetita, Narrat Aribo, Grimoaldum, qui patri suo Theodoni in partem ducatus succcsserat, secundum S. Corbiniani vaticiniumab insi-

Romanum non post annum 717 atque adco primum, quod septem vel octo annis prcecesserat, in Pontiftcatum. Constansecundum
iter

contigisse,

cum

diatoribus interfectum esse,PiUtrudcm vero, quaincestas nuptias contraxerat Carotum

,

Martellum

in

Galliam secutam, ab eoque repurationibuspivbatttr.

tini incidisse; nisi guis dicerc malit,

Aribonem

in

annorum numero errasse altero seripsisse. Verum in

tur

et

septem pro uno aut Vita, quam Bansisius

legi-

diatam, meritas suorum sceterum pamas luisse. 44 Haec verisimilius contigissc anno 725 infra

ostendemus

quare

si

eum

Meichelbeckio initia
724, aut

pr/migeniam annoque 872 exaratam putat,

episcopafus Frisingensis

ad annum

cum

quidem S. Rupertus obiisse die Resurrectionis Domini nostri Jesu Christi scd non additur. 6 Kalendas Aprilis. Id ipsum quoque abest in Vita prima a Papebroch/o recusa. Unde suspicari
,

guis posset, posteriora verha Vitai seeunda?

aliis-

T22 referamus, in prioris senbiennium quidem, in posterioris vero vix triennium in HJo cpiscopatu sub Grimoaido exegisse, reliquum autem temporis usque ad annum 730, quo Sanctum vifa functutn.
tentia S. Corbinianus ne

Pagio ad

annum

que instrumentis postmodum addita fuisse, quia 6 Kalendas Apnlis ejus festum colitur et antiquitusjam colehatur. Sedhaic mera suspicio est, qua?
ubi
aliis

scribunt, sub Hucberto

Grimoaldi successore traverisimile

duxisse dicendus
fit

cr/t.

Hoc vero minime

rationibus destituitur
,

Salisburgensium

ex Aribone, qui quidquid de Sancti gcstis episcopatu Frisinqmsi posteritafi tradidit, suh

traditionem

quam

Hansizius antiquam vocat,

non

potest convellere. Deinde necesse

;

non
,

est,

ut

sola ista traditione nitamur

cum

ea

qua> de

emortuali Theodonis anno num. 38 retulimus, suadeant secundum S. Corbiniani Romanum

,

tam diu differri non posse quam scriptores num. 31 et 32 laudati existimarunt. Adxlc, quod
iter
,

Grimoaldo enarravit, sub Hueberto vero nihil prmtcr Sancti ad suam sedem reditum, coltatnmque seu ipsi duci scu ejusdem proli haptis/na, ac mortem denique sanctissimc obitam. Vnde cotttgere Ucct, Corbinianum diutius sub Grimoaldo, quam sub hujus successore eam cathedram gubernasse.

catalogus

ducum Boioariw

seculo

xm

teste

Hansizio, exaratus, postquam Theodonis

mortem

rii

45 Superest, ut ad argumentun/, c/uo adversa- Respondetur nituntur, paucis respondeamus. Unicum idest, ad argumen;

ad anmmi 717, ut num.SH diximus, retulisset, ad annum 719 subdat His temporibus floruit
:

ut vid/mus

videl/cet to/tge prohahilitts csse, Ari-

titm

S. Corbinianus episcopus in Frisinga,

sub Gre-

gorio
ha>ret.

Papa

quod sane cum

prmdietis recte co-

42 Omnibus maturc perpensis,

quantum

in

pnmum

iter

his antiquitatis tenebris perspicere licet, verisi-

bonem errasse, dum scripsit, S. Corbiniano ex primo Romhuo Umere hi Gatliam /educi superfuisse Pippinum Heristatium, quam dum ait, eumdem Sanctum a Gregor/o 11 episcopum creatum essc ; vix en/m /gnorarc potuisse Aribonem, a guo PonUft.ee primus sum sedis Ant/stes, cui
ipse post triginta aut
serat, consecratus fu/sset.

su6 Constantinu, posterius

milius mihi apparet,

primam profectionem RoCorbinianus ordinatus est

manam,

in

qua

S.

paulo plures annos succesEquidem fateor, hanc

anno 71

episcopus, sub PonUftcatu Gonstantini contigisse, idque anno 709 , secundum vero ad urbem Ro-

rationem valde probabilem esse : at non tanti ponderis mihi apparet, ut adducta itt contrariam

accessum anno 717, quo propterea catkedram suam Frisingw fixisse videtur. Ratio cur ita sentiam est, quod admisso in Gregorii

manam

omnia recte explitum dc S. Corapud Aribonem, tum de S. Ruperto biniano ac Theodone II apud alios narrantur. In primis inteltigitur , Sanctum nostrum Roma reducem et jam episcopum cum Pippino Heristallo Majore-domus Francice qui anno 714 obiit, agere potuisse ; quod in sententia eorum, qui Gregorium retinendum putant , nequit explicari.
nomine
errore, in ea sententia

centur, aptcque cohozreant, quae

partem momenta superet aut admquet. 46 Neque vero improbahile est, Ar/honem in Gregori/ nomiue lapsum esse : constabat nempe ipsi, sanctum sed/s suo> Fundatorem a Gregorio II ad apostolkum muntts remissum fuisse, quando Roma red/cns ct u Grimoaldo duce dctcntus, Frisingensem cpiscopatum iust/tuit. Hinc cum ad
S. Gregor/i PonUficatum secunda S. Corbiniani Romana profectio ac prtedictm sedis primordia

adversariO'

rum.

refa-enda probesciret,
tc/nporis

fieri potuit,

utadrationem
iter

minus

attetUus,

prtmum

cum

se-

Intelligitur secundo, quo modo Sanctus post susceptum episcopatum, in Gallia primum prmdicare, deinde in pristina cella continuis septem

cundo confundens, primi Episcop/cousccaUonem ad eumdem Pontificem retulerit. Id autem ita

factum
latm.

csse,-

Porro

suadere videntur rationes supra alin fuzc sentent/a ii/telUgitur etiam

Corbiniano,
ut episcopali

annis habitare

ac

demum

per

AUemaniam

et

major spes

affulsisse

onere

270

DE
dum

S.

CORBIMANO PEIMO
.'

EPISC. FRISINGENSI
Septentrionali vero plaga adhuc Bylva vulgo dicitur, aedimediocris, q'Ue forestus

VUCTORE
C.
S.

fioiimm secttndo OCCOSStt idenim S. Gregorio sperare vix poterat, si ab gtUBposmt iilo, pro religiosis latebris piogue otio, obelaverat, episcopatum ac apostolicum munus
onrrr /ihrrtirrfur,

piosa.

Ex

non

undum pene
At
v/

invitus

anteaUguot annos

reeepisset.

Sanctwn a Constantino consecratum dtcamus, in animum inducere facilws poterat fore, ,it, quod hic negaverat, ab ejusdem successore
Gregorio impetraret.

sinum quemdam

um oivitati utilis, superstes bus ac igni plurimi quoque munti terra ex A ust n cernitur. Contigua Ambra fiuvns mclusa, ni Isara ex \quilone fertilissimurn ad quatuor Teu.

in fine cujus, ub. tonica milliariaprotenditur: locus, qui Mosenburga prffldictiamnesconfluunt, in beati pulcher valde et delectab.hs, dicitur.

Castuli ecclesia congregationem bens, positus cognoscitur.

clencorum haquasi gemina datw

oppidurn uon fucrit ; Frisinaa Corbiniani tempore civitatem appellat, dum quippe Ariho eam diserte munera prwsfigiatr/ci erepta

49

Bmc

Otto

gum non

ita interpreter/s,

Sanctus cathedram %it V. Frisingffi, cujus loci notitia datur expiato Grimoaldi
:

v ait, Sanctum erogari. portam civitatis jussisse pauperibus ad describit MeiEodiernam vrbis faciem ac situm delibo chelbeckius Dissert. prolcgomena,ex qm ad Sancti Acfa iliuslntitda conducunt. quw
cap.
i

ea,

incestu, pr&dia ecclesiee suse

Frisinga nostra, inquit, eum... superiorisBoioafluvio ri locum occupat, prope quam Isar, Alpibus Tyrolensibus decurrenti, rapidissimo ex

miscetur Mosacus amnis

qui

prope Mosach
millia-

eomparat.

pagum cognominem, quarto ab hoc urbe

rio Germanico distantem, fbntes habet. Urbs ipsa duobus montibus adjacet, quorum primo

Gathedra

palatium episcopale cum cathedrali basilica et adjuncto S. Benedicti teinplo, item altera divi Andrea? collegiata eeclesia, aliisque pluribus
(i-

gitur Fii-

Hnga}

Ii

ixo,

genses advenius tetnporo,

lus rrrt
dtt.r, ttt/tts siijirn
tttrrttf, iliriso in

ad Frisi/tod ipsam episcopalitmrm /irot/rrditiinr. Theodo BOWOPUB

i/uanium
/iruit, S.

Corbiniani

sacris atque profanis aedificiissplendide insidet:

alterius vero montis verticem incljtum

mona-

mrmiiiiiims,

tetrarcltiam insti-

qua/uor partcs ducatu, qu/n tmt

ohlit/rrat

sterium Weihenstephanense Beuedictini instituti, umbilicum vero alia S. Viti collegiata itidem ecclesia, gratissimo sane spectaculo exornat.
Posteriori

ititnm

silii

rrfi/ntrru/, nllrrtts Irihus fiUis conces-

huic monti vocabulum

olim fuisse

srrnl

'.

i',)imutittlti

Hoiotiria

A ustra/ts
'

ferunt Tetmons...

Mons

alter intraurbis moenia

ritm oppido
Hfitffiti,
/itiltli

Frisiiii/a,

cui /lostmodum accessit

in

inclusus ac modice depressior,

non habet diver-

t/imm Throdohertus,

dcmortw Theodo,

sum ab

ipsa urbe

nomen,

et

Mons Frisingensis

/nttris strrtem succedcns, ipsi cesserat

t'n

ut

v.ris/ima/ Itansizius

S. t\upe/io
iu illa

num.

38. l/tud

trrlttui rsl, Critnotiltlttm

rittti
t/tt.t

p/aqa regnasse,

passim vocari consuevit. Eis notatis, rerum seriem resumamus. 50 Copulaverat sibi Grimoatdus dux hicestuo- Expiato
sis nuptiis

diicii

Oorbinianus eo accederet. Porro iaudutus Sitntiitt/t mitilis rot/ttrmif , ut in sua ditione

Theobaldi fratris sui viduam

,

Pi/i-

incestu, locwn

trudem nomine

cum eaque

Frisingce degebat,

Caminam

episcopalem catnedram constitueret ; erat enim nitlh rrrttv srtli affi.ius. ul ea aiatr non raro contint/rhut
;

ttt

Hlr

mi stirrum

ofitttu

aspirans, re-

jrriis precibus, iter

iiri/itiitilt/tts

Romanwn

/iifrrim sitis

fuerat proseeutus. dedvrat iu iuomltitis, ut

quando Corbiniamis, a ministris , ut diximus detentus , ad ejusdem patafium dcductus est. Rv cognita sanctus Antistes principi manduri ntitivit, sese /psius facicm minime subiturum, prius-

quam

incestam peliicem cxpuiisset;

cumque

Ule

sii/ihtmlo /irr ttitionem sauin

viiiii

iioma

rcvcrtcrrttt/

tthirr

mitiiihr

/irriitilfrrr/i/.

/nittsquani se

obtemperare recusaret, hic pariter i/i sua sc/ttentinprrstitit. Quadrai/inta dics tenuitea Grimoaldi
pertinacia
;

oonvenisset.

Ea
t

res

Boioaria

saluti fuiti ewtn

post

quos

victas

tandem

ded/t

vnim Mujritsr
(vt/ftts, rf
<

tistritin iittrussrf,

mi/iistris dv-

manus

unaque cton Piti/rude

ac

ad Corbiniani
incestum

t/itrr

/lomuifirr huhiftis,

tam/vm

cpi-

pedes provotutus acmeUora

r.rpiorit
,

pollicitus,

n,t';

wtitia

stti/in/rm filliri/rum /'risii/oT rrr.rit.

is
/ /

tum demum sanctum Ep/scopum

promcruit.
,

rrro dicenda

majorem lucem

accipiant,

hospitio

cxcipere

Consideraverat

rrir-iti i/utit/ittv ttr iiotlirrmv /'risitit/ntsis ttrhis

noI

autem Corbinianus
detineretur, vicinum

dum

in

Majeusi castro

titiuin flOC h't

>

/irifiuiffrtitlom.Offo rjus
t/iti

imminis

/'risint/vnsiitm r/iisro/ms,

pau/ti post

met/ium

srruli
ilr

\n

obiit, in sito C/troi/iro lih.

V, ,ap. xxiv

ad prtxpositum nostrutn de Frisinga hcec ait; Estautem mons idem Frtsingensis) iu puloheramo etamoMussimo loco positus, limpidissimarum aquarum
Oorbiniani

adventu

agens,

/ocum Camina dictum, eurnque adamaverat, tum quodsacrootioagendocommod/is tipporrret, tum guod non prot/il inde, Majis scitiret,S. Vatentinicorpus quiesceret, erga
tjitrm sitit/iih/ri pietate ferebaltir.

ac

pracipue

Lsara
laf

rapidissimi

ftuvii

cursu

oonspieuus, fcotam
Ausirali

expiationem prwdicttim prwdium suo arc emeret, ac Deo et

,

vitqae

51 Itaquc a Grimoaldo postulavit , ut in suorum criminum

impetra-

ecelesiai

sua

acquirit

illius

regionis

faciemetex
planitiem
quasi

sanctae Genitrici

plaga
e

issimam

oampi

tamquam
Ilic
illis

speoula longe lateque oontemplans.

sylvis

Muria- ad sanctain ecclesiam ejus sitam in castro Frisingense donaret. Voti

compos factus habitaculuan

lestinavit,

sibi

illic

diebus

construere

ciroumseptus,

venatoram specula fuisse traditur. Manent e1 adhuc sylvarum in plano inter harundineta vestigia, soilicel antiqui trunoi; cervorum quoque usque bodieac oapreolarum multitudooo-

basilicam eedificavit et S. Valentini atque Zenonis in eam patrociniacollocavit, et in eorum dedicavit honorem vinearumque
,

ibi

plainans copiam, et pomiferis decoravit arbonbus et alimoniam pauperibus pr&paravit, testc

Aribone,

DIE

OCTAVA SEPTEMBBI3,

271

Aribone, citjus verba sunt. Bmc prima fuit cp/scopatus Frisingensis possessio, ab ipso sancto Fundatore suo comparata; quare iibet de eo pauca addere. Aribo cap. iv de prcedicto loco sic

ms verba ad frisingam mimme referenda esee, putatque vetus S. Valentini templum ab eo resuscitatum aut ampliftoatum fuisse. Contra Roschmannus
in notitiis Mss. sustaiet,

auctorb
r. s.

habet: Invenit etiam (Corbinianus prope Majense castrum) inter duos rivulos, quos dcinde

damentis

templum a funomnino novum a Sancto conditum

fuxsse, nec alio in laco3

Timonem

Finalem vocat. locum secretum et pervium absque habitatoris tramite, quse appellabatur usitato nomine Camina. Intellexit, non
et

nem

repetU ex Aribonc

quam m Camma. Ratio mox ba/fhito, n/jus rrrbo

sine divino intuitu et voluntate

ibi

se esse de-

tentum, consideravitque loci secretum et ad sanctae religionis cultum delectabilem, cum magno amavit aflectu, cogitavitque sibi secretum ibi hospitiolum coustruere, si hunc locum condignoposset pretiocomparare. Perquisivit tamen diligenter, cujus vel quorum hoc esset proprium, ut accidente opportunitatetemporis.propter vicinitatem sancti et beati Valentini ecclesise, sibi ad secretum hospitium vendicaret. Hoc Sancti desideriam, prout diximus, Grimoatdas

guippe vetus s. VaUntini e* non m Camina, sed in castro Majemi, Deinde inquirens m istud templum u Sancto risiiiuium, opinatur idipsum esse, quod inter duos rivulos Finalem ac Timonem, quem ipsr Ponalem vocat, hodiedum exstat, ei od I-riclesia sita erat,

ipsi certe favent :

singeiisn/i
ti/r

episcopatum etiamnum perUnet. Fatetamen, istud non SS. Valentino ac Zenoni, sed S. Mauritio ejusque Sociis sacrum esseetjam
oliiu fuisse;
titteris

ut constare asserit ex autographis indulgentiarum ab Benrico Briscinensi episcopo anno 1291 datis et a se consultis. 55 Addit prceterea, nuiium in eosuperesse ves-

a Corbiniano
-

explevit.
ijtti

tigium SS.
cero

Vatentini ct Zenonis,

si

solam per- ss

Vatotffeo-

locus utri

52
nius

sit,

ad locum ipsum attinet, clarissidominus A ntonius Roschmannus geograpMce

et editis

Quod

amantissimus
excipit;

Opusculis not/ts, innotitiis

ita

Mss., f/uas nobis transmisit, laudata verba

[3

Locus plane delectabilis est, a templo divi Valentini nonnihil ultra horam, a Merania vero ultra dimidiam circiter, ad dexteram Passeris ripam versus vallem Passyriam remotus, pago non assimilis, medius inter frugiferas arbores, vineasque inedito loco inter duos rivulos (Timonem ct Finalem) et tumulos fruticum, cantantibus dulcissime lusciniis

angustam et longiusculam fenestellam excipias, d Zemm ad quam duo episcopi depicti antiquo penicillo cernuntur. Tales autem fenestellas, prosequitur, plerumque unam tantum, picturasque in antiquissimis per Vallem prsecipue Venustam temE plis, tamquam certum antiquitatis testimoniura

ante

annum

notavi in

tribus

templis
his tan-

Malsii...,

quarum exordium
:

nescitur, et ego anvidi.

tiquiores in tota regione

non

Ex

dem

sic conctudir

Plane

nisi in vicinia

Mujensi

inter

Finalem et Ponalem

sita haec esset ecclo-

amoenum

resonantes,

sia, et vel

sola in tota dioscesi (Brixinensi opinor)

Deinde post multa monet, in vicinia Majensi qucercndum csse locum Caminam, quod nomen hac astate frustra eo loci requiras. Quare existimat, illud, ut multa alia, contractum mutatumque fuisse, esseque hodiernum Khains.
spectabilis.

multum

ad Frisingensem pertineret episcopatum (hodie

adcapitulum ibi S. Andreae, ut R. D. Parochus, ab hoc capitulo institutus, mihi anno 73*) oretenus retulit) et nisi curtes quatuor et dimidia in
Passyria huc censum solverent, ac locus ipse seu quindecim in hoc curtes Frisingensi ecclesiae quotannis sexaginta urnas niusti penderent, et
alia insuper divo

Sententiam suam confirmat ex diplomate Henrici Aucupis anno 931 dato, in quo dicitur; Yv&dium a S. Corbiniano quondam emptum et a monashonore constructo hactenus terio in ipsius injuste ablatum in jus proprietatemque praefati monasterii per hoc nostrse auctoritatis praeceptum remittimus perpetualiterpossidendum.hoc est Majes et Chorzes et Chseines. Exstat laudatumdiploma apud Meichelbeckium tom. \,purt. I,
pag. 163. 53 ^ /tat P rfefe, ea Roschmannus
'

Valentino sacra

in

omni non

adsit vicinia, nec nominis reliquiee id suaderent,

de Camina hac sancti Praesulis nostri dubioiocus esse posset non immerito. In sua igitur hac Camina, loco secreto et pervio absque habitatoris
tramite, basilicam aedificavitS. Corbinianus divo Valentino, episcopo et apostolo nostro, et quidem,
ut puto,

efundamentis.
laudatus Roschmannus
sit,
;

muuiritur

titteras

Hcn-

56
/ti/io

Hwc

quibus

omet

conditumvel
restauraium.

rici Brixinensis episcopi,

anno 1291 datas, quaait,

probabite

ecclesiam SS. Valentino

rum

autogruphum a

se

inspcctum

in

quibus

similiter

ocdesia in Chains appellatur. In des-

quoque Tyrolis Germanice edita Khains exiguum pagum vocitat, olim Caminam dictum. DistaOat autcm illc locus viginti octo circiter milcriptione

Zenoni in loco Camina a S. Corbiuiano a fundamentis conditam fuisse: at guominus id pro cerfo habeam, faciunt sequentia. Cam/na, teste Aribone et adstipulante Roschmanno, v/ri// erat ecclesice S. Valentini in castro Majensi cxstructcp :

Uaribus Germanicis Frisinga, nisi errcnt tabulai geographicce, quas inspexi ; ut mirari liceat, sanctum Antistitem tam remotum a sua cathedrali
ecclesia

con/modc

igitnr verba

num.

51

rclata de

ecclesia in vicino castro

restaurata

ampl/fica-

tave interpretari possumus.

locum

prce ceteris

emi

voluisse, nisi forte

Sanctus
taculum
cti et

sibi

comparare

studuit,

Secundo Caminam in eaque habi-

id fccerit, ut apostolicis laboribus

eam regionem

sibi construere, propter vicinitatem san-

exculturus,

opportunum

sibi compararet hospi-

beati Valentini ecclesiae, non alia utique

tium; sive quemadmodum insinuat Mcichctbeckms, quia locus iste extra PUUrudis atiorumque invidiam positus erat atque in faturos, quos
forsitan prcesagiebat ecentus, asylum praebere, uti postea revera factum cst.
poterat

ut ea uteretur ad effundendas apud istius sancti episcopi tumulum, juxta quem etiam voluii sepelpi Quod si ita

de causOo

quam

Deo.preces

m
tmittemptom,

54 Aribo cerbis num.

S.

1 recitutis

disertc affir-

eo loco templum cur, guceso, mox aliud condidisset ? Tertio denigue ecclesia ab ip&o iaudfita, jam a seculoxwSS. Mauritio ct Sociis
est,

Corbinianum habitaculum sibi, sanoW*> vero Valentino et Zenoni basilicam mdifitis

casse.

nullum SS. Vatentini ac Zcnonis vestigium retinet : potuU igitur in illorum martyrum
soxra,
antigloriam post Corbiniani temporaadificari : exhibent, vero piciurm cum Sanclorum, quos qum ac fornomina nonprceferant, nihil certi docent,
Sf/tt

Mabillonius

in

Actis

existimacit,

eam

fuisse

ecclesiam in castro Fr/siugensi ab ipso conditam sed recte observat Meichelbeckius, Aribo:

272

Dl-:

S.

CORBINIANO PRIMO EPISC FRISINGENSI

AUCT0RK
c. s.

Camina olim san ipsum S. Corbinianum, hospitatum, per unam earum pia poslmodum
c.rprrssit /los/rrifus.

Ycrum

ha?C eruditis Tf/roliis

ad irascendum
prtlis cvertit,

signo Crucis de more Episcopus non ferens, cibum caniporrigi, ut erat contra vitia tl sr lustratum, AriOone, rari facilis, testc Aribonc, ran zeli

Aliud prtxdium ex eleemosyms

examinanda relinquo. 57 Non diu post, quantwn apparet, sanctus

AnHstes aliudprcetereaprcedittm ecctesusS.

exemplo, mensam,

cui

accumbebant, impulsu
est,

au/aque excedens minatus

cihos

se

Ma-

communcs cum ducc

pturum.

impostcrum non sumapta

rim Frisingensi, in qua cathedram jam fixerat, penohltO prtftin, u (iiiumuhlo t/arr rmit. Chnrzes
cocitntum. Surius, Mnhillonius in Actis
ef

60 Hccc Pilitrudi visa

cst

Sanctum cnnnmulier de

eiquc, frustra

Mar-

Ariho, ,1, acca.sio. llnr facto, ini/uit

frendente
liatur.

Pili.

Meichelbeckius

cus Velserus Chories legunt,sedperperam, aiunt in Henrici Aurt Itoschmunnus

:

morteViriDei coepit tractare, invidiffl facibus sui concubitu succensa, eo quod a viri illicito
alienata, incessanper verbum Viri Dei fuerat aures viri sui invidiae et odii fomitem terque in ministravit contra Virum Dei. Dixit etiam, ob

trude, reeonci-

cupis diplomate Ch.oTzesvocarit vidimusnum. 52.

Locushic situs est in Valle Venusta, etadhuc hodieCoRTSCH irocatur, sex circiter horis Majis et Merania distans, inquit mox laudatus gcographus, Boc autem prcedium fuerat cujusdam uittntr, Faustrn nomine, qum divisa binis filiabus
suis hereditate,

partem,

quam
ut

sibi servaverat,

ea

lege
fu/ii

Grimoaldo legaoerat,

dum

ipsaviveret,

despectumhoc egisse Episcopum; nihil aliud dignum Kpiscopum esse, nisi mortis reum. Nihil tamen mu/ieris dicteria valuerunt: dux t/aippe sancti Prmsutis zelum a-qui bonique consulens, eum precibus muneribusque placavit, reprincipis

tnrrrtur. /tntjiir tlrfnia lu Fuus/a, Cnrlmiia-

niis cipi

(vcrba Aribonis sunt) dedit

Grimoaldo prinei

nongentos auri
iargitus est
in

solidos,

quos

dudum

Pip-

duxitque adprandium, et ut prius familiariter est. Iterim Corbinianus episcopatui fundando intentus nova prcedia acquisivit. Quce
usus

pinus iMajor-domus

suam
hoc
iilrni

Francorumque princeps in elymosinam et comparavit

,

ijjsuin

Chorzes, et

ambo

pariter postea,

tamcn hcec fuerint, non tradklit biof/raphus, f/ui tantum nit : Coeperuntque Viri Dei divitise, quas non amaverat, crescere cottidie et loca augescere.
61 Post hcec suhdit
sacello S.

beatua Corbinianus et Grimoaldus princeps, tradiderunt hoc Dcoetsancta* Mariae ad prae-

E
bhgraphus miraculum in Mdem
sibi tn

dictam ecclesiam in castro Frisingense, ubi tunc hcal.us Corhinianus cathedraiu tenuit pontificalem.
si'ii
i/iitis

58 Meichelbechius existimat,
niunrrihus,

summam

istam

Stephani factum, prodigiosam scilicet montc S. Stephani lucem, coelestemque melodiam a Sancti ciericis, exstruit, dunt ipse a-grotabat, pcrceptam ; r/tiod ipsi mentem injecit, habitaculum sihi juxta illud extruendi, ibidemc/ue

eomparat.

pecunicE non a solo Pippino acceptam fuisse, sed

cum

suis

Pippino in Gallia, tum in Norico atque Italia Sancto collatis coaluissr. J\'ec immerifo ; nam cap. iii dicuntur Theof/ti rt Ciimoahhis, ct ra/i. iv Ijmgobardorum
i-.i

tum nh

ipso

randi.

Sita

est

ha,'C

ecclesia

impostcrum commoin jugo altcrius

montis, qui Frisingce adjacet, et vernaculc

Wei-

hen-Stephan, Latine Mons S. Stephani appellatur, ut num. 49 ostensum est. Meichelbcckius 9

Yitce dubitat,

rr.i niiilta ci

thnia tlrdissc.

Hursum codem

fti/iitc

prceter

ducentos so/idos u tjuaituni vidua, aliosque ducentos solidos auri n/i Busingo comite accepisse narratur. Unde
tihiafu,

muuera u rcge

bonem
tus in

hic nonnihil turbatus

an rerum gestarum ordo apudArinon sit ; quia Sanc-

miram

ritlcri

utiu

dc/ict,
t/tl
.

c/uod sancto Prwsu/i

/iiwf/ictum prwtliam
i'/i

fna/a prtuuiw
itir/iir/uluin

snmmn

monte Frisingensi habitasse dicitur, antemontem S. Stephani commigraret. Hoc dubium ipsi movent guidam codices Frisingenses,

quam

in

su/i/icfcrrt

fctcrnm

tlip/omate
loca a

Benrici Aueupis num. 52 citato,

S.

inter

Covbiniano emptu Chorzes etiain recensetur.

inter quos Chronicon quoddam hcec habet :Tunc secum accepit Fratres ex monte Weihen-Stephan ad montem cathedralem Frisingam et ibi cum Fratribus secundum Regulam S. Benedicti

monastice et religiose
in

vixit.

Suspicatur itaque

laudatus historiographus, Corbinianum

primum

monte S. Stephani habitasse, indeque ad montem S. Mariat secessisse cum suis. Quamquam autcm in re dubia nil certi statuere ?nalit, observat tamen, sibi non apparere rationem, cur

VI.

Grimoaldum
S.
in

corripit: in

S.

Corbinianus,

si

montem
grat,

lere ccepit,

Stephani oommi-

eum

montem S. Marise semel incoposthac deseruerit, et alterum

S.

Stephani elegerit, eoque rursus abdicato, ad

quo fontem elicit, olim ac hodiedum celebrem.

B. Virginem migraverit.

62 Mihi vero ininime

bone, quin Sanctus

clubinm est ex Arihahitaverit in

in eamque

cum
:

primum

monte

suis migrat

S. Mfiritv ac dcindc in monte S. Stephani, ut caput v Vitm consulcntipatebit. Jhi enim dicitur:

Qrimoaido miresuccmstt,

UUCUSque

rrs

r,

srntcntia

sancti Alitistitis

quodam die in episcopio consedisset, molestia corporis illum concussit, ita ut more sohto in vicinum montem ad
oratorium heati Stephani martyris venire nequiverat, matutinas Deo persolvere laudes, clerum suscitans illuc
lre

Cum

fiuxerant et episcopatus Frisingensis primort/ia, Crimoalth, faafnrr frliria ,',,, rrinrnta capirhanf, cum Pilitraitis mintia SUSdeque >cr.

tere conata est.

i/iuh/

Holebat

scilicet lasciva

mulier,

Corbiniani opera u/> incestuoso ducis thultmui scjuuctn ricercf, idcoi/uc onmeiu occa-

s.

praeeipiens". Tum suhdit miraeulum, quod ca sacrti a-dc con/igit,s(ructamque ibidemcedi-

/.

prtttepH

culam,
cujus

quam Sanctus commigravit.

Causa

sioncm aacapadatur
rcii, n-lut altera

ut

incisam

igttur mataiuli ttomici/ii fnit istud

sihi

MonitO-

Accii/it autcm. uf prunt/cntc in aula Corbiniano, Grimoaidus panem e mensa cani pj'ojiceret : at

Berodiase medio

tolleret.

nus, in alio
tus,

dlum Dco gratum

particcps esse non potuisset Corbiniamtmtc adversa valetudine pramedicvdcni ihi exstrui rohtit, sice quia

cum

prodigium,

tocum

eo signo cognovisset, sive ut

ceelesti

; :

DIE SEPTIMA SEPTEMBRIS.

imposterum simile qutd contingeret, ipse quoque frueretur. Nec est, cur rerurn sericm apud bioqraphum perturbatam suspicepotius,
rcrtc cx hoc rorriqenda sunt. Vide dicta num. 26. Denique qucp postrcmo loco observat historicus Frisingcnsis riihil urgent : nam
ccelesti favore, si

273

prodtgium

murproptcr laudata Chronira, qum

qunm

hic

r;r ipsis

Oppugnat quidem eumdem etiam locum ex eo,quod inter abductum reductumque Sancti corpus qua dragintaanni intercessisse ibidem dicantur;ve-

verum est, ab Artbonc traditum etin Benedictoburano codke amanuensis uitio preetermissum videtur.

vel firhtm <ipparet,velsi

MJCTORK
.1.

s.

rum

ubi, qutrso, docet Aribo,

Corbinianum ex S.

Stc-

phani

in S. Marios

montem domicilium mutassr ?

codcm

An quorl cpiscopalem cathcdram in posteriori monte ad mortem usquc tenuerit? Scd nihil obstat, quo minus in tam vicino monte habitans, sedem in ecclesia S. Marim haberet. Nunc ad
i)i

teste Fons exsUxascriptore in Actis Aribonis l,simik quid tus mrsum scatwit. dicitur de exsiccata redditaque fontis scaturigine

66 In Chronico

id nihi/obesse, num. 92 ostendemus. Wcichen-Sfcphanensi,

subditurque su/jscru/is temporibus aquam semcl iterumque defuisse propter malitiam hominum,
qui turpitudinem

codem
:

moiite fontern
cJicit

de quo

bioqraphi narrationem redeamus. 63 Incommode sane accidebat Sancti minis/ris, quod in S. Stephanimonte domes/icis usibus nulla

suam illic exercere QOB formidabant. Deinde post versus aliquot ex antiquo carmine dcpromptos, auctor Chronici ConcludU
in

hunc

modum

Rursus

itaque

aqua

supplicibus

propterea cx Mosaco f/uvio, qui ad ejusdcm radices labitur, quotidiano laborc, non sine obmurmuratione haurirc cot/cban/ur. C'ui malo ut occurreret Corbinianus, qua-

suppctcrrt,

quam

Christiadarum votis Iargiflua' aquae ibi manare cceperunt, ut homines fontem hunc sola Dei clementia et beati Corbiniani meritis, sibiesseconcessum, intelligerent. Cessent igitur ibi sordes
et turpia dicta, et

dam die diluculo consurgens ait bioqrap/ms, solus montis latera circumiens, in plaga Meridiana ad orationem se humo prostravit qua
,
:

solum honestus

et necessarius

completa, baculum, quo sustentabatur, in terram

/.

smpe laudata Frisingemi historia vetus illud carmcti ex codice Andecensi editum, cx quo, qum huc spectant,
,

quseratur

aquarum usus.to//

tauta

defixit;

mox ex eadem

cumquepaululnm perfodisset, tantaque* fovea aquarum emanavit abun-

seqtteh/ia lec/ori exhibco.

67

/.

dantia, ut ad totius cellula? ministerium suffisulticeret ciebat*, ita ut ad usque imamontis defiuxerat*,
defluxe-

se

Mons ergo, cujus supra caput eminet aula multum AustraH climate praacipitat.

E
Vetus carmen

/.

rit.

ex eo vivente numquam defuerat*. Inedi/ione Suriana subditur : Cum autem Vir Dei obiisset,
et ejus corpus a nobis

Cetera planitie descendere constat aperta; quam bene scandentis ungula imlsat equi. Inde supercicio clivi, quod vergit a.i Austros,
elicitur profiuis

de eodem sa/ubri fonte

/.

defuerit.

ablatum fuisset, per quadraginta annos sine aqua humus arida permansit eo a nobis iterum adducto, pristinam abun:

unda means

scatebris.

Haut natura

profudit origine fontem illum, haut tenuis fistula ducit aquas.

loci

dantiam aquarum fons

ipse

ministrabat.

nostrae adsertioni fons ipse

Huic intuentium oculis

Corbinianus eum, Christide munere prasul, jussit inexhaustas fundere semper aquas.

in editione

Surii et codice

Andecensi

testimonium praebet. Sed ad historiae narrationem redeamus. 64 In hcec verba, qure in codicc, quo ipse tisus Meichclbcrkius 4 in Aribone sic est, absunt scribit : Id ipsum habet Andecensiscodex, quamvis non iisdem verbis in vetustiori codice Benedicto-Burano omittitur illa narratio unde suspicamur, hic iterum intervenisse interpolatorem, qui eqnidem rem veram scripsit (fontem enim illum hodieque manare aquas saluberrimas, oculis cernimus) sed tamen Aribonis historiae
, : :

Ardebant omnesuti novitate iiquoris, gaudebantque frui munere, credo, Dei.

Pluribus inde salus potantibushausta cucurrit, fert ut fama, fuit cum cito pulsa febris. Vena salutiferas donare creata medellas*,
sueverat et morbos fonte fugare suo. Sed quid avaritia non cogis sulfure fervens
mortales, cujuslibera pestis eris?

'

medelns

Munera quapropter Domini manifesta maligni

vendere temptantes* his caruere bonis. 68 Cum cepere canum ad pastum irreverenter
abuti
*

tentaiilcs

esEarescente

aliquid

superaddidisse

convincitur. Hcec ipse,

sunt. Prwdicta naresse

qutr paululum examinanda

ratio de intcrpolatione suspecta

non debet

ex

eo,

quod
est

aliis verbis in

Andecensi codice iega-

; potuit cnim hic (ut stylum jnutasse atquc adeo verborum variatio non vetustis codicibus, aut eorum interpotatori, scd Surio adscribcnda vide-

tur,

quam apud Surium

verisimile)

quam Dominus Christicolis dederat Amisere simul; sicco nec gurgite tranat gutta, nec arentem stilla respergit humum. Transactis ergo post tempora plura diebus,
limpha,

omnino

concessas

quondam

plebs sitiebat aquas.

Accendunt animos

in vota,

precesque retexunt;

ipse fatigatur voce polus

qumila.
|'1.M
ll'l:

tur.

Prccterca

ad

intcrpolationis

suspicionem

amovendam
in

facit ipse

codex Benedictoburanus,
recitatis dicitur
:

Jejunant itaque et tridui statione peracta, queritur* admotis forte locuscrucibus.

Affuit et

quo

dum

verbis

num. 63

fons

cambutta

Patris,

quam

suspicit arca

ille

eo vivente

umquam

defuerat, suspicio oritur,

rtc

quod
hos
twddatn
piodigiut/i

eo mortuo defuerit, ut in Suriano

Ande-

ejus pendentem, desuper ossa fovens. Hac freti clerus, plebs, innupta?quepuellac

censi codice legitur.

interpolationis
,

Non video igitur, cur potius quam Bcnedictoburanum

,

assunt et Christum supplice voce rogant.

luxati textus arguamus.

narratw.

laudatum Benedictimtm 65 Magis miror istud exarescentis ac rursum scaturientis fontis prodigium pro vero admittere licet Aribonis historitp ab interpolatore additum velit. Nam quid causce esse dicemus, quod Aribo tam me,

Explorant baeulo fossam, tum scindere temptant, tempore sed lusit error eos modico Noster Udalbaldus donec memor ecce negati,
:

istic fontis, ait,

rivus erat profluus.

Instant ergo

viri,

certatim terra cavernis

ct

morabile prodigium

quo facta a

se S. Corbi-

egeritur rastro, viva vocatur aqua. 69 Fluxit,ct ecce liquor salientibusexsilit undis, levia raucisonus temperat arva latex.

rwsum

scatwienf*'.

niani translatio divinttus approbata fuisset, quodque ipse utique ignorare non poterat, quasi de industria siluissc/ , qui tamen referendis mirabilibus ubique totus intentus est?

Porro liquor

dulcis, potabilis unda, salubres

haustus poscenti prad>et abunda modo. Hanc nec durat hyoms, torrente nec aret ab
estu*.
icsta

Mihi sanehoc

Septembris Tomus

III.

35

"e^

274

DE

S.

CORBINIANO PRIMO

EPISC. FRISINGENSI

AUCTOUE
C. s.

Monticulis
^bsistant
solus

aec sentit solem, nec pavet alluviem. illic, et qui servire beatis
ille latex.

martiribua cupiunt, sufticit

tantum sordes ac turpia dictu, honestus onim queritur uaufl ibi.

Hinc canis exemplum comitis monstravithaben-

dum
jam
in
dicti,

impise Pilitruclis VII. Insidias evadens, fugit Majas: quo

'

quem

se est fassus

amasse nimis.

annoGrimoaldidomus
dium
a

exoi-

Perfieeret siquidem placitum censorius ejus

>.

heu

montis vertice cum dominus; Illr parum providus medicatas attigit escas, raox Jetale truci virus in ore fuit. Toxica perstringunt instante venena Supremo',
viscus et in
fibrifl

Bummo

Sancto praedictum contigerit:Sanctireditus Fri-

singam, mors et statura.

perfurit atra lues.

Limplia nncet profutura homini, canis interit

hsvm,

>< tjno (juii t

/hns
ttt,

i\irifiifiis

qua rationaiis fit bene pasta caro. Idem potus ab humano pecus ore revulsit; unde homo nempe viget, cecidit inde canis. Quis tihi, fare eania, vitalia lambere suasit pocula, quis sliilam sorde piare sacram ? 70 /A/v poeta, qucequo anno gesta sint, edieere //ii// licet iif/ii/ f dalbaldi nomen, cx quo solo id
:

Reliquimus
tftiqne

Oorbinianum fundando

stabi/ien-

Sanctus inPiti-

sidias episcopatu suo oecupatum et fe/ici

rerum

mus. Aribo,
posteritaii

successu utentem; nunc retiqua expediaqui de mirabilibus Sancti gestis

trudis evadens

slati/i

f/ossrf,

abbates
i '

infer episcopos Frisiitgenses aut Weichen-Stepkanenses non reperio. De

commendandis in scribenda Vita pene post conditam in monte S. Stcphani cedem, mox Sancti fugam, fugiendique causam enarrat. Corbinianus prcestigiaunice fuit sollicitus,
Irirrm

quamdam inuUercuiam
nefario carminease
,

quw

Piiitrudis
13

tii/if///if/i

sru scipione Sanctt,

scribit,

guam

in

qutsrendo

filiuin

sanatum gtoriabatur,
mirabi/i

fonte adhibitam

Meichelbeckius

18

Vitm

forte

obviam habens

eam

sane

zeli

sichabet; Scipio Beu baculus, quo Vir Sanctus fontem iilum in umbilico montis S. Stephani elicuitj tum ad perpetuam rei raemoriam, tum ad vcnerationoin publicam suspensuspependerat
in iu

r./rnijilii

pugnis prohe mutctatam, donis, quce in

impietatis acceperat, spo/iarat, in pau-

mercedcm
in

peres eroqandis. flis intellectis, PHitrudis pene

furorcm

acta,

quam diidum

anirfto conceperat,

cathedrali basilica haudprocul a tabernaculo,

sancti Proisu/is ccedcm

more asservari solet EuSacraraentum ast anno Christi 1581, infesto Deiparaa ab angelo salutatae, nesoitura quo, sublatuset hucusque nondum restitutus est. Denique canis, qui salutiferi fontis potu mirabiquo
scilicet catholico

cuidam Kino conttnittif, c/am Grimoa/do patrandam. Neque dubium est,

charistise

nisi Corbinianus

quin scetus ex mulieris votis successurum fuissct, a pio quodam viro per Erimbertum fratrem suum admonitus, intcmpestce

noctis si/entio sese

ad afiam

villam recepisset, ut
fugit Majas,

lifcr
iii

c/sfiiirf/is

narratur, fuit comitis Timonis,

cap. v iector p/uribus reperiet.

i/i

versibus proicedentibus, qui

huc non spec/mposito

in Topo-

73 Turbalis

i/i

hunc

modum rebus, Corbinianus

ftmf, ifiritur.
Sauellum
nplendide
I

fortii

71 Crrn/i

'

postinodiun

ft/ntis

rrfit/io,

impotitum
nin, nfiu

ipsr sacello,

quod Matthoeus Merianus

graphia Bavarice inmontis declivo adMeridionaIrm plagam, gua Mo/iariiinm t/r A/jies rcspirit,
(i-ri

iurisi/u/ r.rhibet. Yeriin/

iitittf,

ait Mciciteibec-

kiuSf

annorum

Lapsu ruinsa

proximum, pauculis

abhinc,

dum

ista

inus et amplissimus
nasterii

scribimus, annis reverendissi1). Ildefonsus, inclyti mo-

ad Majense castrum confugit, indeque per quem- ubi Grimoaldi dam e sxds Grimoa/dum de instanti nece et pro- et Pilitivdia pamas prcediximo impice Pi/itrudis pwna commonuit. Incercit. tum est, an dux cum incesta sua otim pellice ad vomitwn ciancu/um rediisset : videtur tamen hcec majori, quamparerat, apud ipsum auetoritate valuisse; tum quod tantum nefas, inscio principe, impune attcntaverit , tum quod Gorbinianus ab eo mu/tis precibus per tegatos revocatus, non sit
ausus
reclire,

Weihen-Stephanensis abbas, et Congre-

dictitans,

se

Jezabelis,

pessima?

gationis Benedictinu-navarieR'prajse.s^(>neralis,

mulieris, insidias o^ovtere

demolitus est, etsumptibussaneingentibusaliud splendidum, templum potius quam sacellona aut

capellam, ibidem erexit, quod (dieJulii 1720, utlegendum monet tom. II pag. 166)

cayeYe.PorroMajense casirum, quod prius Grimoaldi fuisse vidimus, quodque sub mortem Corbiniani Longobardis
parebat,

anni
celsis-

fam

in

horum

potestate fuisse,
:

verisi-

simus ac reverendissimus princeps et episoopus Joannes Franoisous honoribus beatissimi Corbiniani festivissime consecravit. Denique de ipso jontr hodieque scaturiente in Vita Sancti9scri-

a/ioquin enim nec a Pilitrudis insidiis ibi tuto degere /icuisset, nec Grimoatdi preces aspernari quippe quieum
;

mite

cst, tlnni i/fe

eo perfugeret

a Majensibus prmidiariis
potutsset curare,
liomtt reversus,
ii/,,r,i/,t

ad

se

adducendum

Perennis etiamrium fons ille manat, manetque in singulare fcum valentium, tum segrotanlium Bolatium.
f/it
:

ut o/im fecerat,

cum Sanctus
Atnihil

idem castrum

intrasset.

vrat a Longobardis,

prandus eum ante aliquot annos perbenigne exceperat

7
1

quorum rex Lwt-

et

De rebus
s/irt

donis etiam cumularat. in hoc spontaneo exsilio

a Sancto Exddium
-

ge$tt$

est premendum. Pratfatusetiam puer, quem aefendo carmine, ut dkimns, machinis tliaboli muher prsacantabat, rebus excessit humanis eoqne mortuo Grimoaldus ab insidmtoribus interfectus est. Pnedictus vero Nino qui in necem Episcopi collegium fecit probrosa morte

non

bxographus, qui rnox Grimoaldi domusQHttotn/ts excidium subneciit mmldina! his verbis Sed tali bus insjdiia qualis foretsecuta vindicta, silentio

vitani

DIE OCTAVA SEPTEMlillls.

vitam
bat,
finivit,

275
:

lancea

cum ventrem purgare sedepercussus interiit. Ad ultimum vero

qui

Pilitrud praenotata mulier

Carolum

duci potuisse. Zfe-Pilitrudem vel Sonichildem Contius enim contendit, hamm

:

AUCTOKK
I

in Gallias

sequebatur, promeritissuis

abeodem

repudiata,

omnemhonorem etgloriam

perdidit.propriisque

prodibant

exuta substantiis, novissime nihil, nisi unum asellum ad subvectionem possidens, in Italiam pergens, vitam finivit, natique, qui prodebant * utero, cum multa tribulatione regno privati, vitalem amiseruntflatum. Qua occasione quave de causa Grimoaldus inlerfectus fuerit, veteres
,

priorum Garoh numquam nuptam fuisse qtwd autem ab eo repudiata apud Aribonem dicatur, id non aliter mtelUgendum esse, quam quod Caroli gratia
exciderit, et

ex auia jussa sit facescere.' Sonicnildem Caroli uxorem fuisse tradit

ubi

apud eumdem Chesnium,

non tradiderunt;
vinant
gnito,

e rcccntioribus vero aliqui di~

cum

Aventino,

eum

in bello, ceteris iucofilios

contra

Theodoperti patrui sui

et

Luitprandum Longobardorum regem suscepto Cetcrum domestici A nnales, inquit cecidisse Velserus lib. IV Rerum Boicarum, Grimoaldi
.

anno 741 exorditur in no Karolus Major-domus diem obiit, tres filios heredes relmquens , Karolomannum scilicet PipinumetGrifonem; quorum Grifo, qui cetens minor natu erat, matrem habuit nomine Suun.hiMem Similiter et Annalista
Metensis tertium Caroli fiUum Gripponem vocat, quern p\ Sonihilde, quam de Bavaria captivam
rat, habuit.
.

Egmhardus Annafa suos ab hunc modum ; Hoc an-

adduxesed nonautem
anno 722
vel

mortem

in

vum
est

sive

annum septingentesimum sive octanonum referunt: addendumputo vige-

sinium, ut in

margine notatur. Velserum secutus Joannes Adlzreittcrus in Annalibus Boiacm

lib.

78 Utra Rotrudi successerit, non disputo ex dict/s satiS Uquere arbitror, Pihtrudem

anno

gentis, parte l,

num. 19, ubi ait: Grimoaldimortem Annalesreferuntadannum728.

VII,

725 a Caroh Martello in GalUas abductam 723 > "- K fuisse, atque adeo Grimoaidi ceedem vel hoc

anno eodem que

<his

paulo

quod in expedttione Caroli

Martelli

75 Grimoaldi .mortem
contigisse,

ipso in bello, vel ut existhnat Eccarante contigisse. Quare non possum

1

aliquot annos

citius

consentire AdreCB Brunnero, qui parte

Hansizio mihi persuasum habeo. Manifestum enim est ex Aribonis relatione, Pilitrudem non nisi post ducis casdem in Gallias abductam fuisse,
curn post
illius

cum

Amia-

Cointio, Pagio, Eccardo, et

lium Boicorum

bellum isvud ac PiUtradis captivitatem anno 722 vell23 illigat nixus, ut apparet, Annalibus Fiddcnsibus, qui Carolum utroque ilh anno in Boioaria pugnasse, contra
lib.

ac Nini interitum subdat

Ad

ultimum vero Pilitrud praenotata mulier Carolura in Gallias sequebatur etc. Neque dubium est, quin de eadem Pilitrudis captivitate agat
Continuator Fredegarii,
bus,

aniiquiorum fidem perperam statuunt. Nec minus a vero aberrare videntur Joaancs Adhreitterusjam iaudatus, et post hunc Meichelbeckius,

dum

ait

Succiduis die-

dum pnedictam expeditionem ad diffcrendam putant. Habeni tamen

annum
ilti

72

favcn/cs

anno 72h

evoluto anni circulo (Carolus Martellus) coadunata agminum multitudine, Rhenum fluvium transiit, Alamannos et Suavos lustrat, usque Danubium peraccessit, illoquetransmeato, fines Baioarienses occupavit. Subacta regione illa, thesauris multis cum matrona quadam nominePilitrudeetneptasuaSonichilderegreditur. 76 Quo autem tempore hcec gesta sint, discimus ex vetustis Annalibus TUianis et Petavianis ab anno 708 usque ad 800 deductis, apud Chesnium tom. II Scriptorem historia? Francorum, in quibus legitur : Anno 725, quando Karolus primum fuit in Bawarios. Similiter apud eumdcm alii Annales pariter Tiliani, ab anno 708 usque ad 808 continuati habent: Anno 725 Karolus primum pugnavit in Baioaria. Hisaccedit Rcgino
,

sibidomesticos, ut aiunt, Annales, in quidus Grimoaldi mors anno 728 signatur : favent ctiam

utcumque Tiliani supra citati, qui ad anitmn 728 secundam Caroti in Roioarios expeditionem notant his verbis : 728 Karolus secunda vice pugnavit in Baioaria. Eam opinionem amplexus
est

sententiam, nec eam,

conciliari posse

Mcichelbeckius, quia videbat, nec Brunneri quam nos sequimur, recte

cum tempore adventus S. Corquem anno 724 affixerat. Verum qum hucusque adduximus, certiora sunt, quam ni per
biniani,

incertos Annales domesticos, qui cujus nota> siut, nonedicuntauctores,possint infringi: ex Tilianis vero mox productis nihil habctur, quam quod

Carolus eo anno ibidem rursus pugnaverit.

79 Porro subactce Boioariai Caro/us Hucber-

CorlAiiiituii*

Chronicorum sic scribens Carolus princeps 10 anno regni sui cum Baioariis pugnavit, eosque vicit decimum autem Caroli principatus annum ex Regbionis sententia cum anno Christi 725 coincidisse, liquet ex eo, quod illum anno 26
lib. I
:

regni sui,
scribat;

ct Doininicse
fit,

Incarnationis 741 obiisse

Hugibertum, prcefecit, qui sanctum Prwsulem postUminio revocavit, habuitque perbenigne. Hucbertus quoque (ait Aribo) cum regnare cceperat, cura omni dulcedine et suramo honore virum Dei Corbinianura episcopum ad se revocavit quem tanto venerabatur hotu?n,

altas

ab Eucberto
ditceTevocatus,

unde
si

ut in ejusdem calculis annolVb,

quo
sit,
?'is,

quibus

elapsus est, principatum exorsus annos decem incompletos adjunxead annum 25 pervenies, quo Boioarios ab eo
e custodia

nore, ut sanctis meritis dignus erat, eumque sibimet sacro fontis lavacro sociavit. Arnolfus

devictos statuit.
*

a Vochburg ex comite monachus S. Emmeranmi, qui sub initium seculi xi ex antiquis monasterii sui monumentis Miracula S. Emme-

'-mtigisse

77 Hisce

pariter congruit tempus emortuale

rammi
tom.
II,

conscripsit,

apud Canisium Antiq.

lib.
I

Lert.

ostmditur

Rotrudis seu Chrotrurdis, primai

roli,

conjugis Ca-

dc tribus ducihus, sub quibus S. Corsic scribit

cui Pilitrudis vel certe Sonichildis in thalasuccessit.

binianus in Boioaria floruh,

mum

Quippe Annales Nazariani ab

anno 707 usque ad 790 perducti apud laudatum Chesnium sic habent : 725 Hrotrudis
raortua. Tiliani seu Petaviani supra citati 725 quando Karolus primum fuit in Bawarios, Et Chrotrudis moritur. Ex quibus discimus, hoc ipso anno, quo Carolus Boioarios dehclla:

sub quo clarissimus Cbristi confessor Ruopertus cum aliis Dei servitoribus Juvavium devenit... Is ergo dux

Theodo vir strenuus

et alacer,

filios

habuir. successores in regno,

Diotpertum
primus,

videlicet atque

Grimaldum

post quos ducaf .um

genti huic prajbuit Hucbertus.

Horum

vit,

Chrotrudem defunctam

esse,

in

ejusque

lo-

ut diximus 4, Corbinianum, cum Romam peterct, IvMorifice susccptum in ditione SUO relinere

cum

Piiitrudcm vel Sonichildem ab eo uxorem

couatus

est

sub altero, cujus cmdem

mox

retu-

timus,

276

DE

S.

FRISINGENSI CORBINIANO PRIMO EPISC

ad quamsub
Authenticum esse prmdicdomini Hlodowici 7. non nego : verumtamen, si tum instrumentum episcopum suum libere penes Frismgenses fuerit
eligere, nescio,

aictore
C. S.
Frisingam
"'Hi-

limus, cathedram flxit Frisingce;

postremi preefectura reversus

est.

80 Arno episcopus Salisburgensis , in libello donationum ecclesice suce factm-um, guem anno
788 co7winnatiit,
fllhan

cur episcopatus
vacaverit,

iffe,

ipso

testc

Hucbertum, de quo agimus,

Mcichclbecluo, annis octo vel

novem

post Corbi-

Tkeodoperti, qui Arnolfo Diotpertua dicitur, fuisse asserit : fuit igitur l.ninoaldi ex nepOS,

nhni obi/um

subrogato

pnmuni

jr.itrr

qut exctsa vel c.iauctorntfi

i/isitts

Bonifacium Erimberto ejusdem locwn per S. riWaaiinmn 739, utin hujus Actis tom. I Jun/t,
pag. 454 videre est. 83 Quo anuo Sanctus

familia,per Carolum Ma/tettum d/trutu positus est,etpatrui exemplo edoctus, sanetum Antisti~ tem ad episcopatum revocare curavit. Ceterum dum Ariho scribit quod laudatus Euebertus
,

ad

laborunt

suorum
lib.

Moritur pm~
fjaljilius

mercedcm evocatus

fuerit,

non docet Aribo. Yitus

II,

Corbinianum Bibimet sacro

ipsi, setl
est,

fontis Lavacroso-

Ciarit,

id intetiifjetulum puto de fiap/ismo

non
riiiat

Arupekhius in Chronico Boioariorum autem die cap. xviii de eo sic divinat: Veniente Mariffi, Deo spiritum reddidit anno, Nativitatis
hujus calculo ut puto, Christi 735, vel quasi. Ab nonnihil discedit Marcus Velsmtslib.W Rerum
lioiturum,

annolSO.

dari

ejustfcm profi collato; ttef/ue

verisimife

filium

Theodoberti ducis
in

oiim

S.

liuperto familiaris, et
tcstc

ecctesiam

Salis-

fmrfjensem,
tisnti

Arnone, rnunifici , sine Bap-

ubiait: Annum septingensimum tricesimum Annales numerant. Eumdeyn ctiam

lavacro adolevisse, aut Carolum

linntiiii ijentili

MarteUum

lioioarifi- tfitratutn

ttuiiiuissurum

signanttres catalogi episcoporum Frisiiujensium. inquit Meichelbeckius, qui licet addat, uiibi an-

fuisse.
Lkentia
swf.csmrr.s

num
ad beatwn
ip:

732 notari,

Velseri

aliorumque sententim,

83
sias
<//

Reliqua Sancti gesta usque

c

f/uw

commuuis
esse, ut

est, subscribit, et tios

:

quoque eamcitius statui

rivis

e.rtessitm

biotjruphus pntlermisif

dcm ampfectimur
ifitmn

fatemur tamen id non adeo

altero

eligendi,

perSanctum
impetrata,
li

Meichclbcckius 12 Vitw
refert

ad postrema ejusdem
epis-

uno aut

anno

tempora

regiis Htteris

obtentam firmatam, post mortem suam

ecrlcsitr stui- liteiilimn,

nonpossit: at ultra 730 probabilius differri

non

posse, apparebit sequenii, ubi ostendemus, probabile esse, Sancti corpus quadragesimo ab obitu anno Majis relatum fuisse Frisingam, ubi anno 770 jam quiescebat, et forte uno aut aitcro anno jam quieverat. Ceterum dies emortualis, quem biographus pariter non expressit, in tabuiis Frisingensibus et Martyrologhs 8 Septembris assitjuutur. Ex dictis autem consequens fit, S. Corbi-

COpOS stteeessotes libcrc

eltijctuli. fjtutta/ in liu/ir

rem diploma Ludovici

flf imperatoris, seu potius

Ludovici Germanice regis, quo hic agnoscit,

eam

facultatem a dercssoribus suis

tjvasi atf preces
f/tisse, et
///

erctcsitr Frisin-

S.
<

Corbiniani ofim
oujiriiiof
.

fatvia

IC./shil iiliul

concessam fotum

apiuf lauflatttm hisforicnm

j/atj.

152 iu Wullrtntr

episcopo, uiit/c ego aliqua delibo. In

lic t.

nomine sanc-

manum probabilius obiisseannocirciter 21 acollato

fi.ra

indhidua- Trinitatis, Ludowicus, divina favonte clcnicntia, rex. Oportet etiam regiam dignitatem omnibus benivolam existere, prtecipue tamen
i|iiiis.

sibiper Constantinum Pontificem episcopatu, a vero Frisinoce cathedra anno circiter 13;

his,

qui

divinis

CJnde

uotum

lieri

mancipantur obsecupimusomnibussanctae
seilicet

quamquam neutrum certo determinari possit, ut per decursum non semel monuimus. At certe audiendus non est Bundius, dum tom. I Metropolis
Salisburcjensis, in episcopis Frisingensibus,

Dei Ecclesiffl fldelibus, pra^sentibus

futuris,

et

omma

Knsingensis ecclesiae episcopus, aput antecessores nostros suo interventu impetraverat plebi et familise
suaa licentiam

qualiter S. Corbinianus.

confuudens, Sanctum quidem anno 730 defunctum fuisse insinuat, sed tamen viginti annos in episcopatu Frisingensi adscribit, quos melius ab
episcopali ordinatione repetiisset.

inter se eligendi episcopos post

siuo evocationis

hujus olectionis securitatem scripto rega]iumpra'ceptorem firmari

ef

tempus,

rogavit, suamque petitionem apud eos obtinere promeruit. Similique modo omnes pastores ejus-

84 De suprema Sancti cetate ita disserit scepe Sancti mtas Imidatus historicus Frisingensis 13 Vitce: Cer- statara. tum est, Erimbertum, Corbiniani fratrem, qui
i/ist i,i

st

cpiscopatum successit,
:

dem
(ros
{
:

snlis per

ordinem penes antecessores noselectionis

dilecti

eo fuisse natu ma-

jorem

eamdem

securitatem
episcopi

usque in

tampus Waltonis,
Querunt.

cum enim narret Aribo, Corbinianonondum nato, Waldekisum patrem rebus humanis
;

nostri, obti-

excessisse.necessum est fateri, Erimbertum ante

renwatw onno906

82 Tempore autem suo accidil casu, ut domus sua, inibi in honore Domini et Sanctorum ejus opnstructa, tgnium succensione eombureretur,

Corbinianum natum fuisse nisi fingamus, Corbinianam matrem ad secundas nuptias convolasse: ast fingere historicorum non est. Et quoniam Erimbertus primum post novemdecim

eisdem supradictis pra&ceptis pariter comHis ita peractis,

prsadictus

bustis.

Waltoanteclementiam

libataa sedis pontifex... precatus est

ab obitu Corbiniani annos e vivis ereptus est, ...cogimur asserere, Corbinianum ad provecastatis

nostram, ut supradict familias el clero juxta priorem concessionem aostra auctoritate assen-

tam ;ctatem non pervenisse, ac forte annum qumquagesimum non superasse, neque

ante

annum

prceberemus inter se eligendi episcopum, '' priora prascepta per nostri praecepti reriovationem roboraremus. Nos guoque eorum salusiimi

Christi 680 orbi natumfuisse

est

Pro-

bri consultui el

petitioni libenter

annuimus

etc.

ffujus diplomatis

autographum

in chartario

H-

lustrissimi collegii cathedralis illmsum

asservari asserit idem auctor : doriro ffi iawrra/oii snl LudoVtCO imperatoris fitio, Germanim regi, cui
.

etiamnum verum non f.a[rnuifi

cx secundis Corbiniance nuptiis genitus, id est. Neque video, cur diccndus sif fingere, qui dubitat de eo, quod faeile potuit fu-n et frequenter faetum est. De stutura
ratttr

non evincens; nam lieet Erimbertus ab Aribone non ditamen certum non

babtiis

quidem

hmc

observatio, sed

sancti

pomnon

Pratsulis uietn scriptor fuec addit; fuisse adeo procerum,

Boioaria
,,,<<

Statura corex sacris ejus

parebt/l, altribuc/utum

esl,

r/ti

etiam rrrte
:

gruiuit subjerftc instrnmetilocpnrha-

Data9Kal.

W-nnMucti.nur^tlicetossaajustaviristatura non admodum deficiunt, sacri certe capitis moles

plane

Maj. annoDoniini 006.IndictioneiX. Aniu. regis

magna non

"

est

ita tpse.

VIII.

DIE OCTAVA SEPTEMBRIS.

2T
,\i
(

1008 excusum de sam ti antistitis sui translatione addiem Augusti lectionem n recitat in hunc
i

IOEE

c. s.

modum

: Sancti Valentini episcopi corpus cum aliquot annis In Maiensi castro humatum in pace quievisset, tandem circa annum Domini

VlII.CorpiisprimumFrising;c
sepultum, transfertur Majas,

septingentesimum vigesimum tertium a Luitbrando Longobardorum rege Tridentum deduc-

tum

deinde Frisingamreducitur:
templi Majensis, in quo Sanctus

quod postmodum Tassilo, Bavarise dux, pridie Nonas Augusti circa aunum Domini septingentesimum septuagesiinumseptimum Passavium honoriftce deportari atque inter duos muros ante fores ecclesiae beati Stephani
est,

Utilonis

filius,

humatus
status.

fuit

hodier-

protomartvris,
fecit. //</< si

ubi

episcopi sedes est, deponi

rrra

nus

sint,

jam mortem

S.

Corbinia-

ni,

quijuxta S. ValenHni corpus Majis sepultus

ante

fuit,

annum

723 figcre, corporis vero, de

Corpus post

Corbinianus

instantis sibi mortis pratscius suis

30 dies Majas
transfertur:

mandaverat, ut co?-pus suum Majis apud S. Valentinum, quem prcecipuo cultu ternpore
episcopatus sui fuerat prosecutus, sepetire?it. Quia vero id temporis in Majensi castro dominabantur

qua agimus, ad Frisingemes reductionem posl annum 777 differre oportebit. Verum id utrumque fntsum c.i itictis dicendisque iuemifestumest; quare in translationis tempus aliunde

investigandum est. 88 / n codice Andecensi et in eo, quo usus est Smtmtia Survus, quadraginta anniinter utramque S. Cor- Mricheltxckit
biniani

Longobardi, fratrem
ante mortem die
delegavit, ut

suum Erimbertum octavo ad eorum regem Luitj/randum

ipsius

translationem elapsi dicuutur. Sed

est

is

locus de interpolatione suspectus

c/tio,

Meichelbe-

regium

consensum
vita?

flagitaret.
die,

tum quia verba

ilia in

codice Benedictobu-

Dcinde, appropinquante extrema

e suis

alium

mno

adllucbertum Boioarim ducem direxit,qui

ipsius mortcm nuntiaret, simulque posceret, ut funus Majas trunsferri permitteret. Dum hcec
et a clero suo Dci Genitricis Marice ecclesia, in qua cathedram tenuerat, Frisinga; tumulatur. Atmox patuit, invito Sancto id agi : quippe continuo immissa divinitus procella non interruptos tri-

num. G3 et seqq.) tum quod hinc sequeretur, Sancti corpus primum unno 770 rcdurtuni fuisse Frisingam,cum tamen illud anno 709 ibidemjam quievisse contendat ex
desiderantur (de quo vide

aguntur, sanctus Antistes moritur,

in beatai

parte

duobus instrumentis sub Aribone confectis, quee II tomi I integrarecenset, Primum continet
traditionem
sancti
Sikifridi

factam

ad

sepulchrum
in

Corbiniani

coufessoris

Christi,

loco

Frigisingas, ubi ipse pretiosus in corpore

huma*
'

ginta dies ac totidem noctes Frisingcnses vexavit,

tus esse cernitur.Arf calcem subjiciuntur sequentes notcs

donec accepto Hucberti ducis responso, sacrum

corpus non sine miraculis Majas transtulerunt, ubiapud S. Vdlentini exuvias honorip.ee colloca-

tum
et

est,

quemadmodum

cap. vi latius enarratur,

inde Pri-

singam post tmnslationem

S.

86 In eo castro quievit usque ad tcmpora ducis Thassilonis et Aribonis episcopatum , quorum opera Frisingam solemniter translatum est.

chronohgicw : Actum est hsec in <> Kalendas Martias, anno regni gloriosi Tassiloni ducis 2'2. Attcrum cst donatio Adaiperhli notata; 1 n 11 Kalend. Majasanno gloriosissimiTassiloni ducis 2'2, Indict. vnij in qua similiter dicitur: Transfundo ad domum episcopalem in loco situm ', quod * nominatur Frigisinga, ubi honor
sanctaa Mariae celebratur, seu sanctus Corbinia-

/.

lmr

'

/.

Bitam

Valentini*

Translationem illam ab eodem Aribone mandatam litteris cap. vn Vitce recudemus, ad quod
lectorem remittimus: hic vero ea tantummodo cxaminabimus, quce ad illius elucidationem spectare arbitrati sumus. Longobardi, quibus Mu]>c

**iui

parebant, corpus S. Valentini Tridentum avexerant, indeque Pataviam a Thassilone Boiorum ducefucrat translatum. Hinc Ariboni, Frisingensi
episcopo, injecttt

nus requiescit in corpore. 81) Utroque instrumento annum Christi 769 designari putat, quia annum quintum principa* tus Thussitonis cum primo rcgui Pippini CQnnec~ tit, atque ita ejusdem ducis annum 22 perducit ad Chrisd 70'J. /d vero ostendere nititur ex autiquo instrumento Timonis, quod exsture ait in vetustissimo Traditionum ejusdem ecclesice codice, atque hasce prceferre natos chrunotogicas : Anno secundo regnante excellentissimo Fippino
rege,
Galliae

>I<

t<:it<i>i.n i'Si

iotis

tnms-

tationit

mens estde S. Corbiniani sacris exuviis ad sedem suam reducendis : quippeS. Va-

lentini corpore, ob cujus prcesentiam sanctus episcopus Majense castrum in sepulturam elegerat,

inde subiato, merito judicavit, se postrenue Saricti

quando domnus Apostolicus in partibus venerat, anno sexto regni Tassilonis,

subdit historicus,
quis
sit

voluntati

minime refragaturum,

si

eum

suce

electissimi ducisj, 8 Kal. Julii. Quaeres modo,

lector,

quoquesedi tisanimum, quod sanctus sui episcopatus Fuudator sine honore debito et absque sancto illic jaceret ofticio. Itaque collecto cpiscoporum suorestitueret.

Movebat prwicrca

autisti-

annus, quu
II (aliis

domnus
III) in

Apostolicus,

nempe Stephanus
?
;

rumque

concilio,

et assentiente

Thussilone,
Bailletus,

rem

Respondet Baronius, et post Baroid contigisse anno Christi 75li ergo nium idipsum Pagius asseverat. Recte
Galliam venerit
:

feliciter exsecutus est.

Erratporro

dum

annus

Christi 753 fuit

Pippini secundus, Thas;

8 Septembris utriusque Sancti translationes confundens, scribit, S. Corbiniani corpus a Longobardis Tridentum translatum fuisse, et inde ab

ad

silmiis sextus. Ha>c ille

mihi locus

istc

<

itip

legendumque annum tertium Pippini pro anno secundo, atque adeo instrumentum
sus apparett
istud "il "iimiiii 754 pcrtinere.

Aribone Vrisingam.
"' 'tijits

anno

errat Brevialimii

Passa'

87 Translationis annum tualem biograpkus prwtcrmisit ; verumtamen diserte docet, eam post S. VaUntini exuvias Pe-

non secus atque emor-

90 /tufio cur ita sentiam, est, quod licet Ste phanus anno 753 in Galliam profectus fuerit, "nnt id tamen factum non sit nisi sub ejusdem
t

iii

<

uitii/uis

monumentis,
i/mr pinhiitit.

'iense.

taviam delatas contigisse. Breviarium proprium typis anno ditccesis Passaviensis, Monachiensibus

docent luuftnem et initium subsecuti, ut etiam Auastasio dati Baronius et Pagius. Nam, teste
bibliothit ":><>,

V7S

DE

S.

CORBINIANO PRIMO
cst detiimo

EPISC. FRISINGENSI
est,

AUCTORE
C. S.

bibliatheraria.

fioma eqressus

quarto
ttf

nonsintomninocerta, incertum quoque

fronstatio

an ea

die mensis Octobris, Indictione septima,

est

anno 753. / itinere Aisfulfttm Lont/obardorum reqem Pnpitr canvenit.et quintadecima die mensis

nan con/ig^rit, guamvis post annum 769 statui non possit. 93 Monent me so?pe laudati Antonii lioschuno aiterove anno
citius

Hodiernns
S. Valentini

Novemljris praedictaB septimae Indictionis a

manni Mss.
intcritu et

notitia? ut

aliquid de Majensis castri templi

Papia movens, suum in Franciam profectus est iter. Denique in Agaunensi S. Manritiimonasterio aliquantulum moratus, adPippicivitate

hodiemo S. Valentini ecclesim statu

num regem progressus cst, ab eoque honoriftce susceptuSyOd Pontigonensepalatium cst deductus sexta Januarii mensis die in Apparitione Domini et Salvatoris nostri

adjungam. Ait itaque, vicinum Majis arejiosum montem diuturnis imbribus solutum os cujusdam amnis applevisse quo factum, Ut (vcrba Rosch;

Jesu Christi sacratissima

754.

immensa aquarum vi ultra horas spatium retenta, ac tandem ruptis claustriscum monte fabuloso protrusa, erumpens totam urbem

mnnni

sunf)

solemnitate,

anno utique

Jam

vero
til

cum
Kal.

/uudafum
Julii anni,

iiistru/ue/ttum

sif/natum

verit ruinis.

Magiensem contumulaverit, acfcedissimis oppleQuod intuenti perspicuum fit, acce-

quando domnus Apostolicus

1

in parti-

bus Gallia
spcctare,

venerat, nan po/est

scilicet

ad annum 753

cujus

mense Junio Stephanus

;

dente prsecipue incolarum omnem fidem faciente narratione, et jaminterea iterum anno 1322 renovata clade. Utriusque cladis tristes reliquias
prolixo sermone exponit, colligitque ex
sccxdi xiii scriptore,

/unutum Iloma excesserat

sub eitjus
inilittin

sed ad

annum

754,

anonymo
annos

Pi/jpiua

fucr/tt

ereeptUS.

earum primam

inter

Porro H Kit/nultis Ju/ji uuiti 754 currcbat Pippiui tiuiuui tertius, s/re ipsius reqni exordium a
meiise Murtiti, sive a Ka/endis Maii anni 752

709

et

1250 contiqisse.
ita

94 Post multa de S. Valentini ecclcsia

sequilur
:

pnr
dixi-

sa/ictique

Communem tamen

hunc,

quem

Corbiniani
sepulcri stntus Majis

repelu/ur
eam anteiA
FebruaHi anno 770 c<m
tigisee.

mus
his emifu itiu\

interitum, seu

Numinis providentia, seu

91

Kr

nnnum sextum

Thassilosif
,

ipso loci situ, evasit celeberrima S. Valentini in

uis, St JJTOducto

instrumcnto standunt

etia/u

uoccastroeeelesia... In recedenti

enim nonnihil
V.

Kn/emlas Jn/ius uuni 754. C/ldc ultfiius t/rtltu i/ur, /radi/io/tes Sihifridi c/ Adoljieritti nunt. XX memoratas, tp/arntu primu li Kalendas Martias, altera 11 Kalend. Majas, utrain cursu fnisse s
t/tte

retro ad latus sinistrum sinu a prominenti ad-

huc illa montis parte tegebatur, cui arx ad sinistram amnis Nayffii ripam imposita est, et sic omnisille montisirruentis seu sabuli ac lapidum impetus
tis

un/to 22 Tlifissihmis siuunfur, fur/us esse

7i>'.)
t

ntj/i

illuc

numquamferripotuit, cum aggere

n/tito

Aprili
recte

sed 770, cujus /nensibus Vehrunria et ttrrere debui/ /iitttus l",' prtt-t/ieti ducis, si
Itnheuf

rupto, via recta vis illata fuerit...

Templum

sa-

amplum

est,

structuras tamen, excepto choro,

se

inslrumeit/um

T/uumis.

fyolo

recentioris,

ut adeo nullum

antiqua^

illius

a
;

ei/uitlem in ui/u/is
tp/iln/s eitleri polest
I,

Thussilonis hic i/u/uirere, de

Meieheibcelius tom.
:

parte
i/la

paq.

42

et seqq.

id

unum

volo,
sit,

ex

Th/ianis

instrumento, qualecumque

potius

erui Irtu/iliuues Sikifridi ct Adatperhti

Chrisfi 770 spcctarc,
eut /ndic/io

ad annum
indiest,

quem etiam manifvs/e

posteriori adscripta

vm,
<.,

f/uce

tpm-t/ue nteuse Aprili

erat.

anni 7G9 nandum htchoala

invenerim anathematibus plenum, quibus vicinia omnis, imo remotse etiam S. Valentinum colunt. Solum, quod superest monumentum, silex est pra3grandis, totam aram contegens, sine altariolo sive sepulchro vel conditorio sacrarum reliquiarum, quod aliquibus ansimensium est, et quidem ex lapide silice continuo. In hac permissum est speciali

S. Valentino constructae vestigium

Ihupir

al/atis rno/iumcntis id

unum
ante,

Imc-

indulto reverendissimi

domini Ordinarii

t/stpie ftnheutus. truusiutitineiii

tiuiti

unte

'21

Februurii

ideo Sacrura facere,

cum

altare hoc seu lapis

HOperactam

fuisse; sed

quamdiu

non
I,

ipso S. Valentino consecratus credatur.

altari,
est,

ab Sub hoc

tit/uet.

aut saltem in crypta, cuiillud substructum

ProbabUiw fwta i'.s7 2l

Novernfms amti 7fi!l.

Mtireus Hnusizius (}cr/nn/titc sacrai tom.

(nam utrumque sanctum Episcopum vix ce-

pag.

136 sententiam

Meichelbeckii

paulo
est.

ali-

ter intellv.rit,

af/pie ifu

interprctatus

Cele-

pisset boc spatium) conditos fuisse SS. Valentinum et Corbinianum nemo hic locorum

bratur, inquit, Translatio s. Corbiniani juxta

antiquum Kalendarium Pataviense, anno 1522 Venetiis excusum, quod ad manum habeo,
die 30 Novembris. Deinde productis Siktfridi et Adalper/t/i instrumentis, tjmr ipse quoque ad

ambigit. Ilueusquc adpropositum nostrum Roschmannus, quilocailla ipsemet studiose lustravii. Nunc Fri-

sinqam rcdeamus.

unniim 770
rectc

referf,

sie

e/i/teltuH/

K\

q uibus

arguit

eruditissimua

ejusdem
s.

histuriae

scriptor (Meichelbeckius)

corpus

Corbiniani

jam anno 769 jacuisse Frisingae, scilicet a mense Novembri. Verum ea non est mensMeichelbeckii, ut
liunsizii
bilis

IX. Reliqua ad Sancti

cultum

spectantia.

examinanti patebit

ipsa
sit,

mttem
proba-

tibsrreatio, Ucet eerta

est.

mm

tamen

Etenim
1.M15.

in antiquiari Ilreriurto

Pussueiensi
sti,

a,,,,u

Venetiis paritcr hnpresrecoli-

e/uleut

div 80

\ocembrt\ Trui^latiu

Ouamquam

ex hactenus

dictis satis

superque

fw

; itlr/n ftt in plarihus u/Hs, qUm setpteufi g rereusvbimus. Jant eero v.r COdiCB Sarin/u/, An-

decensij aliisgue

habemus, translationem
.-

conti,p U\ sj

gi$Se t/nmi a Sa/te/i /nurtv ip/adra/jvsi,,,,,

annos incomptetos sumamus, cttrrebat 20 Vorembris nnni T seeu/ulu/n communi/nem

t

>*

anUquoque S. Corbiniani Sanctimemvria in Fustis cu/tu } eodemfortetempore, quo obiit, inchoata ad 8 Septemeodemque seculo per Aribonem multum nro- bris, mata;ul/quu tamen pro more de eodem arrptmenta addenda sunt. Martyrologium Romanum ad hanc thtrn 8 Septembris Sanctum his
cons/et de /coitimo
rer/us nnnunt/at
:

Sanctum 8 Septembris nuni 730 obiisse sta/uit. Verumtomen cum tam annus emortualis, guam pratdicta annorum intercapedo
sente/ttiu/n,

t/mr

pnm. ejusdem
'lun.

Frisinga* sancti Corbiniani

Greeorio secundo Pontifice ordinatus et ad praadican-

civitatis episcopi, qui a

Evangehum

missus,

uberes

fructus

in

Gallia

DIE

OCTAVA SEPTEMDRIS.

.,

7 ,,

Oallia et

Oermania

retulit,

ac denium virtutibus

ac miraculisclarus in pace quievit. Xn antiqtUoribus Martyrologih classicis nulla ipsius memo-

na

reperitur; aliqua

eumdem dicm cum celcbrant. Inter ea codex weydi apud Sollerium nostrum post textum
jicit
:

tamcn Ueuardi auctaria ud

Bossub-

tantum ftcommemaratio ad diem 8 Septembris. auctore 98 Ceiebrani prmterea iidem C. S. Frisingenset die ~u ^ovembns vitu duplici cum Octava ejusdem wintnmqv* sancti Patrant sui IranstaU mt ut disdmus ex diem
-

supm

Corbiniani episcopi etconfess. Codex Centulensis : Eodem die Frigisinge,sancti Corbiniani episcopi et confess. Editio LubecoFrisingiffl

iaudato toeuiario. Officium idem beptembrts, prvna dte assignatur

die

quod
et

omn/a dc communi prwtersoUtam orationemet /ect/ones secundi Noctumi, qua> ,,, Sermombus
S.

->i

26

Cohniensis: In civitate Frisinga, natale sancti Corbiniani episcopi Frisingensis. Denique Molanus:$t Frisingfe, depositio sancti Corbiniam
episcopi, cujus vitavirtutibusinclytain Baioaria claruit.

Bcrnnrd, dvprumph*' sunt prcBSCribuntUr Oetava d,c Officium prmas diei

,

repetitur

w,/>-

stitutis

tamen excommuni
ests

confessoris pontificis

millimum

lectiombusprosecundo Nocturno. Porro wisisacri corporis, Hajis reducti, ea festivitate celebrari ac

memoriam

96 Ad cumdem diem refertur in Floriano nostroM., in quo prolixum ipsius elogium texitur, zau mvem- sed v ; Mosum et ex QttoilJS Frislmjensjs Chronico
et tjusdem Tmnslationis

Frmngam
bum

propterea miror, nullum de hac reduetione ver-

Ub V, cap.

xxiii concinnatum. Fcedc etiam abcr-

fieri in toto illo Officio, cujus lcctiones des/nu/it in priori translattone Frisinga Mj<,s facta,

rat Marturo/ogium

quasi de hac, non

<!<

,/h,

mfneeditum, in PP. anno 600 cpiscopus consecratus

Germanicum, sub Canisii noquo Sanctus a Gregorio Magno

dicitur. Mitto

tamcn prima
si

agerelur, Nonpotuit

translatio in ZQNovembrisincidisse,

S. Corbinianus,

functus, trigesimo

Galesinium, qui in Annotatis perperam pro eo citat, multosque rcccntiores, a quibus Corbinianus sacris Fastis merito insertus est.

Bedam

apud Aribor/em

An

deobitu die, quemadmodum lcgitur , Majas tnmslatus sit.

,/b

///

dhimus, s Septembris

verosecunda transh/fh

i ,, </, hridcrit,
,

Prater dicm 8 Septembris, qua ipsius nataiis seu depositio recolitur, 20 quoquc Novembris tramlationi suce sacram habct iu codice Usuardino aucto Hagenoyensi, ubi /egifiir Item translatio sancti
:

incompcrtum mihi est : suspicor tarncn id ita esse, cum non appareat alia ratio, ob quam eo die colatw. Cetcnun prmdictam festivitatem eo-

dem

die olim celebratam fuissc

,;,

dimcesi Passa-

viensi, docet nos ipsius

Corbiniani episcopi Frisingensis. Similiter in laudato Martyrologio Ca/tisii ad eumdem diem

Breviariwn anno
<<<,

1505

Venetiis

excusum,

in

guo Officium
lectionibus,

antipho-

nisadomnes Horas,

Novembris, omissa tamen voce translatio, dicitur: Item Frisingae, S. Corbiniani, de quo supra ad 8 Septembris actum est. Andreas Sattssayus
in

hymnoetreli-

die 20

Supplemento Martyrologii Gallicani credidit, Novembris Ordinationem Sancli Episcopi

:

ce/ebrari

Ipsomet,

inquiens,

die

ordinatio

S. Corbiniani episcopi Frisingensis in Noricis. Philippus Ferrarius autcm in Catalogo qcnerali

dubitavit,

au hac

apud Meichelbeckium , pag. 378 hajc cx ipso deprompsit : Anno 1205 major domus Frisingfis sanctee Mariae consecratur et corpus beati Corqui tom.
I,

quis omnibus propriu recitandum proponitur, WReliqua ,/,/ Sancti cult/nn spectantia pau- Tertatranstoca habcmus ; ea tamcn oualiacumque SVit, pau- Ho:sodaliHtm cis accipc. Alterius translationis meminit Wesso- et uy mna$wm Sand0 dk,lUl fontanus Chronologus
-

parte

I,

die

Novembris ejus Ordinatio,

an Translatio, aut alia quwdam fest/vitas ageretur: verum Translationem recte notari in codice
offitium ecclc-

biniani episcopi gloriosa translatione sublimatur. Sedebat id temporis in Frisingensi cathedra

Otto II,
S.

siasticum in
Breviariis

Bagenoyensi, ex mox dicendis patebit. 97 Dubitari non potest, quin sanctus Antistes, relato ad cathcdralem ecciesiam suam ejus sacro
corpore, peculiari

qui ecclesiam S. Maria>, quce etiam Corbiniani dicebatur, beilo Havarico , ut cen,

set Mcicltelbcckius

ruinam passam

restauravit,

mox

cultu

apud

Frisingenses

eaque occasione sacrutu primi A/itistitis corpus solemniter elevavit. De pistorum sodalitio sub
Deiparce Virginis, sanctique Corbiniani clientcla

honoratus fuerit,

cum una ex

rationibus, quce

Aribonem ad translathnem peragendam hnpulerunt, fuerit quod absque sancto officio Majis jaceret. Diem 8 Septetnbr/s, qua obiisse creditur, quaque sanctissimce Dei Matris itativitas simul et

Monachii olim
tom.
II,

instituto

apud Mcichclbcc/cium

ccclesice

Frisingensis

dedicatio

celcbrabatur

hac lego : In ecclesia RR. Pl\ Augustiuiauorum Monachii jam eo tempore (sectdo xiv) ilorebat pia sodalitas pistorum sub invocatione Dcipara' et S. Corbiniani,
I,
1

partc

pag.

10

Corbiniano pariter olim sacram fuisse, asserit Meichelbeckius tom. I, parte \, 2 in Ellen/tardo
S.
et alibi,

primi episcopi

erecta et gratiis Pontiticiis decorata, cui e treceutis tum urbibus,

,

Frisingensis

laudans vetustam liturgiam a Gamansio visam. Postmodum, incertum quo seculo, Frisin-

tum

oppidis pistores

nomen suum

dederant. Ei
gratias

sodalitati

anno 823 Ludovicus Bav&ras

genses sancti Episcopi festivitatem diei 9 ejusdem mensis afftxerunt, non alia utique de causa, quam

singulares addidit.

Eodem

historico teste, ce/sis-

simus princeps Joannes Franciscus, Frisingensh

cpiscopus <j,jmitasio, qttod studioscB juventuti sub

quod pridie ub natalem Virginis Matris festive agi non possct. IJinc in Ca/cndario, quod Ofjiciis
propri/s /nemoratai dicecesis prtefixum
legitur
:

moderamine
assignavit.

lili.

Pf*. Benedictinorum FrisingcB

est,

/ta

erexerat, S. Corbinianum

patronwn solemniter

9 Corbiniani episcopi et confess. duplex.

Fuit

lieri.

Ipsum vero

Officium assigr/atur ex

100

Ad

S<,<
,///"

l>

reliquias honor,i(/,ts spcctarc llelvjuw!

lib,

communi

cottfcssor/s po/tt/ficis,

Nocturni cx epistola li. ; Fidelis sermo secundi autem propriis ex Aribone concittnatis,qua> desinunt in miraculis i/t Majensi castro factis, dum ibi sacrum corpus quicsceret. Tertii Nocturni lectiones su/tt homilia EvanEadem die gelium : Homo quidem peregre Off/ch semiduplici eum veneratur Vienna Austriw in Officiis propriis anno 1032 cxcusis. At in Sa/isburgensi ac Passavicnsi Breviariis de illo
;

cum lectionibus Pauli ad Timotheum

videntur,

Ampeckhius
:

IV, pag, 7 Chro-

lt0 " u '" t "'

nici notat his verbis

Ex

hujtis Hainrici ducis

/'//

cognomento Hixosi) donatione caput argenteum deauratum S. Corbiniani, quod iiactenus habetur in ecclesia Krisingensi, iactum est. De hoc sunt metra
(BavaricBf
:

sanotus lorbinianus argento, qu.nl dedit ille Deo! Pr&sulis Abramiui Culgescit imago benigni
(

Dum jubetllainricus, quam

splendet
in

Omnipotens animaiu sahct

in

arce auam.
/'/<

uerc

DE
AUOTORE c.s.
Floruere aufem Henricus

S.

FRISINGENSI CORBINIANO PRIMO EPISC.

electore

dux w Abrahamus subfinem secuHx. AUquamhujussacri episcopus Bohemuemetrocapitis portionem seculo xiv m

Bavari* Maximiiiano

Emmanuele cum

tirn

sua fcsttvdatcm s/m pirrsmW7 r,W W * fnnilia cohonestante ; tenuitque ea soiemdie

yrima

poUm Pragam tramtatam

nes Pessina in

fuisse,

ibidemque

>n

nitas octtduum.

De tempti restauratione et

festivo

S. Viti pie servatam fuisse scribit

ThomasJoan-

Phosphoro ejusdem metropoUlanm ibidem ecciesim, pag. 517, ubi reiiquias, qum ad diem 6 Septembris hmc coluntur, recensens, Corbiniani episcopi para ttotabilis de
habet
:

hucspeclant, videri poapparatu, atiisque, qum cui etiam anno 1722 ,c't iaudatus historicus, facrat cura Frisingensem htstonam dcm,//,th/t bienmo non conscribendi,quam sane unico itlo perfeat. Lubet erudite, quam feliciter

S.

mater oapite ab Elisabetba regina, qnae erat ecelesiae donata anno 1328. Caroli, Pragensi
paulo magU memorabilia sunt, qum scspe memoratus historicus Frisingensis tom. II, parte I, trans(9 de reliquiis anno 1710 in GalUas pag,
i

minus tamcn atiqua hujus jubilei monumenta, pnus^ ex ejusdem quam commentario finem imponam, eruditi viri insigni Opere refeire. inquit, mmumeuta 104 Ad mensisJulii initium (Anni 1724)
serenissimi die illius sexta, ex mandato potentissimi dusis electoris Maximiliani Emac

nempe

tatis,

auctoque inde antiquo Sancti cultu enarCetsissimus princeps ac episcopus Frisindatis Utteris petierat

rat
aliqu/h in
ft-nfiriaw
ttr.hihr

101

manuelis, Monachii feliciter fusum est a3S campanum, ad centies centenarium pondus ascendens, quod electoralis sua serenitas destinavit cathedrali Frisingensi ecclesise, millesimum ab orto suo annum paulo post celebratura?. In ejus

gensis, Joannes Franciscus,

a Bertrando

Robine de Cattemont,

facultatis

Parisiensis doctore Theologo,

eodemque Priore ac

parocho S. Germani de Castris seu Cbatres, petierat, inquam, ut suam de S. Corbiniani pasententiam ediceret. Respondit is, eo loci nemini dubium esse, quin Sanctus ibidem natus fuerit: eamque opinionem tum aliis argumentis,
tria
//////

parte una superius leguntur haec verba

I.

Fuderunt
Inferius vero

N. R. I. MISERERE NOBIS. I. M. Langenegger, et A. B. Ernst. Monachii 1724.

:

misso, q/tod

ii/ rti

rccfcsitirrcitabatar, Officio
,

stabilire conatus est. ejusdem Sancti proprio 1-ji'fri/i t/ccasioitc tisus rst /inrtrandus, ut aliquas

Deo ter Opt. Max. iMMACULATiE VlRGINI DeIPAR^

Mari/E, Patron^e Dioeceseos.
S.

Corbiniani reliquias pro S.

ttjiiitl tjtttint

Germani

ecclesia,

Sanctus prima sanctioris vitm funda-

Corbiniano Episcopo,
T

menta posuerat, impetraret, Votis annuit episcopus, et partem insignem cum adjuncto authentico testimonio in Gallias destinavit. Ubi in
Gallias delata est sacra illa portio, ingenti gaudio Castrenses implevit.
r,t

C^TERISQUE TUTELARIBX S FRISINGENSIS Ecclesle Jubil^ejeD. D. DEDICAT Serenissimus Elector, utriusque Bavarle Dux Maximilianus Emmanuel

Anno Christi Ex
altera vero parte
:

1724.

honarifae
hrttrft-

102 Dedit deinde operam Bertrandus, ut do-

rtmtttf

nuin illud insigne

cum quanta

fieri

possetso-

mschtrrsrunt;

Lemnitate in ecclesiam divi Germani inferretur,

alUsaliU
rmccftscu.

quod etiam facileab incolis et accolis obtinuit. Festivissima enim pompa a confertissimi populi
illuc illatum est sacratissimum pignus, quod deincepsin ara splendidanoviterconstructa

Consecrat Reverendissimus et Celsissimus Joannes Franciscus. Episcopus Frisingensis, S. R. I. Princeps, Anno Sacerdotii sui 50, ReGIMINIS 30. ECCLESLE SU.E SPONS/E M.
105 Hisce addo,

agmine
(in

qum de nummis

ea occasione hucspedantifi.

oujus superiori parte Insignia celsissimi prin-

cipis nostri, Frisingensis episcopi,

fuil.

fueresuspensa,

rcpositiun, ubi devotis civibua suis hactenus

pag. 479. Eodem tempore celsissimus princeps noster pro memoria futurae festivitatie seternitati consecranda
cusis laudatus scriptor habet

plurima, eaque manifesta beneflcia contulit, uti dal.is pluribus epistolis Bertrandus celsissimum

cudi jussit monetam auream duplicem. Prima habet vnlorem duodecim aureorum per Germa-

hoc anno Joannem Franciscum

edocuit... Ita

(1710) S. Corbinianus per Gallis rursus innotuitet

,

niam

communium

altera vero

sequat. In

earum prima ex una parte

duos aureos in quadrainsignibus

collegirjca-

quodammodo
c/it/i/i

revixit. Emc ipse qui pag. 478 aliquam ossium partieulam ab eotfci/t celsissimoJoanne Francisco abbatim Fuldensi t/tiiio 1724 donatam fnissr. h/ Translatione quoque S. Norberti archiepiscopi Magdeburgensis ad diem 8 Junii in Opere nostro recusa pag. 901 mentio fit de reliquiis S. Corbiniani, quas Ji/i. Dl). Matthmus de Beir et Prosper Moriconi, tascribit,
,

tura comparet S. Corbinianus

tum
S.
I.

episcopatus,

cum tum reverendissimi

thedralis consuetis.

Corbinianus,

Pone inserta sunt haec verba I. Fundator, I. Episcopus,

:

Patronus. In rotunditate vero circuli Jo. FRANCISCUS RESTAURATOR ECCLESI.E PASTOR ovtuw: P. pauperum. In altera parte rursus in
:

/ttiiiit/

titc

professi Ordinis Prcemonstratensis, abbas. Michaelis Antoerpia, Praga, quam anno

aliqua quadratura cernitur Deipara cum alis Apocalypsicis, prout ea in ara maxima hujus
cathedralis ecclesiae spectatur.

Prope eam
episcopatus,

figu-

L627 //ifionr translationisS. Norberti, Fundatoris

s/ti
,

ram habentur
quadratursa

insignia

tum
:

tum

adierant

Antverpiam redeuntes, Frismgm

loco

illustrissimfe familiae Eckherianae. Inscriptio ejus

sic habet Sub umbra alarum tuarum. In rotunditate: Sacerdotii 50. Regiminis 30, anno Christi 1724. Altera moneta aurea ex una parte exhibet effigiem divi

ticcrprrr.

Jubileum

108 Coronidis

paucis perstringo,
II,

quas

millmarium
celebratwi

Frisingensis historicus tom,

scrihit ttc miitcntirio Jtiliifco

parte I tatius den S. Corbiniani ad-

ccntii Frisingam, fundatoque ibidem episcopatu, jussu supra laudati episcopi Joannis Francisci celebrato. Factum idest Kalendis Octobris, anno

Corbiniaui, pallio conspicui,

ptio
:

cum

urso. Inscri-

1724, tnf
fcrtntt,

quem Frisingenses vum sedis exordiarequoque idom celsissimus princeps annum

Corbinianus. In parte vero altera exprimuntur consueta insignia celsissimi nostri, sub quibus notatur Post mille. In rotunditate vero
S.
:

suscepti presbyteratus
f/tit.

qumquagesimum numeramagna cumpompa ac splendore, serenissimo

legitur: Jo. Franc. D. G. Episc. Fris. S. R. I. princeps 1721. Hcec de miitenario ecctesice Frisi/iqcnsis,

a S. Corbiniano fundatm jubiieo sufficiant

DIE OCTAVA SEPTEMBRIS.

ficiantzplura qui voluerit, adeat laudatum Mcichelbeckium, ubioperosam ejusdem descriptionem
reperiet.

2*i
A. AribomEPTSr..

ccepit ad illum credentiu. ium populorura turba confluere etsacraejus monita dihgenter excipere nam quidquid ex oblatione fidehum susceperat, except victn nec aric
:

3 Multa quoque

PnSDTwpt

CEKSI.

V"
but

i'"i'.

paupenbus
pore,

erogavit.
ei

VITA
augtore aribone episcopo
Frisingensi

vindemiarum primitiaa afferrent. ministri ejua in cellario vas inde non modicum impleverunt. Contigit a.item nijusdam noctissilentio, ut mustum vehementcr inn, ceret; sed cum magni fervoris vim vaa sufferre nequisset, spinam tam fortiter ejecit, ut ejus sonitus in cella ad aures Viri Dei pervenisset. Qui statim intelligens, quod gestnm foerat,sese

dum quidam

Vindemiarum quoque tem-

<h,lv,,

!>')-

sistit

orationem

fixis

in terram genibua projecit,

/.

silentium

suum

ut servaret

hoc indicare dis-

Ex

editione

Caroli

tulitramistris,sicpernoctansorando,usquedum matutinas Deo laudes persolvebat. Hisperactis ex more tintinnabuli signo ministroa convocans,
suspicionem,

quam

Meichelbeckii in Historia Frisingensitom.I, partealteraa.

Tunc quoque

de vino habuit, eis indicavil frater, qui cellario prseerat. Ajise-

ricus nomine, arrepta clave festine cellarinm resevarit, et in introitu pede spinam invenit, et in manus tulit. Qui dum ad vas accessisset,
rea

CAPUT
Sancti natales ac

mira apparuit, quia tam incolume inventum est mustum, ut nec gutta quidem foras exiret. Quod dum Viro Dei nuntiavit. omni cautela miracu-

lum
4

silere decrevit.
,

Quadam vero die fur quidam instigante diabolo, mulam Viri Dei foras reperiena abstulit,

innhini simni, u I filnrfus

i\h

sus in
S.

nomina secescellam ad templum

eamque

ascendenspropin<|iii sutlus sc uuinrri^batlatibulis.MinistriveroViriDei vespera appro-

Germani, miracula ibidem

mulam quaerentes, invenire non poterant, hucillucque quserendo discurrentea per latera montium et ima convallium silvarumque
pinquante,
latibula,

patrata.

nec non et ea loca perscrutantes,

solita erat pasci.
,

ubi
>is

prius
ita

mula

usquedum nox

tenebrescebat

ut coaeti

reverterentnr, et

damnum

vacuique domum de mula Viro Dei

cupimus ad sedificationem audientium patris natus, beati Corbiniani vitam stilo brevissimo exprimwn Wal- plicare virtutesque, quasper eum Dominus fecit, dekisus deinde primo necesse est sancti Spiritus implorare sufCorbinianuSj fragiura, quatenus ejus adjuvante gratia, digne wppellatus, possimus tanti Viri Dei utiliter enarrare rairacula. Venerandus igitur Dei famulus Corbinianus ortus fuerat ex regione Militonensi b, vico natuSj qui dicitur Castrus, ex patre Waldekiso et Matre Corbiniana. Quonondumnato, genitor ejus languore correptus rebus excessit humanis. Quo post obitum patris nato, mater ejus genitoris sui nomine ex sacro eum fonte fecitablutum c, ac postea illius amore compuncta nomen ejus mutavit, eum vocavit Corbinianum. 2 Qui dum bonae indolis excrevisset, divina fuvenis iii cellam ad inspiratione compunctus, sacrae religionis offiS. Germani cium viriliter diligebat, ccepitque divinae ScriPost obitum

Dum

retulissent g. Ipse autem leniter consolatos dimisit, seque in orationem prostravit, sicque

orando permansit, usquedum Matntinnrum solempniisdebitasDeolaudesimplevit //. ac deinde

cum ad

refocillationem lassi corporis requiesce-

ret paululum, angelus Domini

ipso matutinali

crepusculo

e-i

pervisum apparuit,

qui

furem
l'1'vlumit,
fin ilh initns

cum mula

advenire debere praedixerat.

retulit laudes, atque

ecclesiie foribus

5 IUe autem a somno suseitahis gratas Deo bi-ut.n CtiTmnno, in cujus

tunc ipse manebat apertaque signo ex moretintinnabulisuos
:

easttQQttus

fenestra cellulae,

ad se vocavit ministros. Quibus adstantibus pracepit, ut venientem furem cum mula minime laederent. Sed hoc nequaquam appetitu vanae
glorise ministris prsedixerat; sed
tis

uteorum men-

ecclesiam
seredit et alios

pturae sagacissimus indagator existere, psalmo-

imtrnit.

diam

diligere

jejunium amare,

vigiliis

et

insaniam mitigaret; na furore coacti Deivirtutem mutarent in insaniam, aut ne rei sanguinis in ejus persecutione fierent. Qui dura vix verba prsacipiendo complesset, ecce ostium cellulae, ubi

orationibus sanctis insistere, pauperes recreare, hospitalitatem sectari, et in boni operis cultu

Vir sanctus cum

est,

rliscipulis

loquebatutj
obtulit

mula ingressa

et super se

sedentem

hoc quoque divino perductus amore, ut totam mundi concupiscentiam a juventutis relinqueret flore, et sanctse constudiose persistere d.
tinentiae ac suee
castitatis solertissimus custos

Ad

furem, rigidum et quasi exanimem dorso illius adhserentem, quasi super eam ligatus essetj ita ut, si vellet, descendere nequivisset. Qui dum
Viri Dei jussione depositus,
et
et

humo

projectus
ailiir \r\

ad beati confessoris Christi Germani ecclesiam e in eodem castro constructam devotissime se collocavit, atque juxtaeam parvum
existeret,
sibi construxit ergastulum, tantum solitudine delectatus, ut nihil aliud possideret, nisitantum

instar ligni
bat,

lapidis,

amcns

insensatus jaceincrepatione,

coepit

Vir

eum Domini tam

quam ammonitione

a sua ncquitin uuasi a gravi

rainistros, qui sibi exterioris necessitatis solatium

somno*. 6 Qui dum qnasi dormiens expergefactus esset, timorem dimisitanimi,confitendoatque pavendo

suppU
>in-

suscitare
reducer>
pellitur,

quos cottidie sacris studuit disciplinis instruere, ut suse imitatores existerent vitflB.
exhiberent
:

Septembris Tomits

III.

malum quod Viro Dei fecerat, professus est,se amplius non debere peccare, quamvisinopiavita expirasset 36

282
\.

VITA
i.

S.

CORBINIANI PRIMI EPISC. FRISINGENSIS

et confi-

AlllBONK
I

expirassat
tente,

Eoque prostrato jacente,

BPISC.

ItlsiN-

CBNS)
i
'

quod vitam rautare debuisset', eum Vir Dei de humo jussit resurgere, qui tam concite surrexit, quasi rigidus atque contractus minime
fuisset
:

ANNOTATA.
Dr Sancti biographo Aribone egimus in Cmmvoiurio 1. ubi etiam diximus, cur Meiquam Joannes chelbeckii editionem Suriame , sui Ordinis reMabillonw in Actis Sanctorum
a
cudit,

/.

drbere!

et sic suae miseriae referebat bistoriam,

peru octasset

in dorso raulae pernoctaret*, tot montium summitates, atque ima convallium, qualiterque silvarum atque veprium densitates perambulasset, quasiamula vinctus fuisset quibus dictis veritatemvulneratafaciesdeclarabat. Ipse enim ab irrationabili animali adductum se sine

quomodo

prwferamus.
qui forte stylum mutavit,est

Apud Surium,

Melitonensi.

De agro Melodunensi ct focoCastrus

ad Virum Dei fuisse professus est, et quia intempesta nocte viam evadendi, vel latendi
seientia
siii

seu Chatres, in quo Sanctus natus est, consute Cummmtarium pnevium 2, ubi ostendifnw

rc.pcrirc

minime

pntuisset.

eum
c

in

Imula Francia? quarto

milliari

ab urbe

Hineauctor
orattonis
.

vim

r mlt

Sed quid mirum, quod orationes Justorum, Deo largiente, vaieant vincula reprobis injicere et a mentis industria revocare; cum tantam
7

Purisicnsi situm esse.

eum
est,

Surius habet: Genitoris sui nomine ex sacro fonte fecit ablatum appellari. Itaque San-

Deus

electis suis praestat

gratiam, ut

cum rerum

Ctus in sacro baptismate

Waldekisus appeUatus

necessitas exposcit, mira quasque ex prece fa-

ac deinde a matre sua Corbiniana Corbiniasimilibus locisputat Meichelbeekius

ex potestate, cum etiam .biliuniiesdicat:Quntquotautemreceperunteum, dedit eis potestatem Filios Dei fieri? Quia ergo
ciant, aliquando vero
Filii

nus.

d E.x hoc
S.

et

Dei ex potestate sua

si

fieri

possunt, quid mi-

rum
i;

signa facere ex potestate valent/c? aut

quid mirum,si signaperorationem agere valent,

ciim Dominus suis fidelibus promisit dicens Omnia, qmncumqueorantespetitis, credite, quia
:

monachatum Benedictinum proCommentarium 3. e De ecclesia S. Germani apud quam Sancius noster prima sanctissimce vitce fundamenta jecit, consule Commentarium num. 11, 12, 101 et
Corbiniani
bari; qua de re adi
102.
f Silentium ex Regula Benedictina servatum autumat Meichelbeckius. Vide num. Commen-

accipietis, et fient vobis? Orationis

namque

vir-

tute

semper sunt signa ostensa, mirabilia demonstrata. Nam Moyses per orationem Pharaonem superbum regem in mare Rubrum
et Dei

tarii.

g Lege referrent similes frequenter occurrunt

:

demersit, /Egyptios delevit,

liberavit
/.

Populum

occidentem solem tamdiu orando stare fecit, donec hostes pugnando delevit m. Helias triljus annis ccelum, et mensilms sex ab imbre orando coercuit, et cum voluit, orando pluviam tribuit n. Iste namque Virsanctus oratione alligavit reum, ut a nequitia suaj animea solveretur, et ad poenitentiain reverteretur; eiquo tres argenteos dedit, atque admonuil, ne coactus o furtum faceret. Atilleaecepto
Josue

ne Grammaticis castigationibus molestus sim. h fline apparet, quod Sanctus id temporis non cum ministris suis, sed solus matutinas Deo laudes persolveret : quippe ministros suos leniter consolatos dimisit, seque in orationem prostravit, sicque orando permansit, usque dura Matutino-

solcecismi, quos lectori corrigendos permitto,

rum

solempniis debitas

Deo laudes

implevit.

Deinde obdormivit, ac denique signo ex more tintinnabuli suos ad se vocavit ministros etc.

munere L&tus
1

recessit.

Unde

cotligimus,

eodem modo intelligendum

3
ait
:

esse

iiuilfia ct al)

ipso Pippino

s C(i'pi! uainque longe lateque faraa sanctitatis cjus crescere, et fidelium ad eum nobilium

hiographum,

dumnum.

Silentium

suum

Major$ li-imiis pgraulioum

1'nisifiir:

etignobilium utriusque sexus turba confluere, a!terna3 vitae ex ore illius verba libenter audire,

ut servaret, hoc indicare distulit ministris, sic pernoctans orando, usquedum matutinas Deo laudespersolvebat. His peractis, ex more tintin-

tantumque eximietas vitae illius perflagrabat, ut ad summum tunc temporis regera Pippinumn

nabuli signo ministros convocans

etc.

Hcec au-

rumor
rjus

sanctitatis ejus perveniret.

Quique unum

excarissiniissibinptimatibusadViriDeiceIliil.ini

transmittebat

seque aumillime suis ! precibus

temnonfavent BenedictinoS. Corbiniani, ejusque ministrorum monachatui; si enim Benedictini fuissent, ad matutinum officium concelebrandum secundum Begulam convocati fuissent.
i

commendabat. Multique ad eumsenesetnobilcs

concurrentes, utproseoraret, rogabant; aliiautem sua xenia ei nrationis causa q mittebant.
crebris advenientium colloquiis occupabatur;sed mensejus magnoinde tadioaffioiebatur, quod raagnis fletibns atque lamentisse

Luxata phrasis

significat,

moriendum

Tunc VirDei

abstergere r uitebatur, tactusque dolore cordis

intrinseciis
suspiriis

pnv nmpm, qu a?n furandum. Meichelbeckius in margine notat; ' al. consummari debuisset. k Obscura est luec biographi observatio Yidetur autem dicere, Sanctos aliquando suis precibus prodigia a Deo impetrare, atiquando vero,
.

potius

ope-

rante Deo, ea ipsomet patrare

afflictus,

gemitibus

est

cum

Dei benignitas tanta

sit,

frequentatuSj quia tranquillitatem,

ierat,

quem quav
,

et solitudinem,

quam

desideraverat, se

amisissc

pcrspexerat,
sibi

ijratmm lurgmtur, qua adoptivifitii Deievadant quodcerte miracula patrandi

nec mirum id esse ut hominibus suam

facultate

ct paupcriat.cm

quam

quantum
1

nimium

prwstat.

amaverat,
adesse
sibi

deesse valde pertimescebat, et divitias, quas noluerat orafcionis

:

studium ultra consuetudinem amittere, in responsis vcnicntium, ct in acceptione dantium, et iu dispensatioae egentium-nccupatum. Iu Ius quoque tribulationibus fatigatus quartum deci-

Adicap. xivExodi. Cap. x tibri Josue. n Consule lib. III Regum, eapp. xvn

et

mum

in

sua cellula impieverat aununi.

margine al^nec coactus, idest5 ne imposterum etiam inopiauressus furtum rommitteret.

p ldest>adPippinum Beristalium Majoremdomus Francire, cui prceter nomen
et

Jacobi apostoti cap. v, y 17 et 18 o Meirhelbeckius notat in : *

h.fnst. ,s.

xvm

rcgts nihll ex regia potestate

dignitatem

deemt

Bectius infra

or-domus

;,

DIE OCTAVA SEPTEMBRis

vocatur, uti appellat Surius.
q Id
est,

283
A. Abibohe
EPISC. Flffflr-

Major-domus

eum hoc

loco eliam

cogitavitque, ut ex auctoritate beati Petri apos-

ut pro se oraret.

r Forte a se abstergere, id est repellere conahatur.

usque pont.ficalem eum provexit honorem. Vir itaque sanctus, quamvis coactus, tamen dono Dei et divmi muneris largitori consentiens Psalmistae non immenor, timens, ne tali fraudaretur
honore, dicentis

sacerdotalem ei honorem injungeret. Tuncque in Viro Dei, quae consultando tractaverat, opere perficiens, per singulos gradus ad suramum
toli

gehsi.

GAPUT

II

Quia noluit benedictionem elongabiturabeo; quamvis honorem fugiendo

:

Primum iter Romanum

conse:

cratio episcopalis suscepta

reditus in Galliam et acta

ibidem.

liotitain

piofec

Tunc demum

tus

iniens consilium, ad limina sacratissima beatorum apostolorum Petri et

resistendo contnstaret, vel divinae voluntati contrairevideretur. Coactus ergo sacerdotalem suscepit benedictionem, acceptoque pallio cum g benedictione et adjutorio beati Petri apostoli /. ut utique* sanctse praedicationis officium exercere ubicumque in toto orbe potuisset ex tanti Patris concessu potestatem habuisset h. 12 Tantoque accepto honore et ittde privilegio, in mas in tinlGalliam reversus est coepitque divinum linm ""^"^ largiter ex ore ejus emanare verbum, et melliflua ad Y?'""' instar vivi fontis in aures audientium
,

humihtatem continere voluisset, obeditionem tamen raajorem judicavit, ne Patrem

effundi

B
a

Pauli orationiscausa ire decrevit, et sibi se Apostolici a doctrinae, et orationibus commendare, et si fieri posset, implorare ab eo sibimet et suis, qui cum eo venirent, in quodam angulo latitare, ut ad sanctorum Apostolorum patrocinia
potuisset secretius pervenire, et
ibi

tunc quoque per universam Galliam coepjt verbum doctrinae illius in virorum , ac mulierum moribus sanctis crescere, et tam sa;

praedicatio

pSTwm
E
<

crarum virginum, ac viduarum

quamque

et

monachorum
tari
;

et in clericorum

pectoribus dila-

ipse vero

verbum Dei administrans, quasi

conversationis regula b liceret

ei

sub sanctse vitam ducere.

Movit autem Vir sanctus comitatum suum cum

universis supellectilibus, et incolumis coeptum perfecit iter oratione autem facta in confes;

prudens dispensator Ecclesia? Christi, unicuique mensuramtritici hilari advenientibus vultu ccspit
largiri.

Interea contigit
illo

ut
*

Major-domus

in
k
'

Gallia, qui erat Pippinus k, suis accersiret

eum
fc

obtutibus

vero ibidem

proficiscente, con-

sione c beatissimi Apostolorum principis Petri, ad beatse memorise Gregorii d Papae pedes se prostravit, eique secretum animi sui diligentissime replicavit, et quibus necessitatibus coactus suum amisit secretum, et quomodo tranquilperdidit portum, et quibus ssecularium rerumtumultibusquasi navis in medio mari jactaretur fluctibus, et quod vix
solitudinis

tigit in via, ut quidam reus ad damnationis ultimsasuspendiumducereturpropterlatrocinium, nomineAdalpertus.manibusposttergumvinctis, et torta / in collo illius pendebat, et hi, qui funem

'

tenebant,

jam eum trahere ad damnationem

lum per humanos favores

conabantur.
13 Ccepit namque Vir Dei totis nisibus festi- frustra nisus, nare, et sub testificatione divina, alta voce cla- de P MCfltta

marginem recolendo

prospiceret.

Et

plus etiam formidanda adjecit, qui temporalia a multis sibi concessa munera sibimet ad perditionis

cumulum

evenire posse speraret

e,

quam ad
Papa

mare, ut ejus exspectarent adventum. Cum autemadpropinquasset, concitus ex equo prosiliens, ad reum ipsum cucurrit, et principes imjus operis qui essent, modis omnibus inquisivit,
eosque inveniens, coepit humillime postulare fixo reum donare dignarentur, et poenas difierre, usquedum ad sumnmm
in terram capite, ut sibi

con

&88m

istius prsesentis vitae solatia.

locum
'"I

10 Venerabilis quoque

et praenotatus

iatitandum
postulans, a

Gregorius, audiens Viri Dei verba, intellexit zelum animi ejus qualiter et quam magnam in
;

Gregorio II

Dei opere habebat animi puritatem erat enim Vir Dei valde facundus, et humanitate praeci;

conversatione inter omnes praeclarus contra vitiaad irascendum facilis, velox ad ignoscendum conversis non piger in bona operatione, deditus orationi studiosus psalmodiae

puus

seniorem citissime pervenire potuisset hisque minimepetitioni illius obtemperantibus, dicentibusque, publicam sibi* functionem nullo modo audere praetermittere, ne forte illius punirentur
;

m V
*

se

pcena, qui tanta et talia comraiserat criinina

ne regales ad

sui

vissent aures n.

damnationis exitium commoTunc Vir Dei reum admonere

praeclarus in vigiliis, frequens in jejuniis, lareleemosynis

studuit, assistentesque longius amovit, ut

omncm

gus in elymosinis
tissimus
,

*
,

inomni semperbonopromp-

atque modestus, nulli pietate secundus. Sed quid de eo dicendum est, quem omnibus bene volentibus, simulque indigentibus omnis boni adjumentuin, quantum potuit, fuisse non dubium est? Itaque Vir Dei Spiritu Sancto repletus, unicuique congruebat sexui et oetati, ut per sanctsexonversationis studium potuisset unicuique sanctarum exerapla
vir mitis

ei putredinem, etvulnus animae suae confessione purissimadetegeret,tam infactis, quam in locutionibus, atque cogitationibus pravis eumque
:

omnis malitiae suae pcenitentiam puriter agerel, admonere curavit. Ipseque reus emendationem promittere studuit, et deberc vitam mutare, saeculum relinquere, commissa defiere, vcntura cavere. 11 Tum Vir Deisigno Crucis seternaequc saluarripiens, ut
*

*WRptortirit,

se

sigmCrucis

tptscopm
secratur
:

C011*

virtutum ostendere. 11 Sed haec beatissimus Papa Gregorius intuens, ccepit cum suis inire consiiiurn, ne tanti sed luminis fulgor sub modio absconderetur secundum dicta Veritatis supra candelabrum
;

tis

caput

illius, et

pectus munivit, et lacrymabili communtt,

equumque ascendens, sub omni Quod dum eodem die perficere minime valeret, iterando pernoctans et secundum diem ad perfectiuncm
vuliu reversus,
festinatione cceptum carpebat iter.
ipsius itineris

positus,

multi ab eo illuminarentur ingressi /

complens, ad

solis

occasum ad
palatium

284
A. ARIBOXE
KPISI
.;i:>si
I

VITA

S.

FRISINGENSIS CORBINIANI PIUMI EPISC.

1)

"imv

despalatiom pervenit, et ex caballo concitus cendens, summisse pedibus principis advolvitur, humillima prece deposcens, ut qualitercumejus que de pendente illo fuisset actum, corpus a sibi donare non dedignaretur, et quomodo deneministris ejus pro eo precabatur, et his gantibus, quantoindemoeroresecederet, plenum est, exposuit. His princeps praefatus compassus eteum^quem viventem tantus Pontifex a raiquid nistris solvere non poterat, punitum jam,
aliud quis existimabat, nisi

ANNOTATA.
a Id
est

Romani

Pontificis,

qui a S. Petro,

legitimus successor Apostolorumprincipe, cujus Apostolicus et domnus Aposapud veteres

est,

appelkitur. tolicus frcquenter

Benedicti designan conb Bisce Begularn S. Vide dicta in Commentendit Meichelbeckius.

mortuum esse.Quem

praicepit

utriusque
iiddc sunt

Episcopo prmcipiens" reddere, missique utrorum* directi *, videlicet domini venerandi Pippini,etbeati Corbiniani episcopi epistolam deferentes.

seu crypta, in qua c Confessio est sepulcrum alias etiam martyrum corpora asservantur , et

tario 3

ab

initio.

martyrium appellatur. d S. Gregorium II

Constantino
in

dcsignat,

Pontificatum

successit, et

qui anno 715 cujus

eumqiu induo ii-,, ,111-

15

Qua

ccnte,
.

accepta tandem inaudita, et valdc iiKTcdibilis res

die tertia vesperas!

ita

Actaapudnos illastrata sunt tom. II Februarii, ad diem 13. Porro cum infra num. 12 et seq.
versus, egisse dica/ur

tum,

<

'""

vivus inventus est latro pendens in patibulo, ut

ihnmu-ripit

eum venerabilis vir Corbinianus muniverat episcopus signo Crucis sanctissimo. Sed quid mirum,
sanctus Vir Dei ejus vitam a Domino ita imploravit oratione <! hurvmis ad gloriam Dei,ut nec
si

Corbinianusy<wn episcopus et in Galliamrecum Pippino Heris/alh, constat, in alterutrius, Pipqui anno 714 obiit,
S.

pini scilicet vel Gregorii

nomine ab Aribone

erra-

tum
et

esse.

Plures censent, retinendum Gvegovium,

Jissolve-

retur

corporis pondere collum ejusdissolvebatur*, nec tortarum, obpressio anhelam o ejus suffocavit*,
qui
si

Sdelis vel infidelis fuisset, ignorabaturp,

si

suffoearil

Quid mirum,
diebatur,

iste in

Vir D<

in virili sexu

exau-

dum

fragUi sexu

fcemineo beatam

Pippino Carolum Martellum, ejusdem successorem, substituendum : alii malunt Pippinum retinere, et pro Gregorio legere Constantinum. Ego priorum sententiam prmferrem, si desolis Gregorii Pippinique vocibus ageretur

pro

Christi virginem Scholasticam

l.ani

itaaDeo exaudi-

verum hmc
i'x

opinio tantum difficul/atis habet

,

tum

legimus, ut ea, qua3 a sanctissimo fratre

,

ipso Aribone

tum

aliunde, ut posteriorem

Benedicto abbate petiit

'(|!|(l(l

obtinere non potuit,

abundat
'

ministraril

*. ei divina virtus poscenti ministravit Voluitque ipsa virgo castissima, ut Frater ejus ciiin c;i |}('innci;issct in oratione quod ab eo

quod*

magis probabilem censeam. Vide dicta toto4, ubi hanc Saneti profectionem ad annum 709 sub
Pontificatu Constantini retulimus.

minime potuit obtinere,

tantam vim ventorum,
'

petiit

Domino,

et
ui.

et

imbrium impetravit,
ibi

ex eodem tecto, in quo loquendo consederant,

voluerll
lll.lllSCIll

nullusegredi valebat*, ut qui

rogatus noluit

"

7
i/ni
sii.h

cjm!>'<

dem

Sancti

ili&dpUna
i.nl
r

pQStmodum

sil

manere, mansit" invitus q. 10 Si ergoa tam fragili sexu sanctus vir Dei Benedictus orando potuit retineri, quid mirum, si beatus Corbinianus infideles, autetiam fideles orando potueral superare r, qui se a divino tramite [uam abstrahebat. Sic factum est, utde pcenis depositus Adalpertus non tantum vivus, sed etiam inlsesus inventus est*, et ad palatium
ii

quomodo Virgilius lib. I e Id est , timeret Mneidos dixit : At sperate deos memores fandi atque nefandi. Surius luxatam hanc periodum ita reddidit Quia temporalia a multis sibi concessa munera sibi potius ad perditionis cumulum evenire posse timeret, quam ad praesentis
:

vitae solatia.
f
tiir

Forte lcfjendum in gressu, vel ingressi poni-

pro viatores.
illo,

Apud Surium

sic legitur

Ut

secundum
posito

dicta Veritatis,

supra candelabrum

multi ab eo illuminarentur.

g Pallium archiepiscopale, signum plenitudinis potestatis,

scepe

etiam episcopis ob egregia merita

ab

his,

qui missi fuerant, deductusest. A.d cujus

concessum legimus.

intuitum, quasi ad ingens spectaculum multitudo

Ex

his liquet, Sancto,

cum

episcopus conse-

nimia confluebat, el uon tantum incolumem, sed etiam valentem contemplabantur, et a multis habebaturinsigne. Tunc idem Adalpertus quasi
passer ereptus a laqueo pcenarum, habitum mutavit, et insanctae

craretur,

nullam certam sedem aut episcopatus locum assignatum fuisse. i Hic biographus monachos a clericis maniobservavimus in Commentario

feste distinguit, ut

conversationis vita s sub

post

ma-

gisterio Viri

Dei

multa temporum spatia

num. 25. k Pippinus UeristaUus

potuit ifjitur

finem vivendi
i

fecit,

'uvbiniamts

ad pristfnatn
celtom n

(jrc-

liliir.

1? Ex eo quoque vir Dei Corbinianus venerabatur ab omnibus, maxime vero a domesticis liilci. (Vjiit naniquc gloriam saeculi pcrtimescer\ re, honoris ambitionem expavescere, tran-

obiit anno 714 aou Corbiniano jam episcopo agere,sihic, ut narrat Aribo, a S. Gregorio II, qui anno 715 primum creatus est PonUfex, fuerit
:

cum

S.

consecratus. Vide dicta

1

quillitatem secreti,
ter Lamentare,

quam
/.

ad lit. d. Tortam Surius restim recte interpretatus

est.

perdiderat, multiplicisibi

divitias

locupletatas quasi
se collobeati

avari amittendo deflere

Ad pristinum

cavh ergastulum,
clesiae, tbique

in foribus

Germani

Glossarioidem est, quod retorta, quai vox apud medii cevi scriptores virgam tortam, qua sepes contineri solet, significat.
in
iii

Torta

apudCangium

ec-

Vox scniur

apud

veteres

sub protectione ejus proprium qusesivil secretum, turbas hominum devitavit, paucosque secum clericos retentavit, quos admonendo et docendo deserere non valebat w, Quibussub operationis suae cura victum ministravit, et Verbi Dei semine cottidie eorum pectoribus infundebat. tbique continuis septem an-

modo

modo regem
etc.

episcopum, principem, abbatem

videre licet

deno-

apud Melchiorem Goidastam tom. I Uerum Aihauuucaram, parte II pag. 253. Boc loco Majorem-domus Pippinum
stgnificat,
uti

tabat, ui

eam

kic

etiam

interpretatus

est

Surtus.
n
Vitiosa

nisa permanens, advenientibus sibi secumque commorantibus Verbum Dei sedulo ministravit.

pluasi nu/icat, timuisse ministros

neglecti

ne

Majw-domus

muneris poenas repe-

teret.

o /</>/ anhetituin.

p Fidelem

DIE OCTAVA SEPTEMBRIS.

p Fidelem seu Chrislianum
iis t

285

fuisse,colligitur ex

quoi

num.

13 narravit de

peccatorum con-

fessione.

Opere q De S. Scholastica virgim actum est nostro ad dicm 10 Februarii, ubi pag. 102 ex hb. II Dial. S. Gregorii refcrtur rnemorabileprodigium, quod hic attingitur. Ad argumentum, f/uod pro S. Corhiniani monachatu Benedictino hinc desumit Meichelbeckius responsum est in
,

recepisset*/;scdobtinerenonpotuit,qui;tVirDei A kBJBOfll maluit paupertatem potiua tranquillam eligere, EPI Faisjkquamdivitiis iVui perituris. Cui multa munera
largitus est

dux denotatus, vale fecit abire. Eoquerelietoin partes tiln ejus nomine Grimoalifl ineedens", qui eum honorifice recepit, et de tanti Pontilicis grutulahaiur udventu, nontantum ipse, sed etiam universa turba, quaa faerat
in parte ejus.

h
iocessH

Cum autem
coBpit

gustasset dulcedinem
blanditiis

Commentario num.
et

18.

Porro quod

hic de virili
est.

doetrinae

illius,

multis

muliebri se.tu observat Ar/bo. inane r Surius habet : potuit salvare.

s

supplicare, et nimiis insistere precibus, ul nequaquam desereret; pollicebat* enim

eum eum eum

"

pollicebalur

Hisce verbis Benedictinum

18 et2Q.

signari vult Meichelbeckius.

monachatum dcAdi Commentarium

num.
t

conparticipem facere filiorum suorum, 20 Sed Vir Dei ad ejus promissionem ab statu suse mentis minime declinavit, sed immobilis ad

ct

donis dita-

(us, itet prosetjlllttl,

,

secus

Id est : coepit ipse ob affluentes divitias, non acavarus solet ob amissas, contristari. u tloic omnia Sancti, ejusque ctericorum monachatum Benedictinum non satis sapiunt : ete-

explendum iter arreptum permansit, e1 se nequaquam recedere ab hujustramitisperfeetione, professus est. Idem vero Grimoaldus munera illi non modica largitus est, vale fecit abire,
direxitque ministros, qui

nim

si Benedictinus fuisset, copiosa illa, de quibus supra munera ad fundandum monasterium,

,

eum cum aummo ho-

monachosque congregandos
buisset.

verisimilius

adhi-

Ec

dictis

Uquct, S. Corbinianum

primum

nore deducerent a finibus Noricensibus i, usque in Italiae partes. Qui jussacomplentessub debito honore, benedictionem petentes, reversi sunt. Sed et silenter, ignorante Viro Dei, actoribus
vel

aliquo tempore in Gallia prcedicasse, deinde vero

habitatoribus
/,

Alpium mandaverunt, tam

septem continuis annis in pristina adS. Germani ecclesiam cella commoratum fuisse, priusquam

Venustiscse vallis
si

quam
illis

aliis

circumquaque,ut

quando

ei

reverti

partibus alicubi conti-

secundum

iter

Romanum

arriperet.

gisset.

eum

a finibus Bajoariorum

nequaquam

permisissent abire, nisi ad praenotatum princi-

pem

pervenisset.

CAPUT
Secundum
iter

21 In ipso

III

Romanum,

cum dam rum

autem itinere Romano pergendo, Breoues l pervenit, juxta silvam quamin castris manebat. Sed dum custodes equoincaute obdormierunt, ita ut nullus vigilain

iirsinii

sibi

obsequentem
facit.
t

ret, ursus e silva egrediens

sagmarium

Viri

actaque in eo.
tu secundo

Dei excerpens comedit.

Mane autem

facto,

expergiscebant CUStodes, invenerunt

dum eumdem

homano itineie in Norico

prmdicans

quanto secretius se iu ima loca contulit, eo amplius fama ejussanctissimaaltius eminebat in publicum, et cottidie a supervenientium affligebatur tumultibus. Sed ille quasi sgevam congeriem supervenientium sustentare non valens, et quasi concussam cellulam, etconquassatam medii maris fluctibus naviculam deflens, ad pristinum se contulit auxilium orationis, iterumque Romam pergere disponebat, et a tanti Patris nomine a solutionem percipere et secreta

Sed

ursum super ipsum sagmarium jacentem, et comedentem illum. Quod dum Ansericus prsedictusViri Dei minister aguovit, beato Corbiniano dixit. Hoc autem Vir Dei patienter ferens, dixit

eidem Anserico
ad euin, et
delicto suo,

Tolle flagellum istum*,e1 vade

isturi

viriliter illum verbera, et

castigapro
ille

quo nobis nocuit. Quod dum

ei

agere formidavit, dixit

timere, sed ut dixi

Vir Dei

Vade

et noli

tibi fac,

ac postea mitte super

*,

eum
illam

sellam sagmarionam

et sterne illum,

et

sagmarjam

monasterii petere, atque alterius se magisterio

commendare

pertractans,

si

eum summus Pon-

tifex sub patrocinio, ut prius poscebat, beati Petri militari sub manuum suarum concessisset sudore. Qui non jam publicum a Gallorum parsed secretiorem eligens tibus aripiens callem
,

super illum impone, et mina cum aliis cavallis in viam nostram. Ipse vero Ansericus fecit, sicutprajceperat ei Vir Dei, et appositam super se sagmam ipse ursus quasi domes-

sagmam

ticus

equus eamdem sagmam usque ad

u.

Komam

perduxit, ibique a Viro Dei dimissus abiit viam

suam
22

viam, Allemaniam pervenit, deinde Germaniam,

et sic

Cum autem

ad

Tredentanum

o castrum

Longobar-

Noricam

/;

veniens,

ibi

quamdiu* demo-

aliquamdiu

ratus, verbi divini seminavit doctrinam, ibique

nonnullorum sacra verba penetrabant gratia

Dei corda in

Vir Dei pervenit, ubi tunc a Longobardorum rege p cornes nuper erat positus, nomine Husingus,hic quoque cumViri Dei emissarium q valde

dnmm reue
muuifice receptus, dimiftitur
:

augmentum
erat,
c.

fldei Christi.

Quae gens

quoque adhuc rudis

nitatem conversa
"

et

nuper ad Christiaibi

duabus
et

19

Eo namque tempore
d,

erat

devotissimus

Tkcodone

Theodo dux
tute,

insignis potentia, et virilis vir-

Qrimoaldo benigne exceptus

cum

filiis

alacritate praeeipuus

decorus, et nobilium virorum cujus longe lateque felix

:

decorum forma vidisset, emereconcupivit. Quem cum emere noii potuit, furto silenter tollere jussit; cui vindictam a Deo ordinatam ad tempus narrationis, et ordinem reservamua. Igitur Vir Dei sanctus Papiam r veniens, a prsscellentissimo Longobardorum rege, et Dco devotocum
oiuni veneratione Busceptus cst, et septem ibi diebus proptersacrampraedicationem Verbi Dei,

fama succreverat. Provinciam ipsam

boli illius in
ibi

sibi, et

su-

quutuor partes
,

divisit e,

carique

mos

habebantur sacerdotes sicut novitiorum f esse compellit. Qui dum virum Dei Corbinianum ibidem advenisse cognovit, ad se in-

ore illius inundabat, retentus est. Cujus se orationibus humillime idem rex commendavit,

quae

ex.

munera

largitus uon modica, vale factum*abire

civitatis

I.

\.ll'

vitavit,

eumque

humillillimasupplicationecona-

tus est obsecrare, ut ab eo honores sibi debitos

permisit; in cujus comitatum cujusdam praapositum ire idem rex jussit, et usque ad poramnis Padi S deducere, et Virum Dei cum
tuin

diceus

omni

VITA
A. Abibonk IPBC, FrisinGE1VSI-

S.

FRISINGENSIS CORBINIANI PRIMI EPISC

natantem piscem non pedum undecim modicse deambulando intueretur, longum Quem dum retulit. Qui cunvalido auribus Viri Dei
littus,

diligenter transponere et tines alios cum eo misinde asque ad Romanos pergere fecit, ut darentur ei per viam sus/ suos totius necessitatis solatia.

vidit secus littus

omni comitatu suo

magnitudinis,

quasi

clamore

equus ipsi
fitrtoaufertur.

23

Cum

autem pervenissent ad portum Padi

is,

cti relicto calle

ad

littus

quasi ad

mgens

specta-

fluminis,

qui

delectabilem
cupivlf

cum equum

Viri

eo missus fuerat, videns Dei, animo haerens

(Juem

emere cupiens*. Quod* Vir Dei minime se daturum dixit, sed summo Romanae urbis Pontifici

Dei, cum eum culum cursitabant. Vir autem intra semetipsum tacite natantem conspexerat, esum (ut eratj a * cogitans, ne fortassis sibi in

-i.e. an

Deo transmissus fuisset;

superius

quemdam suum
,

mini-

ducendum

insinuavit. Is

namque

antiqui hostis

strum, nomine Ansericum

(cujus longe

jam

cumupervicacia accensus, ad suae damnationis

portum, lum, ad ultimum transeuntibus amnis Dei reservare suis silenter subjectis prsecipiens,
Viro fransposito, subito se equo praeponens cursu velocissimo, is qui missus fuerat, vicinam silvam se immergens, cum suis huc illucque discurrens, simulabat se quserere latroqiiotjun

memoriam quem bonam peritiam natandi habere noverat.

diffidentiEe

fecimus) ex

nomine vocans,

imperans, nihil Cui pnesentiexuere indumentis habere praecipiens, pugioin animo

nem

in

manus sumere

indicavit.

Ipse vero ver-

nem. Tum demum vacuus revertens, raptorem prose non nosse testatus est Viri quoque Dei
;

vestimentis exutus, imperingrediens (erat territus quasi per humum mare alacer ingenio.) Qui in mare viribusstrenuus,
bis ejus eontisus,

volutus vestigiis deposcens, ut per negligentiam

suam ad regales aures minime accusaret

u.

Vir

mersus in interiora se contulit, sinistra manu pernatans, dexteram super undas elevans, lancea summis nisibus piscem tara viriiiter percussit,

qunquesanctissimus, patientisesuaecustos, hilari vultu valefactum amisit, Divinae vindictae non

ut ferrura hastae sequeretur capuius. Piscis idem statim sead altiora maris retorquens, ipse

B
luriti

Ignarus.Cujus rei finem divino adjutorio adposterum notandi ordinem reservamus. 24 Nam Vir Dei, fcramite arrepto, coeptum
carpebat
iter.

namque summitatem tenens hastiliae secutus est aa. Qui cum diu per mare natando se fatigasset, et nihilominus persequendo eum percussor torqueret, et ad littus eura vertere nitebatur.

au

S&Bta

Dum autem quadam

die Tusciae

piscium inopia
labnranti
3!

partibua pervenisset, sexta feria jejunii, in

qua

His

ita

decertantibus,

observare oportebat ab esu carnium x diem, videntes hi, qui praeerant itineri, quod hora gustandi

fluctibus,

ita ut vix

jam longius educti jam ad littus perspexerat,

i\,

confisus

quoque

in

verba Viri Dei sumebat fidu-

tardius

protruhebatur, et

quod

caballi

ciam hh.
21

calorem toto dieispatiosub ponderenequiverant sustiiM-iv, dixerunt, ut vel paululum repausarent, et caballos repascerent. His dictis,
is,

Quod dum

piscatores

quidam intuebantur,

fl

&

umi

suis

qui

ex latere retia relevantes, his relictis, certatim ad periclitantis denavigaverunt spectaculum.

capijubrt.

<|iiaiu

ad esum Episcopi niliil praeter carnem habere, quod* eo die non comessurum Episcopum noverat. Hoc eo dicente, Vir Dei sursum aspiciens, vidit aquilam in aeris altitudine avolantem, ait: Ecce
alimenta miuistraverat,
dixit, se

Qui dum vulneratum piscem intuerentur, totis nisibus festiuabant, atque ab sequore eum in navim voluerunt adtrahere. Sed dum praenotatus Viri Dei minister brachium in summitatem
puppi * immitteret, cceperunt piscatores pugnis, et percussionibus reverberare, ut ex tanta pra>
*

puppis

avis, per

quam

nobis

Dominus misericordiag

suse

l;ir-it;it,e ilaturus est alimenta. His dictis ab intuentium oculis longius aquila recessit; quae de lanta oculorurn altitudine acie piscem in maris fluctibuB vidit, submissis alis arreptum ad littus

da reverteretur vacuus ad litora.Qui

dum alacer
<<

pedem immitteret
viriliter se erigens

puppi, flagellis cc intrepidus

,

perduxit.
aquila ingen-

25 His
ois,

ita

pergentibus quidam eocus* Pontifi-

tem piscem
defert.
'

more

iter

CUOUrrit, invenit aquilam in piscis

agentium hoc videns, ad littus adhuc vivi

remo, coepit illico timore pereussi per orationes Viri Dei illius se pedibus submittentes, navim ad littus usque traxerunt cum prseda. Tunc Vir Dei et qui
,

manibus percussores suos caedere rerao. Qui

arrepto uni ex

cum

eo erant, immensas

Deo referebat laudes,

coquus

Bedentem capite, piscem liuc iliucque palpitantem. Qui cuui advenisset, aquila piscem dimisit, et evolavit, At cocus arreptum piscem obtulit Pontilioi.ol fnctum nquihr unarravit. Magnitudo aiitciu piscis fcantaerat, ut non solum Pontifici sufficeret, sed etiam cunctis, qui apud iilum comederunt. Res mira, et valde inanditn, excepto
antiqun miraculo, quod Pnulo, etAntoniocorvus ministraverat escam y. Tanta enim divanse pietatis

loca ad

applicandum aptissima perspicientes

castra metati sunt,

cum tanta abundantise gloria,

nequaquam cunctus comita-

ut piscem euindem
tus illius

F
,/,/

consumere poterat, residua salientes in suppellectilibus condiderunt dd. Refectisaudignis sunt

tera omnibus. hi qui aliena rapere conabantur,

ast largitas, ut

nusquam suos servos per-

permittat

consummari secundum Psalmistae sententiani quia inquirentes Dominum non deficient omni bono. Magna igitur z eodem loco amoenitas, magnaque uerbarum copia, et fons
uiittit' inopia
:

verberibus castigati ee atque a Viro Dei admoniti, ne ulterius principis apostolorum beati Petri peregrinis nocere ullo modo auderent:Duos eis tremisses ff dare prsecipiens, ne de operatione diei vacui recederent, abire
,

ee

//

permisit.

ANNOTATA.
a Surius habet raunimine. Porro intelligzt S. Gregorium U, qui anno 717, adquemhanc profectionem Romanam probabilius referendum

largus. Quid

01 h.htn pimt

ergo ibi aliud datur inteUigi, nisi quml umnipotens Deus, qui suum dignatus est pascere Servum, subvcctioni ejus necessariam alimoniani ministrabat! ',0 Sed noijiiaqiiam aliud ejus miraculum prse-

alium piscem

siraili

tcrcunduni csm- \nlotur. Iu octavo namque die, quem preediximus, simiuV sexta feria quidam
c\

diximus in Commentario num. 42, S. PctriCathedram tenebat.

Itaque non secretiori modo itinere, sed etuwt fiexuoso ftr touo/ori usus est : per Allemaniam enim Sveviam, per Germaniam regionem
I'

conviatoribus ad
tiiiuullilius

littusmaris cucurrit
Is.

est

enim

delectnlnlis callis jnxin

mare euutibus,un-

darnni

depressus.

dum

iret

per

trans

Damtbium

designat

qualiter etiam utra-

que

DIB

OCTAVA SEPTEMBRIS.
ioquitur improprie et castri noniine gnat.

2#7

que regio vocatur a WalafridoStrabone,cjusdem circiter seculi scripiore, in Prologo ad Vitam S. Galli, apud Mabillonium sec. u.Per Noricam hic Boioariam intelligi ex contextu Uquet. Cur Sanctus hoc iter prce recto ac breviori eiegcrit, non constat. c Scilicet a S. Ruperto Boiorum apostolo primoque Salisburgensi episcopo; dc quo consule Commentarium a nitm. 34. d Dc Theodone sat multa diximus in Commentario,
Vita S.

urbem

desi-

\.

Atmoni
I-Mlsn-

I.IMSI..

p Erat

is

Luitprandus, qui
suffectus,

anm

712 pnirisuo

(l^si

Ansprando

regnum Longobardicum

usque adarmum 7 n tenuit, q Supple equum. Esi autem emissarius equus, qui ad propagandam sobolem destinatus est.

Exempia

multti dat Cangius in Glossario,

num. 34
sic ait
:

et

Gregorii

II,

annum

718

Dc co Anastasius in ad Indictionem xiv, sive Eo itaque tempore Theodo,

seqq.

nunc incotis Pavia, Pauto diaeono etiam Papia dictum, urbs est episcopalis in ducatu Mediokinensi : [uit olim Longobardorum sedes regia, eratque Luitprandi,

r Ticinum,

eum

S. Corbinia-

nus eo adveniret.

dux gentis Boioariorum, ad apostoli B. Petri limina primus de gente eadem occurrit, orationis
gratia.

sPadus
et

indigenis Po,
est.

vulgo notisshnum

maximumltalim flumen Per portum autem am<

novimus ex ipso Aribone, Grimoaldum sciticet, de quo mox et scepius sermo recurret, et Theodoaldum, cujus viduam Pilitrudem Grimoaldus in sui suorumquepemiciem iucesto talamo sibi sociavit. Tcrtius ab Arnolfo \ ohburgensi lib. I Miraculorum S. Emmerammi Diotpertus, ab Arnone vero
e

Duos cx

hisce

Theodonis

fitiis

nis Padi intelligit biogrqpkus tocum, alteram ftuminis partem trajiciendum

quo

in

erat, ut

ex sequentibus. Lege Missos. Missi vern dicebantur legati, aut qui a regibus aut principibus velut letjuti aut
liquet
t

nuntii mittebantur.

u Vitiosam
piico.

ct

perobscuram periodum
ilte

sit

ex-

Cum prwfectus

equum

pretio sibi com-

episcopo

Juvavensi

in

Indiculo

traditionum,

Theodbertus vocatur. Quce autem cuique pars

ducatus obtigerit,
videri potest

parare non posset, rapere statuit. Itague uni e suis mandat, ut cum tamquam inter postremos
transveliendwn scrvet, deinde vero raptorem simulans, in proximam silvam velociter abducat.

apud Marcum
II,

Hansizium Germanice sacrw, tom.

commemoratis
f
filiis

pag. 53, ubi etiam plura dc laudato Theodone, ejusqne

reperies.

Deinde Sancto
vecto, sese

in

alteram Padi ripam

jam

trans-

Novitios vocat, id estf non ita pridem conver-

conspectunt

sos

ad fidem per

S. Rupertum.

g Id est reciperet. Bis autem denotare videtur, Theodonem, ut Corbinianus in Boioaria suam cathedram figeret. h Grimoaldus in partitione ducatus Boiariam Australem, vulgo Sudergow, cum oppido Frisinga acceperat, inquit Hansizim ad lit. e laudatus, et constat ex Aribone. Arnolfus Vohburgensis lib. I Miraculorum S. Emmerammi Ulum
instituisse

equi raplor agnosci possel ; moj- ruptoreni iuseqtti fnujtt, ac demum rediens, eum frustra a se qucesitum mentitur, et ne Luitprandus id negligentia* SUGB im-

primum cum suis inter equumque col/ocavit, ne

Corbiniani

putet, equi

raptum

ei cetari flagitat, sic scribit: Si cae-

x Meichelbechius in Vita 5

teris diebus carnes admisit Corbinianus (objicit

non nemo) tunc Benedicti legibus morem non

gessit,

aut in tricesimum

nonum

Regulse caput

peccavit.
teste

Grimaldum
i

vocat. in Notitiis Mss.

Respondemus, Regulam S. Benedicti, magno Gregorio nostro, ejusdem confir

Clarissimus Roschmannus

matore, esse
tribus,

discretione praecipuam.

Fra-

scepe laudaiis hic notat,

non tantum Boiaariam,

qui in via sunt,

ut

nihil ineulcatur,

sed etiam Tyrolim eo tempore sub Norici nomine venisse. Idem habet in Veldidena pag. 10
et 80.

quam,
tse,

non eos praetereant

horai, constitu-

sed, ut possimt, agant sibi, et servitutis

pensum non negligant reddere.

et

Neque de

ab-

Boschmannus in descriptione comitatus Tyrolis etiam Venostam nYenonibns appeltat, indigenis Vint-

k Vallis Venusta

Venustica,

guam

stinentia a carnibus alio loco aliquid additur, ubi agitur de fratribus in via directis. Sic

schgau, arctus est in commemorato comitatu Athesim fluvium versus Meraniam.

1

ad

Breuni et Brenni antiquw Rhcetice incolw ad appcUati sunt, fuere

Breones, qui
et Briones,

flumcn OEnum. m Sagmarius equus est clitellarius, sive qui sarcinas portat : a voce Grwca aa^, onus ju-

etiam circa vini et vestimentorum usum S. Benedictus modestissimam regulam scripsit, ubi semper regionum atque hujusmodi circumstantiarum rationem haberi voluit. Mabillonius recenset exempla aliorum quorumdam sanctorum Urdinis nostri virorum, qui aliquando esura car-

nium (extra monasterium ac

sibi licitum esse

in itinere

maxime)

menti sarcirnarii. n Satis mirabilis est hcec historia ; non tamen omnino insoUtum shnile Sanctorum in feras imest, perium. Porro Otto Frisingensis hallucinatus luec contigisse, cum Sanctus jam dum credidit, Frisinqensis episcopus esset : tibro enim I Chroniciycap.x^w sic scribit: Fertur de eo, quod quadam vice. dum pro ecclesiae nccessitate Romam pergeret, ursus saginarum (tege sagmasaginam rium) suum occiderit, cui vir Dei capto eam deierret, pnesagma) imposuit, et ut
(tege

censuerunt. Certe abstinentiam esse, acper coiisequens numquam a carnibusnon fuisse de substantialibus Oidinis S. Benedicti,

anno

declaravit Sixtus IVinprivilegio Cisterciensibus 1475, Idib. Dec. concesso, uti haecet similia

S. Benedicti

Hasfftenus deducit. Itaqun contra directissimam Regulam nihil commisit Corbiniasi

nus,

in tanto itinere constitutus atqin- alia

alimonia destitutus, carnes comedit. qui ipsa obtinuit. sexta feria pisces non nisi miraculo
pru certo habens Ita ipsepro Sanctorectc perorat, /ienedictinam, de qua vide ejusdem professhncm
3 Commentarii.

cepit; ac

verbum

Dei,

omni gladio penetrabilius

Viri Dei effectum, indomitam bestiam mandatis

obtemperare coegit. o Tridentum nota

civitas, concilio
lebris.

est in est in

primo eremita uetum y De S. Pau/o Tkeb&o, J() 1 Januarii ad diem Opere nostro tom.

comitatu Tyrolensi
appettat,

oecumenico ibidem celebrato ce-

II ejusdem de S. Antonio Maguo abbate, tom. S. Paulo mensis addiern \l.De corvo, qui cum

Dum

autem Aribo eam castrum

dimidium punem

dks

utluiissct,

prmente

S. Antonio

JSN

VITA

S.

FRISINGENSIS CORBINIANI PRIMI EPISC

ridr priorh Sanctt

A. flJHBOia

KPDC. Kiusiv
6IKSI.

tntonfO iutr<jr>n,i attulit, Actapag. 603 et 606.

benedictione aceepta, temporis retentus honore, tristis recessit Qui dum valefaciensomnibus,

lirriius fipml Siitiinit h-ijifi.tr:

Magna autem

erat

eodem

loeo etc.

ad portam urbis fereverendo Hapiam venisset, cujusdam mortui corpus retro superpositum
efferebatur, cui n

idem aa l itiosam periodum sic corrige: Piscis ipse vero pugioms ad altiora maris se retorsit, capitulum tenens natando secutus est.
bb
bus,

universus secutus est urbis

jam
Dei,

littus

His ita decertantiut vix. jam longius eductus adspicerei, cbnfisustamen verbis Viri

Swius hmcitahabet:

Virum Dei contemplaprimatus. Qui mox ut ejus atque vocabantur, subtiliter de persona autem hujus vin cadasciscitabantur. Erat
bulo
k,

fluctibus, ita

prajsumefcat ver, quicaballumilliusantearapere

sumebat fiduciam.
restituit:

quiaipse quosque omnes pavoringensinvasit, desperatusamedicisfacinussuumnonabscondit,

sed publice professus est.
Ticini a omni huma30 Tunc quoque Vir sanctus cum regalem rege exceptus, receptus, nitatis reverentia a rege i sublatum quia nequaquam princi- equum deducebatur in aulam pem latebant divinse virtutis miracula, quae per
et
;

cc Jjege cum Surio, ad flagella. Uirr Surim in hunc modum ild

Cumquetantae esset abundantiffi gratia, ut piscem eumdem nequaquam cunctus comitatus ilsalientes, in valius consumere posset, residua
Ba condiderunt.

ee Significat, opinor, piscatores illos vapulasse non Sancti jussu et post ccenam aut prandium, cosed ab Anserico, dum ipsiprosdam extorquere

viarum spatia ab eo. et per eum fuerant gesta. Et propterea Miles Christi ampliorem ab omnibusrecipiebathonorem, quamvis ille hoc totum *. libentissime voluisset silentio retentari Sedente

i.

e.

premi

nabantur, ut supra dictum

ff

est.

autem rege,
Differt

et

cum

eo Viro Dei, mulier ipsius

Surius habet, duos tresses.

autem

tressis

a tremisse, quod hic

vel solidi, ille vero

nummus

sit tertia pars assis trium assium.

tunc defuncti orbata viro et viduata, flebili vultu vestigiis Viri Dei provoluta est, deducens Viri Dei caballum, a viro suo machinis diaboliois, et
nefandae raptum insidiaa *, forma et specie decorum, quasi de obitu viri sui mortis reum, in* /.

nefandis

insidii?.

superducentossolidos Viro Dei obtulit, dicens,

CAPUT

IV

virum suum eadem die percussum fuisse, in quo illecebrosis machinis viam Viri Dei impedire prsesumpsit,
et ut

ex eadem percussione
sibi

ReditusaGregorioPP. imperatus: gesta in reditu: accessus

lancuor cottidie dolori

fomitem ministrasset, et
prsece-

utjama

medicis esset desperatus,

pisse k, ut sub

omni

diligentia

ad Grimoaldum BavariaB du-

caballum, etViro Dei, si reversus fuisset, omnino redderet,

ipsum custodiret Deo donante ibidem

et ejus faci-

cem.
vero calle arrepto,

nus

illi

profiteretur, et insuper debita;

sionis ei

aurum defenvt,
deprecari

ut pro ejus

sanctissimus
llamte a
S. iimjtnvi

divinam

impenanima Vir clementiam

et

Ipse

Romam

usque perve-

dignaretur.

sccessum
fntstra postutat:

oratione facta ad utraque beatorum apostolorum Petri et Pauli limina, ad summi

nit, et

p iflcis beati Gregorii praesentiam veniens, ad ejus se stravil vestigia. Ai ille surgereei imperans, sedem juxta se ponere laciens, sedere
praacepit.

Quibus verbis edictis compassus eminentissimus rex, et dolore ac tremore compunctus concite ex throno prosiliens, genibus provolutus Episcopi, rogans*, ne lioc sperneret, qnod mu31
lier obtulit,

munera ab
viduu

illius

recipit et

offensam ><mittit
*
:

et

insuper

suum

reciperet,

quod

rogavit

tanto

Dei viro a obtulit,

Qui cum sedisset, non modicadona et cuncta sibidispli-

amisit. Vir

centiadesua convorsatinno enarravit, quomodo et quibus b immensis fluctibus quatiebatur hujus mundi honoribus, et quomodo ei nec muro-

autem Dei, ne totam eminentiae suae familiam contristaret, quam de morte tanti viri flentem conspexerat, et in magna esse desperatione animse illius, universisque petentibus ad
suscipienda,
quffi

mulierobtuleratjtandem coacpetfit,

rum
senl
,

claustra
et

tranquillitatem praestare potuis-

tus consensit,

regem surgere

leniterque

hujus mundi formidabat divitias, utique qui \u^' uniim volebat habere

quantum

consolari ccepit,

eumque

rogavit, ne. aliam quis

:

pro ipso reatu ultionem reciperet, dicens

Quia
*, *

i,l

colonum. Secretum supplicans, qualiter ei omnes perturbationes animi sui, atque angustias libere potuisset referre. Tunc corameo laorymis fusis flebili voce deplorans, qualiter suumsecre'

non vindicat Dominus

illi

his in idipsum, suisque

orationibus,

ut valeret, se adjuvaturum

adjuturum

professus est. Fide recepta Viri Dei verbis, vi-

duata mulier recessit.

32

tum c imposito honore,

t

perdidisset, etin pristina

Non

longe post

cum summo

ibi

deten-

indedigressus,

petitiorie persistens,

ul

ad cosnobium
cellulam

permisisset, vel in

quamdam

eum ire eum depu-

alio tus honore et reverentia, Pontifex non modi- dona pro equo f'nrt cis ditatns muneribus, a rege valefactus amissus

tasset, vei in aliqua secreta silvaad

ei

operationem

est

*,

et

cum omni

item abblato
*

necessitatis ordinatione et

concederet agellum.
2?
Ilis

in reditu nnnrrit fimrri

rjus. giri ipsi

tantam humilitatem ejus miratus summus Papa, eoquea se dimisso, ad seauditis,

gubernatione / ad Tredentinos pervenit fines. Cuin autem non longe a castro venisset in prata,
quee

dimissus
/

creta necessario

synodum congregavil

d, et in

equum

appellabantur Rumanniana m, ex comitatibus suis emissarium, quem

quidam
ibi

o6s(u-

Viro

eorum
tis,

collegio talia promulgavit.

illi

Quibus audiuna voce omnes proclamabant eum

,

reverti ex multistestimoniisScripturaruin
ita
sii
.

e.

II is

dicentibus

Virum Dei

in

medium

venire jus-

Dei fraudolenti concilio ipsiusprincipis, quitunc vei ibi erat, juniores furtu ' abstulerant u, con- *furlo furtiin spiciens, cuidam jumentse o sequentem agnovit, n et voretro nocuato/j calcibus jumentarum, ma-

Quorum
modo

verbis fide reoepta ^se victum con-

siderans, ut injunotum

nullo

tantoPatreofficium deberet amittere, et a lucro vacuus

sibi a

ciemagna indecorura, ita ut vix cognoscebatur\ Viro Dei indicare curavit. Qui eum se

ivdhv ad aivaui,

cum snmmo

ilti

aliquantum

dissimulans agnoseere, suis omnino inde silere sceretur praecepit. Cum autem ' urbis portam adpropin- * ad
adde

P coguo-

quaret,

DIE
quaret, ecce

OCTAVA SEPTEMBRIS.
b ApudSttrinm additur quasi
aptior.
c Idest, tranquiltam
;

389
etsic

jam antea praedictus comes Husingus obviam veniens, pedibus illius provolutus, commissum a se facinus non abscondit; sed humiliter confitebatur damnum, quod ei fecerat ex caballo, et illicebrae macbinationis furtum per ordinem professus est, qualiterque propter decoram nobilitatem ejus suis jumentis ad propagationem sibi immittere concupiscebat, et imposterum conservare asserensque, quod hoc facto divina consecuta est illum inde vindicta, quia fere quadraginta duo de ipsis erant jumentis,
;

svnsm

rst

\.

\RiBOin
I

kpi8(..

rimj

solttudmem.

,;Ensi

d Hincplwes, quos num. 32 Commentariirecensuimus, synodum aliquam Romanam statuunt

724, quo Sanctum Hornam secundo advenisse putant : verum eam ad annum 717 potius referendam esse, diximus num. 42 et seqq.
e

ad annum

Adde debere. Sensus

iis

vero est,

quod cum

Corbinianus
runt,

esset instructus

virtutibus, quas

in episcopo ac apostolico

mrosacras Litterasrequi-

omnes elefantino morbo perierunt, excepto una habuit superstite, quam tunc sequequse

eumdem episcopali onere nequaquam liberandum esse, sed ad pmdh </tln,n Evmnjv/inm
rcmittendum. f Fide recepta omisit Surius. g Lege, quem universus sequebatur urbis matus, idesty magistratus, velprimores.

batur
recipit
:

q.

a Grir

moaldi ministris

detentus

sepulcrum S. Valentini
invisit
'

Qui prsefatuscomes dum hsec profiteretur, duos, quos optimos habuit, Viro Dei obtulit, et insuper ducentos solidos auri, humili voto deposcens, ut Vir Dei pro emendatione delicti, quod
33.
ei

pri-

ingesserat, accipere
*

non sperneret,

et sibi de-

h Scilicet cadaver erat istius prcefecti wbis qui Sancti eguum rapuerat ad Padi ripam, ut
.

dimitti

lictum dimittere

cum magna

humilitate petiit.

capite praecedenti,
i

Vir Dei arrisit; sed per satisfactionem illius indulgentiam illi dare dignatus est. Ille autem cum magno honore per ministeriales suos eum usque ad fines Boioariorum fecerat pertransire. Qui dum Majensem castrum ? intrasset, de * praepositis captus est custodibus, sicut longe superius diximus, a Grimoaldo duce praeceptum esse, nec ulterius eum abire sinebant, nisi ad eorum principem pergere
auditis,

Quibus verbis

rerje

num. 23 vidimus. Longobardorum Luitprando, qui

:

Ticini

regiam habebat. k Pertodum sic corrige

Dicens...,

quomodo

ex eadem percussione fforte apoplcxia) languor quotidie dolori fomitem ministrasset, et quomodo,

cum jam

a medicis desperatus esset,

sibi

praecepisset e/c.
1

Apud Sur/um biographi sensus recte

:

sic

expri-

mitur

Rebus
;

necessariis

abunde
/tn<

instructus.

professus esset. Ibique nolens et coactus quara*

m
tum

/lrfprata

Rumanniana

notat Meichel-

aliquandiu

diu

detentus

est,

usquednm eorum missusGri-

beckius

moaldo haec nuntians reverteretur. QiiEe VirDei impedimenta vise suse diligenter pertractans, consideravit divinse virtutis gratia vacuum non fuisse. Tunc quoque ad beati Valentinis confessoris sepulchrum situm in eodem castro sanctffi orationis causa se contulit, sollicito animo universam montanam urbis illius confinem t circnivit, viditque

Forte Roma<;nam, locum infraTridenin ripa Athesis fluvii situm. MeichelbecMo

consentit

Prata
censeo.
tior,

Roschmannus in Notitiis Mss., ubi ait Ruminiana planitiem esse non procuj

Tridento, et loco hodie

Romagnam

dicto,

etiam

Non

est ea

quidem

via regia hodie tri:

sed ad

laevam Athesis per roboretum

terram fructiteram,

et

silvarum

habentem copiam. Invenit etiaminterduosrivulos u locum secretum et pervium absque habitatoris tramite, qua? appellabatur usitato nomine
Camina.r.
vicimt asrva

verum olim ad dexteram Athesis ripam viam Romanara et militarem Tridentum duxisso, viri docti cum illustrissimo Maffaeo putant.
n Consule caput pratcedens num. o /tf f quamdain equam.
p Id est laeso. q Soloscismos
22.

34. Intellexit

non
esse

sine divino intuitu, et vo-

cum SuriosiccorrigcAssevens,
sit

ad Gvimonhlum
htstrut et

luntate

ibi

se

detentum

consideravitque
cogita-

quod hoc
dicta,

facto, divina consrciil.i

Qlum

vinipsis

loci secretum, et ad sanctse religioniscultumde-

ita

ut

fere

quadraginta

duo ex

iiivitusprogrrditur.

lectabilem,

cum magno amavit

affectu

vitque, sibi secretum ibi hospitiolum construere,

si

jumentis elephantino morho perierint, excepto uno superstite, quod tunc sequebatur. Est autem

hunc Incum condigno possetpretiocomparare.

Perquisivit

tamen

diligenter,

cujus vel

quorum

hoc esset proprium, ut accedente opportunitate temporis, propter vicinitatem sancti et beati Valentini ecclesiae sibi ad secretum hospitium vendicaret.Intereatamenhi, quiadGrimoaldum ducem pro adnuntiatione illic adventus ejus
missi fuerant, revertebantur, cum summa eum veneratione rogantes, ut ad eum venire non dedignaretur; adjecerunt etiam, ut *, si sponte venire vellet, datum sibi praeceptum esse, ut coactum eumdeducere deberent. Intellexit Vir

morbus elephantinus quatdam leprce species,qucB gangrcBncB more cutem ac carnem exedit. r De Castro Majensi hcec habet Roschmannus
in

descriptionc

comitatus

Tyrolis

Germanice
etsa&pius

edita: Mayss, Latine

Ad AJpes Majas,

Urbs Magiensis in medio aevo dicta, Meraniae adjacens, nunc tantum pagus est, urbi in praedicto autem sevo ex Bavarorum ac Tyro-

Maja

et

lensium scriptorum testimonio, fuit urbs in confiniis Longobardorum et Boioariorum, postmo-

lll

lllittHliilt

Miam

Dei illorum insidias, in praedicto castro suum dimisitsuppellectilem, ad praedictum principem

quo anno) a dilapso monte obruta Merania ipsa pars veteris Majae ( putaretur etc. Vidv vtinm dittn in 'ommvn/nrm

dum
est,

(nescitur,
ita

ut

num.
s

93.

mcestus perrexit.

Loquitur de S. Valentino episcopo Passaviensi, cujus Acta illustrata sunt fom. I Januarii,

ad

divnt 7.

ANNOTATA.
a Scilicet S. Gregorio II. Dona autem potuere ex iis, cjuce a Theodone ac Grimoaldo BavaLongobardorice tetrarchis et a Luitprmido utcapite prcecedenti dictum rum rerje acceperat,
esse
est.

Sttpp/v regionem.

Eosce rivulos infra num. 37 Timonem et Finaleni appellat. Consule Commmtarium num.
u

51

vt

seqq.

Commr/t/nrio X DeC&min&pro/ij-v v/jimus in

</

numero mox

citato.

Septemoris Tomus

///.

37

CAPUT

290
\.

VITA

S.

COKBINIANI PRIMI KPISC FRISINGENSIS

locum delectaD 37 Tunc quoque Vip sanctus Magense, cujus superiusme- Vrcedio Catnibilem in confinio na a duce do~ fecimus, Grimoaldum principem a pos-

AfilBONH

KPISC. Frisin-

OBNS!

CAPUT
Grimoaldi ducis

V
incestuosum
ca-

moriam

persuasit, ut hasessoribus justo pretio emere adeptum, unde animae suaj beretjusto labore

natur t in q

temphim wxH~
ficat;

remedium adquirerepotuisset.Quo hortatuprinibidemque cum ceps libeuti animo obedivit,

convocavitad se posbeato Corbiniano veniens, qui vulgo dicitur adhuc Casessores loci illius, duos rivulos Timone, et Finale g :

connubium dissolutum:
tata
:

thedra FrisingsB fixa et doacta in eo episcopatu

:

mina

inter

pretio justo emerat et dato proprio et adpretiato et potestativis in prohoc sibi a viris nobilibus

Pilitrudis insidiae, et Sancti

fuga

GrirQOaldinae familicB
,

uu >ero prata, et vineas cum parte Alpium. inHero emptorescum testimoniis et testibus hoc illi confirmaverunt, sicut

p*w.

^^SeXuT
mos
est, in

r pueiiaet exClOlum.
.

proprietatcm.Quo

Deo devotarum fact0 personarum tradiderunt hoc ipsum per manus

cum

cous jii

fidelium, et

Grimoald/um
obincestuosu/m

ii,

n fililnulr

ronjugium

ad palatium praedicti principis pervenit, per quemdam dilectum ejuscubicularium eidem principi demandavit, dicens

um autem

sancti Corbiniani Deo, et sanctae Genitrici Maria3 ad sanctam ecclesiam ejus sitam in castro

Frigisingense super fluvium Isara k,

et

cum

nequaquam faciem illius videre velle, antequam illecebrosam conjugem a se expelleret, quam
tunc
<

testibus ibidem perpetuo jure servire firmavit.

sibi

copulavit post obitum fratris sui Theo-

Tunc quoque vir Domini Corbinianus habitaculum sibi illic construere festinavit, basilicam
tedificavit, et sancti Valentini,

!?

quamque adulterina delectamatrimonium sumpsit. Quae etiam secundum hujus carnis putredinem pulchra videdoaldi a viduam,

atque beati Ze-

tione in

nonis in
dcdicavit

eam

patrocinia collocavit, et in
t",

eorum

honorem

vinearumque

ibi

plantans

batur et decora, genere praeclara,

b

ex Galliaj

partibus genitricem h secuta, istas pervenit in

partcs. Qui Episcopi dictis

copiam, et pomiferis decoravitarboribus, etalimoniam pauperibus praeparavit. Coepitque fama

sanctitatis illius spargi late per

dum

consentire nole-

orbem, a cujus

bant, ipse in sua perseveravit sententia, eisque

ore laus Dei emanabat jugiter.

egregii praedicatoris Pauli testimonium

deman-

38 Fuit indeque non longe manens quaedam aliudprcedium

vidua,

davit inter cetera

quia neque adulteri, ne-

nomine Fausta, cum duabus

*

filiabus bo-

emit

scdem
fiqit.

VUE FORNICATORE8 REGNUM DEI POSSIDEBUNT. Illa autem Cunestaj Herodiadis sequens exemplum, de morte Viri Dei
i;ili

cum

malivolis sibi se-

nam habentes substantiam. Quae Fausta dividens cum filiabus possessionem, portionemque suam Grimoaldo principi eo modo tradidit, ut
usquedum
illa

VrisingcB
'

habens

quacibus tractare coeperat.

Nam

Vir Dei pro

viveret,

eam

tueretur, et custo-

crimine meminerat,
et

Johannem increpasse

su.i

Herodiadem, quam tulerat fratri atque ob hoc ab Herode interemptum essec nullatenus tantum

Berodem,

Philippo viventi uxorem,

:

facinus se consentire praedixit, sed ante se esse

moriturum.
adire recusat
firniinBt
iiii
:

eos pamttentes
J)eO

8e

86 Sic quoque quadraginta diebus ab eorum abstraxit obtutibua eosque per suos jugiter

Iml

isif.

ikhi destitit, ut tam execrabile amitterentconjugium, congruisquetemporibusnunc, si converterentur ad poonitentiam, blandis ser-

ammonere

excessum hoc sibi haberet proprium, in loco qui dicitur Chorzes k cum omnibus ibidem pertinentibus. Post ejus quoque obitum beatus Corbinianus dedit Grimoaldo principi nongentos auri solidos, quos ei dudum Pippinus major domus Francorumque princeps in suam largitus est elymosinam l, et comparavit hoc ipsum in Chorzes, et ambo pariter postea, idem beatus Corbinianus episcopus et Gnmoaldiret, et ut post ejus

iimiubus Doi

regnum

promisit; nunc,

sissenl in ipsa malitia,

si permanterrorem magnidieijudi-

dus princeps tradiderunt hoc Deo et sanctae Mariae ad prsedictam ecclesiam in castro Frisingense m, ubi tunc beatus Corbinianus cathedram
tenuit pontificalem.

F
Rari zeli acemplo duci
succenset, et

mlnabatur

cii,

eeternumque

eis cito

venturum minabat*

Tandemque Dei solaciante d clementia Omnipotentis, perduxit eos ad promissionem separationis suae. Tunc Vir sanctus in
supplicium.

Quadam vero die vir Dei beatus Corbinianus cum praefato principe recumbens ad prandium, adposita mensa salutifero Crucis signo Christi cum Dei laude superpositam consignifi39
cavit
*

Pilitrude frvr
stra obaitente,
ei reconcilia-

Domini Christi Jesu confisus solatium, eos fecit ad suam venire praasentiam. Qui venientes humo M prostraverun ambo, et extensis ejus
1

alimoniam.Pradictusquoqueprincepsex

jecit.

mensa dilecto sibi cani panem per incuriam proQuod dum Vir Dei cunspexerat, dextro

tur.
*

consignavit

'

hrariiiis ;id

pedes

r,

sc graviter peccass, se ni;

confugerunl

pura conremedia. Quorum capitibus Vir Dei manus imponens, signo saternaa salutis nmnire curavit, ex humo eoserigens, tantum lapsis / poenitentiam designavit, viam eis salutis ostendit, remediorum
et ita

mium

reos esse, professi sunl

Psssione ad posnitentisa confugierunt

pede tripodi calcem dedit, et mensam dejecit, ita utargentea vascula per pavimenta huc illucque spargerentur; et ex scammo prosiliens aiebat, ipsum tantae benedictionis fore indignum,
cani non verebatur projicere. egressus dixit, se ab ejus curia abstrahere, et nequaquam cum eo
llius

quam

Domum
omnino

Bolatia

elymosinarum

communem

largitate,

jejuniorum et
munstravit
:

orat.ituuun IVequentia,

:i(Iipiscij nd:i

et ut ampliussibi peccare caverent, sollicite prae-

monuit.

Sicquo

domum

ingressi,

communem

sumpserunt cibum. Et sic a mensa principis Vir Dei alimoniam corporis sumpsit, ita otiam illis alimoniam animarum suarum, preedicando verhuin Domini. ministravit.

ulterius sumere panem debere n. Hoc facto mulierde morte Viri Dei coepit tractare, invidioe facibus succensa, eo quod a viri inlicito sui concubitu per verbum Viri Dei fuerat alienata o, incessanterque in aures viri sui invidioe et odii

fomitem ministravit contra Virum Dei.

Dixit etiam, ob principis despectumhoc egisse Episc.opum, nibil aliud dignum Epigcopum
esse, nisi

mortis

DIE
mortia reum.
castri

OCTAVA SEPTEMBRIS,
et
;

291
facie,

Quam ram

princepa idem diligen-

servans eustodiam, ne tantus Vir Dei a se recederet, furore p permotus. Ipseque eum pnmatibus suis palatium egressus, Viri Dei provolvebatur vestigiis, satisfactionem spopondit,
patientiae

ter perpendens,

cruentata
;

aditum elaudere

jussit,

A. Abuosi flentem incesta uxor prin- brm Paismcipis viderat, diabolico instinctu, furore incensa, vultu mutato .vimveneni,qu;unuH-onl, paniddam

tibus

quam cum

principis se offerebat obtu-

ita

r,n..i..

a S pic.,nt.bu s domnst.ravit:

magnisque precibus, atque blanditiis, nec non et muneribus motum mitigavit Episcopum, et tandem vix unquam pacis osculum a beato promeruit Episcopo y;etsic iterum pariter commnnem sumpserunt cibum. Cceperuntque Viri Dei divitiae, quas non amaverat, crescere cottidie,
et loca augescere.
Qb mira in Stephani
templo visa
r
s

distuht,

mtuutn 01 Episcopomohebatur: quod tamen viro prodere t/rns. )fi>i<r-.

na.n vitam aufprre

a VilitrwU
ii-

queum

latenterque ei insidias ad suimet lamortis praeparare non distulit,

fugit

secretano suo nomine Nino silenter prcipiena ut cum ab eadem villa

collectis famulis

cuidam

recessisset Episcopus'
*

eum

interemisset

40 Cum quadam die in episcopiorconsedisset, molestia corporis illum concussit, ita ut more

adaliamse pergere Vir Dei disporieret quidam ex Deum timentibus homo

jpsms Episeopi,
beatffi

Cumque
villam

illtcilllMTCt

bertum
nocte
*

cc, ei

vieinum montem ad oratorium beati Stephani martyris s venire nequiverat*. matusolito in

per fratrem memorife nomine Ermdemandare curavit, quod eadem

I.

tinas
nequiret
t

Deo persolvere
t.

laudes.

Clerum

miqmssimae mutieris consilio deberetur occidi, ni se mutatione loei suirliose salvaret.

1,,,'t

suscitans,

illuc praecipiens ire

IUisque ascendentibusvox

psallentium in ecclesia obviam illis est facta, tantaque modulaminisconcordiamagisac magis

quanto ecpropinquius veniebant. Ex fenestris quoque et tecto tanta vis clari luminis radiabat per
clesia?

in aures audientium perstrepebat,

44 Hic dictis fidem adhibuit, intemposra' noc- Qtimoaldtqiu occulte se ad aliam contulit villam. familiaiinteriEodemque sequente crepusoulo ecce pramotatus tum pTBdicH Ninus collectis famulis domum Viri Dei circumtis silentio

cinxit;quem

dum

diligentissime persmitaren-

tur, ut interficerent, sed

H
introgressis

latera ejusdem montis, ut claritatem diei superaret. Hisque festinantibus ecclesise januam
,

minime reperierunt dd, cuncta aedificia evertentes, vacui et confusi reversi sunt. Episcopus autem, sumpto secum
locum amisit, ad Magensem * castrum Per quemdam ex suis principi lemandavit, quod sub omni celeritate ipsa maligna
clero,
'

dd

E
Sfagense

introgressi

tantus claritatis

fulgor evanuit;

perrexit.

odor namque incredibili suavitate ibitriduoprsefiagrabat u. Clerici quoque nimis timoreperterriti, et velut mortui corruerunt in terram, alii ante fores, alii limina ingressi ecclesise. Qui dum tandem vires receperunt, domi cucurrerunt. et talia Viro Dei referebant. in eo monte 41 His ille auditis, se illucdeferre praecipiens, domum exet ibimet ad manendum domum sibi construere ihidem struit jussit exiguam. Cum autem ministrideaquarum
:

mulier in foveam, quam ipso * paraverat, corruere debuisset, et ipse cito vitam finire. Quas-

ips.

que insidias dum Grimoaldus cognovisset, et abscessum ViriDei, misit et immili prece eum
rogavit ; ille autem minime ita fecit : sed dixit, Jezabelis pessimrc mulieris insidias oportere cavere ee.
ee

redire

fnntem

elicit.

45 Sed talibus insidiis qualis foret secuta vindicta, silentio non est opprimenda. PraHatus etiam puerejus, quem nefandn carmine, ut diximus, machinis diaboli mulier praecantabat
,

pratdictio ah
eventit

i.

lanta

Pra-stigiatiii:em
-ela

mirabili invadit e
;

vpoliat

penuriapropteraltitudinem montis, quamibidem ferendo lassaverunt x murmurare idem Vir Dei quadam die diluculo cceperunt consurgens, solus montis latera circumiens. in plaga Meridiana ad orationem se humo prostravit. Qua completa, baculum y, a quo sustentabatur, in terram defixit, cumque paululum perfodisset, tantaque * mox ex eadem fovea aquarum emanavit abundantia, ut ad totius cellulse ministerium sufficiebat; ita ut ad usque ima montis defluxerat, et eo vivente nunquam defuerat z. 42 Cum autem quadam die idem Vir sanctus vespertina hora ad eeclesiam beatse Maria^ in ipso castro Frisingense ad persolvendas Deo laudes venire voluisset ecce quaedam mulier
cottidie
,
;

com-

probutur.

rebus excessit humanis, eoque mortuo Grimoaldus abinsidiatoribusinterfectusest//. Praadictus vero Nino, qui in necera episcopi collegium fecit go, probrosa morte vitam finivit; qui cum

ventrem purgare sedebat, lancea percussus interiit. Ad ultimum vero Pilitrud prfflnotata mulier Carolum in Galliassequebatur, pro meritis suis ab eodem repudiata, omnem hnnorem
etgloriamperdidit,propriisqueexutasuhstanliis,

novissime nihil.nisi

unum

asellum adsubvectio-

nem

possidens, in Itaiiam pergens, vitam finivit

illius

hh. Natique ejus, qui ex

prodebant utero,

hh

cum multa

tribulatione regno privati, vitalem

ii.

cum muneribus obviam perrexit quae jam antea Viro Dei fuerat divulgata, cum quaonusticarnibus ibant viri, et
rustica
;

amiserunt flatum

maleficii suspicione

ANNOTATA.
a Boioaricn tetrarchcB, de
r//to

animal vivum secum ducebant. Quod Vir Dei

cum
illius

conspexerat, subtiliter inquisivit, quinam esset adventus? Ad haec mulier dolosa

meminimus

in

Commentario num.

47.

juventutis flore principis subolem aa quibusdam illusionibus dremonum asserens esse commotura, seque suo carmine, suisque artibus

quemdam

b Theodaldi vidua <-t incesta Grimoaldi uxor, ab Aribone vocatur Pilitrud, aputt Sttrhtm Pil-

ad salutem perduxisse gloriabatur, et exinde haec xenia deportare. Quibus auditis, Vir Dei vehe-

Gontinuatore Fredegarii Bilitrudis. Hanc ft/isse, ex dictis colligitur : dt quce ejus fuerit mater, quam a Gallia secuta
trud,
'/

gcuerc Fra.ncn.in

bb

erogari

rioimim

menter expavit, et ex equo prosiliens, in tantum commovebatur furorem , ut ipse eam propriis non parcebat manibus csedi bb, cuncta, quae cum ea portabantur, xenia ad portam civitatis jussit * pauperibus erogare *. A portaque civitatis domi principis non cessavit derevertens, perfidiam
flere.

diciturjgnotum
Iiertnn

est.

//udriunus Vnicshts torn.

///;.

III

Fruncunnun
si

XXIV pene
(

omnia, quce
istius

biogrctphus de Pilitrude r&fert, in

ait
:

dubium vocans
Axibonis

Quae

vera essent

nam

auctoritatem non raagni facio ) existimamium esset, Hilitrudem natione Francampotius, quam cum matrem suam, nescio Baioariam fuissfl
:

43 Sociaque antiqui hostis, ut serpens in Paradiso, mulier sparsis crinibus, receptis virihus.

qnarn secuta, ex Gallia in Baioariam venerit, ibique duobus Theodonis ducis flliis, alteri post alterum

292
talBOHl
I

VITA

S.

CORBINIANI PRIMI EPISC. FRISINGENSIS

q

l'IM

UISIN-

dubti alterum aupserit etc. Nui/am lamen sui Neseio, an satis sanm erisis sit causatn profert
uiiji/orem
/>'/"

Apud Surium

lcgttur

Et tandem

a3gre

1)

GBKSl

vjiit/troitum absfjuesuiidar/itione

tamgue
r

leviter rejicere.

promeruit Episcopo. pacis osculum a beato palatium seu domusepiscopi. r Episcopium est Stephani egimus in Commcns Demonte S.
tario itum. 49.
t

Lege caput xiv Evangelii S. Matthmi. Idest solante, sive adjuvante. (1 e Lege : et extensis brachiis ad pedes ejus. f Surius hf/hrt;iam graviter lapsis. Porroan Pihlrude. htet sincera fuerit jnrnitentia sufte/n ht
merito dubitatur: videtur enimheec in aulaprmij,is mansisse, nut saitem /n/tjori quam par erat apud illum aucioritate valuisse, ut per decursum videhimus. Forte etiam post expiata peccata ad
t

vult

Exprwcepto Rcgulw Benedicttnce td factum Meichc/hcc/ias. Vide dicta in Commentario

suavitate
lbi

num. 24

etseq. u Lege, odor vero incredibih triduo fragrabat.

sic restituix Vitiosa periodus apud Surium autem ministri de aquarum penuria Cum tur quotipropter altitudinem montis, quod ibidem
:

vomitum redierunt.

die ferendo lassarentur,

murmurare

coepissent,

g De Camina
tario uuni.
et
r><

satis prolixe

et se/j/j.

egimus in CommenDe d/iobus rivuih Timone

Erat autem haurienda Virdei quodam agua ex fiuvio Mosaco, gui adprmdicti montis
die
etc.

Finale ha>c in notitiis Mss. notat Roschmannus : Non ut Meichelbeckius credit, alvei horum rivulorum successu temporum irruentibus per

radices labitur.

y De

baculo,

quo Sanctus

in elicicndo

fonte

Alpes grandioribus torrentibus absorpti hodie nesduntur, et nomina non nisi in Aribone et aliorum, qui ex ipso scripsere, libris supersunt.
Finalis

QSet.70. usus est, vide dicta in Commentarion. subditur z In Suriano codice aliisgue mox

enim amnis secundo fere lapide a Mera-

Vir Dei obiisset et ejus corpus a nobis ablatum fuisset, per quadraginta annos sine aqua humus arida remansit. Eo a nobis ite-

Cum autem

nia in Passyriarn vallem euntibus occurrit, aqua

rum

adducto, pristinam abundantiam

aquarum

ex lacubus, qui horis

valle distant,
fcracta

minimum

tribus in

Longa
ta-

fons ipse ministrabat.

perlimpidaet hinc truttis

:

nobilioribus et salmonibus dives

i,i.
ii

imbrium

non raro procellis auctus ingentes secum

volvit,
;ic

Huic nostrae assertioni fons ipse intuentium oculis testimonium praebet. Sed ad historiae narrationem redeamus. An hmc interpo/atori adscribenda sint, ut sitspicatur Mei-

lapides

viatoribus

periculosus

est,

chelbeckiusj

examinavimus in Commcntario num.

ipso fonte,

cujus rei periculum ipsemet equo feci. Addit cu//t /iquas suas in Passcrcm cxonerare, vallemque
jier
ijiuiin

64

et 65.

De

erectogue super illum

sace/lo,

fertur

aa/

jiotiiiS

SUO alveo

facit

alUsgue ad eumdem spectantibus sat mu/ta diximus 6 a num. 60 usque adl\. Ceter/t/u

Vallem Finalem appellari. Torrens vero alter

Ponalis
ii

pro deficiebat, defluxerat

et defuerat, iege

Timonem
:

exdictis intelligat, oportet)

sufficeret, deflueret, deesset.

deposuit hodie, et ut audio, Falimaunraris hic

amplo tamen etiam alveo notabilis est, ut imbrium vim possit excipere, et secum in Passerem fluvium, unde v;illi pciiortili nomen, deferre. h Erat ea ecclesia S. Marhe dtcata, in gua
bacb

vocatur

aquis,

cipis

aa Lege, quamdam sobolem.

in juventutis flore prin-

Saiietus Callictlran/ suant jmsuit,

tlitin

estquc hodie-

eathetlratis.
t/e

\di Comntei/tarium nurn. 49,

bb Lege, ut ipse eam propriis manibus caedere parceret. Porrohocmirabilis zeli exemplum docet, quamrecte Aribo supranum. 10 de Sancto dixerit : Erat. .. contra vitia ad irascendum t acilis. cc Ermbertus seu Erimbertus S. Corbiniani frater, ipsi in episcopatum successit, consecratus

non

uhi etium

Prisi/ujensis ttrhis situ ct Isaru flut:r

institutusque a S. Bonifacio, archiepiscojw

fjuutimo, in cujus Actis tom.
sic
I

Mo-

Mckliclbeckh uatarimus. Frigisingense pro Frisingense olim dicebatur. Saceltum hoc non Frisingm, ut perperam le(jitur uftud Mtihilhmium in Actis , sed vel in
mi/te qttujttum
i

Junii,

pag. 468

Camina exstructum
54 e! se/jueitdhus
:

fuisse,

vel in

Majensi castro

/egitur : Provinciam Baioariorum. Odiione duce consentiente, in quatuor divisit parochias, quatuorque his partibus prsesidere fecit episcopos, quos ordinatione scilicet facta in episcopa-

restattratwnt ostendimus in Commentario

num.

a numero autem 52 Rosche(

maiiui
lectori

tle

hoc

saeetfo eonjeefueas

raliocinia

de guo hic, fuit episcopus Veronensis, cujus Acta illustrata sunt tom. II Apritis i/il diem 12. Apud Surium ediHonis Coloniensis anni 1818 perperam Zunonis
legitur.

exposuimus. S. Zeno,

gradum sublevavit quorum... secundus Erembrecht: qui Frisingensis ecclesiae superspeculatoris tenuit principatum. Mckheibeckius tom. I parte I, pag. 73, Erimbertum Frisingce oiim cu/tum ftrisse censet, quia in quodam
tus
:

/nsirumento,

quod parte

II,

hnina donationem

quamdam

pag. 46 recitat, Alfacit ab sepulchro

k
1

Commentarium num. 57. In eommenfario num. 58 nolavimus ex MeiI)e

hoe consule

ipsius confessoris Corbiniani, eorumque Sociis, quorumididemveneranturreliquiae.^/n/^%;, ait,inaiiis membraniis; nec dubitandum putat,

chelbeckio, probabile
imiiti

esse

hanc pecunim sum-

ex rarits etecmostjnis, quas assignavimus }

quin inter socios Erimbertus dcsignetur. Anno 1699 die 29 Augusti repertum fuit in ecclesia
cathedrati corpus pontificatibus indumentis cons-

coaiuisse.

Sujirn Frigisingense dicttur. Surius hoc loCO legif, in easfro FrisingOS.

iii
li

picuum,

et

in
est.

novum meiioremque tumu/um

It/ud

traastatum
l osingenses,

Erimherti esse

Miraheris hauti duhie,

putant

lector,

Itoc

Sancti

teste

fuctum : salis tamen /tnujruum esl ejus>/cm zc/o, t/c quo biographus num. U ait; Erat enim
Vir Dei... oontra
\rln\ ad
ritia

iaudato Meichelbeckio.

Idem
dis~

scrijifor ait

in iibro

Traditionum

Frisiiujen-

siinn guarto, seu

magno, de Erimberto hoc

ad Lrascendum

facilis,

tichon legi

ignoscendum conversis.
sc/juentia safis im/icant,

Hwcel
vo/uisse.

Pilitrudem
redire

auf noit serio pimifuisse, aut p Idest ira.

ad vomitum

Mundo defunctus, pater Erimberte secundus, Fratrem consequeris proximus et meritis. dd Legc: Quam dum diligentissime perscrutarentur, ut

eum

interficerent,

sed

eum

mini-

me

reperissent

etc.

ee AUudit

DIE
ee Alludit
ff

OCTAVA SEPTEMBRIS.

w
sancti Valentini sepelireGBH8I.
quati

ad historiam

Elhv, impiai Jezabelis

cap. xix.

insidias fugientis,

lib. III Iie<j.

De Grimoaldi cade , et tempore, quo haic egimus i/t Commentario num.lAetsequentibus, ubi diximus, eam ad annum 724 vel
accidit,

adtulerunt mandatum, ut beatissimi Viri corpua \. AWBf.\, Magias adportaretur, sicutipse vivus dispone- bpuc. Pusmbat
:

ut

ibi in ecclesia

tur.

Qui cum tricesimo obitus suidiede

tali

uumo

Vnijas
:

elevabatur,

725 referendam esse, et posteriori armo pariter illigandam esse Pilitrudis captivttatem. gg Idest, qui parricidas ad necem Sancto in-

repertus est forma, ut vivus esse a multis putabatur*, et quasi ralensdormiret. Confluebat numque ibidem

defertur
i-u.

Uablavphemant puuitn
put.tretiir

magna

niulti-

ferendam apudCangium inGtossario coUegium/wo exercitu legitur. hh Manifestwn est, hic nrji de Caroti Martelli expeditione lioica, anno 725 confecta, ut in Comcollegerat. Ita

mcntario 7 a nu/n. 75 ostcnsum cst. Utrum autem Pilitrudis reipsa Carolo nupserit, dubitatum est ibidem num. 77 et 78.
ii

virorum ac luulierum, uasi ad ingens spectaculum, tanti Pontiacis lamentabi.utur;.!SCessum. Cumquecorpusejusplaust.ru imp<.s Ut rnnt, circumdata multitudine, qusedam puella, nomine Magata, non longe inde secrete cum
tinlu

sibi

An

hos Piiitrudis ex Theodoatdo, an ex Grisusceperit, incertum est.

moaldo

socia stabat, atque inquisivit h, quidde episcopo ageretur nefandum valde proferebat sermonem, suae lasciviae atque immunditise socium illum fuisse. Quodque ideo tam improvide dixit. quia
;

Pro prodebant

lege prodierant.

sociam suam deludere voluit. Cui*statim divinee virtutis est vindicta secuta nam femur ejus dextrum ita flectebatur, ut calcaneum ejus uatitenus rigebatur /'; quse in sua claudicatione permansit, usquedum vixit;binis sustentabatur
:

l|U,]|||

CAPUT
b

VI

baculis, unius pedis utebatur gressu,

tamen

in

Reditus Frisingam
cte obita
ris
:

luctu etpoenitentia, et jugi confessione peccatorum suorum, atque sanctae orationis studio, vitam multis annis duxerat h.

mors san:

sepultura

corpofacta,

49 Pergentibus itaque, atque deportantibus Calidum sancorpus episcopi, cospit de nare ejus emanare guineme narir sanguis tam calidus, ut de corpore vivo solet bus emittit

translatio

Majas

miraculis clara.

Quod * colligentes in vasculum flctUe, deportaverunt usque ad castra /, ubi cum sancto corpore vigilando illa nocte manserunt, et vas plenum ipsius sanguinis in eodem loco effodierunt * in terram et cooperuerunt. Cura autem
effluere.

febncitunf,

sanatur:
*

quom
/

elfoderunt

biisingam
redux, moriis
prcescius, sepeliri

Maji

postulat

a quoque cura regnare cceperat, cum omni dulcedine, et sumrao honore virum Dei Corbinianum episcopum ad se revovaquem tanto venerabatur honore, ut sanctis vit raeritis dignus erat, euraquesibimet sacro fontis
:

Hucbertus

venissent partibus Vallenensium cum sancto corpore ejus, quidara nobilis Romanus, nomine

a
'

lavacro sociavit

b.

Cumque
*

exitus Viri Dei ad-

Domiuicus, Breonensiura n plebis civis, magnis vexatus febribus ad Viri Dei corpus cum venisset, de meritis sancti Virisanitatem confisusrecipere posse, subter corpus ejus se submisit

temporis

propinquasset, tempore

non ignarus, carnalem fratrem suum Ermbertum in Italiam ad Longobardorura direxit principem c, postuobitus sui

lans firmitatem sui proprii conquestus in

gies d,

Ma-

quidem latere surrexit pristin sanitati tam valenter, ut in proprium prosiliens equum, Deiomnipotentisvirtutem, et beati Viri raerita collaudans, domi sanus reversus
altero
:

restitutus

quod sanctae Mariae tradidit, ne exinde auferretur, et ut suum corpusculum ad sepeliendum ibidem recipere prtecepisset quod illic
,

est.

50 Ministri Viri Dei cum ad castrum Magen- rursum

san-

sem cum

ejus corpore venerunt,

ab ipsa porta

(juincm emittit
:

beato Valentino commendavit vivus quia in eodem castro dominabantur tunc in tempore Longobardi. Hoc igitur octavo ante sui obitus
;

urbis a custodibus

dicentibusque, quod
fuisset,

Longobardorum repulsi sunt, nequaquam corpus Viri Dei sed machinis fore insidias, ut urbem caita dicentibus, ecce litterae

eo sepulto,

templum

poscens
e
pie moritur, et

diem raandare curavit, ethoram egressionis suse praedicens, alium ex suis discipulis ad Hucbertum principem direxit, suum obitum nuntiare, poposcens * ut cadaver illius deferre juberet e,
,

pere potuissent. His

Longobardorum

rcgis a Papia ibidem pervene'

runt, qui tanti Viri corpus prsecipiebant

cum

prscipiebat

summo

honore recipere.

Ko

suscepto,' vasculum
"discercnt

ubi vivus promiserat.

Frisingai sepelitur
;

sed

47 Venienteautem jam exitus sui die, balneum sibi praeparare jussit, et exmoreabluens corpus, capillos sibi tondere fecit, caput et barbam radere
et
:

veritatem.

aperuerunt, ut experimento inde didicerent* Cumque pallium super corpus ejus

ejus, abstuierunt, ecce

expansura, etsudariura, quod fuerat super caput iterum sanguis ex naribus Viri Dei egrediebatur calidus, qui inter tot spatia fueratadportatus,etpuIchritudo
illius talis

invito

Deo

vestibus indutus,

Deo sacrificium

obtulit,

Viaticum propriis manibus recepit. Missarura quoque solemnitate completa, domum ingressus, post perceptionem Corporis, etSanguinisChristi,

montium
faciei

erat ejus

illo

vivente.

inveniebatur coloris, ut prius Tunc omnes unavoce maguifi-

vinum adduci
f

sibijussit,

modicumque degusta:

cabant

Deum

in Sanctis ejus, et

sanctum corpus

vit, nihil doloris

simulans, signum Crucis Christi

in

ecclesia sancti

Valentini confessoris

in capite impressit, et Deo spiritum reddidit / qui a ministris in beatae Dei Genitricis Mariae

Cbristi, ut ipse disposuerat, sepulturae tradide-

runt.
51

ecclesiam traditus est sepulturae g. Sed tanta mox pluviasubsecutaest, atqueprocella triginta diebus et noctibus, ut nec una horaunquam cessavit
*

magnae

Post sepulturam vero tertia nocte media claritatis lumine cerei ardentes reperti
ita ut diei

splendore ac

suavi odvre
reptetur: puer
e prtwipitio

sunt in eadem ecclesia,

vincerent

ful-

cessarit

quiem

ubi aperte monstrabatur, quod ibi recorporis sui habere nolebat, sed in loco,
:

ubi poposcerat vivus. 48 Missi vero a principe Hucberto reversi

gorem, et candorem nivis, permansit et optimus secutus est odor, qui illic usque ad matutinorum solemnia. Quadam vero Viri Dei die, dum puer parvulus in nocte ipsius
solemnitate

magnusque ibidem

lapsus $er\ atur.

t?Oi

VITA

S.

FRISINGENSIS CORBINIANI PKIMI EPISC.

in Ti/roli, teste

sape laudato Rosch

ubi eos Vallenses

A. Aribonb BPISC. KrisinGRKSI.

Bolemnltatis
decidit

mcaute i'ii solemnitate-secus muros civitatis in prsecipitium decadebat currit, pede lapso, ut mEratautem ibi tantae altitndinis spatium, atque ad ima pavor invaserat,
.

mmino

^^^ magnus
montis
tibus o.
i])sills

Quis enim

Passeris amnis intumescerat flucaliud de ipso arbitrabatur

Yeldidena tamen pag. 108*109 ibonislocum, ait : Cum venisadducens hunc An Vallensium (melius adhuc alius sent partibus Vallenensium, hoc Meichelbeckium codex,

Tyrolis in descriptionc

ima montis ingentia disruptum, et quamvis ad nequaquam fluvium evadere popervenisset, quaerendo, amne tuisse. Qni dum irent cadaver
contemplabanturpuesuper pontem transgresso, cuidam inhaerentem. Qui arreptis furum saxo usquenibus persaxorum ascendebant cavernas, pervenerunt. Qui ob dum jacentem ad puerum etiam merita Viri Dei nnn tantum vivus, sed divinselarinlawusrepertus estp: qniqueetiam munere ipso ' praeerat postea episcopatm
gitatis

puero, nisi

mortuumesseintersaxorumscopula

apud etc. est Vall-(Enensium) fucre prmdictm Breonenses, sive Breones n vatlis OEni incoice.
illum
e

pucrum Vitiosa periodus signifieat, mtuenUbm pracipitio, cujus alHtudo auodam cujus radtces fluvius et ad
o

Lrorcmincuterct, intumuerat,volvcbatur, dectdisse passert guitum aut ffnciilum aut in scopulos UUsum, atquc adco
absorptum creditum fuisse. hanc pucn incolup Pie quidem bioqraphus acccptam refert; verumtamcn mitaiem Sancto potest ; cumnapro certo miraculo hab&ri non potuerit, ut ejusdem vefortuito fieri
tibus
_

v
[psi

multis diebus

f/.

turaliter et

ANNOTATA.
cerchiepiscopus a De Eucberto lusc habet Arno SuccesSatisburgensis in fndiculo donationum : (Theodberti eodemquo Bor namque filius ejus, patre geniti) Huchbertus dux tradi-

stis

atkui acuto scopuh inhareret.

q
esse

Hwic pncrum, postmodumepiscopum,

Aribonem, hujus
VittB

ipsum
merito

scriptorcm,

censet

Meichelbechius, ut nutn. 2

Commentaru

ostendimus.

Grimoaldus

thtrfr. Consule etiam, si lubet,

Commentarium

nUm. 79 6/80.
iisata

bapb flrrc de Bucberti proie a S. Corbiniano intelligo. Vide dicta numSO Commentarii.

CAPUT
Corporis
reductio

VII

Erat

is

Luitprandus, de quo non semctjam

subduntur, facta est mentio. Porro ex iis, quce dum Unuet, Majas, guce Grimoaldo parebant, Sanctus Romarediens abhujus ministrisdetentus
est,

Frisingam

vt num. 33 vidimus, sub finem Longobardis possessam fuisse. d Td est bonorum acguisitorum

vitce

Sancti a

prodigiis illustrata.

in

agro Ma~

jensi, sciticet

mentarii.

consule
tftrinm

Camina De Majis, temploque dkta ad cap. iv Vita, Ht.

93
ef 94.

ctc, de quibus% 5 S.
i,

ComI

ValenHni

ct

Commen-

dum a Longobardorum gente Aribo episcocorpus beati Valentini confessoris Christi de pus i)i synodo
nterea vero
statuit

num

e ZJtriusque principis assensus necessarius crat, ut Sanctus desideratam sepulturam obtineret Eucberti quidem, ut ipsius funus e ditionesua
efferri permitteret,

eodem castro ablatum fuerat, et Tredentinam urbem deportatum, ac postea a venerando Tassilone a duce in Pataviam b civitatem cum sum-

mo evectum
indignus,
cogitare
,

honore

caepi

ego Hseres

c,

licet,

Luitprandi autem,ut in suo

730, cx

ipsius

Frisingensis sedis episcopus

Majensi castro
f

sepeliri concederet.

Cifca

annum
cetate
ct

communiori
83.

sententta,

de qua in

Commentario num.

Dc Sancti

quid de tanti Patris corpore agere debuissem, qui sine honore debito, et absque sancto illic jacebat officio. et exinde debitus ei

suprema

corporis statura vide ibidem

honordeferri nequiverat.
consilium, atque

Ad divinum me contuli

num. C

84. certe

cum

coepiscopis meis, et cse-

g Noverant
Frisingee,

sed

Sancti ministri, cnm non Majis apud S. Valentinnm hu-

teris approbatis ecclesiasticis viris tractare coepe-

mari voluisse; Frisingce tamen sepeliisse videntur, quia missiadLuitprandum Grimoaldumgue nun

nondum redierant. Fortasse etiam sepulturam maturarunt, ne tam pretioso thesauro cathedratii lis

ram, ut ad suam sedem. uti episcopus erat d ad gloriam Dei, et ad sibi debitum perduceretur honorem. Sanctorum Virorum corroboratus consilio, generaliter synodo congregato, et cogitationes, vel consilium beatorum virorum in

ecclesia privaretur.

h Surius

sic

hahct :

plaustm iraponarent, in dino quaedam puella, nomine Magata, non longe

inde secrete
socia

Cmnque corpus ejus ea hominum multitu-

medium protuli, quomodo sanctum corpus Viri Dei ad suum locum deduceretur e. Pariterque
traetabamus, ne sanctus Vir nostrae curse sublatus sine sancto officio,
tin?

cum

socia

stabat.

Cumqueex

illa

inquireret, quid

de Episcopo

ageretur,

nefandum ctc
Jd est contraheretur ct rigeret. Suriushunc locum reddidit his verbis : Nam femur ejus dextrumita incurvatum est, ut usquead pedesobrii

et nobis tantse absen/sine lumine remaneret. Etquod beati Valentini corpus inde ducturn fuerat, per * quem iste Vir Dei suum illuc corpus decrevit perdu-

ob

cere.

53 InitO namque generali consilio, triduanum Sancfi

cwjntf

gesceret.

k Surius; Tametsi in luctu etpcenitentia... vitam multis duxisset annis. oastra intelUgo tocum, in quo sacrum 1 Per agynen pemoctabat. m Lege, in partes Vallenensium. Sunt autem

jejunium decrevimus per totam dicecesim illam Frisingam celebrarij psalmodiamque sine intermissione ab redurere omnibus generaliter agere * atque Missarum agi
celebrationes
,

cottidie

divinam

clementiam

omnes unanimiter supplicare cum summa devotione et humilitate. ut per suam misericordiam alicuisuamindealiquandodignaretur Chriatus ostendere voluntatem,

Vallenenses ValHs OEni

incofa*,

Grrman><

Utrum ad pristinum
locum

DIE OCTAVA SEPTEMBRIS,

:c

A
exspectare

separare-

mur

locum deberet adduci, vel exspectaturus esse ' deberet ultirai et magni diei resurrectionem. Et improvide contra divinum hoc ageretur consilium, triduano denique peracto jejunio, antequara abinvicem separemur* corporali praasentia, septem viris ex nostris divinae largitatis gratia in somnis est revelatum, sicut tractavimus, ita perficere, ut ad auum locum Viri Dei
corpus reduceretur. Omnesque inde nos humillime conlaudavimus clementiam Dei, et valedicentes invicera recessiraus.

tabula superposita

Buffodierunt *. At sanctse crucis bajolus auper Lpsum vasculum ignoranter

\.

Amito.tE

BPttC.

Kmsci-

inventusque eat idem sanguia Viri Dei tali colore, atque decore, ut eodem die aviventeefnuxissetcorpore. Ibique vmniticam

crucem

affixit,

>tiffu4lfi

Ij(i1

laudenWet gloriam Domino Deo noatro

suppli-

citeromnesltantianimodecantabant:et idem sanguis ibi cum omni honore recondebatur, et

magna
tur,

ibi

cum

festinatione ecclesia construeba-

in huncfSnem Majas missi,

}>ost

prodigia

54 Tunc quoque cum consilio omniura coepiscoporum nostrorum, caeterorumque ecclesiasticorum et ipsius venerandi principis Tassilonis ad repetendum Viri Dei corpus probos atque pru-

innumerabilia Dei omnipotentis clementia ad honorem, et gloriam sancti Nominia ejus operari dignatus est multorum sanitatum miracula k per intercessiones, et meritn beatissimi Viri Dei.

ubi

dentes ecclesiasticos viros cum aliis sequacibus eoruni direximus. Cumque ad prsedictam urbem Magensem venerunt, et orationes suppliciter impleverunt, die declinato ad vesperam, inito
consilio, quosdara in ecclesia

58 Inde autem moto sancto corpore beatiCorbiniani omnis ccetus pontificum et ecclesiastico-

fni-fntsfrisinl>r ltuii>,n}u;

rum turba inmensa una cum aummo principe eorum Tassilone obviam currentes, cum omni ecclesiastico dignanter obsequio, cum ymnis, et
canticisspiritualibus,

deponitur,

demiserunt,

alii

omnique Laude ab universanctie Mariae, ubi pri-

'rorruerint
'

siot

veroad percipiendam aiimoniamdomumingressi sunt. Et ecce subito in ecclesia sonus factus magnus, ita ut validi tonitrui vim superare videretur; et universam non solum ecclesiam, sed etiam urbem commovebat. Tanta namque diei fuerat serenitas, ut nubes minime apparere videretur tantusque omnes, qui in ecclesia erant, timor invasit, ut niraio tremore perterriti in terram corruerunt*, et quasi exanimes facti sunt *. Ac post paululum viribus receptis ostium
:

sis et gloria in ecclesia

mitus erat huraatus, ad honorem et gloriam Christi nominis et ad totius Christianae plebis,
tus
ejus suffragia postulantis, est bonorifice exalta/. Pro cujus meritis et precibus magnas ibi
et multis vere in

virtutes divina virtus cottidie operari dignatur

m,

Deum

credentibus et

fide-

liter

petentibus

opem

serante

Domino

confert, praestante et miJeau Christo, qui cum Deo Pa-

tre, et Spiritu sancto vivit et

regnat Deus per

ittrpus incor-

mptum
runt

solem-

sunt egredi. 55 Et ecce hi, qui erant in domo, obviam illis pervenerunt, et sic omnes cum ingenti pavore
ecclesiae conati

omnia

sascula steculorura.

Amen.

uiter transfe-

ecclesiara ingressi,

cum omni

reverentia per-

usque in crastinum. Sed si tali sonitu Vir Dei voluisset ostendere, suam ad revocandura corpus ejus fieri voluntatem. Mane autera facto, magna cum supin vigiliis

noctaverunt quid mirum,

ANNOTATA.
a Fuit is Tassilo II, qui ub anno 748 Boioarios ducatum teuuit usque ad 788, quo a Carolo Mugno exauctoratus et in monachum attonsus est, Quo autem tempore S. Valentini corpus Majis

plicatione accedentes et tumulum aperientes, invenerunt sancti Viri corpustam pulchrum, et optimi coloris, ut etiam leniter dormiens putaretur. Elevatusque de eodem loco cum omni gloria et honore et feretro appositus, cum magna pedestrium virorum religiosorum adducebatur

Tridentum,
rit,

et

Tridento Pataviam translatum fue-

non

coustat. Breciariuiu Pataviense

prin/am

translationem

ad annum
:

723, secundam
at utrumc/ue

ad

an-

prosperitate, ut equitantes vix eos sequi potuepotuerint

runt*. Amissis autem transalpinis jugibus, cura

ad portara (Eni q fluminis

viri religiosi

cum tantis reliquiis pervenerunt, magna turma clerico-

fahumest; utnum. 87 in Commentario monuimus. Posteriorem certe non post annum 7<; j coutigisse, Uquet ex Hs, qua? eodcm de tempore translatumis
(

num

circiter

777 refert

S. Corbiniani adduxintus.

corpon

C
in via

laicorum utriusque sexus ibidem obviam sanctoViri Dei corpore* factaest,etcum magna letaniarum laude receptus est.

rum,

et

b Patavia, indigenis Passaw, urbs

palis.

est episco-

sub archiepiscopo Salisburgensi, in inferiori Bavaria sita, ubi OEnus in Danubium confluit.
c

manus

50
vir.

Cumque

arida
nstituta,

quieti

inde in quemdam campum aptum venerunt, ibique repausantibus quidara

De

variis Aribonis

nominibus
I

et

muniis ucautent
,

tum
S.

est in

Commentario nam.
Frisitujensium

et 2. I-uit

raanum habensaridamajuventutissuaeflore,
Dei misericordia et in merita

Aribo quurtus

episcopus

post

energumenus
airutus

accessit et subter feretrum sacri corporis se immisit, confisus in

Viri Dei
altera.

restituta est sanitati

manus

ejus, sicut

Corbinianum, Erimbertum e/ Josephum anno 761 ad eam cathedram evectus, in qua usque ad auttum 784 sedit.
d Lege, ubi epiaoopus fuerat.

nocte quidam illuc veniens daemonio arreptus, tali furore motus, ut vix a
posset

Eadem quoque

fortissimis viris potuit* contineri,

qui

magnis

perturbatisque vocibus perstrepebat, atque clamabat immaniter. Is dum subter feretrum corporis Viri Dei a fidelibus viris supponeretur, ita suffragante gratia Dei et intercessionibus sancti

apud Surium in hunc moSanctorum autem virorum corroboratus consilio, generali synodo congregata, cogitationes vel conaUium beatorum viroe Insulsa periodus

dum

correcta est

rum in medium protuli, visurn illis esse, ut sanctum corpus Viri Deiadsuum locumreduceretur.
f Surius : Et nobia ob tantam absentiam. g Idest, ad locum, ex qito OEntts trajn icmtus

Viri spiritus ab eo
lubuerit

quam

ulterius

ei

ullo

immundus abscessit, ut nummodo nocendihabuitpotes-

in locQsanguinis inventi
s,

'"llum

exstructum

tatem. 57 Contigit autem, ut adportato sancto corpore ventum est adeundi h locum, ubi jam olim, dum de Frisinga cum eodem corpore pergentes castra metati sunt, ibique collectum sanguinem ejus, ut supra dictum est, in vase fictili

erat.

h Lege
i

Ventum

esset ad

eumdem.

Idesl hymnos.
sacello hoc, mirucutisque ibidem patratis

k De

nihil usguam alibi reperi. Dum vero ait : Magnaibi cum festinatione ecclesia construebatur,

id

200
A.

DE
inteUig

S.

UGONE EPISCOPO CONFESSORE

stt

a.. e

id

ita

lum puto ut sensus

,

mox
t

sa-

E ,., sl , Fn.s.s-

GBNSI.

cem initia desigruUa / quam primum perficeretur.

mandatumque

ut

JJ^J^ ^^^^admenmpervemrunt. m
l

Am//im

QUO hmc tronslatio facta

>n

est,

ut-

Commentario num.

92.

mwocuw,

DE

S.

UGONE EPISCOPO CONFESSORE

VOIATERMS
IN

TTSCIA

J.

L.

COMMENTARIUS PR^VIUS.
et cultus 8 L Elogium ex Raphaele Volaterrano; edenda vita injuriosum. exhibetur diploma Frederici I imperatoris Sancto
'

Anno Hk*
Siinrtum
iinir-

(yrolvgi& "'-

notinn ''/ihnuit Raphael

v
verat
:

olaterranm

satis

notm

in

Tuscia urbis a morte sua

,

redibit

in

observationibus

ad relationem

dc

episcopus S.

CJgo

statim

Sancti nostri gestis et gloria posthuma, inferius

miraculh inclarescere

coepit

cultuque

publico honorari, gui etiam nunc perseejus tamen memoriam a nullis invenio

dandam ex amplissimo Commentario Ms. s in quem Vo/atcrrani, swpe a majoribus nostri commendati et ceteris urbibus ad imitandum propo^ siti, sacrarwn reliquiarum, quas venerantur, recognitionem, sub finem anni 1047 et initium
sequentis factam, aliasque de Sanctis suis notitias,

Volaterraniu

qui in

martyrologis celebratam, prmterquama Ferrario, Catalogo generali Sanctorum nostrum Prmsulem sub Hugolini nomine, quo nemo alius, quodsciam} auctor ipsum appellavit, breviterhoc
die ita annuntiat
lini
:

Volaterris in

Tuscia B. Hugo-

quas ad Operis nostri institutum pertinere arbitrabanUtr, per tahellionvrn publicum retulerunt.
Nihii etiam eornm hiccommemoro, qum MmiliUs Feius in Memoriis Volaterranis Ms., ineunte sc-

episcopi.

//'

Notis citat Raphaelis Maffcei,

qui a patria sua Volaterranus agnominari solet, Commentarios Urbanos,in quorum editioneBasileensi lib. V pag. 52 hm de S. Ugone laudes
preedicantur
:

cu/oxxn
1637

coUectis, Scipio

Ammiratus

senior in

Serie antistitum Volaterranorum, Florentim anno

Ornavit autem eam cathedram

cum Additamentis

Scipionis

Ammirati jtiUghel/us in

post Justum {quem tamen Papebrochius tom. 1

nioris e.ccusa, et, ut ceteros si/eam,

Volaterranum fuisse non admittit) Ugo pra&sul sanctissimus. Hic ex Agnani vicini castri nobili Saladinorum familia, qmim Volaterranus simul et Paduanus esset canonicus, ob vitse modestiam ac juris Pontificii scientiam promotus, varios labores et rumnas ;ih infestis civibus ob ecclesiae libertatem, et res conservandas est passus; quaa omnia patientia superando ad senectutem sinequerela pervenit. Decessitanno 1483. Inhumatus diebus 10, a populoque adoratus ob visa ex eo prodigia, deinde conditus in ejus iirbis basilica fuit. Gravissimus error chronologicus fnS. Urgonis emortitali a.imo 1 183 typothetQ) imputandus est, nonipsi Raphaeli VoluteiTano; cuitamennon assentior, siSanc.f/iii//'

pag. 438 episcqpum

ItaUasacra prioris editionis tom. \co/.* 352 et seq. deS. Ugonis vita et cu/tu tradunt: I//a enim ejusdem commentarii Ms. pars edenda complectitur, si pauca excipias, quce ppportune in subjiciendis notationibus referri ct expendi poterunt.
brochius tom. lJuniipttfj. 447 .Inveniet ibi /ector,

3 In/tium /audati Commentarii vulgavit Pape- edenda ex Ms. Yolatev-

Volaterranos
visse,

fama

Operis ttostri excitatos dccre- rano

autheh-

ut Sanctorum, seu civium seu

ct reliquice

advenarum,
visitarentur,
,

tieo.

memorice colligerentur
verpiam ad P.
totius cieri

publicoque consicjnarentur

instrumento

Ant;

BoUandum

transmitteudo

dein

uomine 18 Dccembris anni 1646 ad

duos
ecc/esice cathedra/is
et
'

eam rcm

de/ectos fuisse

canonicos Franciscum Broccardum

A/exandrum

tum

e vivis excessisse scripserit

anno

L83

nam

vetus

monumentum quod
t

post

Commentarium

prcBvium >"p. ni num. 13 exhibebitur, quodque Sanctum rhllesimo centesimo octuagesimo IJl VKTO S.Vl.UTIS ANNO AH INCARNATIONE DeI
obiisse testatw,
tatis.
1

Riccoba/dum Bava, nomine autem populi 12 Junii anno 1047 liaphue/em Maffmum et Curtium Inghiramium; iilustrissimum vero Nico/aum Sacchettum /</> il/is rogatum, ut tam pio operiprwsideret, suo in spiritua/ibusprovicario genera/i Frederico Ghetto commisisse, ut ordinaria auctoritate

NOSTRl Jesu ChristIj die vero 8 Septembris, majoris apud me est auctori2 Annotaoit
l/rtiiiriir

<i!n
:

scripti

etiam

laudatus

Ferrarius

in

denique notarium pub/icum, quifarccotjnitionem aliaque agendft litieris exciperet, adscitum fuisse Francisei assisteret;

ciendam

reliquiarum

res

\nta et

italico Silvani Razzii

Opere de Sanctis ac Beatis

est

cum Contium.

gloi fa

vitam nostri Pramiiis enarrari. Operis

,

posthutna

istiUs

quod prm manibus

,

pars prima

se-

cunda pars vera secunda seu Supplementum prima est editionis Fiorentince. fn utraqueparte
sancti Episcopi Vitam frustra qucesivi. hi

Prolixi Commentarii seu instrumentianotario isto ccnfecti exemp/ur, quod in museo nostro asservatur, non qwdem autograpkum, niithvtiticum tamen est : firmatur cnint so/emui mbscriptione ejusdem notarii, fidem ei
facientibus

tamen
S.

Actis

S.

prima Galgani eremitm nonnulta de

;

Prioribus

popu/i

Vo/aterrani

die

Ugone a pag. 229 inseruntur quee etiam apud Lombarde/ium lego et alios recentiores, qui de eodem sancto eremitascripserunt. Deillis sermo

mam
pri/i

ISMaiianno 1648 per suum canceUarium Tho-

manu smptce

Francisci de Broziis, cujus tcstationi prosigillumcivitatisin ccra viridi

ccriiitur

appressum.
4

Dum

DIE OCTA.VA SEPTEMHKIS

4

297

Dum

attentius

singula

considero, guce

in-

frcderid
diplcrma

imperatoris

in Commentario Ms. Voiaterrano S. Ugo archipresbyter tim episcopus egisse narratur, prcecipne mihi laudandus videtur a constanti fortitudine ac studio, quibus jura et bona capituli

fro

clesi, cassamus et imperiali auctoritate

in

tum

m-.tum revocamus,

omnino

AUCTOici:
J.

et ut libere

atque episcopatus conservare ac defendere conatus fuit ; verum dum Frederici I imperatoris di-

contradictione ad saepe dictam ecclesiam et epis- canonica, copatum revertantur, censemus ac distriete id est canuntpraecip.mus, n.si evidenti rationc probari pros- curum collesint et oculata fide declarari giu. ad utilitatera ipsius
" ,V|

absque omni

L.

phma
sori

""

"

" :|

'"

-""

antistiti

Udebrando proximo

Patinal.il ( .i

rontrnrt,.,,.

illius succes-

accessisse.

anno 1185 concessum perlego,

Ad augraentum quoque

in

necessitatem

me

video conjectum, vel ut

duram Sanctum

nostr.T impo-

nalis solert.ae ipsi episcopo plenara

bona Ecclesim

suee dissipasse,

iisque virtutibus

destitutum fuisse concedam, quce ipsum mrecta eorum administratione continuissent, vel ut eum obtrectatorem esse fatear, qui diplomatis auctor
fuit. Citat illud Mmilius Feius : idem integrum producunt Ammiratus junior , Ugheilus et Orlendius in Orbe sacro ct profano part. II lib. III, a pag. 1056, prwsulum Volaterranorum Catahgis,

tatem et authenticara auctoritatem eoncodimus confidenter intrandi et possidendi qu*cumnu. ahenata, sive concessa, vel infeodata, seu nomine ten.ment. collata tam in castrisquam villisaliisque quibuscumque rebus, eteorumpossessionem atquP nsum libere habendi et pro suae voluntatis

damus

potes-

juns

arbitno salubriter disponendi sinelaMrionesui et Vulterranae ecclesiae. Ut autem hoc

nos-

trge majestatis

ubi de Ildebrando agitur, insertum

S.

edictum ratum consistat

in

sed

famam

tum apud Cremam

Dommicae

etc.

Da-

Ugonis, quce in eo proscinditur, auctores illi minime resarciunt, cum nc verbo quidem indicent, an jure vel injuria sanctus Episcopus bono-

revelatione ipsius anno lncarnationis millesimo centesimo

sexto

octuagesimo quinto, Indictione quinta, decimo Kal. Junii.

rum ccclesiasticorum perditor

ab ullo alio diplomatis
illius

traducatur.

Neque

refuta/hnem tenta-

tam

fuisse novi. Derelictam Sanc/i causam defen-

miratum Juniorem

7 In Orlendii editione, qua usus sum, fndictin yuod iltum quinta vitiose notatur pro tertia, qum apud Am- bona ecclt siaset

dendam suscipio : sed antequam rem agqredior, diphma ipsum exhiheo prout exstat apud Orleny

UgheUum

exprimitur

tica

perperam

6t

ceteris notis chronicis respondet, videlket diei 17

alienasse >h<hcat.

Maiianni\Wo.Per

dium citatum, omissurus tamen posteriorem ejus partem una cum subjec/is testimoniis, e quibus constat, apographum ejusdcm exemplar, quod
edidit Orlendius,

voces in revelatione ipsius

:

urbis Cremensis restaurationem intellige

cum

Cremam eodem anno 1185 a Frederico I impera/ore readificatam fuissetestatur Sicardus episcopus Cremonensis
Italicarum
et

nam

ipso

autographo concor-

chronographus synchronus

dare.
proponitur,
S.

apud Muratorium tom. VII Scriptorum rerum

eoi. 603 In S. Ugonis et successoris ejus Ildebrandi nominibus scribendis hactenus secutus sum et deineeps sequar auctores

Vgonis

et

5 Federicus Dei gratia Romanorum imperator semper augustus. Inter varia imperatoriae

suecessori

ildfbravdo

cellentia^ a
quirit,
ut,

majestatis vota et opera offieium imperialis exDeo nobis creditum postulat et re-

ceteros,

cum unicuique

fidelium nostrorum,

foru teneamur.
'

quod suum est, debeamus observare, ecclesiis quidem et ecclesiasticis personis intendere tenemur ', quarum observantiam * nobis commissa
ad earum prosperitatem et salutem quatedum per solertiam exteriorem viscera pietatis et opem justitiae clementer eis aperimus,
est,
;

supprimentes, a qua "i solo fere allato diplomate ista nomina inchoantw. Illud Ildebrando antistiti Volaterrano concessit
Fredericus, ut occurreret insolentiis et danuiis, quae prsescripta ecclesia tum ex ignavia, tum ex

HUeram aspirantem

l,

observau-

nus

tia

tum etiam ex imprudentia praelasubstinuit. Bac crimindtione imperator nostrum S. Ugonem potissimum impetit;
prodigalitate,

torum suorum

sufYragiis et orationibus

earum

vitara obtinere
:

ipsum enim ex episcopis Volatetranis, qui

sice

eccle-

valeamus aeternam juxta illud Dominicum Eleemosyna extinguitpeccatum et charitasoperit multitudinem peccatorum. Eapropter cognoscat

inhderunt, unice nominat, et bona ab eodem alienata specialiter restitui jubet,

suce

damna

tam praesens

aetas fidelium imperii

quam

succes-

plenam dans Ildebrando potestatem eorum possessionem adeundi. Omnes, inquit, obpignorationes, beneficia, transmutationes et alias quas-

'

Apud
et

Ammiratwrti

jwiorem
Eghellum

HiMehrandi,

sura posteritas, quod nos attendentes antiquam honestatem et meram libertatem nostr?e Vulterramentis ecclesise, et animum libenter inelinantes ad sedulas preces dilecti ac fidelis principis nostri Hildebrandini * Pannocchii ejusdem ecclesiae episcopi, cujus utique devotio plurimum nobis accepta est et honestas ejus suis commendata meritis aequum duximus atque necessarium, ut insolentiis et damnis, quae praescripta ecclesia tum ex ignavia, tum ex prodigalitate, tum etiam ex imprudentia praelatorum suorum substinuit, maturius occurramus, ne, si torpore diuturno negligenter senuerint, inoblivionem
;

cumque

alienationes,

quae a prsedecessoribus

praedicti episcopi, et specialiter ad

Hugone

epis-

copo proxime praedecessore... aliquo tempnre factce sunt de bonis Vulterranae ecclesiae, cassamus etc. Itaque imperator non niodo episcopatul
Volaterrani
utili/er

administrati laudemS. Ugoni

aperte detrahit, verum etiam non obscure innuit, ipsum gravioribus quam alios damnis ecclesiam
litate,

istam affecisse, idque ex ignavia, vel ex prodigavel ex imprudentia.

forte deveniant,

et injuria in res sacras gras-

row

H85

Mneessum,

santium transeat in aliquem quasi justae possessionis usum. 6 Habito igitur sapienterque deliberato principum et curiae nostrae judicium consilio, omnes obpignorationes, beneficia, transmutationes et
alias

II.

Memoratum diploma
refutalur.

quascumque

alienationes, quse a praedeces-

Hugone episcopo proximo praedecessore suo, et a ' cauunicu canonaco * sive canonicis ejusdem ecclesia; aliwJ, ( est apud quo tempore factae sunt de bonis Vulterranae ecsoribus proedicti episcopi, et specialiter ab
'

Frederici
sores ei

Ughelium,

Septembris Tomus

III.

I diphma, quod Udebrandi deces- Probatarmqr mtminatim S. Ugonein bona episco- 8. Uigonfo xammn palia perperam aiienasse seu dissipasse arguit, in omnes confusim ignaviam, prodigentiam, im38 prudentiamque
'

'J'.'S

DE

S.

UGONE BPISCOPO CONFESSORE

visit,

J.

L.

prudentiamque ita conjicit, ui fatcri qtddem cosancto nostro <l>ir, aHquod ex tribns istis vitiis prasuli imponi, sed discernere nequeam, quodr
ntiiii

illud

sit.

Suspicor tamen, diplomatis auctoitt

rern itjnaviam et proditjeutitim

ticis

rehtts ecctcsias-

aticnattd/s

potiiis

atiis

episcopis,
;

Sancto nostro exprobrare voluisse

sit,

quam cum certum

ipsum

ait

utroque

oitio fuisse

alienissimum.

Quam strenue capituli

episcopum Galganum

Volaterrani jus

argen-

Italiam invexit calamiVtschismahs, anno 1159 tates Pnvcipuus successonbus ejus ctorelVantipapaexoiti etin Illusque ad annum 1177 Paschati III et Callisto fuit Fredencus ; qui continuati, auctor fautorqm sua fuent atque insotenter potcntia quam impie Capite Atead Ecclesiam in suo iegitimo abusus ei episcopis et Italias vandro III obedientibusque obvii docent scriptores ; c impugnandam,

innumerasque

1)

nopatis

et eoti fodinis Monteriensibus contra Senenscs rumprcBsulem Raynerium necnon contra suum

pramles

mcmorasse juvabtt, quihus in rem nostram solum imperatoris viri Pontificis defensores

Ugo, cum ter esset, propugnaviU hic non expono, lectorem remUtens ad vitam ejus ex Ms. Volaterrano edenS.

archipresby-

Accipe nonnulla, qum ad episcopatum promotus ibidem a numero 5 dedisse quibus ietjilar specimina for/itudinis ac curm

dam

cap.

num.

h.

non tantum imprudeufcs futsse, scd et qucm ilie schismaticos, quod pseudo-pontificcm, non relegitimumCkrisH Vicarium mentiehatur, quod contra ctcsavcrerentur, imo et perdaeltes, partibus ream majestatem hosUlibus Atexandri
sententia

atlhtwcrent: atque ideo

ecclesice suce
sategit.

ndebrandum
in

jura ac bona custodire ac defentlere et Suffredum canonicos,

eivitate erat potentia,
et

modis

et,

illos ctiam variis vexavit quos potuit, e cathcdris suis deturhan-

quorum nimia

quibus orta erat seditio, jus suaeque ecclesiae libertatera servaturus gravissime punivit. Vulterrae insuper consulibus, se ab episcopali obedientia aubtrahere volentibus et invectigalium tastri Gabbreti exactione servare jus obstinate

dos curavit, aiiis vere schismaticis in cumsubrofjatis.Sicin Tuscia Zenohium inFlorcntinam, Benincasam de Benincasis in Pisanam,
et

eorum

lo-

Cunitum

in

Lucensem sedem,

iegitimis episco-

auctoritate intrupis dejectis, Frederici opera vel

sos fuissc tego.
1 1

Ecclesioe Catholicce

unitati restitutus

fuit

t,

perseverantibus,

validissime

obstitit.

Dein S.

impcrator anno 1177. Schismaticus tunc quidem,

sed non
sedi Apostotica? infestus esse desiit, ipsius

dentia'

Ugonis proponitur constantia, qua inter schismaticos et Alexandro III legitimo Pontifici sibique rebelles cives Volaterranos Sedi Apostoiica adlussit. Mox suhjuiitjitur : Qute stipradicta in monumentis illius temporis in sacculo signato f
notata vidimua.
nequQ i>mligentto,

jura infringere, bono occupare vel ante occupata retincre pergens : quemadmodum liquet ex Annalihus ecclesiasticis Baronii ad eumdem annum 1177 a num. 89 et ad anntan 1186 a num. 3, item
ex Sigonii historia de rcgno
Italice lib.

XIV ad

9 Paucis interjectis, ita pergitur cap. n Alexander tertius amplissima privilegia concessit

auniim 1178, et lib. XV (/1184. Pergebant etiam tempore diutumi schismatis enatce et in Itatits
perniciem corifirmatce factioncs, quarum altera Pontifici, altera imperatori studehat, mutuis flagrare
odiis, in bella et ctxdes scepe

contra recusantes decimas et reditus seudales illi solvere... A Geminianensibus et a viris sancti

Quirici sua humanitate ea vectigalia exegit,

erumpentibus.

quseepiscopisprsBdefunctispenderedetrectarunt.

Quam memori

vero mente retineret imperator,

et Ecctcsice

Feghinam et Gambassium oppida, a Feghinensibus tradita dominis, in episcopale jus et potestatem redegit. Quarum rerura notitiam instru-

qace pars Alexandro

addicta adversus

ipsum aiiquando egisset, lucutento mihi argumento sunt phrceque in lusciacivitates. Offensus
itlis

menta

episcnpalis archivii originalia, a

me

lecta,

Fredericus post concilium Veronense,

anno

liquido manifestant. IJis

addo Raphaelis Volo:

1184 declinante hahitum, in quo dissidia inter

terrani de Sancto testimonium

et

Varios labores

ipsum

et

Pontificem recruduerant, in apertam

asrumnas ab infestis civibus ob ecclesiae Iibertatern et resconservandasestpassus; quae omnia patientia superando ad senectutem sine querela pervenit. Pluribus non opus est, ut S. Ugonem itjnave vel prodit/c episcopatum t/essisse perneges, tum t/aiff imperatoris diploma nonnisi obscurc et
tlahie

cxarsit ultionem. In

Etruriam, inquit laudatus

1185, per

Sigonius

ad annum

mensem Julium
cum
Ecclesia

transgressus, omnibus civitatibus, pneter Pisas

et Pistorium, quia superiore bello

senserant, totius agri jurisdictionem ademit, atque ibi legatos suos ad ejus dicendum praeposuit.

Sttniiam
licct

alternlritts

ritii

insimulat,

tum

quia,

aperfe
;

Itov fecisset,

stantlum non esset

Htec Sigonium contraxisse credo ex cap. lxxxii Bistorite Florentince a Ricordano Males-

iilias aactoritate

cttm ftanc saffidenter vlidant

iuslriimenta si/nclirtma et certa, e quibus extrac/a sunt Sancti gesta, guat statim retuli, atque

pino, seculi xiii auctore, Itatice conscriptce ; ex qua sequentia Latine reddita suhjungo: Tam insolenter egit imperator cum Tusciae civitatibus, quia non steterant ab ejus partibus; ita ut,

ipsum juris

et rei eccfesiastica:

tenaccm fortemqae

tufministratorem fuisse probant.

neque

sHam

10 Interim non in/icior, ecclestam Volatewa-

impniildttiir.

nam

sub S. Ugonis reqimine non levem rerum

suariiin

jactaram
Saucti

fecissc.

Probe etiam novi, vel

et

quamvis cura Ecclesia fuisset reconciliatus et in Pontificis Alexandri gratiam rediisset, quemadmodum ante memini, non cessarit pravam suam voluntatem exsequi contra illos, qui
dicti

ipsam

fortitatfincm

constans

eas
essc

conscrcautfi sfadiam jadUrCB istius potaissc, si cirtutcs ilias tnimitim

causam

moderatrix
insuper non

Jam vero cum Fredericus 16 Calendas Junii am 1185, id est, illo ipso tempore quando recens exulceratum et offensiorem in
Ecclesias obediverant.

prudentia ntm
mttte itansari,

tfirexerit.

Dif/iteri

Sedem Apostoiicam animum

Tusciat, qiue
tifici

gerebat, et civitates

pOSSUm, sanctam Prtvsalem

iu Frederici l diplo-

quod

ecclcsitr sutr. si
,

non ex

ve-

tempore schismatis Alexandro Ponfaverant, iilturus ihat, dictum diptoma Ilde-

cortfia aat prodiijmtia

sattem ex imprudcntia

tjrarc

ttammtm

attnlerit.

Sed an per imprudenvitium sea veriv pru-

tiam.

qum

hrando concesserit ; minime profecto mirum est, si imprudentem appeilavit S. Ugonem, quiprioribus
episcopatus sui annis , seu

ibi objectatur,

dentice defectus inteltigi debct ?

Id nunc inquiEcclesiam di-

renduai.

Sitb

Ate.ranttro

PP.

III ct Frederico I

imperatore tcteirimum schisma

abanno 1173 vel 1174 usque ad 1177, adversus Votaterranos schisma et factionem Frederici profitentes pro Ecclesia ejusque Capitefirmum se murum opposuit, et ad

mortem

DIE

OCTAVA SEPTEMHRIS
S.

-y.<

A
opponitur,

mortem usque

seu annum 1184 Pontificiis partibus devotissimas permansit.

12 Verum, inguies, non

S.

tam impcrator, quam

Ugonis successor Ildcbrandus imprudentiam : hic enim dip/omatis, quod ab illo petiit et impetravit, materiem procid dubio suggessit. Ut argumentum, quod indc assumi poobjecisse censendus est

Ugone Volaterris pnevafuisse ; id saltcm miM concedi debet, illas ibi tunc admodum potentes fuisse Xunr ego qucerOj quinam fuerint mfesti illicives, aquibus sanrtus Prossul wrios lahores
et

M.TTOHK
.}.

L.

serumnas,

teste

Raphacie

Volaterrano, ob
cst,

Ecclesirc libertatem et res conservamhis

pas-

sus?

Nonnc

illi

quiper legatos favorem hium

prazveniam, rationes subjicio, cur minime etiam mirum vidcri debeat, si lldebrandus sanctum nostrum Prcesidem imprudentice reprchc/iderit, quce ipsi nec vitio nec culpat danda est. Apud Ammiratum juniorcm, Ughe/fum et Orlentest,

auxiliumque Frederico addixerant, ><! saltem parthtm ejUS srrfatores erant? Mihi CSTte oerisimillimum apparct , ipsos imperatoris, quierga
fautotrs atfjattn-esque suos qrtituin afqur inthif-

gentem

Se

pnrstarr so/cbat, patrocinio animatas

dium num. 4
integra
tracta,

citatum. varia exstant diplomata vel

vel auctoritate suffultos eo insolenticB processisse,

edita vel in

quamdam synopsim

con-

ut episcopum

quce I/dcbrandm intra quinque priores

suum S. Ugonem ob susrcptam Scdis Apostolicte defcnsionem indignis rrruriuf

modis, multumque juris acrei
sacrileqe subtraxerint.
errlesiastirtv rirfrni

episcopatus sui annos

tore et filio ejus Henrico

tum a Fredcrico I imperaVI Romanorum rege,

tum a summis Pontifieihas obtinuit. Cum illa perleqerem et ad profusam imperatoris et fif/i Be/irici erga I/debrandum /ibera/itatcm animum adverterem ? sequentes mihi inciderunt cogitationes, quibus me veritatem ipsam assecutam credo. Suscepto episcopatu, in eam non modo curam incubuit Ildebrandus, ut alienata bona ecclcsiastica recupcraret,

a mufatio, qun aiii Alerandri, alii imperatoris partes turbantur, omnium pcne intestinarum seditionum oiigo fuerit, quibus multce in Itaiia urbes ca/amitoso itio frtnrebeiics fuissc credo

Cum

pore iaborabant ; Pontifici

aurtores seditionis,
fervebatj contra S.

Votaterris, dtttn srhisma ihi

Ugonem

excitnfu>;
;

qum

tnfl

<i

cap.

num. 5 paucis

ita perstrinqitur

Ildebran-

verum etiam

ut ipse et successo-

dum
tio,

et

Suffredum canonieos, quopum nimia in

rcs

majoribus florercnt opibus, ampiiorem juris-

civitate erat potentia et a quibus orta erat sedi-

ritate.

dktionem exercerent et graviori pollerent auetoQuia vero ad ea consequcnda necessaria

;

jus sueeque ecclesiae libertatem servaturus gravissime punivit. Contigif etiam trmpore

erat imperatoris benevolentia

hinc prudentioe

schismatis

poiiticce esse putavit, illam sibi conciliare vel ante

conciliatam fovere. Ex consilio isto omnia ipsi provenerunt, quce animo destinarat. Plenam accepit potcstatem rcs ecclcsia? Vo/atcvranm quoquo

quod proxime sequitur Vulterrse insuper consulibus, se ab episcopali obedientia subtrahere volentibus et in vectigalium cas, :

tri

Gabbreti exactione

servare jus

obstinate

perseverantibns, validissime, sed forte frustra.

obstitit.

modo cum ipsius damno

signitus fuit
titulo

aficnatas occupandi, in-

prineipis

Romani

imperii,

14 Neque quis sibi pcrsuadrat

S.

Ugonem,

cccksia- Ynla-

auctus secuiari, ut loquimur, dominatu in urbe et territorio Volaterrano, donatus jure cudendimo-

cum

imperator Ecctesue ant/o \\77 rectmciliatus esset, facile recuperare potuisscjura ac bonat qum

tcirawr

illata.

netam,utvcrbo absolvam, tot tantisque a Frederko et filio Henrico cumu/atus beneficiis, ut du-

antea ab episcopatu avulsa fucrant, ve/ truiu/uif/r administrarc quce ctiamnum pussidebat ; nani
,

an uilusin Italia episcopuseffusionem erga se eorum munificentiam fuerit expertus. At si Ildeb?'andus prudentiam esse putarit, illos sibi
bitem,

uti alibi in Italia, ita etiam Volaferris faetioni

Fredcrico addictce non minus graves tunc erant simultatcs cum altera, qua? Pontifici adha-scrat
etadhierere pergebat. Audi Sigouitttn in historim ad annum 1184 ita superius faudatce Ubro

amicos

et

benevolos habere
,

ut propositum sibi
est, si S.

finem obtineret

mirum sane non

Ugonis
ipsius

XV

imprudcntite adscripserit

damna, quce sub

foquentem

Italici

vero populi, partes Eeclesiae

regimine passa fuit ecclesia Volaterrana,

cum om-

nium causa vel occasio fuerit constans fimiitas, qua tempore schismaticis contra Fredericum cjusc/ue sequaces pro vero Pontifice stetit, qumque
lldebrando facile videri potuit excessisse
limites,

imperiique per belli tempus asserere consueti, eosdem etiam pacatis rebus animos inter se retinebant, ita ut quasi alter alterius temporibus
inhiaret, vicinos sibiquisque populossacramento

ad

sui conservationem,

alterius vero perniciem

C
dumna.sub
illius

episco-

quos prudmtia prmscribit. 13 Secundum narrationem Sigonii, Rkordani Malespini auctoritate subnixam et supra num. 11
allatam, Volaterrce iis Tuscice civitatibus accensendce sunt, qua? impcratori, priusquam schisma anno H77 adjurarct, ftterant adversaim ; atque
ideo negare noiim, sub cpiscopo S. Ugone, quianno 1173 vel sequente sedere ccepit, factionem legi-

obligaret.

Neque verosolum

provinciae hacpeste

erant infectae, sed singulae civitates ejusmodi adhuc odiis, familiis eo nomine inter se dissidentibus, laborabant.
I/is

P atv

addo, vu/iurum urbium

incoias armis inter se ciri/ifms drrrrfnssr, victOSque a victoribus forfun/s mis yio/iatos etexsnlare

rum

coactos fuisse. Inde coUigcre iicet, qua fucrit refacies in urbe Yolaterrunu, eontrur/is studiis
in duas scissa partes
,

timo Pontifici dcditam illie superiorem fuissc ;licet contrariumpoin edenda SanctiVitaeap. i num. 6 Vulterrani Fridetius htsce verbis inmtividcatur; veri Ponrici imperatoris potente adhaerentes a recesserunt quorura plurirai tificis obedientia suo Ghibellinas (Vide observationem dehac voce
;

quamque

veris/mile

sit,

cam,

quo? Pontifici
ibi

et S.

Ugoni mfrrrsabatur,
tcmpore schismatis
in

qiKcque
valcbat,

plurimum

vatebat et fortr etinm pra>-

quemadmodum

sanctum Praisulem resque cjus jurisdictioni subjectas insurrexerat, ita idcm ctiam ausam fuisse
post schisma. Certe quce sub S. Ugone episcopatui Volaterrano erepta fuerant, t/ondum restituta
erant,

loco

dandam)

secuti partes

Papiam

legatos ad

imperatorem, studium, favorem cum militum

copiis offerentes, miserunt.

Cum

ipsi

perseveradevotio-

cum

illi

morluo surredrre/ gratiosissimus

rent in consilio... Ugo tamen animi sunein in verum Pontificem conservavit; quae monumentis illius temporis in sacpradicta in culosignatof notata vidimus. Sic hinctutoinFrederici partes sub fcrri nequeat, schismaticas

prr imperatori lidebratutus : ad eujus ipsr preres 1185 tandcm occi/rrit insnlentiis diploma anni iih/tis ne, si etdamnis, ecclesice Voiaterranw
,

senuerint, m torpore diuturno negligenter deveniant, et injuria m ressacras vionera forte

obli-

grassautium

3(10

VITA ET CULTUS
in

S.

UGONIS EPISC. CONF.

\i

CTORE
.!.

grassantium transeat
possessionis

aliquem, quasi justaj

L.

usum.

8881

<t<i>u-

15 Jatn dictis oppompotest, non

invito
et

modo S. Ugone
ct sciente,
tulisse ;

ianda.

resistente,

sed etiam volente

t/uoi in

gravia ecclesiam

Volaterranam damna
,

VITA
ET

id eniftt inunifeste intlietint

diplomate

sequuntur ; Omnes obpignorationes, beneficia, transmutationes et alias quascumque alienationes, quae a prffidecessoribus praedicti episcopi

CULTUS

lldebrandi, et specialiter ab Hugone, proximo

praedecessore...

Ex AUTHENTICO INSTRUMENTO
VOLATERRANO Ms.

aliquo tempore factse sunt de

bonis Vulterrame ecclesise, cassamus etimpe-

omnino in irritum revocamus, absque omni contradictione ad ssepe dictam ecclesiam et episcopatum revertantur, eensemuBet districteprscipimus. Adhaecrepono
riali

auctoritate

et ut libere

CAPUT
Visitatio

ti/j

im/iertitore tihstihtte itou /trari/ii lioiiornm per

contractum alu/uem alienatorum restitutionem

additur enim
r.vlfsKi'
r*a
:

Nisi evidenti ratione probari pos-

reliquiarum in sacraVola-

sint et oculata fide declarari,

in

ad

utilitatem ipsius

suum rationabilem contractum

non sanctum
Prcesulems
ecclesim

rio ecclesiaecathedralis

accessisse
t/tiod hoiiti
fittis

prosterra
ttlitptti

terraneeasservatarum; imago

oppignerarit, permutarit vel

niodis sine utif/tate vel etiam

tlt/mno
aiietif/r/f,

cum

argentea,inquacaputS.Ugonis; vitae pars prior.

E

sttiv

sed diffie/Hima et ejiiscopis

/irtrsrr/ittt

Sed/s ApOStoliCGB //ro/nttjnatfirifnis ini-

t/u/ss/ma /enijnna cuf/iu/ida esse, quCB /psuin

f/ns/iiodi alienationes faciendas adegerint,
ttt

ad

sive

ffif/nitatem suam. tuerctur

sive ut fjraviora

Die

iitotti

averteretj sive aliis legitimis

de causis. At-

scripto

vero 12 Decembris 1647, praesente supradomino provicario a ac D. Ludovico

Heliquiis
iKuitntltis in

que

ita

sentiendum

est

de sancto Episcopo, nzsi

'

de Minuccis, D. Horatio de Maffeis, et

rio infrascriptoetaliisin
rio,

me

nota-

tihsit tilter tfi/i/onittlis

loCUS, l/t/elntiia/i decessores

majoris ecelesiaesacra-

eccle&ice cathetlrtitis

quod t\xm ex ignavia, tum ex prodigalitate, tum etiam ex imprudentia ecclesimsum ptmif/os/ f/ter//it. AtutS. Ugonem quidquam in
accusans,
ejUS
tlit/e

D.

cum una afforent, convenientes, oraverunt Bonamicum de Bonamicis, ejusdem ecclesise

Vulterranae archipresbyterum, ac D. Bartholo-

tlf/rtiiientiim

rrl

it/itiiff

/ifrmis/ssr rr/ pro,

fetisse net/es.

suffiecre debent
attuli.

qu<E in/tio

hujus paragraphi
t/issert/i
,

Ex

iis,

gucB a
,

satis ftitnn
i/t

intel/it/itur

num, 10 admittendum

ma?um Bibbonium canonicum, necnon D. Alexandrum de Feismilitum ducem, ac D. Julium de Maffeis, omnes Vulterra? patrieios et ad praasens
electi sacrarii

conservatores

ut insigniores reli-

iton essej Sftiiftttm

htn/ort/m episctjpalium adntiitislrtititme a rerarpruffenlitr ret/ulti tlistessisse,

ttffl

servabantur, agnoscendas et describendas ostenderent. Ideo

pii

quias, qu<e sub

eorum custodia

tnl ipsin/t

refere/tdu

s/t

/'mprttdcntia,

r/uam
si

admodum

praedicti conservatores

tam

reli-

infamoso diplomate
ita mtilis,

objicit

imperator,

sive,

Ildebrandus episcopus, Quo maturius

/fflor cr/ie/tt/er//, eo verisimilius t'pse

snprti

ilitfft
t

apparebit

neutrius judicio S.

Ugonis facta
/irtttlentitim

esse

t/iti/f/irnt/tt, ti/ijf,

himt/t/f ipsi iinpr/ttlr/itiam

non
quce

annuenter petitionl, presbyterumPaulum de Cortinovis, alterum e sacristis, reliquiarum tabernaculum aperire jusserunt. 2 Est tabernaculum altaris instar, medio in sacrario positum asseribus confectum nuceis,
giosae
,

fsse f/ti/tm,

imo

sacrarto reco-

potiits

erram

suncto Episcopo dictabat, viriliter pro Ecctesia ejusque legitimo ( 'apite standum esse adversus im-

peratorem et cives Volaterranos, majori aut satirm magna ex parte schismaticos, damnaqueet

incommoda mde

quam

oriri nata potius permittere, suo offhio deesse. Prudentis fortitudinis

servatorem

simulacris affabre incisum inauratis, seris repa- gnitis, eicponigulatum duabus, quee duabus discordibus tamen tur imago arclavibus recluduutur quarum altera apud do- gentca t cui indusum caniinum Bartholomaeum uti conservatorem eccle- put S. Ugonts, siasticum, altera apud D. Alexandrum uti conF
:

laicum

asservantur.

Quo iisdem

laudem

ipsi adscribit /Emilius Feius; atque in Ms. Yulu/ernmo cap. n num. 8, prudentiie lu,

omnibus conservatoribus prsesentibus adaperto, cereis facibus accensis, cum sacrista sericeum
coccinei coloris velarium demisisset, caput sancti Victoris martyris argento inclusum exposuit b.

mine ratus virtutisque vallo munitus, vitam puraiu ao sanotam peregisse dicitur : quodetiam
Deus post ipsius obitum
e/t,
ii t

variis miraculis declara-

i/ifnt ridebitur.

Postea presbyter Michael Leonius, e sacristis unam sancti Octaviani argenteam e sacro abaco extulit imaginem... Inde sacrista insignem
alter,

magna pars capiunius Infantis de sanctis Innocentibus servabatur, apposmt.,. Argentea deinde
tis

ex aurichalco vel iere deauratoarculam,diversis lnsculptam imaginibus, in qua

episcopi

et

confessoris

sanctiUgonis imago nobis cernenda

Natales;

propomturc.

3Hic Vulterrae e nobilissima Saladinorum d urbis familm ortus est. Agnanum e oppidum sex mille passibus ab urbe tunc positum possidebat. Ugo hic a pnmaavo pueritite flore, ingeniilumine et scientiarum cognitione prcellens, vitaa monbus integerrimus, ad studii Patavini universitatem

mores
tia
:

scien-

ecclesia

Volaterranx
ritus factus

archipresbyte/

emendat;

DIE

OCTAVA SEPTEMBRIS.
Todim,
facere,
uti

:i01

tatem /se contulit. Qua in urbe et laudabilium exemplo morum et honesto vivendi institutotan-

ecclesire Vulterranae

tum praebuitspecimen
et
:

sanctitatis, ut ille hospes

advena ad eathedralis Patavii canonicatum provectus fuerit et non multo post in Vulterrani capituli collegium canonicusaccitur, ut Raphael Vulterranus in Urbanis Comment. lib. V

propinquo ac farniliari, Ex Ms. Voi.acanonicatum conferret, id tbmam. ne capituli jura infringeret, denegavity
y

dicti Pontificis

constal ex dep sitione testium.temporeepiscopt Pagam anno jam 430 z facta.

archipresbyteralis

pag. 52 in impresso Basilese meminit g. Subiude illi dignitas // collata fuit, ut a Vide

ANXuTATA
Commentarfum prcevium num. 3, ubi dominiprovicarii et eorum nomina exprimunhir. qui ex parte cleri ac populi ad Sancforwn
et
r
I

ex instrumento antiquo sub anno 1175 i, quod asservatur in secretiori episcopali archivio, a me olim viso et lecto, patet. Quo tempore, anno
1171 /c, Vulterranre ecclesiae Ritus edidit, quibus ad meliorem formam servandi Officium in
tota diceeesi

olaterranorum reliquis memoriasqueperiustran-

retinendum redegit, quos ego notain

rius infrascriptus vidi.

acriter dcfenil.it

das atqueopera notarii pubUci scripto tradendas electi fuerunt. Ad hos referenda smt verba, qum

moxoccurrent:
oraverunt,
etc.

Cum

et privile-

ijiis

a Pontiimpctratis

fiic

firmal capituli

sua argentaria? Monterii /parte prius ab episcopo Galgano m, post a Rainero n Senarum episcopo gravaretur, et cum Senenses Friderici primi
1

Curaque Vulterranum capitulum

unaafforent, convenientes,

jura;
i

imperatoris opibus

m
o

treti atque Rinaldi Coloni archiepiscopi et imperii cancellarii o auxilio et

injuriam et molestiam canoargenteis inferrent Ugo solustantas inhiantium violenri obsistere ausus
elati,

praesentiap

b Qum hh de S. Victore martyre inseruntur, examinata sunt ad diem 8 Maii tom. II et VII i Appendice. Amplm, qum subsequuntur notitim de } S. Oclaviano confessore discussm et relatm sunt ad diem 2 Septembris. c De S. Ugonis capite huic imagini incluso re-

nicis in ipsis caveis

fuit.

Ipse

suo capitulo
ficem

namqueMonteriumcontendit, et de vi illata Alexandrum tertium Pontilitteras certiorem fecit, et

;

cognitoque lege infra num. 10. d Quos castelli Agnani comites fuisse aiunt JEmilius Feius i/i memoriis Votaterranis Mss.,

contulit cui devoti animi ab eodemque Pontifioe non in dictis argentariis tantum, sed in tutando quoque

maximum per tandem ad eum se

:

Ughellus et Joannes Baplista Contius /n Catalogo antistimum Volaterranorum, tesie Scipione Ammirato juniore.
e Addit FeiuSj

signa monstravit

nunc

visitur Spedaletto

Agnanum olimsitumfuisse, ubi quem locumin tabulis

capituli jure, (quod antiquitus in pluribus vicis

et oppidis
illi

contigeratj privilegia humaniter

geographicis invenio, ab urbe Volaterrana Pisas versus tot circitcr miUiaribus remotum, quot ab
illa hic

nbtinuit, uti liquido patet

ficis

ex dicti summi Pontidiplomate olim in anno 1171; cujus origivetustiscapituli

remoeetur Aguanum.
cetate S.

Qitam

nemin
episc&palia

monumentis etiam nunc

ad vitam
institutam

feticiorem
fuisse

Ugonis, qui in bona senectute anno llsi transiit, nondum

vigere comperimus.
pariter creatus
untistes fortis-

sime tuetur

scientiarum et prsccipue juris canonici cognitione polleret, post Galgani Inghiramii .Vulteme episcopi obitum q, anno
5

Cumque omnium

1173 ejusdem civitatis

sicuti,

episcopus eligitur
erat,

et

Muratorius tom. III medii cevi col. 908. Sed quoniam, inquit, de Patavina universitate injecta est mentio, liceat dicere, ante annura 1200 illius quidem originem perquisitam a ine
censet

Antiquitatum Italicarum

quando canonicus

jurium capitula-

rium

exstitit defensor acerrimus, ita episcopus

fuisse, sed nullo certo teste adhuc fuisse repertam. Neque tamen dubito, quin et ante illuni

in gregissibicrediticustodiall

annorum

spatio,

annum

litterutis virisprajstantissima illa civitas

multis defunctuslaboribus, inter cerumnas insenuit,

ut narrat Vulterranus
et

Ildebrandum

Comment. Suffredum canonicos, quorum

lib.

nimia in civitate erat putentia et a quibus orta

erat seditio, jus suaeque ecclesiae libertatem ser-

temularentur Bononiensis gvmnasii institutum, nusquam occurrunt, ita ut Sertorius Ursatus lib. III Hisfor. Palavin, et ante eum Antonius Ricubonus in lib. de Gymn. Patavin. ideooriginem academiaa illius vetustatis

abundarit; sed qui

vaturus gravissime punivit. Vulterrsa insuper

consulibus, se ab episcopali obedientia subtra-

tenebrisobliteratamaflirraarint, quod nulluin

ejus vestigiura in antiquis historiisacmonumentis

here volentibus et in vectigalium Gabbreti r exactione servare jus obstinate perseverantibus,

validissime obstitit.
tetnporc
sr.kismatis

ostendere possent. Ego natura

Patavinuiu

fcrmiter
htjsret

ad-

vero

6 Tunc temporis, quando inter Guelphos et s exorta discordia est, Vulterrani Friderici imperatoris potentiae adhaerentes a veri quorum pluPontificis obedientia recesserunt
Ghibellinos
;

PontifUH
adest Lateran.
Voncilio;

jus capituli
servat.
s
t

rimiGhibellinassecuti partes Papiam legatos ad imperatorern studium favorem cum militum copiis offerentes, miserunt. Cum ipsi persevera, ,

gyninasium post annuni Christil200 reor. Tradunt autem Pativinsa historisa quajdam, a me edicta?, Fridericum II augustum quum anno 1222 infenso (bret animo in Bononienses, jus eis gymnasii ademisse ac Pataviura transtulisse. Et ne de hac re dubitatio intercedat, vide Historiam miscellam Bononiensem, in qua ad anntini 1225 Fredericus II augustus Boiumiensibus scho,

lis

rent in consilio, ac tota fere Thuscia t cum schismaticis fcedus inisset, Ugo tamen animide-

Seupublicai

interitum afferre conatus est. Etsi universitas omniam srienlinnun scltot.tr non pri/ts

quam

votionem in verum Pontificem conservavit. Quae

supradicta in monumentis illius temporis insaceulo signato f notata vidimus. Non multo post
inter

summum

latis odiis, leges pacis initse u.

Pontificem et imperatorem, subUgo ad Latera-

secuto xni Patavii erectm fuerint, non ideo tamen Hgare iicet, S. Ugonem studiorum causa ad urbem illam se contultsse. g Elogiurn, quo Itaphaet Vo/atcrranus Sanctum cxornnt atluli in Uommentarii prawii
,

initio.

nense Concilium x accersitur

et ingenii
stravit.
fice in

Romam

in

quo

acumen et vitae integritatem demonRogatus etiam ab ipso Romano Ponti-

h Si Feio credaSj S. Ugo cathedralis ecclesice Volaterranm an hipresbyter creatus fuit circa annum 1124, id est, 50 circiter annis ante stt<nn

proprio Papae cubiculo, ut Ildebrandino

mortem, quam

obiit, ut

apud eumdem Feium

et

infra

302
f.x

VITA ET CULTUS
cum ad decrepitam

S.

UGONIS EPISCOPI CONF.

imputnndus
tus fuit
:

Ms. Yola-

(nfra num. 8 legitur,

nissetffltatem.

perve-

sit,

sive

instrnmento,

quod secunostro

terbano.

imm

suhsct/ticns i/nrrnlio

m Ms.

ffoc tamen anno, quem pono, non amplius archipresouter erat, sed episcopatum Voiaterranum administrabut.
i

recte scriptwn sup-

Votnterrano, ex vetustis monumc/tfis dcsnmpta,

nuttuni duhio focum retinquit, quin S. Ugo scderit quando Eccleuiilc nnnttm 1181, imo eo tempore, siam adhuc graviter afflitjebat schisma, quod

/fi-.f,

k Forte legendum 1101; nam quod hoc loco un/cntuui \fc. Votnlerrnnum annn 1171 ithalibi decennio
citius

gat,

fnctum

fuisse tradit

tom.l Septembris pag. 4QGrelatis Antiquioribus immo seculi hujus(S. Octaviani)

hisce verbis,

IV antipapa exortum Freimpcrator omni conatu fovere non dcdericus 1 prwiio a Mediostitit, doncc anno 1176 ingenti inncnsibus victus serzo cogitare ccepit de pace
un/io 1159 in Vielore

festa dies

sanctus
scriptis
1

cum Octava colebatur a clericis, ut Ugo in ecclesiae Ritibus, ab eo contestatur,

in antiquischartisfitmentio

ineundacum Afexandro III

fegitimo Pontifice

anno Salutis nostrae 1161,

cui tandcm, schismafc abjurato, reconcifiatus fuit anno 1177, non ita tamen, ut ea deinde, qua debebat,

Frequens
seu

argen-

reverentiaSedem Apostoficamsemper cofuerit.

taria;

argenti fodina? castri Monterii, qt/od,

Castrum Gabreti memoratur apud Oriendium

nisi

me

fallant tabuUs geographicce, 25 circiter

milliaria Italica Volaterris abestet totidem Senis

citatumpag. 1073 in diplomate Caroti IV imperatoris, anno 1355 episcopi Volaterrani jura et
posscssiones confirmantis.
s

versus

mare fletruscum. Ughellus

in

Philippo

Votaterrano adfert diploma Caroli IV imperatoris, datum anno 1355, in quo de argenti
episcopo
fodinis castri Monterii asseritur, quod

Itaiiquidem sub Frcderico I in duas factiones

,

scindebantur

atiis

jam

diu

imperatoris partcs scctnntihus

lini,

Alexandri Pontificis , atiis ; at hi neque Gibel-

defuerint et quasi steriles sint effeetae.

neque
istis

ilfi

Guelyhi eo tempore appeftnbanfur.

Hujus nominis primo, qui Voiaterris a medio circifer secufo xn sedit, et cui S. XJgoproxime successit. Numero sequcnte cognominntur Inghiaramius; Feiti.t tnmnt et Ammirnlus senior Galganum I ex familia Pannocchta fuisse tradunt.
ni

Sub
ittte

itominibus secuto

dumtnxat xm factiones IV Antiquifatem

innotescere cocperunt. Lege eruditam hac super

re Muratorii dissertationcm tom.

Italicarum a
t

cot. 605.

At

iiidi

putem,ambosillos scriptores vidisse char1

tum tmiii 103, in cujus fragmento apud Ammiru/um Juniorem idem Galganus dkitur esse filius
Ingirami
ilc

Ricordanm Mafespinus in Commentario prcpnum. 11 citafus et aiii scriptores tesfanfur, duas dumtaxat Tuscia* civitates, Pisas et Pistovio

rium, Schismaticis Frederici I parfihus adhajsisse,

ceteras vero
stetisse,

Ingiramis.

n Rayneriiis.Rainerius vel ,?tl hk letj itur ,Raineter

omnes pro Afcxandro vero Pontifice alque ideo ah impcratore anno 1 185 fuisse

rus e vivis excessit anno 1 170, postquam 42 umiis eeelesiw Sci/et/si /irtefuissel.
o

circi-

privutas

RainaMus, Raynaldus, Reinaldus, Reinolvef, Rinaldus fsic enim a variis varie scrihifur) arch/episcopus Coionknsis eiectus fuit uimo 1159, nc vivcre desiit anno 1107. Fuit imperatoris /lerGcrmaniam cancef/arius, per Itadus, Reginoldus
liftm

omnium agrorum suorum jurisdkfionc. Quomodo igitur, ut hic asseritur, lota fere Tliuscia cmn Schismatieis fcedus inrit ? Ut iita inter se concitientur, dkendum est, omnes Tuscio? civitates,pro3ter Pisas et Pistorium, iegitimo Ponfific/
udiitcsisse

postremis sattem annis, quibus schisma-

ticus fuit

archicancellarius,

in

eademgue regione
.

offensus iilas

Frederkus imperator ; qui proptei-ea anno 1185 pimierit tamffuam re-

legutusjn t/un schismu piuriiii/tm promovi/ Vide

iitfrn ni/i/o/u/iouou sufj
tif. t.

beites ct violati. foederis reas, istius scilicet,

quod

p Capitulum Yolu/errnnnm i/t sua argen/i fodinnrum Monteriensium. pnrtc a Senensihus, me-

ut in Ms. nostro tegitur, tota fere Thuscia cum schismaticis inierat. Eoc autem factum fuisse

mornti archiepiscopi auxilio

iiijurium pati potuit

et
;

prtssentia etatis,

credo anno 1163. Certe tunc tota Thuscia impemtori fidelitatem jurasse narratur in Breviario
historia: P/same apud Muratorium tom. VI Scriptorum rerum Itatkarum coi. 174. Vei'ba accipe. Eodem anno (1164, Pisano scilket, qui cum vutgari nostroUm a die 25 Martii componendus est,

umio 1103

num

tom.
col.
/iro

IV

An/u/iti/utnm Itnticurum

Muratorius medii tevi

573 cjustffui archiepiscopi chartam profert, monnsterio S. Antfiimi tfu/uin Senis iu Ka-

anno Dominic Incarnationis Domini nostri Jesu Christi millesimo centesimo sexagesimo tertio, Indictione xi, etc.
lendis Augusti,
q Sunet/ts

ut plurifjus dketur in observatione

ad caputm

sub

ante Cal. AprilisRainaldus Coloniensis archiepiscopus et Italise archicancellarius Pisas

tit. c)

Paulo infru

usscrifitr

episcopntum

yenit
ita

gessisse 11

annorum

spatio, et postea

num. 8

vn

extrcmn senectute obiisse 1184, Unde coUigo,periodum hoc loco interptnu/cudnm esse, ut sensus
sit,

et Pisani cum eomiserunt ambasciatores *, quod timore Pisanorum subito tota Thucia
;

legatos.

illum etrrfuiu fuisse cpisto/ium Vofaterranum

1

fidelitatem imperatori Frederico juravit in manus ejusdem sui archicancellarii. Adannum quoque

unno
tius

173, i/uern

etinm deferminut Feius

Faleoiicinius

at Conet

npud Ammiratum Juitiorem, UghelluS

Hrueilietus
et

lllustrissi/u/ts

1163 referenda sunt , qute apud Muratorium cttatum coi. 1116 scrib/t Otio Morena auctor synchronus. Archicancellarius.. sua

antistes

mia omnes

Arctinus apub Or/e/uliitm iu Orbe sacro

pro-

solertia exicivitates et principes Marchife et Tu-

fnno pnrt.

II ///,.

III cup.

wwpag.
unno

1055 episco-

pattts ejus initium nffigunt

Itnlitf sncrtv

1171. fn

tomol

Ufhellianw, t/ucm htiius Ambrosius

sciaBatqueRomania-adimperatoris amorem et obsequmm mirabiliter provocavit, et ad honorem domini Papa^ Victoris (quem antipapam
appettasset

l.uecnfins Itouuv
rit

unuo

17(l| edidit, col. 10-16 occur-

fwssct)

Pcfrus quidnm

ntiis ignotUS,

prtvsuhtm Vola-

terranorum cntn/ogo insertus

S.

Gaiganum

/,

cujtts

episcopatubreviter

Ugonem ii/ter et commemo-

ruto.i/uprn/ifur; Petrusex tabulario Volaterranensi bujusecclesiroprinoipatum fcenebatan. 1181

desiit esse. Dgo de Saladinis successit an. 1181. Ccrto fnliitur l.ueentius, sirc crror ipsi

quo sane

accenquce /mperatari USque nd annum 1177 schismatico constantcr adhmserunt; an vero ceteris, qnoe taudahiii ac pta dcfectione ad Ate.randri Pont/ficis partes trans/crunt ; dub/fari tamennequit, quin pturimi senda,

Otto Morena si schismaticus non quosdam episcopos rebelles ei deposuit alnsinlocum eorum subrogatis. Obscurum el quums Tusdm civitntibus Volaterrana sit
,

m Pisantv

et Pistoriensi,

cr

DIE

OCTAVA SEPTEMBKIS.
tumulavit ibique ex episcopatus suisque propriis sancti Galgani
;

303
redditibus
l-X

episcopatu S. Ugonis seu posterioribus schismatis annis Ecclesim rebeltes ejusquepersecutori Frederico fideles perstiterini.

ex Volaterranis suo

H8

\n;

xit,

Adi Commentarium prcevium num 13. u Anno 1177, utjam dictum est. x Celcbratum fuit anno 1179 Couei/ium generalc Lateranense III, ad quod Alexander Pontifex Tuscio? cpiscopos anno prwcedente advocarat
per Utteras, a Labbco tom. X Conciliorum col. 150G editas. y Deiu Pontifex Illebrandinum commendavit Matthaeo Feio, Lamberto et Udebrando Canonicis,

Hetruria primam Cisterca l ab Ugone evocati, possederunt. Prudentias igitur Lumine rarus, virtu-

quam

abbatiam k ere-

IBBBjUTO.
k
I

monacta,

e Gallia

puram ac sanctam Qui fcandem multis defdnctus periculis, cumaddecrepitampervenissetaetatem, in Doperegit.

tisque vallo munitus, vitam

mino

feiiciter

obdormivit anno 1184 m, die 8

i

Septembris.

qui

cum

S.

Ugone episcopo Romam ad

;

Concilium Lateranense iverant

lius Fcius.
ecclesia;

9 ad quod colendum ingens oncursu populiconfiuxit multitudo, decem n diebus m populi ad vjus cathedrali jacuit inhumatum :et quaa tanta illius rorpus honoejus,
;

Corpus

uti docet

jEmi-

Dejure eligendi canonicos cathedralis Volaterrana? diu disceptatum fuit capitulum interet Paganumepiscopum, qui S. Ugoni
post Ildcbrandum successit non serius quam anno 1213. Vivebat adhuc Paganus anno 1239 sub Gregorio IX, sumrno Pontifice ab anno 1227 quijus eligendi canonkos Volaterranos ad capitulum
;

erant prodigia et quse infinita erat gentis pietas n Pastorem, e tota dicecesi ad eum visendum populi convenerant. Is postea in bustomarmo-

ifiea

sipui-

lnni;

primum Gutfreduset Rogerius o episcopi jacebant, insigni pompa et solemni lustratione universae gentis tumulatur quod clarisreo, ubi
;

sime probatur ab antiquis lectionibus, quas in dicti Sancti Ofticio eeclesia Vulterrana legere
vetustis Hreviariis et Psalteriis dictse ecclesia? scriptae reperiuntur, et a me infrascripto notario supraseriptisprsesentisolita fuerat, et quse in

pertinere pronuntiavit

lib. 1

Decretalium
cap. xxxi,

tit.

de Electione
incipit:
Z

et electi potestate

VI quod

Cum

ecclesia Vulterana.
vel 1218;

Idestj

anno 1217

nam

ab

alter-

bus lectas fuerunt

a prisro monuraento

p,

quod

utro ineunda est

annorum 430 computatio, cum

cucurrerit 12 Decembris anni

in tabula descriptum iu sacrariocathedraliscon-

horum postremus
terrano inseritur.

1647, cujus dieiactis vita S. Ugonis in Ms. Vola-

servatur, a Commentariis Urbanis Raphaelis Vulterrani nbi in editis Basileae anno 1544 notabilis adest error impressoris namque ubi
: ;

scribit

Ugonem

obiisse

anno 1484

q,

ponendum
{tfftrium
Stui) tn
;

CAPUT
Vitae pars altera
;

II

anno 1184. 10 Exinde ipse Sanctus ab ecclesia Vulterrana semper est cultus Ofticio duplici, et modo etiam colitur quinto Nonas Septembris /; cum sit die ejusdem natalis sanetissimse Virginis naest
tivitate impedita.

itr

imlut-

gentia' olim

concessa ; rccognitiv sacri

capitis
r s

cultus statim
;

Iramo a Cardinali Pandulpho

Sedis
legato a latere,

Mosca,

uti

Apostolicae
viginti

post

mortem inchoatus

inli-

anno 1197 /
Ugonis
fuit
:

spectio capitis et mirifici

festo

dierum indulgentia die S. cathedralem visitantibus concessa

vero, qui post

Paganus
successit,

Ildebrandum

quoris

qui olim et Sancti

Ugoni

decem
;

dies alios supradictsa in-

dulgentiao addidit

sepulcro manavit.
Alexander
tus feudales
tertius

ut de his oranibus archetypa diplomata, in capitulari archivio conservata et

.S.

Ugonvi

a amplissiraa
et

privilegia

yesta in utili-

concessit contra recusantes decimas et rediilli

;
:

a rae visa, fidem astruunt. Caput illius postea a montis pietatis Vulterrae pryefectis ad majus S. Episcopi decus argenteo vultu eireumdat.ur u : quod per civitatem solemni lustratione
festiva
illius

tatem suce
ecclesice;

solvere,
in

prsecipue

contra

die

circumfertur

antecedente

seminarium dericorvm

Geminianenses b

quos tamen

justitiae rigore

clero, prosequentibus raagistratibus.

C
a
v

procedere noluit sedabsquelitiuinarmorumque strepitus a Geminianensibus et a viris sancti Quirici rea vectigalia anno 1183 exegit d, quae
episcopis praedefunctis pendere detrectarunt. Fe-

ghinainetGambassiume oppida,a Feghinensibus dominis/in episcopale jus et potestatem redegit. Quarum rerum notitiam instrumentaepiscopalisarchivii originalia, amelecta,
tradita
liquido manifestant.

Sacra fuit de intortis aciculis imago disculsa x; venerabile caput, multasque illius partes, quibus etiam nunc inhaerebant capilli, magna animi devotione conspeximus. Clausassanctas reliquias et obsignatas sacrista in locura proprium honorifice
deportavit.
11

Unde

vas,

pyramidis instar,

ameum

in-

et

mirabUU
i

auratum

oculis nostris proposuit, in

quo aliud
fer-

lii/uons, ijux e
s.

Amplum

clericorum colle-

includitur crystalliuum vasculum,mirabilein

gonis

gium

instituit, qui

una ejus sumptibus alerentur,

atque matricis et aliarum
et

et divinas legis prsescriptum et ecclesiasticasdis-

ciplinas ediscerent,

vans liquorem y, qui jam e S. Ugouis sepulcro dimanavit anno ab ejus obitu, ex urna marraorea, in qua cura duobus episcopis positus erat,
solemni Purificationis beataj Mariae
bilis

sepulcro profluwit.

collegiatarum

servarent
in episcopi

spectarent obseet

die.

Mira-

quium. Quod

Pagani succedentis

Deus,

ut

magis omnibus
fecit,

beati

Episcopi

cum

canonicis disceptantis actis, quae in capitulo

merita elucesserent,

ut a praxlicto sarco:

servantur apparet. 8 Sanctus episcopus Bononia reversus, au'tutvwtterium dito divi Galgani y tugurium fuisse incensum, S. Galgani fundat illico ad puniendos incensores Clusdinum h pesancte moritiit, sancti eremitaeGalgani prsesens sanctitatem tur. veneraturus. Quera cum mortuum reperisset, praesentibus Joanne Massetano episcopo et abba;

phago instar balsami humor scaturiret iramo optimo balsamo fragrantior et multo pretiosior
cujus liniraentum contracta membra sanabat, claudos roborabat, lumen caicis, surdis auditum restituebat, et morbos curabat insanaeffiuxit
;

tibus nonnullis

a Deo

illuc

missis

i,

honorifice

Quibus miraculis Matthieus Feiis cathepardralis canonicus permotus, dicti liquoris memoticulara ad Dei gloriam et ad S. Ugonis riam
biles.

304
Rx Hs. YolaTRRIUNO

VITA BT CULTUS

S.

UGONIS EPISCOPI CONF.

Officioc/uidquameorum Ugonis vita et S. Galgani invenio, Volaterranum de pnore doqio instrumentum Ms.
hisce \ctis

tabella

riam pro tam ineffabili beneficio collegit, 463 nunc etiam usque ad hanc diem Z annorum ivrnis rniiservatur et purus. De hoc vetus spatiu constat ex sacrarii prffidicti fidem facit
:

qui

nequc

in iito

qutv in

S.

prolixa multisque coinmcmorat; sed qum

aliis

prsecitatis antiquis lectionibus et

ex memoria

narratione referuntur tnutraadjunclis diducta

cita, quam Gregorius aue Itatica sancti eremita1577 et Antonius Mbanorius Lombardellus anno

antiqua prifloo Breviario notata. Viget etiam sancir.nlitin, e dicto lapide, in quo nunc jacent

dictum liquorem rorare multum temporifl duravisse, donec ob irreverentiam et ecclesiae et Sancto a nonnullis habitam Deus indignatus a tantis gratiis se continuit, exsiccavit. et redundantis liquoris humorem nobis Hoc in locum suum relato, ostenditur caputcumcollo, pectore sancti Candidi martyris cujus Martyrologium Romanum et bumeris
n
I

gonifl episcopi ossa.

publicarunt. Sttvaanno 1645 typis Sencnsibus Sanctis ac Beatts HcnusRazzius in Opere de

trurice

S. a pag. 216 etalii neoterici vitw

Galgam
secuti;

scriptores

LombardeUum

ducem fuere

qua> de Uto sed cx libanorio contracta videntur, Volaterranum. Brevem et S. Ugone habet Ms. judicavi ; hujus narrationem attulisse satis esse

postquam perspexi, omnia

fere,

qum Lombar-

quarto Nonas Februarii meminit....

Actis de S. Gatdellus et aliirecentioresbiographi

qani de sancto nostro Preesule inseruerunt, non

cohasrere

cum
S.

antiquioribus documentis, qua>

nostri relafionem notis
instituerit

ANNOTATA.
a

sequentibus
centur.

ad Ms.

addusuper

An

Ugo processum

Obiit 27

Augusti anni 1181, postquam 22

Volaterris, versus

sanctilate

Galgani, anno 1181 mortui, quidein a

fuerit adscriptus,

fere annis Ecclesias universa prafuisset.

b

Lucio PP. III atino 1185 sanctorum Confesso-

Eaudita procul

fluvium

rumcatalogo

hicnon examino;

est, visitur

Eisam, prope Collem, quee nunc urbs episcopalis oppidum S. Geminiani, de quo plura videri possunt tom. II Martiipag. 235. c Fanum S. Quirici, S. Quirico, oppidulum
[talise

cum

id proprius ad mitce Acta et eultus illustrandm obtingent.

illum spectet, cui sancti ere-

h Locus

cst dicecesis

Volaterranm in territorio

in

colle,

in

Hetruria et agro Senensi,

ut

prope Orciam
nas. Ita
il

amnem,

milliaribus distat a

urbem et. Massam Veternensem, de cujus episcopo Joannc statim mentio fiet. Clusdino vicinus cst mons Sepius, in quo S. GniSenensi, hanc inter

Piontia in Austrum, inter Radicofanum et Se-

qanus
S.

Baudrandus.
st

vitam solitariam duxit. Dicitur hic Ulgo, post reditum ab urbe Bononiensi, de
alibi nihil tego, illuc tcr
instituisse

Consnic,

fabet,

Amiuirufum juniorem
(nstru-

quo

ad pu-

nonnulta kuc pertinentia proferentem ex mento, t/uor/ anno 1183 Indict. I Kal. Januarii a C.al^aict.tn castelli S. Geminiani consule et ab

qui sancti crcmittr tugurium incenderant. At illos statim ab admisso crimine divinitus morte punitos fuisse diserte testantur S. Galniendos,

Ubaldo Ugonis episcopi conaanguineo

fuisse scribit.
e Jacet

dotum
urbis

Gambassium a Septemtrionali

Volaterranm plaga non longe ab amne Elsa. Bistorics 1'lorcittitifp scriptores non raro meminerunt
Feghinensis, Fighinensis scu Figlinensis oppidi,

gani Acta a Btasio, ut opinor, monacho e vetustioribus extracta, ct antiquum illius Officium. Non potuit itaque S. Ulgo uttum ire reos, jam morte mulctatos; nisi supponatur ei crimen innofuisse, sed non poenam a Dco inflictam : qnod

ad flumen Arnum Florentiam

siti.

inter et

Aretium

lu

tabula geographica territorii Senensis

non est. Lombardeitus et alii juniores in VitaS. Gafgani narrant, duos episcopos, Volaterranum et
verisimile
i

tipitt/

litttriutti

ctiam notafur Figine inter Clu-

Massanum,
nasterii,

tres

abbates

Cistercienses, videticet

sium
Clani.
t

ct

Vrbem-veterem, non procul a flumine

Cascemarii, Fossce-novoe ei alierius cujusdam mo-

fnstrumentum hujus donationis, anno 1183 sexto Idus Februarii Ind. prima confectum,
samniatiiti
ttttt

multosque monachos abbatum istorum a generalibus Ordinis sui comitiis ex Gatiia redcuntium comites dicina providentia eorum
,

Ammirafus

junior.

iter dirigente,

ad

sancti eremitie,

recens

nemine

g Bic

sancttts eremita et confessor dabitur

ad

prcesente defuncti, tugurium adventasse, atqae

flicm u Decembris,

ad quem Martyrologio HoDe

:

ejus corpus,

mano
titt

inscribitur,
at/ititr
iti

ipsius vita et
;

cultu

<tiilii

stricUm
intv

Ms. Votafcrrano

ttitdc

sequen-

quod levatis in caelum manibus et genibus flexis invenerant, perhonorifica seputtura affecisse. Credant hwc alii ; ego laudatis

transfero

Anno

1181,

tertio

Nonas

Decembris, e terris evolavit. ;nl coduni. Sanctus Ugo tunc Vulternv episeopns, ut dixinms,
justa funeri
proprio
ejus

S. Galgani Actis inhcereo, itt quibus de morte et sepultura ejus sequentia referuntur : Ipse vero

praasens

persolvit

ipsum

in

eremi

tugurio

humandum

curavit.

Cumque mors
de
illius

ejus et vita innumeris miraculis

fuisset illustrata,

sanctitate instituit. Illum Luoius

tifex

tertius

idem sanctus Ugo processum Ponanno 1185 Senensinm precibus,

super terram se nudam locavit, et in coelum erectis oculis signo se crucis munivit, et confestim facie clarissima illiusanimainteradstantium manus clericorum devote psallentium... caelica penetravit. Fideles vero devotione maxima tulerunt corpus ejus, et [in] ipsa ecclesia, quem
sibi fecerat fieri,

honore maximo tumularunt.

episcopo et Vulterrano capitulo instantibus et

religionisCisterciensiumpostulationibuSjinsanc-

torum Confessorum numerum

ttiifitjititiii

Vet potius prioratum, qui dein creverit in abbatiam, non tamen ante annum 1201 : nam

adscripsit. Prceter
lectionibus, hi/m-

Jongelinas
ftrcimsis

itt

Offirium, in
etc.

cttjits

lib.

Notitia abbatiarum Ordinis CisVII pag. 87 profcrt chartam Ildc-

ms, antiphonis
hrcritcr

Galgani mta ci miracula SJUSdem saiati Acta apographa ex biblioth. Medicea Flor. plut. fit/ :i Decembris seposita inveni, e vetuskoribus sectdo, ni fallor, 14 compilata a quodam verisimiliter monacho, nomine Blasio. Neque in
S.
ciitirrantiir,

brandi cpiscopi
in

allQ

Voiaterrani dicto anno dotam, qua Bonus, qui mouastcrio S. Galgani tum

femporis prtccraf, soio Prioris tituio donatur. Itno ne quidem prioratus istius fundator proprie
dici potest S.
ris

Tnnocentii

Ugo, uti patetex sequentibus tittePP. III, Pagano antistiti Volaterrano

DIE OCTAV-A SEPTEMlililS.

rano concedentis facultatem bona aliqua donandi monasterio S. Galgani. Innocentius episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri Vulterrano episcopo salutem et A.postolicam benedictionem. Tua nobis fraternitas supplicavit, ut

305
n

NonasSeptemliris%e;ir/ W me,s-.serjuintoIdusSfp- Kx Ms. \ tembris. Quia tamen aliunde certum mihi ntm est, TERRA?" > vitiosam leciionem ita corrigendamesse; visum
fuit de

Sancto agei
est.

6 Idus Septembris,

<,i

ipsius

natalis
f

cum bon

mevaov\3i\,( tdest, Ildebrandus, a faet

Qui
/;.

certius unrisse desiderat,

Pandulphum

milia cognominatus Pannocchius, uti

Pat/anus,

S. H.

adquem
et

hre litterae scriptai fuere praedecessor patruus tuus monasterium sancti Galgani fundavit, Cisterciensem Ordinem instituens in eodem, nec sicut decnit, ipsum dotare potuit, ac tu, considerata ipsius paupertate, in hoc supplere desideres tui praedecessoris defectum,
,

Cardinalem, anno 1H>7 Pontificii legati rnunus iu Tuscia obiisse, Ammiratum juniorem adeat in tldebrando episcopo Volaierrano pag, 113 et in Eistoria Plorentina lib. l pag. 63. t Gompertummihiest, Udebrantum Volaterm sedisse anno 1185 et 1209, Paganum vero ejus successorcm anno 1213 et 1239. Si Ildebrandum

dignaremur misericorditer indulgere, ut non obstante vinculo juramenti, quod nobis et Apostolicse Sedi fecistis de non concedendis alicui
tibi

auctorem facias diplomatis

refutatij

i/>

Comment.

prcevio
f

quodmense Muioanni 1185

Frederi>>>

bonis ecclesiae absque licentia et mandato, ei-

dem

possis

monasterio
etc.

commode

providere in

imperatorc obtinuit; certojura ac bona episcopalia ma/e a S. Ugone administraia fuisse existima* vif : at errorem suitm procul dubio tunc omnino
deposuit, nini Suiuti merita up/id De/mi crebris

Data Laterani vi Idus Februarii. Pontificatus nostri anno octavo decimo, Christi 1216. Exstant hce iittera? Pontificice apud Muratorium tiomJVIAntiquitatem Italicarum col.
aquseductibus
263
;

manifestarmtur miracu/is, quce, ut infra

tur, fiebant

videbi-

ad usum

liquoris,

quem

ejus sepul-

crum

'2

Pebruarii nuni 1180

ttdebrdndus,
illis

emittere incepit.

ubi inseruntur instrumento donationis,

quam
mo-

Quantam

conspectis vel auditis,

Paganus exeunte Junio ejusdem anni

tiam erecto.

fecit

de sui Decessoris sanctitate opinionem conceperit,

inde facillime colligi potest, quod anno 1197, quo

nasterio S. Galgani, tunc ex prioratu in abba-

idem Ih/e/iruiidus episroput/i

venerationi publicce dies

futiqebuttir,

H/ius
|

Gonfirmatur ex ckarta Uenrici VI Romanorum regis apud Jongelinum citatum pag. 83, pro monasterio S. Galganini anno Christi 1191 data\ ex Claravallensi quce monachos Cistercienses Gallice abbatia accitos, eo tempore dictum mo1
,

jam

consecratus

esset,

cceptumque

</< eodem Officium recitari. u S/ih quo episcopo Volaterrano et

<ju>>r//>>/

prossidum montis pietatis Uberalitate i<> factum fueritj exsequente .E/ni/ii Feii narratione intellige: Sacrum ejus corpus, ultimo inventum ab episcopo Guidone Serguidio, singulari cum-ve-

nasterium incoluisse hisce verbis declarat Monachos S. Galgani a Clara-valle in Tuscia ve:

nientes, et

omniaipsorum bona, quae

vel

habent
ip-

neratione semper asservatum

fuit

eodem

in

se-

in Tuscia, vel quae in

tionis titulo

postemm

justo acquisi-

pulcro, supra quod est altaresacelli de Barbialla;

sunt habituri, pariter quoque

in

de qito
perqit
:

</'>/<>

infra

num.

[2.

paucis mterjectis,

it>>

sorum ac Fratrum suorum personas

majestatis

nostrse

protectionem suscipimns.

Set/

an

monachos istos e Gallia in Tusciam evocavit S. Ugo, quemadmodum in Ms. Volaterrano asseritur ? Non est, eur id negem nam licet ipsius anno 1184 mortui suceessor Hdebrandus coenobium S. Galgani fudarit et in eo Ordinis Cirter:

Hisce tenfporibus quatuor nostri cives Michael AngelusLottini, CosmusFei pater meus, Michael Lisci et Alexander Guarnacci montis
pietatis praesides,

erga tam gloriosum Prsssulem atque urbis suae civem pie affecti, pretiosum ac pulcrum omamentum argenteum confioiendum,
eique caput ejus includendum curarunt. Fmpri-

ciensis re/iqiosos instituerit, ut relatce fnnocentii

PP. III

Utterai

docent

hinc tamen non eonse-

quitur, ut sanctus noster Prasul sub vitat finem

mis kic ohserru.uh Mmffio Feio usseri, S. Fgniiis corpus ultimo inventum fuisse u Guid< //< Serguidio, qui uh nnno 157 usque ad 1598 ecclesia- YoI

ex C/arnval/ensi ahbatia

il/os

non

accersiverit et

tutvrruiuv pnvfnit

srru/u/o eumdc/ii

i-eiu/ii,

qui

eorum kabitationi ac sustentationi fundum in sm dicecesi non desUnarit. Undesiquis contendat, primam sa/tem memorati coenobii originem repetendam esse a S. Ugone, ante monachorum istorum e Gallia adventum defuncto, illi ego nihil opponam.

ineunte seculo sequente scripsit,

eapite nrqentetP inuuji/u incfuso,

/o<ju> </>

Sancti
rc

tnmquum dr

non (liu prceterita. Exhisce /'<<<< deduces, Guidonemepiscopum S. Ugonis sepulcrum aperuisseet
ab invento ejus corpore caput sepurwise, argenteo ornamento imponendum, atrpie koc cura sumptibusquenominatorum proesidum montis pietatis
rrrisi/iiiii/us

m Eumdem annum
lem
produeenda.

sancti Episropi emortua-

statuit Feius, ct quce

me

dubio ab

aliis in-

pr<vstititm ftiisse
<

rndeiu

episcSpO

jccto liberat, antiqua inscriptio, inferius

num. 13

Guidone nondum

vivis sublato.

x Lege divulsa vel discussa.

;

n Feius hahet septem sed decem pariter notant illo antiquinr Raphael Volaterranus et alii.
o

y Qurr sequuntur, desumpta

z

sunt ex veteriin-

scriptione, quce cdpite sequente dabitur.

Videlicet
12

De utroque
itbi

sequente;
fredus.

pro?sa/e senno redibit captte Gutfredus rectius scribitur Gun-

Decembris anni 1647, quando

facta est reeognitio mirahilis istius liquoris: qui, ut subjungitur, ad illud usque tempus recenset
parits conservatus fuerat

mop Antiqua sci/ieet inscriptione, quamjam nui infra num. 13 referendan/ esse. est, q In Basiieensi editione, qua> prm oculis
mendose
legitur 1483.

annorum

463

spatio.

Huic

un//ui/t tinuii/ detraho,

tumt saceriUe liquor,

uti dicetur in annotatione ad caput sequens sub /it. e, priiiuun risits juitr.r S. Ugonis sepulCTO
iiiui/urr

r Mensis Septembe?-

non kabet quintum diem

2 Pebruarii oroifllSd: a quo tempore 12 Decembris

dicm S. Ugonas. ante Nonas. Cum Idus Septe/nhris es$t impeditum natalem seuQ festo Navitatis Deiparm Virginis; judicare proaddatur,

usquead
figere

anniltel dumtaxat

[62

anni effluxerunt

num
tum

Volaterranos sancti sui Prasulis culaddiem sequentem transtulisse etpro quinto

est,

Septembris Tomus

:>,\i

CAiM

III.

300
i

VITA ET CULTUS

S.

UGONIS EPISCOPI CONF.

est altare; in

quo infrascriptae

Jitterae

sunt

in-

Hs,

Voucisse

TRRIUNO,

CAPUT
Sacellum
scriptio
S.

III

Omnia disponit, sicut Deus oninia novit, dirigit et populos. In mundo cunctos
vult,

Quosvult, sublimat: quos

ad ima re-

clinat.

Ugonis; aniiqua
sacro liquore
in-

patria retinet, ast alios aliter, Domnus Gunfredusp statuens ad pontificatum

Hos

de dicto
;

( h

Quam

procul a patria k

non regione sua.

;

Novariaa natus, Vulterras est intronizatus.

Corpus

Sancti re

cognitum
tum.

et e sepulcro leva-

Progenie dignus, moribus eximius Solers finitimis praebens solatia cunctis

(i

Regnum

consiliis fovit et eloquiis.

Eoolesiam Christi supplevit mente fideli, sua Augens multiplici cuncta labore Vestitum nudis, viotum donavit egenis,
(i

///

san-Uo

Subinde adomini

deputati ad S.

Ugonis cap

Auxilium miseris omnibus, et

Deposcas semper
Indict. vn.
hic,

viduis.

S. ihjonis

aperiturcondir

iorium mar-

mor$um t
</i(u

pellam de Barbialla nunoupatam, in eadem eathedrali erectam , se contulerunt, sanctum Bpiscopi corpus \ isuri et agnituri. Atlerant illustrissimus D. Dionysius Carduccius pro serenissimo Hetrurise magno duce Vulterrae administrans, illustrissimus D. Jacobus Guidius tunc populo et civitati praeposttus, D. Petrus Tanius
operfle cathedralis

Nunc

rogote titulum, frater, qui legeris

istum

miserere, Pater.

(.

Anno
1037
i,

Incarnationis Dni nostri Jesu Christi

in

ipge

Octavo Calen. Septembris

G.Episcopusseditannos 23. obiit. Guido episco-

prajfectus,

et pariter infra-

pus posuit. 15 Elato et amoto lapide, inventum est intra urnarn crassum ex nuoe opereulum, et sub ipso
reperta est cassula
longae cubitum
et alta?
*,

E
et

Rogerii ossa
S. Ugonis

scripti

testesetalii multi; et

hymno confessob

quae erat pro integumento inveniuntur

recitato, accensis fiacibus,

Sylvestri fllius

magister Octavianus coementarius lapidem, quiejusInterim a

interioris arcse ineisee et orystallo translucidae,

cum

unum

corpwe, arcm
ligneceincluso,

addita braohii parte tertia,

:

dem

altaris planities erat, emovit.

me

dimidium, cum hao inscriptione

S.

RELI-

qua? e seputcro
totlitur,
"

notarioinfrascripto sequens antiquae tabuJae me-

QULE

UGONIS EPISCOPI ET CONFEScrystallis visa sunt

moria lecta et exscriptafuit; videlicet

etduo
'ilii
ii

prtBSules
/luruiif

Millesimo centesimo octuagesimo quarto Salutis anno ab Incarnatione Dni nostriJesu

13

depo-

(i

Christi, die vero 8 Septembris, in Nativitate

ejusdem ossa. Cum vero cassa * propter contractum uliginis humorem maroida esset, non fuit adaperta sed decenti funalium numero a quatuor sacer-

SORIS. Et a

rap^ula

capsa

iilii ituoriptio
ilc

mirabili
(i

gloriosissimss Virginis
risa

Mari&, sanctse
obiit.

memo-

dotibus in sacrarium honorifice delata, ibique

deposita,

liguore, qui

Ugo episcopus diem

In sacrosancta

ut praecitati domini deputati huic

uli-

imlr pOSt

(i

Vulterrana ecclesia devotissimus clerus quoilam

livit
;

gineo humori opportune possent occurrere. In

praecitata

Sancti mortem
effluxit

(i

marmoreo sepulcro
in

honorificentius sepe-

o
(i

quo prius per annos centum quadraginta sex Gunfredus b episcopus quiescebat, ac ctiam post oum per annos quinquaginta
quatuor Rogerius
clesiam

marmorea urna inferius venerabilium episcoporum Gunfredi fundatoris ecclesiarum

SS. Justi et Clementis et institutoris abbatiai k,

(i

(i

(i

<(

c quidam archiepiscopus ecVulterranamprimuminsimulet Pisanam oiiiii ea utramque d posteadiligentissime rexit, eodem tumulo clausus est. Postmortem vero prsefati beati Ugonia, temporeunius anni elapso, 4 Nonas Februarii, videlicet die Puriflcationis gioriosffl Virginis Mariaa e, inventum

ab eo in praefatorum Sanctorum * erecta^, cum * Addc honopositum fuerat dictum sarcophagum cum supra- rem
dicto elogio,

ossa inventa fuerunt, ac etiam

et

ossa Rogerii episcopi Vulterrani

Pisarum
utilis-

archiepiscopi, qui ecclesise Vulterrans3

simus

fuit

cui multos redditus, jura, castello-

rum dominatus

intra et extra
,

agrum

et Vulterin

ranam regionem
episcopalis

sicuti
,

apparet

archivii

(i

est

idom sepulcrum aquam ad instar liquoris

;

episcopalis instrumentis

diffundere

ad

quam

multi variis

asgritudi-

adauxit, et in propriis palatii sedibus Calistum secundum

(i

nibus gravati devotissime confluebant. Cujus

aqusD unctione, oujus
illioo

maximum
oopis sex,

Pontificem

cum

12 Cardinalibus, epis-

ii

manus

contractss erant,

suul cxlensa', cari illuminati, surdi re-

tota aulicorum cohorte et latu humanissime excepit hospitio /.

cum

famu-

u
ii

ceperunt auditum, et nonnullaaliamirabilia ostensasunt, prout Dno placuil multi diversis

;

languoribus doloribusve liberati sunt.

Hanc
et

ANNOTATA.
a Postquam domini deputati caput S. Ugonis mm/icum liquorem, qui ex ipsius sepulero manarat, ac dein aliorum Sanctorum reliquias die 12 Decembris anni 1647 recognovissvnt ; varia in urbe et suburbiis templa, et in liis deposita sacra pignora diebus sequentibus lustrarunt. At cathedralis sacrarium, 'a quo exorsi fuerant, regressi sunt 29 Decembris peracta;

autem

illius

aqu&e particulam ad laudem et

(i

(i

gloriam omnipotontis Dei et beatce Virginis Marite omniumque Sanctorum, et ad perpe-

tuam

illius virtutis et gratiae

memoriam

reti-

ti

uondatn prosbvter Mattha-us /, dictffi ecclesiae Vulterranaa canonicus, diligentissime et accuratissimo,

ii

curavit.

onmi babita rcvorontia, recolligere In qua quidem ecclesiahaac omxua

epiSGoporum

miraoula ot sigua ostensa sunt. 11 Ablatu igitur altaris lapide longo duobus

que

visitatione

ceterarum

reliquiarum3 quibus

illud dtiatur, ad divi Octaviani, ut in

tro legitur,

Ms. nos-

Volat&vano-

rmn

(iunfrcdi,
i-jtitti-

brachiis et dimidio, in quo desuper petra conseerata duri marmoris versiooloris eratinserta;
lapis altor e

cappeUam devenerunt. Haec ad ma-

ctyus

phium
tur,

i,fci-

duro marmore trium brachiorum

sed candidus, qui operiebat sepul-

repertus

joris altaris lsevam posita est in cathedrali, in qua super altari marmoreo nobilis et ingens e

est,

oandonci
rabilis

crumjequo

supra diximus mirabilem dimanavisse liquorem. Hic lapis tantus est, quantum

anno

assurgit urna, ab illustri misculptore incisa, publico snmptu 1522 erecta. Apud Feium leoo, Ludoartis

marmore

DIE
viciim

OCTAVA SEPTEMBRIS.
viventis
fit

307

Incontrium, virum nobilitate sangttiuis, amplis divitiis cf pietate insignem, hceredibtes suis testamento commendasse, ut e regione sepulcri marmorei, S. Octaviano erecti, seu ad

mentio hi Donatione, ecctesicp, Pisawr facta et litteris consignata anno ab Incarnatione Domini millesimo centesimo trigesimo primo,

Y.\

M* VoU-

dexteram, alterum marmoreum illi simile, in quo conderentar ossa S. Ugonis conficiendum curarent. PrcesHtum idfuitabAttilio Incontrio, ut apparet ex capite seguente, ubi Sancti nostri corpus maxima solemnitate 9 Februarii anno 1648 translatum fuisse narrantur
altaris majoris

inurnammarmoream, qum aum.

bile

16 dicitur noillustrissi-

sarcophagi depositum, quorl

jam

mus dominus eques

divi

Attilius Incontrius, inter

Stephani equites Austriae Prior, ad altaris majoris dexteram sub organo faciendum curavit.
Translationem illam prcecessit visitatio corporis Ugonis, ante dicto die 29 Decembris anni 1647 facta, quce hoc capite narratur. b Obiit Gunfredus octavo Calen. Septembris
S.

duodecimoKalendasDecembris.Inrfidionenona. Bicquoque annus Pisamu adhibetur^componendus citm ruigari 1130, quo [ndictlO aona 12 Calendas Decembris cttrrebaf. Frandscus Contius notarius, instmmenti Ms. Volaterrani confector, nequc annum vutgarem uswpavit, ,,rque pisanum ; sed Florentinum; cujus initimndrdurit,tra dic2b Martii, vulgaris nostri principimn seu Catendas Januari subsequente, ricittis Pisanis annum suum ab codrm. die 25 Marfii, vufgaris exordium prcpccdentc, inchoantibus. Leqe observationem primam ad caput sequens.
d Non apte ordinata hic est structura orationis, forte vitin Iranscribentis,
e
nis DeiparCP. Virginis

partium

seu 25

Augusti,

uti in

ipsius epitaphio,
,

num. sequente proponehtr

successor Guido vet

festatur

quod proximus
antistites

Diem 2 Februarii sett festivitatem Puriflcatioad annttm 1 180 refemulam esse suadent rerba pracedentia: Post mortem
vero prsefati beati Ugonis tempore uniusanni elapso etc. Quis dieat, festivitatem ittnm, anno 1185 illigatam, Sancti anni 1184 posteriorem
elapso
;

Wido

qui inter

Volaterranos istius nominis tertius fuisse putatur. Eicvero dicitttr S. Ugo 8 Septembris annil\Q4 mortuus ae dein sepultus fuisse in monitmento marmoreo, in quo prius per annos 146 jacuerat Gunfredus. Ex qitibus omnibus eruitur, emortualem ejusdem Gunfredi diem 25 Augusti innectendum esse anno 1038. Affirmate tamen pronuntiarr non ausim^ illutn uno anno citius vel serius mortuum non fuisse. Vide inferius notanda sub
lit. i. Sunt, qui Gunfredum ultra annum 1034 aut 1035 vitam protraxisse negant, vel ea adsiruunt unde alterutrum vel utrumque necessario
,

tttortr

seu 8 Srptcmhris
;uini inte*
V,

cum

tic

tempnre unius qttidem quinque mensibus

esse

gris posterior
t

s/t

sequitur

sedaberrant;

nam

in Italia saera

Vg-

helliana prioris editionis tom.

prcesules,

IX

col.

920 inter

a famifiu suq Feium cognominatum fuissr asserit MmUms ejusdem cognomenti scriptor, addens, illum S. Ugnnis exsororr nepotem fuissr et ipsitts ad Concilium Lateranense anno 1179 proficiscentis socium. Adi obscrvatioaem ad caput i sub tit. y. Apttd /Emilium quoqtte lego elegans vasculum, ia quo Matthceus canonicussa crum tiquorcm a se collertun, condiderat, Feiance famitke insignia pra>ferre. Credere iirrt euu,dem Mattltwum essc auctorem hujus iusrriptionis,
quce supra
pellatur, dtque alibi ab antiquitate
tur.

Quem

anno 1030
hab/ta.',

qui synodo Romance, mense Novembri in causa Andrece antistitis perusini

num. 9 priscum monumentum apcommendasrnsum

asseqtteris, si tegas

adfuerunf, memoratar Gotifredus Vola-

terrensis, corrupte pro Gonfredus

w/Gunfredus.

Haud

diffiodtrr

Utroquc modo hujus episcopi nomen in antiquis Instrumento anni chartis expressum invenio 1029, quod Muratorius tom. VI Antiquitatum Ego Gonlialicc coi. 397 adfet% ita subscripsit fredus Volaterrensis episcopus etc. In charta anni 1034, cujus initium dat Ammiratus junior pag. 81 legitur Gunfredus. c Annis 54 completis non quieverat Rogerius in sepitfcro marmoreo, cum mense Septembri in eodem deponerctur S. Ugo: nam non prius quam
.

Domnum Hunfredum.
h Ughettus nonnutlos contendere ait, Gunfredum, quem corrupte (iaafridam tiomtiutt, origiae Saxonem fuisse quod sireram sit, per (ittufrcdi patriam hoc loco non incongrue Saroniam intel.*

liges; licet in verstt seqttrute dtcatar iiatus

ria?,

Xnvn-

Longobardice Transpadance wbe.

congruit Indictionivu, quie

iAnnas 1037 non

fredus, ut

currere ccepit mense Septembris anni 1088. (iuu-

mox

subjanqilar, octavo Calen. Sepsi fueritIndictionisvii,an-

anno 1132 Roggerius ven. Pisanorum archiepiscopus et Vulterrensis ecclesife pra?sul

ttt

tembris obiit: qui dies

obiit,

veteris Ghronici Pisani fragmentum apud Muratorium tom. VI Scriptorum Italice col. 110 testatur. Non ideo tamen inscriptionem hanc erroris arguere licet cttm adductum testimonium non obstet quo minus verum sit , S. Ugonem mortuum atque sepultwn fuisse currente anno
, ,

nus 1037 emendandtts est in 1039; si vero fuerit anni 1037, pro Indictione\'\\stibsfituettda est Indictio v. Corruptas notas ckronologicas alterutro modo corrigendas esse afbitrarer, si ex antiqua
inscriptione, ut videre
lit.

est

in

Annotatione sub

b, recte

non

dedttceretar,
esse

emortualem innectendum
ctionivi.

dirm (itmfredi anno 1038 et Ittdi-

54 a morte

et

sepultura Hogerii

exploratum

enim mihi

est,

laudati Chronici auctorem

usum

k Defundatione
vide tom.
I

abbatice SS. Justiet Clcmentis

et seq.;

futsse calculo

Pisanorum, qui aunum ab Incarnatione Christi seu 25 Martii auspicabantur, et rutgarem nostrum , qui a Calendis Januarii incipit, novem mensibus ct aliquot diebus prceveniebant ; ita ut annus eorum 1132 a 25 Martii
usque ad
1 Januarii concurrerit cum vulgari 1131. Obieril itaque Rogerius anno 1131, puta

Junii pag. 440

sed

qmr

itu

recitatur charta Guidonis episcopi Votateirani,

confirmantis donationrs ridcm abbatiw a drcessore Gunfrrdo facftts, vitiose du/u notatur asno
1034, quo Volaterris nondum sedr.bat Gunfredi successor Guido, uti liquet cx observatioar data

sub
1

iit.

b.

mense

Aprili.

Dinumera annos

inde

elapsos

Anno

1120,

quemadmodum

varia, qua? legi,

usque ad scepe indicaium tempus emortuale Ugonis et in antiurn 54 ab obitu Rogerii S.

illud incidisse

documenta fidem faciunt.

deprehendes.

Apud Muratorium
1148 Itogerii

tom.

III

Antiquitafum

Itatice coi.

r\v\-\'

:iu8

VITA ET COLTUS

S.

UGONIS EPISCOPI CONF.

secundo magno Heaserenissimo Ferdinando Nicolao Sacoheto episcopo Vul truriaeduce,

Ex Ms. VOLAihuum).

Ugonis episcopi Vulterrano, corpus sancti

in quo distincte cum terrani e sinu altaris, Gunfredi at Rogerii Vulterranocorporibus

CAPUT

IV

Translatio corporis

summa

celebritate peracta.

antistitum jacebat, magno populi conhunc decentiocursu ac totius urbis laetitia in solemni ritu et pompa translatum rem locum anno a Partu Virginis fuit 5 Idus Februarii,

rum

millesimo sexcentesimo

quadragesimo

sep-

Itecernitur et
p] onnihi.tttn
/,,,
i,

,!<,

rur-

porii transluti
;

Novissime a autem proponentibus dominisdeputatis, reverendissimo capitulo et illustrissimae communitati visum est, eisdem facultatem
augere et amplifieare auctoritatem, utscilicet sanctiUgonis reliquias ab ara cappellae transferre

timo e. " educun- maxiniu cete20 Clausa duabus clavibus cassula societatis s&ncte britate tur reliquise quas confratres transfertur Magdalenae, facibus accensis, comitaban, ,

Mariffl
:

'

tur

possent ad uobile sarcophagi depositum,

quod jain illustrissimns dominus [ncontrius, inter divi Stephani equites Austriae Prior, ad altaris majoris dexteram sub organo
faciendum curavit 0. sensuet consilio illustrissimi dominiNicoIaiSacchetti episcopi Vulterrani,

eques Attilius

contabulationem uobili apparatu exorprope praedictam Barbiallae cappellam natam deferuntur et cum ipsis insigne caput argento ornatum et mirabilis ejusliquor, luminibus inin
;

capsula

numeris accensis, exponitur. Tota quoque cathedralis intus et extra fronde, imaginibus, sericis velamentis, elogiis, carminibus, picturisque in Sancti honorem enitebat. Solemnis Missa con-

Hi ergo, habito prius con-

hanc

fieri

translatio-

centu musico fuit in ejus laudem decantata, et

post Offertorium dominus Alexander

uemstatuerunt.Ob
in

id litteraeapraedictoepiscopo

Bava

ca-

totam dicecesim emittuntur,

quibus populi

omnes ad

sancti Ugonis celebritatem

colendam

nonicus luculentissimam de ejusdem S. Episcopi g siis orationem habuit. Postmeridiem Vesperae

invitabantur. Tribus ante diebus ad excitandum

devotionis ardorem
pitus
17

in civitate et suburbiis stre-

marmoream, v qua subla

iinn fuerat,
ui'11'iiii

omnium campanarum insonuit. Etcumdie 10 Januarii Pttdem reliquhe in eadem depositaa cassa ad ipsam urnam, e qua4
Calendas Januarii fuerunt eductsej reportatatae
fllissent;

harmonicis modulis festivissime concinnuntur quibus completis, ipsae reliquiae generali processione, cui societates, confraternitates, eongre:

gationes civitatis et plurimae

quae de dioecesi

confluxerunt, omnesRegulares, etMendicantes, etmonachi, clerus, magistratus omnesetgenerale consilium aderaut, infinito quasi

niano dic x I-Vbruarii, praesentibus do-

funalium

reporllfi/llr

fifur,

miiio provicario, illustrissimis dominis prioribus

inde
'

i'.i|is;i

domino Baccio Ricciarello equite divi Stephani, domino Gherardo Compagno J, U. D., domino Petro FranciscoMarchio, domino Octavio Minucoio et domino Francisco Leonorio et iisdemdoiniiiis deputatis et domino Petro Tanio cathedralis operae pra'f'ecto, i*\ codem Uarbiallae c
aitari, elalo prius a

numero per totam civitatem devehuntur. Viae omnes erant aulacis, triumphalibus arcubus, columnis, altaribusque hinc inde dispositis decen-

fulgura laetitiae horribili boatu e bombardis, tormentis, mortariisque bellicis exter ornatse
:

ploduntur.
21 Sic denique universo civitatis applausu et ad insigm
in cathedralem re- mommentuui ubi ab illustrissimo episcopo caput marmoreum, ad altaris maS. Ugonisintegrum ostenditur, quo genu flexum

coBmentariis operculo, ejusrei gestae

ingenti

animorum devotione
:

dem Sancti ossa deducuntur, sicuti memoriam domini Francisci Tanii lis curiae cancellarii manu descriptam
seritur.
arf surcllutn

portantur

episcopafuisse as-

joris

df.it' ,'u

populum
1

episcopali

impertivit

benedictione.
depositi

erectum.

Translata sunt postea ad

marmoreum

ls [nde

ad

divi Caroli

cappellam deferuntur,

S.

Caroli
:

ilr/rrlur
i

illiir

duae

ibiquee vetusta emoventur arca, in qua laminae plambeae cum sequentibus iuscriptionibus
repertffl

rliishi cflpsa,

bustum et ibi, tradita altera e duabus clavibus domino archidiacono Joanni Mafleoproreverendissimo capitulo, et altera domino equiti Baccio
;

gua duco

</'

fuerunt;

in

quartum una
inibi inventis

haec notata
fuit,

Ricciarello

vice-praeposito

pro

illustrissimis

SancMossifiiw

legimus: I5i<> apertum sepulcrum

o

etex

memorim omta,
'

in-

tribus cadaveribus
Loculo
i!-

hoc ligneo

DD. Prioribus populi urbisque Vulterranae in praepositi absentia in ipsa incisi marmoris
;

C
ii

forte au(i

reique

Ugonis ossa condiderunt: aurique' anuli duo ipsius in sacrario cuni ejusdem liquoris parte honoritice habentur d. Et in altera
u

urna, quae ccemento fuit interlita, conditaefu-

haec incisa sunl verba:

Anno

Salutisl63i,sep-

Rogantes etc. Actum Vulterrae in residenreverendissimi capituli etcanonicorumecclesise Vulterranae, posita in canonica/ ejusdem
ere.
t.ia

ti

Novembris, Bernardo Inghiramio episcopo Volaterrano, cum inquartum mensem civitas pestilemi;i daboraret, R. Ugonis ossa, e lignea in hanc decentiorem capsulam repotimo Cal.
ii.i,

ecclesiac

praesentibus

nobilibus viris

domino

Francisco
D.,

quondam

D. Ascanii de Maffeis J. U.

et domino Ludovico quondam domini Petri Antonii alterius domini Ludovici de Minuccis,
patriciis Vulterranis, rogatis testibus etc. g.

in altari

Kpopulo vcneraute
h

majori exposita sunt, universo ol jusiaiu Dei iram depre-

22

Ego Franciscus Contius, olim Sebastiani

filius, civis

Testimonui

oante.

->

Augustini

fo

liinntvrrm

L9 Sanctae igitur reliquise

nova

in

cassa* ex

terranus,

ac notarius publicus Vola- uotarii et ducali auctoritate notarius et judex magistratiis

fidem
illi

urcfwi trans-

nuce, undequaque crystallis circumdata, recon-

pontfur,

gua

ordinarius; de suprascripto visitationis ac recognitionis reliquiarum et de

Votaterrani,
fa-

duntur,

e1

sequenti noctein

cum
1

eadem cappella sub

Baoro

earum

attestationis

cientis per
cancetta-

(kjhisito

custodia praediotorum deputatorum relictae, dua-

instrumento

et

de omnibus et singulisin eo con- suum

capsa

bus obsignantur cla\ ibus quarum altera domino Franciseo Brocoardo uni ex ecclesiasticis de;

tentis rogatus exstiti, et in fidem

manu

propria

rium.

me
in

putatis, altera

[aicis tradita fuit.

domino Elaphaeli Maffeo uni ex Proximo mane in ipsa arcasu-

mei notariatus signum margine apposui ad laudem omnipotentis Dei nomine Amen. Nos Priores populi ciVolaterrarum universis et singulis, ad quos

subscripsi, et solitum

et Deiparaa Virginis.

pra sanctas reliquias haec condita fuitinscriptio

D. 0.

ln Dei
vitatis

M. Innocentia decimo summo Pontifice,

DIE

OCTAVA SEPTEMBRIS.
quemadmodum

30<t

quos prsesentes pervenerint, fidem facimus et attestamur.suprascriptuniD. Franciscum quon-

dam Sebastiani Augustini de Contis, qui de suprascripto instrumentorogatusexstitit, fuisseet

esse civem nostrum, publicum, legalem, fide di-

diserte tesiatur Muratorius in \s\w\< nk nuper edito tomo III Antiquitatum Italuecot. 45: *o. Utiquefueruntet sunt adhuc in [talia populi,

ac priccipue Florentim. qui aerius

gnum

num novumadie25Martiiineunt,ac
ab Incaenatione appellant
;

quam

uos anpropterea

et

autenticum notarium, et talem, qualem

se facit, ejusque scripturis fuisse

semper adhibi:

tam, ac de praesenti adhiberi publicam fldem in quorum fidem et testimonium has pra;sentes atttestationis litteras per cancellarium nostrum
infrascriptum
sigilli
fieri
,

quod sedulo perspiciendum, utpoteindiciumdiscriminisnonlevie abaltera forma, nostris temporibus fere ubique
usitata, scilicet a

subscribi

et soliti

nostri

Nativitatk sive, ut rectius Re,qienses etalii scribunt, A ClRCUMCISIONB, id est a Kalendis Januarii. Aliquibus autem et
praesertim PisanisnovusannusABlNCABNATiONB novem niensibus antevertebat vulgarem annum

impressione muniri jussimus. Datum Volaterris ex palatio nostra* solitaa residentise hac die decima tertia Maii anno millesimo sexcentesimo

nostrum a Nativitate. hontantum annus

sed etiam concurrens
vulgaris anni 1648
et

quadragesimo octavo, Indictione prima, Innocentio

1047,
ultra

X summo Pontifice,

cum

eo (ndictio

et serenissimo Fer-

dinando II magno Etruriae duce regnante. Ego Tliomas Fracisci de Broziis Sangeminianensis J. U. D. et ad praesens cancellarius pro S. C. S. civitatis Volaterrarum manu propria scripsi atque subscripsi in fidem de mandato.

usque ad
si

Indictionisprima exordium 25 Marfii in Ms. ,t<>stn> Volaterrano

protrahitur.

Variis exemplis id demonstrarem, operm pretium mihi oideretur. b Vide observationvni primam ad caput prcece-

dens.
c Ita cognominatur sacellum supra itum. 12.
s.
I IMIIMS.

Adi

ANNOTATA.
a Corpus S. Ugonis ex loco, in quo die 29 Decembris anni 1647 fuerat repertum, in alium
decentiorem 9 Februarii anni sequentis festiva pompa translatum fuit ; (juce hoc capite ex Ms. Voiaterrano desvrihitur, omissis iliis quce do,

annum

Idem sepulcrum etiam apertum fuit inter 1574 et 15us sub Guidone Serguidioepisseet

paravit,
pubticce

copo Votaterrano, qui a Sancti corpore caput arqvnteo ornamento imponendum

exponendum venerationi, Lege annotationcm ad capttt u sub tit. u.

e Hic amtus cttm Fiorentinus
dicta reducendus est
f
</</

mini deputati diebus 8, 18

et

23

intermedii

sit,

sn

undum

mensis Januarii egerunt ; et ad nostram, instructionem per notarium pttblicum Franciscum Con-

vulgarem nostrum 1048. Vox Italica canonica seu calonica signiftcat

tihi

tium annotanda censuerunt. Actis rnense Deccmbri et subsequente Januario eumdem Hle

locum,

habitant canonici.

annum

1047 constanter adscripsit more Fiorentinorum, qui anni principium differebant usqtte ad 25 Martii , atque etiam nunc diffcrunt

g Uic desinit instrumentum nostrum apographum. Testimonia, quce sequunlur, autographa sunt, atque illud authenticum esse probant. Adi Comment. pramium num. 3.

DE

B.

GOMITISSA VIRGINE
VENETIIS IN ITALIA

SYLLOGE
c

c.

s.

De

cullu et gestis,

Annu, ut
KKRTCH. 1308
(

rcenobilisac exceitentissimus

vir,

dominus

nltus BeattBj

martyrologis
incognitcE,

P
in

Flavinius Comelius, serenissimce reipubiicw Veneta* senator,

i/tter

nos nou sinunt, quw tttin </ prtrt/irfu Cttritelio tuni a quibtisdam Venetarum rerum scriptoribus, tivrt paucis, ajfrruntur ; quceque prapterea

varia

monu-

menta, quos ex laudabili erga suos in~

affectu
collvgit
,

mr

digcnas Ccetites

singularique

rationinulla certa dies assignata

permoverunt, ut B. Comitissae, cujus venevst, huc die in

museum nostrum

bvnevotvutia nobiscum com-

municavit, hoc anno 1748 qtuedam transmisit de B. Comitissa, nobili Veneta, ex patricia Teleapetrce familia oriunda, qua> in teneUa admodum ja/tt cetate humanis rebus erepta, apud civcs sttos

Opere nostro inter C&lites locum darem. Zltaque Flaminius Cornelius p<>*t</t"itit per- cujwcorpus paura de Iir<ii<r qrstis, ejusdemque felicem anno <t<<t>>
1
1

Christi 1308 obitum enarravit, decultu sic statim

"''"''
/'/;

prosequitur

Moxjuxta illorum temporum con-

a quatttor

svvttlis

vullunt ohtiutut, vodct/tque lio-

diedum (utain hanc a nobis penitus ignorandam

,

frui perseverat.Libenter fatemur, Virguhr

fuisse,

nisi prcelaudatus Cornelius nos de ea monuissel: omnibus vnint martyrvlogis quos quidem
vidi,
ipsitts

suetudinem per populornm constantem et unanimem acclamationem Beatorum glorioso choro est adnumerata, corpusque ejus in S. Joannis ara in ipso S. Viti templo collocatum, nos interrupto ultra quatuor seculorum cuitu summa
veneratione asservatum est;cujus culius ivligiouem, utpote immemorabilis temporis contiauatione

plane ignota

est.

Verumtamen de

cuttu

iegitime inchoato continuatoque dubitare

310
A.UCTORE C. S.

DE

B.

COMITISSA VIRGINE
Paulo Soldati, ex ara S. Joannis ad altare ad dexterum arse maS. Antoni abbatis, in sacello

nuationc munitam, praesnles Veneti in diversis ecclesise visitationibns comprobaverunt. In ea

autem ara ejus corpus, mirabili incorruptione donatum, quievit usque ad annum 1702 quando
;

xim33latustranslatum;ubisupramensaminurna marmorea. pia fidelium frequentia ad ipsius

Virginis opem implorandam accurrente, digno

intra

eamdcm

ecclesiam translaium
htBC

est,

nt infra

videbimus.

Unde
:

nus, non cdicit

qum tamen

habeat pramobi/is domide sacro Virginis

Viti asservato refert,

corpore in ara temp/i S.

recte

probaturex
antiquii

congruunt scriptorum quorumdam Venetorum testimoniis, quce modo recensebimus. 3 Marinus Srmufus Patricius Venetus, virvariismuneribus pub/icis,
xvi
fforuit, in
Vitis teste

honore asservatur. 6 Novissima autem venerabilis corporis transprodigiis. Virgo latio maximis fuit nobilitata nomine Elisabeth, supra memoenim quaedam, rati plebani neptis, dum virgineum Beatae corpus novo serico vestimento ornare curat,
brachia ejus invenit tanta soliditate ad pectus adnexa, ut nullo modo vestimentum ea, qua quod ex devodecebat, forma aptare illi posset tionis sensu dolens plebanus, brevi sed ferventi
:

prodigin

Ludovico Muratorio,

prrrc/are functus, rjui sub finem secu/i

tio

xv

et ini-

Venetorum ducum apud

eumdem Muraforium tom. XXII Iierum ItaU.carum scriptorum, recensens sacra corpora, quce
Venetiis
r/u/cscunt,
col.

438

sermone
:

Ita/ico,

qucm Latinum

facio, sic scribit

In S. Vitibeata
:

prece Beatam defunctam exorat, ut se eo indumento tegi patiatur. Qua oratione vix completa, in signum obedientiae rigentia prius brachia

Coraitissa (Italice Contessa) virgo

fuit e familia

laxantur
secuta

unde

facilis

novae vestis aptatio sub-

Tagliapietra. In

uno

altari

visitur.

Consonat

est.
:

hrauciscus Sunsovinus in Civitate Veneta,

Ecc/csia S. Viti
917,

quam

senescente seculo xvr Italice concinnavit, libro IV:

dum enim
,

7 Posthsec aliud mirabilius signum evenit in propria lignea capsa, ex qua paulo

illustratur.

nobilitata

opus familiae Magni anno primum corpore beatse Comifuit

ante extractum fuerat sacrum corpus, reponerepente inventum est majoris staturse retur

tissse e

familia Tagliapiera. Similitcr et Fide/is

in

Chronologia Veneta, pag. 196 editionisitem Venette anni 1682 patrio pariter idiomate ait: S. Viti, dicta S. Vio parochia, condita est anno 647 a familia Magni in ea requiescit oorpus integrum beatae Comitissae Taiapeirae,
:

Bonophrius

proceritatedonatum exquacorporisadmiranda extensione opus fuit novam et ornatiorem sacris exuviis deponendis urnam construere quacompacta et in ea sacro cadavere deposito, novo et
; :

admirabiliori portento visum est iterum ad prio-

rem

se brevitatem reduxisse.

Ex quo manifeste

nobilis Venetae. Uter in

anno

erectce ecclesice er-

raverit, adprcesens institutum

et reeentiori1

non pertinet. Deniquein Thesauro Antiquitatum ct HisIta/irc,

hoc divina accidisse dispositione, neultra venerandum Virginis corpus in prima urna.jam
patuit,

pree nimia vetustate

minus decente, jaceret.

oculares testes,

bus historicis.

toriarum
ffii

studio et opera Joannis Geor-

Horum autem portentorum

haec scribo

dum

Grrpoii ct Pctri fiurmanni,

anno 1722 Lug-

duni BatavoTum in lucem dato, tom. V, parte II, paq. 208 de eodcm S. Viti templo hccc lcguntur : Adest hic corpus beatae Comitis Tagliapetrae,
nobilis Venetae; reliquiae
desti, etc.

adhuc in vivis versantur. 8 Hisce subdit, quce ad hodiernam sacri cor- Ejusdem st/iporis venerationem situmque spectant Hujus qui- tus kodiemus
1746,
.

anno

sancforum Viti
ut
ait,

et

Mo-

dem corporis prassens status hic est. Jacet integrum in nullo membrorum deficiens, carne vero
exsiccata in omnibus suis partibus (praeter faciei

imago cum
Beatcp tittdo

His adjungit Cornelius

barum accuratissimum,
liarum

Venetarum consuleremihi non iicuit. ejus verba ex Comelii

huc transfero ex Italicis itidcm Latine Comitissa filia Nicolai Daleapetraobiit anno 1308, cujus corpus utpote animse sanctse honoratur
Notitiis
:

Marcum Barnobilium famichronologum, quem quia

portionem) circumdatum, extensum et decenter compositum,brachiis supra pectus in forma crucis dispositis
;

in

qua forma per aptatas ab ante-

riori parte crystallos visitur et piecolitur. Alte-

rum

prreierea ecc/esiastici cultus

argumentum

Vit.i inquodam altari, ad quodvidi velum vetustissimaa texturae insignitum gentili-

inecclesia S.

producit in hcec verba : Ejus etiam imago jussu Joannis Theupuli patriarchae Veneti depicta, tituloque BeatvE insignita, colitur in ecclesia S. Christophori, vulgo appellata S. Maria ab Horto, in sacello Nativitatis Dorainicae, cui olim canonici

scuto familiae Taliapetrae, cujus domicilia stabantj ubi nuncest area (S. Viti): verum a
tio

senatu comparata fuere, et solo aequata, ut duci ac senatui pulchrior pateret conspectus festo

seculares, Congregationis S. Georgii in Alga,

inserviebant

modo vero

inserviunt

monachi
publicce vene-

anno 1351 quia videlicet prcedictum templumeodie aduce senatuque solemniter indie S. Viti,
;

Cisterciensis Ordinis.

9 Porro /audatus patriarcha, qui Ughe/io Ita-

visitur. tiivr in laudatis notitiis, in

quibus praeter-

ea

Fulgentius Manfredus in laudibus S. Magni, a/iiqur scr/ptorrs lowinntur, quos inspiciendl

Joannes Theupolus dicitur, ex Primicerio S. Marci factus est patriarcha Venetus anno 1619, e vivis decessit
, ,

lice

sacrre

recuso?

tom

co/

1324

rationi a pa-

triarcha
exposita.

Corpusdum
noc secuto

framfcnetur

copio mihinon fuit. B ffucusque attata probant, Comitissam Taliapetram jam a secuh \v Beatae titulo decoratunt, rji/sdcmquc corpus tamquam socruni ci-

anno 1632, teste Ughe/h citato quo propterea ; temporeea Beatse Comitissae imago pub/icce venerationi exponi debuit.

Quod sane

cu/tus legitimi

argumentum

est,

sive prcedictam

me/ium

apud

iconem paido

Venetos habitum
qtto

fuisse;

cujus

venerationis initium

cum nemo commemoret, cum

defuncta
est,

Comc/io ad ipsum,
mcrito rcfcrimus.
inquitj

seculum xiv
ex
ejltsdem
ea,

Modo

rc/iqua

prcenobilis viri Mss. notitiis

prosequamur In
tcmp/o S.
Viti,

ara (S.
1308,

Joanuis

in

quo anno

quo

a /audato Patriarcha fide/ium venerationi minime exponenda fuisset, aut certe in posteriori ejusdem jussu fuhset sub/ata, si de /egitimo B. Comitissae
culfu

antr ce/cbre Urbani VIII decretum, anno 1625 editum, sive postillud, appensam credimus ; cum in priori casu ea cum Beatae tituio

obierat,

honorifice fuerat

non
est,

constisset

depositum) ejus corpus, miraoUi incorruptione donatnm, quievit nsquo ad annum 1702, quando

sub/ata

srml/nn

et

approbante ejus temporis patriarcha et mox Cardinali, Joanne Hadnario, fuit a plebano,

: at ea non modo tum non verum etiam hodiedum post inteqrum u/tra in eadem S. Christophori eccie-

sia pub/ice

honoratur,

quemadmodum

/audati

scnatoris Veneti verbis docuimus.

10 Gesta

DIE

OCTAVA SEPTKMBRIS

:;11

10 Gesta beatae nostne Comitissje scriptorum Bxnobilifami- negligentia periisse, merito deplorat idem Flamimus, qui pauca tamen collegit, qum eum lectore lia Tagliapetra

ejusdem verbis communico. Circaannum Domini 1295 ex patricia gente Teleapetra ortum habuit
Comitissa (Italice Contessa): cujus parentes i'uerunt Petrus Teleapetra ex prsecipuis Venetie nobilitatis viris, etHelena, cujus familiae nomen ignoratur. Annum Virginis natalem Flaminius
verosimiliter coWgit ex emortuaU,

a paterno palatio, quod in S, Viri conflnioaedifleatumerat,discedensad ecclesiam S. Mauritii, canalem, qui a Venetis vocatur magnus, trajiciens, se conferebat, ut a pio sacerdol e, qui ei erat a contessionibus, in via Doniini
tnto pH<>

Al

'TORE
C. s

dmir-

quem Marcus

renda regeretur et juvaretur. Contigit autem divim dispositione consilii, ut hujusmodi tam frequens ad ecclesiam Comiti ssaeaccessusparentibus suiis minus placeret, m-\ x infminii* ini<>

mici

Barbarus, cujus verba num. 4 dedimus, Vhristi 1308 statuit, annoque a>tatis ejusdem Beatce,quem ipse decimum tertium fuisse scribit, sive id ex corporis tenella statura conjiciat, sive aliunde didicerit. Quod vero spectat ad nobilem CoraitissBB

suggestione, vel potius quiaquotidianuse paterna habitatione egressus minus convenire nobili Virgini putaretur indeque famulis, qui ad domesticam cymbam vehendam eonducti
;

familiam, discimus ex Raphaini Caresini, cancellarii Veneti Chronico, quod Andrew Danduli, Venetiarum ducis Chronicon continuando, ad

erant.severojussupater ejus quadam die prohiberet, ne Fiiiam amplius ultra eanalem ad

dicti

Domino
tis

Mauritii sBdem familiaricvmbadeducerent sic disponente, ut sanctse Puellae virtu-

annum

Christi 1388 perduxit,

apud Muratorium
discimus, inquam,

constantia in actibus religionis insigni miraculo corroboraretur.

Herum Italicarum tom.XIl:

anno 1381
triginta

13
rent,

Cum

igitur devota Virgo,

Venetos eorumque posteros

solito, ut se

mane facto, more mtepn ad supradictum templum adduce- cymba uiitm

illis

patricia dignitate donatos fuisse et Majori, ut vocant, concilio abscriptos, inter quos Nicolaus

cymbae vectores rogasset, renuentibus

defuncta

cop-

Tajapetra numeratur.
urta Lirgun-

cula,

Mariuus Sanutusjam num. 3 laudatus, recensens familias nobiles, quce anno 1522 ejusdem concilii erant,sic scripsit Italice : Tagliapietri, adscripti anno 1381. Hinc colligimus, Tagliapetram familiam nondum ea dignitate ornatam fuissc, dum Beata in vivis versaretur. Porro de nomine Tagliapetree, qui Comitissam genuit, non convenit Flaminio cumMarco Barbaro,quem supra laudavit ;hic enim eum Nicolaum, ille vero
11 Similiter

et pleno ore negantibus, ipsa interioris spiritus motione impulsa, se Crucis signo muniens, ves-

p(*s in altari

S.

Joannis
et

reponitur

tem, quae ex gremio pendebat, quaque ab usus honoratm domesticos utebatur, super aquas sternens,
timoris nescia super ipsam descendit, eaque veluti tirmissima tabula usaad ulteriorem canalis partem illsesa et prorsus intacta processit,

magno hominum concursu

speetante simul et

admirante inauditum in tenera Virgine divinse omnipotentiae miraculum. Magno igiturvirtu-

Petrum nominat. Uter rectius, ob instrumentorum inopiam non perspicio. Verumtamen si

B. Comitissa a)tno Christi 1308, sua> vero wtatis 13, ut volunt, revera obierit non potuit Nicolaum
,

illum, cujus Raphainus

mem/nit, patrem habuissc, nisi hic annos centum aut plures natus

magno
ut sulitis

isti

convilio fuerit adscriptus.

Modo ad

Flaminii narrationem redeamus.

pre-

tum orationisque exercitio jam ccelo matura, mundum, qui ea non erat dignus, reliquit et evocata a Domino ad ccelestis glorise coronam, consummata in brevi, plicidissime obdormivitin Domino anno Dominicae Incarnationis 1308, innocentis vero ejus vitse 13, moxque juxta illorum temporum consuetudinem per populorum constantem et unanimem acclamationem Beatorum glorioso choro est adnumerata, corpusque ejus in S. Joannis ara in ipso divi Viti templo collocatum.non interrupto ultraquatuor secuiorum cultu summa venerationeasservatum
est.

12 Hasc

cibw vacet,

dictionibus praeventa in
se exercere,

ab infantia a Domino supernis beneomni virtutum genere

virgineamque suam puritatem, qua

Domino

placebat, jugi orationis studio exornare

consuevit, in divinorum praecipue mysteriorum

qui, ut

Hucusque laudatus vir Flaminius Cornelius, monui unde hcec didicerit, non edtcit;

assidua frequentatione, quibus per singulos dies

assistere constanter et devote in deliciis habuit.

quapropter ea ipsius fide a me relata lector, tffllim, accipiat. Quw de ejusdem lieatai ttdtu subjungit. supra

Unde

et in

eorum veneratione

sollicita (juotidie

jam dedimus.

\)E

312

ACTA SANCTORUM

DE

B.

SERAPHINA VIDUA
S.

ET ABBATISSA ORDINIS

CLARiE

PISAURI IN
.1.

DUCATU URBINATE

p.

COMMKNTARIUS PR^VIUS.
elogia, corporis publica

I.

Beatae

apud Scriptores memoria,

ac soiemnis expositio, cultus immemorialis.

i\nim 1478 Mrminntiitt

3i

tum antiquitate, tum ampliPisauri urbeelegantia pereelebri ad hunc tudine ac

diem celebratur
in

rejiciat,

rationem non allegat. Exstant prceterea

raphiius

monasterio moniaiium

B
ut

Ordinis S. Clarw, cui

nomen Corporis

Dnmini, memoria B, Seraphinae Columnse, seu, scribunt alii, Seraphinas Feltrise, ufrogue
recte, utpote

modo

quce ex utraque ea

illustrissi-

ma

familia ortum duxerit, sicut patebit inferius, ubi de prceclara ejus origine suus exit dicendi

Prwmittendo hir rtonnttlhi, f//t<r spcctant, rniiitin fi venerationem publicam. Annuntittf ipsam ittl tltftii 8 Septembris Arturus in Martyrologio Franciscano nec non in Gynceceo suo
IOCUS.
tttl fjiis

apud MarFratrum Minorumparte III, lib. VI, cap. xxxrx; Petrum Tossinianum lib. I Bistoriarum Seraphicm Religionis; Ludovicum Jacobittlum de SS. Fulginatibus Waddimgum tomo XIV Annalium; aliosque non paucos, quos enumerat Arturus locis supra citatis. Atque ii penc omnes eam Beatne titulo insigniitnf. Attamen, Ut quod in animo est, exproprceclara Seraphinse nostrce testimonia
fttm Ulyssiponensem in Ckronico

mam

aperte,

nisi

alia testimonia

accessissent,

hisceverbis: Pisauri in Picceno, Beatsa SeraphiQse

a

non suffecissent hcec omnia, tit sine sollicitudine hanc Beatam Operi nostro insererem, quod per ea non satis constare videretur de immemorabili
laudati auctores admoeorum nullus scripserit annis octoginta ante evulgatum Decretum Urbani VIII. Etenim Marcus Ulyssiponensis, qui omnium, quos f/ff/ri. antiquissimus est, Opus suum edidit dumtaxat onno 1556, et is quidem a titulo Beatse abstinuit. Accipe ejns verba in idioma Latinum
ejus riiltu ;

Columna

viduae:

quse

illustrissima

orta

maxime cum

]H-ns;ipia

Imbitum Cl:iriss;irum induit, et facta

vixit.

dum

recentes sint, ct

Abbatissa sanctissime
t/i/f

ac obiit.

Tum

utrobi-

in

Annotationibus adducit insigne elogium,

eamque

elogiii

ewornarvnl

vita ejus ac morte contexuii R. P. FranGonzaga, parte secunda Operis, quod conscripsit de Origine Seraphic& Religionis ; koc tititf/ii elogium hucetiam transfero. SBeata soror Seraphina, ex nobilissima Columnae familin originem trahens, cuidam AJexandro, Pisaufi olim domino temporali, nupta fuit. Cujus infamem liberioremque vitam dum illa gravius carperet, ejus odium incurrit, atquepost plurimavitsc propriaa superatadiscrimina sacrum hoc(Corporis Domini) monasterium ingredi ab eodem compulsa est in quo cum aliquandiu in habitu saeculari, honestissimotamen, conversata fuisset, religionis tandem habitum induens,in eo per L8 continuos annos sanctissime vixit.Quamobrem es hac vita migrans maximum sui desiderium maximamque sanctitatis opinionem cae-

quod de

ciscus

translata:

In monasterio S. Clarae Pisauri die

obiit

8 Septembris

soror Seraphina

Columna,

clara quod orta esset ex stirpe nobilissima. sed

clarior propter sanctitatem. Abbatissa fuit in dicto monasterio.
1 Fateor quidem, citat Waddingus in margine certo probettir Legendas Mss., sed hoe neque ad manum nobis immemorialis sunt, neque ubi locorum modo lateant comper- cultus.

tum

est: certe

non apud Pisaurenses, quikaud

flithic sif/if

olim instrumenta alia, etiam hoic

ad

Majores nostros transmisissent. Unde non satis /ifjitct, quce dictarum Legendarum sit antiquitas,
quantaveiis tribuipossit auctoritas;

nam

laudacitat

fm Waddingus

sicut

eas

Legendas,

sic

teris sororibus reliquit.

Ejus simul, atque beataa sororis Felieis corpuSj ^x sacristia ;t-l bina mausolcea ex

marmore

in ar.cum,

ad utrumque chori

P. Augustinum Gallucium, cujus tamen Opus anno dumtaxat 1637 lucem aspexit. Lubens nihilominus admisero, Legendas\ quibus usus

est

latus,

affabre sedificata,

propriisque sumptibus

Waddingus, valde antiquas

narrantur de Beatce nostrai
ac felici morte, verissima
;

esse, ct

quce iniis

absolutatransferri curarunt illustrissimi Guidobaldus ejusque legitima uxorVictoria Farnesia

vita piissime transacta sed an prceter hcec ali-

Urbini pientissimi AxLces.BatclaudatusConzaga.

EIUGfOl
.--/
i
.

'

>

IHBil

."

Xos pleraque istoelogio contenta per decursum ceujus Commentarii plenius explanabimus. 3 Meminit Uem Beata nostrw adeumdemdiem
Ferrariusin Catalogoin kuncmodum: Pisauri obitus B. Seraphinm principisPisauriensis. Utiet

quid refertur, ex quo cultus immemorabilis certo erui possit ? Sane qucecumque de dicto cultu affert Waddingus, adducuntur quoque a Gallueio, et hif insuper ejusmodi adjungit testimonia, quee
risii s/n/t

centiortts
>tf

n/ihi

quodammodo

quam
ipsis

necessaria,

<\f

quamvis

BueberusinMenotogioFranciscano,addiem25Decembris: cttr autem ejus

memoriam addiem alhtm

$imul$ufficientia,utdeimmemorabilicultusecuri simus. Iinino taiiti sunt laudati scritoris testimonia,

tit

non immerito suspicari

liceat,

pleraque,
quce

DIE OCTAVA SEPTEMHUIS.

qum

313

de cultu

tpso Gallucii

Waddingus, hausta esse ex Opere, sicut manifesfum fiet consi-

scribit

Stephanus
ds,

deranti ea3 quibus

Tesit
\<>-

dec-evit
.

memoratum eulium prmcipue

^'""<'<"'-

probare aggredior. 5 Laudatus itaque laudandusque scepius e?decursum li. P. Augustinus Gattucius de Mon(hllfo
'

stum

tas de Portiuncula.

Montanari et Dominicus de Od,n diem secundum AugUSti, ferdm.s propter indulgentias fcssisias, dic

auctork
J.

fs!s^apkina
et

P ro i<*

Picentinee

Minorum observantim

Felwis

y\,,i,r

generalis Apostolicus et provinciarum Bavarice et Tyrolis visitator, anno

guondam commissarius

seculiproximeelapsiZI Italico idiomate librum edidit, divisum in tres partes, quarum prima complectitur gesta
Ji.

apparatu ad fores interioris ecclesia tu, et pegmate, sublatoque ex ara principe taberna- stentibm cu o, ne conspectum impediret per maiorescncelos, per quos Sorores pone altare Missam audiunt, et elevatum SS.

summo cum

oZ

Feiicis

Medm,

fundatricis supra

memoratimonasterii Clarissarum Pisaurensium altera Vitam ct miracula B. Seraphinae tertia vero in communiutriusque Beatw gloriam posttn,mam. In hac vero postrema parte, pramissis miraculis nonnullis, cap. v narrare incipit ex Chronicis, (an Pisaurensibus, an suiOrdinis, non
;

repetitos per vicesacrenovatos a monialibus, exposita

magno numero candelas, interque suavissimos cantus ad concentum musicalium instrumentorum

mentum mtuentur,

Eucharisti Sacra-

inter ardentes

sunt sacra corpora. Induta fuerant a Sororibus vestibus bomhycinis coloris cinerei, in
velis nigris, diademate.

eapite ac radiis. Dextera ges-

corpora BB. Felicis ac Seraphinse, qnm, ut postea eomprobabitur, ad nostra usque tempora mcorrupta servantur, repoinitio

indicat)

quomodo ab

tabat B. Felixlilium, virginitatis insigne; beata vero Seraphma, qua? juncta fuernt matrimonio,

sitafuerint in arcis Hgneis, in iisque devoto popuh

per cancettos sacristice ostensa. Addit dein, dicta corpora arcis marmoreis imposita et ad locum

Chnsti crucifixi minorem effigiem; majorem enim,qua? ipsam alloquens consolata fuerat et ad patientiam exhortata, mediam
inter eas,

proxime ad utriusque caput. collocaverant.

9 Dies eratMercurii manesub horam decimara cum tertiam. quando iUustrissimus antist.es.
clero
,iv

honorificentiorem translata populo ostendiperrexisse ad ipsum fere tempus, quo scriberet: tum

eum

episcopis

tis

denique procedit ad enarrationem eorum, qtue sua mtate contiqerunt, qUeeque ex Italico mox Latine interpretabor. Prcemonendus etenim nonnihil studinsus lector de ipsius stt/h. Uic prolixus est admodum et unica sajpeperiodo tam /nulta, quasi ex instituto coacervata, non obsercads interpunctionibus t complectitur,utmultammihimolestiam

e suis canonicis ac

presbvteris,

ufi

et

m, '.i^riUu,
publioa mi.,.

civitatismoderatores.comitantenobiliui magna nn mult.tudine, eo se contulerunt ad venerandas

honnramiasque pretiosas reliquias,

L?
p
'

P<h

et

preces,

prout cujusque aftectus dictabat, effundendas. PosthaBc, episcopus ibidem celebravit Missam de dedicationeecclesiasjuxtaOfficium

inOrdine

ac hedium crearit. Cum tamen narrata vel ipsemet viderit, vel ex teste oculato percepeiit auctor
}

<mol628, uHuntemoris

Latinum adaptavi, ut ejus sensui arctius insisterem, maluique versionem meam inconcinnamet furtosse injucundam inreniri, quam minus fidelcm. Dictum est, quod ostensio horum beatorum corporum ad lioc usque fere tempus continuata
fuerit
sis
;

stylo Italico

proprium. Tuin vero illustrissimus D. Campegius Bononiensis, hodiedum nuncius Apostolicus apud regem Catholicum, quique eo tempore (superstitc adhuc duce Francisco

S. Francisci eo die

Maria

nabat,
viuni

II) Urbinum ejusquedominiagubermagno non aulicorum modo, sed et ci-

suorum comitatu, ad dictam solemnitatem

ibidemque a suo sacerdote Missa- sacrificium ceiebrari voluit. Tantusautem luil populi
accessitj

quia nonnullae ex prsecedentibus Abbatis18, ut

concursus, utdistinctaejusnotitiadarinequeatj
sufticiat dixisse,
sit ecclesia

eam intermiserunt per annos

;

ad ejus

quod toto eo die liumquam

\isa

desiderium excitarentpopulum sicut reipsa accidit, (ibrtasse ex timore alicujus punitionis,

sine ingenti

hominum

multitudine.

quam Deus minabatur mundo

per cometas

alia-

que signa non ordinaria.) Mater soror Maura Giordani, multa? virtutis ac magni judicii abbatissa, anno 1628 magnopere institit apud P. MiC
nistrum MarcliiEe, F. Marcum Anticum, (virum inter eos, quos habuit Religio nostra, litteris et

Omnia ad divime Majestatis gloriam, ad honorem Beatarum, et ad salutem nostram. Anien. 10 Qua> omnia $i attenta mente consideremus, perpendamusque adjuncta personarum, qum huic
solcmnitati interccncru/tt, ar trm/tor/s, quo habita est, ad nlteriora testimonia pu> immemorabili
cultu nonjudicabimus recurrendu)n. Eabita enim est dicta solemnis beatorum corporum expositio

fffaocutou anUquitas

moderamine eximium) ut dignaretur concedere

facultatem exponendi ea publice; atque hanc ipseconcessitsubconditione, utperpenderentur, ac plene observarentur verba Decreti D. N. Urbani VIII in congregatione sacri'Officii habita die 13 Martii 1G25.
/<"*(

ac veneratio, atque per P. Gallucium, qui Opus

suum eidem
paulopost

illustrissimo

Malatestm dedicavit
iis

litteris <ir

prelo commissa,

tempo-

ribltS, quibus in hac materia pothsimum smuma opus erat raufrla ar prudentin ; iis scfficet, qiti-

maturum

exameti

7 Posthaec, eadem mater abbatissa petivit similiter licentiam ab illustrissimo ac reveren-

bits alt

Urbano VIII

Pontifi.ce

emanarant
/u

<tm-rt</

ad

tol/rt/dos

pnrridrudosqur abusus

Sanrtort/m

dissimo domino Malatesta, civitatis episcopo, qui prresenti tempore nuntius est Apostolicus apud

aut Beatorum cultu vel jam commissos, vel in fuiurum committinatos, quibusque cura dictorum

Csesaream Majestatem

is

postquam exarninas-

set atque examinari curasset dictum Decretum,

drrrrtorum observandorum, atque in ejusmodi abusus investigandi diligens vigilantia, /t/<iii,nr

comperissetque nihil in eo esse contrarium, requisitam licentiam concessit non minori voluntatis promptitudine, quam magn devotionis demonstratione, ita quidem, ut ad id rogatus
assistere voluerit huic solemnitati,

locorum ordinariis erat commendata. 11 Qnis /faqitr Vel SUSpirar/ att\it,

ii/iiiti
/'

itlusfr/ssif t/iirlli/

llljtl

,,!,*>

iu<

tMttlatPsta/u

liftlrii/iri///,,

ri/u/u, teste

eruitvr.

tt</li(/

quam mater

summacum
annum
/tistraril,

abbatissa consentientibus patre earum fmonialium) confessario, F. Faustino de Montelboddo,

rt moribus clarum, qui laude prudentice ab anno!6l2,ad usque liiii ecclesiam Pisaurensem <,<imi

sacra, nobilitaie

i///,//i/<-

pro

rbntio

III fipn/f

t <rs//-

"innibus

monialibus

et

monasterii

syndieis;

ream Majestatem

legationis

munere functus

est;

erantii DD. Antonius Pauli, TroianusMaiuardi.

quis, inqitam, ausit SUSpiCOri, ririini tnlriu talibus

io

Septembris Tomus IIJ.

temporibus

; ;

; , ,

314

DB

B.

SERAPHINA VIDUA ET ABBATISSA

curassent ad eain sorochos invitari populum praeterea intra civitatem tum lemnitatem, ac et S. Dominici, tum pulpitis ecclesise cathedralis ardentissimis exaliis ecclesiis parochi

MVTnKr
J.

p.

ut temporibus permissurum fuisse non tantum, et eo apparatu, ea solemnitatc BB. Seraphinae

^eliiiscur/iurapublicix veneratiutii
c.i/iuiici cutttr

verum ctiam ad ca honoranda

exemplo
alios excitaturum
;

et

colenda smo
decretis

niside immemorabih

cultu, certo et citra

ullum a memoratis

etiam in liortationibussolemnitatem promulgassent, adeo dies duo prorsus frequens confluxit populus, ut
essent necessarii.

tot periculum constitisset? Idem estojudumm de ordme piis ac eruditis ex ecclesiastico et secutari

Pisaurensibus.

Idem de Ulustrissmo laurentio Campegio origine Bononiensi, quem mox mcmoCwsenatem, ratus summus Pontifex /irimum ad
deinde

occurnsset pa- Aaurrit cum 14 Et sane nisi sua diligentia tum temporis ipsarum confes- civitatis modtter Sanct' Agata, procuratori- ratoribus p . sarius,qui una cum DD. monasterii
Troiano Archangeli bus Troiano Mainardi, Domitiano Buffa, cuncta Hieroirymo Ubaldi, et templo in eum raodum disposuerat, ut omnis
iu
pulus innurneratrilis,

jusqtte

ad Senogalliensem cathedram tum ipse, tum ejus decessor Paulus

;

evexit, cu-

V,

non

sctncl usi sunt opera, ct in rebus pertractandis

prudcnlia
i

shut

tatius videre est

apud laudatum

t/iiclium

tom.

II coi.

880.

quibus non evitaretur confusio, inventi fuissent, ubi tamen e satis ex animi sententia evenisset: contrario omnibus plenissime satisfactum est

tum quod coramode suas preces

persolvere,

tum

II.

Altera corporum BB. Sera-

quod propius hos pretiosos thesauros oculis contrectare licuisset. Interrumpens hic narrationem suam Gallucius mirabilem sanationcm memorati supra patris Sancf Agatw interserit, quam ipse
prwsenti Dei auxilio, ac Beatarum patrocinio adscribit. Hoc bencficium cum miraculis aliis subnectam Commentario. Tandem ubi repetiit

phinae et Felicis publica ac

solemnis expositio, et duarum fenestrarum, per quas

semper conspici ac honorari

queant, constructio.

nonnulla ex ante dictis, prosequitur in hunc modum. Die 29 Junii, festo SS. apostolorum Petri et Pauli sub horam 12 adfuerint civitatis moderatores; hos inter erant DD. Antonius Pauii
vexillifer

Vincentius *, Dominicus de Oddis Cacciamaliet Ascanius Barzanini, concomitante magna nobilium ac civium multitudine. Ad eorum adventum sublata sunt velamina, ac beata
,

Italice

Con-

faloniere

Anno 1630
publica calumitate

in

Quamvis ca,
ai/ulimus,
i/na-

qum prmcedente

ex P. Gallucio

abunde probent legitimum B. Seraphinae cultum, juvat lamen his superaddere,

duobus sn/uentibus capitibus ibidem

corpora, circumlucentibusingentinumero cereis, uniuscujusque conspectui exposita, tanta jucunditate ac voluptate

aflectus

memo-

teneritudine lacrymas

animorum, ut plures pras non tenerent.

essent, precesque

rui laudatus

auetorde altera beatorum corporum

Postquam ea debite venerati

txpositiunc, facta bicnnio circiter post

Ita

primam.

buntur; sed
fai/tte

cnim non tantum hactenus dicta confirmaet tuculcntius apparcbit, quanta sit
Hcatas vcneratio,quan-

pro arbitrio singuli fudissent, discessuri accedebant ad altare propius, et pretiosos thesauros
conteraplabantur.

Neque

id

hac vice solum fac-

in Pisaitrcnsii icitate erf/u

tum est,

sed utroque die, quoties

mane ac vesperi
clerus omnif
et religiosi

umnis urdiu/s homitutm fiducia in earunx patrociuii). Xnrrationem suam mox incipit desvrilic/uiti cutuutitates varias betli, peslis, famis ac

redibant.

15 Idem vero, quod ab urbis moderatoribus,

et,

qui

cum

iis

erant,

nobilibus ac civibus

tnrw motitum,
iitui

queis circa illa tempora pressa>

factura fuitj praestiterunt etiam eo accurrentes Ordines.

(ucriint Italice civitates et provincio? praicipuce

cujuscumque conditionis et status

viri et
siastici et laici.

homines,

ardine recenset rcmetlia ab incolis adhibita

deniex/tunif, t/uo pac.to

mulieres, indigenae et peregrini, eccle-

adplacandum sibimerito iratum Deum, ac

que

Ex

ecclesiasticis

adfuit epis-

Pisaurenses, post longas

copatus generalis vicarius

vitatis, ritu supplicantium

cum

orani clero ci-

ad coelum preces, post pubticas suppiicationes, postque alia /lictalis ac pcenitentice exercitia, ad
Blt.

composito agmine,
cantabatur, at sub-

suh cruce lignea, sine pompa, sed in humilitate

potius ac poenitentia.

Seraphinaa

et

Feticis patrocinia sibi recur-

Non

rcnditin jtuiicaverinl.

Yerbtt } quibus

totam rei

missiori voce, et raagno pietatis affectu litaniae

et psalmi, in similibus casibus usurpari soliti,

seriem cnarrat, latine re/htita hic rursus transcribo.

corpora dcnuo
solenniisr cx-

a choro recitabantur.

yEdem sacram

iugressi

pommtur.

Nec prffitermiserunt (Pisaurenses) instare apiul inatrein abbatissam, sororem Elizabetham Pucciel apud moniales njonobii Corporis Domini, u( exponerentur BB. Kelicis et Seraphinae corpora. Consentiente domino Alexandro Pace,
L3

prostraverunt se omnes in genua, et preces suas pro arbitrio et in silentio persolverunt. Postea autem dictis tono, quo in choro utuntur.
aliquot versiculis

cum

subnexis

orationibus,

abituri eodemsimiliterconspectugavisi sunt. Id

episcopatus

icario generali (in abseutia illustris-

ipsum factitarunt

sinii cpiscopi,

qui

Ronue degebat)

et patre cus-

religiosi Ordines universi, ac congregationes singulae seorsum, ettempore cui-

tode Reformationis ipsarum (monialium) superiore,

fuil

Josepho de Puzzuolo, propositum id a dnmiiio Terentio Alberti communitatis

F.

cancellario. PostulatisipsBa assenserunt. et

votis

mox

(cum pnecedentc apparatu) satisfecerunt dle festo sanclis Petro et Paulo. Incidebat is

que maxime accommodato. Et quidem ex religiosis Ordinibus utroque die post Vesperas coraparuerunt PP. Dominicani, conducentes coetum oranium sodalium SS. Rosarii. Hoc autem recitabant alternatimreligiosietseculares, incipientes a sua ecclesia et absolventes in templo Corporis
Doraini ante

anno
est et

1630

in

diein

Sabbati

huic

additus
in lo-

Beatarum corpora. Ubi porro post

,

dies Dominicus.

Nam oum

D. Vicarius

debitam venerationem
exhibitionem,
rioris \ic-es
is,

orationem et honoris

in territorio
ois e(

Pisaurensi, et

Communitas

qui ad eos raoderandos supe-

oppidis jurisdietioni suse subjectis per pa-

implebat, P. F.

Thomas de Camurano,

DIE
rano,

OCTAVA SEPTEMUUIS.
in lauduplici congregatione habita intra dies perspectis, ponderatis ac consideratis,

315

hodie Roniandiohc

provinciw inquisitor

decem

generalis, brevi quidem, at pio

sermone

dem Beatarum, exhortatus est omnes ad earumdem venerationem, animavitque ad implorandum coelitus auxilium. Idipsura ambobus diebus
P. F. Nicolaus de Cattaro Guardianus in S. Joannis, qui illuc se contulit cum omnibus
praestitit

qnse per-

J.

I>.

spicienda, ponderanda et consideranda erant, atque iupriinis Decreto, quod a sacra congregatione S. Ofticii Roma: coram D. N.

Papa Ur-

fratribus raonasterii sui

Minorum

Observantiae

reformatai,
tione.

cumque

tertii

Ordinis

congregataudatus

Dwb

fenestrce

1G Bic

mrsus

interserit

nonnulla

per quas Beatarwn corpora

5 die 2 Octobris 1625 latum est supra veneratione beatorum corporum, resolverunt communi consensu, civitatis desiderio faciendum esse satis, dictasque cum lampadibus exstruendas feneatras, per quas veneranda ista corpora videri, honorari, coli atqueeorum intercessio implorari posset, publice et privatim, hoc et omni alio casu venturis temporibus, secun-

bano VIII

feria

auctor, quibus

qwwis tempore

memorati patris Sancti Agatce ac monialium curam ut cuneta

aliquoties
t

jam

summo

splendore perar/erentur

ac ditiqentiam

commendat, ostenditque, quanto semper, etiam a prim/s Ecclesice tcmporibus, Sanetorum reliquicB in pretio kabitee fuerint, ac denique narra-

dum antiquam prfeteritorum temporum consuetudinem idque cum omni magniticentia lurainum, apparatus etsimilium ornamentorum, qua
;

deceret beata corpora

ofticio divino et

exceptis aris,
aliis,

Missa,

tionem
tate

ita

resumit

tate Pisaurensi,

Addamus nos quod ubi jam in

:

hisce de cividicta solemni-

gaudere conspectu beatorum corporum, atque inde ortum desidefuisset frui

et

datum

quae ipsis deferri non licet absque speciali S. Sedis Apostnlicae Hcentia.

ejusmodi

19 Huic dat licentiae subsecutus est effectns; publicu

cirita-

eodem fruendi facilius et frequentius, domini tum qui sanitati, tum quicivitatis regimini
riura

constructae fenestrae et clathri utrimque ferrei cum cancellis duplicatis ex tilo aeneo tenuiter

ti$

sunijitu

oonstruuntur.

prseerant,
sint
:

modum

ejus rei obtinendae meditati

contexto. Adaptataa et in medio collocatae arcae,

iisque

(contigit istud

exeunte eodem anno 1030,

Decembris). Instituta

demum

imposita veneranda corpora die

illis

sub finem

scilicet raensis

16 Maii 1632. Affixae etiam

teriori
(qtio
'

tum

a parte inexteriori

consultatione

sunt viri nobiles duo D. Pirrus Pucci, et D. Camillus Giordani, qui omnium nomine agerent cum monialibus, cum
electi

(qua moniales

respiciiint)

tum

iemplum scu populum) valvaeHgnese, quaa

exteriores vero duplici,

.clavibus obserantur, interiores unica, quara scr-

superioribus

Ordinis,

cum

episcopo, aliisque,
iis

vat mater Abbatissa,

quibuscum necesse

erat, ut

corporibus collo-

quarum item
autem non fit

altera servatur

apud matrcm ab-

candis ex utroque arse principis latere fenestrae construerentur, adhibita cautela pro claustri securitate et monialium
ea,

batissam, altera apud P. confessarium.

Quando

hae (valvtB exteriores) reserantur (quod

commodo

utque praeter-

sine interventu P. confessarii, superpel-

quamdiu

lues grassari pergeret, binse lam-

liceo et stola induti)

res) clausse

semper

illae

fvalvce interio-

pades ante eas continuo arderent, atque hsec omnia publicis sumptibus. Id autem abbatissae ac sororibus denunciandi dictae communitatis cancellario cura imposita est.
conspici et
jiopiilo

servantur;

manent hae, cum lum clausura patitur detrimentum,

;

etiam obseratsa aperiuntur illae atque ita nulsicut

et devotis

fit
:

copia comraode exercendi pietatem

suam ad
E.r
liis

hono-

17 His quidem volupe fuit talia intelligere at quandoquidem gravioris momenti res esset,

Dei gloriam et

bonum aniraarum.
pro
et

20 Bactenus laudatus Gallucius, singula etiam

minutissima distincte adeo
ut, si p/rescns ipse

rari qveant,

opus esse responderunt super ea deliberari in suo collegio. Convocatum hoc est 5 Junuarii
1631, eique interfuerunt pater Sanct'

acewate exponens, immrmomhili

cultn nrguih-iu-

ces supplens P. Custodis, P.

F.

Agata viCattaro Guar-

non inlrrfiii-rit, ea saltrw rr/t- mentum seri possit d/dicissc ex oculato teste P. S. Agatha, citur. adcujuset Monialium instantiam, sieut liqitet ex
iitteris f/bro pra-fi.ris.
7iio circiter

dianus

P. F. Julius de Mondolfo praedicator generalis, qui in ea domoper advenac duo sacrae tantis Christi dies verba fecerat
in S.

Joannis

eaprelo COmmisit

ijinufrir/i-

pOStquam peracta essenf. .Imn rrro, prmterquam quod ista, ut ante monuimus, mire
probent fiduciam Pisaurensium in BB.Seraphinse ct Felicis auxilio, atque erga easdem veneratio-

Theologias professores. Res

omnium

suffragiis

atque id intelligenti Magistratui raagno fuit solatio. Super hac obtenta licentia egerunt statira ad id deputati cum D. Alexandro Pace canonico, et (ut supra dictum est) Vicario generali. Verura is nec potens nec volens rem
impetrata
est,

nem, haud p/rru/n confirmant cultum immemorabilem

q/thf
rr/i/r/n reddii/it? K/iinirrro : quin dico pnrtvnduut uliud istu u V/curio /jrurruli, rt

bis convocatis

thcoloqis datai sententiai

verba

quampiara suapte sponte detinire, saepius scripsit ad illustrissimum episcopum, qui, relicta Roraa, Marchiae provinciffi praefectus fuerat gubernator, et id temporis versabatur Maceratac
hic

Atque earum

intercessio

implorari posset pu-

hoc et omni alio casu venturis temporibus Secundum antiquam ph.ktkuitorum TEMPORUM CONSUETUDINEM? Scio rquidrm nut.r
blice et privatim,

vero singulis vicibus rescripsit, negotium istud, quod grave esset, omni maturitate ac prudentia examinandum, instituendam super eo

subdi, exceptis aris, Missa, officio divino etc, at

7lo/l

iu

his

tuntiini rruisistit publ/rus rult/ts

c/

t/t

itijnft/t

nuditi,

pulrhre

oste/tdif

Emtnentissi-

theologorum congregationem, statuendumque iuxta ipsorum arbitrium.

prcekubita

mus Prosperde

Lamdertinis, olim archiepiscopus

Theologomm
oonsultatione
et

18 Bis autem instituta est congregatio, cui interfueruntprffidictusVicarius;D.JoannesHaptista Montanus, tum archidiaconus Pisaurensis,

BononiensiSj nunc veroper Ecclesiam universam Cftristi in tcrris Vic/r/us, f/b. II r.rimii Opnis dr

Servorum Dei
zutiiuir tup.

beatificatione et

beatorum canoni-

approba-

tione.

nunc episcopus Oppidensis

in Calabria;

DD.

Michael Angelus Lepidi, et Valerius Zuchelli uterque canonicus ecclesia; cathedralis; P. Bartholomaeus de Sartina praepositus clericorura Minorum in S. Caroli P. S. Agata confessarius, et alii ex aliis Ordinibus religiosis. Illi omnes in
;

xxiu, uum. 9. Ea igitur excepHo immemorabilem cultum confiimat potius, quam /nfirn/c/. hleo vnirn rr/tsriuli sunl ilia/n fecisse tulmt dicti nnu qrurruli r/iurio theolofj/, quia
ifriutuni in parliiuluri rultum beattS COrporibuS idruqui' /itissr trnipoti- prwlrrito iioii nuislubu/
;

conira statuisse,

u/.

sdlva Urbani

VTSl constitutione

316

B.

ABBATISSA SERAPHINA VIDUA ET

in hoc tertio qucedam narum ilhistrant ; etiam proferenda censui, er qutbus cognosin medium veneratione etptetate erga BB. Secatur quanta affectoi fuennt personos ranhinam et Felicem

AUCTORE
J.

P.

ct exponi possent publicc BB. Seraphmae aliiquet accendi, Felicis corpora, ante ea lumina

tione,

actus conquos recenset Gallucius, venerationis antiquam prasteritorum temrtfHiorisecundum tmporum consuetudinem uuia ea consuetudo
,

memorabilis sufficienter Hlis erai probata. quin 21 porro viz dubitare quis merito potest, Corpora PisauBB.Seraphinu* Seraphinam nostram tum moniales, tum venerati renses reliqui ab ipso obitu uti Beatam tot tantisque virtutibus sint, quam in vita sua

dignitatum exce lentia ex iisdem simul coihgetur Uiustrissimm ; atque non tntra unius dictamvenerationem et cultum
oencris
claritudine,
et

ejusve civitatis Pisaitrensis

terrxtom Itmites per-

ornatum suspederant, maximecumexamineejus

corpus per
tres dies,

queisjaeuit insepultum, sua-

antistite ac Laurentto Balleoneo Pisaurensium Urbinatium gubernatore dmtmus

ad altas penetrasse Italm ///>//ls/ ^, uerum etiam iRustrisstmis Malatesta nartes pra>cipuas. De
Campeqio ntnnflO etll, de
tor,

sicut vissimum odorem spirare comperissent : asserunt k, qut Acta ejus litteris manconstanter darunt et de quibus recurret sermo sequenti.
t

audiendus iterum scepe Latine interprctaudatus Galluciu.s, cujus vcrba nonnullis, qum narrationem tamen
aliis

omissis

Baic autem veneratio non

cepissc

potuit

non

summum

post muitos annos

incrementum, quando idem ejus corpus exhumatum, ac in putrefacto

redderent. absque fructu prolixiorem caput nonum ct ulti- ptindpes < Is auctor parfis tertice -M Quod pertinet ad devotio- duces incipit :

mum

ita fere

ccepit claloculo inventum integrum, manifestis ejus integritas ad nostra usrere miracuiis, quw tempora perseverat, uti ex scepius taudato
que.

Gallucio colligitur atqueex alio teste oculatojam

ulterius probo.

B
et

tuitanno L660, interalianonpauca adPisaurenses pusincomipta speciantia, hcec notat : Adiimus (die 20 Decemwvantur. quaj) ciarae monasterium, cujussacellum or
hoc usque tcrn

Felick

ad

22 Papebrochius noster in Diario suoMs. ris Romani, quoduna cum P. Benschenio

itineinsti-

civitatis pnncipes nem, diximus, quod hujus addictissimi. Hos (Beatis) semper fuerint illis Claudiade Medicis, interserenissima DominaD. fuit princeps archidux Austrias..., quo tempore Pisauri domina, non desiit unquam Urbini et devotam exhibere... sese erga eas peculiariter Etruriae dux Cosmus II Serenissimus Magnus

dratum sub eleganti laqueari circumquaque

pic-

itinens ejusdem germanus frater... in reditu ubi sacram aedem inviserat, Pisauro Lauretani, exhibitransiens a praedicta Duce omni honoris receptus fuit, atque ex tione et congratulatione
devotionis affectu

turis et auleis vestitur, tribus ornatur altaribus,

si ex vario forent marmore, eleganter ad utrumque majoris altaris latus gypseum est monumentum pulchrum, fenestellam in medio pictam habens, sub ea porphyreticae tumbulae similitudinem superne hineB. Sera-

non

intueri

modo
;

sed

et

tamquam
depictis
:

quem in revereri voluit illa benedicta corpora finem cum magna totius urbis voluptate et
singulari pietatis
contulit.

documento sese ad monasterium

et

phinae, inde B. Felicis,

qu eum conventum

fundavit, eftigiem
tis
:

cum circumpensis anathemaautem fenestellis, in quibus aliquod earumdem miraculum depictum erat, reseratis,
his

25 Erainentissimus D. Cardinalis Sacchettus, Cardinahs episcopus Fanensis, die 4 Octobris 1632, festo episcopi seraphicipatrisS. Francisci Pisaurum se contulit, et cum illustrissimo Mathei vice legato
eminentissimi Barberini, atque omnibus utriusque aulae domesticis, nec minori virorum nobilium,

vidimus per clathros utriusque Beatae c.orpus in

veste Ordinis serica, facie versus altare, maniearumque bus decenter compositis integrum
:

quam civium, qui eum comitabantur. numero ivit ad monasteriura, illic Missse inter-

Vitffl

nobis ababbatissa matre fueruntpromissae.

videbimvs Et proxime sequenti. Ceterum qum de anathematis hic memoral Papebrochius, eorumdem ante mehcsc

quidem promissis

stetit,

uti

cum ea finita esset, reseratis fenestellis, hos pretiosos thesauros summa cum devotione, animi consolatione ac reverentia contemplatus est. Eminentissimus D. Cardinalis Colonna ad
fuit, et

minerat Gallucius laudati Operis parte II in fine capitis xn, uti et Waddingus in Annalibus; Multa, inquit hic auctor, pro beneficiis acceptis illic conspiciuntur donaria et tabella? votivae.
,

archiepiscopatum suum Bononiensem proficiscens, cum Pisaurum pervenisset die 7 Martii

1635,

non

potuit continere se, quin iret venera:

turus eas sacras reliquias et fortasse eum devotione conjunctum habuit desiderium videndi

consanguineam (B. Seraphinam.) Eo ipso anno mensis ejusdem die 2, illustrissimus dominus

III.

Personarum illustrium
Beatas veneratio
;

Cencius episcopus ^sinus eo properavit etiam ad easdem venerandas videndasque, praesente

semper

illustrissimo

in

Acta

cujus id indicium

fuit

domino Mathei vice legato, non leve eximiae pietatis

B. Seraphinae a
scripta.

quibus con-

ac devotionis erga Beatas.

26 Hoc ipsum fecerunt personae aliae emi- Beatarum wnentes et praesules magni, quorum enarratio pora, marmolongior foret ac forte taediosa
lo hic praetermittere,

verumtamen noquin redeam ad dominam

;

reis

mavsoleis

Pmona

oflns-

ris claritu-

4\ \J

^idsupra notavimus quoad sufficienter probatum cultum i>t primo paragrapho id

,

Victoriam Farnesiam ejusque consortem Guidobaldum ducem, qui ex affectu ardentis devotionis
illic sibi

ac filiabus suis sepulturam elequi, uti

tiinc ct digni-

potiore jure hic posset notari,

si instituti

nostri

gerunt.

Bfi suni,
2,

vidimus ex Franscisco
et

tate

minentes

cultum aliquem, et reliqua prattermittere, quce adejus splendoris augmentum quomodocumgue conducunt. At cum illa hujusmodi terminis non coarctetur, ct wquum videatw non privare leetorem
esse

nl {j,, postularet, ostendere

dumtaxat

Gonzaga num.

BB

SeraphinaB

Felicis cor-

pora ex sacrario ad utrumque chori latus transferri, marmoreisque mausoleis recondi curaverunt. Idem etiam narrat Gatlucius cap. v, partis

III,

ubi tutn hos principes, tum

eminentissi-

notitia

eorum, qua Beatos aut Sanctos non

mum

D.

Cardinatem Franciscum Mariam de Monte,

DIE

OCTAVA SEPTKMHUIS.

:;17

Monte, atque integras hujus et illorum ilhtstrtssimas familias summopere laudat ab eximia et
constanti in Beatas veneratione ac pietate, cu-

Seraphinae et Felicis Vitae cum attestatione authentica abbatissffi. buohuv Manusrripta peues

roRi
P.

J.

me

habeo.
t.t

jus specimina asserit esse donaria ac ornamenta varia, queis dicta mausolea olim decorarunt.

Quo autem
solea,

prcecise
iis

quove

anno exstructa sint hoscmauimposita Beatarum corpora, nul-

30 Quod spectatad Vitam Beatwno$tra$f compendiumest complectens gesta fere omuia, guce ajmd nlios scrijiftirrx crnrnta rrjirrias; at de miraculis et fjloria /tosthttma jittuca athuorfuw, pru

.ictU, "

Hnlhirif,

Hbireperio.
medio
rurata.
circiter

seculo xvi de-

27 Attamen rationes non paucm sat verisimiles suadent, ut existimem hcec facta non esse ante mediumseculum 16. Nam Guidobaldus Roboreus, de quo hic sermo
boreo,
est,

patri Francisco Marice Ro-

eorumque ampliori notitia, qui dictum compendium concinnavit, lectorem remittit ad iaudatos Annales Minurum, ar Yitam ftalirc runscrijdam a P. Gallucio ipse vero ex quibus monumentis stta hauserit, non manifestat. Satis consonant
;

Vrbinatium duci, successit circa annum 1538, teste Vincentio Cimarei.fi raji. u, lib. II Historim Vrbinatium, et defuncta priina conjuge Julia Varana Camerini ducis filia, ad secundas
,

tamen,

si excipiaspauca, cum iis, quce de Beata nostra Waldinqus exLegeudis atttiquioribus Ms.,

sicut ntttat in

margine,

Annalibus suis inseruit;

(ialiucii Vita,

neque tnultum discrepunt a laudati

cujus dujtiri

nuptias transiens, ut refert Morerius, et insinuat laudatus Cimarellus, circa annum 1547, duxit memoratam Victoriam Famesiam, Pauli tertii
Pontificis tores fatis cessit

neptem, ac tandem juxta eosdem scripanno 1574. Franciscus Sanso-

kabemus apographum aHud manuscriptum, et ab illustrissimo Palumbara nobis communicatum, aliud vero typis Ingolstadiensibus impressum ac dono missum ad Majores
nostros a D. Salvatore Salvatorio Pisaurensi, juris utriusque doctore, de Opere nostro item bene

vinus in Opere,

illustrium Italice conscripsif,

quod de Originibus familiarum mortem Guidobaldi

merito.

quadriennio serius fixit. Accipe studiose lector verba ejus ex Itatico idiomate Latine reddita : Mortem obiit ( Guidobaldus ) Pisauri 1578, 29 Septembris ac sepultus 1'uit in monasterio Corporis Christi.
uter rectius

31

Non adducit etiam

P. Gallucius documenta,

wuiflotti,

Parum ad prcesentem rem interest, annum ejus emortualem notaverit

adhcerere scriptori cocesicut patet

malim tamen Sansovino

vo, utpote cui

anno 1582,

ex Epistola
absolve-

ex quibus deprompsit prcecipua Beatm nostrce gesta; verisimillimum mihifit tamen, iisdem ijtsum nuilatentis caruisse ; nam Waddingus, qui illum secutus est pene in omnibus, de ejus libro tale fert testimonium : Augustinus Gallucius... utriusque, BB.Seraphinae efM/c/s, Vitas exacte scripsit; si exacte, utique conformitcr ad Legendas Mss. aliaque antiquiora documenta, quce se
habuisse profitetur ipse Waddingus, quaque ubi modo lateant incompertum nobis esse t memoravi-

in wnitatt
frr.

consonum

dedicatoria libro prcefixa, Opus

suum

rat ; ac proiude superstite adhuc Victoria Farnesia Guidobaldi conjuge ; licet enim nobis ignotum sit, quo anno illa diem ultimum obierit, constat tamen ex Gallucio, eam prorogasse vitam certe ad annum usque 1598 ; quando gravibus

mus

supra.

Verumtamen Beatce

nostrce

Vitam,

nec Waddingi nec Gallucii opera concinnatam visum est recudere ; ille namque in eruditorum
bibliothecis prostat
test
est,
;

doloribus ex lapsu contractis, B. Seraphinae benead miraficio liberata dicitur, ut videbimus, ubi
cula perventum fuerit.
singulari
pietate vene-

hic

non paucis, ct adiri facile poautem eum scribendi modwn amplexus

28 Denique laudatus

Gallucius

narrationem

suam de

rantur.

personis Ulustribus in beatas has Clarissas peculiariter devotis conchtdens, eam esse, inquit, Pisauri cujuscumque status aut condi-

qui oratorem asceticum potius cjuam historicum sapiat. Narrationi sucb immiscet non raro exhortationes, vitiorum ac virtutum descriptiones,
tus
;

non tanium Scriptura sacrm

sed
et

et

patrum

tex-

gentilium scriptorum scntentias bene

hic

venerationem, adeoque universalem, ut antonomastica exprcssione Pisaurenses Beatas appellari consueverint. Porro advertit procul dubio studiosus lcctor, multa, imo
tionis

hominum erga

ipsas

longas, aliaque id genus oratoria ornamenta. 32 iiuir sirutjam ntuttui, facHe crrdidrro non

edendum

ex caruisse ipsum instrumentis untiquioiibus, et desumj)t/rsta, guce narrat, fideliter et exacte

iis

pleraque hactenus allata procultu B. Seraphin, ctiam ad B. Felicis, cujus Acta illustranda venient hujus mensis die 30, cultum stabiliendum
pertinere; hic enim utrique omnia ita al/esunt, ut qui de unius cultu scribit, simul dc necessitate quadam compellatur Nunc rius agere
.

sisse,

quoadrerum substantiam;
sic

at rrro adjuncta
in-

pltitima fcetum

esse arititror ingenii ipsius,

communia

monialium, pro quibus scribit potistendehtis situum, cxcitarc animos ad irnitauda Beatarum.
vestigia
:

Iritnrcin sut ujtrrlr iusiitiuit. fla?c itaqtte

atque id ipsemet pag. 41 in epistola ad meratio

ad

alia

progredimur.

29 Diximus num. 22, quod mater abbatissa Vitte compenClarissarum Pisaurensium, guw anno 1600 P. dium Ms. BB. ut vitas Papebrochio promiserat fore Pisauro nobis
,

submissum

Seraphinae

et

Felicis

transmitti nobis curaret,

promissis fideliter steterit. Id prcestitit anno proxime sequenti, quanclo dictas Vitas ad illustrisJoannem Lucidum Palumbaram, Pisau-

ct Commovit, ut ab eo recudendo abstinerem, itam, de >/*> num. 80 prtututsuiit iieatai noslra> committerem ; qua tamen facta est mentio, typis ejus brevitatem obscuriora $un3 sequmti propter supplebo ex iaudatis scripto , et in Annotatis Mimrulurrro tum B. Seraphin propria,
I

rittus.
ttttu

simum

rensiumantistitem,
his vero

tum Romcs degentem

direxit

officiosissimus prcesul,

qui procuran,

habet ipsiet H. Felici communia, quat non ex Compendii auetor, subneetam Latine translata ()/jcrr/ta/icuparte U '"/' "". ei ifictu (ia/Ituii ru miranda recenparte III cap. I. Sunt autem

do alia etiam ad Opus nostrum spectantia ipsi de nostris siudiis meritus fuit optime, ea$ tradidit, uti colligo ex papebrochio in manus in hujus diario Ms. , quod nobis reliquit de sua Urbe mora. Post meridiem, inquit die 24 MarPisaurensem adivitii 1661, reverendissimum
accepisse mus, qui nobis curaverat signifieari quibus BB. quai desiderabamus scripta, in se,
,

mimodutn, ut, si fttrtr jtntnmit extipias, CUj luntigeril utu.usnonadditur, nullurn sit, quod
,iu

ante secuium xvi.

IV

318

DE

B.

SERAPHINA VIDUA ET ABBATISSA

bini aliorumt/ur iocorum dominia obtincret, uti rcipsa accidit. Atquc ita facile intelligitur, quo sensu Guidus Anfonius pufer, et Oddo frater

AUCTOKK
J.
I'.

IV. Beatae illustres parentes,

patria, nativitas, nuptia?, se-

Frederici u Bernio appellati fuerint. Plura in hanc rem disputut Su/isovinus idtimo toco citatus, quem adire potest curiosus lector. Nullam tamen apud ipsum aut apud luudatos Leandrum et Bernium Seviiiphmvs nostrce velejusdem sororis Agnesinarmentionem reperiet. Silentii/iujus causam non assequor, nisi forte, quod utriusque in

cessus in monasterium.

monasterio demortuoi notitia

ad

eos

scriptores
rfe

non
Vater Beatte

pervenerit.

Guido AntoS~

x\ atrem habuit B. Seraphina Guidum seu Guijf donem Antonium^ sunt qui Guidantonium
scriount > Montiferetri et Urbini comitem, atque

36

Nam

prceterquam

quod Waddingus

et

Beafa
.

7tiT(T
Vrbini comes,

mater Cathawia Columna.

Eugubii dominum, cujus in rebw gerendis prudentiam,

vtrtutes egregie scriptis suis

bello fortitudmem, in
et

Compendii Ms. auctor, sicut mox dixeram, diserte asserant, Seraphiuam fuisse Guidi Antonii et Catharinai GolumiUB filiam, probat id, sultem de
patre, laudatus GaiJucius

am en nostra
A ex wstrumeiiio

reliquas insignes

ex duplici instrumento

commendarunt San~

peran/iquo,

quod

Beata> nostroe Actis subnectit.

Opere superius memorato pag. 213 versu, Lcnndrr Albrrli/s in Drsrriptione Jfalue,
sovinus
in

Homm primum
duiit

contiuet acta emptionis

quorum-

bonorum

factce per Ciarissas Pisaurenses

Guarnerius Bemius
exstat

in Chronico Eugubino, quod apud Muratorium tomo XXI Scriptorum

rvnnii Italicarum col. 924, etaliinon pauci. Gailucius

rrrn

uiu.i/u/r

ipsum /uudnt a

jiicfate

ac

pro suo monasterio, atque ita incipit, In nomine Domini nostri Jesu Christi. Amen. Anno a nativitate ejvsdem Domini millesimo quadringentesimo, septuagesimo, Indictione 111 , tempore
Sanctissimi in Christo Patris D. N. D. Pauli

religione, quibus ceteras

animi dotes longe supc-

ravit.

Duxerat

is

in

primis nuptiisanni 1397 Rin-

divina providentia Papae

Octobris
ctc.

II,

die quinta

mensis

gurdnni, Galeotti Malatestce filiam,

qua cumpost

annos aliquot, nulla relictaprole saltem mascula,

mors
1121

ei abstulisset,

addit secundas nuptias anno

nomina exprhnuntur, aliaque huc non spectantia, ac tandcm numiales omnes et has inter Seraphina, addito patris notestium

Tum

cum Calkarina Columna, Martini\ tum tempuris Pontificis maximi ex fratre nepte : ita fere auctores mox citati.
Quamvis de
religua Quidonis Antonii

mine, ordine reccnsentur. Accipe iterum verba: In qua quidem congregatione et coadunatione,
et in dicto loco capitulari interfuerunt, videlicet

progenie

autem lcctissima conjuge progna((WI //JS / rssr Qeatam nostram assertmt Waddin,. /, ,, ,us Compendn nostn Ms.auctor; uUetGaliiiniis, sed hic prceter Seraphinum ipsis prolem adhuc duplicem assiguat, Fredcricum scilicet, postea Urbinatium <lucem, et Agnesinam filiam, t/nfi' junior siaium religiosum amplexa est. Ve::i
/-/.,

/,nc

Venerabilis D. soror Paulina Joannis de Loppis de Pisauro Abbatissa Monasterii. II. Soror Margarita Joannis de Mediolano Vicaria. III. D.
I.

Soror Seraphina, filia quondam illustris domini Guidi Antonii, olim comitis Urbini. IV. Soror Francisca de Fano etc. Totum imtrumentum
clauditur hac formulu
;

Et ego Sepulcrus quon-

rumtamri/

s/

t>nutem

lnij/ts

iiiustrissimi conjuqii

progeniem kic expressam voluerit, non illudsatis accaralr pnvslilil. Etenim juxta auctores iis
temporibus
proximiores,
stto,

Petri de Burgo S. Sepulchri civis et habitator Pisauri publicus Imperiali auctoritate notarius his omnibus et singulis supradictis prse-

dam

qualis

procul dubio

sens
cavi,

fui,

eaque rogatus scribere

scripsi et publi-

fait (iuariirri/ts

Hrruins, qui cidem Frederico,

Chruiticum memoruluin dediGuidp Antonio ex eadem conjuge progenitum esse (anno inquit Sansovimus 1424; /itiiuii nomine Odonem Antonium: ethicquidem ptitri demortuo heres suecessit, ejusquestatusper
cavif, constat

fum priiuipi

signumque meum apposui. 37 Alterum instrumcntum a Sepulcro notaduph tario confectum est anui proxime sequentis die 2
Octobris, Indictione iv, Pontifice Sixto IV. Per hoc autem Aiexander Sfortia Serapiiinie quondam conjugi sute facultatem cedit, ut suo vel monasterii nomine agat cum Frederico Vrbinatium comite super dote aliisque bonis Alcxan-

annoseirciterduosgubernavit.AudiGuarnerium, qui col. <tsi // Fredericum alloquitur: Die 20 FebruariS dieti anni (1442) obiit illustrissimus

dominus comes Guidus pater tuus, relicto Oddone kntonio domino comite postipsum Urbinatium ducfl
:

et Col. us-j

dro ratione matrimonii, Seraphina; vero heredtttirio jitrr debitis : uti coiiigitur ex ejus fragmento, quod subjicio. Illustrissimus princeps et

Anii.i lii

i,

die 22 Julii
et

obiit Urbini

Oddo Aiitonius Urbinatium dux,

dominus Fredericus frater ejus... sineullaoppositione ab omnibus populi ordinibus Urbini dominus renunciatus est.

duminus Alexander Sfortia comes Pisauri dominus, ac regni Siciliae

CotignoIa3,

magnus

co-

""">"
smptoi^m
"/'""

stf,

35 Ilis ,/tldr, qttott, ,tt minitmim. dubium nn ipsr Frcdcricus Gu/dum cf Cutl/arinam
:

mestabulus, omni meliori modo, via, jure et forma, quibus magis et melius de jure fieri potuit et potest, ex certa scientia, et non per

genitom habuerit: nam Leander

ipso iin srrthit
lis

Is

Ubertus de (Guidus) ex conjuge nobi-

errorem juris vel facti dedit licentiam, mandatum, et potestatem liberam venerabili sorori Seraphinae , nata; quondam iilustriss, domini
,

Guidi

Columnante stirpisfilium suscepit unicums.mI jam pnus tam vebementer Fredericum, Bernardinj Ubaldini
filiurn,

Antonii comitis

Montisferetri

et

qui-

buscumque ejusprocuratoribus, absentibus tam-

quam

summasque dotesanimi diligere coaperat, ut veIum suum hhum educari euraret. Alii dicunt qund Guidus, cum spem nuUam de obtinendo
herede superesse cerneret, Fredencum adoptarit.

ob insignem indolem

pra-sentibus, et mihiSepulcro notario infrascripto pro pratfata sorore Seraphina, et ejus

procuratoribus

rum

ac quibuscumque aliis, quomterest, vel interesse posset, stipulanti, et

,

recipienti, p.^tendi

omnia

et singula bona,
et petendi et
sibi,

tam

paterna,

Sansovinus vero eum sancivisse testamento

ut

quam materna;

ait,

deficiente

Oddone Antonio, Fredericus Ur-

omnem

exigendi
vefprEe-

quantitatem pro dotibus,

fatq dlustri

domino Alexandro pro eadem sorore

Seraphina

DIE

OCTAVA SEPTEMHRIS.
foru/i,

:t!0

erto constat.

Seraphina debitis , tam ex successione paterna, materna, et fraterna, quam ex successione sororis ejusdem quondam dominae Agnesinae, vel alia quacumque causa, ab illustri doraino D. Federico Montis Feretri et Durandis comite etc. 38 Post aliqua ejusdem tenoris, prosequitur in hunc modum : Gum plena et libera pntestate et
adruinistratione generali et speciali singula faciendi, qure praefatus iUustris D. Alexander
facere posset, siadesset; quibus

rrrori <isa,

i<v!,uissr,

e.ristimantiu/u

AIOTORE

patre

eam Columnensi atque

fuisse
;

in

ipsa urbe Uo-

'

P.

a paucis Seraphina Feltria seu de Monteferetro nunrupntur,a pierisque Columnae cognornento distinguitur.
et satu>

mana progenitam

Verba

aliquorum
lio.
I

dedimus

primo,

unum

his

jungo Petrum Tossinianum, qui Romanam

pn- appellat

insu*
reli-

Ristoriarum Seraphicm
inquit,

gionis:h. Seraphina,
raana
clara.

Columnensis Ro-

Pisauri

in

monasterio Corporis Christi

omnibus

er sin-

gulis per dictara venerabilem sororem Seraphi-

nam,
in

vel ejus procuratores,

tam nomine

suo,

quam nomine

monasterii, conventus et ecclesise,

Primus de patre Cohmtnmsi error ,.,, evanescit ex instrumentis, quorum fragmenta </<dimus nu/u.M et seqq. Secundum rn-< errorem de patria ex primo profluxisse pronum est colligere,

qua degit, gerendi cum praefato illustri domino comite Urbini vel ejus procuratore et mandatario ex nunc, prout ex tunc liberum consensum praestitit, eaque omnia et singula approbavit et confirmavit, dando etiam omnimodam et liberam potestatem, et assensum eidem sorori Seraphinae quocumque titulo cedendi, et transferendi in prcefatum illustrera comitem omnia et singula jura, sibi et prsefato domino Alexandro simul, et divisim competentia ex causis et rationibus praedictis elc. Talem autem, uti apparet ex integro contextu, facu/tatem a suo
,

proindeque nil video, quod nos moretur, ( rbini naiam esse redamus, afftrmantibus adeo indubitanter Waddingo r/ aliis

quominus eam
primo

<

loco nominatis scriptoribus.

41 Prmter kcec de gestis Beata nihil observan- IVuptte ejm dum occurrit usque ad tempus nuptiarum ; de cvm AlexandroSfbrtia ita Uaddiugus : Ahsens desponsata 9St Pisami <U>AJexandro Sfortiae Cotinoliae comiti Pisauri domino, regni SiciliBB magno comiti stabuli, cui ex priraa conjuge Constantia Varana, Gentilis

quibus

Camertum
filii.

principis filia, duo erant superstites Galeatius et Constantius. Bisconsona habet

quondam marito
curior

obtinuit Seraphina,

///

ipsa se-

Deo

servire posset, prcecideretque radicem

omnis mo/estim, quoc Frederico, fratri saltem ex

adoptione, in futurum creari posset, vel ab ipso
re sit

Alexandro, vel ab hujus keredibus. Quidquid de non obscure saltem ex allatis instrumenti
,

Compendii Ms. auctor ; uti et Gallucius , qui II cap. n easdem nuptias prolixiore oratione describens initas esse asserit anno 1448, idque se habere ex monumentis Pisauri exstantiftus. Priorem conjugem amiserat Alexander anno proxime pmcedente, ut refert Laurentius Baninparte
contrius, auctor cotvfantus

verbis conscquuntur ea, qure dc Beatte stirpe ac

CUJUS Anmiles in /a-

famiiia disputavimus
Nuta
est

cem

edidit

Muratorius tom.
:

XXI

Scriptorum
(1447 inquit
Sfortia

Vrbini

39 Waddingus in Annalibus Minorum, auctor Vitcc compendiosce , et Gallucius Urbinum civita-

rcrum l/a/iran/m
laudatus

Kodem anno
) (

Bonincontrius

'onstantinus

tem

Italiai in statu Ecclesiastico

ce/eberrimam,

veiisimilius
circa

archiepiscopa/em ac ducatus cognominis metropolim Beatce nostrce pa/riam designant : annum natalem non denotant; nec est etiam alibi, unde eum stricte eruamus; est, unde latius. Nam lau~ dati biographi eam tenera adhuc aetate orbatam parentibus esse scribunt, ac Romam in Cotumnensium consanguineorum domum trans/atam, ibidemque educatam fuisse, donec ad nuptias cum Aiexandro Sfortia celebrandas Pisaurum deducta sit. Unde si per aetatem teneram septennium intellexeris, in lucem prodiit anno circifer 1434 quandoquidem mater ejus Catharina Columna vivere desiit, teste Sansovino, 9 Octobris anni 1438, et Guidus Antonius pater anno 1442, die 20 Februarii secundum Guarnerium Rernium, cujus verba dedimus num. 34, cuique assentitur etiam Sansovinus; Gallucius tamen Guido Antonio mortem obvenisse ait, anno 1443, die 21 Februarii. Equidem in hac mater/a malirn adhcerere Guarnerio scriptori synchrono. 40 Neque Beatce nostrai nativitatem multo se:

nascitur ex Alexandro patre et Constantia Veronensi ejus consorte, die 5 Julii circa solis oc-

casum, Pisauri. Cujus mater tredecim post ejusdem mensis dies illopartu interiit. 42 Satis felicitcr flt/xisse priores conjugiiSevnphinae cum Alexandro annos, colligo ex biooraphis, quorum narrationeiu compendio hic r.iprimo.Profecturusadbe/tum.AiexanderSerii\)\uniim rcbus non domesticis mt/do ar pr/vatis, sed et extrruis

initio satis

fc/kcs fuciuiH,

ac puli/icis

summa

auctor/tate prafecit

suspiciebat

tiam
in

et

enim multum Conjugis sum prudensingulares anitni t/otcs, /naximc pietatem

gubernante, cuncta sccure
et quiete

Deani, atquc amoremjustititv, fidebatquc fore,

Pi-

ut, ipsa

sauri transirjercntur ; neque ipsum sua fefellit opinio, expertus quippe postmodum est, qutmto

Dominam suam

subditi

amore prosequercntur,

quantoquc a/fectu Gtdeatius et Qonstantius filii primgni, non secus ac propriam parentem, ditigerent. Istud rcgirncn illa prudentissime exercuit, verba sunt. Compendia/oris swpr uominati,

ab anno 1456 usque ad annurn

rit

162.

Idem

asse-

an~
1-434.

rius coUocari posse, inde coliigere

recte notat

est,

quod,

si

Waddingus.

num

Gal/ucius,
sit

Pisaurum profecta

nuptiarum causa Borna anno 1448, quando veri-

simi/iter attigerat tetatis

annum

13 autlA. Sianticipare pla-

quo sensu id se d ,\h.n<ntamdiu, ubsente der,alterim marito, sola gubernarit? N/l aliud tum verha amorecaptia
43
perspicio
,

Equidem haud

intellectum voluerint.

An quod

cui tamen ejusdem nativitatem

ipsa,

cucrit , equidem non repugnavero ; verum et istud moderate faciendum videtur , ne nimium extrahatur significatio vocum tenera aetate, qua post obitum parentum, ut/que non ante annum 1442, Romam dcducta dicitur, ibique permansisse

runt.

ium integer rclationis ron/r.itus prw se feSed profecto sic secum ipsi pugnant : nam
fi<//-

primo, laudatus Wuddinqus, cui prwivera/

lucius partis II cap. v, disertc affirmat, quod \/v.r<indcr e betlo pisaurum reversus, captusque

amore cujusdam muliercuUn,

ci/icf/'
,

cui

nomen

erat Pa<<rprri/

ad annum usque

1448. Notant hic

Wad-

Seraphinaui ieqi/imum

u.r.ore/u

dingus, Galluchts, et Compendii manuscripti auctor, illarn Beatce nostrce a teneris annis iu Urbe

ftistidire,

indignis modis tractare, vitce ejus iusi,

apud Columnenses consanguineos moram, mul-

quo ipveneno, nec /at/ueo tmfaceru/, profecisset quidquam, samstranrju/are

d/ari ;

cumque nec

tandem

320
jLUCTORE
.1

DE

B.

SERAPHINA VIDUA ET ABBATISSA

asserunt qua educatione errorem surapsere, qui ex uoiumnis. Anulta fipr B nhinam Seraphmam Romae natam exColumnis. Adults Alexandro Sfortisec juncta fuit in matrimonium cui ex prima conjugeConstanPisauri Domino,
tia

verbere tandem crinibus pertraetam, muitoque

1>.

gii

compulisscfjue, ut sese affectam domo cjecisse ait, 1460. Clarissarum monasteriumreeiperet anno in 1400 infelicis conjuVerba ejus aecipe: Anno est claus12 (ab anno scilicel 1448) ingressa

Varana, Camerini principis

filia,

superstites

trum monasterii CorporisChristi. Nequeuntsane Seraphina, hmc simul e&nsistere : Gubernavit

absente marilo,

Seraphina a tis coactamonasterium ingressa

adannum usque U&2,et,eadem marito domum reverso injuriismulr

est

erantduo filius Galeatius et Constantius, quos Sueva diiexit ac ex se natos. Mediolanum, 2 Discessurus postea Alexander Mediolaut Francisco Sfortiae rfgermano fratri,
sceptrum gubernii Suevae commisit, quod illa prudentissime totius exercuit ab anno 1456 usque ad annum 14G2 e. E bello reversus Alexander cecidit in bellum

Monasteriwn
ingredi a marito compclli-

anno 1460.

nensium duci opem

ferret,

htr.

amo

14(H>
iri

mm

mo-

ista dicendo, ii \}ec dissolvipotest difficultm rompositis intrr fortasse eodem anno quod

um,

natterium
detrudit.

roit/iujes

dissidiis,

repetierit,

wonastrrio domum regimen, illudque prororesumpserit

lirala r

gaverit

ad annum

1462,

quo rursum abalienatus

redire ab uxore Alexander eam admonasferium quodhujusnullibifiat coegerit. Nam prceterquam verisimentio, neque id factum fuisse uUatenus

amore cujusdam mulieris PiPacificae, Suevam ccepit despicere, utpote, quse non erat statura grandis, sed pusilla, nec vultu decoro, reddens mala pro
amoris, et captus
saurensis,

nomine

bonis. Crescentibus amoris focis

in

erga Pacificam

milr
obstat

ap/itirraf,

tibstat

drnuo
et

Waddinous

ipse,

compendiator noster

cum

his Gallucius

aliique,

evolasse

quorum concors est adsuperos anno 1478

sententia,

post annos

Beatam decem

Alexandro, odium augebatur erga Suevam. Unde non valens princeps amplius impetus impudicaa feminae sustinere, in hos prorupit exces-

sus,

quod Suevam

bis

veneno perimere

/,

semel

qui et octo sanctissime in religione transactos, nequeunt, nisi in monasterio ab anno reperiri
llijo

ronstans prrmansrrit. Scio etjuidcm,

eam

non statim ab ipso ingressu in monasterium amplexam essevitamregularem,sedibidem aliquamfliu verba sunt Francisci Gonzagce laudati ntim. 2, in habitu saH'ulari,honestissimo tamen, conversatam fuisse. At quis credat >'/>*/' existenti itt monasterio per biennium reliciam fuisse a furmtr marito wbis rrrunajar tnnuium stimmaau,

jugulare frustra tentaverit g, ac tandem crinibus in exteriorem aulam, publicum servorum receptaculum, pertractam ac verberibus onustam furibundus domo jussit exire ac ad Clarissarum

consortium transire. Quod et

cuta est
3
convitia.
h.

illa

humiliter exe-

Reclamant Romani consanguinei ad hsec

et

infamin

Alexander, ut se honeste defendat, exponit se hoc fecisse honoriscausa, quiainvenit eam adulteram, et promittit ex ore proprio delicti

oncratar.

ctoritate

administrationem ?

Praisertim

cum
acces-

confessionem. Pergunt
ut accipiat juridice

una cum Alexan-

Waddint/tis ipse, ubi ejus

ad monastrrium

dro consanguiuei ad monasterium, et

scriba,

cum

eis

sum

retulit,

ad hujus fores tres custodes

collocatos

fuissr subtlat, qui Seraphinse regressum,

adven-

tantium colloquium,omnium litterasimpedirent.

Att/ar
/ir/ttt,
litrt \

quce rninus clara crant, disrussissr suf-

calumniam, et faciat inique veritatem. Vocant ad crates Suevam. Interrogat Alexander uxorem de crimine, loco et tempore perpetrato. Sueva non respondet k, et
a scriba silentium ponitur pro confessione. Victor
discedit princeps; sed victi a dolore discedunt

alia,

qum

hic addi possent,

puia,

quam
tju-

perfecte ac pie vixerit Beata nostra in monasterio,

fjtian/fi

prudentia

et

fjuamdiu illud abbalissft

et

consanguinei.

bernaverit,
obirrif,
rt

qtiam
itis

sancte

quo anno mortem

/itifrrif

siinilia

disrrrr

lector

ex

tit,

Vike compendio etsubnexis ei annotationibus.

Sueva coram Crucifixi simulacro genua flecplangit, et dolet, quod in tanta calumnia sit ab eo destituta adjutorio. Christus e
4

Dolcntem
comolatur
Christus
l

amare
/

cruce
ista

blande

sibi alloquitur, et

jubet, ut levia

VITVE
COMPENDIUM
A.UCTORE

gravamina aequo ferat animo ob amorem illius, qui innocenter pro omnibus verbera et contumeliosa verba accalumniascum turpissima morte sustinuit hoc refecta consolationis pabulo.
:

Punitus divinitus scriba, cujus manus, quaa formavit in cartacalumniam, subjecta tuit morsibus
aselli,

qui

numquam

destitit a morsibus,

quo-

ANONYMO

Ex monasterio Gorporis Domini

Clarissarum Pisaurensium ad nos ransmissum

usque scriba confiteretur, hoc fuisse in culpam sui delicti m. iii 5 Prosequitur Alexander suos impudicosamohabitum res n Sueva divinitus vocatur ad Religionem o; Clarissarum hinchabito consensu principis (fabula enim est^ induitj quod Alexander desponsaverit Pacificam, n cum esset uxor cujusdam medici, et in hoc errant "lunossrriptores, ut patet ex scripturis p, quaa conservantur apud D. Joannem Baptistam de Almencis. nobilem Pisaurensem) habitum
;

Cla-

nssarumindutaest,etSeraphinavocata.Alexan-

drum paulo
b.Tilms
Hmiir tiatahs
etmtptia*.
n u

et riuris

Sevaphina clarissimis
bini,
iuii

enjm
el

Montis-feretri a,
tini

orta natalibus UrGuidi Antonii eomitia Catharinaa Column, Maresl

post ccepit taedere consortii, et ververbis afnigere Pacificam, unde

atia

brevi in se reversa qt
vita.

biennio post decessit e

b quinti ex

Gratra

neptis.
fuil
.

parentibus Sueva nuncupata

baptismo a Quse tenera ad-

tn

huc setate parentibus orbata Romam in Columnensium domo translata ibidem educata fuit. Ex

Princeps interim tactus dolore cordis ad Maritum ilet qui prius erat lupus ra- tata ipsi inpax, tnde convertitur in agnnm. Diiigit uxorem jurim jKEnitcf jam aU claustra vocatam, piis se exercet in openbus, multa beneficia confert monasterio,

mehoraconvertitur,

et

DIE
et post haec orania pie acta,

OCTAVA SKPTKMBRIS.
compresso qutture
tatce ancillce

321
suffocasset, nisi

anno

suae conver-

clamore excisciscitantibus

A.

Anoimo

sionis nono, die tertia Aprilis 1473 satis cessit

cum aliis domesiicis

cjus ciamoris

accurrissent. His

hseredem principatus tilium Oonstantium Seraphina consulens dilecti animas mariti plura praestitit sufFragia, postea totam se dedit pietatis officiis, suamque aniraam raultis
et
reliquit.

autem mcesti
bicuJo.

causam

respondtt Sueva, putasse se audirc laironesin cu-

Mox

ilhv ant/ulas oni/irs /irr^rrntaftf nihit

excoluit virtutibus.
Omnivirtutum
aenerB nrnata

7 Hurailitate fuit insignis, charitate erga intirmos

prseluxit,

repererunt prwter piJeum nocfurninn, qui ex aufugientis adipsarum adventum Aiexandri capite deciderat, atque indc omnibus irmotutt, quisnam
is

pauperibus

prospexit.

Vilia

fuisset Jntro.
\\

abbaiissa eligftUT, et
tfi

moritur.

exercuit opera monasterii, corpus mira pcenisanctentia afflixit, et in oratione fuit assidua. Om-

raphinam

Prolixius istadenuo enarrans Gallucius, Sein pubJico servorum receptaculo ex

nium votis, quia erat omnibus gratissima, eligitur Abbatissa post tredecim annos monachatus, sicque doraum illam rexit, ut non solum eamdem
materialiter refecerit, sed mira regulari obser-

verberibusJividam, undiquecontusam ac peneexanimr/n jaruissc ait, ac demum, ubi ad sese rediisset,

uf, nisi

ulterioribus mariti minis fuisse eo redactam, mori maJJet, ad ccenobium pergeret. Quo?
si/ir iiit/eitti

vantia firmaverit r. Tandem tantis meritis et virtutibus ornata post 18 annos in Religione
sanctissime transactos obdormivit in Domino,

farta cssr addit non

daloris sonsu pri-

vignorum Gafeatii
/lilc.rrrat
;

et Consta/tfii,

nrc

sitte

quos ut suos ipsa commiseratione rt qurrrf/sau-

Corpus suavtter redolet et

ac eo die nasci meruit in ccelis, quo B. Virgo in terris nata est 5, anno 1478. 8 Tres dies jacuit insepulta, quo tempore semper suavissimum emisit odorem,etpost multos

Jicorum

et

civium, usque aden, Utmultipalam

inveherenturin totmalorumamantissima Domincs sucb auctorem.

i

Prsemissis, inqutt
illi

Waddingus, (ab Alexannisi

incorruptum
aervatur.

annos exhumata, ac in putrefacto loculo

dro)qm mortem
cipis interrogatis

(Seraphinae.) monasterio in-

culis, quse

integra inventa, manifestis coepit clarere miraex integro leguntur in Annalibus

cendium pronunciarent,

moxadventuri

prin-

Minorum tom. VII ad annum 1478, et apud P. Gallutium in Vita B. Seraphinae Italice scripta cap. xm. Corpus hodie integrum conservatur
t

ad placitum responderst. Idem habet Gallucius dicens prwterea moniales t</fi nuncio percuJsas precibus ac Jacrymis apud
,

eam
ea

institisse, uti

in arca

marraorea a dextris

altaris

ma-

fortasse via

pacem

mariti mandatis acguiesceret, et concordiam obtinen-

joris, ibique pia

desiderat, adeat Annales loco notantur u.

veneratione colitur. Qui plura citato ubi pulcra

dam. k Ne

si negaret, addit laudatus Waddingus, monasterio perniciem adveheret. Causam silen-

tiiaiiatn assignatGallucius, dicitquc,

ANNOTATA.
a Hujus comitatus notitiam sic dat Baudrandus : Mons-Feretranus, il Monte Feltre, regiun-

objcctce
fuis.se,

Seraphinam calumnim atrocitate adeo perturbatam ut pene exanimata loquendi facultatem

r/

amiserit, responsura alioqui/i

lunmre/nsuuin

defensura, non oJ/stanfe

cuio.
1

vita-

ac monasterii prri-

ducatu Urbinate et ditione Ecclead radices Apennini, juxta Ariminum fluvium et confinia Romandiolze. Ejus caput est Leopolis seu Fanum S. Leonis, urbs episcopalis
cula
Italias, in

siastica,

Gallucius de hac Ghristi imagine scribit fere

tittur

i/i

tnodum

Caput prius

ail

sinhtram

inrli-

in

monte

excelso.

Dc

beatce patria, parentibus,

genere ac nativitate egimus 4. b Martinus V, dictus ante

matum, cum Seraphinara atlot/uerrtur, rrrsum est ad dexteram, atque Jioc situ vt orr aperto iJri//ceps permansit. Servatw autem hodiedum inodeo
moniaii/tn/, multa veneratione colitur, ac plnri-

Oddo CoJumna,
sedisset annis

Pontifex

electus est in concilio Constantiensi 11

et

Novembris anni 1418, 13, mensibus 3, diebus

c

postquam

est,qua>,

bus illustratur miraculis. EcBceademsacratmago ttu/t/ hrttta Seraphinai/7 Frl/ris rorpora

publicai venerationi exponeretitur,
fuit.

12, obiit

20 die Februarii
seu

anno 1628
dia
tiifrr

///////1431, 02tati$ sua>63.

utrnnu/ur collocata
oJjvenisse

meVideComment.
i,i

Patrem

is

habuit

Muzzum,
apud

Attendulum

iJJustrissimce Sfortiance

Mutium domus aue-

num.

8.
aif.

m Id scribtB
quidetn ipso
bat.

GaJJucius

publica
et

torem, de cjuo plura vide

obvios.

scriptores Italos

platea, coratu ingenti

<Hr,

hominum

multitudine,

passim d Ab eo propter strenuam alias navatam in

hello

iniquum instrumentum confecerat, jamgue ab Alexandro domum rediqu<>

operam Pisauri Dominium acceperat Alebeilatoris cgre-

xander. Porro Franscisci Sfortice

gii
alios

n Plura

his interserit

GaMucius, qme verfns

ortum et res prceclare gestas, prceter scriptores non paucos, memorice posterorum transmisit libris tricjinta et uno Joannes Simonctta domesticus ejus ac familiaris. Exstant apud Muratorium tom. XXI de Scriptoribus rerum Italirarutn.
e Consuie Comment. num. 43 et seqq. tum Mef Gallucius cap. m, iv et v more suo xandri duritiem ergo Conjugem, tum hujus in

paucioribus etiam a Waddiiit/t, relata huc transfero. Nihil inde (pcena scribts divinztus inflicta) commotus Alexander, uitro pronrvssiis est, nec
a
ciaret

quoquam contineri potuit, quin continuis oruSucvam molestiis. Concupiscenti ardor

:

nonnisi Paciflcffl nuptiis potuit expleri misit itaqueadSuevam, qui sponsaiitium annulum repeteret, et comminatoric praaciperet, vitam assumeret regularem. Hoc territa nuncio, post

tolerandis rebus adversis cons/antiam atque fidu-

ciam

in

Deum

Joiujiore stylo descriJicns, terfio et

fuisse,

venenum propinatum

indeque uno Jatere

expetitum Abbatissaa consilium, libere respoaexemplum noc redit, senoile, remisso annulo, linquere posteris, quo et sacrosanctum matri-

contractam permansisse GaiJichts refert in g Facinus istud laudatus liuuc (rremodum: Cemens Alexander rem veneno minime successisse, nocte quadam Conjuasserif.

moninm

possit

contemni,

et

aperiri

ostium
[>-lii'''s

fascinatis maritis repellendi conjuges, ut

introducant. Vitam 'tiam regularem se libenter

gis cuJAJe furore percitus ingressus Septembris Tomus III.

est,

eamque

amplexuram, quando Deus votum inspiraret; lil.H ill' in dhII. tamcn invitain compolli. i'<''Sueva 41
1

322
K.

vidu^: VITM COMPENDIUiM B sbraphinjE

et monialibus rogandis, ut pervitse genus obiret, ct illa in re-

Anomho.

Sueva terrenda,
suadorent,istud

rum

pellendis importuniseonsiliariis. ItaiUeJtaante Hium Gallueius : sed non sat verisimiliter : nam

adquld

ista

annuli sponsalitii repetitio ? Nempe,

ardor ut Pacificam dureret : Concupiscentiae enim nuptiis potuit expleri. Verum nonnisi Pacilica; testatur vt ipsa vero alteri nupta erat, ut inferius

quodcumque hic de de omnibus Beata nostra scriptum prmbent dicta sint, fundamentum universaliter Vitmcomsaltem existimandi, quod w-udenter dudum antequam ad nos pendium, quamvis non antiquis tamen et authenttcts momitfetrtar. e.r atque compactum fuent uti// ie/ttis desumptum prtmo, quod mihi verisimilius inde fif,
esse assero et solidum,
est.

Qum cum

Compendii auctor. Demus tamen,

libera fuent.

An recipimdo annnlum
vivente

liher

evasisset Ale.ran-

comparte? Etenim matfimonium der , conejus cum Sueva ccrte erat validum, alioqui sufficiebat ; annutrariwn probare necesse erat, et lum repetere sapervacaneum. Nec verisimile est, matrimonium non fuisse consummatum duodecim annorum spatio maxime cum, uti notavimus in Comment. num. 42, primis annis matrimonii optime inter conjttges convenerit. et Alcxander Suevam paulatim dumtawat, teste Waddiwjo,
;

idautem pro notitia eorum, Compcndii auctor nutn. 8 sunt ; puta miracula et mmlia, auarrecentiora et Galluaum. lectoremremittatad Waddingum ubi recedit ab aliorum 5,

Secundo,quodnum.

quoadprmtensum scriptorum opinione

Alcxandn

cum

Pacifica

conjitgium,

mox instrumentum

allcget,

quo errorem istum manifestet.

Acproinde nikil anmli reeeptio, nihi legitimce Conjungis religiosa professio Alexandrum juvisset, ut aliam ducere potuisset. Quandoquidem fi.de certum sit, ejusmodi matrtcoeperit fastidire.

MIRAGULA
Ex
libro

P. Augustini Gallucii
Italico

monii vznculum esse indissolubile , atque hoc ipsum peeuio ante solemniter fuisset declaratum in Conciiio generali, ab anno 1439 usque ad 1443 FlorenlicB celebrato. At, inquis, non curabat ista homo a passione sua obccecatus. Curasse eum ista
indicant ipsi
,

desumpta

et

Latine reddita.

Waddinguset Gallucius,

dum

tanto

Sicut

conatu annulum repetiisse, et ad Religionem iegitima/n ( /u/jutt//eiu /tupt/fisse si rilntnt ;sr.ilicet non in finem alium, quam, ul cum Pacifica tuto contrahoret. Neque dicas, ignorasse ipsum, matri-

Deus se Beatse, dum viveret, tutorem Beata apparet exhibuit ac protectorem, ita ejus post mor- nobili consanse

yuinew, camdefensorem et patronum. Hoc que impacta fecit praesertim, cum duje nobiles femin.se conalapadeinJHssanguineae ipsius, causa itineris Pisauro trans- ta censwra

tem ostendit

monii vinculum usque adeo

csse

indissolubile

euntes, invisissent
sti,

monasterium Corporis Chridisserentibus monialibus de

graviter
corripit.

uam id gratis supponitur, non probatur. Unde equidem fuse omnia misere confictaesseexistimo, /tee twttis fahuliisn, quam i/tsttm, quod uarrant, ejus eunt Pacifica matrimonium, utiprobat Compemlti nostri auctor.
(i

quarum una,
:

prudentia, patientia ac sanctitate Servffl Dei dixisset

processisse,

Videtur mihi Sueva in omnibus recte prsterquam dum sustinuit famas suse

a marito inustam injuriam,

quam

vindicasse de-

1'ri-nussa nmlta prece, inquit

Waddingus,
interce-

buerat.

Nam quantumcumque

fuerit innocens,

vocatisijuein auxilium, qui apud

Deum

non omnes talem

fuisse judicabunt.

Unde per

derent, apparuitei beata Virgo Maria, sanctum-

que

instillavit religionis

propositum, quod

mox

ipsam hsec familiae susa relicta est infamise nota, deque ea semper remanebit sermo. Cum ainbsc
nobilesistse dominaahospitiumsuumrepetiissent,

monialibus aperuit, et absque mora voluit exeroere. Pluribushcec describit Gallucitts,

apparuit nocte insequeuti B. Seraphina

illi,

quee

Boc

testimonio conftrmantur ea, guceobser\\.

eam
xit
:

coarguerat, inflictaque
obtinet.

ipsi

gravi alapa di-

ettet ftd lit,

I

Qui quaerit honores in hoc mundo, paradisFortasse aeterna beatitudine

fruerer,

Post aetttiu errati eoitditjttam

pw/iitentiam,

pie

defunctam
Db

esse

scribunt Gallucius ct

Wadtum

sum non jam non

,

dingus.
V

lieuttr misfrwvirtafi/itts, tle Iteueficiis

si innocentiam meam indicassem et maritum mendacem fuisse probassem, et eo dicto disparuit. Hsec domina cum

ab ipsa, lam ab Ale.randr/i

ttS,

iu

moitasterium collo(jt/lltt-

valde

mane

surrexisset, ad

monasterium rever-

detpte aliis

Itie

enitnteralis uatila aptttl

eittiit

parte

II,

cap, xi et

xu
',

ea huc tranferenda

mm
laeiti

sa est, rogavitque abbatissain, ut convenire juberet moniales omnes eo loco, ubi in theca

/udieari, prtipter id
ittiiit.

qtatd diei iu

Couuuen-

servatur Beatae corpus

82.

Waddingus diem

obitus ita exprimtt:

Eo

die

nasci meruit in ooelis,

in

quo Deus de beata Virgine terrisoriri dignatus est. Verum, cum scriptoti/

rcs taat/at/
ter

('timnteitt.

titt/it.

et setp/.

etntstau-

quo facto, funem ad coram ipsam se projiciens iu genua dixit Condemno memetipsam beata et gloriosa soror Seraphina, quod dixerim heri, non recte a te factum fuisse, dum adversus maritum ulta non es injuriam honori tuo illatam.
:

collum

alligavit, et
:

8 Septembris

assi/jueitt,

faeite

tredideri/tt,

Waddingohunc errorem elapsum

antiquiorwn phrasim non
ne/tfi
:

esse,

auctorum
transpoliueheri/s

Revoco dictum, precorque, ut mihi condones. Narravit postmodum ahie rem, ubi sibi contigerat,qui inde ingenti consolatione aftecti sunt, magnifioantes et laudantes Dominum, quod hoc
gritatem,

satis attente

i/n/ctpte

efium

<infiyis.se,

ut

Waddingum
t

secutus B.

Seraphinam ad diem 25
8] e$22.

lieeemliris a/iiu/nti</rerit.

modo non solum confirmasset Servse verum etiam peculiariter

gratisamam
sibi esse

suee inte-

Vide Vtimmeiif.

ititin.

U
si/it

Ad

cateem

docuisset, injuriarura otfensarumque

uiti/iusrripti sit/ilhtm st/nm

et

appo-

remissionem.
2
in

iiititer

abbatissa

manu

propria addidit

Auno

1580

sequens testimonium, guod ex Itaiico Latinum rrdt/ti: Bgo soror Clelia Thieni in prsesentia-

eleemosynam frustrum

iiiui

monach,

rum

missura est dicto monasterio Digitus patncarnis, cujus os digi- scens et brevi quse illud in partes dividere amputanduSj
et

abbatisse monasterii Corporis Domini, ve-

debebat, inter

unguem

carnem penetravit
tanto

DIE OCTAVA SEPTEMHRIS.

tanto dolore ac periculo, ut post multorum dierum operam medici, non invento alio remedio,

328
A. Alouh.

ANNOTATA.
a ItaUce hahetur

I.UIIH'1

abscindendum deoernerent, quo illa audito, B. Seraphinae opem imploravit, votumque fecit, fore, ut ipsi digitum argenteum offerret, si sanaretur tum pulverem sumpsit, qui supra ejus corpus jacebat, digito male affecto applicuit, et invocans ejus auxilium, omnibus admirantibus,
:

cum variam
b ConsuJe
c

al capitano, quam voccm, patiatur expositionem, nomine gene-

rtco e.rpressi.

Commentarium num. 26

et

seqq.

subito sanata est.

itan crus confractum subito

dictae

sunantur:

3 Similiter duci a Nicolao Saino Pisaurensi, monacha? parenti, ex ictu, quo impegerat in lapidem marmoreum, usque adeo confractum erat crus unum, ut medici amputandum judica-

Pisaurum secuh xvi ejus nomi?iis antistites, Jacobum, Ludovicum, et Julhim Simonettam : postremum hic designari verisimilius mihi apparet ex anna quo id miracuXum
Tres habuit
t

contigissc notatur'mfcr)us,et ex Ugkello in [talia sacra, ubi ita scribit : Julius Simonetta Ludovici

rent.

Verum

ipse se in tanta calamitate consti-

tutum cernens, juvante filiajam malo liberata, ad B. Seraphinam toto corde confugit, atque eodem pulvere, quo ipsa usa fuerat, quique ejus vulneri etiamnum adhaerebat mox se incolu,

nepos, Pisaurensi sede nobilitatus est 1560j die Tridentino concilio interfuit, deces9 Julii
,

sitque 1576.

mem
ipse

comperit, obstupentibus medicis, chirurgis

et cunctis, qui ejus

malum cognoverant neque

:

Deo ac

Sospitatrici suae gratias agere prse-

MIRAGULA
ALIA,

termisit.
nionialis gra-

Anno 1595

Monialis altera dicti monasterii

affecta dolore adeo

uissimo malc

ex

affectcemanus,

afficiebatur, ut convulsiones pateretur.

immoderato Ubi sese Beata? commendasset, applicuissetque paululum

illi,

manu male

COMMUNIA
B

e supradicto pulvere, perfecte sanata est, acgra-

B. Seraphinae

cum

B. Felice

tes egit divinee bonitati, atque

per

quam

in-

tegritatem impetraverat.
ilhistris

Meda, ex eodem
Gallucio Latine translaia.

ma-

trona coxendiris

dohre,
b

5 Anno 1598 serenissima domina Victoria Farnesia b, (Jrbini dux, degens in aula Pisaurensi, imprudenter in cubiculo suo cecidit, idque adeo infeliciter, ut oppressse gravissimo coxendicis cruciatu nullum ei sublevando remedium superesse videretur, neque leniendo concederetur ulla quies. Quare

Quo tempore a Franciscus Maria Urbinatium

dux ejus nominis primus possessione sua depulsus fuerat, bella erant in omnibus ducatus
civitatibus gravia et tumultuosa. Pisauri prie-

Apparentes Deatm curn

Tercntio

cum

fiducia invo-

^
con(ra
il06tC;i

cans opem B.
tinere.
et

Seraphinse

cui erat fueratque

semper devotissima, digna

monialis

fuit

mox gratiam

ob-

sertim continuse agebantur oxeubire non a militibus modo ac ducibus extraneis sed ot ab
;

protegunt,

Domina qua?dam nomine

Liberata, origine

incolis, civibus, et

ab ipsismet

viris nobilibus

alteragran
tentatione,

Hebraea, abaetatisannoquintoconversafueratad fidem Christianam, et procurante illustrissimo

horum aliqui quadam nocte, vigilantia pr&ter morem majore, quod periculum ordinario gravius immineret, muneri suo intenti

Simonetta

tum temporis Pisaurensium

epis-

viderunt

copo, in praefato monasterio educata. Ipsa jam aetate major seraphicae Religionis habitum assumpsit, in eaque pie ac devote vixit. At infernalis hostis ejus virtutibus invidens,ac insidians
saluti,

mam,

in

mentiejus immisit cogitationem turpissieaque illam tam constanter occupavit,

;

ut ea liberari non posset quantamcumque sibi vim inferret aut diligentiam adhiberet id fac-

duas moniales S. Clarse cuni ignoto militr instar excubitorum urbis mcenia obanibulantes quod summopere admirati sunt. Ciun auteni r:is esse crederent ex monasterio Corpuris Cbristi, illud summo mane adierunt, et vocari jussam matrem quamobrem (contra abbatissam rogaverunt earum professiouem) sorores suas exire permi; ,

sisset.

Obstupuit ad hanc interrogationein abba-

tum est anno 1599. Accidit nocte quadara circa horam quartam aut quintam, ut incitante devotione erga Beatam, ac

tissa, et sciens,

quod monialium nulla imie pe-

dem
rei

extulisset, aut porro efferre potuisset, ejus

Deo

inspirante, ad tem-

plum
:

se

conferret,

prosterneretque in

genua

ante thecam, cui inclusum erat sacrum ejus cordum autem oraret, ut per ejus merita pus
liberaretur hac tentatione, incidit in somnum levissimum, quo tempore visaest ei aperiri theca,

testimonium ab Officialibus suis atque omnibus moniahbus dari voluit. Ex quo, uti et ex effectu in ipsorum securitatem tum seciito, evidenter compertum est, mUitem fuisse S. Terentium b martyrcm, urbis patronum duas autem
;

monachas, beatas Felicem

puli.

et

Seraphinam, cu-

acB. Seraphina emisso brachio eam tangere, Quam ob rem dubitas? Expergefacta dicens
:

stodes ac tutrices diligentissimas dilecti sibi po2 Anno 1555 domina Maria Homledea partus mutronam angustiisad extrema pene deducta erat sed ex partot angw;

ac tertia carnis in gutture

nec posthac ullam umquam se liberam molestiam experta est; hoc publice testata est, Deo ejusque Servae gratias agens. 7 Eodem anno 1599 caro adnata est gutturi monialis ejusdem monasterii ut nil diglutire
sensit,
,

animose commend.-ms divinaa majestati, Virgini sanctissimae et his duabus Beatia, inerita estper

'*'''''""'

earum intercessionem obtinere gratiam.

:

Ese ipsi

excrescentis periculo Hbe1'antur.

posset sine suffocationis periculo, dictaque caro accrevit continuo cum exigua spe salutis. Qua-

propter ipsa se convertens ad

,

S.

Blasium et

apparuerunt mane Bub auroram, dixitque ipai Maria, exaudivit Dsus precea Seraphina !!. esto, quod intra dies fcres prolem fcuas. Secura
tura. Hasc
solatio

beatam Seraphinam eorumque meritis se commendans, sanitatem oonsecutaest,etgratesegit Domino.

maaculam paritura ais, ac aanitatem reeupera omnia ita eontigerunt summo eum
moribundaa totiuaque ejus
&anilia3

qua;

propter

324
A. AUGUS.

Matn propter unanimiter omnes Domino,

crloriosa-, r

ejus

secretis P.

Rotundo

in provincia

S.

Antonn)

Ghxugio.
hominem desftcrantem ad
fiduciam rt-

ac Beatis gratias persolverunt. Pisaurensi vir \n.in 1587 in eadem urbe

febrecorreptnsfui,

qu*

mihi,

anms paulo mi-

L^dnobns!
fectione,

nobilis,

nomine

Julius Mancinus, laborans

mo-

adhoesit tanta v.r.um crederer. utinphthisin ine.d.sse

l.ab.tat.o,

meammdeCum
quadam

Uucunt

l^taiiih>mitate,cuiremediumnoninveniebatur, desperatione et dsemonem subinde invocabat ex Verum quia fuerat semper, eratque impatientia. tah temetiam tum ergB lieatas devotissimus, eum adhortantes ad pore apparuerunt ipsi, et manu patientiam, excitantesque ut a divma majorem ejus calamitates omnes susciperet, ad
,

assignata Pisauri mihi esset fuitoccasio, comBeatas spectantiascribeudi ad apud Deum intercessiom, et

mendavi me earum

sanitatem consecutus sum, naulo post perfectam obstrictum plurimum eis obstrictuir Quapropter" sicut me desino, nec porro desinam, profiteor, sic nec
revereri. ipsas peculiari affectu

sorores consolationem subdiderunt Sumus nos verbis tibi addictas utautem Felix et Seraphina signihcan curafidem haberet, rogarunt eum, ut retduabusmonialibusmonasterh sui, Deodata?
;
:

ANNOTATA.
ducatu Urbinare expulsus a Franciscus Maria circa annum 1515, etab fuit a Leone Papa annum hujus successore restitutus sub Adriano VI contigerunt, gua> intra dictos igitur annos 1522;

breve et Magdalense, fore ut intra

lestiaj
;

tempus moproinde

quaedam ipsis obvenirent ac beneplacipararent se ad constantiam et ad Dei

tum, quo

autem infundi sibi sensit veram ei idem instanti temporis rediens Domino runliit.ioiK.Mii, atqueadfrugem collato sibi per Servarum suarum grates egit de inimici intercessionem beneficio, quo manibus
dicto disparuerunt.

Nobilis

hic narrardur.

compendntm dat b Hujus sancti martyris Vita? Catalogo Sanctorum Italice ad diem Ferrarius in dicitur. 24 Septembris, quo occisus
c

Auctor

sic scribit Italice

Tornando daMan-

ereptus esset: Convaiuit, ac multo tempore supervixit bene Christianus et erga Liberatrices

mese di Luglio, toa alla Marca 1'anno 1613 nel etc. Rimini, o piu tosto alla Vilia di Verruchio a

B
duubus momalibus imminentcs
rt

suas devotissimus.

Sed quem locum per

xl

Villa di Verruchio desi-

Verumpriu.squam sanitati restitueretur, eodem videlicet die, quo ea visione gavisus fuerat,
4

gnare voluerit, an villam aut

prmdium rusticum,

anpagum
potui
et

eo nomine,

an oppidum assequi non

ad lectum
;

suum

vocari jussit

monacbarum con-

per consequens nec Latine interpretari

tiibulationes

pramuniiani,

fessarium huic quaecumque contigerant, ordine exposuit, petiitque, ut duas sorores certiores
faceret de
Lis,

quae

sibi

a duabus Beatis prajdicta

,

quod sibi confessarius non multo post tempore injunctum mater soror Magdalena maximis tribulationibus
fuerant. Preestitit

mox

APPENDIX
Prceter
allata superius beneficia refert P. Gal- Captus upud duo earumdem Beatarum patro- Mauros, Beatarum patrocinio impetrata : sed stylo admodum prolixo, ut
lucius alia

erat; et

afflicta fuit,
lulil
;

quas

memor

praedictionis patienter

atmatersororDeodataingravemmorbum
ex quo
divinffl

incidit,

voluntati perfecte acquie-

scens, gratiasque continuo

tanti

agens Beatis, quas

ei

ea inierpretari supervacaneum judicarim.

Ubi

cinio.

momenti rem praenuutiari curassent,

ITiUH

in

Doniiiu nlnli.rinivil..
Itomincm
prasenii
tis

enim enarrat primum, tam multa immiscet ad rem prcesentem nullatenus spectantia, ut iis duo
integra capita adimpleat
utilibus reliqua in
;

Amin

paupcr cajmentarius, qui saepius

collocaverat
,

quapropter

recisis in-

bwp

pcrintlu

eripiuntt

monasterio operam causa incedens percivitatem,in terram prolapsus est, tamque subito oppressus fuit curru valde
artificii

sui

compendium contracta
,

acci-

pe. Philippus Terzi

nobilis

Pisaurensis
,

olim

curantibus Urbinatium

ducibus

et

Francisco

onustOj ut

Verum

ipse,

eum omnes mortuum existimarent. cum statim implorasset Beatarum

ut,

Maria de Monte, sacra> Ro?nano? Ecclesice Cardinale operam et industriam impenderat con,

opem, incolumia evasit adeo,

simulac per-

struendis ornandisque Bli. Felicis et Seraphina;

transiissetcurrus, sponte se in pedes erigeret,

mausoleis.

Consule

Commentarium num.
1578
,

26.

Deo ejusque

Aneillis gratias

multas ageret, et
novae ex ligno

Posfea vero sub

aimum

Sebastiani Lusiin-

C
alium dohrc
capitis

iter
c

smini prosequeretur.

tanice regis contra

Mauros Africanos secutus

Eodem anno, cum

thecae

signia, acceptoque in pralio vulnere, captus fuit

construerentur recondendis venerandis Beatarumcorporibus, unusex fabri lignarii famulisoh

ac venditus Judceis.

continuum, quo
doloivni,

tton

parum cruciabatur,

capitis

2 Tandem pcrsoluto pro libertate pretio ad re- fuga ditum in Lusitaniam se accingebat; at secundo

elabitui

imparem se sensit, qui eo iret ad laborandum ivit tamen dcvotionc sua incensus, sequc operi accingene, earum auxilium imploravit, pollicitusquc cst cis iu elcomosvnam me:

Maurorum manus incidit et arctcc custodia? omni recupcranda> umquam libertatis spc destitutus mdebatur. Itaque cumduobusmancipiis clam fugam meditatus est ; sed, uhi statuin
,

tradUus

dium
plevit.
<(
/'.

laboris

pretium

liberum expertusest,
iysum
(lallucium
fcbr 1

et,

quo dicto, se dolore quod promiserat, adimqua?

tus fugcB dies Uluxerat, miscrc ccepit angi,

urgente

hinc amore libertatis, inde deterrente ipsum certa et cruenta morte, si res male succederet. Sic agi-

7 Multa sunt

miracula,

Deus per
;

ser-

varuin suaruni mcrita OperatUS cst

quapropter

bicnnali
libeiYint.

pretiosis gemmis merito gloriatur urbs Pisaurcnsis. Liceal ct mihi hic tcstiniuuinm perhi-

tam

apparuerunt RB. Serapbina et Felix, dixeruntque : Perficc guod animo conceperas, nunc demctm merredem accipies beueficii quo/idamprwtato
Stiti

Ptsaurensi monasterio. Hisce animatus

cum

bere de

me

ipso.
in

Anuo
S.

ir>i:i.

mense

Julio.

Maniua rcdicns

Marcliiam. Ariiuini c, quo

salutatum ivcraui P.

Agatham tnm Muiorum

commisit, superatisguc feliciter pluribus pericidis , Lusitaniam attigit. Lit/era?, quibus totam rei seriem abbatissm ac monialibus
sociis se fugce

observantisa reformatsa in provincia Bononiensi

commissarium, nunc totius Observantiae Vicarium Generalcm (accidit hoc cum essem a
.

Pisaurensibus ipse exposuit, exstant apud Galluciu>/t. qurm adire potest curiosus lector.

Anno 1630

in pervigilh

SS. Petri ct Pauli memoratus

DIE

NONA SEPTEMBRIS.
COpiam
ijii.iin

325

A
Alter graviter
,,iht>ratus

subitu sonatur.

memoratus aliquotics P. Sancf Agata impigre lahovarat exornando Clarissarum Pisaurensium templo, ac ceteris disponendis ad solemnitatem sequentis diei, quo ut in Commentario diximus num. 13, publicfp venerationi exponenda crant corpora BB. Felicis ct Seraphinae. Verttm reduci ad monastcrium suum, cum fenestrce valvas,
quadragi?ita circiter libris graves, occludere tentares,
ea,'

amisit. Arrrr^ifns
ri/lin/<
i/rs/te/issrt,

um/
rl

rhir/irgus. post-

AUCTORE
.1.

nppl/riiissrt rri/ir;

P.

di/i/ii,

prospicere

eum

sibi jussit

fore etenim,

ut febris accederct. At ipse se

Deo ac BB. Seracommendans pasiero die ad monalium ecclesiam perrej-it, n miih tabore
phinao
et

Felici

abstinuit,

sacrum Missw sacrificium

celebravit,

confessiones excepit, SS.

Eucharistiam devoto

subito

suis postibus avulsce ingens

populo

distribuit, et finita solemnitate se

omnino

vulnus inflixerunt, ex quo

magnam

sanguinis

sanatum comperit.

DIES
SANCTI
sor.
,

NONA SEPTEMBRIS
confes-

QUI V 1DUS SEPTEMBRIS COLUNTUR

vicocognomine Cenomanensis

Sanctus Theophanes
S.
S.
B S.

provincirc in Gallia.

Dorotheus M. Gorgonius M.
in

Nicomediee
j
j

S.

Kieranus seu Queranus abbas Cluain-mic-noisensis

Hibernia.
in
E

in Bithynia.

Severianus Mart. Sebastise

S. S.

Armenia Minore. Hyacinthus M. in Sabinis Alexander M.

\

S.

Audomarus episcopus conf. in Waurant villa prope Audomaropolim

in Artesia.

S. Tiburtius S. S. S.

M
fratres

S.

Osmanna Virgo,
Parisios.

quae colitur

Rufus
Rufianus

MM.
S.

in abbatia S. Dionysii prope

Severus martyr. S. Straton martyr. S. Chariton martyr. S. Artemidorus martyr.

S.

Sergius

Papa confessor

Romse.
S.

Bertellinus seu Beccelinus

eremita in Anglia.
S. Tutius eremita in territorio

Donatus
Eleassus

S. Cleasus autj
>

martyres Ceesarese in CapS.

Aquilano
S.

in Italia.

Onnenus confessor Ordinis

Benedicti
in
,

S. Fortunatus
S. S.

padocia.

ut

creditur,

Ammonius
Marcus
martyres.

Maclovii
J

Britannia

Ar-

et Socii, forte

duo,

morica.
S. Wilfrida vel Vulfridis abbatissa in Anglia.

S.

Gregorius confessor, qui colitur in Alcala del Rio in Andaluzia.

S.

Petrus de Chavanon, canonicus Regularis Ordinis

S.

S. Ulfacius anachoreta, ac for-

Augustini

Piperaci

in

san presbyter et abbas,

in

Arvernia.

PRiCTERMISSI ET
tipK Marcelli

AD ALIOS

DIES RELATI
monasterio Mailros hoc
i

Paw et martyris irwentio tekaZoL moLterio apud Tlltc>mon

o
(

S. Boisilus presbyter in

/,

.i,,,

|.

/'

":

io

cL

unnuntuna, Uata Jt ea aUis S. Marcelli ActU ad

die memoratar apud Mr lanurr, At deeo OCtumesi

Castel-

* Tm
gj ,

SS. Berlendis,

OtaMliNon
,

Mk

23Juaru. >apd
celebratm
Cotisule

****

VHl

Orevenum

Molanum

et

alios

10 Jan.

PR/ETERMISSI

Consuk
S. Silvani

dicta de

iis

ad

3 Februarn.

monachi Claravaliensis canonizatio. Kolendarium Cisfcrric/tsc rtlitum Divione, et de Chrysostomus Berigues in Menoloff. Nos

auctor scripsmt ante isaUo dic facta sit } et Quarcuon dubito, guin a vero

mnare non

potuit auctor

Floram, cum ea

tnm rlrrationem.
aoerrarrrit, Bt

eoeqimm
S.

W
rt

Februarn.

deritcum

alio

Popponem Trcvircnscmeonfu-^ Junn synonymo: nam ad

'

Cunegundis imperatricis translatio a vams Catalomartyrologis memoratur. Ferrorius in

t/o

Ponnonem

Trevirensem clarc

confumht cum eo

generali

annuntiant
S.

; sctl

Arturus in Gynceceo quasiaUam certo eodem est. Ad/ Acta

3 MartIK Sociis

Haraldum Danorum Poppone, gui seado x ignitum manu /llmsa rerem convertit, ferrum Ditmarus hb II et aln, contrectons, ut hobet
ita ut suspicio

oriatur de corpore ilhus

%

Poppo-

dataad Gorgonium cum

el

nominotim

recensttis,

nis Iranslato.

Romm Agricolai praesidis, et Lysiae ducis, Verum hi Martyhodie annunfiat Rabanus.

non Romce passi sunt sedSebastim in Armenio. De hisce vero actum est apud nos die, 10 Martn. quo coluntur in Ecctesia, et Annse memoria hodie est in Fac~ SS. Joachim 20 est ad tis Grcecis, De S. Joachimo actum
res
r

guipassi sunt temporibus Licinii imperatoris,

Joseplius

he^umenus hodie occurrtt m Synaxano GeorRuthcnomm, quod nobis Latinum fecit alus Fastis J. Verum in nullis nius DavidS. ejus eumdem invenio, necmihi constat de fide
Cathnlica.

in Fastis CoptiAflachus etSocii hodie notantur quos Latinos fecit Jobus Ludolfus. tarum, de iis non Suspicor Martyres esse sed plura
,

Martii.

novi.

De
S.
lo?

S.

Anna ad

26Julii.

Thomas
S.

discipulus ibidem sequitur, ?wbis ceque

Sr-cundi cpiscopi rt mortyris tronslatio

S.

Abumemoratur a Ferrario ex Marlctta. De S. 2 Man. Secunrlo actum est Dorotheua Thebanus, abbas in Mgypto, hodic

incognitus.

Transpadanus martyr hoc die ritu duplici coSancti morfyris titur Palmce in Sicilia. Hujus in corpus, cum signis martyrii inventum fuit
ccemeterio Priscillce,

memoratur a Ferrario

et aliis

guodPetrus de Natalibus in cap.LViasserateumobisse 5 Idus Septembris.

S.

guibusdam, Catalogo lib. VIII

5 Junii.

ducem Palmw

missumque in Siciliom ad Cardinali Palavicino anno o

Palmce trans;

1GG0, oc sequend anno solemniter

At ejus Acto apud nos data sunt ad Babolenua abbas Fossarensis hodie annuntiatur a Camerario. De eo actum est ad 20
Junii.

latum per episcopum Agrigentinum

festivitas huic diei affixa, ut latissime
et

ejusque

narratur

probatur

in instrumentis authentkis, quce

nobis transmissa fuerunt ex Sicilia.

S.

Spoletinus annuntiatur hodie in Catalogo generali apudFerrarium sed

BrffctJua episcopus
;

in fmnntatis htdicat
tio

rumficm

essr

cumS.

Bric-

SS. Alexander et Faustina MM. in ecclesia Fratrum Minorum Thenis iu lirobantia cctebrantur Dominica secunda Scptcmbiis ritu sotemni.

episcopo

guem Marturologio Romano

adscriptwn habemus diedJulii.Jacobillus quitinu ctmotus rst t/ttns tlistinguere Rrictios, sed rtnu opinionem jam rcfutatam vidc tom. I
Juliiin Tractatu prceliminari pag.
Brictio breviter
S.

Martyres sunt iqnoti, quorum corpora cum signis martyrii reperta fuerunt in ccemcterio S. Cyriaci, indeque extracta anno 1054 dcinde
:

vero donata sunt

Ii.

P. Petro de Hullegarde,

Zl.DeS.
9
Julii.

qui cadcm donovitecciesia? sui OrdinisThcncnsi, ubi exoltata sunt anno 1656. Ho3c omnia fusius
ieguntur
i/i

actum

est

Jacobi fratriaJolianniaevangelistaaOTeTiftocs/ hodie in Martyrologio Ottoboniano apud Georgium. Egimus de S. Jacobo apostolo et frafn- S. .i"'iiuiis

libello Gallico,

dc hisce conscripto,
vates sive anti-

etimpresso Lovanii anno 1657.

Conallus
filius ^-Engussii,

nempe

S.

25 Julii. Hyacinthus diaconus M. hodie anrumtiatur apudRabanum in Sabinis; sed ille ab atiis passus iliritttr in Portu Romano, datusque est
2G
Julii.

ad

quarius: verbasunt Martyrotogii Tamloctensis

huncdicm 9 Septembris, ut asserit Colyanus die 8 Februarii in Onchuone confessore pat). 277. Dubitat Colqanus utrum Onchuo,
aci
,

SS.
ij

Ammianus, Theodorus et Julianus MM. hodie in Mrinris Gracorum cf Menologio

Sirletiano leguntur

Galesiniu
tti

et

indegue adoptati sunt a Ferrario. Veruui eo)~um Acta da:

apud nos ad 8 Februarii, non sit idem cum hoc Conallo. Nos non solum de eo dubitomus, sed neutrum satis novimus aticult/im alterutriusasserendmn. Odo abbas Vrsi-Campi, et Violantia abbatissa,
gui reperitur in Prcetermissis

S.

Martyrologio Romano, ubi rt Oceanus iisdem adjungitur, ad diem 4 Sept. Memorii et Sociorum MM. in agro Tricossitn) memoria recurrit hodie in codice Usuarliittt) Beriniensi. Actum est de his Martyribus
sttiit
rtttii

Beatorum

tituio

ornantur apudChrysostomum

Ilenriquez.
in Cynaiceo.

Postcrior ctiam est

At

cum

eos coli

apud Ar/urum non inveniam, eo

iectorem rcmitto.

Maria

S.

Septembria. Vidianus martyr quem hodie annuntiat SauS'

7
%

ati

sayuSj n/m

tttiis

Fastis

t/fiftts

est heri

Marina) a Turribus, abbatissa Ordimemoratur apud Arturum a Monosfcrio cum titi/lo Beatae in Gynaicco, et in Martyrologio Franciscano, ubi ct alii quidam
(atiis
(

n/s s.

Ifinv.

s Septombris.

Popponis Trevirensis archiepiscopi translatioatf hunr itirm rrniittitur in intficr Florarii noStri Ms. snt iltitinu in tr.rfti fcgifur Trajecten;

recensentur, ac beati vocantur.At nullum inter eos rcprrin, qt/i cultum ccclcsifisticum habeat:
ct

Hucbrrus

in Mruo/or/io
tit/t/o

Franciscano omnes

reccusrt siue

Beati.

sis.

iiiriitltisr

qt/tntftt)//

r/istiu/ti,

rtit/i

Pop/t"/t

Tancredua Senensis aut de Tancredis Ordinis

Prinlirtitorum
t/ic

ponem
tf/tio/icnt

mter

antistites

Trajectenses

rum
ct

rcprria/it. Iff/t/uram tnr rtituif ifrs////t//rr truus-

,/pwt Cttro/um
,

tituh Beati celebratur hotlc S. Yincentio in Anno

PopponiS T/crircnsis arehiepiSCOpi Elevatwn guidem cst anno 151? eorptts PopTrrr/rr/tsis
\
,

Dominkano
chesktm
rt/ltm
in

die prmcedenti

apnd Mar-

Diario. Neuter

pOniS

rfit/t/r

elevatio
10-4 ;

upmi nOS
i\h//n tir-

ilata rsf tom.

Jtmii puy.

sed

probal: et Prasdicatorum tom.

tamen tcqitimum Echardus m mb/iotheca

I

pag. 91 et seq. accuratius

DIE
tius ttgens de

NONA SEPTEMMUS.
serit

:!
1)

Tancredo,

Beatum non nominat.

de pturibus ve~

Quare tam de

Tancredo quam

potiits coli ser/ueiiti die qttn

eum hac die roli. Attamrn e;i isfimainus rum memoratUT ab aWs
10 Septembris.
est

nerabilibus Ordinis Preedicatorum videri pos-

martyrologis,

sunt scriptores laudati.

Liberius Papa hodie

Sabina conversa Ord. Praidicatorum Vallissoleti in Hispania annuntiatnr cum tituln Beatae ab Arturo in Gynceceo ; sed scriptor ille minis
facile titulum iltum piis mulieribus attribuit.

apud Ferrarium t apud plures vero martyrologos die, ad guem jam 23 Septembris. dilatus est apud nos, S. Nymphae V. M. capitis translatio memoratur apudOctavium Cajetanum. DeNympka agitur
iu

Thomas Riocan, Ludovicus Catuen

Yamanoto, Japones

et Dionysius

MartUrotogio
dic

Romanocum Tryphone

et ties-

Socictatis Jesu,

memoranS.

pich

l" Novembris.

tur hodie in Mcnologio Ms. Socictatis, quia anno 1633, hoc mense, sed dicinccrto, in Japo-

Anastasia abbatissa Borrecnsh Treriris hodie

S.

nia lento igne combusti sunt in odium fidei. Veranus episcopus Venciensis hodie annuntiatur a Castellano. Quin et Bailletus in Vitaas-

annuntiatur apud Wionem, Menardum, Fn-raritcm rt Dorgantum. Atplures et mterillos aliqui antiquiores
rio Trevirensi

eamdem

referunt

cum

Brevia*

ad

9 Decembris.

DE
B
ClRCAAN.300,
UT FERTUR.

S.

THEOPHANE CONFESSORE
Ex
Fastis Grseeis
.1

ad hunc diem Menologhtm Sirletiannm confessore meminif dc Theophane

verbis
:

kis

Memoria
Soncrt in
Fastis Groecis:

Eodem

die

commemoratio

qui sancti patris nostri Theophanis,

Christum accedere, atque ab eo baptizari pudore affecti dimiserunt ipsum, ut vitam asceticam exerceret. Hediit igitur ad priorem speluncam suam, aliisque annis septemdecim / in
;

vitam monaimperatoris Diocletiani temporibus plane habcnt exercuit. Menoea Grcece cadem chi contessoris post tiomen verba, addita tantum voce annuntiattonem proSancti At ibidem post hanc ibi subjungitur elogium. iUud cum Graxe Uxius atque huc transfeleqipossit, Latinum faciam, omninon possum, cum nesciam, unde Mebus definire hauserit Quare nceorum auctor gesta Theophanis et verba Graea Latmc judicium lectori permitto,

exercitatione monastica peractis, ut jam anni omnino essent septuaginta et quinque exercitationis ipsius asceticse, discessit

ad Dominum.

ANNOTATA.
a Quis fuerit hic

ram.

An

vero accuratum

sit,

et

verum

mons Diabenus

ignorare

in

malim, quam

incertas adferre conjcctttras.

Si vera b Monastico idem hic cst ac solitario. Theophanes illo solitasant, qum hic uurruntur, ante vitam amplexus est annis non paucis

riam
S.

fideliter rcddo.

Paulum primum eremitam

c
,

vulgo creditum. At
ri

id incredibile

non est de vita solitaria. Quumois Puer rorrtur quia id nomen

;

ELOGIUM
elcgium ipsius

antea tribuerat auctor

riles

verisitiuh/rr
senis.

auuos puesuos,

transegerat

antemortem
t

TT 11

natus. sex gentilibus erat parentibus suscepisset autem Christianam religionem vidit puerum ex friab aetate tenera ; Parvulus quem suis indu.t yestimenjrore periclitantem, vero patre ^psius, Ubi sunt hh, tis. Interrogante Christum ego indui. vestimenta taal respondit nos en.m est Christus \ inquit Quis
:

Cum

,1

Carus imperator factus

fiMoa

Cari

numetNumerianum,

aggregavit imperio. Si avr simut vera narrantur, rirca aunum 283, quo tem Theophanes. Itaque, si prceerant, captus fuit S. quinquaginta et anteu in sohtudine vurrat annis magUtrum suum circa annum 225 adsenem octo, Sancti comprehensio ij>*is impepeivenit. Porro
at mmprrhnuh ratoribus inconqruc aUribaitur : nr prr prr qurmdam ilhrum prirfertum ; potuit aprrta non esset persccutto dimitti, quod

Tum

pater.

Merciirium et rapuit angelus Domim, natri suo renuntiantem, Diabenum a, et commisit et duxit in montem annos septuaginta et quinque
viro solitario, qui vitam solitariam

Apollinem colimus.Tunc Puerum,

euindrm
e

Vox

xivaous

mendose
IJirtc

scripta

est,

aut mihi
nolui.

exercuerat. Illum excipiens monastico b sacras litterasidocuit. senex in statu Cum nutriebantur a divino angelo.

prorsus incognita.

Latinam faeere Sancto Attamen contextus innuit verbera

iujlicta.
i

fwm

Ambovero

Puer antemsenexlabentetempore moreretur vit ins 1S tebat ad annos solitari c in spelunca

duinauairiuta et octo. 1 spelunca sua, 3 Deinde,angelo ducente, exiit e sexaginta: et hdem insidens ieoni per stadia pradicabat. Cum autemipsum Christi undique Carus, tarinus apprehendissent imperatores ipsi * t cen-

Si post

annum

388,

quo vexattonem a gentt-

mxerit annis srptrmdr UbuS pertulisse dkitur, cim,mortuusfurrdrirraannum 300. At vellm

omnta, qum de Sancto narranturt

ritatc

mehm

aueto-

RC Mcmris.

niterentur,

quam

sint

Menma

Graica. Uts-

pliccbuntvariis,qam dicuntur de angeio angelts de ieone ipsum vchente, de

rapiente,
displicet, quud bienlura. Mihi maxitnc
rr,

Pumm
tp-

^rMmmaqish-uiiatrivMibm^tahaJtmiddn
faiu

etNumeriauusrf;dederunt

tum
tus.

exiguam hom.num Ub vero viderunt, non quas patrabat, ad multitudinem ob miracula,

ac deinde

varios ipsi

intulerun

cruca-

inveniam srnptorem memorabiles apud nullum

antiquum.

328

ACTA SANCTOKUM

DE

SS.

DOROTHEO ETGORGONIO MART.

NICOMEDLE
IN

BITHYNIA

c. s.

COMMENTARIUS PR^VIUS.
I.

Memoria

in Martypologiis

ad hunc diem etad 12Martii

:

Aria edenda

alia

plane

fabuldsa rejiciuntur:Translatiocummiraoulis danda.

Anno
flt

303-

Sancti,

qui hod/U

mmattiantur

f/uenti etor/io

M
fuit
:

artyrologium

Romanum

duos celebra-

riodo

d.e

consummati martyri?

die.

Unde

hcec

Ado
K

tissimos Athlet.au, qui in perserutione

Diocletiani illustri martyrio Nicomedice coronati sunt,

discere potuerit, infra dicemus.

Porro Sollerius

noster

in

commcmorat

hac die cum seNicomediae, passio

hi Marlyrcs satis opportune

Usuardo merito dubitat, an sancti ad prcesentem diem

refcrantur

cum haud

dubie iidem sint, qui

cum

sanctorum martyrum Dorothei et Gorgonii, qui apud Diocletianum Augustum honores amplissi-

mos

consecuti,

cum

persecutionem,
,

quam

ille

Christianis

Lnferebat, detestarentur

prsesente

eo jussi sunt primo appendi et flagris toto corpore

laniari
;

deinde visceribus pelle nudatis,

aceto etsale perfundi, sicque in craticula assari

atque ad ultimum laqueo necari. Interjecto autcni tompore, beati Gorgonii corpus Romam de-

latum

ac via Latina positum, et inde in ba-

silicam sancti Petri translatum.

Romano

auctori

prceiverunt

Ado

et

Usuardus, quorum prior ad

prolixius scribit in kunc

eumdem diem paulo

modum

Passio beatorum

martyrum Dorothei

apud Nicomediam, sub Diocletiano tmperatore. Ilorum prior Dorotheus magister in

et Gorgonii
offlciiSj

SS. Petro, Migdonio ct pluribus aliis in Uieronymianis apographis annuntiantur ad diem 12 MartH. Hi vero aut mense Februario passi sunt, ut cotligere iicet ex iis, quce ad diem 1 hujus mensis Septembris de S. Joanne, paritcr Nicomedia* coronato, dicta sunt ; aut certe mense Martio, quo eos Hieronymiana annuntiant. 3 Majores nostri Uieronymiana secttti, adprce- j^ c t a edenda dictum Martii diem eyerunt de sanctis Martyribus desumpta sunt NicomediensibuSjinter quos etiam SS. Dorotheus ex **/?'">. et Gorgonius, ut dixi, recensentur : monuerunt tamen hosce duos soienni et propria vcnerationc ad diem 9 Septembris gaudere ; ac propterea eorumdem Acta ad hodiernum diem remiserunt. Exstant in Museo nostro tres codices Mss., notati
74, 0. Ms. 19 et P. Ms. 19, qui SS. Gorgoniie/Dorothei Acta exhibent, sed sibi simillima ct ab eodem auctore conscripta. Exstant etiam quce-

t Ms.

ques intra palatium exhibebantur,

erat

cubicuh' regii praapositus,

flde et

habens secum offlcio, magnanimitate parem Gorgoninm. Quorum institutionibus optimis nmnes pene cubiculi
ministri in flde Dei vigilanter et Libere persiste-

dani alia apographa,

unvm

scilicet

ex Ms. codice ex
S.

Remensia

P. Chifffetio submissum, alterum

Ms. S. Trudonis collato

bant.

tli

denique cum viderent

quemdam marsuppliciis
:

tyrem crudelibus atque immanibus

oruciari, constanter et libere aiunt

Cur, impe-

rator, in hocsolo punis sententiam, quae in nobis

Maximini Trevirensis, ac tertium denique a P. Gamansio nobiscum communicatum ; sed et illa a nostris codicibus minime discrepant. Actorum auctor anonymus desumpsit ea ex Uistoria Ecclesiastica
Eusebii
ft Rufino versa et interpolata, lib. VIII, cap. vi, et pro suo ingenio auxit et commentatus est, Eusebiuslib. VIII, cap, vi, postquam marty-

cum Ms.

tur,

omnibus viget? Utquid in illo crimen duciquod a nobisomnibus confltetur?HsBcnobis

hif

fldes,

oultus at

unanimiSj eademque sen-

tentia.
in

Hiennymianis ad

2 Quos illecura in
jussisset, jnssit

medium nihilominus venire

et
flagellis

rium S. Pctri enucleatius enarravit, SS. Dorothei

et

eos appendi,

toto

perstrinxit
inferiora,

12 Maitii mmiontntitr

Gorgonii certamen hisce tantummodo verbis Heliquorum vero martyria nihilo :

corpore laniari, et visceribusjam pelle nudatis, jubentur aceto et sale perfundi. Cumque etiam hoo tormenti genus constanter et fbrtiter tolerassent, craticula prunis subterstrata ponijubein medio, ibique, quod reliquum fueral in verberibus absumpti corporis, superponi, et non ad subitum, sed sensim panlatimque suc-

tamen brevitatis studio his omittemus tantum retulisse sufficiat, quod Dorotheus et Gorgonius una cum aliis pluribus, qui in
Id

palatio

ministrabant,

post
trfn

cujusquemodi

tur

certamina

{Grace
victoriffi

est

t4

mXgrp4wMi 5

moda certamina)
4

eiisis

Aya^ post multilaqueo faucibus, divinae

sunt.

premium adepti
:

laqueo appensos jussit necari. Interjectp tempore beatus Gorgonius Rotnam transfertur, positusque es1 venerabiliter via Latina interduas lauros. Compleverunt auI.mii

cendi.

Ad ultimum

Hunc Eusebii textum Rufinus ioco ciiato ita amfaavu Hujus (Petri) institutor in disciplina
et
officiis, quae intra palatium Dorotheus erat, cubiculi reffis prapositus, habens secum officio, fide et magnanimitate parem Gorgonium. Dorotheus

mag.ster

et

ab

an<mym

exhibebantur,

milia habet

iimrtvrium suum quinto ldus Septembris. $/' t ^suardus, omissa tamen postrema />c-

igitur
et

;
.

DIE
et

NONA SEPTEMBRIS.
CtUS deauo
tcnta/ur, sed frustra
,

329
;

Gorgonius cum Petrum tam crudelibus viderent atqueimmanibus suppliciis

quare past con//IS0

eruciari, con-

stanter et libere, Cur, aiunt. imperator, punis in Petro mentis sententiam, quae in nobis omnibus viget? Ut quid in illo

tUSOS tnunilns n
tur.

AUCTORK
C. S.

rrtjnstala,,,
,

mOritUTUS fr/rudii

Per
et

v/a/n

nr/rsd varr

rnrrrre ab
sensit

angelo

crimen ducitur,

VintUhs,
soiutum.

quod a nobis oranibus confitetur? Hrec nobis fides, Iiic cultus et unanimis eademque sententia. Quos ille cum in medio nihilominus venire
jussisset,

prodigiosa recreatus, quibus constrictus fueruf,

hm

se

,,,iml,ili,rr

similibus pene,

ut

priores suppliciis

affectos, ad
jussit.

hmc

laqueo appensos necari Rufinus, verba Grmca mox allata de

ultimum

MartyrU constantia denuo nequicquam tentata ampendium eanden/es ione lunceas ejusdm plantis subjici
imperat; sed iis mox divinitus exstinctis, capitalem protulit svntmtiam. dicens : Li-ate ei

7 Postero die iterum sistitw imperatori, qui quorum

similibus
piens.

non incongrue acciRufinum secutus est Acforum scriptor, et

S. Petrus ibidem tortus
inflicta scrip-

pene suppliciis

manus
super
Dio-

etpedes, et adducite saxmu m.a-num,

et

eadem tormenta, quibus

dicitur,
sit.

Martyribus nostris pariter

ipsum ponite, et in profundum maris projicite Feceruntque ministri, sicut pr;,rep Tat eis
f

clitianus (supra ^olum

Nec atiter fecit Ado in elogio supra recitato, quod ex Rufini verbis, quce partim de S. Petro, partim de SS. Dorotheo et Gorgonio agunt, totum
concinnavit, exceptapostremaperiodo de translatione Romam instituta, quam forte cx Romano

Maximianum ^mperno-

minavit) et apprehenderuntl.eMum Gorgonium, et super ipsum saxum Ligaverunt, ei impetum lecerunt, et. in mare projermmt eum.
,

An-Mits
*

parvo
i:t

didicit.

auda non

ante secuJum
VI II.

5 Laudata Acta quazdam prceterea addunt, quo? nec in Eusebio, nec Rufino, nec in Adone reperiuntur videlicetsanctorum Martyrum corpora
:

autem Domini apprehendit eum et portavit eum ut penna * leviter super undas maris ipse vero beatus Gorgonius gaudebat et nymnos Deo dicebat, qui tantam gloriam servis suis osten;

pennam

dere dignatus

canibus
fuisse,

ac lupis dilanianda per vias projecta seddivino nutu intacta,aChristianishumo

Angelus ant.em Domini .leet dimisit eum. Bucusque Nicomediai versati sumus, nunc Romam proficisest.

duxiteum ad portum

cendum

es/,

honorifice condita, miraculis claruisse. Ho>c unde scriptor didicerit, ignoro : at non satis congrua

8 Ipse autem per opinionem

el

revelationem
ibique lectio-

-.rlnhr/m

Domini urbi Romae translatus

ost,

sunt narrationi Eusebii

et

Rufini, prout ex 3

apparebit. Denique in fine

omnium apograpko-

rum

triplex S. Gorgonii memoratur translatio ac primo quidem ipsius corpus Romam transla-

nibus et orationibus die et nocte vacabat; post paucos vero dies laetus migravit ad Dominum. Populi autem tulerunt corpus ejus cum bymnis
et laudibus, condiderunt. aromatibus et sepelierunt illud quinto Idus Septembris in cimiterio
int.er duos lauros, via Lavicana. Commendet nos suis precibus Domino. Gratias Deo, qui fcanta miracula ostendere dignatus estSanctis suis

tum dicitur; deinde ejusdem reliquice per S. Godegrandum, episcopum Metensem, ad monasterium
Gorziense in Gallia, ac denique

harum pars

ali-

qua Mindam in Saxonia deportatm narrantur. Secunda karum translationum post medium seculivm facta est, tertia incertum, quo tempore, non tamen serius qitam seculo s, quo consequenter tempore antiquiora non sunt laudata Acta, nisiquis sine fundamento suspicari velit, translationes iltas Actis postmodum additas fuisse. Hinc prceterea discimus, qtiod quaecumque in iisdem
de SS. Dorothei
prceter ea,
et

ipsi gloria

nunc etsemper
ibi
;

et in secula seculo-

rura,

Amen. Bmc

videntur scriptoris

qum mihi quidem fa-tus cujusdam, gui cum Gorgonii

Nicomediensis martyris corpus Romce inter duas lauros servari sciret, pro libitu suo ejus Acta conriuunrif; ulifur Marttjris pahvstram ru, srpul-

Gorgonii martyrio referuntur,

turm loco facilius conciliaret, Ulum Nicomedice passum, Roma> defunctum srripsit. Saur incertus

qum apud Eusebium ac Rufinum legimus, exiguam fidem mereantur; quippe ab auctore quinque aut sex seculis sanctis Martyribus juniore conscripta. Dabimus tanren ca, proutMajores nostri promiserunt, et debitis annotationi-

illescriptornumquammihipersuadebit,ulcredam

novum
ris

illum Gorgonium et mirabilia qesta, ceteauctoribus plane ignota. In Actis SS, Indes et
die 26 Decembris ex MetaS.
editis,

Domnm apud Surium

phraste
in

dicitur

Gorgonius

"//"

cum

bus certa ab incertis discernemus.

.

S. Pctro et Inde saxis molaribus adcolla

iigatis

Alia Acta
fabulosa

versum
n.

6 Ah omnibus kucusque reeensitis plane diverest aliud apographum, quod admanum

:

opera sublatus

pariter kabeo, notatum

Ex. cod.

bibl. Vatic.

Hoc alium prorsus Gorgonium, ceteris omnibus ignotum, et Nicomedice quidem sub DiocleUano et Maximiano passum , sed Romm tamen mortuum, exhibet. A fabulatore confictum, preloque indignum nemo ambiget
6413.

indcqueaS. thanna piscatorum sed quam fidem ea Acta mereanlur, ad citntum tlirtu examinabitur : interim ritlr Paprhrorhii tiostri judtfittm lom. VII \I>u/\
drjrrttts,
:

marr

pag. 238, H/. d. Ego Gorgonium illum eumdem pUtOt dr tjito tuptiit Eusvhius rl RufinUS, svd aO
insulso auctore
fuhvflus.
iis

vestitum adjunctis,

quo2 inter

dv

i/ui/ius

Paprhrorluus ihiitrm ront/ur-

qui legerit

rum

capita compendio

quare sufficere ratus sum, si reexponam. Sanctus ille

ritur, merito censeantur.

Gorgonius insigni sanctimonia, doctrinaque celebris, ac singulari quoslibet morbos sanandi facultate divinitus instructus, multos ab inanium deurum rulfu ad Chrisft vtrrn traducebat, claudosque ae ccrcos, leprosos et energumenos, qui de longinquis et proximis regionibus ad eum confluebant, manum impositione curabat. Hinc offerebant ei vestes regales et dona amplissima, qum ipse modeste respuens, egenis jubebat erogari. Eosc cum ageret, ad Mf/./i/niaanm, qui tum Nicomedice versabalur, adductus et sacrificare

srtt

9 Actis subjiciemus Truitslutitnirm rorporis reliquiarum S. GorgOIlii e.r arhv Homana

Translatto
r(.

miutmlii

tul uitnuts/rriuin (iorzirnsr in (iulliu post i/ir<inii/i

r,i-rii'irii'!n

seculi viii

/artnm per S. Godegrandum, Metenrujus At/ti

srm

r/fisro/iunt,
>'>

apud

TiOS flu/a su/i/

ad

fficm

Afartii,

ubi etiam pag.

est.

154 rt $eq. de

hnr translatione actum

Auctoreascripsitpost
eo.

medium

seculi

x,

ttt

liquet

Milone episcopo
et
i

Metensi, qui id temporu floruit,

ui se contem'/""

poraneum

ostendit. fnter ea

autem,
,

/rni/ioru sivv in ipsa

Irttnslaliunv
f/ua-

ante sua jaita ja/ssr

narrat, aliqua sunt,

i

ceriam fidem non fa< >

renuens, carceri mancipatur. Inde

edu-

ilr

invenient,

quemadmodum
42

\nnotatis />/<'
bit.

Septembris Tomus III.

&30

DE

SS.

MARTYRIBUS DOROTHEO ET GORGONIO

velut palmstram, inquatam tem Nicomediam. Dorotheus certarunt. Utut est, non ipse quam
ut videntur hoc diepassi, '

AUCTORE
c. s.

Multa etiam miracula suo tempore seseque eaquc prmsertim spectante facta prwtermisit Gorsfurfuit c.rponerc, c.r quihUi monasterio suo
hit.
,

tiensi aut

emolumentum aliquod accesserat,

aut

fuefat aversum. Exstat ea Translatio a/nul Matriltoniwn iu Artis SanCtOTUm SUtOrhibtiodinis sec. m, parte II, exititsa ex Ms. codice

damnum

num. 2jam ?nonmmus, Intermartyrologos,quiS.Gorgom\imkodie 12 ejus statuunt Romv annunHant, alii sepulchrum vel Labicana, alu m ViaLatina. in Via Lavicana etustissimum Buckerii. Lavicanam assignant ^o.--"

autforte

Latino

contheccp Uemiaiance apud Remos, estque fere formis dpographo, quod ex eadem bibliotheca hahemus a P. Chiffletio transmissum, f/uod nos

num,

HrcviariUm HoTnaWcruni/nrionu Viormtinii ct PP- editum, impressumque jussu Pii V.

'

anno 1509, in quo Antverpice typis Plantinianis diem legitur Sancti Gorgonii cor-

recudemus.

adprcBsentem inter duaslaupus aliquando Romam portatum, Lavicana sepultum. Contra prO Latina ros Via
stant Ado, et

t/suardus,
et

Martyrologium Roma-

num hodiemum

Breviaria

Bomana rccentiora,
est via

II.

S.

GorgOIllUS anliquitUS
cultus: ejusdem cor-

in r/uihus

pro Via Lavicana substitutum

^a,.EamdempariterviamnotantomnianosiJ
tra

Romac

m Actorum apographa, uti et Acta in codice Aringho Roma> subterraVaticano, teste Paulo
:

pus a Gregorio IV in basilicam Vaticanam translatum

:

De utraque nece tom'l\, Ub. IV. cap. rv, cap. vi. via consuli potc.st laudatus Aringhus cap. i et viii
hic vero

inquirendum

cst,

in

utra et duabits

Missa de eodem in Sacra-

Sanctus tumulum habuerit. Hes maqis dubia esActisque nomiset, sisolo via inprcedictis Fastis
naretur; verum
sioe

mentario

S. Gelasii.

cum eorumpleraque sive Latinam Lavicanamviamsignent, diserfeaddantiniev duaslauros, vehemem mihi suspicio est, cumvetustissimis Bucherii ac Bieronymianis Martyrologiis, el

llsteuditur

oHquti
lioma

De
mus :

S.

Dorotheo prmter

ea,

qute in Actis refe-

nui/itr, nihil sfngulare

sed de S.
veniunt.

kabemus, quoddicaGorgonio quasdam hic examit/uidem de ceiehri ac

antiquiori Brcciario Romano legcndum Via Lavicana. Notissimum quippe est, coemeterium inter duas lauros in Via Lavicana siesse

nanda

Ac primo

tum

fuisse.

antiquo allcujus Gorgonii in urbe Bomana cultu ac/emus; secundo inquiremus, ulrum is,idem sit cuni \'ir<mtediensi Martyre, prout in Martyrolo-

13 Hinc Fhrentinius in A/tuotatis

ad Hicronyin vetus-

inter

duas

miana non omnino inaniter suspicatur,

tioribus codicibus forte

lauros.

scriptum fuisse,

tamquam
alii

giU Adonianis, Usuardinis, achodierno Romano, nec non in Actis asseritur : ac tertio dcnique de transtalionibus sacri corporis vel rcliquiarwn in (iu/fium ur Su.nuiiam, earwndcmque in iis locis
vencratiuur tractabimus. Antiquissimum alicujus
S. Gorgonii

deloco vulgo notissimo, Via L.,

quam

viam

Latinam,
tati sint.

afii rectius

Viam Lavicanam

interpre-

martyris

Romw
,

cultum probant

ve-

At Aringhus cap. vi non improhahifc cognominem locum etiam in Via Latina olim exstitisse. Sic enim ait : Quamvis autem locus, qui inter duas lauros nuncupatur, via
censet,

terriniu

Martyrologia
sic

quas exstare noscwitur.

Lavicana procul dubio

existat,...

nihilominus

Intrr lurr rrtusfissintwn Bnrhcrii

ad dicm 9 Scpin Lavi-

tembris

kabet

Quinto Idus Gorgonii

Uieronymfanum Florendnii ad eumdem dicm : RomsB via Lavicana intra duos lauros in ciiiiilerio ejusdem, natalis Gorgoni. Nec alium procuf dulrio desiqnavit Bcda , in Operc nostro
cana
:

haud omnino improbabile est, Latina quoque via locum quempiam ejusmodi nuncupatum vocabuloexstitisse, ubiquampluresidgenusarbores
subsisterent. Ita ipse, qui Sancti

tumulum

in Via

Latina ctiam coilocat.

jectura

Verwn

hcec

tantum con-

tomo II Martii prmftzus, ubi ad eumdem diem, ahsque /oru tamrn, u/t 5 Idus natale S. Gregorii pro qtio Sbllerius in Usuardo thonet legen,' ;

est, ex adduetis tnartyrotogis Actisque formata, quce nullo ceteroquin veterum testimo?iio confirmatur ac proindc prcesentem contro;

versiam dirimere
laurosotf//tf.

nerjuit,

reclamantihus vetustto-

dum

Gorgbnii, utrevera in codice Patatino-vntitano 834 Dominicus Georgius in annotatis ad

Murfi/rofnuiunt Arfmtis

rihus Martyrolofjiis,

communique lociintev duas

ad hwic diem,
BibHothecarii

et editor

nius, antiquitatum

novissimus
pag. 83,
onHqv&tus
vultus fuisse

Anastasii

tom. IV

/u codice

Veronensi, legi testantur,

Cumtamen cminentissimus BaroRomanarum sane gnarus, in Martyrofogio Viam Latinam cum Adone et Vsuurdo retinenrfam censuerit, et Romani Brein posterioribus editionibus

11 cst

Homani purri Rosweydiani

:

nuujis rfubia

viarii revisores

eam-

iu vita Lavi-

cana

Gorgonii martyrum, quortim unus, Gorgonius, RouKim feransfertur. Nesciasenim,uirum hisverbis cortttn /tassio hodie Nicomedia\ un Gorgonii transfofio Honuv annuntir/ur. Pr<> priori $tat tu/n cerhorum tenor, fwu SUSpictO e.r eo, quod Mortyrologil
ti/rotoi/is

anuunfia/io

Nii>omodi;i>, Dorothei et

dem pro Lavicana

14 Certiora
sunt,

suhstituerint,

controversiam
VersusaS. Damasoin-

hancjudicio eruditomm relinquo.

tunndo, sive
is

quo? de versihus Martyris via Lavicana, sive Latina fuerit,

scculoiv

um tor

illos

Martt/rcs

cum

rrfh/uis ttiar-

non annuntict arf dicm \'2 Martii, quo s. Petrum, eorumdem socium, commemorat.

perS.Damasum PP. inscriptis ibideyn Aringhus subjungit: Quod autem eodem loco coemeterium exstiterit, ubi S. Gorgonii corpus conditnm est, satis aperte ex lapide quodam conviiKitur,
piis

^V^^

10 -

Scrf posterius

uerisimilius

ftt

/um ex mox

quem admodum

S.

Damasus

ipsius

monumento
inscripsit.

tum excultu, quemHomceob translatum, utapparet, eo corpus antiquitus obtinuit. Existimo iqitur, refutis Martyrotogii ecrrecensitis Fastis,

exaratis carminibus

qui ad hanc usque diem in Equiti titulo, seu ecclesiiebeati

Martiui in montibus, una cumplu-

biscultum, quih

trfus

Se/Ucmhris

S.

Gorgonio

exhibchatur, primario destynari, secundario au-

ribus aliis sepulchralibus titulis, quos illic e coemeteriis transferri contigit, tenoris hujusmodi suspicitur.

Martyris

DIE
MONTIS

NONA SEPTEMBRIS
eumdemque, dum
illud perficeretur ,

331

Martyris hic tumulus magno sur vertice

oratorium

AUCTORK
c. s.

gorgonium retinet, servat qui

Christi.

altaria
limina

S. Gregoriiaidificandum ceteraque, qum diximus, curasse. Verum ha>c non evincunt, ea anno 827,

post cujus
fuisse.

medium

electus est Pontifex, peracta

hlc

quicumque venit, sanctorum

QU-ERAT,

17

DeeademS.
Vitce

Gregorii translatione agit Jo~ atincertum

tf"

Inveniet vicina in sede habitare Beatos, Ad cxelum pariter pietas quos vexit eunTES.

annes diaconus, ejusttem seculi quoque scripior,

lib.

arm0

IV

S. Gregorii

/,

apttd nos
;

ad diem

12

Martii, pag, 205,

S.
iti

Damasi episcopi. Idem epigrammd, quod de

vulgo intelligitur ,
nii
lerjere est

Gorgonio nostro Annaiifnts Baro-

Corpus a

(ire-

gom

Jl

PP.

ad annum 384, num. 5 uti et inter S. Darnasi Opera a Martio Milesio Sarazanio edita. 15 In hoc cormeterio sacrum Martyris corpus jacuit partim nsque post medium seculi viii, quo
Galliam translatam fuissc 4 dicemus, partim usque ad scculum IX, quo a Gregorio IV PP., quod ex eo reliquum erat, in basilicam S. Petri Apostolorum principis honorifi.ce illatum est. Ita docet Brcviarium Romamtm, quod addiem^ Septembris sic habet Sancti Gorgonii corpus aliquando Romam portatum, inter duas lauros via Latina (in antiquiori est via Lavicana) sepultum, postea Gregorio
in

num. 80 scd nulhtm certum tempus designans, tantum notnt, eam contigisse post annos plurimos ab obitu. ln Annotatis autem advertitur, in excuso perperam legi post annos circiter quinquaginta, cum inter istius sancti Pontificis

obitum, sive

annum

GQ\, usque

ad

initium Pontificatus Gregorii IV anni 223 eUrnsi

sint.
leqit,

tmnsfertur

ipsius

magnam portionem

EminentissimusBaroniuslQGOcitatOj /mm.35 post annoscirciter ducentos quinquaginta,

:

notatque in marginc ducentos viginti sedhoram primus calculus deducit ad annttm sr.i, quo Gregorius

IV jam

fei-e

a sexennio obierat,

alter vero

ad annum
cathedram

824, quo
evectus.

nondum

S. Gregorii

annum

S. Petri Itaque certttm translationis determinarc non possumus,

fuerat

ad

eodem anno, sive uno aut alteroserius contionit. Ceterttm ejusdem

adeoqtte nec Gorgonii, sive ea

quarto

summo

Pontifice, in basilicam Principis

est.

sancti Martyris corpus suo tempore etiam in basilica

El

Apostolorum translatum

Hansta hcec sunt ex Anastasio bibUothccario, ejusdem seculi scriptore, in Vita Gregorii IV, cujus verba huc transfero. Et quoniam tunc divino amore succensus corpus beati Gregorii fejus nominis primi) hujus
universalis Ecclesise Prasulis, per

Vaticana in confessione
fuissc, tcstafur laudatus

S. Gregorii recondi-

tum

eminentissimus An<t<l

nalista

adannum

761.

Idemdesuoseculo3 scilicet
.

xvii asscrit Sdrazanius in

nnotatis

supra

reci-

quem

sancti

Spiritus gratia toto orbe terrarum inextingui'al. sepultutn

al.

tatum Damasi epiqramma, addens, ejusdem reliquias feria secunda Pasckatis ibidem populo cxhiberi. His accedit Aringhus in Roma ^ubterranea,
lib.

bile sapientiae munus induxit, ex loco sepultus* sepuUime quo prius fuerat, tulit et non longe ab eo in alium noviter constructum infra ecclesiam beati Petri Apostoli summo honore perduxit, ejusque

IV, cap.

vi, et

Carolus Bartholomaius Piazsa

Humerologio sacro Romamt part. II. ad diem 9 Septembris. Quo autem pacto fw.v omnia stare possint cum trans/atione ejusdem sendo viii in
in

sacrum altare argenteis tabulis undique perornavit et oratorium suo sancto nomine titulavit, absidamque ejusdem super aurato musivo depinxit. In quo scilicet oratorio Sanctorum corpora, beatorum martyrum Sebastiani, Gorgonii
ac Tiburtii ex ccemeteriis, in quibus antejacebant, perduxit, et unumquodque eorum separatis altaribus collocavit,

Gallias iustituta, 4 dicemus.

18 Altcrum ahtiqui in

urhe

Romana Sancti
I

Missa Sancti

CultUS doramenlain haheinus

e.r

Sa< ramcnfario in Sacrametitaiio Gelasii.

Romance

Ecclcsice
est

quod S. Gelasio

adscribitur,

editumque

a Josepho Thomasio excodice sere-

nissimce Regince Suecia;, quceillud publici juris

fieri permisit,

Pro quibusdenique Pon-

tificatus sui tempore decrevit, ut monachi, qui ad Officium persolvendum in ecclesia beati Petri Apostoli sunt constituti, omnibus diebus ibidem laudes omnipotenti Domino canere non desis-

In hoc Sacramentario lib. II, qui Orationes et preces de u;italitiis Sanctorum, pro missa S. Gorgonii sequentia leinscribitur,
:

quntur

In uat. sancti Gurgoni. 5 Id Septemb.

tant.

sione

Sanctus, Domine, Gurgonius sua nos interceslaetificet, etpiafaciatsolemnitate gaudere.

C
in ecclesiam

jora, vel

Vaticanam

autem in eodem oratorio vela mamodica serica decem et octo. Vestes super altare, sub quo sanctissimi Gregorii corpus
10 Obtulit
quiescit, tres
:

Per Dominum. Grata sit tibi, Domine, nostrae servitutis oblatio, qua sanctus Gurgonius martyr intervenit.
Per.

unam cum

chrysoclavo (aurata

etsuperunumpurpura) habentem quodque altare prsedictorum Martyrum vestem de fundato (genus quoddam panni est) unam.
historiam....

Imagines denique desuperdeargentatas, necnon auro perfusas tres, habentes vultum Domini et eorum depictos, quorum specialia ibidem corpora humata, miraculis ac virtutibus pollent. Eminentissinius Baronhts ad annnm 827, num. 33 putat, proedictam S. Gregor/i translationem primo anno Pontificatus Gregorii IV peractam nos ex fuisse, ideoque ad ettmdem refert, quo?
Anastasio

Familiam tuam, Deus, suavitas illa contingat qua in martyre tuo Gurgonio Christi tui bono jugiter odore pnsratur. Per Dnum. Ex his liqttet, seculo v, quo S. Gelasius floruit, Missam de S. Gorgonio Romce celebrari solitam fttisse. Porro Gelasianuin ondicom di' Missarnm solemnis, multa subtrahens, pauca convertens,
et vegetet,

nonnulla adjiciens pro exponendis Evangelicis lectionibus, in unius libri volumine coarctavit S. Gregorius /. inquit Joannes diaconus in hujus
Saitfti
Vitfi, <i/"/</

uos tom.

II

Martii, pag. L50,

edidit

mox

retulimus.

Ita

autem

arbitrari

nurn. 17.

Hunc (ireqorianum rodicem

HugO

rium post electionem simul

praesulatus sui

videtur, quia laudatus Anastasius scribit, Gregoet consecrationen]

Menardus, etpOStillum
nis S.

/ienrdictiui, Congregatio-

Mattri tom. III

OperumS.

Gregorii:ve-

animum

advertisse

ad

ecclesias

rum

in eo prcedictce oratioms
I"

non reperiuiUur

restaurandas ; ac primo quidem teruphtm S. Saturnini marttjris extra portam Salariam, vetustate collapsum,

monent tamen

in

edito Vaticano post festum

a fundamentis resuscitasse,

GorS. Adriani Ugi; 5 Idus Septembris uat. S. huic lectioni favere Ms. codicem gonii inart.: et Gemetirensem,

332

DE
prope Remos,

SS.

DOROTHEO ET GORGONIO MARTYRIBUS

tio wstimatio/tr//t

AUCTORE
c. s.

Cir/titfitri/srtii. t/ti rt t/lii/m

f/or/t i

mo/tustcrii S. Tfteoseculo

d/iuspoterat ingerere?Secus erat

opinor,

quem

vm

exeunte,

autinruuiew
ijur in
liirr
t/r

autumant ; Menardus quoObservaiionibus notat eadem haberi in eosrri/ituui

ii

de Petro, cujus proptcrea, dum de istis aqit ad prcesentem diem.

21

non meminit,
censuerunt
esse

Romanum paroum imitandum

et

Mmiyrun
-

Ratofdi, qurt/i atino 080 ohiisse stutuit. B(EC

"i>nt/ titutiintos
t

Ado

Usuardus. quiad
et

12 Murtii soium Pctrum,

Nicomedien-

su/ii

oiiii suffii iant.

Gorgonium, assumpto aliunde compe/uiio, et facta pariter ex eorummartyrii dem Actis translationis Gorgomi mentwne, ad et 2 ostensum hunc diem retuterunt, ut num. 1 tempore, inquit Ado, beatus Gorest. Interjecto

sm

Dorotheum vero

gonius

Romam
via

111- Gorgonius

Romae

rabiliter

transfertur, positusque estveneLatina inter duas lauros. Eadem

cultus

idem videtur cum martyre

Nicomediensi, cujus corpus

llomam

translatum

istis, inter duas Observandum autem est, Romani parvi lauros. auctoritatem non exigui in hac controversia ponGorgoniuin,c?//ws deris esse ncguri enim nequit, vetustissimum Martyrologium Bucherii, meminit

habet Vsuardus, omissis tamcn

fuisse

defenditur.

Romoe celebrem fuisse, ut constat ex vcrsibus Damasi, Sacramentario Getasii et honorifica translatione per Greqorium IV facta. Hinciwn eu/ndem illum Martyrem saiis verisimilc fit
,

tam obscuri nominis ibidem fuisse, ut Romani parvi auctor, qui tum scripsit, necesse
seculo viii,

B
Proponuntur
rationcs,

E
c/

x dictis T/u/uifestum est, sunctum aliquem Gorgonium Romce antiquitus cultum fuisse>' hunc quidem Nicomediensem martyrem esse,

hubuerit

eum

media Romatn
marti/re, ut
cere.

per fictitiam translationem Nicoaccersere, atque ita ex Romano

voiunt, JSicomediensem fa-

quidam

qua

tradit

Uomanum
parte
II,

Breviarium, idemque ccnsent

Aelis

contraquos-

Mabillonius in
sec.

dam

m,

Sanctorum sui Ordinis pag. 201, Sarazanius i/t Annoscepe laudatus,

tatisadOperaS. Damasi, Aringhus

u/iiq/ir
:

Nonne Romunce ecclesiai usum coneinnabat, ei in Rornanorum gratiam Romam potius pro pukestra assignassel, sieade re tum dubitatum fuisset. Eadem
Martyrologii auctor,
secuto ix,

qui illud

ad

quibus furrnt otiines marti/rologi, qui

Tillemontius

Gorgonii corpus Nicomedia

memorant.
ru/ti

.1/

Romam translatum tom. V Monumento,

llisloritr

Errfrsiasticii'

uiiuolufio/ie

quo Sancti corpus a Gregorio IV transeidetur fuisse opinio ; cum eo Jatum diximus fempore trigiuta circiter posf pra>dictam translatioitem unuis seripserit Ado , qui Gorgonium
,

tamenpropenderevidetur. ut credat, Gorgomum Romce cultum, alium fuisse t/ Martyre Nicomediensi. Tillemontium
nihil definiat, eo

quamquam

ilium diserte Aicomedie/tsem

tatur.

marUjrem

esse tes-

22
atii,

Jum

vero,

quid

opiuio/ti nostrce

opponant
qui

Respondetur
objectiones

serutus rsf Rnillrtus in VilisSanctorunt tom. III,

videamus. Laudatus Tillemontius prcecipuum 6

VIII Historiai Ecctesiasticce cap. \i, interValesio,

paulo

/uttir/i

confldentius scribens,

eamque

trans-

arqumentum suum desumit ex Eusebio ,

tih.

Tillemontii

lationem praetensara appellans. Dubitat pariter Florentinius in Martyvologio Eieronymiano /

Cusirlluiuis iu Martyrologio Vniversali. Solleiius
uuteiii iit suo ( suardo hanc quosstionem adprcesentem diemremisit.
euadent,

prete

SS. Petri,

Dorotliei,

Gorgonii,

aliorumque relato martyrio, de Diocletiani ac Mo.iitnitmi impietate ita prosequitur : Sed et corpora regiorum cubiculariorum, quse po&t

Qw*

20 Mihivero. etsifatear. nihil certi statui posse,

gmium, Uomm verisimilius apparet, S. Gorgonium,

ritlhliil.

quem

hodie

r.c dirfis, non utiuti/ rssr. Nicomediensem Martyrem, qui in Bieronymianis addiem 12 MurtU unu cum Soriis romme-

Itoimr ru/tuui lousfut

mortem convenienti tradita fuerant sepulturie, ipsi eorum legitimi domini erui ex sepulcro et in mare projici oportere censuerunt, ne quis
sepulcris conditos, pro diis, ut ipsi quidem opinabantur, reputans, imposterum adoraret. Iliitr ita fere ratioci/w/w Tdlemontius : Dubitari nequit, quin Eusebius significet, S. Gorgonii,
illus
////(-///

ijiiuut

moratur. Ratio

est,

quod nullum ex argumentis.

uppunantur,
/tos

qtttr /tuir sriitrutiir

COgat conlrii

aidiquoruiit Murti/roloqioruin uc lioin/tui Rreviuriiuur/orittdr/i/

sttpru iutcr auta- ministros

uumeraverat,

uiium (iorgoniuin,

cetrris oi/tni-

rus plane ignotum fingere. Certe Romanum /> trru/u Rosweydi diserte id docet, quando adhunc
dirut sir hubet
nii
:

Nicomedise, Dorothei
est,

ei

Gorgo-

martvrum,

ijiiurniii

unus, Gorgonius,
colebatur.

Romam
12 au-

tranafertur.
uio t/qut, qtti

Dubium non
illo

aliorumque corpora i/t mare projecta fuisse. Certum quoque est, nusquam ab eodem tradi ejusdem autsociorum corpora inde educta fuisse unde (tire/tdw/t ptdt/t, S. Gorgonii Nicomediensis corpus transfem Romam /trquiissr, atque adco
ultrrius esse, quod via Lavicana conditum honoratumque legitur. Addit, Rufinum nihil autde erepto mari corpore, aut de eo Romam translato memorare, quamvis scire potuerit, sanctum alii/iiv/ii Gorgonium suo tempore in sacra veneratioiir Romce haberi.
Sii est; Eusebii sententia est, reqiorum er Eusebio ' iculariorumcorpora, e sepulcris effossa,impet^atorum jussu mari i/tjerta fuisse, prout eumdem iocwn ctiam interpretatus est Rufinus
i

quin de eo Gorgo-

dir

itoiiitr

Ad

t/m, s. Gorgonii, ejusque Sociorum Nicomedim a reiiquis martyrologis celebratur, solum Petrum annuntiat, sedeumden
//iitr/i/rii/i/i

tem Mtniii.

SS.Dorothei el Gorgonii sodalem fuisse studioseadmonet. Verbaaccipe ;NiGome&\& Petri martvris, Dorothei el Gorgonii martyruiu sodattititrii

lis. Cw, quaiso, non sitmtlcum Petro duos ejus sodulrs liuiwtdiurd, aisi qutQ OUCtOT fflos eosdem

rr/isuit,

qvosob

unitts

VOlebat rcfcrre?

translationemadVSeptemCur eliam du/u S. Petrum

his

solum relehratjum Studiose ntetmnit rjusdem sodatium, nisiquiahiob S. Gorgonii franslationem Romatnoti erant ctcctcbrcs, ideoque horum men-

apud eos rabies crudelitatis exarsit, ut regios pueros martyres effectos, cum secuudum humanitatis ordinem fuissent sepuluira,' mandati, effoderent denuo, et corpora eorum projicerent in mare. Verum ha>c
:

verbis

In tantum vero

/wn

DIE
non evmcunt, pro
,

NONA SEPTEMDRIS.
socios Gorgonii

333

huhendam esse sw/.r dictam S. Gorgonii translaiionem. Negue enim Eusehius asscrit cam Atu/ustorum scntcntiam etiam in Gorgouio exsecutioni mandatam fitisse
fictitia
;

Romm

culti

ibidem pariter
tiideri

cum

AUCTOKK
c. s.

co fuisse srpui/os, indeque

posse, hosce

martyrcs u Mcotnedu-nsibu.sesse
potest.
ct

disti/utos. iju,,<l

multo minus neqat, ejusdem corpus e mari fuissc eductum. Potuit igitur fieri, ut sacrum illud pignus e tumulo jam suhlatum esset a fidc/ihas, <ui-

spectatail Wandelbertum, nihilex eocerti ^"t>/> primo Sollerius noster in f suardo

Sum

Lucas Acherius

t<>n/.

Spicilegii prioru edi-

tionis Par/sina-,

a/uti scilket

L661, VCTSUS

tequam istud impium mandatum emanosset, aut C"/(/, itdcm pecunia a ministris redemptum, aut religiosa cura e mari fuerit extractum, quemadmodum per divinam providentiam in aliorum martyrum exuviis non semel legimus coritiqissc. Neque his ohstat Eusehii sitentium, qui cum totus ihi esset in Augustorum immani ferocia exponenda, enumerandisque, quce in Oriente tum
temporis cumu/abantur, martyriis, non tam accurate singula adjuncta exposuit , ut ni/iit omisisse
Rufino,

illos

omnino aliter interpungunt in huncmodum : Gorgonius quinas fama meritisque reteutat Romse quem passum venerans nunc Gullia
;

poscit.

Si

ita

legendum

sit

manifestum

est,

Romam
Wan-

nonpro

palastra, sed

pm

cultus loco a

detherto assir/nari,
stru

passum vero adhiberi pro voce martyrem. Sccundo Wundelberti auctoritas fruhic
objicitur
,

qu/ppc
est

auctore integro seculo

tus retnotior.

posterior

qui Romani parvi et a toco cul-

censendus

sit.
,

Ex Damasi

vcrsibus

ad suinmum

24
tur

Ne

vero id gratis dixisse videar

eo ipso

capite post
:

narratum Petri certamen ita prosequiReliquorum vero martyria nihilo inferiora,

Id tanet

conctudipotest, in vicina sede sepultos fuissc /n/irtyres socios ; sed eosdem fuisse Gorgonii socios,

tamen brevitatis studio hic omittemus. tum retulisse sufficiet, quod Dorotheus gonius, una cum aliis pluribus, qui in
ministrabant
elisis
,

Gor-

ne insinuatur quidem. 20 Prailer ha>c Raiilctus qucedam alia objicit, sed multo minoris moincnti. Hujusmodi sunt,

Refetiiu.tm
Baillcti

palatio

quodjam a
Via

seculo i\,
est,

post cujusquemodi certamina laqueo faucibus, divinse victorise praemium

Murtyr coronatus

adepti sunt.

Quid mirum,

si

piam

fidelium pro

servando Murtyris corpore curam praitericrit is qui ius/t/nc duorum i/iustrium Virorum certa-

men

brevitatis studio leviter

tantum

pcrstriuxit,

Lavicana inter quodque cjusdem fcstuni dir 9 Scptcmhris vetust/-<sin/</ Martyrologio Romano, Bucherii mdelicet, tempore Liberii cotir/nnuto , inscrti/n legatUT, Eieronymiana quoque, Redw et Rahuni Murtt/ro,

quo ineunte Aicomedicnsis Gorgonius aliquis /{outce duas iauros reiptieverit

atque aiiorum plurium, qui pariter inaula mimartyrium penitus praHermisit ? nistrabant
,

lo<ji<i

sibi fticcrc ecistimat; qtti</ priora

t/tt<t

(ior-

gonnim s/ncsociis <i<l hamr t/icmltoma' atmuntiant,

posterius vero,
nuttutti
ticet

Utro autem
vatce,
ct
:

modo

sacra? Martyris exuvice serin

multos

ei socios

aajungat,

an revera

mare

dejecta? sint,

non

tamen

inter eos recenset

ex

iis,

qui

.\>tt>-

divino
et

sed sufficit ostendissc, eas salva Eusehii Rufini auctoritate, seroari ac deinde Homam

ynediensis Martijr/s socii pcrhihentur.

Binc

t/pi~

natur, Officium

quod

iti

vetustissi/uo
S.

Sacra-

deferri potuisse. Sed nec traiisiatiouem istam summopere mirabimur, si consideremus, Gorgonium ex ptwcipuis auiai miuistris futSSe, ac forte

mentario S. Gelasii proponitur, pro Romano scriptum fuisse, cumquc

Gorgonio

iltius Officii

Rontanuni Romwque uotissimum. Certe Eusebius illum celeberrimum appellat, dum lib. VIII, cap.i, de iUustribus, et qui ceteris prceminebuut, aulos ministris agens, scribit : Cujusmodi fuit Dorotheus ille, qui summam erga ipsos {Chris,

USUS per Sacramentarium S. Gregorii cxolevisset, ac deinde renovatus esset, titnt antiquis
t/rationibus S. Gorgonii
lectiones de

Itonumi

</d<l/t</s f/tisse

cognomine Murtyre \ icumvdivnsi.

21 Yerutn Bailietus Eieronytniauti ac

Hcdam
tttitit

argumctita,

pro Rotnana

pa/a-strt/ pcrpcratit /a/tthtt

in

tianos

benevolentiain
prae

ac fidem

declaravit

vetustissimo F/oreutiu/i lotns cu/tus, nou p/tlwstra

eamque ub causam
et

cunctis magistratibus

Rouuf assignatur
Gorgoni
tutitinis,
:

Romas, inquit,

via

Lavicana
ttt/tt

provinciarum rectoribus magnum honorem promeruit. Huic adjungendus est celeberrimus

ille

intra duos lauros in cimilerio ejusdem, natalis

genuinus autem licda, tnnisso

cer-

Gorgonius

etc.

Potuit itaque ea trunslutio

quam

venerathnis loco, tuntum habet

curari vel a

consanquiueis,

quos forte

Romw

5 Idns natale S. Gorgonii. Quis hinc

Romanam
,

Romanis ob insignia in Ghristianam rempublicam merita. Porro silentium Ru/ini, quod a Tillemontio praterea objicitur, ui/ti/ evincit ; cum ipse tantum agat intcrprctem Eusehii, adeoque non dehuerit sintjula, qua de sanctorum Murtyrum cultu novehabuit, vel a reUquis fidelibus

quod Suncti pulwstram excudat? i\ec rcfert Gorgonium sine sociis mcinorent ; is enim sotus
ODtranstutiltn co carjtus,

Rnmw

ro/rb<ift/r.

Apud

Rahanum
is

vcro

Dorotheum aut

aiiutu qitemvis ex

Gorgonii Nicomedienszs
cuitit

sociis frustra dcsidcrat

qiK/dratjinta
pt/ssos,

martyres

Srhnstcnos

iu
est,

Wandelberto
et S.

Damasi

versibus de-

Operi 25 Deinde objicit Tillemontius Wandetbertum, seculilX scriptorem, qui iu Marlyrologio suo metrico diserte, ut putut, asscrit, S. Gorgorat, suo

iuserere.

Armenia
hic

inter quos
\)

unus Gorgonius

quosque ad dicin

Murtii

jam CQmmemorarat,

rursum

rcpct.it et

titnnw perperam annuntiat,

Actis nostris

praut

Rabanum cum

ad diem
addit

lo
</<

promptas.

nium, qui 9 Seplembris Romce celehratur, Rottuc etiam passum esse. Wandelberti verha, quemadmodum in Spiciieqio Acherii anno 1723 Purisiis
recuso, lcquntar, suhnccto.

Murtii conferenti
lectiouii/us

p<it<i>it.

Denique

</'"</

tcmporu S.

Gorgonii Nicomediensis Martyrispost Grc/jorii I vetustis orationibus per

s

Gorgonius quinas fama meritisquc retentat, Roma3 queni passum venerans nunc Gallia
poscit.

erroremadjectis, Bailleti coirjectura est non >tt"^ nixa rationibus, quam quasjam discussimus.

28 Ad argumentum, </tto</ peti /><>ss<>t ex eo, quodS. Gorgonii Nicomcdiensis Martyris corpus
via Latiua d&positum /uissr divtttnr
quihus<i<itn Martyrologiis,
i/t

et alia

quo-

dum.

Vel ut ibidcm etiam legi asseritur : Romaj quem passum nunc Gallia poscit adorans.

Actis et

in aliis vero uti et in

vetusiisstmo
in

Ruchcrii Gorgonius Romaj CUltUS

!/<><<

Deniquc cx versihus Sancti tamuto a Darnaso quos num. 13 recitavimus, statuit, iuscnptis
,

Via Lavicana
12 et VS.

annuntietur, respondimus
l-uldctist,

nurn.

In Martyro/otjitj

quod

Dorninicus

334

DE

SS.

DOROTHEO ET GORGONIO MARTVRIBUS

urbeRomaetin Franciam
7,i,i

ALTTORE
c. s.

Dominicus Georgius A doniano sudjunxit, quodque

peculiaris est hodte scriptum putat annunliatio his verbis concepta: 5 Id. Romae, natalis sancti Gorgonii martyris. Eodem die,
seculo x
,

transtulit.

Etrursus;

apud Nicomediarn sub Diocletiano imperatore ctc. Dubiutn non est, quin laudnti MartyrologU auctor duos hoc loco mariyres agnoscat, Gorgonium scilicet et Gorgontim ct eorum unimi Ro/nce, alterum Mcontcf //'(/ adscriht/t ; verum cum idem scriptor

sanctorum Dorothei

et Gorgoni,

sanctum haim, quod est in Germania nvunt et gloria.

30
Bis
acccdit

Corpus sancti Gorgonii condidit in monovo sedificaverat, nasterio suo, quod ipse a est Gorzia; sanctum Naborem eui vocabulum quod dicitur Nova-cella in monasterio alio vero Nazarium in monasterio Laures. ; ;

in quibus locis mi-

post recensita

eadem tormenta, queejam ex

:

cdiis

Contractus in d monasteriumGonime 765 scribens : Corpora sancChronico adannum in Gallia torura Gorganii, Naboris et Nazarii in Fran-

Hermanmts

iransfertuT

retulimus, tnox subdat

interjeeto tempore.
liquet,

Corpus beati Gorgoni,

transfertur, satis
in

Romam
et

eum Gorgonium male

Gorgonium

duos distraxisse,

Gorgonum. conchuio, hucusque nihil adductum

fecisseque

Ex
csse,

dictis

ciam deferuntur. Lambertus Schafnaburgensis de Rebus ocsfis Germanorum : 705 Ruotgangus episcopus corpora sanctorum Gorgonii, Naboris et Nazarii Roma advexit. Marianus Scotus

quod

eamdem
,

translationem, pratermisso

tamcn Gor-

nos cogat a Martyrologio

Romano parvo, Adone,

Usuardo, Romanis Breviario ac Martyrologio hodierno Actisque recedere, ut Gorgonium aliqvem RomcB passum, scriptoribus omnibus ignotifi/i, hac dir antiquitus Romce cultum et hodte
annuntiari credamus.

ad hitnc paritcr anmtm refert, sic ingonio quiens: Hoc anno Ruggandus Metensis archiepiscopus corpora sanctorura Naboris et Nazarii

de urbe Roma in Franciam transtulit. Denique monachus Gorziensis in Translationis htstoria, (jttam seculo x conscripsit, quamque infra dabiGorgoniura, quem mus, diserte ait : Beatum
. .

Roma
u
Doraini

attulisse pramiserat,

penes se statuit in

loco, qui dicitur Gorzia,

anno ab Incarnatione
sexagesimo
quinto.
F,

septingentesimo

IV. Corporis paPB a S. Godegrando Metensium episcopo

Roma
in

in (ialliam

defertur et

monasterio Gorziensi de-

ponitur: reliqua ad easdem

reliquias spectantia.

omnes de transldtionis anno rccte convenit : ventm Sigcbertus in Chronico annum 764 assignat : 764 inquit, Chrodogandus corpora martyrum Gorgonii, Naboris, Nazarii Roma ad Gallias transtulit et Gorgonium quidem in Gorzia, Naborem in Hilliriaco, Nazarium autem reposuit in ccenobio Lorisham. Quid de hac discrepantia ccnsendum sit, mox videbimus. 31 Martyrologis quoque non ignota est ea translatio. Rabanus ad 12 Junii de illa. sic meniitiit : Roma Via Aurelia milliario 5, passio
Inter hos
,

livjus trausln-

tionis

memoria

martyris Basilidis, Cyrini, Naboris et Nazarii

quorum Naborem
gone
Cm-jtus n
S,
(

et

Nazarium simul cum Gor-

Qodegrando

F
seu

gpiscopo

apud chronologos mentio translati covporis S. Gorgonii, quod S. Godegrandus Chrodegangus Metensis episcopus una cum
requens
est et

martyre transtulit a ) Galliam Hruocgangus Metensis episcopus, permittente Paulo Papa Romano, anno
sea

Gorgonio

Roma

in

Dominicaa Incarnationis 765, et collocavit pra?dictus episcopus

S.

corporibus ss, lYaboris

titt/ft

Nazarii

Roma

in Galitt

Gorgonem

in monasterio,

detulit.

Pt/utus

ditftiinns

lutroja/iensis

libro de Episcopis Metensis ecclesics, conscripto

/irrrrs Attt/ifrtt/nni,
/tttf/tttt t/tti

ad

S. (iodet/randn

iti

r/iisco-

immediate successerat, hcec habet : Expedenique (Godegrandus) a Paulo Romano Pontifice tria corpora sanctorum Martyrum, id
tiit

quod dicitur Gorzia, etc. Rabanum secutus est Nokerus, et Molanus in Auctoriis Vsuardi. In Ms. nostro Florario de ea quoque mentio fi ad diem 6 Martii, occasione S. Godegrandi, de quo
ibidem dicitur : Hic eorpora sanctorum martyrura, Gorgonii, Naboris et Nazarii a Roma ad
Gallias transtulit
tjtto

est,

R. Gorgonii, qtiod in Gor/ia requiescit, et

et

anno Salutis 764. Porro

dies,

B. Naboris, quod in Hilariaco monasterio con-

ditumeati

B, Nazarii, quod ultra fluvium monasterio, quod voeatur Lorishaim, aedifioata in honorem ipsius martyris miri deoo-

Rhenum

in

sacrw Gorgonii reliquim in Gorziensiynonasterio receptw sunt, fuit 12 MaMii, ut discimus ex tom. I ejusdem mensis, ubi ad diem 6 in
sibus dieifttr: Corpus

Actis S. Godegrandi, exantiquis monumentis Gorzien-

risbasilica.coUooayit. Tempushujustranslationis signantvariaChronica,exquibusaliquotproduco. Anunlrs francorum Masciacenses, ab anno 726

usqm ad

tkeca Ms. tom.

796 perducti, apud Labbeum in Biblio11 sic ahmt: 765 Venerunt corpora sanctorum ab urbe Roma in Franciam, Gorgonius, Naboriuset Nazarius, Annales Peta-

Gorgonii ) advexit S. Godegrandus ad Gorziam anno ab Incarnatione Domini765, Indictionetertia, quartoIdusMartii.

f

Eadcm
ait;

die

Itera

Grevenus in Auctariis Usuardinis juxta Methis, translatio sancti Gor-

vianiab araxo 708 usque adBOO

texti,
:

nium

tom.

11

Bisi.

I-nutr, script.

apudChes765 Vene

gonu martyris. Simililer amtor Martyrologii Germanict, Canisio adseripU: Item prope Metas translat.o sancti martyris Gorgonii. Quare nesCtO, undr dtdiceri, BaiUetus,
receptionem ittam Marttt factam esse: forte ita arbitratus est, qwa, at mt, eo die Receptionh festum Gorzice eetehrabtdur: verttm id fieri potuit, quia dies 12 tmpedtta erat festo S. Gregorii 1 Papw
11

runtque corpora Banctorum ab urbe Franciam, Gorgonii, Naboris, Nazarii.

Roma in Eumdem

armum
000

notant Fuldenses ab anno ~\

n/iittl

laudatum Chesnium

usque ad 765 Hruodi

urbis episcopus postulavil a Sedis kpostolico, oorpora sanctorum martvrum, Gorgonii, Naboris s1 Naza1'aulo.

gangus Metensis

Roman

MJccedU

Fctrarius

in

Catatogo

rii,

ot

impetravit, adduxitque

cum honore ab

prmdtctmn Martyrologium secutus; atSaussayus tu Supplemento Gatticanisic scribit ; Metis susceptio corporum sanctorum martyrum Gor-

generati

in

Marlyml-

giis.

DTE

NONA SEPTKMHKIS.
annus 8 Pontificatus s. Pauli
die 26
/,

335

Naboris et Nazarii, quae beatus Godegrandus, Metensis antistes, Roniam seeunda vice
gonii,

qui Stephano

AUCTORK
c. s.

profectus, sacro
cepit,
xit
;

munerea Pauloprimo Papa

ac-

hincque in Galliam ad sedem suam advepostea veroad potiorem cultum sic sirigula dispertivit, nt Gorgonii sacrapignora ad coenodetulerit, perpetuo cultu asser-

Aprilis anni 757 defuncto ntffectus est. Secundn obiit quidem s. Godegrandus anno pro-

ximo post
s.
!>,n/f,/s,

translationem,

id

est t

766,

atnm

bium de Gorzia

vanda; Naboris honorandas exuvias in monasterio, quod in ejus memoriam extruxit in fundo
Nazarii autem veneranda spolia in abbatia de Laiirisham extra Rhenum digne reposuerit. Attamen Gorgonii venerabile oaput Metis manere voluit in cathedralico templo, ubi in liunc usque diem raagna reverentia conservatur. Existimavit itaque Saussayus, die 12 Martii receptionem trium martyrum corporum Met/s, non S. Gorgonii Gorziat contigisse ; sed postremum dicendum fuisse liquet ex dictis. Quod autem de S. Gorgonh* capite Mctis in cathedrali ecclcsia asservato ait, infra examinabimus. 33 Porro cum alii translationem vel receptionem sacrorum piqnorum anno 764, alii communiter anno 765, non nemo etiam annis 765 et 766 illigent, inquirendum hic in primis est, ad qttem
;

qtd anno 77, tndictione, utnotal, quinta primum defunctus est. Tertio S. Godegrandus corpus S. Gorgonii Gnrzhf ipse deposuit.

Dcuique annus
et

Carlomanno
vel Ortobri,

Christi 76S regnantibus jam Carofo, id est mense Septembri

Hilariaco, collocaverit

non

erat quartus a sattcti episcopi

obitu, sc<f tertius.

fi/ni

35 Alteram difficultatem Mcmovet fragmen- pcrS. GodeChrouiri Laureshamensis apitr/ sa-pr tott/fa- tjrandum,
III
:

tum Okesnium tom.

cum enim

reliqua

mo-

numc/tta passim tradant, sacra trium Martyrum piguora ab ipso Godegrando Roma in Galliam
fu/ssc translata, illuddiserteaffirmat,

idquidem

factum

sed per legatos , et transferente Willihario episcopo Sedunensi. Verba accipe :\texevendus pontifex Rutgangus... interim missis ad Apostolicam Sedem legatis,
,

esse co postulante

Facta cst ea

pro ejus Iiberatione ab oppressione Haistulfi regis

tmnslatio

Longobardorum multa instantia laboraverat, expetivit a Paulo Papa corpora sanctorum Martyrum, in quorum honore constructas a se monasteriorum consecraret ecclesias. Cujus devotionem ac meritum erga Romanam Kcclcsiam
Apostolicus Pontifex debito favore presequens, transmisit ei sanctum Nazarium, Naborem et

annum

ea

sit

referenda. Qui cx kis

facile,

statuunt, facile concitiari possunt

annum cum Hlis,

764 qui

annumlQS

assignant

inquam,

concilinri

possunt dicendo, priores annum auspicatos fuisse a Paschatc, posteriores a Januario. Pascha enim

Gorgonium, per Willilmnum Sedunensem

epis-

anno 765

incidit in

dicm 14

Aprilis, receptio

autem

copum

delatos ad Gorziense monasterium. Evo-

reliquiarum,
12 Martii,

ut ostendimus,

facta

est

Gorzicp

luto dehinc anni circulo, in ejfclesia Gorziensi

in ecclesia Hilariacensi sanctum Gorgonium sanotum Naborem collocavit. Hosce Annales
,

qui dies pro vario

ct

annum

ordiendi

modo ad uirumque amtum spectabat. Qitodatttem

Sigcbertus
Florarii auctor, a quibus frahslatio

secutus est Jacobus Longuevallius e SooietateJesu,

in Historia rcctesia>Ga?//'ra/io>, Gatlice conscripta,

anno 764

affigitur,

annum a
ex
eo,

Paschate auspicati
765,

sint, vertsimile fit

quod iidem mortem

S. Godegraudi referant

ad annum

cum

Sanctus
obierit

ille

apud

alios obiisse dicatur et rcvera

tom. IV, ad annum 765, pag. 444. 36 Mabiftonius autem in Annalibus adannum 765, num. 6 observat sequentia : lluic sententue
illud

ijm sacrum
ojrpiis ipse
S.
(i

anno 766, 5

Martii, qui dies utrique pariter

favet, quod, cuin Attiniacensi conventui,

ftwfa

I'l'

antio poteraf annumerari, incidcute

in 5 Apriiis.
is

cum Paschatc
arridcat,

paulo post Pascha hujus anni habito, interfuerit

Si cui
}

haec expositio

minus

dicere potest

laudatos auctores
illa

annum

764

Chrodegangus, hanc translationem eoilem anno ipse procurare vix potuit. Quamquam cum hsec
in Gorziensibus

assignasse,

quia tum sacra

sttnt, licet

pignora reipsa

monumentis
itinere

4 Idus Martii facta

codem anno admonasterium Gorziense non pervenerint, quemadmoRomatranslafa

dicatur, ex

Romami

opportune

Pflverti

potuit episcopus, ut eidem conventui adesset.

dum
annt) 765,

ex sequcntibuspatebit. 34 Annales Fuldenses, qui sacras reliqu/fts anno 765 in Galliam quidem delatas, sed primum attno 766 per eumdem sanctum Godegran-

dum
sunt
:

Gorzice dcpositas fuisse aiunt, corrigcndi constat enim, eas Gorzite receptas fuissc

Porro eadem est de "WilHhario Sedunensi ^pisdifficultas, si idem est cum Wilicario epis copo ex monasterio sancti Mauricii, qui itidem eidem conventui preesens fuit. At nihil obstat, quo minus duos esse quis sentiat cum parum verisimile sit, Willicariurn episcopum ccssissi'
copo
;

12 Martii, sanctum vero Godegrandum die 6 ejusdem mensis anni 766 defunctum esse : adeoque non potuit is 12 Martii ejusdem anni illas ibidem condidissc. Vitiosi quoque sunt Hugo/iis
Flaviniacensis calculi
in

episcopatu Viennensi, ut alterius ecclesia) regimen susciperet. Verum de liis sentiat quisque,
ut lubet. At Coititius torn.

adannum

765,

num.

T>c>

no/t dubitat

Annal. Eccl. Franc, fidem potius

chronico

Virdunensi,
:

ubi

ad annum 765

scribit

sequcntia

Delata

habere Habano , Annalistm Fuldensi, mondcko Gorziensi, MarianoScoto } $igebertoGemblacensi,

sunt ab urbe

Roma per venerabilem GodegranMettensem archiepiscopum corpora sanctodum

Naboris et Nazarii, a successore Stephani, Paulo Papa, sibi concessa nono Papatus sui anno, et sequenti anno uterque decessit a seculo, Indictione quinta, et Godegrandus in monasterio, quod Gorzia dicitur, quod

monumentis Gorziensibus ctc. : ex kis entm omnibus nullus id factum dicit per /cgatos aut Wilti/tarittm

rum

Gorgonii,

Scduneuscm

cpiscopurn,

imo aliqui
:

id

S. Godegrando disertc adscributtt

et ticet

qai-

dam eorum commode

tentia conciliari nequit

expticari possent, ca sen-

<um auctorc TranslationU,

fiet.

ut lcgenti

manifcstum

Neque ab

auctoritate

ipse construxerat, tumulatus veneratur, ubi postea positum est corpus sancti Gorgonii anno

anno Incar. Dom. 768, regnantibus post Pippinum filiis ejus Carlornanno et Carolo. Vitiosi, inquam, isti sunt calculi: nam primo anno 765, cui translationem recte illigat, 12 Martii currebat tantum
postobitum ejus quarto,
videlicet

laudati Fragmcuti Chronici quidquam ei roboris acccdit, cum ipsius auctor fortc mtttto junior sit cum ad finem imperii auciore Translationk
,

Henrici Aucupis perueniat, et certe post aliquot legiOttones vixerit : sub fincm cnim fragmenti gcnerali principum : Post Cunradum regem tur Saxo, habito conventu, Heinricus cognomento
filius

, .

::::.,

DK

SS.

DOROTHEO ET GORGONIO MARTYRIBUS

neruntque cnrpora sanctorum ab urbe Roma in Franciam, Gorgonii, Naboris et Nazarii, prout jnm ohservnrit Cointius. Huc ctiam rcspexisse
ridrt/rr
tatis,

AfCTOUE
c. s.

Ottonis ducis Saxonici, in regnum sublimatur; ex quo diva Ottonum genealogia profilius

cessit.

Quousque autem Chronicon suimt perdu.

.trrit, <jiii iniitihi/ii rst

tlirinttrr ttnn hthel.

Hnf/O Flavi/iiacensis, rerbis

asserit,

acceptum Romaattulerat

37 Animadversio quoque Mabillonii nihil ods/t/t,

quibas primum

num. 34 reciprcedir/nrum Mar-

quominus cum Cointio auctorem Transki"

ii/ritm

tionis reliquosque recensitos absque ullo scrupulo

fuissc,

corpora anno 765 in Franciam clelata clcindc vero suddit, postea S. Gorgonii

sequamur. Boc autem ex laudato Translationis scriptore sic ostendo : Scribit i$,S.Godegrandum

corpus anno quarto post ohitum S. Godegrandi, Christi autem 768 in monasterio Gorzire condi-

Romam profectum a Pauio Bomano Pontifice aliqua Sanctorwn pignora postulasse, impetras,

seque corpora SS. Gorgonii, Naboris

'

et

Nazarii

tum fu/sse.Quippe sipro annoHiS suhst/tuas769, a cujus 6 Mar/ii annus quartus a sancti episcopi obitu currere inctpiebat, Hugonis dicta recte intetlif/entur de deposi/ione, cujus prwdicti Annates mem/nerunt. Forte tunt facta fuit qucrdam corporis elevatio seu in pretiosiorcm lipsanothecam depositio. Mabillonitts tamen in Annatibus ad hunc annum num. 20>,ad quem et/am Drocgaurji abbasuspicatur Gorziensem cccletis mortem refert,

itnifjne

cum

his

Galliam

repeteret,

per viam. in
Volesin

AgaunensiS. Mauritii

ccenobio,

quodin

situm erat, hospitatum fuisse, cujuslocimonachi,

aperta clam theca, subdoleque rwsus clausa, sa-

cra pignora furati sunt. Deinde subdit, Godc-

grandum, comperta Xgaunensium fraude, de ah illata iiijnitti npud P/ppinum exposttdasse rtu/nr litir rrrr/iissr rrs/it/nsi ; NilllC hyems llOI*transacta rida imminens tentare quid prohibet hyeme, sumptis fratribus vestris coepiscopis,
,
:

siam hoc tempore pr/mum perfectam fuisse, ideoque kucusque exspectatum, ut sacrum pignus in
ea dcponerc/ur. 40 fdem cruditus Benedictinus in Actts Sancto- reliquio: sui Ordinis, parte II, paq. 211, lit. b notat, examinantur lipsanothccam S. Gorgonii anno 1088 per Henrt- Nissipontem

Trevirense, Virdunense, Tullen.se ac duce regni, adite praefatum locum, jubendovobisreddi, quae
i;

rum

sumite sanctum Mauricium cum Sociis suis ac repedate in pafcriam, ovantes habendo eos. Factum est, ut rex jusserat, reditumque est ad sanctum Mauricium
vestra sunt. Si cdntempserit
,

cum ejusdem

loci abhatem reseratam fuisse, inventumque sancti Martyris caput et pro3 c/'puas

yortantur,
referuntur.

corporis cjus partes, quce laudatus ahhas in pretiosiorcm thecam recondidit.

Hoc

si ita sit,

quo

cnm manu
Gorziam
itltjttr

valida,

atque

ita

receptts

reliquics

allattn

12 Mtntii,
iniii

sunt anno, ut pramiserat, 7&&, prout supra ostendimus.

ritlrt
,

pacto igitur Saussayus, num. 32 relatus, ait, S. Gorgonii caput a Godegrando i/t cathedrati
ecctesia

Mefcnsi deposi/t/m in hunc itsque d/eru

anno procnmc
prcBoedenti.

quoedam ex dir/is a/ino 764, ijiitrtltim 765 contigisse, sanctumque Godegrandum sub illius anni finem, velhujus initium
i/i

38 Xrntti

asservari?

An

forte

sacrum istud cimelium ex

est,

Gorsienzi ecclesia eo postea translatum

aut

atlrrius Gorgonii caput ihidcm hontrratur, et ho-

Cttl/itiiti

jtim rrdiirrm fuissr,

intt/r

transacta

rum alterutrum a

bieme ad Agaunenses reversusest, receptasque

rrliqttitts i/ttlr trtiiislulit Ctirzitini, ahi Martii anno 765 depositm fuerunt. Jam vero convcntas Attiniacensis habitus tantum est post Pascha, ut ostendit Cointius ad annum 705
stirrtts

S. Godegrando eidem eccles/a> donatum fu/sse.perp/ram ex/stimavit Saussatjus? Certeprcetcr ipsum legi nem/nem, qui /d asserat.

L2

num.
eo

l, rt

ftitrtnr
1
1

Mabillonius

cwnque Pascha
liquet

anno in s. Godegrandi

Aprilis

inciderit,

utique,

Denique laudatus Mabillonius de celebri ahhatia Gorziens/, qitce S. Gorgonii nomine diu fuerat nuncupata, deque ejusdem Sancti reliquiis pag 205 hcechahet: Abbatia illa Gorziensis, quee sanctorum monachorum seminarium fuerat, in superioris saeculi motibus
ticis insessa

in laudato

conventu prcesentiam

minime obstare, quominus anno prcecedenH sacras illds reliquias ipse Roma deferre, annoque 765 Gorzice deponere potueriL Ceterum Cointius
exisiimat,
relicto
citatis
II

primum quidem abliaereanno 1542 tum anno insequenti a

:

Theodonis-villae prsesidiariis militibus direptaet cremata: dein anno 1552 ab Henrici II Franco-

illiharium, ijui Viemensiepiscopatu

secesserat, in

rum

nd Agaunense monasterium

mum

regiscopiis ad solum psene subversa; de-

\nnalibus Laureshamensibus minus accuratr diri episcopum Srdunrnsrin, rinn primum post conventum Attiniacensem, cuiutabbasAgaunensis interfuerat,

anno 1580 in collegium duodecim canonicorum redacta est, S. Gorgonii reliquiis, qua?
Mussipontem, theca spoliata, delatae fuerant,
Gorziaa restitutis

eam sedem
:

acceperit, ideoque

subscriptus
Mauricii.

Irt/tiiitr

Episcop.

de

monasterio
nihil

Verum

Im-r,

cum ad prqposilum

faciant, non examino.

Miii rjns cor-

poHi

ileposi-

Fragmentum Annalium ab anno, utnota769 usque ad 806, apud Chesnium tom. II rdi/ttm. mnnnrat, S. GorgOnii COrpUS aimti 769 in ecclesia Gorsiensi depositum esse. Anno, im/tt/t, 768 positum esl corpus sancti Gorgonii
::'.i

uti fusius in Chroad annum 752. Simiiiti habet ftt/ilirius, qui tamcn ait, sancti Martyris rdiquias dici Mussipontem delatas ante monastcrii d/reptioncm, ne militum hcereticorumque nicis Beuedictinis refertur
rori,

anno 1595,

quem monachi non

titr.

fuinanitcr prcevidebant

exponeren/ttr.
41
^

Potro cum Goizirsimconstans opinio

corpus,

sit

S.

Gorgonu
esse

Gorziai non
fuit totum

quodaS. Godegrando

acce-

perunt,

in

basilica

qusa
Ki

esl

monasterio.

obiil

Gorzia Droegangus abba. Pro

in

constructa

anno
ita
in
titin/is

Ttvs
titiilt,

legendum
ptmi/ttr,
rrh't/ui
r/

videtur
l,n
sine

7t;<>,

tum
.

quia
tit,

quem Roma> anHquitus cuttam diximus , qucerat htcaUquis, quid ilhtd t,nnolV& in Franciam
potuertt dr/rrri. ,,
,

Gorgonii martyris Nicomediehsis

Sancti covpus

g U fa

mox

mm

15

rf

sr//// ; ///r

ostendertmus

sequentibm

770

tstius

in(rri/iptiur

denique /d, dicenda. Bisce consonant Annales Prtnrinni num. 28 tandnti in quibus ad nnmm/ 769 sic legitur : Corpus Sancti Gorgonii positum luil Gorzia monasterio. Quominus antrm htrr dr primn istiits sacri COrporis in
,
,

Gregmo
tom. IX
s

Martyris corpus seculo ix a

eminentissimus

t\

Pontificcfiom&elevatumfuisse.Boc
Baronhts,
1

tps !! tjt,t advertit

Annahum ad annum Christi 76 sic scri^CumjajnfamaincrebuissetinGailiis.per

:

Gal-

linm adventu mtelligas, obstant fuipsi Annales Pr/t/rif/,/i, di/m nd ttnii/im 765 disn/r ttiutit
:

rporaei
ata

mct.ssi,um Pont.nccm Paulum plurima Sancicemeteriis in

eorum cupidi Kranci, Sanctorum cultus studxosissimi,mittuntlegatum Romam ad eum

Pontificem

Urbem

trans-

DIE

NONA SEPTEMBRIS

337

Pontificem, rogantes, ut aliqua ex Sanetorum corponbus recens inventis darentur in Gallias transferenda. Functum tradunt hac legatione

AUCTORK
C. S.

Oodogangum

religiosissimum

virum

Meten-

sem episcopum, atque accepisse ab eo corpora sanctorum martyrum Gorgonii, Naboris et Nazarii.

^V.S.Gorooniireliquiaealiquee

potius dixerimus, ex eis partera, quara ipsa integra accepisse corpora siquidem ut taceamus de ceteris; ipsius Gorgonii corpus
:

Verum

Mindam

translatoe

Sancti

cultus in eo episcopatu.

usque hodie reconditum habetur

sed tantum

in basilica

Va-

ticana in confessione S. Gregorii Papa?. 42 Censet igitur eminentissimus annalista,

magna pars

partem corporis etiam servatam

Arta,

S.

Gorgonii Romce suo tempore

quam
lerat.

Vaticana, in Greqorius IV, ut prcemisimus, eam intu-

firisse in basilica

Hinc assertioni favent, quce ?ium. 40 de inspectione reliquiarum secuio xi jam decrepito facta ex Mabillonio retulimus :videlicetnonto-

qua' edihtri sumus, priori translotioni aliam hisce verbis subnectunt : Poat htec iterum longo intervallo temporum reliquis sancti Gorgonii per Grodegandum vcnnr.ibilem ecclesiae Metensis episcopum tranaferuntur ad Oorziense ccenobium inde posiea, crescente in
:

Rcliqiiiarum

pars

Mindam

translata

{um corpus

Saxoniae partibus Chiistiana religione, pars ea-

sed tantum caput et praacipuas corporis ejus partes inventa fuisse, Favenf etiam Acta, num. 44 referenda, in quibus non corpus,
,

rumdem
ecclesia

reliquiarnm in Saxoniam att.ribuitur

genti

ubi idem sanctus iiorgonius

Saxonum

et

sed reliquise
aliqua

S.

Gorgonii
in

in

Galliam

delatce

Mindaurbs Germanice

Mindonensi patrocinatur. Est autem in Wcstphnlia ad Visur-

dicuntur. Fuerat quidem

jam tum

pars eadem

Mindam

Saxonia

translata,

sedea non
est

qimfluviumsittt; imperialis rt /ihera, episcopaii cathedra seculo vin senescente msignita, cujus

ridetur tanta fuisse, ut reliquum totius corporis

dici queat.

Nequc propterea arguendus

hi reliquias Gorzienses,
ille

Anas-

tasius Bibliothecarius aut adducti a nobis scriptores,

Mindensis prmcipatus olim paruit : at paccm Westphaliram episcopatUS rxstinctusest, ejusque principatus electori Branantistiti

seca/o xvji per

quod
S.

Romanas

burgico

corpns

Gorgonii appctlent, cum is fuerit antiquorum loquendi usus. Audi rursum eminentissi-

cessit. Breviarium Mindense, anno 1616 Moguntice editum, Adventnm reliquiarum sanoti Gorgonii 5 Idus Martias recolendum propo-

mum
cum

Baronium eodem tomo, ad annum 827, num. 38 occasione corporis S. Sebastiani, quod
avcctum dixerat, et deinde una Gorgonio quem mendose Gregorium scripsit, in ecclesiatn Vaticanam translatum narrat, audi, inquam, eumhacsuper redifferentrm. Postquam enim dixisset, nonnisi partem ejusdem
in Galiias prius
S.
,

nens, verisimilius agit de

exceptis
:

reliquiis

tum Mindm

sed guo anno guove secuio id contigerii ncc ihi ncc a/ihi reperio, Mabillonius tom. III

Annalium censuit, factum id esse circa 978 aittsaltemsubepiscopo Milone, quem

Bcnedictino III parte
clesice
scribit.
II,

annum
in

Sec.

ab

anno \n

pag. 205 Mindensiecusque ah 996 prmfuisse

sancfi martyris in Gallias translatam dici posse,

sic

prosequitur

Sed

et

nos ssepe sumus experti,

quod,

translationes.

f'aet?e in Urbe elevationes atque non ipsa integra esse corpora Sanctorum inventa, immo in nonnullis neque dimidiam ipsorum partem, reliquam vero alio

cum sunt

ad prmdictum annum Annalibus accipe : Gorzienae monaaterium tunc administrabat Immo abbas... Is Milonem episcopum Mindensem honorificc in suo monasMabillonii verba
in

terio excepit, eique

partem reliquiarum sancti

Gorgonii
sit

deportatam.
<}ua mtiotie

martyris in Saxoniam asportandam concessit. Milo vero vicissim ad eum fcranami-

kcec

corpus

dicta sit.

43 Verum nequaquam dolo malo et fallendi animo per imposturam pietas fldelium possidere se Sanctorum corpora profiteri consuevit, quorum non nisi partem acceperit cum in eis non dimidiatum, vel diminutum aliquo raodn se sen:

librum de

passinnn

sancti

Gnrgonii,
pr;rmiss;i

qua)
cpis-

apud Gnrzinnscs desiderahatnr,

tola, quse sic

habet

etc.

45 Dubium non
dentis

est,

guin

hic

loquatur de ea diu

(mt> \ilH

i)n

translationBj de '/"" agitur in Actis, initio prcBce-

num

tiant possidere in operatione virtutum, sed pla-

ne integrum atque perfectum

acceperint sancti martyris
statue de reliquiis S. Gorgonii)
si

ut qui reliquias

iirncdirtino,

numcri citatis paqina

cum
2U'i

ipse laudato
srrihtit
:

Seculo

1'rocedeute
in

Sebastiani,

(idem

terapore pars rcliquiarura S. Gorgonii

Saxo:

non mentironfur,

secum habere ipsum dixerint Sebastianum,

Mindonensem cujus urbiscpiscopus Milo Vitam S. Gorgoniia

niam translata
repertam
est in ecclesiam

testante pnrsertim ipso Theologo sua invectiva

se

Julianum, quaelibet passionum signa idem prtestare, quod integra ipsorum corpora, et quod
in

quam

Gorziensibus monachis direxit translationem pagina srquenti prohat r;r

iisdem Actis, epistolm Milonis,

quam cum

iis

corpora idem possint, quod animae

ta3
:

in coelo bea-

adeo ut

idera

martyr

in

quolibet corporis
hagio-

sui tenui pulvere integer perseveret, oblatrent

licet

missamdixerat, insn-ti^. Verum hmc Mabillonii assertio ne probabilis quidem mihi apparet, ct cum ipso in primis pugnat Mabillonio, Certe

da^mones et blasphement

haeretici

monachus Gorsiensis
inter rctcra de suo

Translationis
,tit :

edendm

aiu

t*>r

machi. Ita vmiiicntissimus.

tempurr

Fama

volanspo-

pulossermone repiebat, quod Banctua Gorgonius hic (Gorzia) minime totua haberetuTj Bed potius ultra Rhenum in episcopio, suo nomine
decentissime
insignito
,

medietaa

haberetur.
videlicet

Qua
rimi.

sollicitudine

stimulati,
loci,
si

prasaul

A.daibero, abbaa
rpucrcliant,

aliique seniorea

quampludi-

foi-lc

Dco placitum nssct

gnoscere veritatem. Subdil, eosab mspiciendo

sacropignore divinitus fuisse prohibitos. Verba uitraKhcnum in episcopio, SUO nominc

hrnc:

Scptcmhris Tomus

III.

43

dcccntissimn

338

DE

SS.

MARTYRIBUS DOROTHEO ET GORGONIO

et delectum sit. Foilberto ecclesia:

AUCTORE
c. s.

pag. decentissime insignito, Mabillonius ibidem ecclesia MinUt. &sic excipit: Nempe in 211, observatiomdonensi, ut dictum est in praeviis quai ex illo 4, remittens scilicet ad ea, bus num. etenimper epismox retulimus. Et rectc quidem : videcopium S. Gorgonii nominc insignitum non
quat, ut, tur designari, nisi ecclesia Mindensis, honorem infra ostendemus, in ejusdem Sancti

Restaurata quidem
vcrtttn

est ab eodem thcsaun jactura non

senescente, xiii scilicet Anno nomine, in epislola

integro seculo post, facilepotuitresarcm. Certe ejusdem sedis cpiscopus 20,

ad Conradum abbatem

irreparabde Corbeiensem deplorat qu< fcrati crarum reliquiarum ,

sibi perierant, rogatque, ut transmittere dignetur.

damnum
illo

sa-

incendio

ahquas e monasteno

ante dedicata jam fuerat.

et

suo

anteepisco-

patum JAilonls:

eodem MabiUonio, Adal40 Jam ibidem memibero, cujus Gorziensis monachus Metensium episconit, fuit ejus nominis primus Gabriel pus, obiitque anno 904, quem etiam I, m Bucelinus Germaniw sacrce etprofanmtom. ipsistatuit. Qui Mussedis episcopis emortualem Minpotuit igitttr ffilo, quem tam ipse, quam
vero,
teste

in Chronico Bussoms pentsse viden. 49 Ecstat ea epistola tur. apud Pau/Unum in Syntagmatis, Waienstedii Dei gratia episcoundesequentia delibo. Anno totique congregapusinMinden, Rev. abbati

densia Chronica non ante

annum

974 Mindensi

sanctorum martyrum Stepham in Domuio sempiterCorbeia salutem et gratiam vestra, dilecti fratres, nam Noverit caritas damnum ecclesia nostra ex
et Viti
tioni

quam

irreparabile

Gorgonii episcopatu initiatum scribunt, eas S.

incendio sub antecessore

meo

bonae

memonae

mat? Porro

licet

fama

illa,

medium Martyns
assolet,

tionis

tempore

fideliter

corpus Mindcnsibus asserendo, verum, ut nonuihil auxerit, eam tamen non omnino falsam portione accipiatur, fuisse, si de aliqua corporis Sanctorum Actis, qum Milo a sereeruimus ex perta Gorziensibus transmisit, ex quibus Mabiilonius

runt

deflemus) tot sed (quod magis dolemus et

reliquiae
,

Sanctorum

Magna

profecto jactura

numquam reparandse. Cum ergo nos damnum

eadem verba

recitat,

quoe nos num. 44 ex

cura solhcite hoc aliqualiter resarcituri paterna habeamus, magnum studeamus, et compertum esse, rarumciue thesaurum in vestra potestate

iisdem adduximus. Unum, quod hic opponi posea verba set, est, quodMitopost acceptas rciiquias sed prcBterguam quod Actis forsitan addiderit id gratts assereretur, t/uid causabimur, quodcpis:

copus

illc

nec se nec
et
illius

beneficio

Mindensi

eeclesice

Jmmonem nominet, si hujus cura sacrum illud cime/ium obtigerit? Adde, quodintota
Mabillonius integram
recitat,

majorem amice rogabimus, ut ad excitandam devotionem, ecclesia? ornamentum, dammque dignenostri levamentum, aliquot nobis elargiri lisdem f/ammis Mindenses S. Gorgonii mini etc. rc/iquias periisse, coliigimus ex Watenstedio in
Annone, dum notabile observat, reliquias B. Maexustas mansisse ria3 Magdalenae tot inter illssas. Similiter Lerbeccius in Chronico apud
Leibnitium tom. II script. Brunsvic. ait : Ceteris (reiiquiis) tempore Engelberti per ignem absumptis, sol33 Mariffi Magdalense exigneintactae

illa epistola,

quam

nulla prorsus ftat de acceptis reliquiis rnentio. In ea quidem matjnas Lmmoni qratias agit de

benignissima hospita/itatc, qua apud eum fuerat usus ; at de reiiquiarum donatione vcrbum
ittdlum.
sed incerlum

mauentes inveniuntur.
obscurius legitur
:

Apud

Pistorium paulo
reli-

Tempore autem incendii

4?

Ea

dictis colligOj S.

Gorgonii re/iquias ante

fuisse.

quo tempore.

MHonis episcopatum Mindm honoratas jam

Imo

vero uccesse

est,

eas diu ante eo fuisse dela-

las, cum Milonis temporeGorziemesmonachi ex fama tantummodo habuerint, quod ultra Rhe-

quiaeB. Mariae Magdalenae inter alias reliquias igne attactas intacta; permanserunt. Eodem itaque incendio S. Gorgonii pignora absumpta videntur, nisi ea forte flammis in tempore fuerint
subducta.

num

iu episcopioSfirtCft'

nomine decentissime

in-

signitu medietas sflcr/ corports requiesceret, idco-

que ipsi cum Adalberone episcopo decrcverint vxp/orandum, vrnutr <tit falsa, ea fnniareferret. Sunc si a paucis annis aut etiameo seculo xpars
aliguaex Gorziensibus reUqidis Mindam translata fuisset, non satis vcrisiatifr apparet, ejus rei memoriam circa ejusdem seculi mcdium usquc adeo obliterandum fuisse, ut nullus Gorzicnsium sciret, an auf qtta/es reliquias Mindensihus concess/ssent.

50 In Chronico Mindensi apud Pistorlum Brachium mentio fit brachii sancti Martyris, pretiosa the- Sanctipretiose ontatum, ca inclusi. Tempore istius episcopi (Sigewardi,
qui ottno 1124 consecratus, usque

culo

in.

a/iquam
sit.

Potueruntitaque Mindenses jam a seS. Gorgonii portioucm posse-

1140 Henricus dux Brunsvicensis contulit ecclesise brachium S.Gorgoniipretioseadornatum.Cottson^Le/^eccius : Tempore hujus Henricus Leo dux brachium S. Gorgonii puichre adornatum ecclesiae contulit. Idem quoquc refert Watcnstedius : verum (dii hanc donationcm aliquot annis serius

adannum

eam sedem

tenuisse

ibidem

diciturj

statuunt. Inter hos auctor Chronici Minderisis

ab

dissv,

quamvis quo tempore accepcrint,

omnmo

Henrico Meibomio tom.

Rerum Germamca-

iitrcrtttm
l\a irliiptiir

48 Chronicon Mindense tom. III

<t

communi
eccfosto inccnrfto

Pistorio manicarum dium. quo vat/trdra/is ecclfisia vjusdcmurbis post

/urt/itiiit

Rerum Gereditum memorat incenve/

srntli xi sub
iti

Egdbertho
rst.

Enqelberto
istius,

rttiit editi, annum 1174 assignat his verbis : Post obitum vero istius episcopi (Werneri anno 1173, ut ait, defuncti) anno sequenti Kalend. Februarii, Henricus dux Saxoniae curiam in Lothen eum omnibus bonis et suis attinen-

episcopo
ait,

vitivws

icdaritt

Tempore

in

major ecclesia Mindensisanno Dominil052j die S. Vincentii martvris per incendium

et

dedit ecclesise Mindensi item S. Gorgonii brachium preciose adornatum. //* Osnabrugensi autem Chronico apud laudatum Meibomium
tiis
;

destructacsi,

armarium combustum

ita ut

tom.

quidquid prius imporator Carolus et Wedekindus, re\ Mindcnsitum et Angarorum, ex magniflcentia regia iu ornamentis et dunariis plu-

licet

legitur : Circa hgec tempora, videde anno Domini 1169, dux Henricus Brunsvicensis, dictus Leo, curiam et bona LoII sic

then vel Lode Mindensis dioecesis, et brachium

S. Gorgonii niartyris pretiose
ecclesise

riims reliquerant ad honorem et decoivm sa^pe dictu eoclesiie, per thuniuaiu iguis consumptum
1

adornatum dedit
filia

Mindensi ad honorem Dei, quia

regis

DIE

NONA SEPTEMRRIS.
quam Morturm Nicomediensem
cniK ,n
fuisse.

339
Ijerhec-

regis Angliae Mechtildis sibi in ecclesia praefata ante attare beati Petri matrimonialiter fuerat co-

ADCTORB
C. S.

quo anno ea facta donatio sit, postcriores tamcn duo ad verum proximius videntur accedere. Fuit aufem Henricus iile Brunsvicensis ejus nominis III Havarice et Saxonim dux, de quo consuli possunt Saxonia* scriprcfert,
tores.

pulata.

Parum

Annone, cujus episcopatum seculo xh senescentii/hqa/, ivadit, Odam, Annoms mafrem, duodorsalia. SW6 mdcea, proutroquechoro ecciesia>

Mindensis, Passiones Petri et Gorgonii con-

tinentes, de opere textili donassr. afte?-um hos versus exhibcbat

Aulceorum

51 Poiro ex adductis verbis

qui& ibidem
hmtnratfp.

non omnino liquet,

rc-

an Henricus sacrum Gorgonii brachium, seu

Hquias pretiosa inclusas thcca
ecclesice

Sis benedicte Deus, Gorgonius et Dorotheus, Proquotormentisplectuntur, necmonumentis Regis flectuntur; sed Christum mortesequuntur,

Mindensi

donaverit, an vero easdem ibidem asservatas hnjusmodi theca ornari tantum curaverit. Eadem

tum

Pcenarumque metum

derident, sal et acetum

Chronico fradunt,
riis reliquiis

ecclesiam

episcopus (dicitur

Annonem supra /audatum vasuam ditasse. Iste sanctus apud Pistorium) videns majomiserabiliter Sanc-

Spernunt, assantur, laqueisdemunu-ruciantur. Confessor fidei sacrae Socins Dorothei

Sprevit tortorem,

mundi contempsit honorem,

Ut

sic

cum

Christo

mundo

salveturin

istn,

rem ecclesiam Mindensera

torum
de
reliquiis
locis diversis

orbatam per incendium, collegit corpora et reliquias Sanctorum,

Deo cum consocio Dorotheo. 54 Mirabifc esf, quod apud Pisforium in ChroConsilietque
:

infelix Fol-

Deinde inter Sancfos, quorum maxima pars (Meibomius habet magna pars) corporum tum temporis ibidem asservata dicitur, S. Gorgonius mimeratur, ac post pauca. rursum brachium S. Gorgonii pre-

et ad prEedictam ecclesiam transvexit.

nico dc ccede Folmari episcopi refertur (h hunc mar* modum Folmarus vel Volmarus decimus nonus

^P^P*

episcopus Mindensis.

Ist.e

episcopus propter
et

fri-

volam invasionem episcopalis sedis, asseritur, a S. Gorgonio martyre

hujus ecclesia? est occisus circa
1094; et ideo

nt veraciter

patrono

annum Domini
non consuevit.

ciosum (Pistorius habet Georgii) recensetur. Verisimife est, eas sancti Martyris nostri reliquias. aut earum aliquas, a Gorz/ensihus Annoni donatas fuisse. Suspicionem hanc mihi movet Lerbeccius, dum de eo ha?c ait : Gorgociense coenobium, ubi sanctus Gorgonius quiescit, causa devotionis visitans, fraternitatera inter ecclesiam Mindensem et dictum monasterium pridem habitam renovavit. Nnlla quidem hic de acceptis reliquiis mentio : sed cum Anno dicatur Sanctorum reliqitias tam studiose conquisivisse, ut damnum ah
inccndio pridem illatum repararet,
dictis verisimile s/f,

memoria

istius fieri

Accidit enim, ut eadem, qua dictus

occisus est nocte,

Polmams

i:

beatus Oorgonius custodihus mojoris ecciesiee appareret, imperans, utsignum

pro mortuo episropo facerent. Illis antem credere nolentibus, ostendit ois pro intersignio palam
altaris

cruentatam

et

sanguinolatam,

in

qua

gladiumoccisionisabstergerat: qua niultisannis postea pro miraculo servabntur. Qui statim surgentes,

omnia

eis

imperata obedienter

et

cum

cumque

e.r

timore perfecerunt. Obiit autem in die Decollationis Joannis Baptista?, anno, quo supra, Indictione secunda.
f/iri*
;

Gorgonii pignora eodem ca.su periisse, vcrisimite quoquc est, Gorziensc iter ab eodem susceptum fuisse, ut aliquid ex
S.

Eadem

habenturin religuis Chro-

Lcrbeccius addit, ijasdem corpus

rum

t'n

ecclesia cathedrali

sepultum

fuissc,

inde postea
obittts

sancti ecclesice sua? Patroni ossibus impetraret.

Ecclesia ipsi

erutum
">r>

et

profano loco tmmatum

I

fuissc.

52 Accipe reliqua ad Sancti cultum apud Mindensesspectantia. Cathedralis ecclesia,

Nicolaus Schatenius parte

Annalium Pahintr

dicata restauratur
:

quamanno

derborncnsium,

ad annum

1080,

Fotmarunt

res suos

1062 conftaorasse diximus, inter Sanctos tutelaGorgonium venerabatur. Itadiscimusex

in quibus ea in

recenset inter schismaticos prwsules, quos ffenri-

vetustis diplomat/bus et
tis,

donationum instrumenhonorem S. Petri ApostoU

GermantOS

cus IV, alias III, in Germanice episcopatus intrusit. Hoc anno ( Schatenii verba swtt) post

sanctique Gorgonii martyris constructa legitur.

Exstant Hla
tom.
III.

in Spiriteoio ecclesiastico

obitum Reinwardi, Mindensiimi episcopi acerrimique Catholicarum partium propugnatoris, ab Henrico rege Mindensi eccleaiae vi armorum Lmpositus est

rum

In Chronicis vero sojpe memoratis, quounius verba ex editione Paullini adduco,

:

hcec habentur

Helniwardus

Helinwardus

Volcmarus Hililesiensis i-anonicns, quijamanteapseudo-synodoMoguntina,vivente adhuc Reinwardo, intrudi cceperat. Idem annalista

Helnrwerdus, monachus

Ordinis Benedictini

(ct

ad annum

1091

eodemquidem modo ndrrat

episcopus decimus Minde?isis) dubitans de consecratione raajoris templi, anno 952 Dudonem

Paderbornensem et Drogonem I Ossenbergensem Mindam evocavit ad dedicationem basilicae hujus in honorem sanctorum Gorgonii, Laurentii

tragicam Folmari mortem, scd merito dubitanquidem vera est, inquiens, narratio. Adjitamen : Verum si quis aliorum schismaticocit
ter, si

recolat,

rumepiscoporummiscrahilcscx hacvita excessus haud incrcdihile, Volcmarum qnoque

ista

et

Alexandri martyrum. Dkitur quidem

in

risdem Chronicis Enqelbcrtus cpiscopus restauratam post incendium ecclesiam seculo xi scnescente
in

honorem

S.

Trinitatis,

S.

Crucis,

Virginis
:

gcnem nbiissc;sed quomodo habeant, fellit certe noa Mindense hoc Chronicon, quod eum hoc anno mortuum tradit cum litteris a nobis producendis,
aliquo miserabili morl.is

quo se

gloriosa? et

oranium Sanctorum

dedicasse

at in
est,

anno 1097 adhuc superstes

suhsoripscrit,

etc.

donationum instrumcntis nihil talc reperire

et

trum ejusdem
fuisse.

ex dicendis patebit, sanctum Martyrem nosecctesiai tutelarem semper habitum quas apud memoratos

Haic Schatr/tiits : ncc eqa narrationcni istam pro cam, retirfa certa admitto; risum tamen fu.it pmc^ Citronira fide, hic referre. Ad Sanrti rut-

autwum martyriism referetis:

53 Varice donationes
srriptores legcre est,

tum rcdeamus. 56 Ad manummilti

propensam sane crga Patronum suum Mindensium pietatem declarant. Eas cqo huc minime transferendas censui prmtcr unam, quce docet, Gorgonium, quem ipsi venerabantur, ex eorum quoque judicio non alium,

rst Mindense lireviarium, anno 1516 Woguntim escusum, in cujusprima Gorgonius, Mut pagina SS. Petrus Apostolus ct

variaSc
Breviario

Mindensi

ecclesioe
uii/tu//'

tgre

patroni exhib&ntur. Fn hoc Breviario geOffieium novem leeHtmumdesanetoMarPrimum, nostro celebrandum prmscribitur
.

quod

;;

340

PASSIO

SS.

DOROTHEI BT GORGONII MARTYRUM

interventionibus eorum glosunt venerandi, ut perceperunt, mereamur consortes quam ricc siquidem eorum, dum a inveniri. Certamina

AUCTORE c.s.

t/uod est Adventusreliquiarum sancti Gorgonii, proportitur addiem 1 1 Martii, habet que omnia. fcre

propria, ex Actis
in trrtio
lite

maximam partem

concinnata

Xfittunio homilia in Evant/elium Noarbitrari///"'^ ///>//"/'. ffon VOCat huc siwjula

referre :

unum et alterum versum, in QUO de ejusdem Sancti tum Romte tum Mindtc /lutrtninio fit

leguntur,incitamentum fidei pra^stant. exemplis suis aniet ne a via Dei desciscamus, ne pro Dei nostros tangunt et admonent,
fidelibus

mos

mcntio proderit recitasse. Iiesponsorium iv sic Imbet: Gorgonius Lloma: positus subvenit ad se
clamantibus, ejusque meritum late diffunditur, vere qui etiam genti Saxonum patrocinatur. y, ineffabilem Deum in Sanctissuis,tantabeneficia

labore pigrescant d. pubhcis agente, Exorta pwse2 Diocletiano igitur in rebus tempestas exorta est cutione Nko~ saeva in Christianos e tam
/,

tormentis succumsuppliciis intolerabilibusque Pater quidem filium, frater fratrem, siilberet.

lius sectae iuveniretur,

ne g quis se auderet

profiteri

Christianum, ne

me.difs,

Quintumveroest hujusmodi Per beatum Gorgoniuni fiunt hic divina mystepra-statservissuis

!

velut inimicum
;

mani-

ria,

per orationes ejus

caeci

illuminantur et in-

flnni Banantur.

et ideo quisque, festa inquisitione prodebat poterat, se in speluncis aut latibulis abprout scondebat nec parenti aut alicui proximorum
;

mmuniu

57 Alterum Officium, ex iisdem Actis pariter compositurn, curn Octtwa celebrandum proponitur
diti
\)

Sfptfttibris, nisi incidxtt in

:

festum Dedicadiosce-

Christicolam se esse confiteri praesumebat Eo namque tempore Diocletiano in Orientis partibus commorante, eadem tempestas in Christia-

tionis ecclesiui cathedralis

siin ijiiiiivm

tum enim per

Gorgonii (estum celebre agebatur, sed ht ipsa cathedrali Dedicatio erat recolenda.

nos apud Nichomediam solito gravior exarsit et quarumcumque civitatum habitatores ad perquirendos Christianos, ubicumque invenirentur,
imperatoria majestas velut ignis exurens inflammavit. Tunc beatus Gorgonius clam et abscondite Christianus /i cum consorte suo Dorotheo
diutius latere non valens, velut cceleste sidus emicuit, et quid intus ageret, luce manifestius aperuit. Erat quidem regii cubiculi praepositus
et magister in officiis, quae intra
V.

Pr&ter hwc singulis quintis feriis vacantibus ab Octava Corpuris Chrisli ust/uf ad Adventum Domini, et ab Octava lipiphanice usque ad Quinf/uftf/esif/tam, rc< ilttri prtrtipitui

Officiwn trium
Vesperis
tertiis

(fctituiiou

>/r

fodem Sancto, n primis

inchoandum,
Dei

t/uemadmodum

feriis

de

S. Petro A/atsttdo, et Sabbathis de sauctissima

palatium exhi-

comrnurtia Sanctorum su/fr/if/iu orationes tid eutndem Suiulutii ietfuutur, t/ui eiitiiu IJtttniis immediatc
(ienitriec eetebrabutar.

Denit/ue

i/tter

bebantur
cio fide et

cui beatus Dorotheus in

eodem

offi-

magnanimitate non impar, strenueet

et

post S.

Ste/ilitiiti

itomcu insertus

est.

non segniter obsequebatur. 3 Erant quoque Dei cultores eximii viam veritatis docendam praedicatores et
,

ad

SS. Dorotlievus
et

testes

Gorgonim

idonei

nam

intra palatium velut

magna lumi-

naria lucebant, omnesque pene cubiculi ministros, ut in fide

Dei vigilanter ac libere persiste;

rent, salutaribus monitis erudiebant

ut in

illis

impleri videatur illud

PASSIO
AUCTORE ANONYMO

bonum

et

Davidicum Ecce quam quam jocundum habitare fratres in

:

unum. Diocletianus

igitur in Servos Dei velut

leorugiens, in consistorio palatii jussit sibi solium parari, et Confessores, qui in vinculis et in
tari.

carceribus habebantur, suis aspectibus preesenStatuas etiam vel effigies deorum suorum

jussit apponi, quibus

thura deberent incendi

sed sancti Martyres spem

suam

in

Domino
:

po-

Ex

vetusto

oodice

membraMs. 19.

nentes et ejus machinas quasi stercora despicientes constanter clamabant, dicentes Dii
,

naceo musei
Dostri, noiato

gentium daemonia, Dominus autem

ccelos fecit.

4 Ad haec Diocletianus indignatus, quosdam F eorurn taureis jussit et plumbatiscaedi, quosdam Christianos se vero suspensos ungulis lacerari, alios vivos de- sponte conficoriari.

Unuin

tamen, quem constantius et

tentur

Auctotis proliiJUS.

rendis Sanctorum Passionibus nobis est habendum, quia pretiosa est in conspectu Domini mors eorum. Non enim obest c, si a nobis nesciantur, sed pro maximo damno nobis reputabitur,
si

agnum

Bummopere studium

perqui-

fortius sute vesanise resistensem videbat, hunc prae caeteris crudelioribus suppliciis cruciari

praecipiebat.

Tunc beatus Gorgonius

constaiiter
:

ftdeliter et utiliter

perquirantur. Soimus quidem,

illos

a nobis minime temporalia

hanc vocem, dicens Cur, imperator, crudelius et saevius in hoc solo punis sententiam, qnas viget inomnibusnobis?utquid in illu crimen dicitur, quod anobis firmiter confitetur? Haec nobis fides, hic cultus et

et libere prorupit in

pro Deo tormenta pertulisse, sioque expleto sui agonis certamine, divina suffragante dementia, ad ccelestein "loriam transniigrasse ;quiasecun-

unanimis

eademque

sententia. Hactenus, imperator, tibi mihtaviinus; jam nunc permitte, ut Deo servia-

dum
.lusti

mus, cujuscreaturasumus

saorffl

Scriptune

hactenus

sicutaol in

lostimonium, fulgebunt regno Patriseorum. Auditores

in

tui era-

mus,jam deinceps, nnlmam devovimus

accepimus
solute
sipisce
:

velis, nolis,

Dei erimus. Ipsi

quippe

divini eloquii,

quo dicitur.
corpus,

et militiae illius

Nolite

fcimere eos,

tolle militiae tuae

qui

occidunl

animam

signaculum cingulum, ut ab-

au-

tem qod possunt occidere, Deo se ad hoc animante, nulla (emporalis ntXB supplioia timuerunt subire. Sancti igitur martyres
sic

a nobis

sequamur Christum Regem nostrum. Renuser ab hac, qua teneris insania, ne perducans ad aeterna tormenta haec enim
:

supplicia,
;

quibus Dei Servos

affiigis,

finem habent

illa

vero

, :

DIE NOjSA SEPTEMBRIS.

vero aeternaliter permansura nullum tinem inveniunt /r.
qitos

341
A. Ajfoimo.
tormenta, in

pcena multare. Constairter quidexn ac fortiter tormentorum genera, quae ingerebantur, tolera-

Dinclet-

tanus, frustra

primum
ditWj
l

blan-

5 Igitur ad beati Viri Gorgonii /constantissimam professionem Diocletianus mente confunditur, et

quo se verteret, nesoius, rabidissima ira succenditur; anxie tamen secum deliberat,
quid de Viro sibitam familiari, quippe infra palatium nutrito, agere debeat. yEgre siquidem

bantetquasi luiiil doloria si mtirenl m Domino gaude-bant. Acelum nudatis visceribua infusum
.

craUcula Ujt" i' jubet.

pro Christo sustinebant, quem in cruce suspensum, acetopro se potatum oredebant saJ crudia visceribus aspersum uon dolebant, quia sale
:

talemVirumperdendumessedispDsmt, quem
ciplina

di-

morum
se

cceiestissapientiai.se imbutoa esse aciebant. \<\ ultimum igitur a carnificibua deliberato concilio

et

generis nobilitas adornavit.

Tunc ad

deductum cum consorte suo Dorotheo

illis

craticula prunis subterstrata ponitur, et quod reliquum tuerat verberibus et ungulis absump-

ad sua sacra redeant, demulcebat, militiae honores accumulandos esse promittebat. Sed beati Viri respectu mentis
blanditiis, ut

torum corporum, supponitur, etnon

iu\ siiliirum,

et ampliores

sed sensim paulatimque suceenditur, utmartyrii

labortanto fleret crudelior, quanto fuerat inter

intimae

suspirantes, illius se clementiae committebant, dicentes Fiat misericordia tua, Do:

Deo

moras incendii
9

prolixior.
,

mine, super nos, quemadrnodum speravimus in te. Et beati Martyres conversi ad imperatorem, dixerunt: Noli, imperator, frustra errare, ut
contingat nobis a via Dei declinare
illo
:

Tunc sancti Martyres laeto ad Dominum animu cunversi, dixerunt Gloria tibi, Domine,
:

His constantissime toleratis

}

quia nos famulos tuos

:

non enim ab

deficiemus, cui nos militaturos esse destinavimus: tu nobis temporalem et corporalem nobilitatem upponis, aeternos vero fasces et generositatem, quaanimae nobilitantur, quoniam, quid
sint, ignoras,

hustiam vivam dignatus es efficere vapor fumi de nustns ad te corporibus ascendens nos tibi reconciliet, et in paradisi sedibus nos numero servorum tuorum
tibi

associet; ut quos passionibus imitamur,

eorum

conventibus interesse mereamur. Domine, qui habitant in dorao tua

lleati igitur,
;

quia te lau-

postponis. Absint blanditias tuae,

:

absint mina; tuae

tibus promittit.
carcert

nusquam enim

aberit, qui resibi

accipe, Domine, sacrificium passionis nostrse, et ut suavis odor ascen:

dabunt

in ieterna secula

gni sui participatum in simplicitate

manci-

servien-

dat in conspectu Divinse Majestatis

tuae,

Tuum,
si

Domine,
repletus Diocletianus, jussit

si

perstiterimus, nostrum vero,

in

Timc iracundia

tormentis casum fecerimus; memento, Dominej

fragilitatis nostraa et misericordia; tuag, et con-

pat, et C07i$tantes in

pde

eos custodiae mancipari et catenis vinctos carceralibus tenebris includi, quousque secum decerneret, quid de eis agere deberet. In crastinum

forta nos in liac passione

erigat nos, Domine,

jussititerum imperator protribunali judiciariam sibi sedem construi et quaestionarios ac carnifices

dextera tua et protegat nos contra diaboli tentamenta exurge, Domine, adjuva nos, etprop:

cum

diversis suppliciorum instrumentis ad-

Tunc beati viri, Gorgonius et Dorotheus deducuntur ad medium, et ut suae saluti consulant, admonentur. Consulite, inquit imperator,
sisti.

libera nos. Facta autem hac omnis prunarura calor refriguit, et facies beatorum Martyrum quasi candor solis emicuit, visumque est oranibus, quasi in florido

ter

nomen tuum

oratione,

lecto jacerent, nihilque doloris ac mali sentirent. Iterum beati martyres, Gorgonius et Do-

quia aut gloriose vivere, aut ignobiliter debetis mori. Si vivere disvitae vestrae et' nobilitati,

rotheus, ad solita precum et gratiarum

munia

honores adepturi inter regni proceres semper gaudebitis si vero mori eligitis, non qualicumque, sed pessima morte, peribitis. Nam si perstiteritis in contumacia vestra, proeuldubio vindicanda erit deorum injuria. Tunc sanctus Gorgonius respondit pro ambobus Christus, qui nos ad suam fidem vocavit, ne deficiamus in tormentis, sua nos gratia confortabit: tu vero, fili diabuli, fac opera patris tui. Christus stat ante januam, qui nos perducet ad teternam gloriam in brevi quidem transibit tormentorum
, : :
:

ponitis, plurimos

conversi,

Domine, de affligentibus nos, et confudisti omnes, qui oderant nos confundantur, Domine, omnes iniqua
dixerunt
:

Salvasti nos,

agentes; quia tu salvas umnes in te sperantes. 10 His dictis, de craticula erigunturetfideles quique astantes, qui adliuc timure latuerant
citantur et confortantur.
raeliora opera inIterum vero sancti Martyres psallentes Deo dixerunt Donum est sperareinDomino, quam sperare in priucipibus.

laqueo necantur.

passionis

eorum certamine ad

post equuleum,

tuorum pcena, sed eeternaliter permanebunt promissa Jaborum nostrorum praemia. 7 Tunc jussit eos in eculeo appendi m et flagris et ungulis toto corpore laniari et visceribus

Tunc Diocletianus constantia Martyrum devictum se dolens, nihilque amplius se in eOB prsevalere perpendens, data sententia Gorgoniura
et Dorotheuin, rebelles cultura-

deorum

etirape-

caria

ratorise jussioni, laqueosuspensosjussitinterimi:

jam

pelle nudatis

jubentur aceto et sale per-

fundi. Inter haec sancti Martyres laeto vultu ad

qui a carnificibns extraoti et ad locum certaminis educti, orationis faciendae moras ah ipsis

Dominum suspicientes, dixerunt Gratias tibi agimus, Domine JesuChriste, qui nos intormenjam tibi toto corde tis dignatus es coniortare suspiramus, quia citius nos te visurosessesperamus: tua visio, qua angeli gaudent in te aspicere, aeterna satietas et asterna vita est; quia tem:

obtinuerunt, sicque ad Deum conversi dixerunt Gratia et gloria tibi, Domine Jesu Christe, qui nos usque ad hanc horam dignatus es confortoto corde anhelamus, et quam Majestatis gloriam videre desideramus. Perfice, Domine, cursum nostrum, quia in manus tuas commendamus spiritum nustrum.

tare

nunc vero

citius tuae

poralis

iiaec,

quae transibit, egestas et mors est

dicenda potius

quam

vita.

Videns itaque Diocleet Dorothei

tianus beaturum

martyrum Gorgonii

Christianis,

Kxpleta autem oratione, surgentes et iidelibus qui astiterant, osculum pacis et

iaetitiam et exultationem,

maximam

ccepithabere

anxietatem et indignatiouem, quia sui carnifices ipsique sanctos Martyres laniando deficiebant
;

salutis offerentes, a carnificibus ligantur etlaqueorum nodisappensi crudelitcr interimuntui

11

Pustquorum
:

inter tormenta laetiores effecti, in Christi laudi-

infelix jussit canibus prujici

felicem ubitum Diocletianus corporaa devoranda corpora Christianis

st-

busexultabant.
8

eorum
cogitare, qua eos posset

Ne

sibi, inquit, Christiani in

illis

corporibua jmlta dnimit

miraculis.

Tunc

coepit anxie

illudant et ex

sibi

nobis insultando, Martyres

342
A. Anonym.

PASSIO

SS.

MARTYRUM DOROTHEI ET GORGONII

Eusebius fuisse ubi inter Bistoriw Ecclcsiasticte cap. i, Ub VIII dicere de iis, quiin imest eetera ait: Quid opus qmd de imperaperatorum paktiis versabantur, qui domesticis suis eorumque uxotoribus ipsis, quae religioms suae ribus liberis ac servis, ea quam factis libere exequendi erant tam verbis ipsis ob semetipsis potestatera dederunt
-

res faciant,
niata
in

canum morsibus corpora eorum ladispereant et per omnesplateasnumquam

Gorgonium clam Christtcmos SS Dorotheumffc

contrarium enim
disertc tradit

iinum colligenda caneset lupidistrahant. Sed longe aliter evenit, qnam illetruculentuatyrannam in sequenti suac malitiae praeluserit

nus

canibus nocte fideles Christiani corpora eorura a

et lupis intacta

sepelierunt

ubi ad

n rapuerunt et condigno honore laudem et gloriam Christi

prajstantur innumera beneficia et in dffimoniapatrooinantibus eisdem cis aliisque infirmis,

coram glonan ac se ostenhanc fidei sus libertatem

:

Martyribus, divina nunt miracula, utomnibus eorum liquido pateflat, quanti meritimartyrium

tare

quodammodo permittentes

eosque prae ce-

teris omnibus ministris prsseipuo

quodam amore

apud clementiam divinam

CorpusS.Gorgonii llornam

existat.

11 Interjectis dehinc aliquot

culis,

annorum

curri-

beati

Gorgonii corpus ad

Romanam
:

complectebantur. Cujusmodi fuit Dorotheus ille, benevolentiara ac fidem qui summam erga ipsos ob causam prce cunctis maearaque
declaravit,

interduas tr&nsfertur, positumque ViaLatina^ malauros, honorabiliter et gloriose veneratur

quippe insanctisMartyribussuisfldelibus inOhristus patrocinium prasparavit, qui post gressum vitaa aeternae corpora eorum q divisit, Graciaa r, alter sancta? t. miiis patrocinetur sed licet corpora eorum sint Romanae Ecclesise

rectoribus gistratibus et provinciarum

magnum

gnum

honorem promeruit. Huic adjungendus est celeberrimus ille Gorgonius, et quicumque alii ob

sermouem Dei eamdem cura

consecuti.
i

istis

gloriam sunt

S.

Petrum

significat, cujus

martyrium Euse-

divisa,ut.rius.|uetamenpatrocinia,cura adunius tumulum accubuerimus, prsssentia sunt et conjuncta.

i;

quodque in Opcre bius describit Ub. VIII, cap. VI, tom. II Martii, die 12, lcctor reperiel. Connostro
sule

etiam
4.

Commentarium nostmm prcevium

vere rairabilem

Deum

in Sanctis suis,

num.

qui tantfl

theus in aanctus Gorgonius, Romas positus, cumCollega suo se exhibet, ut subveniat et cum Romani ad tumulum sancti Gorgonii, non abest
:

beneficia praastat servis suis! DoroGweeia exoratur, ut interveniat, et

k B(cc Gorgonii ad Diocletianum aposlrophc partim desumpta est ex Rufmo (vide num. 4 Commentarii) partim aliunde, autab ipso auctore
composita.
1

defienl

Alii

duo codices habent:

etc.

Ad hanc

sancti Viri

tt,.l<-

pOTS

flft-

consensus etauxilium i:; posl haac iterum longo intervallo tempo-

beati Dorothei.

constantissimam

<jua
et

Qorsiasn,

hinr aliqua

rumreliquiamncti GorgoniiperGrodegangum, venerabUem ecclesiae Metensisepiscopum.transferuntur ad Gorziense coenobium s: inde postea crescente in Saxonise partibus Christiana Religione para earumdem reliquiarum in Saxoniam
attribuitur, ubi

Mindam
transfertur.

Saxonum
,<

et ecelesiSB

idem sanotus Gorgonius genti Mindonensi f patrocinatur,

Christo, qui

Quiddehocet reliquis tormentis censendum Comment. num. 3 et 4. sit f n Unde hcec omnia didicerit auctor, penitus ignoro : vide dicta in Comment. num. 5. o Urbem addunt duo codices scepe memorati. Quid porrode S. Gorgonii corpore Romam translato censendum sitj examinavimus in Comment. 3 vero 2 ejusdem in urbe Romana antiquum
consulc
:

ignante

Domino nostro Jesu

cum

cultum ostendimus.
p Nonne legendum: Via Lavicana? Adi Commenl nttm. 12 et 13. q Laudati codices tequnt, ita divisit. r Ubi in Grcecia S. Dorothei corpus quiescat,

Patre et Spiritu sancto vivit et gloriatur Deus per omnia saeeula smculorum. Amen.

ANNOTATA.
a
///

codice nostrovetustissimo,

undc

hcnc Acta

excudimus, hictitulus praferturt Passiosancti Gorgonii martyris, nulla facta mentione de ita etiam habet alius vetustus codex S. Dorotheo quodfactumputo, musei nostri notatus ] Ms. 7
:

nusguam reperi. s Adi Coinmentarium 4. t Consule Commentarium

5.

Gorgonius in Ecclesia Occidentali prcs quia S. Dorotheo singularcm cultum obtinuit. Tertius tamen oodex prcBcedentibus multo recentior, signatus P. Ms. 10, utriusque Martyris sicmemiitit : Die Septembris nona. Rassio sanotorum
S.

Gorgonii
fatio

et

Dorothei.
]

h In codice
:

in

codice P.

Ms. 7 praftffitur : [ncipit pra> Ms. LO : Incipit prologus in

i

Passionem sanctorum martyrum Gorgonii et

Dorothei.
o tdest,
il

Sanctorum
;

in ccelis glorice
lit.

non obest

///

duobus codicibus

b memoratis legun~

recitavimus. guos ad lit. Codex P, Ms. L9 habet: Tum seeva Christianis verum hujusmodi minutias, quiacodexrecentior sst, imposterum non observabo,
tur
tituli,

[
itt

Suscitata
vtdere est

est hcec

persecutioanno ChristiSQS,

ad diem 7 hujus mensis, ubi de s. Joanne martyre actum <-st. Ut non

h

a hi duobvs codicibus supra taudatis legitur: aliquis se proflteri auderet etc.

Halhtcinatus
esi

auctor

dum

credidit

TRANSLATIO

::

DIE

NONA SEPTEMBRIS.
quffl

343

TRANSLATIO
ET MIRACULA
S.

nobia ostendere dignatua estmiriflca. Tem- A. Aaommo. porihus Cliilderici cregis, exstitit quidam Me- S.Qodegrafr

diomatricaj

GORGONII

d civitatia spiscopuB, nomine Chro- &B<krUa degangus e. Hic repletus amore illo, de quo dicit wndtor * beatus Gregorius, Numquam estamor Dei otiosus, operatur enim magna, si est; plurima et
laudabilia patravit Opera, quse scire qui cupit, gesta pontificum legat Mettensiuni, ibique ple-

AUCTORE MONAGHO

nius instruetur. Ut ergo illud Psalmisfce compleret, Adjiciam, Deus, super omnem lamlem
Cl.
tuaiii. monasterium construxitin loco, quivocatur Gorzia f : praediisque quamplurimia non modici pretii ditavitobremissionem suorum cri-

GoRZIENSI, SECULI X SCRIPTORE

Ex Ms. Remensi,
eclitione

collato

cum
II.

minum, ut idem

Mabillonii
,

in apolegiis g suis scribit, qu penesnos hactenus diligenti custodia servantur. Inquibus non solum laicis, verum et fratribus

sec.

ni Benedictino

parte

suis coepiscopis

omnem

prorsus abstulit faculta-

tem sub horribili omnipotentis Dei interminatione quicquam monachis Gorziensibus aufe,

CAPUT
S.

rendi eorum, quse ipse dederat, vel iu futurum praedicti monachi valerent adquirere,seu Fideles pro remedio animarum suarum illuc collaturi

Godegrandus Metensis

epis-

copus corpora SS. Gorgonii, Nazarii et Naboris martyribus Roma in Galliam defert
S.

in Dei servitio ; quique quietem eorum perturbare molirentur. Dixit autem illis /*, qui contrarii ejus sententiffl essent, dummodo nemi-

erant

nem

vellet aut deberet maledicere, invitandos ante tribunal metuendi Judicis, ut ibi conquira-

tur una

cum

beato Petro Apostolorum Principe

ac sancto Gorgonio de

Gorgonii corpus ab Agaa-

nensibus furto sublatum repetit et Gorziee deponit.

escripturus miracula patroni nostri, beati Gorgonii, quse visu et auditu comperi, inef-

his, qui dehonestantes DeumetSanctosejusprsefatos, in quorum tutela eumdem dedit locum, perturbatores atque de-

structores sanctae religionis fuere.

Quod

succes-

soresejus praesules aliqui parum, proh dolor,

totius religionis exstiterunt,

ta

wis

invocatio ct
ratto

T\ \j

caverunt, qui exstirpatores (ut ita dixerim) Qui pcanaa quidem in oculis hominum partim luere qualiter vero
;

in futuro sint 886Culo,

novit supernus Arbiter

scribmdi

fabilem Dei omnipotentis clementiam mecum hortor ut exorent, qui suasores hujuscemodi ut scilicet ipse, qui linguas inexstiterunt rei
;

fantium facit disertas, et per Prophetam dicit, Aperi os tuum, et ego adimplebo illud aperiat cordis mei plenarium intellectum, et repleat
,

de quorum miserrima conversatione melius est silere quam loqui. Sed redeamus, hoc triste deponentes, ad priorem piae recordationis virum. 3 Cum omnia implesset memoratus Chrode-

triacorpora

gangus antistes erga

locum

religionis opera, quas sancto Sonctoraro

ejus volvebantur desiderio, cupiens ssepedictum

Homa

defert

secundum jam memoratum Prophetam omnia interiora mea suae dono affluentiae. Quod me consequi non diffido tam meritis eximii Patronii

abundantius ccelestibus ditare thesauris,

affluenter terrenis repteverat
, ;

quem
adiit

Uomanum

quam precibus eorum, quos prsefatussum quoniam ut ait beatus Ambrosius, difficile est multorum preces non exaudiri. Nemo ergo captus lepore saecularis eloquentiae huc adeat ob hoc, ut hic quid simile qufflsitet, quoniam non et si utique ad inveniet, eo quod ignorem eam
nostri,
, :

Paulum i nomine, poscens Apostolicum qua? has sibi dari pignora aliuua Sanctorum insignirent partes regionis. Qui concitus volente
Deo ejus annuens precibus, tradidit ei tria corpora sanctorum Martyrum, Gorgonii, Naboris, et Nazarii/u Sanctum Naborem martyrem Ililariaco l delegavit monasterio sanctum autem Na;

F
k
i

plenum illam comprehendissem, hicinserere detrectassem, pro eo, quod a Domino improbetur, dicente Scriptura Perdam prudentiam pruden:

tium, et sapientiam sapientium reprobabo: itemque beato Paulo Apostolo hoc ipsum comprobante: sapiens esse, Si quis vult, inquiens, inter nos
6

zarium cuidam religiosffl feminae tradidit, quie in prsdio suo ultra Rhenum, quod dicitur Lorsan m, collocavit, eo quod idem pnedium suum una cum tilio suo, sancto Stephano tradidisset
quidiciturGoiv.ia,

beatum vero Gorgonium penes se statuit in loco, anno ab Incarnatione Domini

"

ut sit sapiens b. Solum ille accedat, ferventi corde Patronum nostrum collauqui flosdare satagit, ac velut apis prudentissima,
stultus
fiat,

septingentesimo sexagesimo quinto ", ubi se quoque, cum vocaretur a Domino ex hac Brum-

nosa

vita, sepeliri fecit.

ad augculos virtutum, quibus proficere queat, animae su<e colligerecurat. Siquis mentationem
igitur

quidpiam

utilitatis repererit, meritis sancti

:

Gorgoniiadscribat
ignoscat.

si

quid ignavise, errori

meo

Gorgonius miraculorum quid Agaunmet quod corpus s. tio,gonHfHrtmtun sed boc solum nobis simus juniores tempore deferreretur a /, deferretur volans fama detulit, quia cum
4 Igitur beatus

eeisset priscis temporibus, ignotura est, eo

:

'

Non enim

exorsus

sum opushoc animo

apud Domi-

laudis temerario, sed ferventi in ejus amore

sanctopontificeChrodegango.transitaAnsoniao, per quam eura Dominus multis virtutum glorificaverat portentis, in

praeconio, cujus pia intercessio sit

qua etiam

villas prffldiaque

num omnium

nostrorum optata remissio pecca-

minum. Ameoadjutono, 2 Aggrediar ergo tandem cum Dei quaedam ejus gesta, atque ipsius prece evolvere

adquisieratquamplurima, cives acciti famadesiejus accensi, qui haec illi contulerant,

derioque
ad venerit piebs Fidelium eura comitantium collegium p. Quo cmn hoBpitarantur S. Mauricii aliquamdiu,
v

344

TRANSLAT. ET MIRAC
clerici

S.

GORGONIl MART.

\-NOSVMO

aliquamdiu,

fama sublimi

quae longe
irretiti,

id

lateque protelata erat, Martyris Christi accesserunt clanculo ad scrinium, quo tegebantur pretiosa ossa, aperientesque eum *, sigillum cum omni diligentia ingeniose, ne perpendi
posset, inciderunt, furantes

spatio temporis diebus nostris tot enituit signis utreor, qui, prob sed vecordia eorum et incuria,
ilolor, ingrati

fuere

tam Deo, quaro proprio Pa:

adeo ut tn.no, recessit a memoria posterorum inveniri. At nec vestigium alicujus indicii possit
nos imitatores illorumesse formidantes, quaedam

eum, sigillumque
q,

ipsura continuo restituerunt in loeo suo. Igitur

q

cudimus

Iicet inculto eloquio.

tdemaude-

postquam requieverant adventantes

sibi

quantum

visum

fuerat.
est.

sublatis

pignoribus sacris,
diei unius, nihil

discessum

Confecto itinere

7 Igitur post h<ec dum ossa in beatissimi martyris Gorgonii reverenda praedium duorum fratrum illustrium, vocitatum

delata fuissent ejusdem

mus
peroiam

miraculi accidit, similiter secundo addito et terdixit sociis tio. ArHncapellanus lioc videns
,

Quid est, fratres, quod agitur? Forte Deum una cum Patrono nostro offendimus, qui laetificabat nos assidne suis jucundis miraculis. Re-

Mons-Vironis aa, locatasuntinprato, quod tunc temporis exstiterat, in quo nunc eccclesia est fundata ob pretiosam memoriam ipsius. Itaque decebat, sacrae excubise celebratae suntnocte, ut acciderat, et magis (ut credi devote. Casa vero
potest) disponente Deo, fratres adesse utrosque. Laborabatur, ut surgeret, sed potis non erat le-

deamus subtiliter nostras ad Conscientias, confiteamur alterutrum humiliter, si quid deliquimus

negligenter, pro quo beneflciis suetis forsan ca-

vari

illum.
:

Quod

prudenter advertens unus

*

remus dolentes. Diligenter autem exquirentesse mutuo. minime invenerunt accidisse culpaesuae
iurvo.
quodlpse
repettt
:

fratum

Haereditarius, inquit, iste Vir sanctus

ibid. socii

Dei noster vult esse; et ego libens assentio ac auctoritate mea confirmo. Interim quidem dum
vivo. honore praedii mei fruar; post mortem vero

5 Accedentes igitur, aperto scrinio, sigillum

mox

diBsiliithaudabillistactum, suoque se inve-

meam
stet.

portionis mese hsereditarius feliciter ex~

B
r

nerunf fraudatos peculio. Indicantur lacrymabiliter episcopo, quaa acciderant at ille graviter
:

geraenSjPippinumregemrtunctemporismoestus
adiit,
sibi

Quamdiu vult, dixit meus numquam particeps erit. Vix verba finierat, moxque a daemone tamdiu tortus
Respondens alter
:

jaceatsibi;

accidissent non sperata

:

auribus regise majestatis ingerens, quae incommoda. Cui rex

horrida imrainens tentare quid
transacta

ait

Nunc hiems
:

prohibet
s
i,

hyeme,

sumptis fratribus
s,

vestris coepiscopis,

Trevirense

Virdunense

t,

Tullenflew,ac duce regni, adite prsefatum locum, jubendo vobia reddi, quse vestra sunt si con:

tempserint,
sociis suis,

bendo
\:iinl;i.

<<>:<.

sumite sanctum Mauricium cum ac repedate in patriam ovantes IiaFactum est, ut rex jusserat, redi-

est ad sanctum Mauricium cum manu Panduntur edicta regis, inquisitum est dHigenter, negatum fortiter. Tunc venerabilis

tumque

terram volutatus est, quousque invitus daret, quod prius sponte dare detrectaverat. Tum demum liberato eo a daemonio illico levi motu etiam Martyr Christi elevatus estf, gaudentium humeris ad locum destinatum vehendus. 8 Erat equidem -ssepe fatus Vir Dei imraitium et duricoydium castigator citissimuSj acpost correctionem reparator eximius. In eodem siquidem itinere, quod subnectiraus, stupendum accidit miraculum. Dum devenirent latores sancti pignoris ad locum Noviantum hb nomine, deposuerunt ibidem onus pretiosum. Inerat autem
in
,

fadi-

hh

huicsancto Martvri moris,

tasset locum,

utquemcumque

affec-

prsesul sic concionatus est

BfaM/.niims prolixes
lifltis

ad eos

Quia intuconfectse,

mihi

prolixe* dispendium

vias
;

corpus ejus,

non prius levari posset venerabile quousque idera locus cum omnibus

insuper sancita regia contemnitis

Becuri,

facesso, quaa

appenditiis ejus ditioni subjiceretur. Igitur ad-

mihi idem rex imperavit. Continuoque arrepta

secum venerant, pavimenti cclesias ccepit confringere quod illi minimeautumabanteosaudere agere. Cernentes
sociis,

cum

qui

venientes raane, quo cceptum oarperent iter, glebam levare satagebant sancti Martyris; sed
nullius sequebatur efficacia conaminis. Gnari autem hujus difficultatis protinus adeunt loci dominum, qui forte illis diebus ibidem moraba,

vero
.r

boc,

submissis vocibus

burailiter petiere

se licere inquirere x, Vbtis autem eorem devotus pontifex prompto annuens animo, intermisit, quod cceperat. Mane facto, reddunt thesaurum furatum quem suscipiens praesul,
iniluci;is.
:

tur:
quid

propalant, recubitu suo beatus Martvr portenderet, instruunt. At ille vento superbiae turgidus, respondit, se nihili pendere, quamdiu jaceret,
tali

morem pandunt, voluntatem

cum grandi tripudioab eadem egrediturecclesia. Mox igitur utvalvasecclesiaa attigit, eseco oculos
amissoa reddidit.
ii>r

nec hac occasione quicquam illi ullo dum eornm, quaa sui juris erant.
quitur.

modo cedenGorzi(p depo?iit.

siitc

rnim-

ouKs

emensis fcerrarum spatiis, perveniunl ad villam, Waringisi nomine nunmiiltis

6 Dehinc

9 Continuo effrsenatum os ultio divina inseNam ut haec verba finivit, os ipsius hor-

cupatam
campo,

//.

Cumque

advenisset tempus somnii,

in medio una tantum Bpina mensura cubiti erat, in quo lignum Domini, quod clerus secum vehebat, suspenderunt. Quae spina tantaa altitudinis una oademque nocte exerevit,

looaverunt sancti

Martyris glebam

ubi ad capul <\\u<

distortum est, adeo ut auribus ejus videretur proximare; Sentittuncmiser, quem concitassetad perniciem sui. Statim autem beluina mens ejus propriam resumens conscientiam, humiliter obtulit pretioso Martvri qua?
.

ribiliter ac turpiter

ut

Ibidero
*

revertentes clerici ob lignum Domini, quod obliti fueranl nullo modo valerent
.

prius inani gloria elatus pertinaciter negaverat moxque incolumitati pristinm restitutus, gratiarum rependit actiones, Sanctusque

cum omni

itirm stantis

stantes* ad terram culmen altitudinis ejusattingere, sed potius quibusdam machinis factis ad

fecilitateassumptusaddestinatumperferturccenobium. Haac sunt jucunda et mirifica omnipotentis Dei opera, per qua> dignatur glorificare Servos suos in bujus vitae politio cc, comprein astutia eorum. Vir enim Sen-o Dei, utpote defuncto posse ustere: sed vigil de ccelo Custos ejus nnmo omnium mielium. verbere propm corpons hunc non solum mulctavir, vernra etiam iste putavit, se

ipsam soanderent. Cujus miraculi devotione

j

in

eodem looo eoclesiam construunt :-. atque ex nomine s&noti Gorgonii diflcatam dedicant;
ubi virtutes ipsius haotenus pollent.

hendendo sapientes

Nec dubieum pluribus his effulsisse prodigiispertot annorum cumcula, qui tam brevi
tandum
est,

bonum. quod

DIE

NONA SEPTEMBRE3.
coactive

M7>

quod sponte non curavit impendere

compulit gerere.

pcSaram

ANNOTATA.
a De auctore actum est in Commentario num. 9. In Ms. Itemensi praefigitur kic tituhts : De
translatione et miraculis sancti Gorgonii martyris. Mabilloniw primum hujus capitis numerum auctoris Prologum recte vocavit, ?ws Ms. secuti

fluvimn longe a Moselta seculowuper A. Aronwi. Sigivaldum Mftmsrm n ,isn>pnm nmstrurtum fuisse in honorem S. PauU Apostoli, quoddeinde S. Naboris ob delatum eo corpus
vocitatum
stt.

Ita

ibi
:

sentiunt

mmi. 23 hac scribit; Tunc tempori florebat Sigibaldus episcop US Mettenais,

734,

annum

eatistimat, erroris arguens, quialiter et tamen tom. II ejusdem Operis, </

qui...

duo nionasteria condidisse perhibetur a Paulo

diacono,
Cella
. . .

quorum unum
in

ffilariacum seu Nova. .

Mettensi

dioecesi.

Translationem in capita divisimus, non partitionem observavimus.

camdem

Auctor primus

b Quid Apostolus adductis sententiis intendat, videripotest apud interpretes tuto tamen poterat
:

auctor Translationem hanc elegantiori stylo cononmino absono conscripsit. Porro Mabillonius lcgit : Itemqne Apostolus hoc ipsum
scribere, nec

sanctus Fndolinus abbas, qui illud in honorem S. Hilarii unde Hilariacum dictum, consecravit, sancti Naboris etiam appellatum de quo alias diximus. Ejus yeluti conconditor habitusestSigibaldus, qui illud a fundamentia hoc anno instaurasse memoratur.
,
,

Nescio,

an

comprobavit etc. : sed ejusmodi minutias inposterum inobservatas prwteribo. c Childericum III et ultimum stirpis Merovingiece designat, quo exauctorato, Francorum rein Pippinum Brevem translatum est. d Mediomatricum nunc Metas, vulgo Mets, Mediomutricorum caput, nota cst olim Belgicce primce urbs, et antiquo episcopatu sedis Trevirensis suffragaueo nobilis.

hoc loco eorum, qu,r pnmo tomo tam asseverantur dixerat, fuerit oblitus, an eadem tacite
retractarit.

m
nii
:

gnum

Lorsan etiam legitur in editione Mabillodesignatur autem monasterhm Lauresha,

mense

situm

iu

insuia dicecesis Moguntina,

teste

postmodum Aldenmunster appettata, biltonio tom. II Annal. ad annum 764, De ejusdem fundatione agitur etiam

Ma-

nuni. 70.
in

Com-

De

S.

episcopo

Godegrando seu Chrodegango Metensi actum est in Opere nostro tom. I Martii
;

ad diem 6

mentario historico de S. Godegrando addiemti Martii, 3, num. 10, ubi ex Ghronico Laureshamensi illud anno 764 fundasse dicitur Cancor
illustris

ubi ostenditur consecratus fuisse cpis-

copus anno 742, obiisseque anno 76G. f Celeberrimi Gorziensis monasterii a S. Godegrando fundati situs et reiigua eo spectantia
studiosus lector rcperiet in Commentario prcevio

religiosa et

Rhemensis pagi comes cum matre sua Deo acceptabili "Williswinda, vidua

Ruperti comitis. ffinc patet, guos Translationis auctor per reliijiosam feminam, ejusgue, de quo mox, filium indicare voluerit.
n Toto 4 Commentarii prwvii disputavimus de hac translatione, et de anuo, guo contigit.
o Id est Italia. p Denotat Agauncnse S. Mauricii'sociorunu/mejus
celebre

ad Acta B.Joannis ejusdem

loci abbatis, tom. III

Februarii, die 27, ubi ea 1 satis prolixe sunt tradita. Hic suffecerit annotasse, monastcrium

Mediomatricum rcgione cis Mosellam conditum fuisse, et a rivo, cui adjacebat, Gorziam appellatum. Depostrema hujus loci fortuna videri potest Commentarius num. 40.
illud in
g'

olim

monasterium

quod

Si</ i$ -

mundus Burgundim

rex ad prwdictorum marty-

Fundationis

litteras videtur

denotarc,exqui-

bus aliqua delibantur in Comment. prcevio ad Acta B. Joannis mox laudata.

h Mabillonius legit : Dixit quoque, illos etc. : paulo infcrius : Ut sibi conqueratur cum beato Petro etc. Fuit is S. Paulus PP., ejus nominis I, cujus Acta illustrata sunt tom. V Junii, ad diem 27. Sunt, qui velint, quodS. Godegrandus laudatum sanctum Pontificem ipse non adierit, sed per legatos ad eumdem missos aliquot ab illo Sanctorum reliquias petierit, quas Paulum ipsi per Williharium Sedunensem episcopum misisse aret
i

rum sepulcrum in Valesia ad Bhodanum flumen, jam auctum Drantia lacum Lemamnn versus condidit. Quod vero TranslaHonis auetor, quiseculo x scripsit, Agaunum collegium, rjusque incolas mox infra clericos, non monachos
,

appellet, id Cointius tom. 5

rumad nnnum
putat; quia
seculo
et

764,

Annalium Franconum. 15 per erromn fartuin

Pio iinprrutore,

SClllcet

u"m pOSt hanr transUitionrm,

nempe

IX sub Ludovico

Adalongo abbate monachis

substituti sunt ca-

nonici, ut habent

Sammarthani torn. IV Gallia; abbatum Agaunensium, et Mabillonius tom.ll Annal. ad annum H2t num. 08.
ChristianiE in catalogo

bitrantur. Vide dicta in

et

Commentario num. 35

Apud Mabillonium

est

advertentes

at nos-

sequentibus.

tra lectio est clarior.

r Scilicet

k Acta SS. Naboris et Nazarii, qui una cum SS. Basilide et Cyrino sub Diocletiano Bomw
passi sunt, illustrata reperies tom. II Junii, die
12,

drposito Cluldrrirn

Pippinum cognomento Brevem, qui Franroiuru rrqnum obti,

nuerat.
s nii.

qua

coluntur, ibique etiam

actum

est

deprio-

Trevirense desideratur in editione Mabffio-

rum
1

translatione.

De Hilariaco monasterio, apud Lotharingos

In catalogo archiepiscoporum Trevirensium apud Calmetum tom. 1 Historiw ecclesiastiea- Lnthariiu/iea* /nvfixo turn sedissc dicitur

per S. Fridolinum fundato, consule Acta ad lit. k mox laudata, ubi etiam Nova-cella et Helera, ac postmodum S. Nabotis ad ejus corporc eo translato nuncupatum dicitur. Nescio, quid
sibi velit
(i(f
:

Veomadus,

quem Sammarthani
tom. 15
S.
1

fratres Galiia: ChristiatuE

t Coinfius tom.

Wiemadum appetlaut. V Annal. ad annum

Virduitrnsi
:

764,

num.

Mubillonius,

dum

tom.

Annalium

notat,

reelesia;

tum prwfuisse

tinnum 590, num. 27 Heleram ab Hilariaco '('u Nova-cella distingui contendit, ct Ueleram quidem a S. Fridolino ad Mosellam in honorem S. Hilarii seculo vi conditam fuisse, Hilariacum vero seu Novos-celloi monastcrium proSeptcmbris Tomus
III.

Muldelveum

consentit

Calmrti Catalogus,

ubi Magdalveus dicitur. u Laudatus Cointius putat, hunc fuisse Godonem at in catalogo episcoporum Tidlensium
:

apud Calmetum

in citato

44

Opere sub id tompu* Jacob

346
A.

TRANSLAT. ET MIRAC.
et

S.

GORGONII MART.
benedictione

Anontmu.

Jacob

Borno
:

lefjimtur

uter rectius, non vacat

fieri

tam grandi

quod

illico

spon-

inquiiwe.
x /d est

Ut

sibi liceret inquirere.

Venientes autem ambo sidere illi non distulit. die, quo pactionem mutuo firmaconstituta

y liadrianus

Valesius

Sotitia

Galliarum
sita in

de eo loco ho?c habel :

rengisi Villa,
tia

Est alia cella

Waait

quam etiam monachi

noscuntur

sine licen:

mul tamclanoulogererent; confestim ut giebam d quasi exanimes effeattigerunt sancti Martyris, in terram paene mortui, nullum ceciderunt
cti
ibid. aliquem habentes. penitus sensum aut valorem calorem Cumque post trium vel quatuor horarum spaexperti sunt in se se reversi fuissent,
* *

mca

inhabitare

ut

FrothariUB TuIIensis episcopus in epistola ad Drogonem Mettensem episcopum. Warengisi

pertinebat, Villa-igitur ad Tullensem dioecesim
posiquai hodieque Warangeville nuncupatur, taqae est ad ripam Mortse fluminis in Lotharien-

sium

finibus,

inter Rosaria (Rosieres) et

Nan-

ceium, etiamnum cella seu Prioratu clara, a domino quondam suo cognominata. Verum hunc locum saltem steculo x ad Metensem episcopatum
perlinuisse, infra
7.

tium in post paululum, virtutem Martyris. Iterum autem immemores priscum jam convaluissent, quasi venerabilis presbyter tinae castigationis, rursus Ecce sacrorum monachum ait ad praefatum membrorum ejus benedictione perfrui dignus saltem nunc e vel aliquam portionem
:

non

fui

scrinii,

quo ejus sacra continentur ossa, dare

videbimm. Iluic ecclesice sive lum,

non
sive postea qiuedam de qua Frotharius,

differas.

At

ille,

ut reor,vilea?stimaus fore,

quod petebatur,

rursus idem adiit scrinium,

cvlta mldita fuisse videtur,

(jucm Calmetus in Catalogo Tullensium episcoporum anno 846 obHsse notat, in Annotalis ad litteram prcecedentem scribit. De eodem loco

admovensque manus tangere jam dictum scrinium, eodem modo, ut prius, in terram ceciderunt,
et facti

sunt velut mortui.

Quo

facto,

li

sermo infra recurrct. aa Oodefridus abhas Goltwicensis in Charta geograpMca Germanice medii wvi, quam parti II tom.l Chronici Gottwicensis inseruit, MontemVironis collocal inter Mosellum ctSalam fluvios,

sanctus Martyr talem caeterisincussit terrorem, ut nullus deinceps eum inquietare praesumeret. E itidem memorati praesulis 11 Temporibus Mettensium, cum domnus Adelbero / juvenili Adelbero iocum restawadhuc vernaret setate, tactus divino instinctu

haud procul ab hujus

a Nanceio
venit itincri,
et

r/pa, a-quali fere distantia

Ilic

Muss/poulo.

situs

recte

con-

nudis pedibus ab civitate monasterium Gorziense gratia orandi adiit: qui altaria cuncta perlustraret *, sagaci industria invenit, fimum tam

rat

ccecus

curatwr.

r
*

quod

hic descr/bitur.

asinorum,

quam

reliquorum animalium in

ibid. perlns-

cir-

trans

bb Mabillonius legit Nomantum : a/Noviantum legendum arbitror ; videturque fuisse locus ille,

cuitu altarium.

Tunc suspirans graviter

et inge-

quem Calmetus
Metensis, tomo
I

in

charta geographica dioecesis

civilis

Historiw ecclesiasticce et

miscens amare, cum lacrymis pergit ad tumulum beati martyris Gorgonii, prostratusque in terram, oravit cum lacrymis diutissime, inter quas orationes hanc ultimam dixit Deus omnipotens, si umquam promeritus fuerohabere pontificatus honorem, hunc locum desertum et hor:

Lotharintjhr pru-fi.ra, vocat

inter

Noveant
,

hic

cnim
,

Gorsiam

et

Montem- Vironis

interjacet

quemadmodum
cc

instituti itineris

de quo hicagilegitur politia,

tUT, ralio post/dat.

ribiliter

prophanatum reparare

Apud Mabillonium

rectius

tentabo statum.
dere,

Quod

fidelis

iu pristinum sponsor ac verax

qum voxhic pro regimine

usurpatur.

qualiter impleverit, facilius est oculis deprehen-

quam lingua

perstringere

g.

Exaudivit
et suflra-

tamen has preces omnipotens Deus,

gantibus meritis praedicti Martyris, adeptus est

CAPUT
Hungarorum

cathedramepiscopalem.Postnon multum autem

II
temporis erat anniversaria solemnitas ejusdem
Martyris, et ipse

domnus Adelbero, favente Deo

jam

prassul,

venit interesse sacris solemniis.

metu

reliquiee

Metasdeferuntur:earumpar-

Surgentibus vero monachis, ut laudes persolverent nocturnales, quidam caecus, qui lumine oculorum caruerat jam duodecim annis, sanc-

tem donare monachus

stauratur, et

divi-

tum poscebat Gorgouium misereri

dum

nitus prohibitus: Gorzia in-

qusedam preedia

sibi. Et ecce, sumitur antiphona ad Invitatorium canendum, casco reparantur lumina diu negata. Quod cernens episcopus, in gaudium attollitur maxi-

mum,

recuperantur.
Mca tompestate, qua Ungarii pervagabantur has reglones
a,

suinensque

laudes Deopersolvensacsancto Gorgonio; pallium quod secum detulerat,

,

sancto superponit tumulo.

12 Instigante
RflUguta
ins

humani generis inimico,

invidet actibus,

qui fe- Idem Xdelbero proidia

jU-rdiim

dsfafa

E
ti

licibus

umnium

maxime bono-

earwn porHo
donari prohibita

Wigerico b praesule civitaMettiMisi pra-sidente, fugeruntmonachi ad ci-

vitatem

eamdem, sua omnia secum

tollentes

rum, accendit in ira gravi praefatum prmsulem Adelberonem adversus locum Gorziensem. Dolebat enim se quam maxime a loco diu possesso
ac prsevalide
sibi sociato

interquse pretiosissimum pignus sancti Gorgonii

evehentes,

eminus fugari. Unde

looaveruntin ecclesiaS. Salvatoris,

eoquod septione murorum necdum munitusesset ambitus monasterii. Erut tunc temporis qui-

setagebat versipellis, cunctarum persecutor virtutum, multiplicitertenerarum plantasarborum,

antequam radicarentur
evellere
:

profundius,

radicitus

venerabilis ac religiosus sauerdos, rector et custt.s ejusdem tvclesia\ liic aeeeusus saneto
d.uii

desideriu, aggrossus est

quemdam monachum,
senem
vidi cenreli-

compos effectus, ni clementissimus Dominus, bonorum omnium datoretfautor,manumereptionissueequamprimum

sibi

fuissetque voti sui

quem ego

ipse puerulus c valde

,

servientibus porrexisset.

Jam enim

trans-

Mabil

tenarius

ut

ferebatur, poscens sibi dari

centeuarium

qniasde eodam oorporej quo dignus mereretur

ferme annis, ex quo exosum habere coeperat eumdem iocum, adeo ut monasterium
actis tribus

saltem

; :

DIE

NONA SEPTEMBRIS.

347

saltem videre ac ipsos Fratres fastidiret; deliberaverant iidera ipsi, relicto loco, Treverim usque maturatum iri h. Quod illico contigisset, nisi eisdem oranipotens Deus seculum fugienti-

tentia sapientis Salomonis, dicentis: Cum pla- A. cuerint Deo viffl bominis, inimicos quoque ejus
viae

Ammho.

busportumque monasterii tutum quaerentibus

atque ad faraulandura sibi sanctoque Gorgonio habilem concederet facultatem. Odii autem ac discidii haec causa fuit petierant ssepedicti monachi, reddi sibi villam, "Waringisi
restitisset,
:

convertet ad pacem.Vere enim seniorum illorum Doraino complacuerant, qui precibus

crepulsabant, ut inimicoseorum converteret ad pacem tam perfectam, ut qui prius nec reddere, quffi illorura erant, votaerant, neque audire saltem, si quis eos necessitatis suffl

bns Deum

sic

causainterpellarepraesumeret;

dictam,

cum

ipais

jam

difflsifl,

mulantibus Prsedones enira et vastatores sanctse Dei Ecclesiae locum euradem, velut crudeles lupi ovem arreptam in frusta sic ipsi omnia monachis a sanctis Dei viris pro fructu animarum suarum
;'
;

appenditiis ejus, quara olim sibifasanctus adquisierat Gorgonius.

utrumque Domino imperante absque

annuerent.

dilatione

15 Alia item vice importuni valde crebro instabant praefato episcopo seniores monasterii
saepedicti,

restituit.

quoniam urgebat
ea, quae

eos penuria
sil)i

aibi

insita, poscentes obnixis precibus, reddi

Lan-

collatisin varia sciderant. Tenebatigiturvillara illam unus fratrum k ejus, carior ceteris qua:

geivillamad
ille,

Molinsrsuijuria erant.At

propter audire non poterat, ut quis

reret.
divinitus

eam

requi-

ut silex durissimus, nullis movebatur serraocinationibus. Videntes ergo, se nihil proficere, reliquerunt eum, suam omnem querelam

admonitus.

13 Hujuscemodi ergo dum agitantur perturbationibus, ecce intempestae noctis silentio qui-

commendantesAltissimo.Aliquantuluintemporis
fluxerat, et accersiena abbatem ac quosdam primores Fratrum, Tenete, inquit, quod diu requisistis

dam eum

Vir venerando habitu, pulcherrimo adspectu, splendore mirifico, et talibus aggreditur dictis Bonum quidem bene ccepisti,
adiit
:

nullas rependite,

attentius sine ulla efficacia. Gratias mihi sed S. Petro, qui mihi hac

ibid.

prope

sed lassus propere*defecisti. Sit ergo tibi solers curaemendandi, nesit tui causa excidii. Profecto nisi te correxeris, in lapsus alios,

nocte

cum horrore vehementi

ccepisti,

haec ingessit dicta

Bonura quidem

sed ininime perfecisti

unde

te

ideoque divina ultione,

eximere non poteris, inveheris

his dictis, eva-

nuit. At ille coepit pavescere, pallescere, tremere. Convocato itaque camerario / sibi fidissimo, orto die ait ad eum vultu mcestissimo I fiden:

si te non proficue correxeris, citissime ferieris. Ista vobis indicavi, ut sciatis, cui rependere gratias debeatis hic flnem
;

Vere Dominus memor promissorum suorum compleverat, quod dixit Primnm

loquendi
fecit.
:

tissime festinantissimusGorziam. etadscisce ab-

quarite regnum Dei et justitiain ejus, et

liaec

batem

citissime

qui dictis senioris sui parens,

celerrime ascenso equo, properare volebat versus Gorziam cum repente invenit eum et quos;

omnia adjicienturvobis. 16 Comesquidam, Boso

nia,

nomine, ampla per-

Boso comea
simile pr&-

sona. nobilis genere, villam nostram in

CampaVitrei

dam Fratrum

ad portam civitatis, prsestolantes exitum civitatis, eo quod claves detinerentur adhucpenescustodem urbis. Qui lsetusadmodum
factus, Eia, inquit, congratulor vobis, quia labo-

nomine Wasnau,
t

invascr.it, ad

quem
in

qui- dium dctinens

t

dam

seniorum
ii

nostrorum

icrat

castello

constitutura pro

eademcausa

interpel-

rem meum,
tis.

qui raihi nunccontingeret,relevasDebebara enim versus vos tendere ergo adite seniorem meum citissime, quia vos expec:

landura.Deductusigiturinejus prsesentia, exposuit indigentiain quara patiebantur Fratres maximam putans compati illum debere. Sed ille econtrario obduruitintrinsecus, factus velut
,

tat, sibi

desiderans videre cupide.

Mandatum

igitur

lapideus.

Dixit itaque legatus counti

si

nobis

destinatum

cum

implesset caraerarius,
Illo introgresso,

stu-

diosissime rediit abbas.

ruens

episcopus ad pedes ejus, se reum. se culpabilem

proclamans,

Deum

offendisse,

patronorum iram
videlicet

liberalissimorum,

sanctorura

Petri,

Pauli, Gorgonii, incurrisse,

cum

fletibus inge-

minabat. Post hsecinquit: Praecedite iter meum, quod absque scrupulo hora diei tertia subsequetur, praestolantes me comraunitercuraomni Fratrura agmine.
Nolite, abbas, inquit, hodie iter

non reddideritis.clamabimus nos. At ilierespondit: Ad quem?num ad regem ? In veritate mihi rex pro minimo est dux Gislebertus ./ sk mihi est, acsi servus meus vilissimus. Cui senior: Si caremus terreno auxilio, convertemur ad majus supplementum.Qui ait Quod estillud? Responditsenior: Deus omnipotens, factor et refactor meus. ut vester, jeque accipiens personam ves:
:

tram, ut meam. Atillesubjuuxit: Taceetfestina ocius repedare, ne cum magno dedecore faciara
te

arripere, quia dies jejuniorum

tiorziensi

monasteriu

sunt praecipui, quos violare non estpossibile//. Qui respondens, Nequaquam, ait, retardari valetmea subsecutio, quia divina urget jussio. 14 Proficiscitur ergo ad monasterium, ut statutum fuerat. Veniens autem usque ad locum,
qui Crucis o dicitur, discalceatus venit usquead locum nudis pedibus incedens, atque in con-

vitam suam transigere. Respondens autem

uxorillius, Absit, ait, absit, ut hanc

umquam

incurratis inlamiara, et generi vcstro Iioc dedeCUS inuratis, ut aliqiiam servo Dei injuriam inferatis:

quin potius sinite

ut

eum salvum
Krgo

et

in-

i-uliimciu,

venit, discedere.

his dictiSj
in

discessum est. Ule itaque * gravi infirmitate vasusest per octo dies continuos, sublata ei

Mabit.

fa-

utraque

ventu Fratrum pedibus cunctorum provolutus, pro obstinatione sua se culpabilem reddidit. Statimque baculo suo p villam cum omnibus appenditiis suis reddidit q ac continuo advocans rainisterialem suum sub interminatione divinae
:

cultate oipni raanducandi, bibendi, ilnnnicitili.

Fecit autera se deferriLingonasy, medendi gratia

;

sed innrmitns divinitus immissa non minue-

batur, quinimo augebatur. 17 Tunc pro legato sibi nuper directo diiigit morbo corrqt
<|iii statim ocyus, ut ad se aucelerare festinet missus est, addito sibi socio alio seniore. Cumque
:

non velletperet ultione Dathan et Abiron, celli maledictione Ananiae quoque et Saphirae, omnimodis tangere
animadversionisobstrinxit, ut,
si

tu$,reddit.

venissent coram, dixitad legatum priusmissum:

non

praesumeret. quicquid ibidem collectum fue:

quod justum rat usibus diversis profuturum ipse fidelitercomplevit. Deniqueimpleta estsen-

In proximo cum me adiisses, minime poteram credere petitionem tuam tara citius affuturara. Tene ergo (porrigens illi baculura) - sine cunctatione,

348
A.

TRANSLAT. BT MIRAC
quod

S.

GORGONII MART.

Anonymo.

tatione,

nuper

tantoties

te

expetente

expetitum, pro humilibus ac votis supplicibus contumeliosa verba rependimus, immo injuriosa et illos inferre facta machinati sumus. Dixit,

Sanctorum ingemislatorum incuria circa loca referre consueverat, cens, in haec, utipsepostea
Si indignum rae, verbainter orandum prorupit. pietas Christi, et tuum, qui hic ades, inquit, o Domini, pium auxilium, hujus sanctae se-

gratulabundos reddidit, sibi autem invaletudinem pedetentim allevari gavisus est ac redeunmcestus salutifera esurie, qua diebus octo
:

Testis

distua; ministrum

unquam promovere dignabe-

te

(ut supra diximus) caruerat,

petiit
:

cibos sibi deferri

quibus aliquantulum refectus, cubitum aliquanse collocavit, atque somno diu negato mane quoque usque in horam tisper incubuit,

miserabilem, quam cerno ris. lianc loei hujus faciem in aliam ab hac habitudinem, te oculis, commutabo. Deinde mihi adjutore factopropitio,
subditur,

eum

prceter

omnium spem

voti

compo-

ferme

tertiam
est a

somnum
mane

protelavit.

Cumque
:

iuctuosus autem tcm, promissis stetisse. Quam antequam Adelbero eam fuerit Gorzice status.

excitatufi requisisset, si

monachi jam venissent,

praestolari utrosque

responsum
]||,-

et

B.Joanniet Einoido restaurandam traderet, coliv, ubi dicitur; Erat liges ex iisdem Actiscap.
locusidem, ex qua olim fuerat, specie pragstanpraeferens solitutissima, longo jam situ pene paucos in veste monachi inibi dinem, et praeter habitantes, quibus diurna? stipis vix modicum
quid inferebatur, cetera ornatu omni submoto, fceda locum facies obsidebat. Possessionem quid-

retardatione jussit eos pariter introalloquiduci. Quibus introductis, sic eos prior sanctum Gorgonium tur In veritate comperi,
;ihstjiic
:

apud Deum majoris esse

in
terris

potentiaa,

quam meae

fastus superbire. Unde deinceps me advocatum habetote, si placet, fidissimum, quem

hactenus liabuisl.is pervasorem atrocissimum etquicquid perdideritis, ego cocto auro restauusque rabo. Dixit veraciter, et adimplevit
iu

quid exterius fuerat, Adelbertus comes, vir genere quidem clarus, ingenio autem ferox ac violentus, nec

bono cuiquam fere

umquam morum

diem obitus

sui

valenter,
:

adimpleta Psal-

probitate probabilis, ex

beneficio episcopi, cui

raistai

sententn: dicentis

Bxc

mutatio dextera?

militabat, gratia sane ingrata tenebat.

Excelsi.

Nempe ad monasterium

S.

dicitur in Actis

mox

laudatus cap. xi

Maximini, ut verum :

ANNOTATA.
a lluc
ecelesice

spectant,

qum Frodoardus
:

presbyter

Remensis scribit in Chronico Anno Inc.aniationis Domini nostri Jesu Cliristi 919... Hungari Italiam, partemque Franciae, regnum scilicet Lotharii, deprmdantur. Calmetwtom. I Historice ecclesiasticm et civilis Lotharingim in Dissertatitme tfe episcopis Metcnsibus pag. 23 primam Sungarorum irruplionem ex Chronico

commigrandi causa ibklcm non rejicitur in aversum Adeiberonis animum, sed in monachorum frcquentiam, quibus ipsc tum non poferat subvenire. Ad hoc et idem vir sanctus Adelbero, regno tunc diversis perturbationibus concitato, circaplurimas curas distentus, minus eis solito
prospicere poterat
latia
:

inde compulsi

jam

aliena so-

pene quaerere destinaverant etc. Elanguisse tamen Adetberonis ercja, Gorzienses benevotcntiam ibidem etiam innuiiur, ctum dicitur

secundam ad annum 920

imi.r putcbit.

brevi S. Vincentii Metensis refert ad annum 917, agi : de alterutra hic

jam ferme biennio episcopus

i

loco abstinuisse.

Vide eliam Annotata sequentia.

Laudatus Calmetus Wigericum seu Widerioum, Roberto sive Ruperto anno 916 vita functo sttccessisse, annogue 927 obiisse scribit.
b
c

Adi dicfa ad cap. i, lit. j. k In iisdem B. Joannis Actis cap. xi is dicitur germanus ipsius (Adetberonis) Gozilinus, Vide
ibidem annotata
1

tit.

c.

llinc disce tntatem scriptoris.

In taudatis Actis cubicularius Matzilinus vo-

d Ittest, ciirpus rel lipsanothecam. e

eatur.

Apud Mabillonium
enim non
is

cst,

omne sedperperam;
:

Erat

is

Einoldus, ut ibidem videre

iicet.
:

est.

credibile

rst,

presbyterum illum totam

n Id

est,

nequaquam

thecam
f

petiisse.

o In iisdem Actis habetur

Qui dicebatur ad
docet,

Adelbero ejus nominis f episcopus Mctcusis, ijiti in Actis II. Joannis Gorziensis otitnttis, ttuii. III Februariiad diem 27 Bennoni
Fuit
successisse dicitur
:

Crucem.
p flic locus baculo aut atia

morem antiquorum
quapiam

qui

re pro traditionum aut

Quod Frodoardus
refcrt.

in

Chroni-

C0

ad

tuuittiii

920

J)e ejtisttem

obitu ac

donationum instrumento utebantur. Audi hac de reJacobum Sirmondum hi Annotatis ad Gofridi

abbatis

successore scribit Sigebertus in Chronico

iiiiiii

ad an-

Vindocinensis
:

tib.

I,

Epist.

vi,

lit.

c,

964 ; Adelberone Metensium episcopo mortuo, Droderieus consobrinus Ottonis imperatoris episcopus subrogatur,

ubi luec vcrba

episcopi

Qui {Archembaldus) me prsesente in capitulo suo inter manus Andegavensis

cum Regula
;

S.

Benedicti abbatiam pe-

g data

///

Commentario pravio ad Acta mox lauttc

nitus ante dimiserat

nis congregatio

quia, sicut ipsemet et

om-

^ 2

cotlapsa

armorum tumultibus

Gorzia?

domestica, eademque pcr AdelbeMetensem episcopum restituta muitis at/itur. In ejusdem flctiii Actis cap. \ eadem ferc, qum hu\ uarrantur. Yerfnt accipe : Temdisciptina
l

roiiein

publice contitebatur, prae animi et corporis infirmitate tantum onus ferre non poterat; ubi, inquam, hcec verba sic
excipit
:

cum

eo

Hoc

est librum

porrigens Regula?, ab-

pore Wigiriej preadecessoris sui (Adelbero

cum

quadam dierum populo admixtus,

ad

qui ab urbe

monasterium (Gorziense,) angustia oompellente, pedibus nudis processeratj ipse quoque ad martyris ibi quiescentis B.Gorgoniisepulchrum usque venisset, horrensitum Tidisset, ita ut juxta altaria temque
idem
siccitatis
l
<

batiam abdicarat. Ductum e prisca illorum temporum consuetudine, qua ad sanciendas firmandasque cessionum et investiturarum actiones, baculum,cultellum, aliudve quippiam ejusmodi adhibebant; interdum etiam librum Regulse
S. Benedicti,

apud monacbos nimirum. Deinde

>*

ipsa vestigia fauia

animalium deprehenderet,ubi

seadorandum

adducto qemino cxcmplo prosequitur : Ut in his librum Regnlss, sic in aliis tabulis cultellum, baculum, chirothecas in manum missas, altari-

prostravit, altiusprsa tantaprae-

que impositas legimus

quia exstant hodieque in

eodem

DIE

NONA SEPTEMBRIS

:;iv.

eodem S, Albini coenobio luliomagi Andegavorum) et in aliis plerisque, veteris moris monimenta.; baculi, inqnam, et chirothecse et alia,
investiturarum.traditionumque^quassignarant, titulis inscripta. Videri etiam potest Mabillonius de Re diphmatiea lib. II, cap. v, lib. III,
cap. iv,
etc.

A.

Ajohyvo.

CAPUT

III

q Quai hucusgue de reddita

dicta sunt,

Villa

Waringisi

eodem fere modo

refert attctor Acto-

rum
dii

causam non

B. Joannis cap. xi, prceterguam repetat a repetita

guod

dissi-

Gorzionses explorare divinitus prohibentur, an S. Gorgonii corpus integrum haberent

Waringisi

Villa.

Consule, $i lubet locum citatum.

muto loquela
gumeni
sanatus

data preedium
:

memorata, suppresso locorum nomine, aiunt, Gorzienses apud Adclheronem institisse pro quadam proxima sibi possessione Forte Molins est Moulin, Langasi autem villa Longeloca Carta geographica, tom. I Eistorim LotharingicB Calmeti inserta in Mosella ripa t
ville,

r Acta sa>pe

monasterio reslitutum: enerliberati

: :

febricitans

gwB

apostasiam

medi-

tans castigatus.
sermone replebat, quod An Sancti sanctus Gorgonius hic minime totus habere- coifus inteijrnm haberent tur, sed potius ultra Rhenum in Kpiseopin, M
,

exigua ab invicem distantia exhibet : verum Moulin ibidem pauio plus tribus miUiaribus Gallicis

communibus, Longeville vero

Gorzia distant.
s

tribus

cum

Fama volans populos

nomine decentissime
retur. cet

dimidio

,.

De Bosone
;

cap. xii

habcnt Acta B. Joannis, Boso quidam, filius dudum principis

heec

Qua

Burgundiorum Hichardi, partem aliquam regni

sibi

insignito a, medietashabesollicitudine stimulati, prsesuJ videliloci,

si

evindicans, castrisque se continens munitis-

Adelbero, abbas b quamplurimi, quserebant

riter congtobati
lio,

aliique seniores

simis,

dominatumcujusquam prorsus

respuerat.

tum

Victoriacum Campanise castrum obtinens, inter reliqua circumpositorum, possessiones quasdam monasterii Gorziensis, acsi jure haereditario usurparat. Adi Annotata ibidem, qucehicrepetenda non sunt. tB. Joannes is fuisse dicitur in Actis ejusmissusque ab abhate Einoldo etFratribus. u Apud Mabilloniumest Vitry Latine Victoriacum et Victuriacum scribitur. Fu/t vetus Campanke oppidum, adSaltum amnem, at nunc tantum vicus, Gallice Vitry le Briile, Latine Victoriacum incensum dictus. Haud procul iude Victoriacum Francisci regis, Gallice Vitry le Francais novum
:

forsitan placiesset dignoscere veritatem. Quapropter pa.

Deo

communi decreverunt consiquatinus triduano jejunio panis et aquffl affligentes corpora sua, notitiam abditaa sibi pei
explorarent. statuentes insuper tempus et dieiu, quo haec adorirentur. Factumque est veniente tempore constituto, post Completorium, rece:

dentibus omnibus

aliis,

nominatse tantum per:

sonae conveniunt, alhis se induunt

post haec

luminaribus toto monasterio accensis, altario appropiant deinde incipientes summa cum devotione leta:

omnibus

seris diligenter obstructis,

oppidum ad

Matmnam

fluvium, post

alterius

Omnibus rite comaccedens episcopus ad scrinium, primum extulit illud, secundo autem admovens manus
pletis,

nias ad finem usque explent.

ruinas exstructumest.
x Mabillonius legit Gillebertus
:

praedicto scrinio, quo

tegebantur pretiosa

pi-

at Sigebertus

et alihi eum cum apographo nostro Gislebertum appellat: idem facit auctor Vitts B. Ioannis cap. xi, ubi vidc annotataad lit. a, uti

ad annum 927

gnora, quodque sigillis plurimis (ut audivimus) insignitur; cum sumpsisset cultellum, ut pri-

mum

incideret sigillum, tantus pavor

illico

omnes
mori.

iu-

vasit ac tremor. ut putarent, se

ctiarn

tit.

g ad cap, vin. Suffecerit hic observasse,

19 Recessit ab

illis

omnis

tbrtitudo,

consi-

flifinitus

i>>-

Gislebertum fuisse Ragineri Hannonice comitis fdium ct ducem Lotharingiw.

nec poterat quisquam aliis dare hibentw audaciam pnesumendi, ciun penitus cunetns pa- explorare.
lium, flducia
:

y Lingones, vulgo Langres,

vctusht

Gallice

riter involveret calamitatis formido et anxietudinis. Sigillum, ut fuerat ex parte

Celtkos urbs, in provincia Campanioe ad Matronam ftuvium sedet, episcopalis sub archiepiscopo

dissolutum,

Lugdunensi. z Consule annotata ad hoc caput

lit.

p.

ocyus studuerunt resignare, ut invenerant, putantea se continuo ibidem exanimari. Fugerunt ergo, minime valentes scire, quod Dco placuit esse occultum c. Hoc tantum deprehemlerunt, rbqiuprae timore, ut

dictum

est, sic dimittentes,

ibi fchesaurum Christo caruin, quem humanus oculus non est dignus habere intuitu. Verum etiam recognoverunt SUS9 miseria? imbe

situm

cillilntem, attemlentes illnd, qiiod

gi.)i'ius

beatus (Ire-

dicit, in tantn

misdcjcctir.ne hcu dirufns,

ut hoc, ad quod crenfi sumus, nec cernere saltem valeamus. Sed utinam succurrant, sicut expedit,

quem

nobis DeUS daredignatusesl

merita et preces ejus miserisB nostraa, 111 Imc a-ruin-

noso seculo Patronum ac defensorem, Amen. 20Exstitit quidam ab ineunte Betate mutus de Muto toqueta Augustidunensi d civitate, qui ssepissime Sanc- bis data
:

torum perlustraverat loca multorum poscens jam Blbi BUffragiis illorum et mcrilis lamlcni
.

opitulari. Inter quas

adultimum venitad sancut ad

tum Gingulfum e

cui nocte indicatum est,

350
.\.

TRANSLAT. ET MIRAC.
mons
est

S.

GORGONH MAKT.
i
-

Ahoktmo.

properaret. Qui mane ad sanctum Gorgonium viarum,

nitjuita

Facto itaque mane, ac-

uW

Gorziam, quemadmooum iter acceleravitversus aliquantis revelatum. Quo ' demorans ei fuerat
viro diebus, custodi religioso
tibus signorum,

factosciscitando, ut

ignans

plunmum quotn

nudianisdiebus importunusexstitit.utvalebat, quo sibi liceret aliqua nocte jacere

in

SilCdliS
Ec e hab etote g^iasque rependite
Iteque hnpulsu, hocaga contumeins oc nlnrimis verborum
i

eriidicens: qua sero petmrata villam, P non m saneto Mar yn

ecclesia

qui

tandem

taedio

victus
al-

permisit

eum

ad jaccre sub gradibus, quibus

jm*

autem intempestaj tare ascenditur. Ecce cunctis, insonuit fragore silentio, dormientibus Martyris, adeo ut idem cusmiro scrinium beati perculsus, expergefactus tos a sonitu illo timore
fuerit
ei

noctis

Jm

ant

audtvit tTtalem dumtaxat locum, ut cum denique nostrum dUexit m

contumeham.In

Tum,

sieut post

mutus

retubt, videbatur
lecto beati

quasi

quidam tyrunculus a

Mar-

omnis pene eivitas nostn suffragant,um tamen. meritis Patroni

nobis .pinfesta ei esset pro

ore ejus digitum indityris veniens mitteret in eui pluscinderet a palato cis, eique linguam snper eosdem rimumsanguinisprofluxitabore Fratribus : ac deinjrradus, videntibus cunctis
:

Cl
r

'sedinsuper ac nocte, tribuat cuV t petimus die

numquam solveproposito caritatisamore invincibilem prabuit: omnibus

Dommus
atro-

summse

ffaudia vitae.

Amen.
Emrgumem
l

ceps

Deum

glorificans et
,

patronum nostrum

o^nuidam juvenisdeMonte-falcoms/

sanctum Gorgonium
/

liberam habuit Loquendi

vellet in propria, facultatem. Qui redire cum stimulis acad Arnoldi-villam /, irse veniena nescioqua de causa, dure census, servum suum, igitur, ut pnus, verberibus afflixit. Confestim sed cito salubn potestate loquendi privatus est misericordiam prarfati consilio reperto, rediit ad loquela. et denuo reddita est ei Martyris postea grataater ad sua revertens, nobis
:

dajmonio. Hic per loca Sanctoeissimo vexabatur minime Hberatus est non rum diversa deductus, impetrare hoc digna non nuod merita Justorum cui Deus an1115 servabatur,
:

essenf sed potius

Unicuique nostrum nueratl juxta illud Apostoli secundum mensuram donationis data est gratia
:

Deinde visus non

hoc pecuhanus daChristi Ita sancto Gorgonio quidem diebus Qumtum estsignum. Venerat Martyns Chnsti, a qnagesim** ad toemoriam ferme Quadrage terribiliter tortus, hebdomada

<mw
^

dmone
inteffra

est.

erat quidam 21 Sub eisdem ferme temporibus Adelbero vOlamfptamdam ve teranus miles r/ senioris nostn domim Adel9

Tollebat voces, penes nos immorans. ad coelum truces, horrenquin potius clamores,
:

nostrae, beronispiwsulis, infestus valde reUgioni ].lurimum terrae de abbatia eo quod teneret appropinquante vitse nostra. A.ccidit ergo, ut mundo. Casu auejus termino, migraret ex hoc potius, ut credimus, Deo tem accidente, qnin h erat tunc penes nos isdem senior

Deum non redas confusas diebus ac noctibus solvere debitum verebatur nec in ecclesia, dum quin immo auFratres conveniebant pensum vocum, fremere dentibus, quosgebat clamores dilaniare, ferire, et spuere contra
:

volente,

noster

jam vespera, cum ei nuntiata jam parata fucrat mors militis, ccenaque ejus adiit quidam ?'seniorum nostrorum quem illico
:

erat vero

que mordere cessabat. Prostratus ipsa verenda altaria non verrebat tam fortiter toto in terram corpore, quasi pavimentum ecclesiae manibus propriis, debacchante essent lapideie. Surgenteeoaterra,
confringebatur et convolut vebatur, quasi anguilla vel muraenula, adeo plerumque videretur quasi cervix natibus illius
in se

pro

quadam

illa

nosfcra optima,

quam

interalia

maligno

spiritu,

miriflce plurima idem miles tenuerat. Sed ille in niprad ira (ut sibi moris erat) iratus, mireque rugredinem versus (siout enim plerique ab ira

nullum bent, ita plerique nigrescunt); non solum

etiam omnipatenti reddiditresponsum, verum bus senioribus petentibus, ut postposita ira di-

furiis adhaerere. Erat miseriae videre, quomodo cruciamenta, qua3 infestantis inimici repletus, corpori suo miser ingerebat, minime quasi sentiret.

An

sentiebat, qui dolores plurimos corpori

alterius delirans repudiebat

gnaretur aliquid gustare ; ita nes poscentes obduruit, ut nullum prorsus ira, doraudire vellet, ssd incEenatus, frendens mitum iret. Gontristatis igitur omnibus nobisde ejus tristitia (mallemus enim dispendium habere
maxiniiim.

contra

om

suo irrogans, ut

augendo? Quid multa?Replenturinhis cruciatibus dies hebdomadae, restante uno tandem mi:

sertus Dominus, orationibus sancti Gorgonii an-

quam

cjns contristatum videre spi-

nuendo, sanavit miserum. 24 Nam die quadam Missa celebrata, Fratribus

bus,

Uberati:

ritum, timentes ae forte ob hoc odio haberet loqueni multiini anto tiilcxerat), sanctus cuin Qorgonius solita sibi pietate uos absque meritis
.

aliquibus
ille

abeuntibus, plerisque

restanti-

ecclesiam

vesanus hac illacque bacchando, per dum discurreret, pervenit demum ad

nostris consolatus est

Nam

senior noster tota

aocte in ln'to doeubans, neutrum facere potepat, aec vigilare bene, nec dormire. Torqueba-

stationem abbatis, ubi ex more dependebat coronula argentea cum candela quam arripiens,
;

tur.anxiabatur.pbantnsmaticisvisidnilmsinquietabatur. in Lefto huc illucque vertebatur

repausationis quies nulla dabatur. 22 Tandem in se reversus surrexit a lecto,

rupta catenula argentea, inter manus suas, acsi plumbum oomplicavit, pedibusque suis concul-

candam

projecit,

quousque

ei

de manibus

vi

auferretur:

(()

:t(

,,

(M/)MS

restituit.

assumptpque baculo
:

suo,

perrexit in

monaste-

statimque sanctus Martyr, quasi diceret, Reddam bona pro malis qui si non dixit comprobavit, adimplens jussa verbis, factis
;

vium, reddens viilam per eumdem baculumA et procidens in terram, vesancto Gorgonio

Domini

dicentis,

Orate pro persequentibus, be-

nefacite his, qui oderunt vos, restituit

grae incolumitati.

eum

inte-

niam postulabal a Sancto, ul sibi ignosceret, quod tam obstinato animo petentibus restitisset. Demisso ergo baculo ad caput sancti Gtorgonii,
ad proprium
noctis iu
pediil

Liberatus daamone, dolores

corporeos, quos

illi

contrahere hostis
:

humani
unde
et

generis impulerat, acerrime sentiebat

moditatis,

stratum

deinde reliquUm

planctus tantos emittebat, qui proderent incom-

summa

quiete peregil dormiendo,nulla

quam

pertulerat,

immanitatem. Gratias

DIE

NONA SEPTEMBKIS.
stanti scuticam

351
accipere,

tias ergo Liberatori suo rependens, reversus in

quod

est verber ex A. Aifomau.

sua, nobis ulterius

minime

paruit. Alius itidem

corio factum: atqueillo prostrato, plagas multas

inferre, Illo fortiter clamante,

daemoniacus a provisorilmssuismonasteriosaipe dicto deductus est, qui sibilis diebus ac noctibus

perstrepebat horrificis, illuin nimirum imitans serpentem Lubricum, qui Adam protoplastum in paradiso devicit, atque corporete mentem sen-

semimquam ampatrare,
in

plius talia cogitare aut Opere

his

ciamoribus

visio

discessit,

et quce
est.

putabatur

pnantasma esse, vera inventa

,

Facto

mane

tentiam

cum omni

stirpe sua,

ferente, suscepit. Hic post

Dominojuste inbiduum curatus est.

Non immemor
m
ibid. fore

itaque sui, corrigia discinctus

collum suum circumdedit, atque per eumdem se sancto Gorgonio famultum contradit m, multo
suavius jugum Domini ferre
satanae atrocissimi, qui prius
*

sentiens,

quam

eum

cruciaveral

tortionibus saevissimis. Hic ergo sedule, quamdiu in hac carne deguit, debitum tot annis pensum

tnonackus
febricitans

sanatustalare
tan$y

altei

'

secundo apos-

medi-

suo exsolvit benignissimo Adjutori. 25 Duo hic adnecto exemplaria, ut manifestem, quantam sollicitudinis largitatem circa clientes suos exercuerunt sancti Dei Viri, beatus videlicet Petrus Apostolorum Princeps ac sanctus

advocans thesaurariam Audite, inquit, qualia ludibria hac nocte passus sim ; et incipiens omnem revelationis visum ez ordine prodidit, ut supra texuimus, subnectensadsingula irrisorie qualia deliramenta pliantasmarum, qiue nobis communis ingerit inimicus His dictis, languor eum pariter et mors mvasit; tribulatus enim quatuor mensibus, in tine quarti mensis, cum jam imminere cerneret diem obitus sui, necessitate compulsus indicavit abbati omnia, taudemque finem vitae fecit. Haec dixi pro his qui Domnium curare et appendere cogitationes
: !

nostras

omnes

aut non creduut, aut minime

pavent.

Martyr Gorgonius; unum mulcendo devotos, liud terrendo reprobos. Quidam Fratrum ejus-

ANNOTATA.
a

dem
in

coenobii gravi torquebatur febrium sestu. Deficiens autem tam somno, quam aegritudine,

Nempe Minda

in

Saxonia, dequaconsule

terram procidit ante gradus altaris, omnipotentem Dominum pro sua intirmitate supplicaturus, tum quoque intercessorem sanctum advocans Martyrem. Qui inter ipsa verba orationis dum obdormisset, vidit in somnis quasi ursum
ab ore suo egredientem.
Illico

5 Commentarii, ubi de eo episcopatu, Sancti reliquiis ibidem asservatis, et antiquo ejusdem

cultu disseruimus.

b Tempore episcopatus Adelberonis, <//// ab anno 929 usque ad annutn 984 Metensem cathe-

dram

tenuisse dicitw, abbatiaGorziensipraifuere

expergefactus
illo

visum Fratribus

indicavit, se

autem ardore

Frater febrium carere gavisus est. Alius item machinamenta fugie diu meditans, iter aggressus
est,

duo damna monasterio inferens, primum, sequod Deo se subducens, apostavit ab ipso quod equum optimum secum abduxit. cundum, Quialiquandiuforismoratus, ignoratur, utrum ad moinspirante Deo, an necessitate cogente',
;

Einoldus sive Eginoldus, Ii. Joannes I et Giboldas, utin Commentario Vitat 8. Joannis prcevio hic de 2 videre cst : unus igitur ex his tribus cumque in H. Joannis Actis, quibus signatur; Einoldi gesta satis arcte connexa sunt, de hac
reliquiarumexploratione divinitus prokibita nihil reperiam, suspicor eam sub Giboldo contigisse.

Si tamen rerum ordo a scriptore nostro observatus sit, sub Einoldo accidisse dicendum est.
c Notat
hic

juxtaprsenasterium repedavit. Receptus igitur poteRegulae, non ex animo, ut adverti ceptum

Mabillonius

sequentia

Postea

ibid. abest

fide

ratatquepostpatuit, de priori transgressione, * poenitudinem gerebat ac irritee sponsionis tide lassitudine refocillatus, iterum argu-

tamen Henricus abbas idem scrinium resoravit anno 1088, in eoque invenit S. Gorgonii caput
iu preet pracipuas corporis ejus partes, quas tiosiorem thecam recondidit. Non igitur totum

verum menta

fugse

cum amaritudine

animae sua3 diu-

sancti

Martyris

corpus

habebant

Gorsienses.

perpendebatur nutibus illiua diversis factionibus pravis confabulatus, moliebatur. His cumulos ac noctibus cogitationum suarum diebus
tissime, ut
tatis

Vide dieta in
quentibus.

Comment. num.

V\ et

duobus

se-

solemmaugmentabat; cum ecce fluxerant dies

d Augustodunum, (^////sAutuu, jEduis Gallice Celticm, nunc ducatus Burgundim

archiepisurbs, episcopatu insignita suffraganeo

vvtusbt vst iu

jam tranMartyris Christi. Tertia vero die vinoctium, cum se sopori dedisset, sacta, una
debatur ei, principalem ieet repente vidit per in choro venerandi quasi introeuntem senem nestram quem antecedebat juvenih aetate florens
:

copi Luf/duncnsis.

quasi staret in ecclesia sancti Petri

Gingulfum ctiam habet Mabillonius : deVasignariputo S. Gengulphum martyrem, qui

e

rennis
ejus

in

Burgmdia

miraculis claruit
II

Acta

apud
11.

nos illustrata sunt tom.

Maii ad

vultus,

quidam quasi minister

aSanctisappa
rcntibas casti

n.
:

diem
f

Tu, inquit. senex 26 Quem adorsus prior nequam, quid nuuc fraudulenta iterum serve

yatus.

Jam pridem hiaefiiguta nunciterum eadem medltansS et tibi peperci et impune ignoscatur. Absit, absit, ut tibi nunc senior, non ista tracAt ille respondit Non,
machinaris conamina?
:

Calmctum In tabula dicecesis Metensi apud rcperio Arnaville itna <utn disupra laudatum monasterio Gormidia leuca communi Gallica a
eia

Mussipontum oersus

distans.

An

is

locua

\rnoldi-villa fuit? Ccrte Gorzia Augustodunum illum potuit Uer revertens non incommode per
capessere.

tavi nec volui patrare unde inculpabilis sum?

infelix

At

quid mihi imputatur Quid ille subjunxit

: :

secreta videt et rimatuH tuitus meus cordis tui corde volutas, ut fugere vanunc

verba mendosa prosequens

Nonne

in-

auctor, erat monastevocalur. Possessio, inquit ad jam retro fcempore beneficu nomine rii longo Hamedeum devoluta, palatii

g ln Actis

li.

Joamis

cap.

xn

ts

Hamedeus

H;ec enim cedet in prosperum leas:sed nequaquam tibi tibi pcenas pro hoc nnde terrm provolutus, lue quoniam non potest mnaflagitio irrogandas;

comitem quemdam pi^catia nui simul bona monasterii sub

staria,

vel

pr-

quam

dicunt,

obtinebat. Plura

xbtdm

num.
b

110.

nere inultum

prius

enim

tibi indulsi,

sed

modo

nequaquam

sibi adparco. Htec dicens prascepit

olimpro Hommo sapeusurpaepiscopum deiwtat. batur, hic

^Senior

::

85:
A.

TRANSLAT. ET MIRAC

S.

GORGONII MART.
illos

Anonvmo.

In Actis sape memoraUs eap. xn dicitur abJoanne, pro bas, scilicet Einoldus, suadente B. repetendis Adelberonern accessisse, iis prcediis depetiisseque, ut quod Bameaem sub precaria
i

stoservientes!

utinam pridem induxissem post nos Chnrorum Mettensium, ut remanerent trucidaremur, Si nos senes soli

septionibus

mu-

1)

''

nil esset dispendii b.

f/uod et ipse monasterio redderetur Deinde addit abbatem a H. JoUbenter prastitit.

tinuerat,
t

anne admonitum, repetendumfuisseipsum bcnefcium, ad episcopum rediisse, ab eoque cum stomacho fuisse repulsum. Reliqua etiampaulo nil aiiter cnarrat, quoi tamen ad rei substantiam fariimt ; r/itcmaitmadum curiosm lector ibidem
deprekendet.

Deus bas voces lacry- mirabthter 28 Exaudivit omnipotens enpuit ^ttv. nos a communibus hostibus mabiles, et ibid. addifur in * campo locati, non aliter, quam si essemus minime nobis auderent medl nostro
ac
illi

in circuitu

propinquare. Hsec

dixi,

utostenderem, orationes

prasstantiores esse defensionum sancti Gorgonii maceriarum, etiamsi ferreaa illis munitionibus deducens eos, essent Et revera praevius illorum

k Consule Annotota ad cap. u, lit. p. Mons-Falconis, de quo hic, est oppidulum 1 Gallice in Campania provincia: Gallzce MontFaucon.

dux

impune

Lotharii regni illius temporis, qui nullatenus nos infestissimus nobis erat manus, si non euiu divina reliquisset,
c videlicet
:

intercedentibus Patroni nostri

meritis, a nobis

martvns

Christi
illis,

Qe

variis

modis,

quibus personce

liberm

eum

arceret. Recentibus
et

mmmslrriis

sc serros

olim ttmttripabunf, consuli

ut

Dominus propalaret

ducis illius in nos

potest eruditus Mabillonim in PrmfationeSecuIin Benedictini, etCangius tn Glossario, verbo Oblato

mona8teriorum.
PatroniGorziensis monasteriierantS.Petrus itaque venerandi Apostolm et S. Gorgonius
ji
:

oratioodium, et defensionem nostram spiculis nuiu sancti Gorgonii, tertio exercitum suum omnem adunari fecit, ut super nos repente iusciis

vultus senex S. Petrus, alter S. Gorgonius fuisse

ius/mmfiti:

nobis irrueret; qui quoties vesperi talia videbat, ut sine cunctatione diluculo nos obsidenadeo dos nossent, veniente mane acrior illum

cura coercebat, ut funditus nostri oblivisceretur. Quod nos tempore vitae ipsius latuit; sed Deus occultorum cognitor perpetuo esse incognitum
noluit.

Nam

unus militum

ipsius, prae cseteris

dilectus eidem, nos adiens,

cum

suffragia pete-

CAPUT
[ungari etmiles
ziffl

ret

tam

spiritualia
est,

quam

carnalia, haec

eadem
illo

IV

confessus

pronuntians vere, quod Deus

quidamaGorerectus:

tantum defensionis tutamen requiesceret. Quod, ut dixi, omnino antea nesciebatur et si sciretur, non facile crederetur. 29 In eisdem quoque diebus exstitit alius quiin loco esset, ubi
:

itemmiles

direptione divinitus pro:

dam
more

proMWft; miles praefati ducis, insidiari nobis satarepulerunt.

gens: cujus nequitiam tutamina sancti Martvris

solito

hibiti

contractus

Nam

posthabita muroerat, et

Franoorum
alia qufledam

dux

sanatus

rum custodia, qua jam bene munitum cum

aliquantulumseditionefrigente,pra3sertimetiam

miracula: au-

ctorisapostrophe ad Gorziens<s

nec de aliquibus
stante, nec

de praefato milite nulla suspicio haberetur, aliis; venit ipse clanculo intem,

pestaa noctis silentio

nullo penitus in

muro

suos.

uno saltim puerulo, ut per scalas

conscenderet

murum,
valli

facturus mala, quae corde

si

volutaverat perverso,

Dominus

sineret.

Cum-

que medium jam

UungaH a Uoniadiripienda
((

transcenderet, viditequus
ire

aliquando tempestate seditionum inter \_9 principes liujns regni, quidam contra fidem siKini, id est Christiani nominis agens, misit

f\vt&

et equestalequid,
leret nec vellet.

utamplius inantea

nec va-

Nam equus calcaribus vehemennon poterat

:

ter exagitatus moveri loco

ipse quo-

adduxit Ilungariorum gentem a. Qubb gens perfida, duni regiones circumquaque sitas pervagaretur, devenit tandem nostrum ad
legatos
,

ot

quefestinavitretro repedare velociter, quiaillud

solum poterat, qui muro propinquare nequibat eo quod videretur ei, quasi desuper a muro saxa
crepitantia minitarentur.
tus,

luciiin. Erat tum forte muri tertia pars diruta, pro eo, quod castelli exiguitas a senioribus amaltitudo murinovi paululum surrepliabatur
:

jteral

interruptio

tamen murorum vasta pate-

Qua pavore perterrisub omni festinatione Venderiis d fugit, et languore correptus in lectum decidit, atque humiliter petiit propter Deum mitti sibi, cui sua
panderet. Missus est continuo unus e Fratribus, cui omnia, quee supra retulimus confessus est,
qune penitusnoslatebant; subjungensmanifesta sibi revelatione indicatum, quia nisi benedictio-

bal

aliquibus in locis, adeo ut equitando usque

ad fores monasterii absque obstaculo aliquo currere valerent. lMMomada fere integra perspicaciter ab illi* in circuitu quotidie lustrabatur mane, meridie, vespere sed tamquain grande
:

nem

ex parte monasterii sumeret, sanitatem

peractum cavebant, aut quasicolumnamardentem, in qua

piaculum,
ipsi
si

proxime

accederent,
si

omnino promereri nequiret. Quod et factum est mox enim ut benedictio missa est, panis videlicet, casei ac vini; confestim cibo

arderentur

continuo,
nullo

vitabant.

Dubium

modo

approximarent, erat, quia si

sumpto, recu-

stinatione illud
oratiOj

venirent, et Litem ponere vellent, absque recraoaperent, ni impediret ejus

peratis viribus, languore discedente, in pristinum robur convaluit, ac deinceps professus est,
illi

Mabil. plau-

debat

Abbas loci torquebatur, anxiabatur, pavebat, manibus ploPerdidi debat*, mosstus querebatur dicendo quos Deo nutrivi omnes Fratres juvenes
cujus
et
illa

tuit

repulsio.

loco fidelem perpetuo se futurum. 30 Ecclesiastica refert Historia res his pene adducitur simillimas. Refert enim, quod in confinio Persi- exemplum dis Romanique imperi civitas insignis habere;

mur

e.

Erat tunc temporis discidium inter Ro-

manos

::

DIE

NONA SEPTEMHRIS.

353
A.

manos

et

Persas pro

eo,

quod

subjici Persa;

manis vitabant. Cives

illius

urbis

RoDominus om-

nipotens mirabiliter perculit, et mirabilius ex-

templo laetificavit. Convenerant Persae Romanis eamtlem urbem auferre, suaeque ditioni subjugare. Facto itaque vespere. quomane obsidenda
erat,

honore esset, non intellexit, comparatus est jumentis insipientibus, et similis factus est illis. Haec ergo ideo inserui, ut significarem, in quan-

Akomhm

tam huraanumgenusheudevolutumestffflcem

cumenim

murus omnis f
viso,

civitatis funditus corruit

cunctus populus una cum epiDeum cum lacrymis fudit. Postquam diu clamatum est, adveniente nocte, recedeute plebium multitudine, toto se corde ad
scopo
preces

quo periculo

MS, quffl tam per se quam per famulos suos gnatnrexhibere, hoe miserabile non facit
:

beneflciis respondere debuisset di vidi-

sed

ad

potins pro benevolentia malitiam exhibet, inoscilicet, contemptum etsuperbiam. quoque ac pulvis vilissimi irritare Deum altissimum ac magnitudine immensum minime formidant, molibus suorum irretiti criminum quin potiusaugentcontemptum in Dominum, ut

bedientiam
Cinis

Deum supplicandum contulit et ecce diluculo surgente, repererunt omnem muri ambitum restitutum g. Gavisi ergo plurimum, omnipoten:

tem Dominum pro impensa misericordia glorificaverunt. Phalanx igitur hostium quantocius ad obsidendam urbem properabat qua per gyrum
:

et hic, qui pro sanitate sibi reddita latrocinii in-

obsessa, cunctipotensChristus, qui misericordiee sua3 donum illis stillare cceperat, perfecit usque

stipendia Quapropter omn.-s hortamur, Mabil. caveant illud sapientissimi Salomouis dispendium dictum Qui reddunt malaprobonis, non recedet malum a domo eornm.
tulit
* *
.
:

ad ultimum. Nam elephantorum nares tanta culicum replevit copiositas, ut omnino stare ibidem nequirent, sed potius fugarentur hac et
illac.

33 Recenti praeterea tempore dux

Franco- Franconun
duci sanitas
reddita.

rum validam incurrit segritudinem. Hebdomada nempe integra et eo amplius graviter febri vetem
xatusac dissenteria, alicujus sumendi

omnem
edulii,

mortem

amiserat facultasibi immi-

ex Historia
Eccksiastica.

31 Ipsi etiam regi h Persarum visus est homo, armis aureis terribiliter fulgens, super murum
stare,

urbemque defendere. Erat enim nuntius

summi

nere pavitans. Hac necessitate urgente, diebus Epiphaniorum merita sancti adiit Gorgonii, petens buniiliter sibi subveniri. Votis hissanctus

Dei ad tuitionem missus fidelis populi. IUe autein rex contrarise partis Romanum ratus
i,

esse principem

Fugiamus, inquit commilitoni-

bus suis, quia conduxerunt adversum nos imperatorem Romanum. Quibus hoc modo fugatis,

Dominussuos mirabiliter ac misericorditer ab angoribusexemit. IUosergo sine muri obstaculo, dum libuit, protexit nos etiam similiter vallo precum saneti Gorgonii absque lapideis parietibus potenter sepsit. Nonne satis sine muro, qui
:

Gorgonius aurem accommodans, interventa suo ei vesperi posse cibum cum delectatione sumere, quod prius multis posse diebus destiterat, ut dictum est et continun replclus cilin, quod subsequens est, complevit, scilicet dormiendi copiam. Cum subito mane consurgens
dedit
:

totus

validus ac incoluminis,

gratias

reddidit

omnipotenti Deo:quin etiam non sui oblitus, pallium sancto tradidit Gorgonio conspicuum ob

memoriam
repedavit.

prajstitse sibi sanitatis

alacer

d.eni-

carebamus, prsesertim quoque interruptionibus apertis bipatentibus maximis ? Elephantos illos agitatione culicum fugavit equitem insidiari nobis cupientem non dissimili
tertia illius parte

que et incolumis in crastino ad

34

domum

propriam
Y&rattingwi-

Longum

est per singula disserere, quaa et

modo

cum videretur ei, quasi conquassaretur a muro injectis lapidibus cum, ut supra diximus, nec unus saltem in muro staret puerurepulit,
;

quanta Deus per Patronum nostrum virtutum propalavit prodigia. Hoc tantum subnectimus,
quia
nobis cernentibus,
cffleis

turvariamirnntlii.

plurimis visum

lus.

Mirabilis prorsus
in

Deus

in Sanctis suis, mi-

reddidit, claudis gressum, mancis mantium restaurationem, da?moniacis liberationem, phreneticis,

sericordissimus
mis.
Contracto

peccatoribus

mihi

similli-

caducis,

sensu

fraudatis pristinam sani-

tatemaoeelerem morborumomnium oiiratinnnm:

32 Alio tempore exstitit quidam eontractuSj

qui non aliter ire poterat, nisi

mcmbrontm
umresHtufats:
k

cum

scamellis

/>,

quam prolixitatem fastidii causa devitamus, cum eadem eodem modo toties mpntnii' naiisea!
sit

qua? hucusque nunc in testimonium miraculi

fo-

legentibus etaiulientibus, licet sanatis

sil.

nxEe

ribus appendent monasterii affixa. Hic taliter

hilarationis tripudium. Sed etsi nihil

cisset athleta Dei

horum

curatus

est.

Adveneratfestivitas senioris nostri,

et prsefatus contractus cum reliqua vulgi multitudine confluxerat, Dominum pro sui incommo-

Gorgonius, sufflceret supepque abundaret, quffl potior etcarior Doinino est,

curatio videlicet

animarum, quam

hic perstrinut, qui

ali-

ditate interventu beati Martyris supplicaturus.

gere pro tempore ratum duximus:

nocturnalem synaxim / inchoantibus, jam dictus aeger magnis ccepit vocibus clamare. Sciscitantur Fratres nutu signorum, quid sibi vellet illa ipsius tam gravis exclamatio. Respondit: Nonne videtis, quomodo mihi nervi extenduntur, qui gravem nimis et intolerabilem pene mihi ingerunt cruciatum?
est:

Factum

et

ecce

Fratribus

qua medioamina carnalia enodavimus, saltem aliqua spiritualia succincte transcurrere non
differamus.

35 Cum enim hic locus esset spoliatus omni- Bononim prawnia et bus subsidiis tam spiritualibus, quam corporalitifiluntin aper ferua ac sin- pamas propc bus, et cum exterminaret Dcus virtutum omnium, rms. gularis depasoeret
;

Nec mirum

priori

enim

statui reparandi aervi

absquetortionibus ipsius fieri nequibat.quoniam fuerant marcidi. Quem diutina curvatione amore facta? in se virtutis abbas aliquandiu
tenuit,

conversus respexit de ccelo, et vidit et visitavit vineam istam, atque de omnibus seculis istuc
congregavit, de Griecia videlicnt, Burgundia, ac
de penitus toto divisis orbe Britannis, Mettensibus /'. Tullensibus o3 Verdunensibus j> atque unam fidelium turmam consocians, fecit fratres
:

eumque

acsi

consanguineum

fovit pro-

"

horrea Fratrum noctibus ingressus, furtum continnare maturavit. Quod audiens abbas, emn abjecit cum magno dedecore, quem prius tenuerat. et

prium. Qui infelix loco

assuefactus,

non solum carne, sed

et spiritu,

cor

unum

et

animam unam
pauci

retinnntes in Deo.

Cum

essent

aluerat paterno amore. Adimpletum est in eo

Psalmistse prseconium dicentis:

Homo cum

in

Septembris Tomus

III.

nunmro, jiauoa eis siiffncenjiit, ijiiia et pauca habuerunt qnandn vero erevit multitudo, auxitetiam Deus meritis sanoti Petri at45 'I""
:

;t:>i

fRANSLAT. ET MIRAC.
in pnssessioin

S.

OORGONII MART.
sanctorum angelorum atque

A. Ahonvmo.

que Gorgonii facultates non solura verum etiam nibus extrinsecus

,

nostri Jesu Christi et

thesauris

qui ab initio oranium electorum.

citius

mundi

creati

diversis intnuseeus. Altaria, quae diu prophar

q

nata fuerant asinorum porcorumque stabulis q, quoque quondam fictiles absque coopertura, insigniti sunt venustate r, honore,prout
inuri

sunt- ad quos nos perfecta vivit Deus'oranipotens, qui in Trinitate seecula sa3culorum. Amen s. regnat in
et

perducere

dignetur

Domino placuit. Viri pauperes Dominum pauperem sequentes, simpliciter ambulantes ditati sunt virtutibus, quod Deus magis acceptat, spicorporum ritualibus. Plerique etiam curationes
susceperunt qui autem fraudulenter incedentes depravaverunt vias suas, nec sancto Dei famulo Gorgonio condignam exhibuerunt tliversis mulctati sunt flagellis. servitutem
in meritis
: ,

ANNOTATA.
sequentia: Id factum a Mabillonius hic notat Frodoardi Chronividetur anno 937, iaudatque tom. II Historio? Franro, quod apud Chesnium
Coeli pars corum, ad dictum annum sic habet: arderevisaetHungarorumpersecutio ab eadem qua villae et parte per Franciam insecuta est:

Alii
alii

daemonibus

coerciti,

alii

intestinis rnptis,
alii

agri depopulati,

domus

basilicaeque conflagratae,

sanitate medii corporisamissa,

a lurnbis

deorsum incensi igneincorporali. Bonitatis vero sectatores ante diem sui exitus promeruerunt a
vocari, audientibus illis Fratribus, qui digni inveati Bunt audire alii vero in secreto mentis suae didicerunt, quando ex hoc carnis ergastulo educerentur. Vidimus eos vere solum

captivorum abducta multitudo etc. Verum ex Actis cap. vin liguet scepe laudatis B. Joannis

hmc muito serius contigisse

dissensio...
inter

ibi

enim

dicitur

Domino

domnum

et

gloriosissimum

tunc adhuc regem, postmodum Caesarem Otho-

ejusLiuthulfum et generum Conradum exorta, qucs ad gentis inimicae Deo Hun-

nem

et filium

dcsiderantes, aeterna vocibus moribus(|ue inquirere, diebus ac noctibus illo suspirare, caduca omnia nihili pendere, vilissima

Domimim

garorum in noseruptionemdesaeviit. Hwcprocut duhio eadem est dissensio, eademque Hunqarorum hruptio, de qua auctor noster agit. Porro
de prwdicta dissensione, prout Bollandus noster ad citatum caput annotavii, Siqebcrtus in Chronico ad annum 952 sic habet : Lidulphus filius
imperatoris Ottonis,
instinctu Conradi
ducis,

quaeque, et quae nos

modo

respicere vix

ut ita

pro magno ) volumus, illi neranter adimplere, acsi ipse Deus

dicam

suscipere, vevisibiliter

memorise commendantea ac opere exercentes Qui se humiliat,

consignaret, illud fideliter
exaltabitur
et illud
: : :

cum

eo contra patrem

Quanto magnus

es

accitis vero

suum rebellavit etc. De per Conradum Hunqaris ad annum

humiliate requiem,
auctoi Uor'>*'

in

omnibus, et coram Deo invenies

955 scribit: Conradus dux, Dei et imperatoris transfuga ad Hungaros se transferens, eos in

tiensesad
vtrtutem
exstimulat.

At nos, proli dolor, interius tumentes magnosque noa arbitrantes, volumus infuturo exaltari a Domino, eum nolimns pro eo vel ad mo dicum humiliari. Sed caveamus illud nobis
, ;

Lotharingiam

usque ad Carbonariam sylvam

perduxit, et virtute Dei apud Lobias contra eos

ostensa, ultraprodire prohibiti,

Simiiia habet Frodoardus

uuiii 954.

mox

impune redeunt. iaudatus ad au,

'

ibid.

denll

tempore uniuscujusque vocationis nostrac a Domino dici Non fecisti, quod jussi, quid impufront.e requiris, quod promisi ? Locus impru- denti enini hic, sicut et alia loca omnia, humilitate
'

b Ita correxi ex editione MabiUonii; in nostr o

enim apographo perperam kqitur stipendii. e Ex dictis is fuit Conradus. MabiUonius, qui
vrruptionem aliquot anniscitius statuit, Gisleber-

crevit

ncc destruetur nisi superbia

quia reve-

Frgo Dei omnipotentis clementiam, mterventu Sanctorum atque omnium fldelium Ghriatofamulantium hura per
prius destructus est.

eamdem

tum

credidit,

chronicon,

qui anno 939 secundum Frodoardi secundum Sirjebertum vero anno 943
cst.

Bhr/to sitbmersus

militer imploremus, ut qui stillam inenarabilis

d ln editione Mabillonii

est

Venderas

fugit.

super hunc irroravit locum tam gratuito sii;i- aflluentiae dono, quam labnre pr83deceS80rum nostrorum, ne molibus depereal
misericordiaa
susb

De

hoc loco, qui B. Joanni Gorziat abbati natalis fuit, ejusdem biographus cap. n hcec ait : Oriundus itaque hic Joannes ex territorio fuit partint

uo

lal.et

rorum peccaminum, sed magisaugeat et in dies lerrenis affluentiis, quodque

di-

est
:

optabilins, Bpiritualibus deliciis, sicut scit ipse

Metensi partim Tullensi, villa olim regia, vocabulo Vinderia. Calmefus tom.l Historue Lotharingim col. 860 Gallice Vendieres uppeltat, una-

nec provocatus malis nostris se subtrahat nobis

que cum dimidia leuca GaUia? Mussiponto Metas

versus statuit,
i

fonsmisericordi83,DominusnosterJesusChristus,
in

quemadmodum

etiarn coliocatur in

ablutione peccatoris et menstruaB,

\i;i

tit.

conti-

uensin

misericordias suas, quicquid delin-

iitsertts, in quibus Vandiere scribitur. Alius his iocus est ab eo,

luniis (jeoqraphicis

eidem Operi

quimus, deleat et extergat dagello disciplinaa paternaa, neque utnequissimosservos perpetuam

tradal ad

guem Eadrianus

Valesius in Notitia Galliarum Venderas hodieque Vendieres appettatum ad

pasnam; sed misereatur ut

diligit

(jnibus ipse per Soripturas suas

filiis, de dignatus est di;

oere

Quera

Dominus

corripit

flagellal

quem recipit. Ita nos quoque in hac sarumnosa vita Dominus corripiat flagellando, u1 excussis abanima nostra omnium nsevis sordium, velut secemuntur grana, cum excutiuntur fortiter aristaa el quasi aurum in fornace probatum e1 purgatum facti, mereamur
autera
filium,
;

omnem

flumen Matronam situm affirmat e Nisibis videlicet. Totam hanc historiam ex Theodoreto relatam habes tom. IV Juliiad diem 15, in Actis S. Jacobi, ejusdem urbis episcopi, sub quo eu contigit.
1

Auxesis est; neque enim ornnismurus corrue-

rat; ri<h- laudata

I

Acta cap. u, num. 13.

}

idrttir hic auctor siqnificare, g murtim illum absquehominumoperadwiniti4srestitutumfuisse:

Beatorum collegio ovantes omnibus lacrymis, mors, clamorel luctus ultranon erunt,sed pax per[letua, lu\ indeliciens, gaudium mofVabile de
in illo

desiderabili

rrrum id
ittuit.

mm itu

est,

ut liqitet ex taudatis Actis

ascisci, ubi aiivtersis

14.

h Erat
i

is Sapor ejus nominis II. Comtantium imperatorem intelliqit.

perpeti

eontemplatiune

piissitui

Kedemptoris

k Scamellum, scamella, scamraelium

est sca-

bellum

DIE

NONA SEPTEMBRIS.
Tultensis agri et antiquo episcopatu sub archiepiscopatu Trevirensi.
t

355
celebris A.

sed proprie usurpatur pro iis scabellis, qnibus repentes manibusinnituntur, inquit Can;

bellum

Anomio

gius in Glossario, ubiid variis exemptis probai. Suffcccrit versus Rodulphi Torfarii de MiraculiS S. Hencdicti hic recitasse tnodi:
:

Verodunum,

Ga/tis

Verdun urbs

pariter

snnt autem hujus-

eumdem Lotharingia- daeatum. a quo non dependet, ad Mosam fhimen sita, episcoGallice intra

palis sub

eodem OTchiepiscopo

Treeirensi, estque

At puer

assuetis pronus reptando seamellis,

petiit, sospes et inde redit.

Floriacum
I

Verodunensis tractus caput. Pono in laudata B. Joannis Vita, cap. vi. vn c/ xmaliquot

Synaxis

est

Officii divini recitatio.

Mabilhnius suspicatur hunc fuisse Everardum, de guo biographus B. Joannis Gorziensis abbatis cap. xu ait : Everardus ducatum Francise.

UhtStm Gorzim monachos lector recensitns rrperUt q Adicaput :i, a mnn. 11, u/ie/ Annotataihi-

dem
v Bcec Gorzirn restauratio facta est CUra et industria S. Joannis sub ahbatc Einotdo, quem-

Austrasia? et quorumdam trans Rhenum tenebat locorum. Continuator quoque Chronici

ftegionis

admodum
est.

in

ejusdem Beati

Vi/i/,

eap. \ iegere

tfflw/wm937Eberhardumducem Francorum appellat, eumgue anno 939 juxta Ander-

nacum

in prcelio occisum

scribit

at Sif/ebertus

ejusdcm ccedem anno 943 affigit, n Adi Annotata ad cap. i, lit. d.

o Tullum vulgo Toul vetusta urbs Gallim inserta Lotharingice, ad cujus tamen ducatum

num. 90 hmc habentur : Magistris artium diversarum undecumqueconductis, primumclaustrum muro in modum castri undique circumsepsit quod hodiequenon modo munitioni, sed et si opus sit,
cinsit,
;

Dc muro, quo mo/iasterium

oppugnationi adesse conspicitur. s In Ms. nostro subjicitur hcBC ciaasuia : Kxplicit libellusmiraculorum sancti Gorgonii martyris gloriosi.

non

spectat,

ad Mosellam

condita,

caput

est

i-:

DE

S.

SEVERIANO MARTYRE
SEBASTIiE IN ABMENtt MINORE

COMMENTARIUS PR^VIUS.

I.

J.

S.

Memoria in Fastis et cultus Sancti: Acta Grreca Metaphrastis jam Latine edita: altera antiquiora et meliora,
quse dabuntur

Sub LlCINIO.
fdemoria

Inclytum

Sandi in
Pastis saeris,
tt

martyrem Severianum hodie Fasti Grmcorum, cum editi tum incditi, tongis celebrant clogiis .Mosci guoqueSe\ev\anum Fastis
suis inseruerunt.

codice Medicaso olim Majoribus nostris

commu[J-

nicatum.

Eadem

Acta Latinc rcddi/a

et

rtlidit

pomanus tom. VI,

Tillemontius tom.

Surius ad 9 Septembris.
visis,

culhts

Galesinius,
rotogio

Ex Grcecis eumdem accepit guem secutus est Baronius in MartyRomano, ubi ita habet: Sebastse S. Seve-

in Persecutione Licinii ali-

qua ex

his Actis, in

Surio

adducit

eaque

benig/uus tractat,

quam

alias solct tractare Acta

riahi militis Licinii imperatoris, qui cum quadraginta martyres in carcere detentos frequens visitaret, jussu Lysiae praesidis saxo ad pedes ligato suspensus, ac verberibus caesus, et flagris laniatus, in tormentis reddidit spiritum. Accuratum non est istud elogium, cum nec causa mar-

per Metaphrastem scripta, licet eum pro auctore agnoscat. Ait enim Acta non mala
cula, qutspOSt

horum
videri,

quantum adfacta usque ad mortem ; sed miramortem patrata narrantur, i/tcurngue videri suspecta. De sermocinationibus, qum
hisce Actis insertcB sunt et multce et satis prolixm, verbum nullum adj/mgit ; sed eas solum omittif.
:i Itaque in hisce Actis facta pro veris haberi possuntjudice Tillemontio, etiamsi non credamus dicta Actis inserta Martyris esse, et recte quidem : nam tormenta Martyri illota mtis hene e.rpressit Metaphrastes, et certe melius quam ea ex Metaphraste excerpsit ipse Tillemontius, a/ patebit ex

nec genus ex Actis. Porro Grceci in Me/ueis suis Officium hac die preecipue peragunt de sanctis Joachimo
tyrii,

mortis recte explicetur, ut patebit

tis

aceurata

sunt,
'""'";
r/li-rnt

nwis
'"

Anna, parentibus Sancfissima* tamen, ut partem tribuant S. Severiano marguiapletyri. Eorum elogia hi/c non transfero,
et

VirginU,

sic

raque ex Actis si/mpta sunt; sed qua>

in

iis

con-

traria videntur Actis, aut certe Actis superaddita,

aliis

Artis

dandis,
ncevis

et

ex disputandis inferius.
caret

examinabo

inferius.

Verumtamen
Metaphrastis,

non

lucubratio

illa

Metaphraste -icta a }feta~ 2 Acta Grceca S. Severiani, a AUatius in Diatriba phraste mipta conscripta, memorat Leo 7** quantum Ulorwn tale de Symeonum scriptis pag. 127,
'"* facta,

cum

verba, a S. Severiano et

a duce

Lysia temporc martyrii prolata, passim pro SUO arbitrio mutaverit Metaphrastes, variaque circa
iaitiumet finem Actorum adjecerit, quo? dei/tde discutiemus. Prmterm ex conjeciuris quantum apparet, multa Actis inserta sunt, quibus animi
t

dicens

esse

initium

Auutfbu

3uaEu5oO; pn-

Xrfovros, Auafac td

vpw&w

toty &v.

Licinio
etc.

impio
Grce-

imparante. Lysias, qui tuncerat dux,

cum horum Actorwn apographum

habeo,

cx

affcetiones ct consilia ducis

Lycim e.rponuntur.
At,

356
\l
<

DE
cum
inccrtis

S.

SEVERIANO MARTYRE
ejus patria,
tensis.
illo

TORE

At,

ea in Actis anUquioribus nou legantur,

loquendimodo dislingui a Scbasvero cotpus Sancti accc/itum

J. s.

pro

solum haberi dcbcnt. Ceterum Acta iihi iiuu reeudam, cum meliora habcamus : atta//,rn (jiiirtlnnt r.j i/s rccitabo ct rraminabo in4

Pcr

i/Ios

asportatum, circa fuisse, et verisimiliter alio Actoritm ostendam in Annotatis.

9

finem

ferius.
Alia Acta

Qrtsca botux
N(it(P,

sua conscrtbenda

Acta alia Grteca, quibus Mctaphrastem ad usum cxisfimo, nobis ex codice

dicifur passus die Mccomprehen7 Sccundo in Actis Sanctus sus est stotim ct quinque tantum diebus i/i carScptcmbris,
Vost

Ms. hibliothfca? reqitr Parisiensis exscribenda curavit, et kumanissime nuper transmisit Vir C/arissimus, D. Claudius Sa/Iier, custos laudatm
bibliothecce t

martyiitn Daque secundum cere dctentus fuisse videtur. qwtdraginta aut 4 Septcmbris. Acta co7nprehensus fuit die 3 mortem, Metaphrtistesvero ita orditur Acta, et facilc per-

suadcre possit,

et

revera quibusda/u /icrsuaserit,

ubi habentur in duobus codicibus

Mss, Apographum nostrum est codicis 1506 inter Grmcos ; sedeidcm adjectw, sunt lectioncs variantes n r/idicc 1510, in c/uo eadem Acta htthentur, et

Severianum fuisse captum stafim aut non diu post martyrium quadrurjinta martyrum Sehastenorum, de quibus apud nos actum ad dicm 10

aliqua Irtjuu/urt-orrectius. Divcrsas hasce Icc/ioties tul iiKirtjiiifiu assianabo, aut in Annotatis ad
Aclfi.

Lipomanum

Martii. Vcrba Melaphrastis latine reddita apud hccc sunt : Licinio impio imperante,

nbi ritlrhitur opeia /uftiui/t

Jam
:

cero f/ttod

spccttil tul fitlrm

horum Actorum
iaflifjiium.

et/o ccrtc nihil

Lysias, qui tunc eratdux, properabat e Caesarea venire Sebasten. Eum enimvocabattempus martyrum Christi illorum. inquam, victoria insi;

iu ittis iurruio, t/uotf nterilt/ possit videri suspe-

gnium quadraginta. Postquam autem

illis

ad

ctum, aul
accuralr
;

fi.de

Otnnia e.iponuntur
riflrtur, uihil

niiiil c/ti/jqerafut/i

abso-

num,
vt scriptoris
f)

niliit

('hrislifinorum tiut tjcntitium Rotna-

finem pervenit martyrium, Severianus quoque ad ducem defertur. Et mox inter accnsationes, quas dclaiores contra Severianum inicntabant,

iioiiim tnorilius contrarium.

Prtsterea,

etsihacActanonitasintconscripta
oinnia futncn insi-

hanc recenset; nempe quod quadraginta illorum, qui paulo ante viriliter decertaverant,
Severianusfuerit prsecipua causa eorum tolerantise etc.

bene instructi,
ijWiiihnii iiji-

a notari/s
niitiitl st

jussti duris Ltjsitr,

riploiis esse

contemporanei ; nec improbaaccuratc

S.

E
sed fere sa:

parei.

bileest,

Acta notariorumauctoripraluxisse, atque

pttrte fuisse inscrta
:

hisce

pro majoii

Exiguum tcmpus intercurrisse inter mortem quadraginta martyrum et comprehcnsioncm

8
S. Severiani, allata

mensibus
serius
:

enim
riani

scripta videntur dicta

omnia cum

Seve-

verbaprorsus innuunt. Hinc

tum

ducis Lysice, imo et accusationes initio

atlafa.'
:

Baronius, cujus verba dedi

num.

1, credidit

com-

coniro Sauclitm
puiur,
tid
:

torrucnta rero breviter

prehensum
sitaret.
plu-astes,

fuisse

Severianum,

cum quadra-

faiituni rrfrruuttir.
st

Allfutrit oiunitt

quoque

ita

ginta martyres in carcere detentos frequens vi-

rtht

iiui
iis,

ab aliquOj quirebus
t/tti

rtit,

aut
erat

gestis adfucprwsentcs fucran/, si/uju/a

Verum

in hisce

sed corrigendus ;

sequendus non cst Mctacum quadraghita illi

sex tnenscs inter
:

tiitln

nam

in

gravissimis quoque persecu-

Martyres passi sint mense Martio, Severianus

tionibus Christiani aliqui se turbce miscebant, ut

mensc Scptembri,

ita ut fere

nKi/ti/rum certamina intuerentur.

Verum

sive

ex

nifiiti/rium utroritmque intercurrerint

nam

ipse

Actisnotariorum, siveab aliquo

tu re/fttio/tr rtnunt,
afiti f/tiopitim

teste oculato, sive

quoquc Metaphrastes habct, 9 Scptemhris passum

esse S. Severianura, nec diutius

qut prwscntes fuerint, sive

;

eum

in carcere

utodo conscripta sint Arfa

ornnia

servatum voluit ,
igitur

quam Acta
initio

nostra.

Suspicor
intelligi

prrsutuirnl ainlorrm Actorutu satis fuisse de sint/ttlis insfructum.

Mctaphrastem
sicut
;

Actorum nostrorum
sic

fuisse

deceptum, quia
,

id revera

polest

ipse

videtur intcllexisse, si solum

considerctur
est,

at ila necessario

exponendam non

cutn dicatur quidem renovata firisse persecutio

post certamina et

II.

Examinantur, quse a Meta-

martyrium sanctorum quased nullibi asseratur

illormn martyrium. id

draginta martyrum,
contifjissc statim/j&.sV

phrasteet martyrologis Gra*-

Quare

cisadjectasuntActis, et alia qusedam dubia.

consideranda etiam sunt, qucc deinde in Actis maxime dies martyrii ; indeque siftturndum, Sanctum nostrum fuisse coronatwn sex fere mensibus post ce/ebrcs illos quadraginta martyres.
scf/utnttur. et vel

Xiiurtus

non

Acttt

nullibi e.rprii/iitnl,

tttu

/u/tus sit S.

Seve-

qua>

10 Priusquam Acta subjiciam, huc transfero, Actis adjecta sunt a Metaphraste , cle

Tratislatio

corporis, et
restts-

iitrtur fuisse

l>atriu

Sebas:

trnus

rianus, et ne Metaphrastes quidem. Attamcn Mfuototjia (irarorum ct Ms. eorum Synaxarium

/uitirii/, patria fuisse Sebastenum, non atio fortasse fumiauicnto, t/utm/ t/iunl pussits sit Sc/isli,r,

Yrrum

verianus miles esset, a/isint a /it/fria sittt.

s. Saveriani

cu nmjrctura nullius esf /itumruti, citai Se>/ milites frequenter longe

Mrttt/ilirttstcs riarr
a/>

miraculisque tunc mortui Sequenti autem die quidam ex piis, qui- citatio. bus Martyrvivus suam mandarat sepulturam, simul convenientes, cum martyricum illud corpus magnifice cornposuissent, et super id liymnos
corporis transiatione gemina,
factis.

cecinissent, et

quaecumque solent
desiderantibus

Cliristiani,

palrinm

disHnguit

urbeSe6astia,cumdicit

corpus defuncti a quibusdam delatum in patriam Marlvris. ,1/ rjus patritnn fortOSSe SCriptor /I/r
it/norarit,

CUm

nullil/i

cun

simul et colentibus manibus elatum, media nocte tulerunt in patriam Martyris.Cumautem venissent in quemdam locum, illinc quidem patria>significaturadx.-iiiusreliquiarum.Cogitabat vero unusquisque ire obviam et omnes simul egressi sunt, neque fait ullus, qui non venerit, non senexi non puer, non infirmus, non natura
eis
:

peregissent,

lun/iinrl

nrr

/,,/rrr

mtt/tum ptissumus

asscrta- a/> eo transhtioni.

IV-

rumtamenexisHmo Severianum non

i/ttia
/'//

fuissepairia

Srtinstruiti/i.ur, mr/ius ipsius Sehttstife munsissc,

Arfis/ium.

dicifur mn,ut,,ssr

qmbusdom
quieraniex

tardus

pca^riifit/tts^iuiox^ntexcjy^ivAivuxMtco/juinsso/

sed existimabat unusquisque se pra-repturum

esse benedictionem,
liquiis.
si modoprius occurrisset reSic ergo omnibusalacriter festinantibus,

curam habc/cut. Etcnim vutrntur

////,

mortui

DIE

NONA SEPTEMBRIS.

.",57

mortui servi conjunx sola relictat fuerat, (decesserat enim eo tempore quidamex servis Martyris) erantque uxori acerba omnia, mariti damiium, et ejus, qui eam consolaretur, solitudo et quod nesciret quonam modo posset ire obviam
:

M7CTORS
J.

S.

Martyri. Sola ergo intus relicta, quoniam qufflsiit, qui eam consolaretur, et non fuit, et qui simul doleret, et non invenit : mortui conjugia corpore apposito, plangebat, gemebat, lamentabatur, mortuum perinde ac vivum aUoquebatur..

III

Appendix de

loco, in

quo

gelu expositi

fuerunt quadraginta martyres, quorum

Surge, o marite, surge, dicens, eamus obviam

Domino
des,

nostro, ne

videamur

haecActa meminerunt.

soli pigri et desi-

neque quispiam nos negligentise accuset in nostrum Dominum. Sensim autem et tangebat
tunicam, et lachrymas cumvoce emittebat. Haec postquam brevi tempore suggessit, et dixit conjugi, etiam corpus Martyris

rum
sita,

mox erat adventurepente (o miraculum) vivus cernitur, qui erat mortuus, et iis abjectis, quae erant ei iinpo:

MqjoresnostriadlOMartiidiligenteregerunt Quadraqinta de quadraginta martyribm Sebastenis, de martyra guibus meminerunt ActaS. Severiani, Sebasttrni iuruin.trr
t

iii

que probarunt, eos passos fuisse

stagno passi

in

cumse protinus cinxisset, ipse quoque vadit obviam Martyri. Quod insigne miraculum, et
tulit

Sf/tfistimn, prottf hahvt traditio vetustissima } vi

stagno prope creduntur

ah omnibus fere omnium seculorum seriptoribus

qui de

Athetae testimoniumde majore ejus fiducia

ad Dominum, et ad majus desiderium accendit omnium animos. Non enim quod factum fuerat,
erat ejusmodi, ut posset

rat esse ulla dubitatio

spectatores, et qui

rejici, neque de eo potesed quos decessus habuit

stagni fuerint immersi, an supra stagnum congelatum siorv jussi, quia S. Basilius multus est in glacie stagni describenda, et de eaetiam loquitur Nysse
nus.
a/ia

illis tractarunt, confirmata a seculo w[ quo coronatisunt, usque ad nostrum, Utcumque tumen dubitasse videntur, utrum aquis

curam gesserant

funeris, fue-

runt
ultn a tjuoque
timislatio
asserta.

ii

quoque

testes resurrectionis.

11

lus sepulchro Martyris,

illo

longo autem tempore assedisset famudecimo quinto anno ab tempore, et paulo plus, ipse quoque excessit

Cum

Verum cum S. Ephrmm Actaque, et plura monumenta clare tradant, aquis fuisse wn-

positos martf/rvs

; so/is insinuarunt sehancsententiam pr<eferre, saltem ut probabiliorem. Et sane, ettamsi stagnum solidissima fuerit glacie

Atque tunc quidem considerantibus omhoc congregati fuerant, ubinam ab eis martyricum corpusdeponeretur, quoniam dubitationis non dabatur solutio, meiiori et divievita.
nibus, qui ad
niori providentia? id statuendunf reliquerunt, et

obtectum, velsic aquispartim imponi potuerunt, partim glactei, modo singulis aptum foramen, perrupta securibus glacie, componeretur ; nolo tamen hanc dubitationem qualemcumque hic
ulterius examinare contentus dixisse, quo rnodo S. Basilius, S. Gregorius Nyssenus, s. Ephrmm, aliique inter se cum Actis conciliari possint,

contextam imponunt reliquiis. Protinus autem, tanquam ab aliquo missa, desuper advolans aquila, accepit coronam, et sensim movit pennas, et eas minus pernices habuit ad volandum, Sed illam quidem statim sequebatur populus. Ipsa autem quodam modo eum ducebat, tantum ante eos volans, ut non esset multum remota ah oculis. Et cum venisset ad propinquam sylvam, et deinde coronam ex
floribus

coronam ex

vs

Verum Tillemontius tom. VMonum.eccl.

:i

ut tain tradi-

nota

Quadraginta martyres conatus receptissimam traditionem de Sanctis hisce

in
,

est

tinnm

rcfut,i-

re voluit Tille-

in

montius.

slagno passisprorsus evertere, voluitqueostenderr eos potius tn mediaurbenudos fuisseconstitutos,

atque aeri frigidissimo expositos. Cttm autem viderem, sententiam illamjam utcumqueplacuisse
scriptoribus aliquot neotericis,

alto demisisset in pulchro loco montis, et volare

profectaestadsuam habitationem.Hocilli conjicientes divinam esse indicationem, cum voluptate et magno studioconcurrentes, sacrum illud et divinum corpus illic sancte et divine deponunt. Quo in loco in hodiernum usque diem Sanctus illic frequentes operatur curationes, et multa miracula, cuilibet roganti benigne apparens, et ejus curam gerens, in Christo Jesu Domino nostro. Bactenus Metapkrastes, qui undc /ucc acceperit, ignoramus. Suspectoc utcumquc fidei hcec esse, advertit Tillemontius, cui lubens assentior. Non guidem existimo, a Metaphraste conficta essc ; sed ex monamento quopiam vetustiore desumpta suspicor : at cum ignoremus, quantm fidei fuerint scripturat,
coepit celerius, et

fundamvnta illias examinare sine pratjudicio volui, conferens scnntores a Tillemontio allegatos cum verbis qua
,

ipsis attribuit.
ttts

Eoc porro examine ulteriusinduc

illam

sum ad novam
;

opinionem, av serpat

totujius,

hoc loco refutandam,

cum mihinon modo

faha appareat
suo S.

Ephrwmo

sed etiam S. Basilium amico contrarium faciat, vt s. Grego-

rium Nyssenum utrique repugnantem, Quippe, si credimus Tillemontio, secundum Basilium hi Sancti in media urbe nudi fuerunt positi, secun-

dum Epkrcemum in dum Nyssenum in

montius.

stagno urbivicino, etsecunbalneis publicis.

Audiamus
Title-

argumenta, quibus ad idprobandum utitur

1

quas hic verisimiliter secutus dubitare etiam cogimur de veritate

est

Metapkrastes,
ipsius rekitio-

Primo asscrit, SS. Basilium et Gregorinm Nyssemtm dumta.rat dievrv, Sanetos i/los fuisse nudos fjclu expositos, non vero addere, id factum
1

Primumipiiut argumsntum
t.r

toco

atmbU
Basilii,

guoS.

nis,

etomnia

ipsius fidei permittere. CeterunZj si

esse

instagno,

quemadmoduma

S. Ephratmo, in

vera sunf, quce decorporis translationibus dicuutur, patria Sancti in ipsa Armenia minori fuerit,

Aetis ontnihus, et a stii/j/orihas rewatioeilats,

rem

narrari
s.

aut certe in provincia vicina.

Imo etiam udjumjit valvri Basilium idem dicere, indeque non unumsed
fatetW.
,

plures
dit

liusitti interpretes fuissv tleevptos

e.onten-

ubidestagno meminit, non recte fuisse Latine expositum ab interpretibus. TillemonHo assensus est novissimus editor Operurn S. Basilii, Juliunas G<u nivi\ /otttmt/ue ab

enim locum s.

Basilii,

58
\i
i

DE
aliis

S.

SEYERIANO MARTYRE
qorifuerint expositi martyrcs, quod de non /eqisset, quam habet S. liasiiius.
17
itlis

TORE
s.

ab

J.

de stagno expositum tom. II pag. 152 interpretatus est de urbe. Locus itte revera est

plura

ambiguus, possetque csque de urbe exponiquam de stagno, si ea expositione Basilius esset conciliandus cum Ephreemo etNysseno:at atqueetiam intettigi potest de stagno quom de urbe, ideoque
mintelligendusest, utS.Basilius concilietur cum amico suo S. Ephramo, cui ipse martyrim illo-

Pmterea

auctoritas S. Gaudentii in hisce ncc repugnat

quanta est S. Ephramii ; prmsertim cum omnia Acta monumentaque posteriora huie consentiant ; cumque Gaudentius lonnequit esse tanta,

communi

sen-

tentice, etsi

aliter evcplicetur.

qissime abfuerit a martyrum patees/ra, Ephrmm vero satis propinguus, ita ut martyrii adjuncta
potuerit discere

rum
CUl
l"'i<je

res oestas narravit.

non sohmi verbis

alios,

et

scriptis

JYH?

fertmda sunt ctnra verba

8.

Ephr&mi:

Audiamus S. Eplvramum ipsum, et conan prudmtcr ipsum in re prwsenti contrarium credere possimus. In EnS. Basilio comio S. Basiliitom. II Grwcorum Operumnuperrimai editionis Homana? pag. 293 ita habet, narrans suum cum S. Basi/io conqressum : Tunc concepit venter meus prudentiam, ut pararet omnem enim quadraginta martyrum laudes
15

S. Basi/ii, sed etiam per

esset

sideremus

/oco vicini. Quapropter ipsi

qui erant magis Basilio praiferendus

possent concitiari

Ephrcem,

si nidlo

modo

nam, cum
dibi/e est,

posterius scripserit

Ephra?m, incre-

eum

vo/uisse Basilio contraria scribe-

re, nisi certus esset,

aliquid ei erroris obrepsisse.

Basilii /ocus ita esset intelli-

Verum,

si

omnino

tolH-antkeipsorummodummeisadjunxitauribus
egregiusvir; queniadmodum scilicet elegerunt mori pro Christo, quantaque pericula contempserint,

ferius

ut ipsum lucrifacerent etc. Etpaulo incomparans Hasilium cum istis martyribus, dehisceait: Illi in stagno etc. et rursum : Illi
inter aquas etc. Ita in Oralione de quadraginta

mar/yribtis, de stagno et de aquis clarissime loquititr, fatente Tit/entontio.

Quis iqitur prudenter

credat oh Zocum Basilii

ambiguum, duos hosce

atter
tius,

Sanctos de loco certaminis non consentire, cum atterum docuerit? Nam quod dicitTi/lemonnos tantum ftabcre Opera S Ephrtemi, prout
.

videtur inteltexisse S. Gaunon esset Basi/ius Ephrcemo, quemadmodum eidem non repUgnat S. Gaudentius ; sed sotum omiiteret locum martyrii : nam voces Gaudentii, in qua ista gerebantur, de ce?*tamine priore et condemnatione martyrum c/arissime profernntui\ atque eodem sensu exp/icanda sunt verba S. Basi/ii, si vocibus istis, quas dubias ostendi, urbem desiqnatam votuerit. 18 Ex a/iis tamen Basiiii locis u/teiius sentenJi tiam suam probare voiuit Tit/emontius. Pauio Aliud arguante verba mox data in editis S. Basitii Operibus mentum Tilk-

qendus, prout

eum

denthis, contrarius

Gra>ce reddita sunt et Latinc, exigui

cst,

momenti

cum

nullo

modo

verisimile

sit,

interpretem

Grcecum errasse
tit/ttis

tot locis,

loquitur,

dum

quot ille de sfaqno et quadraqinla martyrum lauvoce,

et

tlfs

celebrat.

Nihilo melius est,

viva

Ephramtum
martyribus

tantum

quod asserit, quidem pcr

ipsum

intvrprctcm, cx liasitio didicisse, quaa de laudatis

scribit.

Etenim,

etsi Basilius

Denudatos omnesjussit sub dio : media civitate congelatos mori. Htec verba, si genuina sint S. Basilii, hunc S. Ephrwmo revera repuqnantem faciunt. At Vossius in Annotatisad Opera S. Ephra>mi paq. 736 testatitr, in Vetustissimo codice Ms. Cryptaferratensi Operum S. Basiliinon teqim media civitate, sed, in medio stagno, unica tantum voce mutata : nam pro mSXet habetur Xlfw,. Lectionem hanc /onge prceferendamesse, ostendere niiitur Vossius ex comhaic /equntur in

montii ex alio
S. Basiliilocu

iuifio altocutus sit

per interprctem,

numquam

muni consensu

ostcudctur, ipsis interpretem semper fuisse neces-

sarium. Si vero omnia

per interpretem tocuti

scriptorum, qui tradiderunt quadraqinta martyres in stagno fuisse passos, non vero in media urbe. Tii/emonthts autem aliique

num

lotms lia-

silii rcrlr v.v

quo minus mentcm Basilii recte percipere potuerit Ephrcem. 10 Nuttr ipsum tocum S. Basitii considcremus, ut piifrut i/tiiiiit sit ambiguus, aut potius
sunt;
itl

non

oberit,

pro

tectione sua
inficior,

Non

aUeqant codicum muttitudinem. codicum multorum consensum uni

poni potast
)>ro stuuiio

tff sfttijno t/itnrn dr ttrbc rjplicandus. Affirmat condemnatos fuisse martyres ad pernoctandum

passim praferendum esse : at nec adversarii merito negare possunt, ex uno codice mu/tos scepe corriqi posse, dum adjuncta persuadent, /ocum aliquem in multis esse mendosum.
19 Sic Tillemontius nota 4 suspicatur, alium quem vtnisiBasi/ii in hac eadem Oratione mendosum militer coresse, quia iUum componere nequit cum dictis nvptum, et SS. Nysseni, Ephrcemi et Gaudentii; /icet nui- alio modo

Sutl

tltfl,

Zzi

X(|JLV7)

|IEV,

KEp\
Tt

TjV

7]

T:6\tS

XaTl(lXl(JTai
rjv ;

Iv

7j

TaCta 8(/|0Xouv

ot Sytot,

oliv

juofov Trcj^XaTov

quan-

tocum

do stagnum, circa quod condita erat civitas, in qua(/r/iu quo) Sancti decertabant, erat velut quidam campus equitabilis. Vocesh ireferri possuiil tul vocem r^\i Z urbs, ad quam necessario rcferritf/tts

ium

assignet codicem sivi faventem.

Vossius existimat,

leyendum

tur majori jure

rutf
ttti

Quanio igiiocum hunc,

ostendimus.

T/ttc/uontius,

est,
siV
:

aut

rorrtiiX(<^ n

nam

illm voces,

propinquior stagnum, Hcethwcrcmotior circa quod civitas erat cont/uia hirc

quem

dita, i/irfuitn/fffr riifrniitr /hirenlhesi,

titts

quia

fiast-

intu: pergit

ioqiti dc

stagno, non de urbc.

cf

unum sibi habeat faventem ? Porro non solum. aiiorum scriptorum auctoritas, sed etiam orationis

pturibus scriptoribus repugnare ostendit, inp/erisque codicibus vitiosum esse, cum saltem

consequentia

Itnt/ttr tfirus rsf

ainhiquus,
riun
ttfii.s

ideo sic expticandus,

I>afribus,

esse

ostendit,

medio stagno,

uf

quam

in

uoii

pitt/nrf

iegendum potius media civitate

;

ptwscrtittt

Accipe prcccedeutia

liasitii

fiti/t

s.

verba

Ephrcsmo, qui gesta korum martyrum

didirit.
.1/,

Cum enim

ex

liasilio
ifr

inquit

Tiiiemoutius
,

lontni

arhf

intrllrjif rt

rjplirtiit

S.

GOUid

dentius in tractatu dicto iu dedicatione basilicee

horum
f/uit/f/ti

rt

aHorum

inttrft/ru/n.
:

Itespo/idco
:

rrrttm rit/rri

>utnt ita ia/hct

Stagnum

quoqueurbi, inqua ista gerebantur, subjacens longe lateque diffusum, validissimo gelu durante, iter solidum plaustrisgementibuscommodabat. Attamen vel
expressisse,
rfc

videtur Gaudentius loci

t/r

{tyrannus ) considerasset r< egiomsnaturam.quod w frigida esset, et anni tempus, quod hibernum, observata nocte, in qua maxime malum augebatur pnesertini cum boreas in ipsa tunc spiraret tum sequitur; denudatos omnes jussit etc. St tam multa observaverit tyrannus, ut Smictos maxtmo frigori exponeret; guis dubitet qutn ct hcum elegerit frigidissimum* Atqui staqtunn itndique apertum, ventisquc expositum et
;

amhii/uitatcm cidissr, att/ur ca

causa nuUihi
fri-

utrum

in

urbc,

an

in Stagno

coiitcctum, locus erat friqidior , quatn urbts tnet/tfnl/tum. Consequentia tt/itur orationis persuadet .genuinam esse icctionem, modio
,

glaeie

staguo

DIE
stagno, etsic Basiliumhabemus tue faventem.
Tertium ex

NONA SEPTEMKRIS.
senten,

159

communi

20 Vltimam itaque ex Basilio objectionem auBasilio avgitr diamus. Etenim retata Sanctorum morte h<ec mentum, quod subdit : Decertarunt in terra, tolerantiam ostenfrivolum est. derunt aere, traditi igni sunt, aqua
.

Satis ent verba latina huc transferre ut id quilibetperspiciat:Vi&Gte t inquit, sacrum hoc arvum hinc martyrum manipuli collecti
:

AUCTORK
.1.

S.

Quod

sunt.
;

cepit.

ipsos exBcec Basilius, utostenderet omnia elementa

si soire desideras, de quo arvo dicam ne procul ab eo, quod adest, circumspicias. Quis est lste locus, qui amplectitur conventum ? Quid

tibi dicit

concurrisse
jecta sunt
in

ad Sanctorum martyrium

nam

in

terra sustinuerant priora, frigus in aere, igni iu-

mortuorum corpora, et demumcineres aquam. At rogat Tillemontius, an non potius

si in

cum intuearis, ipse martyrum stadium esse ait etc. Nu/h modoexhis mferrilegitimepotest, oraUonem hancdictam
esse, in

anniversarius eirculi ambitus?.. Si )o-

ipsolocojnquo passi

Basilius protulisset,

super aquam,
sunt passi,
injectis.

quam

quae viventes passi erant stagno mtt supra stagnum quce dixit dc cineribus qqu<e

SUnt martyres: $ed recte inferetur, dktum rs.se prope illum locum: nam id sequitur ex illis, ne procul ab eo, quod adest, circumspicids,

modo

Respondeo, voluissc Basilium singulis

elementis aliquid diversum aUribuere, idque cmn recte fecisse, quia frigus prius est in aere quam in aqua, et ab aere aquce communicatur : c/elu
'

magis ex tota Oratione ostendi potest, in ecclesia aliquatunc perorasse Nt/sseuum cum varia poHus innuant, in loco aperto Orationem illam fuisse
Nihilo
,

adjungamus

seguentia.

dictam.
'23 Etenim ab initio dicit Nyssenus, primi nhnia popuii mnttitudhw nec
,

autem non ab aqua producitur, sed ab aere. Prceterea si in glacie steterint, non stint omnino passi in aquis. Si medio corpore aquis sint immersi, ne vel sic quidem congetati sunt ab ac/ua, sed ab aere. Quare nihil est, quod cogat Basilium Eph-

se

com-

smtentias a
ntntas

uliibi

de Tillemontio
;

ecciesia loquitar, sed scepe de conventu

numero-

rwmo conlrarium
Cotelerius tom. II
ca>

sissimo.-deinde circa finem conqueritur, se audiri non posse prce nimio tantie multitudinis Strepitu

credcre hac saltem ex parte.

Momtmentorum
,

ecctesice Grce-

pag. 97

ac tandem ea dc causa Orationcm imperfectam abrumpit. Prceterea die sequenti secundam Orationem
ita

et seq.

edidit episloiam Basilii

ad

exorditur
:

Theodosium imperatorem dubitans tamen, an vere sit Basilii Magni. At sive epistola sit Hasilii,
sive alterius, qui tempore Theodosi in Cappadocia floruit; auctor in ca memorat sacratissimum

Heri martyres ad sese pohospitio ecclesiae

ipsi

pnlum vocabant
innuunt

nunc

sese offerentes excipiuntur.

,

Ucpc verba plane

in ecclesia

lacumSebastenorum,
flante, infixi sunt.

priorem Orationem non fuisse dictam in eadem ecclesia, in ; aut certe non

in quem vere nominati ac generosi quadraginta Christi milites, gravi borea

c/un postridie habiia esf serunda.

Qua

de causa

Myssenum
laudans Tillemontius, pri-

mum

locum

corrupit,

21 Cum Basilio Nyssenum vel invitum voluit TillemonHus contra Ephrcemum producere, sed infelkiter, cumnonhabeat Nyssenus, quee eidem attribuit. S. Gregorius Nyssenus, inquit, satis
clare dicit, eos gelu fuisse expositos in balneis publicis et clarius etiam, ecclesiam, in qua ad
;

mrisimih est, primamNysseniOrationem m loco aperto dictam esse prope stagnum: et longecerverba Nysseni, a Tillemontio alleipsifavere, nisi corrumpantur, sicut ah eo corrupta sunt ; sedverbisnum. Bl alteest,

tissimiun

gata, nulla

modo

gatis opinionem ipsius potius refufari.

21 Quippe ait Nyssenus

cjelu fitcnint expositi,

tocnm, in quo Sancti scd vumrmmem quasi publicis balneis tunc sentmtian
,

concionera dicebat

fuisse a^dificatam

in

ipso

vacasse, Sanctosque

tam

alacriter

adeum

htttts

locum

iitsimoit.

loco, ubi Sancti iUi erant passi. Respondeo, ncu-

se contu/isse. acsi irent lavacro corpora recreaturi.

trum

dici a Nysseno.

Verba Nysseni, quce pro

in
,

margine hcec sunt Oratione n de Quadraginta mariyribus:

balneis
publicis

assignat

Tam comparatio lod cum balneis pubticis, quam Sanctorum cum uten/ibus baineo, exigit,
illo

ut credamus, cu/uam in

locofuisse, etSanctos

'AXV

6^o9u[i.aobv

Stiovtes

toutovi

xataXa^VTss tov
,

t6ttov,

aquce fuissc impositos

dictis

c/uod

tam consonwn

est

uktei o^p.oa(ot? tute XouTpoT;

oyoXa^oVTa
xa

w;

xal

auTtii

piX-

XovTe;

tw

XouTptu

xaTaoaiSpJVEiv

ccip.aTa.

QllOi SIC

c/uam contrarium sententias Tillcmontii. Deinde e,r Nysseni ilictis riare eonseS.
,

Ephrwmi

reddo Latine, verbum de verbo exprimcns: Sed unanimiteromnesliuncoccupantes locum, quasi

publicis tunc balneis vacantem. quasi et ipsi es-

c/uitur,

locuin

flClSSC

distiuetum n hulneis; sed

tantunt aliquid simile habuisse

cum

balneis publi&<iei

ds

iu illo actii
;

nmn

ideo uilililur /jarfuuta

sent balneo recreaturi corpora. 5 quis ex hoc

toco concludere veHt, Sanctos in publicis balneis

quasi

mox rwsus

udditur &g sicut,

dum marintranti-

tyres ob atacritatciu

comparantur cum

fuisse positos,
illuc cos ivisse,
et

eadem

facilitate

inferre potcrit,

bus balneum

ad corpora

recreanda. Itaque hic

ut corpora recrearent :

tum absona

improbabilis est explicatio Tillemontii. Rectius

locus apertissime favetcommuni sententice, ostenditque iu sliu/no passas fuisse Sanctos, elprobabilias ac/uis

igitur dicemus,

staguum cum

balneis publicis

parlim fuisse immersos

euin Aetis
si
et nliis

ut habet

comparari ob multitudinem illud simul intrantium : Sanctorumc/ue introitum in stagnum conferri cum corporum curathne in balneis, c/uia
libenter et atacriter
ati et

S.

Ephrwm

plerisquc srri/i/or/
nullibi clare
.

bus.

Demum

quis

veiit

objicere,

aquam

ingrediebantur

Nysseno, Sanetos passos esse in stagno respondebo nec Nysscnum, nec /U/s/Uum, Sancdici "

22 Pro sequenti sentcntia de ecclesia in ipso dum:Nyssenus martyrii loco cedificata assignat Qrationem Nysenim non haseni de Quadraginta. At ibi non dicit Nyssenus,
secuni

torum illorum Acta saipsisse, ideoque praterrfii sisse muiia alia, quainotaerantauditoribus:nam ne nomina c/uidem Sanctorum reeeusuerunt, ita
ut silciitiuin iiuius aut altcrius de rr
nec/ucat,
laii obesse

bet

martyrii locum fuisse illum ipsurn locum, in quo

concionabatur

sed ab

iito

non

longe abfuisse.

cum loquanlur

alii.

ACTA

:*(>()

DE

S.

SEVERIANO MARfYRE
i

A
Ex codiceMs.
ejusdem
Post certamina et
collato

G T
cum

A
1519

AUCTORE ANONYMO
Grseco 1506 bibliothecee regiae Parisiensis,
codice

bibliolhecse. Interprete J- Stiltingo.

Cum

Sanctus

martyrium sanctorum qua-

Metcc
ttj;

tous OYwvas xai tJi dOXrjatv Tiov 4y(cov

,

TeaaapdEeSaarfa a

Christianispie
succurreret, arrjueretque
(jentiles,

draginta martyrum, qui occubuerunt Sebastiae a in Armenia, Licinio imperante, iterum

xovto fjdpTupwv
'Apjitvfas, ix*
Sa![j.wv

twv TeXsoT7jadvTO)v

iv iz6\u

Atxtviou

tou fJaatXiw;- ?cdXiv StavtaTaTai

a
b

malorum quosdam operarios suos constituit, ut invidia caedeque commoverentur contra Christianos h. Sanctissimus vero martyr Severianus eodem tempore florebat religione, ac Dei amore fulgebat, ita ut omnes fiduciam sancti Martyris adauctor diabolus contra pioa insurrexit,
et

6 dpyjixxxo;
Ttatv

xaTa

twv euai6ouvTwv
xat

xai

ujcoT(0Ta(

lauTOu

ipfdTat;
f,vGsi

tpQ6vw

tp6vw xtV7)0fjvat

xaTa

Tcuy

XptaTtavtov

Se
Iv

xaT

ixEtvov
,

tov xatpbv
ttj

6aitt)TaTo;

jiapTUi SeuTjpiavb;

OeoaeSeta

xal

nzp\ Tbv Oebv aycf^T)

irct ttj

EVEOaiBpuVETQ

w;
*
.

exjrXrjEiv

e/Etv
Yctp

icdvTa;

r.afifaala tou
(puvetv

E
ttl.

aYtou uapTupos
xatpbv
,

IIoXXwv

rcapaivouvTwv
*

outw

t6v

AvSpb?,

mirarentur. Multis enim hortantibus, ut fugeret occasionem, ne loquendi libertate in apertum

xat
,

u.7)

T.apfaala
6

vj3r act|j.evov
i

eE?

Ttpo^avTj

xtvouvov

\jri
*

iji?:aerv

eXeyev
(itj

Syio?

ou

p.7j

uTroxptvopiai tous Oeou; toiv

q]^ yotou. VO v

Sanctus Non utor simulatione circa deos gentilium, nec faciam ut arguam vero impium de me glorientur impii ipsorum errorem c> quia milos Christi potentior
incideret pericuhim
,

dixit

eXXt]Vcuv, ouoe

xauyaaOat
t^v
(26eov

eV

Ifie- tou? z\<s&zX% TcapaaxEuciato,

.

* al.

ip.bt

IXsyIjw 8e

auTtuv

j:Xavr,v

8ti

OTpaTto')TT];

XptaTOu
ttjv ttjs

SuvaTtoTep6;
tptoV7]V

EaTiv

daE6ou?

paaiX^tu;.
,

TauTTjv

8e

XsYtov

Srjpioafa Iv

T^ t:6Xei E6aaTta
*tva

1vete(Xot6 Ttatv ex

estimperatoreimpio. Quandohaecdicebatpubli.ee
in

ytupa; auTt>u Ixetouatv

p.eTa tt,v TeXettuatv T7]s piapTupfas

urbe Sebastia, mandavit quisbusdam ibtprse-

auTou Ta

XE(t|iava

outou

xo(j.(a(0VTat.

sentibus, qui erant ex ejus patria, ut, absoluto

martyrio suo, reliquias suas colligerent.

defertur arl
dwcill,

2 Defertur
dicentibus
:

igifcur

duci Lysiserfa

quibusdam

2 Ata6iXXETai
2eur,ptavbi;
6

ouv

tio

3oux\
ir^q

Auafa uk6

Ttvtov
,

Xey6vto)v
6
iv
Tci^et

qucBsitusque
ultro adest:

Severianus miles tuae potestatis, qui esl ordinis senatorii, contempsit mandata imperatoris et potestatem tuam, se Christianum dicens qui etiain auctor fuit itiortis quadraginta
;

aTpaTto')TT];

ujj.eTipa;

l^ouafae

aevaT6ptov
|xaTti)v
oc,

Cijtcipy^wv

xaTEtpp6vr]aEV

Ttov
,

tou PaaiXsVu; jrpooraY-

xat

TTJ;

u|AET^pa; i^ouafa;

XiYtov

eauTOv XptaTtavbv
yEvvaftov
to?5

xal

afTto;
,

y^T 0VEV QavtiTou

dvaaTaTtoaac,

tGJv
jxt,

TeaaapdxovTa
TiEtOapyTjaat

illorum fprtium militum

instigavit ad
ruin.
ijii.ini

c,

quandoquidem

illos

aipaTitoTwv

auTOu;
1

tou
*
l.

non parendum mandatis imperatoPrsetereaj oum divessit, nutrivittam ipsos

alios,

paatXew;

TtpooTdYp.aaiv,

dXX

&ctte

'

xal

evouatoq u7rdpy_iov

cumalio

o^Tpeyev auTOu'; te xal iTipou;

[xaTt
ttJs

oWe,
oe

iYxaTaxXefaTOu; KpoaTdy-

M-S. CtXXws Te
*
/.

JUSSU potestatis tuascarceri inclusos.

ot)5

i^ouafa^.

TauTa

dxouaa;
[lavfas
*
,

Aou^

(3eEI;ae;

cum

eod.

Ubi h;cc audivitdux, fremens furoris sui ministros cinisit, capitalem ipsis minatus pcenam, nisi
cito

ifojTeatstXEv
dTCEtXTjaac

urrrjp^Tac
,

ttj;
[aJ]

Ioutou

xe^aXtXTjv

auTOt;

Pp^a?
*

Tipuoptav

et

Td^etov

napaaTrjatoaiv tov Seut]cppovjf|j.aTi

item l Tdytov

adducerentSeverianum. Postquam vero rem intellexit S. Severianus, generoso consilio ipse nltro obviiiui venit atque in praetorium ingres:

ptav6v.

'AxotJaa 5

51

^10; SeuTjptavSs revvaftp

xal
efaeXOtuv
et?

*ibid.recte
ou t hsxi Y_peta

auTb;

ot'

eauTOu dTCTjVTrjaev

to IIpaiTtuptov tou ujroSe^at

ttj 5

X^yei ?:pb? tov

6[j.rv

Aouxa

100'u St)tou[j.evoc, Tcdpet(j.t,

sus, dixit ad

ducem

Ecce, qui quseror, adsum,

Kti oux iaTtv xpgfav

TTjv

X6ywv

jrpoc,

t6 UTcoSEt^at
Jj

dae6ea?
rptoTjv

ut yobis ostendam,
(lciiKinstrniHhiui

non esse opus rationibus ad

F
f
-

Eifiiov

dTa^fav

rJXeY^ev

yvp &[ s

T;

rpa

Ttov

impietatis vsstrsa inordinatio-

[j-apTuprjadvTtov, 6)? xai Tcdaai at [J.T]^avat u|j.iv

urcb

enim vos experientia martyrum, qui prsecesserunt, ita ut omnes machinaa vestraa disruptaa sint a militibusChristi, cum non potuerilis ipsis pcrsuadere, ut piam mutarent sentenncni. Redarguit
tiiini
;

f xaTrjppjvTai
u[jlwv

Ttov

tou

XptaTou

aTpaTttoTtuv

'

foYuadvTtov

a/.

[atjS'

oXw;

[/eTaneraat

auTwv t6v euae6^ XoYtatibv

^ixpa?
Tcap'

xafeep

7rpoaaya 6vTEc r

auTofs

ToaauTa;

paadvouc.

'AXX'

lp.it<;

p.h
,

xat

ot

TtpowuvouixEvot

up;oiv

Sa(u.ov s

xanjcjyivOiiTe

ixe^vot

qu;uniiuiivis ipsis intulcritis tot criiciatus

Se iaTetpavoSOrjaav utco tou XpiaTou.

amaros.

Verum

vos quidem, et qui daemones

;

vestros adorant confusi estis

9 Hberc respondtns, gravitffr siwit ooronati g.
:j

illi

YeroaChristo
3 KTe&Aotig ri ? i P wv aWu ^ptaev utov, Ppf^-

Tunc dux, aon Perens

et,

ipsius libertatem in

tt]v

Tca^rjafav,

xal 8ti

mditiu
h

quod proterye injurio afticeretur, rugiens ut Leo, jussit ipsum nudari et extendi h,
loquendo,
aridisque csadi nervis. Qle vero
tur,
/,

rrpoTTETco;

al

81*811

X eo.v

ixiXeuaev

auTov

djToooOfivat xa\ StaTaOjjvat

^
*

0p^ C
twv

veupotc

dum

^p

rc TiTCTeaOat out6v.

csedeba-

'0

Se

TUJTT6U.EV0C

e-Xeyev

facfc

T0 5

vi&tou

dicebat:Supra dorsummeum fabricaverunt peccatores prolongaverunt iniquitatem suam.

:

>ou

etextovov oi
Se tS fxavwc

aZ.

w&wv

d;i.apT.oXot- i[idxpuvav ttjv dv 0|i (av outcov.

xap.erv

Meri

touc

uT^piTa; xa\

fitTovrjaai,
;

Postquam
ficiebant,

ministri

multumerant defatigatietdeelevari, eique

piavs
tl

ixeXsuaev 6 Aou^ iTcap-

feo
aot

TTjs

yris
'

u
^

Xeyet ^po; -ut6v

dux ipsum jussiteterra

"ISe; Ssur r
xa\
7
'

TC?OE^ev(aev

dxa [p 6;
[idpTu;
t(
v'uv
f,

aoy

dicit : Vidisti, Severiane, quidtibiattuleritimportuiiii

epaauTr,;
Xs'
f,

-ap : V(a
eT

in alio Ms.

tou

Xptarou aou. '0

iS (xvu6v

tua audacia et fldutia de Christo tuo. Dicit

Seur.ptavb;

martyr Sevcrianns/:Si oculos haberes, ostende-

XN

6 ? 0aX[xou;,

00
,

0l

Tcpoe^v^Ev

Y et d dxa tp0 ;

rtpoaetievrjaev

oOtt,

OpaaJTT,;

au

Xiyec;

5e

tu 9 Xo; e? xal iBetv Ta

TCpOXEf[ieVtf

DIE

NONA SEPTEMBRIS.
Sti
:

301
A.

A
*

Jtpoxefueva- uot paafXeta oi

pXijttov

8>Jvaoai, IvteuOev 6e

otiywat

al.

additur

IxE-va ueta>atos
XtJs

T (vouat
^ou

tV

<^u^v f xal tbaCixaxcft

piv

vexpbv paaavt^Eis,
Jtefas

^j
tou

flSTcooTiuotfaris,

trjs

Oepa-

tGiv

EJta^eXtGiv

ato-trjpos

f,[u v

'V^

Xptarou

TCpoaaa*/oXou[ie'vTis.

rera tibi, quid mihi conciliaveritimportunahffic, ut loquens, audacia at nunc cacus es, nec potes videre praemia regia, qu^ mihi futura sunt. Hinc vero conjice, me ista videntem anima transfern ab subhrma, et te cruciare corpus mortuum amma raea absente et delinitione promissionum

Anonrao

4 Aua(a ?
c&vo/jtous,

6 Aous Xe^ei- Koujta^Ets, Seuriptave,

in^ets tou?

Servatons nostri Jesu Christi ipsam occupante l

:

?ue 8e ou Suvaoat

auvapjcdtaaf

hn

toooutov 81 oe
tf)v oeotco-.
potftri

a'xtauors paaavbto,
tetav.

eu? 5v 6(ioXo rJarjs tGiv OsGW T

Xe"

'0 S tos Seuriptavbs T

uaXXov ou
rcapct

T si- icpdYcE 8aa Sv

fiaOriarj

xa\

Jtpood a e t4s (itapeis aou Ouatas, xat T T

tJjv
e
*

4 Ljsias dux reponit Gloriarismagnifice, Se- nffiU htoe veriane. seduces insensatos mutatus > ; sed me simul trahere non potes. Ego vero taradiute m conturaehosis cruciatibus urgebo, donec agnoscas deorum

tou Kupfou wou

xoXaorrjpta
5)

dominatum. Respondet
Domini
raei

S.

8uvautv

Severianus: Facquod
?i, et disces tu potius deficies o ex-

OTOvrjaeis

e*jttvoS)v

to
uot

volueris, et affer pollutatuasacrificia

al. a8Xte ai. oiakl-tf)

T u<ptaT<uvos to '0 Aou? Xe^ei- iy^

o>
;

aot ETa<pEp(SuEv

paaaviatripta.

postestatem

TptaiiOXte*oTt otpaTt((jTris tuv dcpxovtt

cogitans punitiones,

6taXi T et*

S T tos SeuTjptavbs

WT
ue

ei

Tca^Tjafav uot StStoatv

,

fj

eua6eta tou Xoiotou uou- Totoutto T ip XaTpeuw 0eaj

paaiXetov
*

&s

xa*l

tiaE6Giv

xaTa^povetv

Ttoier xa\ dtpyovtas 6*5

ouSev

quam ego sustinens illata mihi a te tormenta. Dixit dux ; Ignoras, miserrime, te militem cum duce loqui ? Dixit S. Severianus Loquendi Hbertatem mihi praebet cultus
:

al. v6[tov

fiyeroOai tous
fiot

uf] xocri

v6uous* TCoXtTeuotievous. 'OvetSt&is T ip

iipfc,

al. tfjv

xw

tb

ETttTf]oeu[ia'

6ti OTpaTttoTTjs
,

tiXXa
(jle

uflJOe

xa\

ttjv

fortunara

mei tali enim servio Deo, qui facit, ut et imperatores impios conteranam, et nihili faChristi
:

XptaTai uou eu^s^vetav

xa*l

6s

fltVEfEvvria^v

ev

t5

aTuaTi

autou

paaLXewv

jie

litotrjas paaiXixtliTEpov
fl*tvSpait6S(o

xa\ tipvjSvTtov

ciam duces, qui secundum leges non vivunt. Improperas mihi vitae institutum, quia miles

SuvaTtoTspov

80ev

vuv

w;
,

oot SiaXe-fOfj-ai,
tfjv

aVo

tfjs

sum

sed

disce etiam

nobilitatem

meam

in

xaTi XptaT6v uou

al.
fj

XtcE3os

6s

Tcaaav
ufj

tou

[3ou

tfp^tv

<os

Christo, qui regeneravit

me

T ero6at

x6jcpov

ejcetasv

fjtxas

flTrjoaaOat'
ue.

ouv voufaris ex

tt]s jtepf

atque
fecit,

imperatoribus

me

sanguine suo, magis imperatorem

in

oe

(pavtaota;

xaTaTcXrja(

'0 Xptotbs ip T

iattv uTcepaa-

et ducibus potentiorem.

Unde

tibi

nunc

TClOTTjS [10U.

loquor

tamquam mancipio

propter spem

meam
p

in Christo, qui

omnem

vitae

delectationem pro

stercore

p habere nos

docuit. Noli igitur existi:

mare, me fastu tuo a te perturbandum propugnator meus est Christus q.

'

nam
Q
utigulis
"a-

al. t6te,

tunc

5 'Tnep^aas
jiaaOivTa ^aEoGat
jcEptxuxXiooavTEs

8e

tS> 6u|i5i

Aolit;

exe^Xeuoev

autbv

xpGfjpes

5.

Duxverosupramodum

iraexaestuans.jussit

ol

81

ujrripsTat
1jc\

xaVTay^Osv
f;uXou

auTov ws

fltvrjpTr)oav

tou

xa*t

tos jcXeupis
xupte*

auTou

e^Ejeov

& 6

Z
Tfjs

a T tos paaavi6[ievos

e^Xe-j-ev

fiou

ipsum pendentem r ferreis laniari ungulis. Ministri autem undique ipsum, ut fera? bestia? s, circumdantes, elevarunt in Jignum, et latera
ipsius

niatur

'Irjaou XptaTE,

5op(iTOu xa\ 6paxfjs xtIoews 3r][itoup bs T

irtt

laniabant. Sanctus

vero

tortus

dixit

cdy fiaXtoTeuaas tbv 58t]V, 6

tou oTaupou 0pta[i6euaas ti?

Domine mi Jesu

Christe, invisibilis visibilisque

Ctpy_is xat

tis lf;oua(as
,

xa\ jcapa3Et T [iaTtaas tbv Tjpy^ovta tou

6uva[itv
If;

atoivos touiou
*

6 toi; a T (ots ajcoariXots SeStoxtus

'

creaturae conditor, qui captivum duxisti infernuiii, qui in cruce triumphasti de principibus et
potestatibus, atque ignominia affecisti principem

a*. aveTtT]-

SiJjous TTJs

xa\

TtoXXors Xuxots tiveTCEipeaVrous

ttjv (pX6

Statrjprioas,

Ik\

peiatous
'

Pa6uXwv(as xatitvou
Tptaiv
TcafStov

T a yjxXtvtoaas, xa\ ta atofiaTa

,

a/.StatpuX^as

Toiv

(XoictXa

StaTTjprjaas'
[ie

3uv(i[itoa6v

ljle

xupte
tfjs

hujus seculi, qui sanctis Apostolis ex alto virtutem dedisti, eosque contra luporum violentiam

'Irjoou

XptoTe xa\ iv(oy_ua6v

xupts

eu

T ip T tvtooxts

etvOptoTc(vr,s <puaeios tfjv tiaOeveiav

fi

8tt y_6ptou fjrjpou dteXEaTipa

Suvauts uoy xa\

^ioj)
tj

avOous TtpooxaEpou tJXryoypovKoTepa Izrdv

86E;av
tC>

fi

uiov

Bbs

ov6uat(

aou

xataXuaas
jco([ivtj,

tfjv

3uvaatetav
itaaa
f]

tGiv
8tt au

ijtav tat ap-^vtov Tfj

tt

a T (a oou

Tva

vGJ

-pj

6 6ebs [i6vos.

*Qs 8e

^iciuoato jcpooeufltitb

camino Babylonis fiampuerorum inviolata custodisti robora me, Domine Jesu Christe, et vires mihi largire, Domine probe enim nosti humanse naturae infirmitatem, quia feno arido infirmior est virtus mea, et flore temporario
invictos servasti, qui in

mas

frenasti, et corpora trium

;

v6uV0S,

?x^uaev 6 iouf; xaTevEy^Ofjva'.

e\>

autbv

tou fjuXou

brevior est vita nostra.

Da t gloriam nomini

tuo,

xat (iTcevE^Orjvat autbv

[ifj

tfj

fpuXaxfj iTtetXrjaas
,

autbv 8ti liv

dissolvens imperium illorum, qui insurgunt in

euTcetO^atepos eXOots

bI?

It^pav e^taaiv

atotppov io6tJot] Sti

jtXet6vtov [3aadtvtov.

gregem tuum sanctum, ut noscat omnis terra, quod solus es Deus u. Postquam orare desiit, ipsum e ligno dimitti dux jussit, et ad carcerem
abduci, interminans ei: Nisi obedientior ad aiteram venias interrogationem, pluribus tormentis

'ATta 6[iV0S 5e

6 ST tos

e?s

tb SeotKOTriptov
fltjtoTpaij-au^viov

Sta

TtfltarjS

Tfjs Jt6Xetos

e66a

X^T (ov ot tGiv

dt

e*s

tb

toO

Xptatou atdt3tov
xa\ tGiv jt6va)v
c:Tto6av6vttov

pXertovtes, eVvorjaaTe T toviatGiv ti tpauuata eicaOXa. Et T ap paatXeus tGv ujtep autou ti

e^s

ad prudentiam redigeris. 6 Sanctus vero dum abducebatur ad carcerem, per totam clamabat civitatem, dicens Qui cernitis vulnera athletarum, qui in stadium Christi nomen dederunt,considerate et laborum pramiia.
:

diimb'

n(/

carcerem
ducitnr.

[xat]

ttufjv

tivSptoatiivtuv
TcGis

XauKpars Swpears

tt[ia
(i

tous exefviov

au-j^evers,
iv

o\ty\

uaXXov 6 fjuenpos

enim imperatorsplendidismuneribushonorat consanguineos eorum.qui pro ipso occubuerunt,

Si

o)VoOEtris

Xptat6s

tGi

ueXXovtt a*Givt [iet6y_ous ivaSef^et

;

tt]s

eauTou paotXeEas tou? uicep autou dYtovt*Co[i^vous

fJxoXoiJOet

ad ejus honorem viriliter decertarunt, quomodo non magis agonotheta noster Christus in

dum

6e

autG xXo;

tcoXus

lu?

tfjs

tpuXaxfJs,

xflft

auvta^uevos

autor; eiarJXOev /(puv xal oo^i^tov tbv 0e6v.

qui pro ipso

futuro secnlo participes regni sui ostendet illos, decertarunt ? Ipsum vero ingens
;

hominum sequebatur turba usque ad carcerem

glorifi et instituens eos, ingressus est lsetus, et

cans
7 Meti
8e
icvte

Deum.

fjuepas exaeuosv
e

6 Aouf^ tiyOfjvat

autbv,

7 Post dies autem quinque adduci

jussit.

xal Xe T et jtpbs aitbv

T G> uev ot[uu

[ifj

xprtfetv ae jcapatveaEtos,

Tnm

ipsi dicit

dXX' autbs Soutou tb auti^epov yvous

Ouaov Tor^ Oeor? xat

ufj

nulla egere raonitione

x eum dux Ego quidem existimo, te at, cum ipse noveris, quid
46
tibi

ftedustus trihunal,

ad

Septembris Tomus

III.

^
362
k.

,, ' ,

ACTA

S.

SKVERIAM MARTYRIS
OeXijot^
2v
ttj

^NONYMO.
y

tibi

expediat, sacrificadiis, et noli pristina uti con-

KpoWpB xp^w

ftXovetxta onu>;

jxe u.f, Tcoi/jarjs

tentione, neefficias, utamarioribusycruciatibus

te

'0 oy'0? EEurjptavb; Xiysi -txpoTEpai; paaavot; ae aicoXEaat.

TptodOXte
rxe,

perdam. Dicit

S.

Severianus

Amens et miser,

av6r,T xdl

ToaauTa;

rcXrjYa;

t"

MtY

xa* ou *

tantasmihi intulistipiagas,
sti,

nectamen
?

m
At

decepisivehe-

tnX&ntf&l'

xat
ixe
,

Xqyoi |K *X
oo
u-f,

*&;*

Se xat jrepia*

et verbis tentare

me

aggrederis

aoTE>;

alxteis'

apv/^ai

Tbv xiipiov u.ou 'Iipotfv.

,

f. .atxlarj;
:

nequaquam negabo Domi num mcuiii Jcsum. Tunc jussitduxos ejusverbe,-ari lapidibus, .lic.cns: Nememinerishic Cruciaxi ; maculas enim prastorium meum. At Christi
mentius

me

cruciabis,

aT6u.a X(Oot; Tgte 6 AoW; ixEXeuaEv curcTeaOat outou to

Xiym-

* ?.

A pV
npaSpw 6 vo^fas p**,
n>u&ptov
81

*"

ToS

^
Er?

81 aQXr,Tf,;

T0 *P^WU ;]* pM** WY ^ tou

V5l

additur XptaTov

<

Xptarofi

st

jcaar,;

OeSv oou
tou

p*whw

ou ooxel;

^v
;

xb
*

aa
bb

Atbletasubridensdicitaa. Plene omni

iniquitate,

iterumque

memoras, non credis et contaminare praitorium et de Rege Christo hoc dicis ? Jnsanis vero et irasceris, non quiapra?torium tuum maculatur, sed quia audiens trernendumilludnomencruciaris,etinanima flagellaris. H Dicit dux Suspendite ipsum in ligno, et la-

quando deos tuos

x\

5u

xi

b\

^aatX^ x P lotou

x* Y touto

txafvet

o6 x fa ^fvewt *oo to n P mop.ov, XX'

CWM alio hje u.a(vrj

*

jUs.

6 w\

xootov tou

f o6 E poD

ovdu.aTo; oouvaaat

A |unft>'

Tfjv

item

pLBOT^rj

8 '0
jcXeupa;
u.ti>p(.

Aoul;

Xi-ysf xpeu.aaaTE
ajcaOrjaaTe*

auTbv

Itc*

tou S-uXou xa\ tag

'

Umtatw,
^isjiciidihir

tera ipsius
inhaerere.
dicit ei

consumite nam
:

video

eum

stultitiae

auTOu

auTtiv

yP P S )

erctuivovTa *

ttj

Quando autem ipsum suspenderant,

:

'Qc 5e avr, P Or,aav

outov, X^y l

*$

Aou

6[ioX<i-

cum saxo nd
wllwnetaltero ad pedeSf

Promitte tc diis sacrificaturum, dux priusquam torquere te incipiam contemplare

:

Yrjaov tou

Guaa. to~; OEof;, JipW apb>u.at ,tg>v xaTa"

aou (iaaa-

vwv,

Oetoprjaov

to? 7iXsupa5 aou

xat

tauibv ^Xetjoov aixtauiore

naOrj[xaTa tou
T)u.a;.

latera tua, et tui inisererecruciatibusabsumpti.

xata8arEav(iJ|iEVov.

'0

a-j-to;

XiyEt- oux a^ta Ta

Sanctus dixit Non sunt condigiue passiones hujus temporis ad futuram gloriam,, quae revelabitur in nobis. Quapropter festino et te, ut nihil utilitatis afferentenij confundere^ et saternam hasreditatem assequi cc. Dux vero iratus, quod
:

vuv xaipou Ttpb;

tt,v

p.iXXouaav 56?av anoxaXu^Orjvat sf;

6)? u.r,5sv

Ata touto ouv anEu5to xa( ae

w^=Xy,aavTa xaiatav^uvat

xa\ a?wvta xXr,povou.r|aat. '0 5e Aou? ^pvtaOet;

w;

[i.r,6ev

ivuuv

IxEXeuaev auTOV Ist tou lef^ou; ava^Oijvat [xai]

xat anoo/jaavres <inb
6tio(ti>;

StaanaaQ^vaf
7:au.tjiEYiOr)

tou

Tpa/rjXou
,

auTou

XfOov

nihil impetraret, jussit

rfd

ipsum in

murum

sustolli

oe xat airb Ttov

'oofiiv

lxpiu.aaav auTOv
6 Aou^

ev

t<T)

tcty^ei

<! divelli

f/r/.

Alligantes igitur colloipsiusingenet

otaazdJtiEVOu 5e auTOu eXeyev autto

vou,(^<ov

yXsvatEtv

tem

lapidera,

pedibus similiter alterum, e

auTOV aY u,v ^ 0U

-Eur,p'avE, Yva
Et?

u.(^ova aaOov

XceSrj^.

'0 6e
xal

muro ipsum suspenderunt cc. Cum autem sic membra divellerentur, dixit ipsi dux, volens eum irridere ff : Certa fortiter, Severiane, ut
niajui'1'iii

aYto; a-evct^atj xa"t et^ev

tov oupavov
,
rj

avaTetva; Kpoarju^aTo

6 Weo; 6 jjavTOXpariop

eXj:\;
,

tuiv krd aot ^eTCoiO^Ttov

u.ot ttjv

?aaxoua6v jiou

xupte 6 0e6; p.ou

u.7)

xat yaptaat

^tcou-

accipias mcrccdcni.

ra

gemitum, elevata in dicebat: Deus omnium Creator, spes in te credeniium, exaudi me, Domine Deus et vitam eeternam mihi clementer tribue, ut non glorie;

Sanctus vero post ccelum mente gg, orabat et

pavtov C'orjV, Srcto;

xat
TcpoaEU^au-evo;
Trjv

xauv_r^arjTa(

lx

U.ol

'

Xuu.etov outo;
Et

a/.

e"v

iu.o'i.

luSXi^a;

tw Auafa
,

Xeyei

lylvtx><3Ki$

aOXiE

Stopsav tou Ijcoupavfou 0eou

8ti 3ta Ttov rcpoaxa(pu>v

toutwv

^aaflivajv a?tov(a; ^xtpEu^tojjLEOa

xoXaaeiu; xai 2ti auu.6a,

atXEuatouEV
jcaO:

XptaTto

1 oi.

Iit

auito

'

tjXtclxote;

TtavTEXto; r^uyou

al. tv auTo>

/ifi

tur

de

me nocens
est
in

ille
:

hh.
Si

Post fusas preces,

miser,

a vuv 7cpoaaY L S

p-oi

xoXaaTTjpta,

intuena Lysiam, dicit

Dei, quj

scires,

donum

quod temporariis bisce cruciatibus Beternam effugiamus poanam, et quod

cudis,

regnaturi simus

vimus
u(

cum Christo, qui in ipso speraomnino desiderares pati, qui nunc mihi
Sancto dicente
ii,

infers tormenta.

membra
te

Jlicr

in

dtveOantun
quodfbrHter
perferenSf
ii

batur dux

eique dicit:
et

muro Omnes
:

pendulo, miramihi dixerunt,

9 TauTa tou
IOauu.aXEv 6

&ylo\j

Xeyovto; xpu.a[xe'vou
auTtTt
*

^tc'

tou

tefvout;

Aou^ xat XeyEi

,

eXey^v

u.ot

7c4vte;

8n
aot.

indoctum ego vero vim rhetoris in te video. Sanctus dicit Et quis rhetor loquenti in me Christo comparari poterit? Noli igitur existimare me loqui:namidiotasum, ut didicisti sed gratia est, qusa mecum pugnat,
: ;

idiotam esse

(Sliot^; e? y.at ajcatoeuTO;

b(bi 5e prjTOpo; 0Eiv6Tr,Ta 6poi

t<7>

'0

o"yio;

Xivw

xa\ Tcoro; prjT<op

;

2v

eu.oI

XaXouvTt XptOTffl
,

tawOrjvai 5uvrjaETat

p.rj

ouv
f,

vou.(arj;

lu.j
fj

tpO^YeaOat

(SttoTr,;

Yap
f,

etu.1 u>;

^iiaOe;, ^XX*
u.e

^apt; laftv

auvaYtovt^op.vrj tiot,

xat XaXe^v

TauTa icapaaxeuaaaaa.
Kuptov xai
eircev

Kat

TauTa

eitcwv

quaaque

me istaloquentemfecit.Hisdictis,orabat Dominum, el dicebat Gratiastibi ago,Domine

:

icpoarjuSaTO icpb;

EU/aptaTtTj
i

aot S^arcoTa 6
ex

8e4 Sj

gTt

ip-jaw

^U

Deus,quiaeruistimedelaqueovenantium etlibe''' me qua3rentibus animam meam, ethumiliasti sub me omnes, qui insurrexerunt inmej
J
;i

twv

Tj^Anm

Tf,v

w
,

ri8o OikuutQ
[iou

xat iXuTptoato lu

^uyjrjv

xat
fiou
,

lTarce(vtuaa; rcavTa;

tou;

ircavtaTO[iivou;

fa*

Ul urcoxaTw

Stoi lp*\ t6 Sjjv XptaTo;

aot

xal

t6 ajcoOav rv

x ^p6o;-

qma

JtapaTEOrjfii

Xptarf tou; ota to

vivere mihi Christus etmori lucrum. Tibi,

<5vou.a

aou St<i>xou.vou;
tou;

Y evou outGv un^pu.axo; a^aXrj;. Kat

t^
zlc

kh

Christe,servandoscommendo,quipropternomen tuum patiuntur persecutionem esto securus eorumpropugnator.et demerge AAeos, qui in gregem luinii sanctum insurgunt, quia tibi est
:

[JuOtaov

inavtaTau.evou;
f,

Syfa
tou;

aou

icq^v^
to>v

8 T t aou

eotiv
'A(MJV.

f|

paatXsta xat

56i;a

a(o>va;

aM>va>v.

regnum
morilnr
uorpus a
Chiistinnifi
:

et gloria in secula

seculorum.

Amen.
//.

10 Absoluta oratione, fcradidit spiritum

Se-

10 Kal

icXrjptiaa; Tf,v

sublatum.

venerandum ipsius corpus. Ctaque martyrio coronatus esl sancl us martj r Se\ erianus mense Septembri, die imperante Licinio, apud nosveroregnante Domino nostroJesu Christo, quocum Deo Patri, et simul bonoac vivifico ipsius Spiritui gloria,
'..

quenti autem die congregati viri pii, quibus id etiam Sanctus prsadixerat, collegerunt

JcpoaEu^v jcap^otoxev to r.VEu^a. TfJ

EuXaSor;,
ot; xa\ npoerTCEv 6

2jcau'ptov

auvay.Oe'vTE; avSpt;
tI-xiov

ST to;, auvEaTELXav to

auTou Xstyavov
r^Tjvt

Eu.apT6pr,aev ouv

6Sylo;

u.tipTus

iiEurjpLavb;

SejcTe^pfo)

mm

0'
,

paaifjpttov

Xeuovto; Atxtvou, xTa oe

fju.a;

patXruovTo; tou xupfou

g(ia

Mrjaou Xptarou
C<ootco> aiTOu

h eO' oi

tu> Seu, xal

,

^ ^^ ^

nveifiaTt 66?a
ei;

xpaTo;,

Tttxf,

xat TCpoaxuvrja.;

vuv xai at\ xo\

tou; aiwva;

tasjhonorel adoratio nunc et semper et in secula seculorum. Amen,

pe

twv attivwv.

'Atirjv.

ANNOTATA

DIE

NONA SEPTEMBRIS.
A.Arohvmo.

A N N

T A T

A.

magis, ab

aliis

minus extenduntur.
;

arrnmta mmore,
? 06v W x^Bijva,

cujus termmi ab alHs

* :, , Vldia

hln

codice 1519 Grtece legitur

rentur contra Christianos ad caadem

Christi

xra tW v XpianavBv

*6v (

W (
'

Severianus.

^ Wl ^ dta,^^ JKS^^: 2?57

. , M0

Etmoxita seaulZ

"oV

commove "

3r m /u ^
Commentarium prcevium
6

^
et

es ,

sevenanusf

co

% ri^r;:;;;;;;:
De
iis

e Dehiscequadraginta martyribm actum

3.

est

apud nos ad

10 Martii.

etiam consulehk eonswe mc

JstvlZf
g Zto
Mh.K
ipsis

^^

^^"^^^HK
atfto^ MgumAi
E
:

itaut oranes et terribileset

fciato etffe

xa((livouaiv

F o 5 xt ^xXr.povd^ T v oOat annumeran et cohaeres fieri.

IvptO

manent

in coelis perpetuo exultantes

^^^
:

mal* machin
.

^
et

unde

eeo festino Wi>imo ft

h Ibidem additur : h xsj v^ in terra. Hursum kic inseritur vox fucxdpioc, beatus. k Ibidem iterum additur : ffvruc, aOXtE, Sane
i
1

miser, etc.

Nonnulla

aliter leguntur in
Tfflv

Ms. 1519

et

qucedam adduntur hoc modo

vero verba

Tr

<pnfa tc .

*-

aoxoXoiijiEVOfi, ouB* 8Xios

aX T stvSW aEaOdvo^iai.

tfffc

cum

mterjectis sir l.utiar reddo

mentis vero promissionum Servatons nostri Jesu Christi occupatus, dolores omnino uon In dicto Ms. m\ ouvapKd&ts tous 6p;o(ou? ooi dvo7jTou 5 et tecum trahis similes tui insenaatos. n Ibidem ^dvTa aou t paaaviarripta xai t6te, omnes cruciatus tuos et tunc dtsceSj etc. o Ibidem : ou T ap jiaXXov drovifaEtas, tu enim magis defeceris ctc.

Delim
sentio.

p Ibidem additur %*\ jnjXbv et luto. q Ibidetn Grwce ; i^ot T ap 6 XpiaTo;

et adjutor.
r II ic in dtcto

[tou lariv

u^Epaama-^s xat

porjObe.

Mihi enim Christus est propugnator

Ms.

inseritur

ln\ tou l-iXou,

in ligno.

s
t

Voces,

6)s OjjpE?,

ut ferse bestiag,/*0H simt in altero Ms.

:

Hic

ita in

eodem Ms.
:

Nal Kuptl
xpir.-a
f|

(iou 'Irjrjou
eI?

XpiaiE ob?,

u Ibidem additur

m.1

q-oi :

$6^a

touj aiwva^, aprjv,

x Rursum ibiadditur y Ibidem : h ZmaX^ xa) Ibidem to Svojjia tou

y.
:

Sane, Domine mi Jesu Christe. ila, etc. et te decet gloria in secula, amen.
etc.

tou ^(iaios,

7:txpoT:pai ? ,

ad tribunal. gravibus et amarioribus

laTaupojiivou,

nomen
:

Crucifixi.

aa Bic sequentes
et etc.

insertce

sunt voces

^pb? owt6v

A6Xts xai ^oveu xa\,

ad ipsum

Dolose et homicida

bb Laudatum Ms.
cc Ibidem additur,

tSv (Taluv
a T aOa,

xa\ xi6B^Xuv aou Oewv,

:

quando vanos

et fucatos tuos deos etc.

bona
:

quod

in

idem

recidit.

murun. fjussit) sublatum divelli. ipsum in murum attollentes, et alligantes etc. ee Metaphrastes apud Surium hoc ultimum Sancti tormentum, quo de/unctus rs/, Imr omdor.rpocumque duos lapides maximos et gravissimos, unum quidem collo, altesuit : Deducit ad murum rum autem olligasset pedibus, et Martyrem fune cinxisset, dimittit e mur sublime pendentcm, ut lapidum pondcre membris ei divulsis, violenter abrumpat animam. Non duMto de hac expositione, cum optime congruat eum Actis. Figuram martyris ita pcnden/is erhibrt (iallonius in Opere Italico de Instrumentis martyriipag. 17 iit. b. Verum exacta non cst ftgura S. Severiani e muro pmdentis, quce data est in nupera editione Menelogii Basiiiani nd\) Septemhris, qurmadtnodum nrr mors Sancti rectc ibi e.rponitur, quia omittitur saxum, quod collo ipsius alligatum /uit, indegue alia prorsus figura pendentis exhibetur. Tillemontius quoque (tom. V pag. Mi secundts editionisj longe aber-

dd In laudato Ms.
sequitur

ita legitur

2iA tou teE^ou? ava-^Oivta BtaoTiaaOjivai in

:

Et mox

: *<x\

avaSiSaoavTE? outov Ik\ to TE705

et

ravitavero, dum ita de morte Sancti scripsit Tandem (dux) jussit saxum collo ejus alligari, et alterum pedibus, atque eo in statu e summitate cujusdam muri deorsum prsecipitari jussit. Conferat hc-r quisquis voiuerit cum datis e Surio verbis, qum tamen assignantur in margine; et considedum sphalmata similia frequen ret, quam parum fidere possimus interpretationibus istius scriptoris,
ter in eo
h"

deprehendimus. In codice scepe laudato hcec

u(
or~0ev

ita

exprimuniur

e-Xe^ev auio> 6 8ou5,

yizudw

ut(Sv.

Cum

teoXb l\ ootoO xpej(iivou xal 8taffn(i<vou to? pAmv : vero diu pependisset, et membra ei essent dissoluta, dixit

ei

dux, quasj ipsum irridens.

gg Ibidem additur : rijv Btd\oiv, quod et/am expressi. hh Ibidemkavocesadduntur:K\y&^t>atWv\rtto*- Nocens

precatus, r
etc.

itk

et

invidus inimicu

-i

luec
.

..

11

Addr

301

DE

SS.

MART. HYACINTHO, ALEXANDRO ET TIBURTIO

ammno.

rf ***, sapientian. Adde ex eodcm Ms. : rf,v confunde et perde eos ctc. kk In dicto Ms. : ri (^v OT A Ita ntx etc. et Dommo. Iwpfc,, s/>m7m suum /A/rf< additnr 1; 11 , mm / //m, A/v fr,7r N,U<, Novembri ouo *0is /
ii
;
.-

ipsi t

toleranti am.

-.<-,

onTcsuc
ftVfi,

Fasti

GrJstant pro
<

L/

<rf.irf

variis locis sit elegantius et correetius,

%%e SeptemM; ideaque pratferendum vananh bu

auantum ex
"'

.SV v ,/rr

,,r

:1K ,/*/, 1 -,/

/-"

**
pre/im

""'" /"

rccto. ilfwteto rfcmivm e( coe/d, serf

on

es/ opcr<B

& ea aliquid aaaere.

?**J V*" ^

a, Mnnnhmti^ ^ ^apluasles M ? *P

"""

""" / """"

DESS. HYACINTHO, ALEXANDRO ET TIBURTIO

MARTYEIBUS

J.

p.

IN

SABINIS
Romano.
K

Ex
B
innuntiatio

Fastis sacris et Martyrologio

ex variis

M
censentur.
tiat.

emoria horum trium Pugilum est hodie in Marti/rofoqiis non tantnm recentioribus, sed et in antiquissimis pene omnibus, in his tamen nec ubique
nec eodem ordine ac
iis,

5 Idus Septembris.

Romas Gorgonii, Alexandri,

Fortunati, Tiburti*, Proti.
*

Hyacinthi*, Donati,

Gellon.

Consonat Augustanum item apudnos ; at omisso Proto,etaucto nomine Alexandri,p/'o ^woAlexan-

Jacyinti.

*ibid. Tiburtii.

singuli simul,

modo

re-

Ex

quw

S.

Hieronymi nomine
prcemitto

insigniuntur,

quceque, ut norunt eruditi, locis

sunt,

mendose procul dubio, seu urbem, seu sanctam mulierem intellexerit. Mitto alia jam enumeratis vel affinia, vel hoc loco magis luxata,
dria iegitur,

pluribus perturbata

Martyro-

quale

est

vetustissimum illud,

quod

citat

Floren-

logium vetustius, editum et Notis illustratum a Floreutinio, quia istud, quce in aliis tlieronymianis seu Mss., seu excusis de Sanctis nostris produntur, distinctius et exactius pleraque enunSir igitur habet

tinius in Annotatis suis,

quodque ite habet : 5 Idus

Subnexuit editioni sua>

Septembris. Romae Gorgonii etin Sabinis Jacinti.

In Alexandria Tiburi. laudatus auctor

apoqraphum alterum, Uieronyappellatur, in

:

ad hunc diem
natalis

In Sabiuis

mianum Lucense
prceter sequentia

quo

nil reperio

milliario ab

Urbe 30
Tiburti.

sanctorum Jacenti,
Cappadocise

Alexandri,
natalis

In

Csesarea

Consulamus modo
sicos.

5 Id. Gorgonii et Tiburtii. reliquos martyrologos clas-

sanctorum Donati etc. Ad hoc proxime aecedit apographum alterum e codice Corbciensi,
sufi rrfastissinti llirriini/utiaui lituto

Arhrrio
lis

font.

IV Spicilegii;

vuk/atumab ubl hujusmodi est

3 Sanctorum nostrorum memoria invenitur ex Nothero, dumtaxat in Additionibus quibusdam venerabiiis Adone et
Bedce, nulla
recolitur
in

Martyrologio Rabani; in hoc

et

Uswrdo,

annuntialio
Juvini
Snf,

: ab Urbe, nataBanctorum Hiacynthi, Alexandri, Tiburtii,

ln Snl,inis,inilIiario

quidem hodie
intcr

fuse describitur passio

is

S. Jacynthi diaconi; sed alius

est

a nostro,

Silvani.

In

Cassaria Cappadociae

etc.

eumque

uti

apparet, mendose distantiam ab Urbe

inintittu/t,

augetque sanctorum Martyrum nu-

Prmtermissos hujus diei retulimus. Notkerus hoc loco, ceteris hactenus laudatis exactior, ita iiios anmintiat : In Sabinis, milliario ab

merum.
lltnvtitjmia
nis.

Urbe tricesimo

natalis

sanctorum Hyacinthi,

2 X"/n, sicut infra patebit, in Fastis auctiorihtis

additur ubique milliario trigesimo, nullibi

ftl

Alexandri, Tiburtii martyrum. ^t Notkcro non dissonant Ado et Usuardus, nisi in vocemarty-

autrni fnafir

nirntin

SS.

Juci/tt

rf

Silvani,

rum, quam omittunt.

Eam recte adjecit, quisquis

quos idcirco non expressi in titulo, existimans, istti nomina ex aliis diebus errore vel oscitantia
lihrurii in /mrsrulntt dtcin irrrpsisse,

Usuardum auxerit,

in editione Lubcco-Coloniensi,

Rf sane ea
prcecedenti

mihi suspicio prorsus fUndata videbatur, cum

adverterem
S.
t/utv
.

memorari ibidem

die

Sabinum, apud Florentinium vero Savinum,

VOX farilr in Ju\inum trausirrif ; Sytranum

autem notari tutu prmcedenti tum proxime $equrtiti ifir non sruirf. Ctutlrur/iora sunt passim reliqua S. Eieronymi exemplaria, nec minus ab
invicem discrepantia. Rhinoviense ac Richenoviense, a nobis prelo commissa post toii/ata \ J/tat/, /mifn lorirl Sanrforutu itoiittna in1

: E quibus beatus Jacinctus tortori suo pradixit, liodie coluber te comedet, ignis vero et aqua, quibus me puniri fecisti, nihil mihi nocebunt; tandem decollatur. Deceptus quippc fuit textu Rabani, et qua> hujus Byacintho erant propria, nostro

at errore insigni subdidit sequentia

appiicuit.

las

ri

aft

dicanthoc modo: Sabinisj Jacinti,

Kburtii.

Porro quautuntris nec Hieronymiana, quod frequentissimum est, nec Romanum vetus, cujus hmc annuntiatio ; In Sabinis Hyacinthi, Alexandri, Tiburtii, nec allata antiqua Martyrolagia Sanctos nostros martyrum titulo coni

et

ex Mai

iis

tyrologio
llutlUlllO.

Labbeanum ibidem,
sed,

et
,

Aiexandri, Gellonense apud

decorent,

eo

tamen nequaquam abstinendum

jadiran, quott

lauiiutinn Atftriium

tomo XIII

non modo

tot tint

supprimtmtj

inlermixtis SancttsaUbipassiSj
:

ordinemetiam turbant. Accipe textumiiUegrum

is ipsis attribuatur expresse a Notkero, a recentioribus plerisque, etprce ceteris a Martyrologio Romano in hmc verba : In Sabinis, trigesimo ab Urbe milliario,

sanctorum

martyrum

DIE
martyrum
trusde Natalibm,

NONA SEPTEMBRIS.
^thnm
episcopum
dicit;

368

Hyacintbi, Alexandri et Tiburtii Pe-

qui, quatcumque de plurimis Sanctts refert libro XI, hausisse se testatur ex

Martyrologio Bicronymi, Usuardi vel Adonis etiam nostros martyres vocat } ac prceterea Hya-

sed cum hujus digniquam temporis, quo et Mqu^prmcipibiispassisunt Sancti nostri

tate ahbt non majora
exstent vesftgta, nihil circa
y

AUCTORE
J.

P.

eam

certi

nare austm

determi-

fides sit penes

auctorem

DE

SS.

RUFO ET RUFIANO
FRATRIBUS MARTTRIBUS

ExFastis Grsecis
Homm
Sanctoiwn memoria

et Latinis,

J.

S.

annuntiant ad 8 Septembris hoc modo:

Jj^pa
q(

D
:

SS. martyribus Rufo et Tuft&no pauca tradunt Grceci, eaque adoptavit Baronius in Martyrologio Romano post Galesinium. Mencea impressa Sanctos illos
e
Trj 5tij
,

Exspecto

te,

inquit,

Rufe

ne

tardaveris

quomodocumque.
leguntur

2 In Menotoqio Sirtetiano ad9 Septcmbris hcec in Fastis : Eodem die certamen sanctorum Ruh* Gww *

et Rufiani, qui

S r tot auTa5EX<pot

P5<f 0? Xa\

Pufiavbj^Ei T&eiofivTm.

Eodem
B
sicuh

die Sancti fratresgermani,

fianus, gladio coronantur.

Rufus et RuMoxsequuntur hiver-

cum essent germani fratres, pro Christianae fidei confessione gladio percussi sunt.

Mnis

Hinc Baronius eodcm die in Martyrologio Romano: Item sanctorum martyrum Rufflni et Ruffiniani
fratrum. Corrupta nonnihil a Baronio suni no-

KXlvtov eauTOv Puiptavb; to>

(cpEt

Mevw

ae

yip\

Putpe

mina horum Sanctorum : atque en rfr causn utcumque duhitat Ferrarius die pratcedenti, an
est

^Xtjs othw.

Inclinans se ipse Rufianus gladio,

Baronius eosdem volucrit designare. dubitare de re clara et certa, cum

Verurn id
ipse

Baro-

nius notet eos eodem dic haberiin Menologio.

DE
Mencea hunc
6
fi-ytos

S.

SEVERO MARTYRE
Ex
Fastis Grsecis.
j.

s.

Grcecorum impressa Martyrem

nobis exhibent prcecedentibus
ali-

consequenter ita subjungit : Idem passus est et sanctus Severus. Menma tamen insinuant, cum

quot nihilo magis cognitum : nam ad 8 Septembris ita habent : Tfj au-ri) Jjpepa
Seeijpos ^tpet
TeXeioiuat.

Eodem

die sanctus Setales

seorsum ab aliis fuisse passum. At nulla suppctunt monumenia, ex quibus aliquidcerti possit colligi. Nihtlo magis certo dici posset, an hic' Severus
distinctus sit ab omnibus sgnonymis, qui aliis diebus celebrantur. Distinctum credidit Gatesinius,

verus gladio perimitur. Deinde subduntttr

versiculi
"Etoi[xo;
SeSiJpos
e?[jl\

JTpb?

zh Kav oicetv

ttcJOo?,

dum ad

8 Septembris
:

eumdem

liberatiter

fctjTE

xa't i( r.p6$ [ie

t6 (90?
,

hoc exornavit elogio

pessus,

Paratus sum ad omne ferendum tormentum Dixit Severus et quid ad me gladius?

:

Sancti praeterea Severi martyris, qui proCliristo omnem cruciaiumper-

demum

constantis aniini virtute cervices

aliis cruciatibus,

Menologium Sirletianum ad 9 Septembris Seve-

praebuit.

Poterat siteri de

et

rum quasi jungit duobus pr&cedentibtts Martyribus,

sola

mors

memorari. Baronius

omnino

sttere

Rufo

et RufiaiiOy

dum, dato Hlorum

elogio,

maluit.

DE

S.

STRATONE MARTYRE
Ex Martyrologiis,
j.

s.

Sanctus in
Fastis

memo-

ratas

Bta^pto-Oe^ Xe.oQw..

unc Martyrem eodem die 9 Scptembris annuntktntMcnma impressa, et Menoto-

Kiopot^ 6

jj.d!pTu;

nposoeOe^ Tp(iTiv ouo,

OE(xvr,Tat
[j.^prj

ET?

wv Tb

oojjia

ouo.

gium Sirletianum. Mencea:

6 aytos [xdpTu? iTficTwv,
Iv

Ttj

ai^fj^pa

Buoi xftpotj SeOeI; xal

Cedris rnartyr alJigatus Stradon duobus, Cum unus esset corporej duae osUmduntiir
partes.

Eodem

die

sanctus

martyr
tdemque

Straton, in duobus cedris

Ligatus, et dist-erptus

Menologium prmdictis consonat: Eodemdie natalis bcali

consummatur. Versiculi mox sequuntur, martyrium cxprimunt hoc modo :

martyris Stradonis, qui indnobufl ce-

dris ligatus, et in

duas

partefl scctns

pro

(Jhristi

confessione,

366
fcUCTORE
.!.

DE
cum
coelestibus
:

S.

STRATONK MARTYRE
o/ifnis

confessione,

conjunctusest. Ba>
in

S.

ronius hcec adoptavit

at pro cedris arbores gene-

venerunt fohu/atores i//i, qui Fastos Hispanicns studuerunt. SaJictis imp/ere infeliciter
(Juore

ro/im
pro

siihstituit,

ita scribens

Martyrohu/io
Stratonis
,

omnes attribuerunt Hispania? suee

dictos,

i?i

eoque
et

Hmnano: Eodem
discerptus,

die

passio S.

qui

mox
in

invenerunt urbem antiqieam Bsete dictam,

Christo ad duas arbores

Iigatus

atque

quo quinque Mariyres jam

quos

martyrium consummavit. In menans addiemtertiumdecimum Septembris elogium ha~

lietur rtirioruin sininl iiior/yruiti in t/uo t/e $f?j/ctti

fratres faciuntt passos fuisse fabulantur. verum doctiores ac prudcniiores Eispani nugas istas exp/odunt modo ctoderunt. Inter hos Nicolaus An~

Stratone
tur,

jam

dicta repetantur
esse

so/unu/ue addiin

passum
fff

Nicomedise

Bithvnia jukabeo.

hente Hithi/niff pnrside.

i.nn
tiln

hicquam
quatuot

2 Plura

Stratone

memoranda non

At breviter altqua dicere oportet de Martyrotogio

tonhis in Opere Ms., nobis per heredem ipsius communicato, de quinquehis Sanctissat longam ostendit, ncc in quo instituit dissertationem, Sanctos hosce in Hispania passos esse, nec urhem Beete aut Baetim umquam in Hispania fuisse co-

psrperarn

Uispania
adsoripli.

Bispano,
<i

in

quibusdatn

tini/nitttrit/tr, si-fl
t/f

quo kodie non modo hic Straton subduntur etiam quatuor alii,
Rufus, Rufianus, Se-

qnitam. Mihi

satis

erit

observasse
esse

laudatos
Hispania?
,

Sanctos

non athindc
fictitiis

assertos
,

qoihos

/nif/if, iiiiiiirinit

quam ex

Chronicis

quorum nulla
solis Grcecis

est

et Artemidorus. Hosce omnes partim in Martyrologio Homono Jioronii, parthn apud

verus

auctoritas.

ftaque,

cum o/im a
non

fue-

rint tinnuntiati, credibilc

est eos fuisse His-

Galesiniuni, annuntiatos sine loco

et.

tempore

in-

panos.

DE
J.

S.

CHARITONE MARTYRE
Ex Menaeis
et

S.

Menologio,

Sancti mr-

anctum Charitonsm martyrem hodtebre-

Alludit poeta
xpis

ad nomen Sancti Chariton, quod a

moria in
Fastis,

rissinif tinnuntiont Fasti Grceci

;nec ulUbi

gratia derivafuf.

expressum invenio, quo loco quove tempore fufrit passus. Ex tanta brevitate oriri

potest suspiciOf

Charitonem hunc
aliis ;

alio die coli, aut

2 In Sijnaxario Sirmondiono Ms. de S. Chari- et cultvs tone /uee reperiuntur ad eumdem diem: "AO^tis Comtantinotou iytou pLap-cupo; XapfTwvos
T(~
'

solum, nut

cmn

hoc vero die sohim fuisse

xeXtTxeu oi

tj

bAtqu TuvaSte

h $

memoratum, quod hodie coleretur inecclesiaa/iqua parfintltiri. Yeriiin nou invenio ullum Charitonem, de
t/uo probabiliter

AeuT^pw.

Certamen sancti martyris Charitonis:

dici possit

cumdem

celebratur vero synaxis ipsius in Deutero. Cum Deuterum sit tractusurbis Constantinopo/itanu>,
in

Bac decausahuc transferam, Grmcis.Menologium Sirlftionuoi otl 9 Septembris Ua habet ; Eodem die rmtalis B. Chnritonis ense consnmmati. Meesse cuin hodierno.

quo

varia; erant ecclesiee, ut p/uribus ostendit

qucB deeolegunturin Fastis

in Constantinopoli Christiana lib. TI pag. 170; clarum estexa/iatis verbis,festivitatem

Cangius

S. Cliaritonis Constantinopoii celebratam fuisse,

ntf impressa.

Vfy? * Y^Xap(T(ov ziyu teXswBwi. Eodem die sanctus Chariton ense consummatur
Tfl

m-ji

porte.

id

est,

occiditur.

Deinde subjunguntur hiduo ver-

siculi
IloXX/j oot yj&pn ypiTO|j.apTo; Xap(T(ov,

quidem per totam nrbcm, sed in aliqVta illios Vox ouvafo quam Latinam non feci, quia rono sitjni/icai, et Latinis ignota'nonest, hic pro ipsa festivitate sumi potest, aut pro Officio eccleno/i
litte-

siastico, ut saepe

Xpiaiou

yjipiv Tpa/7]Xov IxxEXO[A|jivf.i.

Miilla

sumitur apud Latinos. Certe incongruekic redderetur coUecta, licet aliqui,

tibi est gratisi,

Christi

martyr Chariton,
est.

nr

in/uvrentes,

Cui propter Christum cervix resecta

dc S.

vocem passim sic exponant. Plura Charitone memoranda non habeo.

DE
.1.

S.

ARTEMIDORO MARTYRE
Ex
Fastis Grsecis,

s.

Msmoria
Fnstis.

in

A
Eodem
\\x\

rtemidorum quoque martyrem annuntomt Fasti Graci sine loco et tempore. Meoteo ad 8 Septembris sic habent 'iv~
:

dorum eodem

tntelhgatar, quid oeUt poeta. Menmis die memorat Galesinius

Ex

Artemi-

kisverbis

aotfl

fjuip9 6

Syto;

ApT8[il8iupo rupl TsXstoiltac.

Sancti item Artemidori martjris. Hic in flam-

nm

die sanctus

^.rtemidorus igne consum-

matur, Sequuniur duo versiculi:

'AprstilSttfpoc

admirandaa pietatis su^ ac Bd testimoniumprfficlarumdedit. Menologium

hohrt:

emnjeotM,

w(

xaflaXXcTai aOlvct

I.

PT a

tou Trupo; ^Xeyovto; pYw" &uxvjst.

Eodemdie sanctusArtemidorusiffneconsummatus est. Utro die rectius

' }

/Vrtemidorus quasi

vi desilit,

Etignis flagrantis opera ostendit.

Fritjidus est plone rrrsiru/us uterque. ita ut
ri.r

quia P "' h " *^ diversitate a Gra>cis memo"; "/" r*os hocdtefixu Baronius, qui Artemidorum prmtermmt.
"!

^o;sedSanc^adhumdiemreferof

ponatur" prorsus

1)E

; :

DIE iNONA SEPTEMBKIS.

307

DE SS. DONATO, CLEASO AUT ELEASSO, FORTUNATO ET AMMONIO

CJlSAREiE IN CAPPADOCIA

MM

Ex
j^\.

Martyrologiis.

.1.

s.

uatuor Mariyres annuntiantur kodie in Fastis Eieronymianis, ac Casarea* in Cappadocia attribuuntur, sed confuse

utvocat,apudMurtrnitun tom.
et in Altero,

III

quodprimo

loco edidit tom.

Anecdotorum, VI Col-

tingit. in

admodum in quibusdam, ut passim conapograpkis illis non parum mendosis.

lectionisamplissimai. Inalio etiam video solum memorari Donatum.

apudeumdem
\n

J Florentiniusin Annotatissuk monet, Latinos

Florentinius in ffieronymiano suo edidit : In Caesarea Cappadoeiae natalis sanctorum Donati.

variisFastis

dc his Martyribus

silere.

Attamen

&res

ex

iis

mmoraH.

Cleasi. Fortunati.

Ammoni. In
sic

Annotatis ipsius
Fortunati,

codex Corbeiensis
dociae natalis SS.

habet

In Csesaria CappaEleassi,

Donati,

Ammonii. Postremus omittitur ibidcm in vetustissimo Antverpiensi, quod habet : Caesarea Cappadociae, Donati, Cleasi, Fortunati. In apograpkis contractioribusunus tantum aut duo reeensentur, et in plerisque hi aliis sunt immixti, in aliis men-

memoratos invenio apud Grevenum koc modo Apud Cassaream Cappadociee, natalis sanctorum Dunati, Fortunati, Ammonii. Et in additionibus adjiedam apud nos ante tomum UMartii legitur In Ceesarea Cappadoci natale SS. Fortunati, Ammonii. Apud Georgium post Martyrologium
Adonis
in

Ottoboniano hcec invenio

collectione

Cappadociae ,

: In Caesarea Fortunati et Ammonii. Ex hac

Fastorum
sint

inferre licet,

non

videri

dose expressi. Ita apudnos post

tomum VII

Junii

dubitunduin, quin Ctfsnrra'

(Utppadocta pOSSl

in Rkinoviensi legitur ;In Caesarea Donatae, pro

Donatus, Fortunatus, et Ammonius, nec

videri,

Cappadocise, Donatas, Ammonii. In Augustano et in Labbeano exprimuntur Donatus et Fortunatus, sedsine loco, et aliis immixti; uti etiam, jit in Gellonensi apud Acherium, et in Antiquissimo,
:

Donati. fn Rickenoviensi

In Caesarea

Cleasum aut Eleassum ab eorum numero exclu-

dendum

cwn

in tribus constanter

memo-

De lempore vero aliisquemartyrii adjunctis nikil uspiam

rctur, licct omittatur in contractioribus.

reperio.

I)E

8.

MARCO ET
Ex

SOCIIS

FORTE DUOBUS MARTYRIBUS

j.

Fastis Hieronymianis.

s.

Hieronymiana apud Florentinium

etiam memorant
S.

hodie

orbeirnsis

In ParthisnatalisSS. Marci, Libra-

Marcum, nunc
curn duobus

solum, alias

cum uno aut

:

Sociis. Textus itakabet

lis

InPeritisnata-

sancti Marci. Lebrati. ln Annotatis vero codex

Codcr \'rtustissimu.s:ln Ponticis Marci. f mis quoque S. Murcus apud nos est in Richenocienst ; scd ptttra dc his non invenio: nec divinare lubet, utrttm apud Partkos passi sint, an alio loco.
lis.Julii.

DK

:m

ACTA SANCTORUM

DE
JP
PROlIABIMUS
AK. DIV.

S.

GREGORIO GONFESSORE
ALCALA DEL
RIO,

QUI COLITUR IN

IN

ANDALUZIA
de

Locus, quo Sanctus dicatamhabet,

in
inter

hic ecclesiam sibi

anno Domini 504

noninvenisse.

seque ptura de S. Gregorio quvdam

S.
-

vicusest
et

Locm, in
colitur

(juo

Hispathn
hodie
ita

ad B&timflumen, Cordubam situs, sed

:

Sanctus
(Btas

Hispalivicinior. HincFerrarius Catalogo

i

ex epi-

generali

eum

memorat

Alcalae in His-

Gregorio refert il}*$ observaChronico Generali Hispa- hones Ambrosius Morales in nicelib. XI cap. xli. Addit tamen primo,constare ex quadam hiscriptione de cedificata S. Gregorii

Eademplane de

tapkio assi-

qnata

pania apud Hispalim S. Gregorii confessoris. Marietta hi Historia dc Sanctis Hispanice lib. VI cap. xliii de eo Hispanice scribit, quos rcddo Latine : Anno 501 mortuus est sanctus hic His-

ecclesia

a Ferdinando

et lsabella.

Secundo

obser-

vat, Utteras dati epitaphii ita extritas esse,

sibi

ut

non

certo constaret de die et

anno emortuali,
;

cum
554.

et legit possit die

quinta Septerabris

sicut

panus Gregorius, qui colitur in Alcala del Rio locus est duobus milliaribus supra Hispalim, ducatus titulo inflignitus. Habet ibidem ecclesiam, quam exstruendam curarunt Catholici reges Ferdinandus et Isabella, multorum miraculorum, quae Sanctus ille patraverat, fama permoti, magnaque totius illius regionis erga ipsum devotione. In ea deponi jusserunt hi reges
:

etiam cera

ita legi potest, ut

congruat

cum anno
esse,

Monet tamen probabilius legendum

sicut supra dedi.

Eamdem

sententiam sequitur

Joannes Ferreras
504, ubi

in Historia Hispanice

ad annum

compendio narrat eadem, dicitque plura

non

nota de S. Gregorio. Observat tertio Morales saxo sepulcraii mscuiptum fuisse signum
esse

antiquum labari cum nomine Christi

inserto, et

ossa istius Sancti, inclusa arcse inauratae

chlatris ferreis

cum

Verumtamen ibidem

ostenditur

ad latera fuisse litteras A et 0, sive, Alpha et Omega. Deinde idem scriptor prolixe disputat, ut
ostendat illud fuisse signvm Cathoiicorum, quia tempore hujus sancti Gregorii Gothi Ariani dominabantur hi Hispania. Ceterum necesse non est huc transferre pauca illa, quce ex pseudochronico

quo Sanctus ille a multis annis fuit inventus, cum saxo superiore, quod etiamnum est ibi in ecclesia, et eontinet hoc epitaphium Latinum. In moc tumulo jacet famulus Dei Grehorius, qui vixit annos pldb minus lxx,
in

sepulcrum,

recessit in pace, die nona sept. ilera.dxlii. 2 Addit auctor ceram illam congruere cum

Maximi prmdictis adduntur in Martyrologio Hispanico Joannis Tamayi Salazar, cum illa nullam habeant auctoritatem.

DE

S.

ULFACIO ANACHORETA, FORTE ETIAM PRESBYTERO ET ABBATE

VICO

IN

C0GN0MINE

CENOMANENSIS PROVINCLE
GALLIA

IN

j. s.

YLLOGE
idem videtur cum
S. Ulfardo,

De

cultu, actate etgestis Sancti, qui

Sbc.

vi.

Mrmoria
Sanvti
et

Iocms
:

in quo vixit

astellanus in Martyrologio st0 wiiversati hodiA nobis annuntiat sanctum Anacho-

retam
habet
:

ei

>iliis

prateritum9 de quo

sic

manensis
*

confinia Perticensis et Cenoprovineiarum inter Montem-mirabi-

Ad

Monmirail
Kcrte-Bcrd

lem*et Firmitatem-Hernardi \

S. Ulfaeii anachoretre, Socii S. Baiimadifaitf Boamiri)insignis

11.11

catechista). Yicus, CafticoS. Ulfacii

nomine

insi-

gnUus (S. Vtface) in variis tabulis geographicis repenturin Cenomanensi tenitorio prope confintum PertuciadBrigmnftuviotum, vutgo Braye dtctum.Bic ipse est tocus, in quo Sanctus vitam diu-it sohtanam, ct de quo mentiofit in Gestis episcoporum Cenomanensium apud Mabillonium in \eteribusAnalectis cap. xix, et rursum cap. xxi. ubi Carolus Magnus lmpwator Franconi episcopo

Cenomanensi

DIE
Cenomanensicum
alits

NONA SEPTEMRRIS.

m
wrjttRv.
J.

COmmittit, cellulam sancti Alrnin, et cellulam sancti Ulfacii, eteelluiam

Baomadi ctc. Vitd S. Almiri, qum danda adl\ Septembris, ostendit s. Ulfacium
S.

est

verismikapparvii SoUerio nostro in Prmtermisxsadb Augusti. Stephanus Batuzws i Bistoria

S.

Almiro, Boamiro aiiisgue monaehis Cenomanensi pago nec alia habemus monumenta, ex quibus S. Ulfacii gestaetcetas magis innotescunt.
vixisse in
:

cum SS.

seculovi

Mwmeamdempropendetsententiam,quam

^^quesequmdcmex^imo.LmdatusBalyr
nwjamahquadixeratdeS.
tauonearmo L656 edita de SS. Claro, Laudo, ^rdo t Batimado> mqmpaq.2&itahqwtur:
Ulferdo in
fiisser-

natus fuisse videtin; in

Arvernia sub
finem seculi v,

2 Porro cum huic ipsi tomo inserenda sit laudata Vita, qum scriptoris est antiqui et fere contemporanei; exea mlurn brevitercolligam

jafvefuenthicsanctus(Ulfard^)igno
,,.,,,,i

"mihiIUudtantum sdo,corpu S imuS^e

rientum lufel.M, ^x .TnH-.nM^. At.U.Mn

rerum

mmma

capita,

quibus

VitaS. Ulfacii utcumque

S. Ulfa-

Poli.UtrumautemconfundendussitcumS
i

innotescet

Primoexhac Vitahabemus,
:

P^^^^quibutfdamplacerevideo^nonduni
^Persuasumest^etexpecto^quipersuadeal Certenullum.nveni.a quo Ulfardus
mnniin Turrm.um semper nominatur UHardus. Pestus ejus veten Breviario Tutelensi
pr;
r

cium verisimiliternatumfuissein Arvernia, currente ad finem seculo v nam ex Arvernia, ad monasterium Miciacense venisse dicuntur tempore S. Maximini abbatis S. Avitus et S. Carilefus, idemque satis clare videtur dicideSS, Almiro Ulfacio, Boamiro et Senardo. In Vita quidem S. Maximini Miciacensis de hisce quatuor nihil dicitur, sed adventus SS. Aviti et Carilefi ibidem narratur, nulla de eorum Sociis mentione facta. At idsolum contigisse videtur, quia hi minus inclaruerunt
ior VitceS.

L,yph:inlus

appelletur
\l,h,

dies in

notatus reperitur J Nonas Junii, et iterum Nonis Augusti; ubi semper appellatur confessor, In sacello

Mari, quod estinclaustroecclesicathedralis

beatsa

sanctus Ulfardus pictus 63t habitu Benedictini,' pictura sane antiqua. Attamen Benedictinus non
iit liquet ex mtate. 5 hi Eistoria Tutelensi lib. I cap, x aliqua scribit prmmissis contraria, quia novo examini, opinor, dicta de Ulfardo subjecerat. PrimoUl-

ftut,

quam

Avitus ct Cariiefus. Certe scripdicit

Almiride omnibus generatim

"""i

Ulfardm
cUfl)

?ion videtnr

Praefati sancti Viri ab Aquitania (late sumpta) exeuntes, et maxime de pago Arvernico pro Christo exules facti, Aurelianis veniunt, ibique cum S. Maximino haud longe ab urbe praedicta eo tempore sub sancta regula orantes etc. Paulo ante otnnes etiam dicuntur reliquisse patriam

i'lnn

fardum indubitanter distinmdtaS. Liphardo his verbk : Vehementius errant, qui Ulfardum confundunt cum beato Liphardb fratre celeberrimi
nulla enim Liphardi mentio reperitur apud nosante hoscentum annos. Secundn, ubi dixerat Baluzius non memorari
:

Ll'lutvdo:

sancti Leonardi

suam, parentes, praedia, et omnia, atque propria monasteria deseruisse. Quapropter S. Ulfacium non minus quam SS. Avitum et Carilefum ex Arvernia Miciacum venisse existimo. Cum autem venerint tempore aliquo ante mortem S. Maximini, qua* a Mabillonio ftqitur circa annutn 520, natum iti Arvernia Ulfacium existimo antefinem
seculi v.

ex-

pressis verbis in Ka\endairio Tutelensi translatio-

nem

S.

Ulfardi,

hwcsubdit:
et iu Missali

Verum cum
Non.

in

eodem Kalendario
probabile
est

Lemovieensi...
Julii,

dies festus sancti {}\\\wi\\ notetur 3

veteres credidisse illum

in
lia
:

ea die

sublatum esse
Augusti,
i|

COBlum adeoquc Nona- mensis notatur etiam dies festussancti

monachus fuit
ae deindearuxr
rhuvrffi

Secundo cutu habeamus cx Actis S. Aviti, ad 17 Junii, et ex Actis S. Carilefi ad 1 Julii editis, ambos vitam monasticam exorsos in monasterio Menatensi, quod etiamnum ex\i

quce data sunt

endem Kalendario veteri, videntur notare diem, quo sacraa ejus reliquiaa e pago
Ulfardi in

Cenomanico

delatffi sunt in monasterium uostrum. Falluntur enim vehe uter, qui putant

Arvemia ; vix dubitare possumus, 1/11/11 eorum socii, inter quos est S. Ulfacius, ibidem quoque fuerint monachi. Quod igitur dicituf de
staf in
relictis propriis monasteriis, id hos

reliquias sancti

Baumadi

et sancti

Ulfardi huc

delatas esse ex urbe Andegavense,

cum

ex lau-

omnesprimum

data toties membranaTutelensi constet Baumadi corpus ad nos pervenisse ex pago lenomannico.
I

fecisse dc

Menatensi existimo, sicut deinde et Midacense deseruerunt, utanachoreticam amplecterenCur vitatn. Hanc autem amptexus est S. Ulfa-

////

Baluzius,

hii'

Mnnns

Julii,

seu diem ^ Julii

festivitati alterutri S. Ulfardi

adscribens,
::

quam

ante fixerat
tnensis
riitii
:

:*

Nonas
<i>>

Junii, seu die

ejusdem

cius

cum quibusdam

aiiis

Sanctis

mox

dictis in

nec satts

scio,

utro loco rectius scribat,

Cenomanensi tempore S. Innocentis aut Innocentii episcopi Cenomanensis, a quo benigne dicuntur excepti. Permittente autemS. Innocente ct opem non modicam prmstante, singuli separadioecesi

monumenta
sinf.
//'/

ipso

laudatamihiadmanum
Juliomago Andium meS.
S. Vifardi

non
G

itutf 'issrrnit o,\

tvo\)o\i

de/atas Ttttehim rssr

Uifardi reliquias;
<-t

reliquia a
srcith>\ tmhrit-

tas sibi cellulas

cum
et

oratoriis construxerunt, ubi

vtxerunt, magistrum habentes S. Avitutn,

quem

quidem rectius, ut mox ostendam. Atprius probanda est antiqua

quod

hic mutatis vocibus negat

tur Tuteks,

subinde adibant,
et sepulti.

ibidem

demum

defuncti sunt

Varii

quoque presbyteri fuerunt con-

rum
col.

Tutelensium possessio, ipsaque illarum veliquia' translatio. In Appendice laudati Operis

353 adducit cartam donationis facta seculo x
<t<-

secraii et discipulos congregarunt, ita ut abbates

dicipossint. Atutrumque incertum esl de S. Ulfacio. Hcec omuia latius videri possunt in Actis S. Ahiiiri, edendis ad 11 Septembris. Obitus ejus
iate figitur secuio vi,

Tutelensi ecclesim. (n illaauiem

iiii

ecclesia rir/m

Ttttrlnisis

fi/i"-

(ryiiufur

1'lti

COrpOra SanctO
I

quia nescimus quamdiu

4 Augusti annuntiant

rum jam

Clari, Laudi,
aitiifi

934,

Baumadi atque [fardi. /t<i</nr quo cartam <l<it<im notat Baluzius,

dicebanturS. Ulfardi

vixerit in ceiia sua.

S. Utfacius

/u ccenobio Tutelensi servari

re/iquiir.

4 Castellanus

ad diem

Atimt inslrumentum, <uim>

col.
'/>">

W^

con-

idem vidctur

cumS.Ulfardo
'ujus reHquice

S. Baumadum, affirmat reliquias S. Ulfacii uu<i cum reliquiis S. Baumadi tempore incursionum

scriptum, adducit
illud i/>suiu est, ex

1M

et

sequentibus, atque

Balusius argumenta sua

<-<>r/i<>r<i

Tutelam
delatoi

Normanicarum
vicensis

franslatas esse

Tutelam,

Lemo-

desumit.

Narratur

in isto instrumento,

provincim civitatem. Supponit igitur CasteUanus Ulfardum, qvi Tutelm colitur, eum~ detu esse cum Ulfaeio, quo dr. agimus ; idemque
Septembris Tomus
///.

SS. Laudi, Baumadi

fuisse translata.

et Ulfardi in u<>r<" thecas

De Ulfardo autem hmc habentur

17

Tunc
etiam

370

DE

S.

KJUSRANO SEU

QUERANO
cum supra ex
conjectura solum videatur
I)

u CTOBE
J.
f/l/M

s.

/f7/l/ (( T

iuritrsiuinnn

\n,;wiu<<inn
r-c

etiam sanctissimi Ulfardi corpus, quodabiisdem partibus ailatum hic requiescit, in capsa nova repositum est. ///w/ ab iisdem partibus refertur ad locwm undfi Tvielatn pervenerat corpus S.Baumadi. Eic vero ibidicitur solitariam vitam
,

dubito

deduci a Baluzio. Tutclcnscs recen- S.Vlfardus est 8 S. Ulfardus inter patronos ct a Bernardo inter patronos setur a Gaufredo Priore Vosiensi

itago

'

Cenamancnsi "hnttur
i

duxisse in pago

Cenomannensi, ibique
,

obiisse.

quorum verbadeditSenschenius tom.\ Juniipao. 9. Anno 1532, cum ob continuos imbres

GuidoniSj

Tutelenses.

Praedicta vero gentilium (nimirum

Normanno-

messi timeretur, corpus S. Ulfardi

QiMI

rum) invalescente persecutione

clesia)

ab ipsius ec-

SS.

Clariy

Laudi
est

et

cum corporibus Baumadi a suppiicantibus

rectoribuscorpusipsius divinadepositione hoc in loco deportatum est. Ex hisce Baluzius pag. 45 recte ita ratiocinalur : Cuin vetus illa

circumlatum

Tutchv die 7 Aprilis,

qum

incide-

sccutaque est bat in Dominicam Quasi modo, maxima fruQum abundantia, et ctiam Sollerius
noster paulo pluribus verbis dixit in S.

membrana

Tutelensis

indicare

videatur, ejus

Baumado

reliquias huc delatas ab iisdera partibus, e qui-

bus istuc pervenit corpus S. Baumadi, uon invitus trahor in

ad4Augusti. Annus mento pcr Baluzium

et

dies notatur in Instru-

edito in fine Disserlationis.

in

eam

sententiam, ut existimem

diversum ab Ulfario monacho Cenomannensi, quera vixisse constat sub eodem Innocentio episcopo... Venerat autem ex pago Arvernico in Cenomannicum, ut docent vetera

eum non

esse

Tamen laudatus scriptor factum rctulit ad annum

Historia Tutelcnsi
:

1533, sed perperam

monumenta illius ecciesiae, et consentiente eodem episcopo cellam sibi erexit in villa Apiaco super riviun IJrigise et cum illic mortuus esset,
:

anno Dominica Quasi modo ?wn incidebat in 7 Aprilis. Ceterum an S. Baumadus, qui Tutelce colitur, idem sit cum S. Baomiro, qui in Fastis quihusdam memoratur ad 3 Novembris,

nam

illo

etsi

ibidem investiqari poterit. Sanctum Ulfacium, eumdem probabilius credarn cum S. Ulfardo,
Tutclce alio die coli vidimus,

sepultus est

in ecclesia

ejusdem

villae,

quae nunc

quem

hac die 9 Sept.

ex nomine sancti Ulfarii norninatur. Obiit autem 3

in propria cclebrari ecclesia ob Castellani

annuninveni.

Nonas

Julii.

Ceterarecte. At de die emortuali

tiationem suspicor

at id certo

nuspiam

DE

8.

KIERANO SEU QUERANO

ABBATE CLUAIN-MIC-NOISENSI

IN
<:

MEDIA HIBERNLE PROVINCIA

COMMENTARIUS HISTORICUS

S.

I.

Cultus ex Martyrologiis: qualiacumque Sancti gesta

unde eruenda.
Anho 848 vkl 849.
Memoria

nter Sanctos, qui seculo vi antiquam Scotiam seu kodiernam Hiberniam vitce sancti-

monia

et fundatus, didicit, quae sit latitudo, quae longitudo et sublimitas et profundum scire etiam
:

Kieranus seuQueranus, Cluainmic-noisensis alias Cluanensis, olim nobilismovenii S.

illustrarent ,

hoc die memorandus

supereminentem scienfa caritatem

pletus in

Christi,

im-

omnem

F
in Martyrologtts,

Dei plenitudinem.

2 Inter reccntiores Castellanus et auctor

tyrologii

nasterii fundatione et
ce/ebris.

prosscripta suis

Regula

Parisiensis

De eo Martyroiogium Romanum ad prmentem diem breviter ita memorat : In Scotia

Querani abbatis. Baronium pranverat Usuardus, m cujus genuino textu legitur : In Scotia, Querani abbatis. Apud antiquiores nulla ejusdem /// mentio unde colligit ibidemSollerius
sancti
:

Marad eamdem diem illum

Vitce,

Kiarianum appellant; Wionius in Ligno Menardas in Martyroloqio et Bucelinus in

Meno-

iogio Benedictino Sanctis sui Ordinis adscribunt: sed Mabillomo tam in Actis, quam in Annarectius ignotus est. Joannes Wilsonius in Martyrologio Anglicano, quod anno 1008 patrio idiomaie vulqavit, annoque ejusdcm

hbus

noster,

diligentia in

sanctum UlumAbbatemsingularil suardi sacris Tabulis locum obtinuisse, Eumdem etiam memorat Martyrologium Eiero-

seculi

40

recognitum
nectit

iteratis

typis

subjecit

geminum
;

nymianum
lerio

Richenoviense, sive Augim divitis, in Opere nostro post tomum VII mensis Junii a Sol-

editum, quodadti fdus Septembris, omisso Ainbatis tituto certoque cultus hio, sic habet: Alilii. sancti Kerani coniess. ln Fhrario quoque
nostro M$. sequens elogiumj ex Bpistola /'. Pauli ad Ephesios cap. mutuatum, adeumdem diem

elogtum, neutrum sine mendis. Inpriore ediUone habet Angtice, qua> Latine subjungo In Scotia depositio S. Querani abbatis et conlessons, gui ortus ex nobili familia in isto regno, contempsit vanitates mundi, et ingressus
factus est monachus venerabilis Ordinis S. Benedicti et postea abbas ejusdem cujus singularis vitaet miracula abunde manifestata sunt mundo doini forisque. In posteriori vera edttione sic : In Scotia depositio S. Querani
:

monastenum

ipsitexitur:

[n Scotia,

uatale
in

sancti

Querani

abbatis. ffic Vir sanetus,

caritate radicatus

abbatis

DIE
abbatis
et confessoris

NONA SEPTEMBRIS,

371

qui primo factns est , monachus, deinde abbas raonasterii S. Columbse in eodem regno cujus sancta vita et miracula apud posteros celebrantur. Obiit circa
;

gium, tum Historia Redie, tum deniqoe ecclesiarium aut Ordinum et Coflgregationem Missalia

AUCTOBB
C. S.

antiqua ajque ac recentiora. ffincrursum collige, per Kirianum, cujus Missa prmscribitur,

annum Christl G50, et in Scotia sepultus est. Ex hi$ adminimum dubiaestSancti familia nobilis, cum in variis Actis Artificis vel fabri filius cognominetur. Ordhrh S.Benedicti fuisse non crcdimas; multo minus fitisseS. (^ohnnhwdiscipu/untaut in

Abbatem Cluanensem designari, hunc enim W>'<tyrologia post Usuardum memorant , Hunc Breviftrium Abvnhnvnsr crivbrat fmnc rr!f
,

fundatorem patremque

mm

ipstus Hegulai sec-

tafnres itaitd dubie rrnmrti su/it: FoilenSem V6T0

ejusdem monasterio abbatem

;

primum enim

sine

fundamento asseritur posteriora falsitatis convincuntur tum.ex dicendis, titm ex eo, quod S. Columba plus rjaam quinquaginta annos S. Kierano supervixerit ; nam dum hunc anno
Christi 650 obiisse asserit
,

abbatem a Chumensi distinctum scriptores, quos Vidi, if/normit pnr/rr Vmnrrarium vtl.ithhunn. sr/t r/ hi ilium ab hodierno minime distinguen-

dam
abbas
11 noji

moncnt.

At, inquics,

cttr

igi/ttr

Koilensis

in prtsdicto Missali dicitur,

?

toto

secuto a vero

colitur

Primum,

u/

ad diem verum fatear, edtcere

cur
:

aberrat.

possum, nisi forte ex monasteriis, queeipstus

t'd

3 Inter Missas proprias Sanctorum Patronohabetvr

fti

Regula utebantur, aliquod fuerit ejus nominis

rrriim

rum
PP.

Francice
editas,

et Hibcrnice,

jussu Glementis
11

XII
Sep-

dirinnrc

est.

Fortr

editOT
;

Missalis

MfesaH

una piwscribitur ad diem

srru/us est

Lubiuum
:

vel

Camerarium
lutct.

qui untfc

tembris, in festo sancti Kirani, abbatis Foilensis

et patroni.

id didiccrint, onininu uir

Allrrius COUSO iu

Hunc

ego

eumdcm cum
,

sancto Abbate

protnptu

cst

factum
est S.

pro certo haberem nisi Foilensis camobii vocabulum subdubium redderet : nustjuant enim assequi potui, Claanense aut Anyinense monasterium, t/uorum Sanctus fandator et abbas fuit, Foilense fttisse nuncupatum. Multa tamen suadent , ut idem ipse credatur. Nam primo perscrutanti mihi varios Sajictorum Hibernostro
csse

9 etiam sacra
quce quia in
egil

id enuh videtur, quia dies OsmanncB, oirgini Uibcruinr,

Qalliis
,

supremos Vitm annos transest,

obiitque

utrique genti in veneratione

ideoque loco suo minime erat movenda.

in Missali

Cumque
utuntnr,

Romano, quo etiam Bibemi

dupiici s.
1
1

dies

10

festo

Nicolai
rarrt.

Tolentinaih

hnpediatur, dies autejn

non potuit ma-

nioe

et

Scotire Catalotjos,

auetoresque qui dc
nullus

giscommode, quam hac

prcescribi.

die S. Kierani festivitas

istarum

rerjionum Sanctis scripserunt,

Kirianus Foilensis abbas, aut alius cjusdcm nominis occurrit, in cujus honorem ha>c Missa concinnata possit videri. Breviarium qitoque Aberdonense nostrum Ms. sohtm Queranum twstrum,
nec aiio tjuam died Scptembris agnoseit.Secundo Augusiinus Lubhius in Tabulis geographkis ad

6 Missa autem haicest: Iutroitus. Rgo sicut

oliva fructifera in

nstnuiititr.

domo

Dei, speravi in miseri-

Martyrologhtm Bomanum ad httnc diem exjjresse Erat abbas Foilensis in Scotia. Idem notat censet Camerarius lib. III de Scotorum pietate,
:

et expectabo nomen tuum, quoniam bonum est ante conspi-cf.um Sanctorum tuorum. Psalmus : llenedicam Domino in omui tempore /semper laus ejus in ore meo. Oratio : Interventio Domine, beati Kirani abbatis tuam nobis non desinat placari Majestatem, nostrumque tibi devotum jugiter efficiat famulatum.?er

cordia Dei mei

ubiipse inter martyrologos solus Kieranum ad diem 11 hujus mensis commemorat, sic tamen, ut eumdcm velit cum eo, qui a reliquis ad diern 9 abbas refertur. Verba accipe : Sanctus Queranus
Foillensis in Scotia.

Dominum
siastiri

etc Lectio Epistola ez '"}> n Eccle*

19: Qui tiinent

v.

Dominum, Graduate:

Quis habitabitin tabornaculo tuo, Domine, aut requiescet in nnmt^ sancto tuo? v- Qui ingreditursine macula, et operatur justitiam. Alleluia, alleluia. ?\ Portio mea, Dominc, dixi,
custodire legem tuam.

De

ipso vide Martyrologium

;

Romanum
ad
dkiii
1

ad 9 Septembris Wionem lib. III Ligni Vitse, Usuardum et alios. Martn, 4 Nec aliter sejisit Colganus, qui ad 5

Lucatn cap.

vi,

17.

Evangelium smmdum Omnis, qui vi-nitad me.

hujiis

mensis.

pag.
rani,

470
sive

Camerarium arguens, hmc

scribit:

Offertorium: Qui sunt Christi,

cruciflxeruut
cret"
:

carnem suam

Postquam
C

asseruerit, celebrari natalem S. Kieut ipse loquitur, Querani abbatis

cum

vitiis et

concupiscentiis.

S&
V

Facnos, qua?sumusDomiiM', Bancti Kirani

die 11 Septembris

suos collocat
22 die S.

postea ad 22 Octobris inter Sanctos alium Kieranum, dicens

; : ;

Kieranus

de eo vide Vitam S. Paet

alios
.

sectantes, mala nostra tot respuere, ut bona tua capere valeamUS. corde Dominum etc. Commauio: Euge serve bone

abbatis exempla

Per

per Jocelinum, cap. cxiii ibi agit, Verum Jocelinus non de alio Kierano de nostro Kierano abbate Cluanensi quam de Camerarius ipse perperam egit 11 Septricii
;

ettidelis, quia

superp&uca
:

fuisti

fideDs,

super

multateconstituam
tui.

intra in

gaudium Domini
,

nns Dejiique Postcommujiio : Sanctificet tui perceptio Sacramenti, qusesumus, Domine,

Kirani abbatia nOS tibi redet intercessio sancti

quo

Romanum tembris, Martyrologium vero 9 ejusdem mensis. Nec ahus uti et alii, ad
recte,

dat acccptos. Qui

vivis. etc.

Sedde

his satis.
fofor

auctor
sis)

tradit,

memoriam

hujus

velillius (Sagiriensis) vel

(Cluanmalterius Kieram

>i"<r prmipws 7 Simctum Kieranum nostrum cr carus cele&ratum f ;>,,>;. Sanctus cclchniiiin, fuissr, Eibernim Sanctos

Hiberma

WJJJ

alterutro die
celebrari
etc.

(U

Septembris, vel 22 Octobns)

futt ttiraat>

Ignotus itaque Colgano

upud Cott/anum iocis discimus : pag notatts "d Vitam S. Finniani,

\vm,

num.
iilrm

quicumqae ahus, qui nus, abbas Foi/ensis, vel cujus festum dte Abbatenostro diversus sit,
.

11

quibusdam codtcibua >i asserit, illum Eibernim apostolos numerari duodecim

;

habet
trirn

pag.m,num.
pag 214

\:

tn Actis vero S.

Patt

>te

Sancto nos

tro esse

Septembris celebretur. Mssahs Htbernm chHn 5 Denique jnemorati aut mcet-ti testatur, Jton ignoti in pnvfatione referri; sed quos celenorninis Sanctos in eo
efferunt ipsa Marbrantprsconiis et laudibue
tyrologia, et
fuit olim,

eumdem

inter octo prcecipuos

ditores twnmsticurimi

Regularum recensel h< Mmortta Imnr clium scusum Thomas Sirinus, mssertatione de S. Colutn r Eibemus in
bani

ut

usus quorum memoriam celebrare Usuardi Martyroloattestatur tum

nachatuart.

Z,

%*adaueit AlcumWi,

<"rmmc-mcattentem:

?&

:J72

1)E S.

KIERANO SEl QUERANO

utt

hjctorb
f. S.

gentis, Patricius, Oheranus, Scotorum gloria Adamnanus Al<|iu- (\<Iuinbanus, (.V.in^allus,

cenmt

sit,

lo ijujus

atque.
Praeclari patres

Hibemiai

D exemplaris inopia vctat inquirere. defectu cogor ad aliorum Sancti gesta wde erwda, Sanctorum, </""' exstant, Vitasrecuritaque

morum,

vitaeque magistri

Hinc pietas omnes.

precibus

horum nos adjuvet

Alterum praiterea testimonium profert Colganus in Triade thaumaturga, pag. 471 et sequenti exSancti Vita cap. xxvi hcsc delibans: Unus ex praecipuis Hiberaiae est et merito habetur Apostolus, juxta quod

quaque in his sparsim narrantar, colligere At priusetadsttam ulcumgue tempus rcfcrrc. agam lectorem duo universimmonitum qmm id primum est, quod Bibernorum Sanctovelim rum Acta passim dubim sint fidei, et a scriptorirere,
t

bus

imuimc accuratis ac cetatelongeposterionbus

de ipso cecinit ejus condis-

tuwriptn. Attcrum cst, ,/uod in iisdem frequens occurrat reruttt simiilimarum narralio, quas
cui tuto variis Sa/tctis adscribunt; ita ut nescias,
adsi ribi possini. Hisce pramotatis

cipulus el coapostolus sanctissirnus

Columba

in

hymno quodam, quem

dicens

in ejus

composuit lauderu,

ad Sancti gesta

progredior.

Quantum Mundo misisti hominem

Christe o apostolum

Lucerna hujus insulae, Lucens lucerna mirabilis

qjtu

etc.

nomen

Pomo

sancli

Abbatis

nomen apud
Usuardus,

vdrios

varie

smpet (jwire.

varie

scriptum

tegimus.

Baronius,

II.

Sancti nativitas prsedicta a

tum,

a / //f///r utvidimus, illum Queranum appellant Castellanus <' auctor Martyrologii Parisiensis
Kiaranuin. A/n/d Coltju/ium
in

S. Patricio, parentes, patria,

Vita

S. Munis

episcopi, pag. 266, S. Aidi pag. 420, ct in Triade tkaumaturga, Vita S. Patricii pag. 136, et in

baptismus

ipsi collatus.

Columbas pag. 392 et alibi Kieranus scribitier: in Actis autem S. Finniani pag. 395, Vitaque S. Senani metrica Kyeranus, denique in S. Endei Vitapag. 708 Keranus, ab Alcuino veromox laudato Cheranus nuncupatur. Varice Imjtis scriptionis causam explicat supra memoratus Colganus in Vitd cognominis sancti, KieVita

S.

Sancti Kierani

nativitatem muttis,

antequam

Savcti navitas

in lucem ederetur, annis

a S. Patricio, Hi-

berniat apostolo, prasdictam fuisse, auctor est Joceiinus, scriptor Vitce S. Patricii tom. II Martii
17, ubi cap. xn, num. 98 cum narrasset S. Munem corpus cujusdem tcprosi,a S. Patricio otim sepulti ob ccelestem quamdam visionem tollerc voluisse, subdit : S. Patricius prohibuit

ad diem

raniscilicet Sagiriensis abhatis et episcopipag.

iQ3,ubiait: Hibemis, quinon habent litteram K vel Q, sed utriusque loco utuntur C, Ciaran
et Ciicran
tur.
(

quae dictio ipsis dissyllaba est) voca-

hoc

fieri,

praedicens ibidem habitaturum

quem-

Pronuntiant enim litteram C, etiam ante E et I, eodem inodo., quo alii K... Hinc hoc nomen Latine expressum nunc Kieiunus, KiaR4NUS, Kkranus, et Martyrologio Romano Qub-

dam

tilium vitae

nonduru

natum,

Kieranum

nomine, qui locum illum repleret praeclaro Sauctorum agmine, et corpus illud sanctum multo
sublimaret honore. Quod enim praedixit, processu temporis evenit
:

ranus Britannis etiam, (]ui loco C ct Q pronuntiant P, Piranus scribitur. Hcec ibi: ego cum
;

est

enim

locus

ille

inter

Midiam

Colgano aliisque eum Kieranura appellabo. '' Dolemus sane, quod hujus sancti Viri ViCwVitamnon exhibeamus'. tam nullam habeamus, quam studioso lectori
utiliter

exhibere possimus.
auctoris

Babemus quidem
in codice
nost.ro

ali-

quam

Ms. Sabnanticensi notato PMs. u, de gua Bollandus toi/t. II lehruaiii iit Commentario hisforico de
sanctis episcopis Mc/c, Melcho,

anonymi

Connactiam, in quo sita est civitas Cluanensis, in qua habetur hodie sedes episcopalis. Auctor Vitw tripartitm S. Patricii apud Colganum pag. 132 cap. xxv hwc paulo aliter rrfert in hunc modu/t/ : Cum autem S. Munis Roina reverteretur, et nocte praeventus ibi
et

Mune

et

Hioco,
Ut tau-

pernoctaret, angelorum apparitione circa locura volitantium attonitus, ait Est horno Dei hic sepultus video enim ibi angelorura ministeria.
:

t/tc/iiiui/

ccru/u ea iiujusmodi

est,

Deposuit autem

suam

thecarn

oum

inclusis reli;

Bollandus illam imperite et negligenter scriptam merito dixerit, ego vero prorsus indi-

datus

gnam quam
ex
,

prelo judicem.

Etenim

in ea

vix quid-

concavo sinu quam et arbor ambiisse, obductaque cortice, omni cavitate abjecta, undique conclusa crastino mane
quiis in vicina^ arboris

reperias prater prodigia,

Vitis

eaque partim

reperta

est.

tam insulse relata /// fidc/i/ a/iuti cruditos non mercantur, nisi a peritiore certioreque, quam anonymus itle
d/iis

mufiuita, partim

fucrit, scri/itorc tradantur.

Spccimc/t aliquod

t'/t-

fra dabimus. Exstare tamen alia Sancti Acta, disti/ttus e.r Colgano, qui tttm iu ActtS SanctO-

novitate attoniti secures aS.Patrido aliaque ierramenta arripiunt, arborem discindere casso conantur labore et cum fatigati nihil proficerent, quae coutigerunt, S. Patricio referunt. Patricius ad eos ait Est quidam tilius
: :

12 Mira miraculi

vitse

rum

liilicritiu',

tum
S.

iit

'friadc tltuumaturt/a frc-

nondum natus, qui illis reliquiis indigebit, nempe S. Kieranus fabri filius, cui divinae pro-

(/ttc/ttcr

laudat

Kierani

Vitam, spondens se
;

cam ad dicm
iuc/t,

9 Scptcmt/ris cditurut/i

quod

ta-

videntiffl speciali favore ita reservatai, sunt idcirco relinquendae. Colganus ad diem 6 Februa-

forsan morte pmpeditus, non prmtiHt. Ilauc Yitam dircrsam cssc a tiustra iii/uct CX CO

ni

in

Vtta S.

Munis cap.

ix, similia

cap.

u Supptementi ad Acta

(juotl

/am Coiganus, quam Usserius

t/mr
,

S. Kierani,

nartat ex ex quo

in Antiqui-

tafilms litititinttcitituti
itta rccitciit,
itt

n< fcsiurum, t/uwdatn ex

ta-

post relatum sacrarum reliquiarum prodiyium

ha?c recitat
git
: Miraculo motus (S. Munis) perad magistrura (S. Putricium) in vertice, utdiximus, montis de Cruachan-aighle divinse contemplationi vacantem cui modum aperuit,
;

hac drsidcrautttr. Forte

Siritius

mcii cadcnt csf

(/tutm

num.

7 citatus

Vitum Ms.
us

itil/cr/t/cu/tt

rocaf, usscr/ft/ac
ftiisse

ab
:

ipsi-

Sancti discipulis compiiatam

quod

quo sacras perdidit

reliquias.

Quem

Patricius

jubet

DIE

NONA SEPTKMBRIS.
//.

373
AU< i"KK
C.
S.

jubet bono esse animo, admonens, iocum istum et reliquias ex divinae voiuntatis ita pneordinantis decreto reservari viro magno

fllium

posttriginta

annos nascendo, nomine Kierano, cujus ibi erigenda esset ecclesia, et nomen per Hiberniam et Albaniam longe celeberrimum.
crdicitur.

num. l&etmobservat, S. Kieranum, abbatem Cluanensem ib Media, licet ipseejusqueparentes fuerinl e* domo H denciorum m Qltonia oriundi, eum
181,

fabri,

tamen

in

magi

'-"j" s -

,iam vtiticintuffi exploiitvr.

13 in Vita quoque apocrypha, de qua num. 9 egimus, hujus vaticinii breviter fit mentio:Kk

VirDeiquinquagintaannisantenativitatemejus
a S. Patricio praevaticinatus est. Subdit et aliud cujusdam magivaticinium. Materquoque ejus inquit,cum in quadam die in curru sedens prope

regione Mediae fuisse natum, al babel ejus Vita cap. i,et binc dici ipsum inpartibusAustralibus nascendum. Porro Media iWMidia, [nglis Meth vel Meath, olim regnum et quinta Eibernim por fto, teste Guilielmo Camdeno, in ipso antiqum Scotiw, seu hodiernce Bibernia meditullio, sita
est,

domum cujusdam magi

dividiturque in comitatum Meth sive Mediam OrientalemetcomitatumWestrU&th siveMediam

transiret, stridoremcurdixit

rus

magus audiens, prophetando

Occidentalem, ut apud ipsum pluribus videre

est.

sonat sub rege. Cumque homines sui ratione irent ad videndum rei veritatem, et neniinem nisi uxorem Boei viderent in curru, illudendo dixerunt Ecce conjux Beord sedet in curru quibus magus ait Non illam dico, sed tilium, quem babet in utero, qui rex magnuserit,
: :

Currus prae admi:

In Vita tamen nostra Ms. natus diritur iu c, m nactia, indigenis Conaghty, qum Camdeno

est

pars quartaBibernimOceano Occidentali et Sineo fluvio inclusa. Verba biographi accipe : Cum pater ejus sub tributis regis Anmerei, id est, Anmirets premeretur, relinquens patriam suam, regionem Conacteoruiu, ibiqueincampo Rii genuit filiumbenedictumQueranum. Anineabiit in

ille miraculis coruscabit et hanc insulam illustrabit. Verum hcec fahulam sapiunt, et ex Actis S. Gomgalli. abbatis Benchorensis, deprompta ac pro scriptoris

et sicut sol fulget in Meridie, ita

ingenio mutata videntur. In hisce enim tom. II Maii, pag. 580 hcec lego: Beatus ac venerabilis

qui in Vita Ainmerius rilius Setui, etinActisS. Gildm Badonici Anmericus appellatw : verum is ante nativitatem S. Kierani
is fuisse,

reus sive Anmirets videtur

S.

Columbm

in Triade pag. 341

nondum rex
S.

fuit, ut colligere licet

ct

abbas Comgallus, nobilissimoAradensium genere ortus, patre Sedneo, matre Briga, editus est. De quopridie quam nasceretur, S. MacniseusConnerensis episcopus, Spiritusancto ei revelante, pro-

Columbm, num. 39 et 40 :
Ki

ex laudata 'ita Colgani annotatis pag. 37-t at non est quod ineptus ille com\

pilator nos moretur.

Idem biographusSanctumnostrum&swacto

Jlnptismus a

phetavit. Audiens

namque equorum
Hoc
:

et currus

transeuntis sonitum,
iste

assistentibus ait:
illi

Currus
ibi

viro quoilam, Dermitio nomine, baptizatum eruditumque asserit : contra auctor Vita tripartitm,

jno collatus

*lur.

regem

portat.

audito, gradu concito

jam
re et

scepius taudatm, pag.

136,

cap. xi.ix

eum

videre regern exeunt

sedcum neminem

pra-

sacro isio lavacro a

inquit, vir

quodam

s. Patricii discipulo,

terSedneum ejusqueuxorem Brigam.quosantea satis noverant, invenirent, ad virumDei redeunt

stupefacti,

dicentes

Pater sanete, Sedneus et

nomine Justo, ablutum ait. Fuit is Justus, non tam eximise sanctitatis, quam mirandae longaavitatis ; fertur enim ex libro illo
Rituali,

ejus uxor in curru soli sedent.

Filii,

inquit, ne
:

me

existimetis

illa

Tunc episcopus; inhoc, quod dixi, mendacem enim ventre regem portat.quem
claritate

quem

eiS.Patricius reliquit,

[n-aelegisse

Baptismi formam ritumque ministerii, dum anno jetatis suae quadragesimo supra centesimum

crastina die orto jarn sole pariet, qui virtutibus

cor,
etc.

miraculorum

mundum

decorabit

Non

duhito, quin inep/us compilator noster

t

hoc S. Macniscii vaticinium hincmutuatus

adscripserit.
Soncti parentes.

mago

Beoanum seu Beoadum nominc fuisse, scribit Colganus ad diem 15 Januarii, annotatione 15 ad Vitam S. I/ai virginis addens, eum artificem seu fabrum fuissc. Auctor Vitce ineptm,supra memoratce, Sanctum exnobili etreligiosa stirpe, patre Beord seu Boeo, qucm
14 Kierani patrem
;

Kieranum Cluanensem salutari lavacro regeUter horum verum scribat divinare non luhct. Jn Actis S. Columha> abbatk liiensis, apud nos ad diem 9 Junii illustratis, Diermitiua aiiquis prosdicti abbatis minister memoratur: verum is S. Kierano hauddubie fuitjunior, cum S. Columbm anno 597 obiisse, Kieranus vero anno
S.

nerasset.

516 natus dicatur. In Vita autem

s. Patricii,ad

17 Martii data, sanctus quidam eremita Justua nomine, sanctum Hihernia' apostohun benigne
suscepisse scribitur
:

sedan
non

issit,

de quo auctor

curruum
ait.

artificcm facit,

matre Darecta ortum

Iripartitm hic loquitur, quis edicat? Certe

lonqcp.va Justi a;tas titihi

tam

Coiganus quoque mox citandus eum ejusdemque parentes ex domo Rodericiorum in Ultonia
oriundos affirmat.
litas

polrst

tioit

rssr stts-

pecta, prwsertim

cum eam ex

traditione aliqua,

Quam

recte hcee generis nohi-

forte poputari, didicisse videaiur, ut indicatver-

cum memorato
;

opificio convenia/,

non

in-

bum

fertur.

Neque

flrmiore forte
nitiiur

patrem ar/ificem fuisse, ex variorum Sanctorum Vitis,a Colgano edifis, UgueU Utque unum ex muttis exemplum adducam, in
quiro
at Sancti

collatus

ab ipso Baptismus

fundamento /// ; tamen

admittarnus, sanctum Ahbatrm ab aliquo r Patricii discipulis eo

Triade thaumaturga, cap. xvm Vitm quintm S. Columhcc, mentio fit de Kierano iilio Saoir ouce verha Colganus inter annotata num. 75 sic excipit: Est hic sanctus Kieranus abbas de
:

non prqpterea
illr

necesse est
:

Sacramen/o itti/iotiim fuisse, tam singularem in eo

quippe cum magnus
160,

longmvitatem adstruere

Bibemorum

apostolus ouno

ut in ipsius

Cluain-muc-nois,

qui

agnomine

patronimico

filius Saoir. id est, fabri

appellatur, utconstatex

'<

pofrio:

ejus Vita exhibenda ad 9 Septembris. Plura exempla pcr decursum occurrent. 15 Quod ad Sancti patriam spectat, auctor VitcE
tripartitm

adSuperos emigraverit, sanctus vero Kieranus anno 51G natus perhiheatur, intelligitur, hunc baptizari potuisse qui octogenario non esset ah illius discipu/o
Actis ostendit PapebrocMus,
,

majof.

apud Colganum
S.

in

Triade, pag. 145

cap.
cit

cxxm
S.

Patricium

oa/icinantcm

indu-

de

Kierano

in partibus Australibus Uiber-

nice nascituro.

Ad hmc

Colganus in annotatis
glll

374

DE

S.

KIERANO SEU QUERANO

nonnulla nixse auctoritate contraire. Verum si Kicrano reapse facta sit, ea donalio ab alUrutro Sagiriensis munificentiee potius adscribenda vide-

C. S.

tw

Xorn

licet

non admittamus sententiam

eorurft,

III.

Transil in

disciplinam

qui Kieranum nostrum a/mo OBtatis suce 33 mortuum statuunt, sccundum quam contra biographi
assertum Sagiriensis abbas, quem Papebrochius scholam Finniani circa annum 520 obiisse credit,
in

S. Finniani,

deinde

primum
sub

sub
S.

Ninnidio,

postea

quentare

camobio Cluain-erardensi non potuisset frecum Kierano nostro, qui in ca sententia

Endeo abbatibus monastiducil.

pueritiam

nondum

excesserat; tanta

fundorum

cam vitam

abundantia ante Diermitiiregnum sine sufficienti fundamento juniori Kierano adscribitur. Neque his obstat adductum ah Usserio cccleske Midcnsis insfrumentum, quod neutrum Kieranum determinat, quemadmodtm liquet ex dicUs. 20 Gesta Sanctisub disciplina Finniani mcmo- Angelus
ri<e

s.

inniano
i

Auctor
tis,

Vitee

fnstittii

apud Colganum

S. Finniani, seu Finneni abbadie 23 Februarii,

pro

pag. 395 cap. xrx tradit, S.

Kieramnn nostrum

prodita non reperi, prceter

in

subhujus abbatis disciplina, in monasterio Cluainerardensi, quod Colganus in annotatis hodie

ganus

unum, quod ColActisS. Columbcepag. 457, num. 12 ex

co

molam
:

versat

Clonardiam dictum ct in confiniis hagenim et Midiai situm aft, eruditum fuisse. In hoc ergo medio cceli, loco, inquit Mographus, velut sol in radios virtutum et salutaris doctrina? atque miraculorum illustrando mundum (Finnianus emisit. Fama eniin bonorura operum ejus ex diversaa terrse partibus viros illustres partim ad Scripturam sacram addiscendam, partim ad
eeclesiasticam institutionem percipiendam, quasi ;ni quoddam totius sapientise admirabile sacra-

Kierani biographo refert his verbis: In schola enimbeatissimi Finniani plures Sancti Hibernise erant id est, duo sancti Kierani, duo sancti
;

Brendani,

S.

Columba, aliique

raulti

et

unus-

quisque eorum in die suo molam propriis manibus molebat, sed angeli Dei pro S. Kyerano molebant, sicut ei fecerunt in sua captivitate apud regem Furbithi. Non habco quidem, quo

memoratum prodigium infirmem verumtamen cum biograpM, cujus lucubrationem riderc mihi
:

non

lieidt,

wtatcm iqnorcm, suspec/um mihi

cst,

rium attraxit. Quorum nominasuntduoKyerani; Kyeranus filius artiflcis, qui Mac-an-tsoirdicitur, etKyeranus Saighre... Et hi omnes sancti viri
acvirtutibua pleni erant. Acta S. Finniani, inter Prwttrmissos rvhtti <id dinn 23 Vcbruarii Majo',

vereorque, nc hic contiqcrit,

licetne alterius Sancti
transtulcrit.

quod

in aliis Vitis

Hibernicis Majores rnei crebro observarunt, vide-

Etenim

simifc

miraculum ad Kieranum prodiqium anqelipro

rrs nostri

ad 12 Decembris distulerunt: interim in Commentario praaoio ad Vitam S. Kieratii Martii, $2ostensum cst, nullam Sagiriensis die chronologicam rationem vetare, quominus Sanctns noster S. Finnianum discipuhis audierit.
r>

S. Senano molam versantis legere cst in kujus Actis tom. I Martii, paq. 771 num. 13 et scquentibus. De captvoitate sub Turbitho rcqe, de qua
nihil hicaddit

tra apocrypha,

Colganus, agitur tum in Vita nostum in Actis S. Kierani Sagirien-

sistom. IMartii, paq. 396 et scquenti :

ibi

verum quee
si

dicitti)
Cloii

ipsi

irdiam
:

dcdisse

lx Jacobus Usserius iu Britannicarum ecclcsiarum antiquitatibus pag. 909 ex Midensis ecclesics tabulis hwc recitat : Dominium de Clonard cum suis villulis sibi annexis dedit sanctus Keradub sancto Finiano doctori suo et suis succes-

narrantur, tam fabulosa sunt, ut ea huc mi-

nime transfercnda pufarim, satisque duxerim,

rem.

curiosos similium mirabilium lectores eo remitte-

soribus; putatque ca dc S. Kierano nosiro intelligenda esse. In eamdem sententiam inclinaoit

Papebrochius
riensis 2,

in

Commentario S. Kierani Sagi12, ubi ita disseruit: Snfficit, si

num.

ante flnem seculi v redierit Finnianus (in Eiber-

niamj

e1

seculi vi initio coeperit discipulos eru:

enim uterque Kieranus puiuii, ouiii audisse docentem, quamvisnonin hujus enimadisciCluain-erardensi ccsnobio pulo suo juniore Kierano tum demum aocepil
diondo8 admittere
sic
:

possessionem

cum
si

is

sanctitate et auctoritate
in

spectabilis abbas,

non

Cluanensi, saltem in

Anginensi ccenobiosuo, tantum liberalitate prin-

cipum profecissel ul de eo, quod sibi abundabat, tam amplos fundos possel magistro suo volut pro
,

minervali rependere.
qUOd
"i/
.'-

21 Laudatus Usserius in Appendice inter addenda paq. 1064 et sequenti ex sancti Aobatis nostri Actis delibat sequentia : Accepta Finiani licentia, properavit ad S. Ninnidium, in sylva stagni Erne commorantem, abbatem monasterii. Post profectus ad S. Endeum Arnensem abbatem, a quo acceptus benigne inde ad S. Senanum ad insulam Cathai, ad flumen Sinan, ubi magister hospitum factus: sed invidia monachorum, quibus displicuit tanta Kerani Iiberalitas erga pauperes, secessit ad quamdam aliam insulam, nomine Anginam, in qua fundato ccenobio maximam collegit multitudinem monachorum optimorum, et reditus acquisivit amplissimos ad ususpauperum cui post abbas ididem successit S. Adompnanus, Momoniensis genere. Tandem inde decessitad constrUendum ccenoblum Cluay:

inde vanos
Sanctos <ht.

incertum

st.

19 Quod si inm est metuiu pnstregis Thuatalii mortem, Dermitio jam regnante circa annum 540, cum jam uonagenarius esset Finnianus! non id tamen multo citius factum esse potuit
:

nense seu Clna yn-mac-nois in Midia. Varias hasce in diversis coenobiis Saneti commofationes pauht-

hnn elucidemus,
22 Sancti Ninnidii, seu Nennidhii vel
nii,

Nen-

rt

privio t

nisi

dicere velimus contra

Usserii

mentem

et

producta ab eo testimonia, Kierani Sagiriensis,

abbatis et episcopi Vxtam ex aliorum San- disciplinam ctorum Actis concinnamt Colganus ad diem 18 S. JVfontdfl

non Cluanensis, liberalitate fundos eos fuisse Finniano donatos sed cum hicadannum 565 superfuerit ut ex. S. Columbse Actis constat, annum oentesimum decennio et amplius
:

Januarii, ubipag. 113, num. 8 in rem nostram dc eo har habet : Extruxit nobile monasterium in insula stagtti Ernensis in Ultonia, vul-

transit,

go

Ms-mHuige Samh

dicta,

in

quo multosin
et

Bupergressus,

niliil

uos cogit aliense sententise

pietate ac litterfe singularique vitaB coutinentia

DIE

NONA SBPTEMBRIS.
rium monachus,
is

375

etinnocentra egregie institutos, prasclaros habuit discipulos ; et quidem inter hos, velut inter faces hma minores, magnum illud Hiberaiaa

lumen

S.

dam

Kieranum Cluanensem, suum quon-

non quidem suo stvlo Vitam conscnpsit; sed ex duabus vetustioribus exifeuojudicioconsarcinavit,utquad S Kie-

AUCTORR
C. S.

ranum

in schola Cluain-erardensi condiscipulum,

spectant, et mutatis UOU

parum rircum, 1

slautiis

discipulum habuit. Pro hac sententia Imtdat caput vii Vitm sancti Abbatis nostriper ug ustinum Graidin conscripta>, cx qua reeenset
.

mutraqueilladivrrsuuua,.

;ur. laur u1

sequentia

S.

Kieranus transacto temporis spatio, accepta magistri sui licentia et benedictione, ad S. Ninnidium, in quadam sylva stagni Erne commoet

retulenttamquam eventus in Bubstantia diversos circa res quoque iu Romana peregrinatione atque a reditu gestas geminam narrationem conjungit, quarum altera tam est ab initio ad
:

rantem, properavit.

cum

finem fabulosa, ut Colganus diverso eam caracterc impressorit et ap.. lT \phaiu vidrri notarit iu

illuc pervenisset,

cum magno gaudio

ptus est.
ubi tres capite

et charitate

non
et

ficta susce-

margine. Ex hisce habemus quidem, scriptorem laudatm Vitas, quemadmodum in s. Endei

hnhui/, ita etiam potuisse

Actis

23

Cumque ibidem

in

morum

virtutum

dis-

fruncatos

ciplina quotidie proficeret, quadamdiead nemora vicina cum Fratribus ad scindenda ligna

pra manibus habere vetus&ora Acta, exquibvs memoratum prodigium deprompserit sedcum in istis concmnandis tam
;

prope-

ravit verus obediens

erat enim consuetudo in

exiguousus fuerit judicio, ut modo eadem tamdiversa gesta retulerit, modo etiam penifabulosa immiscuerit, verendum pariter est ne etiam hic aut commentitia aut recentiora Acta
tus

quam

sacro

illo collegio,

ut tres monachi

cum

seniore

ad ligna deportanda secundum ordinem temporis semper irent. Caedentibus vero caeteris ligna, ipse seorsum Deum, ut moris erat sibi, attente orabat
interea quidam nefarii latrones, rate ad insulam
transvecti, in praefatos

pro iudubitatis vetusHsqueadoptarit, Nolim ttmen

hinc inferre,

heecautqumcumque

alia

ad fabulas

certo essc rejicienda,

cum

antiquis

eos occiderunt,

monachos irruerunt atque eorumque capita secum detule-

monummtis
E
Xk unlr.

strepitum sociorum percutientium non audiret, mirabatur et propter

;

runt. Kieranus vero,

dum

admirationem

revera hinc indc potuerit usus fuisse. 20 Porroidem Augustinus in Actis s. Endei mox memoratis, de S. Kierani in Araniensi ccenobio commoratione ex duabus vetustioribus
Vitis.bap.

ad
i

S.

Eiuhum v:

ad locum, ubi eos laborantes reliquit. Viso quoque, quod de Fratribus factum est, alta trahit ipse suspiria et

festine pervenit

tvnum.

\h et seq. hatc
(S.

habet;Ad
S.

oiit

isi

hunc quoque virum Dei

nasterii territorio
*

Endeum)

Kierain nio'/b7fteritoiio

nus filiusfabri perveniens, septem annis

vehementer constristatus est. Sequutus est quoque e vestigio homicidas illos, atque eos in portu,

fideliter serviens mansit. Iu

suam naviculam ad aquas deducerent, desumiuime valentes, invenit. Sic enim Deus scapham eorum terrae conglutinavit, ut nequaquara eam amovere potuerint et cura voluntati Cunctipotentis contraire non possent,
ut
dantes, sed hoc
;

postulant

a Viro Dei tunc pcenitentes veniam suppliciter qui memor sui Magistri, pro Judfflis eum crucifigentibus orantis, factis pro illis licet
:

hisquoque septem annissic diligenter exercebat trituratoris officium, ut in paleario territorii non possetgranum, quod culmen faceret, inveniri. Unde usque hodie manent muri territorii sui apud Arann. Post haec S. Keranus somnium vidit, quod suo magistro enarrare curavit. Nocte enim somniavit, se juxtaripam magni tluminis, quod Synnam dicituresse, et arborem raagnam
ac frondosara atque fructiferara vidisse, et hSBC

indignisprecibus, ratem suam facillime ad ducere potuerunt.

advitamrevomsenarratur,

aquam

%4 Pro munere vero hujus beneficii petiit a latronibuscapitasuorum Fratrum acceptisvero his, ad locum, ubi corpora jacuerant, deveniens
:

arbortotam insulam Hibemiffl oburabravit. Somnium itaque sancto Kndeo cnarravit. Ait ille Arbor illa fructifera tu es, qui coram Deo et hominibus magnus eris et fructum dulcissimum
boni operis prabebiset per totam Hiberniamhonoraberis. Et addidit Kndeus Nunc igitur:

Dominumdevoterogavit, utomnipotentiamsuam ostenderet in servorum suorum resuscitatione. Mirum valde, quod narro, sed veritatem facti
evidentissimam. Capita corporibus coaptavit, et illos virtute orationis sacrae ad vitam revocavit.

accede et Dei voluntatem implens, monasterium.

21 Ita ipse pcr

ajdifica

ibi

monasterium designans Cluaaccinxisse subjungit. At Pape-

ibioblatapi a
iitntim

ncusc, sive Cluaiii-tttic-nois, adcujas fundationem

,!

Hi quoque sic mirabiliter resuscitati ligna secum ad monasteriura deportarunt quamdiu tanien vixerant, cicatrices vulnerum in collis suis portaverunt. Memorabile sane prodigium : sed ut sine scrupulo pro vcro admitti possit , velim ut ab
:

Sanctumse mox

tur

brochium ibidem lit. b notat, hunc locum d& rcmota prceparatione ad memoratlim camobium condcndum, non vero dc proxima inteflujcndum
cssc
:

cum anicquam

istud aqqrcdcretur, iu Inis-

antiquiori scriptore traditum fuisset. Augustinus

cathensiprimum monasterio sub S. Senani disci

plina aiiquundiu cirissc, uc dcittdc Aiif/i/tcnsc

Graidinis

est,

quem Jacobus Warasus

,

lib. I

de

Augustinum Magraidin canonicum Augustinianum virum doctum, et prudentem vocat, et obiisse statttit anno 1405, inter ejusdem opera recensens Vitas
Scriptoribus Sibemias
cap.
xi
,

coenobium fundasse dicatur. Quaremihiverisimi' lius apparet, Magraidznum geminum Sancti ad Endeum acccssum con fudissc , indcquc factutn, at
('iuancttsis mo/tastcrii exstructiauem aliv.no tcm\

Sanctorura Hibernia?.
xatis

mirabili-

ter,tt$atvere.

25 Secundum hcec fuit str/ptor ille multis seculis Sancto posterior, sed doctus tamen et prudens : verum aiiter de eo sensuit Papebrochius tom. III Martii,pag. 2G8, num. 5, ubi de Actis S. Endei abbatis Araniensis ex codicc Ms. Insulensi secum communicatis scri-

pori affixerit, Utita autumem, facilipse Magraidinus, qui eamdcm, quam modo retuliinus visionem, sed
propterea
sic
aliis

quidem

omnino vestitam aajunctist ac

%

tamquam diversam apriori, narraturus

:

orditur

Alio quoque tempore idem Keranus

psit in

hiec vcrba : Qui codicem illum Insulensem conscripsit Augustinus Magraidin sub annum 1390 in insula Riensis lacus, dicta Sanctorum omnium. instituti canonicorum Regula-

ad insulam iterum redivit, ul, -r ipsn profesaionem monachi ibi faceret, atque ibi flnem vitae expectaret. Jamvero cum, teste Papebrochio in Commentarionum. 4, Magraidinus VitamS*En* deiex duabus vctustior/bns consurcinticerit verisimillimum esl, eamdem visionem inistis duobus
:

cxcmphiribus

37

DE
atl

S.

KIECRANO SBU QUERANO

///.

AUCTORE
C. s.
a Mhffaidino.

exemplaribus varie iescriptam fuisse, qitam ipse

proptcrca divcrstnn crcilcns,
divcrsa quoqUB

/cmpora refercnt/am ar/iitratUS CSt. 28 Porro si posteriorem narrationemtamquam veriorem admittamus, objectam difficultatem probabiliratione enodabimus, Dicemus etiim, S. Kie-

30 ActaS* Senani gemina habes tom.lMaraddiem 8, altera metrica, qum sub finem seculi xii aut initium xm ibidem pag. 761,
7 scripta videri

D
ads.s,-,,,,,
lUffl

num.

dicuntur

altera prosaica,

post seculum

xn concinnata. Utrorumque auctori

ranum, cum fnis-cathensium monachorum invidiam declinaret, ad pristinum abbatem suum, S. Endeum, rediisse, ut professionem monachi in ibi faceret, id est, ut subillius moderamine monaslich exercitationibm reliquvm mtm exigesed prohibitum fuisse ab eodem Endeo, tum ret persomnium edocto, illum ad celebre coenobium
;

Colmanus, filius Lemini, qui Senani Vitam patrio carmine antefinem ejusdem seculi vi. quo ille floruit, conscripsisse ibidem
forte prceluxit S.

perhibetur. In hisce Actis semel et xterum de Kie-

rano cum laude tncmoratar,

ccenobio vixisse, id
in Vita metrica,

et

quamvis nusquam

expresse dicatur sub S. Senafii disciplina in ipsius

tamen non obscure insinuatur

dicitur:
in littore

dum

fundandum
tlum guoque

divinitus destinatum esse. Observanest,

Quodam deinde tempore, consedente

Quod
ejus individuus

inposteriorireiatione expressam

Kierano sanctissimo. nuntiatur episeopo,

Cluanensis monasterii mentionem nullam fieri; sed tantum dici, Kieranum debere ad locum cce-

comes semper et socius

ripa fluminis.

A.desse1

cum discipulis sedens in

hic S.

tusostensum properare et juxta ripam praefati fluminis (Synani) monasterium fundare : unde si Anginense ccenobium juxta prwdictum fiuvium exstiterit, omnia ?e recte habent: sinvero ab eo longe abfuerit, credibih est, vel Magraididinum vel ex qito ea transcripsit, biographum

Senani individuus comes et socius appelletur, intelligendum videtur de fami-

Qnod enim
liari

consuetudine olim inita,

dum

ibidem sub
en

ejus

moderamine monachus

degebat:nam

tempore, quo gesta sunt, quce poeta hoc loco exponit, suos, utpatet, discipulos Kieranus jam habebaty adeoque Senani monasterium
ruerat.

memoratam visionem de Cluanensi tamquam

monasterio principe et a quo Sanctus Cluanensis prcematurato inierpretatum nomen acceperit fuiSSC Bisce observatis, ccfcrtt Sancti f/csfti srqtirih
.

jam

dese-

31 Situm Inis-cathaig,

quam vocem Papebro-

E
abbatm
intt'

chius Latine insulam feraa vel Belluse interpretati/r.

tibus

exponemus.

discimus ex Senani Vitaprosaica cap. v, ubi cathensem nd Endeuin Sinenno sinu, ubi vasto alveo in dicitur fuisse

IV. Relicto Araniensi coenobio, S. Senanum accedit: inde

ad

Endeum

pedit

condit

Oecidentalem Oceanum solvitur in Vita vero S. Kiernni ibidem in Annotatis iit. a laudata legitur : Insula Cathi, quae estin ostio Oceani contra >ccasum, in freto scilicet Luimnich, inter regiones Kier-raighi et Corcobaskind posita. ( 'onditum igitur erat fnis-cathense ccenobium in hodierna Connactia in comitatu Twomond sive Clare, ubi Sineus, accolis Shannon, totius Hiberniqnobilissimumflumen, vasto ostio in Oceanum Occidentalem evolvitur, ut in Camdeni Bibernia
:
i

rerfinm

Anginense monasterium.

videre

est.

Quamdiu

in

hoc monasterio Sanctus

est.

moratus

fuerit,

incertum

Usserius in Indice

eum nonnisipost S. Senani mortem, quam cum aliis anno 544 affigit, inde
chonologico putat,
discessisse, ut

Anginense monasterium conderet

at Papebrochius in
I

Commentario

Aclis S.

Senani
facta

isioS.Endei}

Ifi
j

x Sancti

Vita,

num.
et

'2\

ab Usserio relata,

prcevio
crnfit.

nam. 3

verius hcec ante

annum 540

discedente

vidimus, eum, relicto Araniensiccenobio,

ad

Kierano

S.

Senanum episcopum
secessisse,

abbatem Inis-Cathen-

sem

ibidemque magistri hospitum rnunere aliquandiu functum esse. Adhunc discessum referenda puto, quce Magvaidinusin VitaS. Endei supra laudata, cap.
rv,

Etenim ex utraque S. Senani Vita manifestum est, S. Kieranum. vivo illo, suos disciputos, adcoque et suum, cui prceerat, monasterium
habuisse,
fuis^e.

quodnon aliudquam Anginense potuit

num. 24 ex antiquio-

ribus Actis enarrat hoc

S.

modoi Quod autem de

Kerano praM.Tmisimus, hic addimus. Cum enim de licentia S. Endeideinsulaexiisset,videt lilndeus in spiritu omnes angelos, qui sanctis de Axainn pabulum vitae spiritualis ministrabant, cuni S. Kerano rocedere. Ex <ju;i visione mo>stus factusest Endeus, putans, quod ccelestes spiritus iterum non redirenl cumque jejunio et orationi se dedisset ultra vires, angelus Domini apparuil ei, dicens : Qua de re tristis es, homo Dei, el cur te oimis affligis? Dixit Endeus: Causa triatitiea ;v est, quod omnes angeli nos reli;

Verba aliqua numero prwcedenti dedimus, F reliqua mox proferemus. 33 Existimamus itaque Kieranum, ut Inis- jubetwabeo cathensium monachorum invidioj cederet, circa
aiiitam 540,

Senano etiam tnm

et
,

in vivis super-

stite,exea insula egressum }

secundum

dicta

prmcedenti ad S. Endeum suum olim magistram rediisse. Quem ob rem huc spectare crcdimus, quw in hujus Sancti Ac/is tom. III Marfn, pag. 273 in Appendice narrantur, quwque totidemverbishuc transfero. Alio quoque tempore idem

el cum Keranoperrexerunt. Kespondit ungelus: Quoniam S. Keranus carissimus Deo est, ideo misit angelos suos in comitatu ejus

querunt,

Keranus ad insulam (Araniensem) iterum redivit, utet ipse professionem monachi ibi raceret, atque ibi finem vitae expectaret. Erant tunc quoque in praefata insula sanctissimas
vitse

abbates et fundatores,

S.

Endeus

videlicet

ergoamplius te nimisaffligere; quoniam ad vositerum revertentur solve ergojejunium in uomine Domini. Bonotiflca sane hwc Sancto nostro simt sed qua auctoritatenitantur, a/ jam inonut\ non satis constat.
noli
;

Finnianus senex. Eo vero tempore, quod ad insulam venit, S. Endeus viditsomnium interet

pretationedignum.Videratenimarboremquam-

daminmedio

insulsa crescere in altum, quaa protensis ramts usque ad mare pertingebat. Deinde viderat multos viros ad arborem accedentes.

DIE

NONA

SEPTISMUUIS

3; 7

tandem secum in aera sublevantes, usque ad ripam magni fluminis, Synan nomine, reportaverunt atque ibi iterum plantaverunt. Viderat quoque eam-

tes, qui radicitus eain effoderunt, et

narratur, Suspitionemauget Papebrochius, quiin Annotatisad cap. iv ViteiS. Endei, similia plagia in discipulorum et magistrorum
Actis

<
1

G.

8,

apud

Bibernos facta observat.

36
nensis, de

dem arborem
monasterium
Atiginensc

condere

nimia altitudine crescere, ita ut rami pertingerent usque ad mare. 33 Hanc visionem mirabilemS. Endeus coram S. Finniano sene ac aliis fide dignis enarrans, ait: Hscc visio, quam modo audistis carissimi, ad fratrem nostrum Keranum pertinet, qui multorum coenobiorum pater erit. Itaque cum benedictione nostra debet ad locum ccelitus ostensum properare, et juxta ripam prsefati
ibi

in

Memoratum monasterium. seu insula Angi- Angmmis qua nusquam alibi quidquam traditum monas'^
situs '

reperi, sita fuisse videtur in Midia, ac in hujus forte tractu, TwiBreaghmuid appetlatur,
Ita col-

ligimusex

sserio,

qui laudans librum Vavanen-

sem t

Sanctum Cluain-mac-nois el insulam Inis-Aingean dictam, una cum centum ecclesiis seu cellis in Midia et Breaghmuid
asserit,

a.

hiermitio Eibernim rege dono accepisse. Vide-

fluminis monasterium fundare,

alia

ex quo multa

monasteria tamquam rami pullulabunt fructiferas arboris. His quoque sermonibus patris Endei auditis, qui pra?sentes fuerant, lacrymas ubertim effuderunt similiter et ipse Keranus,
;

autem Breaghmuid is tractus esse, quem Colganus in Actis li. Dunchatii, Cluanensis abbatis,
tur
patj. 105,

num. 5Breghmuine,

tn

fndicevero

to-

qui prpesens erat,

amare

flevit.

Cum

navis ad

itersuum sibi pararetur, sancti abbates, scilicet Endeus et Finnumus cum monachorum multitudine usque ad portum eum comitantur. Hoic ibi: sedpriusquam uiterius progrediamur, quce~

pograhico Latine Bregmaniam appellat, aitque regiunculam esse ad stagnum Rivense in Midia Occidentali. Bisce consonat Ludovicus Allemand in Bistoria monastica Biberniai Galiice edita Parisiis

1600, inquapag. 18 monasteriumilhodierno comitatu Longofordiensit in lacu Rivensi collocat. Papebrochius quoque in Anno-

anno

lud

i/i

dam

observanda sunt. In primis dubitari nequit,

visio

cum relata num. 2G, quam Magraidinus, ut jam monuimus ob alia

quin hcec

eadem

sit

ad cap. iv Vitm S. Endei lit. b sanctum Abbatem nostrum Anginemis monastei ii conditorem rectoremque agnovit; quin et verbis num. L8 retatis
citatis

adjuncta diversam credidit.

Secundo

in

eadem

suspicatus

est,

illum ibidem ex munificentia

Appendice

mox

subditur, S.

Kierano, ad monasterium

mum

diem suum obiisse:

Endeum, discedente suum reducem suprequodcum circa annum

principum tantum profecisse, ut etiam amplos fundos magistjv suo S. Finniano, velut pro minervalirependere potuerit. Potuit hcec hausisseex lauduto Usserio, ct ex Vita Sancti quam subinde t laudat; sed qua\ inMuseo nostronon superest.

540 contigisse perhibeatur, sententiam nostram de condito circa id tempus Anginensi monasterio
confirmat.
his JUSSXS

Phua

de eo ccenobio non rcperi; nec S. AdompS.

nhtempemns

discensum spectare autumo, quce laudatus Magraidinus narrat post visionem num. 2o' relatam. Post haec S. Keranus accepta benedictione sui abbatis Endei, ad construendum monasterium de Cluain-mhic-nois ( imo
34

Ad eumdum

nanuSj quem Usserius ejusdem loci post

Kiera-

num abbatem facit, quemque Colganusad

diem

29 Januarii, pag. 191 rectius Donnanum scribendum monet, aliundemihiest cognitus. De Diermitii

Anginense) se prieparavit. Cumque se orationibus Sanetorum recommendaret, coram omnibus Accipe me, pater, cum parochia S. Endeo dixit
:

donatione sermo sequenti recterrett ubi de Cluanensis monastejii fundatione agemus, :i7 Porro Kieranus, dutn insuo Anginensi mo- Doptfus,

inea sub protectione tua, ut sint omnes discipuli mei etiam tui. Et respondit Endeus Non ita de
:

abbas prwesset, S. Senanum P*wft* divt mtm mmio frequenter adiissc videtur, sive ut apitd ipsum animcs sua noxas, quibus humana non caretfranasterio
ipse
>

jam

te

ordinavit Deus,

ut

mnnes

in

hac angusta

gilitas,

expiaret, sive ut dilecti olim

magistri,

insula sub
ter

mea disciplina viveremus; sed proptuam miram humilitatem atque perfectam

quem

caritatem

tibi tradet Christus Dominus tuus dimidiam Hibernise partem in haereditatis sortem. Et ubi hcec ad invicem dixerunt, crux erecta est in signum fraternitatis mutua\ quam inter

patrem venerabatur, pio colloquio frueretur. Ita discimus ex Vita metrica S. Senani cap. iv num. '11, unde sequentia excerpsi: Kieranus interea et Brendanus preaterea Adveniunt angelico admoniti oraculo,
ut

Ut sancto caussas omnium faterentur At illis honorifice susceptis a Atque confessis omnibus illis
pontiflce
'

oxces-

se et posteros suos contraxerunt

ibi, et

dixerunt:

[suum.
suis excessibus,

V
fbrto
iiii

Quicumque unitatem

fraternitatis nostrae post

et

ab Endeo
fei os

nos violaverit in terris, careat ipse fraternitate et societate nostra in ccelis. 35 Post haec venit S. Endeus in terram, quse

Hefert custos celarii, nihil esse residui, Quo vel Fratres vel hoapites pascerentur vel
[inopes.

dedudits,

Medraighe
tralis

dicittn*

regiuncula maritima Aus~

Nihil
,

fugam imperat.

Connactice in comitatu Galviensi, inquit Colganus), ad portum unum, qui porlus Luaban
dicitur; et
ibi

ait,

episcopus, deest

Deum

timenti[bus;

S.

Endeus rogavit Keranum, ut

Unde spera

in

Domino

et asquo esto aniuio

accederet ad locum vicinum, qui Acabd-DraigJinich dicitur, et de illo ejiceret bestiam, qua;

Nobis enim et Fratribus dabit annonam Do[miiius.

totam terram in circuiti loci praefati devastaveunus enim de discipulis S. Endei, qui Gigrat
:

Interea divinitus princeps quidam commonitus ' Ad viri Deicellulam in Helluanum insulam
:

'

i. e. UllS-

neus vocabatur, ibi habitabat. .. De praefato ergo locoexpellentesbestiam.eremitorium suum in pace possederunt. Ila quidem ille: ut mihisuspectaest ista narratio, tum quod ea, qumnum. 32 et 33 ex Appendice recensuimus, non paulo verisimiliora appareant , tum quod verear , ne scriptor istam besthe expuhionem mutuatus fuerit cx Actis S. Senani, quiin Opere nostro cap. v similem belluam ex insula Inis-cuthensi ejecisse Septembris Tomus 111.

catbaiR In navi oneraria fert Sanctis m>ressaria Quem hac de causa pontifex adyenisse conspi-

[ciens,

Cum

prsefatis hospitibus occurrit ei obvius;

Accepit alimoniam, et multum egitgratiam, Acspiritu prophetico plenus pradixit illico, Sibi et suo femini per voluntatem Domini Datam esseprovinciam, utregiiarcf. supereaiD Sicque dimisso principe a boato pontifice, fnah Instanto 4g

378

DE

S.

KIBRANO SEU QUEKANO

factus fuit quidam lacer et nudus mendicus, summis et importums obsecratiombus eleemosy-

AUCTORE
J. L.

I^telwraprandiicamprffidi^ServisDei
DiMumben^sumpsitpariterdonaDeisanctus
[pater.
,IA/7

nam ab
aliud ad

eo postulans

cui Vir pnssimus,

cum

wbditur prodigtum de tintinnabulo

e ccelis

manum non

haberet,

propnam, qua

delapso:

verumsiidfabuiosumnon
proprie spectat, etibidem

est,

adS.

Se-

nanum
,.,,
,

legi potest.

gam

vesdebatur, exuens elargitus estcasulamseu tomonasticara ; et sic ipse nudus ad insulam

pei Tit.

apud

:jh

Vtta

prosaica, priori recentior, pag. 775,

8.

Senanvm

fcpfitur

num. ii deeodem Kierani adventumissisqueper um principem dapibus tfmilia enarrathisivrhts quadam die S. Brendanus et Kieranus ad S. Senanum venirent, utcum tamquamannis etdi'

Quod cum in spiritu S. Senanus cognosmandat monachis, ut in quadam fracta et aquispervia navicula { aliam enim tunc nullam in insula habebant ) S. Kieranum in obceret,

jecto

littore

stantem

advehant.

Quod cum

gnitate superiorem
presbyteri) in
!<

(erat enim epi copus, ipsi patrem spiritualem etcon-

fecissent, ipse adsanetum Virumaccurrit, secum sub sinu tectam ferens togam, eaque vestitum
laetus

arium valerem accipere; contigit coquum babere, unde vel hospites vel dumesticos itre reflceret. Quod cum intelligeret Nectanus Kenn-fhoda, princepa de Y-figinte, suo
uijjij
i
i

ad coenobium conduxit.

41

Ex

hisce liquet, S.

Kieranum id temporis Tempus

in

mona-

sub Scnani disciplina

Ims-cathvnsi

insula
so-

steriiconfirmatur -

non

habitasse, sed eo

tantummodo adventare

mandat ceconomo, ntomnem, quem pro raensa habebat, cibi ei potus apparatum extempore de erat ad S. Senanum aliosque famulos
Dei
el

litum, utistosancto episcopo sacv

scientice,

moderatore con-

suos

jam tum

aut in dubiis doctorc uterctur. Cumque discipulos habuisse dicatur, contra

iu

Inif-cataig.
ip

Jussa exequitur caconomus,

princep

mox

Bubsequitur ad insulae por-

tum, ibique S. Senano famulisque Christi sua suaeque posteritati obsequiaet clientelam offert
ei
i;

consecrat,et abeishumiliterpetitam, largam

:i:i

reportal benedictionem,
Vita metrica cap. v,
<"t
///////.

nm

pertusa

vecttu

ab

sancti Abbatis
<imtt.lt/ttv

Senanum
UUuS

alium rursus accessum tradit,

:: l,

Usserium omnino dicendum est, Anginense coenobium ante Senani morlem fundatum fuisse. ffoc ipsum rursus probat eadem Vita prosa/ca, in qua cap. m, num. 20 et 21 dicuntur quinquagintamonachi in Hihcrniam appulissc, quorum aligui, ut in cotis hahebant, a S. Scnano ad S. Kieranum, jam utique Anginensium abbatem,
dimissisunt.

sodem ewoipU

sitti/aiarvm
in

in l)rtttii

faltuiam

Ct

eximiam

pmtpvrvs misvricurdiam wlvhrat.

in
lit-

Quodam deinde tcmpnre, consedente

[tore

Kieranosanctissimo, nuntiatur episcopo,

Quod
\ilr

ejua individuua
el
ii

comea semper

et socius

cum discipulis; sedens

8st,
'!

Qavi

iu ripafluminis. propere jubens ministrum af-

V- Monasterium Gluain-micnoisense conditum.

[fore,

Tollens,

inquit, naviculam,

hunc transpone

[Christicolam. Cui uullam esse aliam uavem, nisi vimineam Scapham, uec aptam usibus, ut audivit epi[scopus VeJ hanc, inquit, ingredere, ut valeas trans-

Pracipuum

S.

noisense seu

Kierani camobium Ciuain-micCluanense dictum, a quo et

appellari,

Situs monaste-

civitatis

Cluanensis ad distinctionem alterius S. Kierani,

abbatis et episcopi Sagiriensis, solet

Diu

[vehere
ripa fluvii prsastolantem

conditum fuit in Occidentali Midia ad Sen um, imlitjvnis Shannon, flumen, quod intcr hanc pro-

Soapham

Dei. igitur ingreditur, et securus allabi[tur;

Virum

Quia qualis didascalus,

Connactiam labitur. Temporum iapurbem proprio episcopatu insignem, quipost Anglorum schismaa supremo regni ses//

ri/tritmi et

crevit in

talis

erat discipulus.

/ii//</,

Quem
Tental o
i

ui

conspexil eminus, aitsuis Kieranus; uos sanctus Domini, si audeamus in-

jectus

quem Parlamentum voeant, Midensi adest. Jacobus Waraus in Commentario de

,

bcapnam

fgredi
iv.-ii

prmsulibus Bibemia, pag.M de hujus lociprimordiis incrementis ac ruina hcec

scribit
:

Dei nomine,
;

ejusoramine.

S.

tngrediamur itaque
i

nam

KiaranuSj sive Ciaranus junior, ex Araden-

valet Christus uti-

iu aac
i

perejus menta

-.

feue nosservare navicula.

sium familia ortus, sed Boetii, alias Beonandi fabn lignarijfilius,undeetvulgodictusest MacJtar, sivefilius artiflcis, cmnobium condidit Clonmacnoisa?, priusTipraic dicfce, inipso quasi Hiberniea umbUico sive medutilUo,

Ingredientea itaque enavigabanl prospere; Scapha rimis patentibua non ost iniusa flucti[bus.

anno Domini
filio

mUnicordta tgmutn mi morabto

I

10

Sic

acceptum

Fratribu

cappa

vestiri

548, locum concedente Dermitio Cervalli retru Hibeniiiu. Huic coenobio

Iprotinus
Jussil

n mpfum
1Mllu

Banotum Ki eranum, quia

'"

novit per spi-

secundum plurxmos Kiaranus unico solum anno, secundnm aonnuUosJ perperam opinor annis
)

[ritum,

aleemosynam jam expendisse pro.

pnafiut abbas, morte

,

septem
in

"" "'1

anjio

rv

j
i

Ipriam.

ipsoatatis
ginta tres.
1
:

ereptus 5 Idus SepSalutis per Christum 549

ibi

flore,

1,(1111 ;i|

oratonum manu deducens Socium,

cumannos

vixisset

solum

tri-

\\^\ bascel his aimilia caritatis obsequia, Damum eum cum Pratribus cibo rofecil lau-

SuJ ua ooM

tempore,
,,......,

me

latet,

paulo obscuriores sunt, tucem afferet auetor Vitatprosaicoj, quipag, num. 43 hme hahvt : Quodam die S. Kierano^ ad s. Senanum visendum iter agenti,
/

ostertmbm

commutata
versibus, qui

est.

sed ono cathedralem aammmtr Nondesunt quidem s ulutj ra, qiu &. "*hia- noisensis. .
in ecclesiam

ecclesia postea,

uT

V^S^

ertetradantHocsiTemm, deecdesi* cattt - I.S ,,

non
es, CU1
.

obviam

Illlel , us

Otut fnent, postenora tempora noyem alias ecclesias.

djs

DIE
clesias,

NONA SEPTEMBRIS
vioadActa Patriciana
tom.
II

379
Martii oaa

uno quasi eodemque ccemeterio, dno plus minusjugeraffibernica ambitu colligente,

in

528

. 1

imeruiTln
544

//or

subjecerunt. Ad Occasum bujus sndes postea episcopales

ei

catalogo

ad annum

Christi

C. S.

Loci

prasules
.

sedificarunt

Eccle-

sia ipso cathedralis multiscerteolim possessionibus ditata fuit magnatum praeterea ac episco:

sic legitur : VI. Dcrmitius I, Cervailli filius;annis 21. Binc laudatus Usserius in /ndice chronologico initium regni Diermitii i anno

porum

sepultura, necnon monumentis aliquotet inscriptionibus, partim Hibernice, partim He-

men

braice incisisj imprimis insignis. Paulatim attadecrevit, et ad nudendam tandem redacta

anno 565 innectit. .1/ Colganus > Annotatisad Vitam 5 5. Columbm, pag. n: in Triade, similem regum seriem proponU ei qua544, finem

tuor Magistris

in

catalogo

regum Biberni,

quorum,
rerit

Bucusque Varceus :qum <> omdiscutiemus. Colganusaddiem 2DJanuariiin Annotatis ad VitamS. Molaggm pag. 150 de eodem loco brevius ita meminit: Fui1
nia verasint,

est paupertatem.

mox

inquit, fldeitribui debet, siqua occurdiscrepantia vel lapsus in annis horum

regum. Bmc
niensi,

hacc olim
S.

nobilis civitas, ex celebri monasterio Kierani excitata, in Oecidentali Midia ad ripam Sinannii fluminis; hodie humile oppidum solis ruinis et ruderibus pristinum indicans splendorem.
Diermitius,
cai Sanctus

series in multis discrepat ab Ultoutque reliqua,qum huc non $pectant,prmteream, Tuathalii ccedem ad annum &38refert

Diermitii vero

regnum annis

viginti concludens

regmtm

4 Sancli Patricii vaticinium de celebri hoc monasterio per Kieranum fundandojam retuli1

anno 558 terminat. Fnitium autem regni Dier mitii iidem quatuor Magistri in AnnaUbus a Coigano laudatis pag. 6, num. 16 cum anno 530 componunt. 17 Verum hax Magistrorum sententia mihi
improbabilis videtur prat aiia, sive viginti taxat cum ipsis annos, sive viginti et unum
riicatalogo, ejusdem regno adscribas
:

mqu&ritw

proe-

mus

dum
t

dixerat.

initio

2; fundationem ipsam enarrat auc-

sse-

tor Vitm tripartita?, parte II,

num. 28 apud

Col~

ganum

cum
561

ipse

Triade thaumaturga, unde sequentia huc transfero. Tuathalius autem ex Corbmaco filio, Carbrei supra memorati nepos, juxta viri Dei vaticinium universse Hibernige postea factus
in

famosum Culedreibnense prmlium anno

Junii

cum
II

Conalliis conseruerit, eique superfuerit, uttom.

ad diem 9 in Actis S. Columbte abbatis, pag. 194, num. W, et pag. L96, num. 28dictum
est,etipse quoque tenet Colganus
>'

et

monarcha,

ct

Diermitium,
sceptri

Kervalli

filium,

suum compatruelem,

Annotatis

titoreni, ita persecutus est,

aemulum et compequod debuerit fugse

adlibrum secundum Vitm quintm $. Columbm, /!</ 152, num. 3, ubi Magistros in hac parte
monet, qui memoratum prmlium anno 555 prmmature illigant, Eadem de causa laudatus scriptor annotatione 80 ad Vitam guartam, pag. 379 eos erroris insimulat, quod /)> mitiiun anno Christi 558 interfeclum scribant quem anno 563, quo S. Columba in Britanniam
secessit, >//'>
-18

latibulorumque prsesidiis vitaa consulere; et hinc diebus multis in Senannii fluminis lacuum-

corrigendos

que Rieni

qundamdum

Derg-dherc insulis latitare. Die ab una insulaex presdictisin aliam migraret, navigium, in quo erat, transibat juxta
et

Cluain-muc-nois, ubi S. Kieranus eodem die volebat jacere fundamenta celebris illius monasterii Cluanensis, quod in Diermitii patrimonio erigebatur.
condendo
monasterio

regnasse contendit.
dictis >.
15

Itaque

cum ex

Cluainmictlligatur
:

noisensis coenobii primordia

initio

cum

Diermitii regni

os-

45 Hoc intelligens Vir sanctus, curavit eum advocari, dicens Filius esregum,regeetregina
:

concwrerint, colligimus, hujus locifunda tmditur, tins. menta >> 544 jacta fuisse. Adversatur nobis

diu-

fundos 'fonat

eum in usum domus Dei extruendee concede ecclesise locum, mensuramque ipse designa, primumque jace fundamentum. Cui dixit Diermitius: Non sum rex.Cui Kieranus dixit: Rex eris cras. Dum haec
genitus, juris tui locus iste est,
fierent,

hac

i parte Usserius in fndice chronologico, ttbi

I139regiam fundi donationem regnigue exordium ad idem nobiscum tempus referat nihilominus pag luo i/>s/ monasterium anno
licetpag.
, ,

piimum 548
ipsiits

condi cceptum fuisse censet. Ratio

est,

rex

Thuatalius

intelligens,
illis

Diermi-

haud dubie

quod

>'

ejusdem Sancti

tium asmulum suum in

partibus degisse,

Vita,
'S.i,

eodem

die

cum manu
inito,

forti venit

contra eum, et
collectainflixit,

quam pag. 009 laudaverat, is anno setatis cum uno tantum anno vixisset in civitate
et />>

conflictu

Moelmorus Diermitii
est...

sua Cluain-mic-nois, oppetiisse dicatur,

neus regi Tuathalio vulnus lethale

et

quo

annum Annales
difficultates,

Ultonienses

cum

cerce

nostrm 540

mox

extinctus

Diermitius autem intersuccessit, ut S. Kie-

componant. Verum

fecto Tuathalio in

regnum

is Vitm locus magnas patitur guem eam opinionem mihi minus

ranus

praedixit, jaciendo

fundamenta
;

ecclesiae

verisimilem reddunt.

Nam

utprmteream, quod
verisimilius in

Cluanensis, quae parva appellatur

et inde pro-

grediens Temoriam,

tribus diversis locis

ex

infra probaturi sumus, provectiori mtate obiisse,

i>t

Sanctum
I

VitaS. Kettaci episcopi

equo descendit, illaque tria loca cum prsedio de Druim-reuthe Deo et S. Kierano in perpetuum
consecravit.

Bibernia, </> tom.

Maiiapag.

lui illus

Ne

longis observationibus lectorem

tratam habes, manifeste innuit, sanctum Abba tem diutius guam unit >> >> suo monasterio
,

demorer, ea dumtaxat illusVrabo, qum adprcesens propositum nostrwtn, seu ( 'luanensis ccenobii [>>-

Cluanensi prmfuisse minus ejusdem mors

cumque

nihil vetet,

>/>>-

annum

549 aut forte 548

hujas fundafionin

tempus

dationem pertinent. 40 Diermitium hunc, Kervalli filium, ejits nominis I fuisse Bibemice regem convenit inter histitriros; at de anno, quo regnum oblinuit, nonnihil discrepant, unde et fundati coenobii annus

incidisse dicatur, necesse /;/>/ est, ut Cluain-

mic-noisia prius condita fuisse credatur.

49

///

laudata enim

Vita dicitur S. Kellacus, regis filius,

S.

IWIIII ItlKltliUK)

Eugenii Bel Connactim

>> > /<

pratfltisst.

morato monasterio sub

Kierani disciplina >

dubium revocatur. Usserius carum ecclesiarutn antiquilatibus

i

>'

Britanni-

seu primordiis,

nasticam vitam ageret, defuncto patre regni optimatibus inductus, clam invitoque Kierano
fugisse, t

pag. 947 ex Ultoniensibus Annalibus exhibet regum Bibernim seu potius Midia catalogttm, ab anno Ckristi 433 usque ad 665 deductinn, quem Papebrochius Commentario prce-

inpaternum regnum succedereUeoque aliquamdiu potitus, cum prmsentissimum vita

discrimen fuga vix
evasisset,
et

ad saniora consilia
ditate,

conversus, reUcta regia

abjecta regnandi cupi

:;si)

DI-;

S.

KIERANO
undepost

SEL*

QUERANO

auctors
C. S.

ditate, in

wlilariam silvam
in luctu
at

seeessisse,

annum integrum
tit/fi

pcenitentia transacet

Cluain > notsiam rediit

aS. Kierano

siiinbenigne rcrPpttis, siii, rjiisdcin ,,>><! /iiiii" vixitetsacerdotio imtiatut est. 11'' autem (issime oi,ui/ duos ad 11,11/11, ii "i tres annas exigunt,

ut de ipso ante Hiberniam sub sna parrochia, Pinnianus, S. Kierani magister, ut Draedixit S Sancti Vita, in qua cum m!, nstet ex ejusdem sanctissimi Vin haec legimus sic D elogio bujus Evangelium Matthsi apud S. FinS Kieranus cnm pervemsset in aliis legebat, et
j

nianum cum

tta et certe unico fleri non potuerunt. Ex eadem certius argumentwn haberemus, > de Eugenti <iH,t<> c/iioititoii quo s. Kellacm monai !<<'<
I
,

dicitur: Omma, qum mediolibri ad locum ubi lmrnines. ita et vos facite vul.is utfaciant vobis Kieranusad S. Finnianum Pater,
illis- .lixirs.
:

Cluain t
ret.
ti/u/

noisice

jam

profitebatur, eerto consta-

Asserunt quidem quatvor Magistri tn .\<<"/f/jt/t/ Colganum ad '/> 26 Martfipag. 755,

/

hujus libn, quod legi. sufficit mihihoc dimidium et vere sufficit mihi adhuc Ilt operecompleam, ait ad sententia, Tunc unus de schola ffic sola
h

annotatione
esse
:

eum quam parum

i".

/> Ghristif&l defunctum

accurati

ii
:

nnt

>

mis

cal~

culis,

liquet

ea

dictis

num.
ita

(7

quare quemad-

nomen est Kieomnes Ex hac hora congruum Matth^i. Leth MATHAiid est, dmtoium Non,sed congruum nomen ei Cui'S. Finnianus:
:
,

modum regnum

Tiliin ae Diermitii quingue

et

annis prcematurarunt,

Eugenii mortem

Lbath NERioNN.id est, dimidiumHiberni.e Hiberniaa dilaparochia enim ejus per medium
:

eat,

aliquot potuerunt pravertere. Ceterum ut

ad Us-

tabitur. Bisce consonant, quee

t-i

num.36

Usserius

serium redeamus; hic monasterium //>,>/ <> 544 // Kierano conditum agnosciU tcd istud .\~ qinense fuisse arbitraiur, quod cum noa ithts ab
<

eodem exstruetum ostenderimus,

opinione nostra
inilii
i:

/> est %

cur ab

i/

adductumab

Usserio ignotee

mtatis

biographum discedamus.

AdducmtUi
i

50 Thomas Sirinus i Dissertatione de S. Columbani monachatu. art. 3, -' de memorata

profert

Ubro Navanensi enarrat. monasteria, qum sancto mOTiasterium :,:; fntercetera autem virginum ipsi parebant, unum virginum fuisse Abbati nostro subjectum: laudicitur i Vita S. Aidi seu Aedi apudscepe biographus hmc datum Colganum pag. 120, ubi habet: Venit S. Aedus episcopus ad quasdam virgines beatas, qua? fuerant sub cura S. Kierani
abbatis. Illaa virgines

habuerunt ccenam para-

.i,

ia !'

tUnt'

t,l

biographum sic scribentem Kiaranusad locum, qui quondam dicebatur Typrait, modo autem Cluain-macfi/iitlti

/
\

Saneti

Venil S.

lain B. Kierano patrono suo, quam dederant \rtn episcopo. Sciens autem episcopus, yir1;

noi
Ilic

vocatur; et veniena ad ipsum locum, dixil habitabo, multae ''111111 animre in hoc loco
:

ginea esse in angustia, cum esset S. Kieranus prope, dicit eis: Ponite vasa cibi vestri <'t potus,
Bicut fuerant antea, et erunt plena simili modo. Et aic inventa sunt, et ccana reparata est a Uo-

exibunt ad pagnum Dei, ei in hoc loco mea re Deinde beatis; imas Kieranus tirrectio erit.

cum
riuni

^nis babitavit el ccBpil

ilii

magnum

raonaste-

fundare,

<(

multi undique veniebani ad

eum,
[1 1,1

et

parochia ejus percircuitum raultumdi-

mino Deo pergratiam S.Aedi episcopi, et iterum beatis virhinibus. Notat tradita est H. Kierano autem Colganus 10. \h, Kieranum, dc quohic, 111 codice Jnsulensi Kieranum Cluanensem appel;i

latata 8Bt, et
111

aomen

S.

Kiarani pertotam Hiberel

lari.

multura

celebratur,

clara
S.

civitas

et
it,

54 Qitntu Potro

aancta

in ipso loco in

honore

Kiarani cre^

vandam

dederit,

Regulam Sanctus incompertum mihi

suis obserest ; at pro-

Hegula abipso
conscripta.

cujue
in

nomen Cluain-mic-nois
plaga
<

vocatur, quse est

Occidentali

regionis

nepotum
qua
sive

Neill,

uper piparn
sivc ducea
S.
hot

frientalem fluminis Sinna, contra

in

priam prmcripsisse auctor Vitoe ipsius secundos Pa&icU pag. 214 tifitttl Colganum in Actis S. affirmat : Numeratur, inquit, S. Kieranus inter
oct pra*cipuos conditores

previnciam Connachtorura,

reges

Regularum

quilms

nepotum Neill Kiaranum sopeliuntur.

Porro
illustre fuisse

et

Connachtorumapud

monasteria prope innumera regni Hiberniae regcbantnr. Prima enim Ucgula 1'uit S. Patricii,

monasterio
ri

fil

hoc Sanctt ccenobium

Becunda
S.

S. Brigidae, tertia S.
etc.

Brendani, quarta

aliorum pturium caput, discimus ex variis Sanctorum Bibernim Vtlis, i quibus qumdam de
/l/iits

opulcntia
tih

</,r

illo

et muUitudine monasteriorum dependebant, hinc inde recitantur

,

Ejusdem quoque Regulce meminit </ primo pag. 914 I sserius jam srnpe laudatus : exhibens vetustum Sanctorum Uibernice cataloKierani
<//, inter

admittamus, sive a biographis conficta reputemus, antiquorum communem sensum de ejusdem toci amplitudine satis
vaticinia,
</<'

sive 1

tifliti

Sanctos secundi ordinis, qui diversas Regulas observabant, S. Ciaranum, aliaSj utnolat
:

dectarant, S.

Endei visionem

<

vaticinittmnum.

32 jam retulimus ; aajungo

alteramex 177 5 S. Cotumbo) apud Colganum pag, 103, num. 88, ittti Ikvi /ft/ti Sacrura aliquando Bvangeliorum codicem exscribendi Columbae S. Kieranus, quem
</
:

margine, Queranum recenset deinde inter addenda />. 1050 ait Kieranus filius artificis, a quo Elegulam monasticam conscriptam fuisse, liber Navanensis indicat... Neque alia esl illa
iu
:

lc\

cujua amplificatum usum ad anAjinalibus Ultoniensibus observavimus. Simiiitrr i/t hidice chronologico /ji/. 1170
Ciarani,...

num743in

fabri

filium appellant,
libri

rogatua promisit, se
:

illi

adeumdem annum
Kiarani,
Logaa
h<tii</
lil>.
1

scribit

Regulae

monasticae

modiani
1

.111

partem perscripturum cui gratifiColumba, El ego, inquit, tibi ex parte Dei

promitto preenuncioque, Hiberniaa regionea pro raedia partea te nominis appellationem aumpturas, foturaa naonasterio tuo vectigalesseu

etBrendani, filii Find111 Hibernia usus propagatus est. Eadeni Jacobus Warceus de Scriptoribus Bibernice
filii

artificis,

cap.

11,

nusin Dissertatione

Thomas Sirinus Minorita Biber<!< monachatu S. Columbani

sionarias.
ttstimaniaei
,

%, aiiique, qui res Bibernicas sat ras tractarunt.

'''"""

,1/mmh:

tpMtant, quee Cotganus ad IVtam S. Gitda Badonkipag. LOl notat his verbis :
'

ll '"

Hoc
q
b

monasterium
prinoipibus

exatitit

Hibernias

postea tam nobile tam honoratnm et

dotatum, m indiversis regni partibua uabuerit plurima preedia et aliasceilaa et cosnobiasibi subjeota, ut hinc dictum sii, possedisse dimidiam
VI.

; ,

DIK

NONA SEPTEMBRIS.
forte etiam

:\*\

aliquam

> ipsius vestibus religionis

;

ergo n monachis impetrasse unde quidam male feriatus mirabitem illam contexuerit historuan, Porro S. Kieranum insua, quam ipse Clttain-

C. S.

VI. Sancti

mors

et

sepultura

laudem compositus a S. Golumba, qui ejus ope naufragium evadit:

in ejus
vitae

hymnus

mic-noisia exstruxerat, ecclesia humatum fuisse tradit Colganus m \ctis S. Munis pag.Hffiex Supplemento Vitm Sanctinostri recensens scquen-

Ha: Corpus sanctissimi

Viri reconditum est in ecclesia Cluanensi a se ante fundata, qusa com

paratione majoris cathedralis parva appellatur

in

qua

et

innumer

aliic ass<rvant.ur ivhijuia-.

chronotaxis exminata,

ht quinta quoque

Vita S.
S.

Columbce; pag.
Kierani

[34

monasterium Cluanense

incolatu et

episcopalis dignitas adjudicata.

sepultura nobile ac venerabile vocitatur. Quitmdiu vero sucrum ist/u/ depositum ibidem permanserit,

umi

tciji :

at

cum Colganus

in

Appendiceb
et

ad Vitam

S. Brigidce, pag. QGSscribat, Cluain<ut

mic-noisiam ab anno 719 usque

trigesies seu
prcesente fu-

Wffoquater

neri
nQ,

Goemge-

DeHanarrat

beata Kierani morte ac sepultura mirabiauetor Vitm suspectafideiS. Coemapud nos ad divm :i Junit\

combustam seu spoliatam fuisse, verendum est3 ut tam mulHplici cladi superfuerit, 58 Idcm attrtnr /u A/)pciuticc-2 rut ActaS. Co-

i/iil,/ .1,

s.

genii abbatis data>

cap. vi, unde sequentia excerpo : Alio quoque tempore beatissimus Coemgenus ad visitandum sanctissimum Kyeranum abbatem, qui instituit,

lumbaipag. 457 et sequenti, ex Vita S. Kierani Columba cap. xxxiii ad propositum nostrum hcechabet: hymno Audiens S. Columba obitum S. Kierani, dixit
[;<'iiniiriiis

civitatem
est in

Cluain-muc-noyss, quae Occidentali plaga regionis Midiv, super

scilicet

suam

hoc saeculo

Dcns, (juisanctissimum Kieranum de in juventute sua ad se vocavit si

:

enim vivus

esset ad senectutem,

invidia multo-

ripam fluminis Synna contra provinciam Connactorum, perrexit sed S.Kyeranus, antequam S. Coemgenus ad se venisset, tertio die de hoc seculo ad Christum migravit; et corpus ejus in quadam basilica super feretrum constitutum est; donec S. Coemgenus et alii Sancti ad illud sepeliendum pervenirent. Perveniensque S. Coemgenus sero ad monasteriurn Kyerani, intravit
:

rum

esset contra eum; valde enim parochiam Hiberni apprehenderet. Ki fecit S. Columba hymnum S. Kierano, et demonstrans ipseillum
in civitate

Cluain, ait

ei

successor S. Kierani

Clarus et laudabilis est

iste

hymnus

quae igitur

merces

tibi,
:

lumba

Pater, reddetur ? Respondit S.CoDate mihi duas manus meas plenas de

:

qua erat sanctum corpus, et imperavit omnibus Fratribus foras exire, volens ipse illa nocte solus commorari ibi juxta sanctum cadaver. Et exeuntes omnes Fratres foras
basilicam, in
S.

sancti patrisKierani illud enim ego plus volo e1 diligo, puro auro el gemmis pretiosis. Axcipiensque S. Columba humum de sepulchroS. Kierani perrexit ad suam insulam

humo sepulchri

Coemgenus ostium
ibi

illius basilicas clausit dili-

Hyam. 59 Cumque

genter, et mansit

solus usque ad crastinum

sed quidam de Fratribus ante fores basilicae gilabant usque mane.

fertia

vi-

S. Columba in mari navigasset, orta est tempestas in mari, et navis trusa estad Charibdem, qui locus Corebreacayn dicitur, in

ii

naufragio

Buperato

Sanctm

yt/ttluhtm

Oransque ibi S. Coemgenus, beatissima anima S. Kyerani reversa est ad corpus suum
5t>

si

et ipse surgens ccepit loqui salutiferis verbis ad

quo est vorago periculosissima jnarina, in qua qua navis intrat, non evadit, Et incipiens vorago navem ad se trahere, S. Columbanus partem de humo S. Kierani projecit in mare. Mi-

Coemgenum, etvoces utriusque liquido audiebant Fratres foris manentes. Rogavitque S. Kyeranus S. Coemgenum ut in signum eeternffi societatis uterque vestem suam commutaret inS.
,

rum

valde dictu

illico

tempestas aeris, motio

*

vicem

et sic fecerunt.

Apertoque crastino die

basilicaeostio,inveneruntFratresS.
vestibus S. Kyerani indutum et
vestibus S.

Coemgenum S. Kyeranum
:

et corpus habens rubicunditatem in facie, indicavitque S. Coemgenus monachis S.Kyeranifraternitatem etsocietatem, quas ipse et S. Kyeranus inter se et sua loca er monachos

Coemgeni circumdatum
erat,

Kyerani calidum

flucmum, \urago (ircuirc, simul miiiics* cessaverunt, donec navis inde longe exivit, Tunc S. Columba gratias agens Deo, dixit ad suos Videte Fratres, quantam gratiam attulit nobis humusbeatissimi Ki&r&m. Adkaic biographiverba nonnulla observemus. Colganus in Appendice :i tul Acta S. Columbm pag, 471, interhujus sancti ubfiutis scripta quatuor hymnos Latino sermone
:

ouinia

suos semper firmaverunt etFratres, qui vigilabant illa nocteante basilicam illam, haae testifi:

primum de laudibus laudam SancH biographumcap. xxvi, cujus verba dedimusnum.l: ut rciii/itiiut hymni ad rnanus meas non /"/
compositos recenset, quorum
S.

Kierani

fuisse affirmat,

irnit.
gfj

abantur. Traditoque S. Kyerani corpore honorifice humo, S. Coemgenusadsuam reversus est

i

Citat etiam Odonellumlib.

Ctiltimhir
;

lt
;

cap*
ihi

lxx

in

censendumiH

Vita S.

ut /jcrpcruut

i-uiiii ilici-

civitatem.
"
inansne: ejus

tur Sanctus

Ule Kierano

tum etiam
in

inter vivot

sepuUura:

fabulosam merita loco citato pag. 311, ntim. 3 reputat Baertius noster : quia tamen fabulis nonnumquam vera permixta sunt, ea huc transVita
,

57 Hucusque

memorata

quam

degenti
iivm

hymnum quemdam, quem

Dei lau-

ferenda putavi : non quod mirabilem illam vestium eommututiimcui icrum cssc stispicer ; sed

quod sub fabulosis

quid possit
latere
S.
:

istis

circumstantiis veri aliiurrcdiliilc esl,

nequc enim

Coemgenum

Kierani funeri interfume, ac

legendum dedisse. Divertit, inquit, ad monasterium de Cluain-muc-nois, ubiS. Kicrano loci abhal.i osleudit ot pnrlogcndumexhibuit quemdam hymnum, quem ant6 in Dei laudem composuit. Nolim tamen inficiari, hujusmodi hymnum de SancH laudibusab eodem concinnalum et Cluanensibus donatum /uissc. Quod vero ad sedalam tempestalem coercilumque
composuerat,
vorttch

DE
WCTORl
I

S.

KIERANO SEU QUERANO

flasse.

S.

wnik quidnar5 S. Columbm pag. #4, sed cum rariin Vita iMenhn aliis adjunctis, minusque credibilibus,
vortit
r.

impelum

spectat, obsei vot

diciturS.

Columbm navem, cum

trajicerrt,
<
>>,>

Britanniam

ex Bibernia > /<>. >,>> ab ab*

rU arguantur.
.

<> ineum annum outnrsronanno 549 obiisse; quidquam occurrat, e,c quo erro,,, nec Weque obstant adducti a Colgano

E>

kis

ommno

probabile

flt,

Kieranum

^
,.

I>linilll

,,,>

sensus essc potest,

memoquo

torpto ante multos annos Brecano,

magm

Viellt

Bibernimregi rybdimBrecani, vodtabantabreptamfuisse,dumr que jdfleret mox Brecani ossa m flucUbusappa'

ruisse:
preces
illius

nepote, Core Brecain, idesti ha-

ratam lucem, 548 exortam

'/'

Sanctus exstinctus dicitur,

:

Columbam vero iis agnitis, post fusas animam piacularibus purgatorh

sub-

perseverante etiam minus i seguentemanmmt, itaque est sanctus obierit. Corrigcndwn /W quodSancti mortem Martyrologium Parisiense,
plus
statuit integro seculo serius
.

mm

fuisse

quod non

obest,

scilicet ctrca
rr
..
_

naufragio flammis, seque suosque prmsenti NullahicdesepuieraiiS. Kierani pulvere duxisse. periculo fitmentio quamvis </< eodem naufragii
et vero agi videatur : ' prior narratio simpUcior similior apparet, <> \it hunc usquelocum de Sanctitempore <;l agere distuli, </> utriusque tali ac emortuali a varlU ipsius .estis. av* , U

annum
63

669.

Usseni rhro- attmutoseyon tam facile in reliquam s> possumus consentire, eo qttod tam brenotaxim commode non satis cetas rebus a Sancto gestis

vis

cohcereat.
21 S.

Secundum illam cnim anno vitmswe Senanum adiisset, ab eoque hospitum maet

it(echronota>
I

ris <ih
,r.

""

aister fuisset constitutus,

annum

cetatis

agens
in

erta

nom

recensuimus,

et

aliorum Sanctorum
perhibetur.
I

attate,
vitat

qtaipsius

^^<^
ante > 530, S.
buisset
et
:

sub S. Ninnidii

primum

buscum
Itunc

vixisse

sserirn

< chronotaxim > Indice chronologico ordinat

molitoris officio nobio disciplina, in tenera a>fate v/drtirrt fungens vixisset, et tamen ante hcec,

modum. Anno

Christi 51fl in

lucem editus

Finiani discipUnam concessit. < S. Vftifnde <> 530, obteniaab eo Ucentia, adS. primum abbalem Ernensem, deinde ad nidium

</

Finnianum magistrum haomnia tam exiguo annorum spatio

Kieranus,

tam tenera wtate non sotis sunt verisimilia. Ex Kierani </</< Sagirienm abbatis et episcopi
cui Sanctus noster
,

s.

Endeum,quiin

iraniensi insula abbasprai-

attate,

si prioris

biagrapho

erat, profectus est; ubi et

septem annos <<>-

credimus,
convixit,

adminimum

/<>>

maturus adolescens

ratus 8Bt His expletis, S.

s7\

Semrnum, Fnis-cathenmonasteriiprcesulem, aniw 588 we/530 accesstt,

contra Usserium difficultas exoritur;

Sagiriensis episcopus circa
>'

etenim
obierit,

si

annum

520

tt: quomagtster hospttum constttutus es defuncto Senano, invidimmonachorum, quibiisSancti&rga

ut

ejus Vita existimavit Papebrochius,

cedens, pauperes tiberalitas displicebat, 5 noisiam et insulam Anginam, <>>< Cluammit centum ecctesiis sive cellis in Midia n Breagh1 1

qui potuit Sanctus nohter tum id mtahs eidem convivere ? Denique S. Patricii de Kien

Diermitio rege dono accepit, et Clonardensi civitate << suis villulisS. Finnianoolim magistro snodonata, ipsein Anginainsulamaxi'
iintiit

oraculum, quodanum. 11 retulimus, monorola' chronota.ri rcfranatur. Papebrochius enim in Actis Patricianis tom. HMartii, pag. 523
nativitate
illinl

rirra

aimam 453editum

ccnset.

quit, 153, auf eirciter, S. Patricius

Anno, inquadragenainsti-

nuuii

rmii reditus

fundavit monasterium et adususpaupeacquisivit amplissimos. Anno deni

rium

in

monte Cruachan-aiehle jejuniuin

luii, S.

Munem Roma

que

548

Dompnanum
t

seu

Adomnanum
caenobium

sibi

excipit, ac S.

revertentem cum reliqiiiis Kieranum, Cluanmicnosiae funda

S.

nifflciens,

'luain^tnic-noisense

con-

fcorem prsedicit.
<S1

didh, > quo

ticet

proxime subseculo anno,

Christi sci-

JamverOf sivecum
ra/ii itlia

Kierani biographo, qvamatuio

549, atatisautemsuee 33 adccelestempatriam

!><

!. l2laudato, triginta
sirt

tantummodo annos, Vito33:

qtti(/a<jinti<

evocatus est.

Yil nitm. 13 ritata,

02
aMit anno
CArtoti
:iis

Nititur

chronotaxis auctoritate biolibri

intvr prcedictum

vaticinium

Sanctique natalem

qraphi,
///
f

cujusdam
vitai

Vavanensis

et

Anmatri-

itoniensium, qttoslaudat Usserius,quorum

priores

numeres, trigesimum tertium ejusdem rrtatis an/ mmChristi$4Qfrustralaborabis componere;

vt

m/ 40;

duo

annos

tantummodo

ginta tres ipsi tribunnt, /iri/mts oi>a<>-r statuit, quura unotantum anno vixissel in civitate *ii:i

nativitas

Cluain-mic-nois:

ac Aitnnies denique

Ultonien-

wv mortem ejusdem iltigant <m/> Christi 549. Eosdem <rtatis annbs adscribit ipsi ( 'olganus <l
liirin

secundum priorem </i<iru> calculum Kierani anno circiter 4B3, secundum posteriorem verocircitwbQ3affigendaerit,atqueitaextrema ejusdem a>is fuerit 66 vel 46 annorum. Non equidem, kujusmodi annorum numerum, quem !< Yte non determinanl, a quodam sriolo addi
I

Febrttatii,

/>></.

?'''.

sed

<>n<>

548
!)IV-

potutsse; sed qtadni

itr/aiirfam

opinatUT ,
/></

tatatnns.

.\iiualrs

suspieari;

gallenses: idem

150 in Annotatis <l

tnm S.
snitiit:

.\f(>fntft/>,

nuni. 31

rm

peste obiisse
in

tia^

i</<-n/ de tstatis anno liceat prmertim dum is cum rerum gestarum pugnare videtur, Mihi rrrtc multo probabiapparet, sanctum Abbatemannovitce 66, imo

Desteviit, inquit,

mortalitas

Hiber-

rtiaiii in

/< rrtiori tetoteobiisse, quamtrigesimv

aptius COhCSrebunt,
</(>> r.r

nia

anno

-Mx,

Cronclionnuili,

aliis

Crom-

Irrtin

ita etii/it

alio-

ohonnail dicta, quacitati nostri

plurea rHos

Annales inter
S.

niiit Yitis

memoranl

interiisse

Kieranum
superius

kujusque produximus, nequeSanctum tam juvenem i<>t monasteriorum seu cellarum

oportebit.

Cluanensem,
Uinales
Edagistri,
obittts

Citaverat outem pauio

scilicei

partem credere

De

tempore conditi

oommunea,
quos
}></.

fiibernicos,
'/

qui
ac
///-

forte sunt Cluanenses,

Senatenses

quatuoi
eetatis

monasterii Anginensis }am egunusnum.Sl et&2 de Chmn-mic-noisensis vero num. 40 etsequentihus. ibique
;a^t>> serius
'.:>

166

/"" iisdem

annis iaudat.
1.

Warants de Scriptoribus
n

bernia Ub.
obittis

''//).

quod

amuan

tvtatis et

Ktendimus, utriusque fundationem ab Usserio statui. MllltO ioiK/ias n rvro ahrrrarit fjudoVlCUS

tiotatur llte

Usserio consentit, addit tamen, sanctum

Augustimts
,

AUemand

in

Bistoria

monastica

Abbatem secundum i/isins biographum <> dumtaxat nnn<>. secundum Annales vero TtgernenCfuammsi monasterio prceses circiter septem

Bibernim Gaiiice edita Parisiis anno 1090, ia qua pag. 10 Chtain-mic-noisiam et pag. \x

haUucittativiie*.

Angmam

seeub

qwnto condita

contendit,

et
i

anachronist.

DIE
.-V

NONA SEPTEMBRIS.
,

383
kvci
J.

anachronismi arguit Usserium, quod is hcec duo monasteria ad medium seculi vi retulerit licet

eorumdem conditorem,
insula

S.

Kieranum,
alibi

in Clera

anno 352 natum.

ipse

meminerit.
et

Veest
,

rum AUemandus cum

liic

hallucinatus

S. Kieranum Sagiriensem episcopum

aomion, lnterrogavi patres meos, ut annuntiarenl mihi successores videlicet nostrorum patrum priorum, Mlbei episcopi, QueraniColomensis, Brendini Nessani. Lugidi, etc. Bunc textum in smpe memoraUs AnHquitatibm
. ,

eu

S.

abbatem

pag

935

S. Kierano Cluain-mic-noiseruH pariter abbate confundens, licet utrumque pag. 40 recte

distinxisset. Sagiriensi

Cleram insuldm anno 352 natalem obtigisse tradit Vsserius de Britannicaiuut ecclesiarum antiquitatibus pag. 78, 785, 78<s et in Indice chronologico pag. 1085, de qua prodigiosa cetate quid statuendum sit, reperiet lector in ejusdem Actis tom. 1 Martii, pag. 390 a n. 5 ; at sanctum Abbatem nostrum in eodem Indice pag. L126 anno 516 natum fuisse scribit, utsupra dictum est. Nescio, unde idem scriptor didicerit, quodhabet pag. 20 Fntroductionis adlaudatam
Historiam, videlicet monasterium Seir-Keiran,
in Orientali
e duobusprceKierani Regulam sectaquod in ipsa Bistoria pag. 48 ait

Qui Coloniensis hic scriptusest, Clonbnsis dici debuerat ea enim Queram sive Kerani,( idem enim uomen est...), quent a nostris filium artificis cognominatum
:

sic

excipit

Usserius:

fuisse notavimusj sedes nois vel Clon-mac-nosh,

fuit,

vulgo Cluan-micvetere
Provinciali

in

Romano Dunckeranensis
denotat
)

(quae collem

Kerani
vel

appellata.
hic

68

Ubiqumo

Queranus a Cummiano
solum

simfUnda
'"'"'"

Usserio episcopus Coloniensis seu Clonensis appellaturt Profecto horum prior, dum

Ail-

nuncupat, contrarium potius innueremihi videtur: alter vero eatenus tantum favet, quod Cluain-mic-nois sedem S. Kierani
vocitet
ille
:

beum episcopum

Midia situm, alterum

sed

ita

vocare potuit, vel quia Sanctus

vel

cipuis fuissc, quce S.

ibidem abbas prcefuit,

quia Clonensis

bantur

et

episcopotus

postmodum

erectus primordia sua

monasterium Inisense seu Insulense in omnium Sanctorum insula ab eodem, qui Anginense condidit, Kierano seculo iv fundatum fuisse. An hic

dcbet monasterio Kierani, cujus proptereanomine

potuit insigniri. Multo

minus faventem

sibi

habet

B
Non
fuit episcopiis,

iterum priori halhtcinationi inhoesit ? 06 Superest, ut verbum addamus de preetcnso episcopatu, quem nonnulli ipsi adscribunt. Jacobus Warams in Commentario, quem de Prasu-

Colganum: hic enim in Annotatis ad vitam S. Cuminei die 24 Februariijpag. 411 eumdem Cummiani locum explicans, successorem Aiibei
diserte dicit fuisse episcopum vel archiepiscopum

Hibemice inscripsit, pag. 95 agens de Gloinmacnoisensiprimummonasterio, deindeepiscopatu, subdubitat, an non istius sedis exordia ad
libus

ipsum Kieranum referendasunt. Hujus, inquit, coenobii ecclesia postea, sed quo tempore, me latet, in ecclesiam cathedralem commutata est.

[mlecensem in Momonia, successorem Nessani, vel episcopum Corcagiensem, vel abbatem <!> Inis-Domble : at Kierani nostri successorem non nisi abbatem agnoscit : Successor inquiens Querani Coloniensis, vel rectius... KieraniClo,
,

Non pum
Hoc
est

fuisse
si

desunt quidem, qui S. Kiaranum episcoCloinmacnoisensem, diserte tradant.

veruni, deecclesiae cathedralis initio,
ulterius

nensis, seu Cluanensis, abbas de Cluain, alias Cluain-mic-nois, in limite Medire. 09 Denigue ne mquo iongior sim, prcetensa
episcopalis dignitas S.

opinati sunf.

non

quod

disquiramus. Nec plura de

hac controversia addens, post aliqua primum,

quem
Utrum

novit

collocat,

Baitanum abbatem ei episcopum eumque 1 Martii antto 663 obiisse notat.

,

Kierano abjudicanda vi detur. t't ita sentiam, suadet omnium quos quidem viderim, veterum scriptorum silentium, qui omnes Kieranum nostrum abbatem fuisse frequenter tradunt, episcopum numquam, Idem
,

faciunt marturotogi, qui

ta>

eum

tioti

alio

quam

abYi-

recte,

non inquiro

at velim, saltem paucis

batis titulo condecorant. Adde,

quod auctor

recensui$setscriptores,aquibusSanctiepiscopatum

prosaicce S. Senani, cujus verba nwti. 88 re

Cluain-mic-noisensem diserte traditum

uimtidam

reperit.

(3

Allcmandus , Waraio posterior, in landato Opusculopag. 40 memoratam Sancti dignitatem episcopalem pro minime dubia habet, laudans Usserium ct Golganum, quasi illi dicerent, S. Kieranum nostrum ub historicis episcopum Coloniensem pro Cloniensem dictum legi: verum neuter cx his duobus id aperte edicit. Usserius in Sglioge oeterum epistolarum Hiberuicarum ttuni. 11 edidit Epistolam Cummiani ad Segienum Huensertt abbatctn decontroversia Paschali, scado vn scriptam, in qua inter cetera hcec ait : Juxta Deutero-

diserte moneat, Sanctum nostrum tantuinmodo presbt/tciunt fuisse, dtini S. ScttacitavimitSj

num

accederet

nec aliunde discimus quidquam

de susccpto postea episcopatu. Quare ego vehetnenter suspicor , contrariatu opinionem tuttam
essc vel

ex errore, quo cognoiitinem saiutmtt

al>-

episcopum Sagiriensem cum Cluanensi Abbate guidam confuderunt, vel ex eo quod episcopatus erectionem ad ejusdem ( 'luanensis ccenobii Fundatorem referendam arbitrati sint,

batem

et

iniit

alia ducti ratione,

initia nescirent.

quam quod

illius

episco-

patus

DK

384

ACTA SANCTORUM

DE
IN

S.

ADDOMARO EPISCOPO CONFES.

VILLA
IN

WAURANT

PROPE AUDOMAROPOLIM
ARTESIA
P

.1

S.

COMM BNTARIOS

RMV

S.

Variffi S.

Audomari

Vitae

quaenam ex hisce antiquissima

videatur et ceteris praeferenda.

ad diemS nonpauca
histoet

Ciaci 4K.670.

VitaS.AvdotorU ptOTB [ X'

a
Sllfjillli'

Dum
qum
ni

$.

Bertini abbatxs Acta

fertaprima,sic tamrnut

et

itlius scriptor pri-

r"i

hujusmensis illustravimus, ad Vitam B. Audomari, ejusque

uppare&DO
ratfi

riam spectantia breviter attigimus, prolixius, quia nonnulla quogue elucidavimus erant connexa. IIlaigitUTi cum AclUS. Beriini hic novo examisatis ibidem disputata sunt,

mam viderit, sedminuseam volueritsequiimulta omnia, qum cum enim facta omittit, videiicet illa gessit Audomarus, hujusque sociis
S. Bertino
ita ut

CompOSita

Vita, Bertinus ne quidem nomineturin hac

Contra factum alinisiin sepultura Audomari. quodnotabileprceterminutias alias inhac Vita

breviter assignanon subjiciemus, sed tantum !)< VitaS. Audomari, per Mabillonium bimus. Benedictinorum sec. n edita in Actis Sanctorum Commentario prmvio 2 pag. 559, egiitlic in

additum ht.
racula,

Eadem quoque in fine continet micodice Cameracensi.

qumsuntin

Porra

hnjiis Vitee quatuor habeo apographa. Primum olim Majoex codiceMs. monasterii Accinctini

scriptam ab auctore contem* eHam poraneo, sed fortasse integro secuto aut sancti Audoraari, nimirum diutiuspost mortem
ostendique non
esse

ribus meis transmisil Cliiffletius noster. AUerum tranex codicequodam Cisterciensi propria manu
scripsit

Papebrochius noster. Tertium

codicc bibliothecm

et

quartum
alte-

seculo viii postmedium

aut certe ante

medium

accepi per

amicum Audomaropolitanum,

muli i\ additi tamen in ea non alia apparere satis enucleate, Uia, nisi quod Sant ti gesta non Commentario nec omnia marventur, In eodem
i

num. B2 observavi

Vitam

illam

accusari

ab

Feuliensium Parisiis, codice bibliothecm Bertinianm. Habet alterum ex />/ilhi Vita aliquid, quo scriptoris comvi primo tuitu credi possit idque vel ea de causa expenden-

rum ex

id ex aliquo, acsi interpolata esset : at ostendi errore dictum fuisse, et sine utlo fundamento ;

dum
I

est,

quodin omnibus apographis admargisit.

t

nem notatum
morte
S.

umque riini nulla interpolationis habeat indicia Corbeiensi edita situt ii Mabitionio exapographo pura, et in codice nostro Ms., gui valde uetustus
;

Ubi auctor primm Vilcenum. 15 narrat

in

h'ir

quidem

Audomari suavem odorem

:

fuisse per-

habet dictum

ccptiiut, allegat

testimonium eorum, quimorienti

aliquod quasi
auetoris sync-

est,

eodem modo kabeatur

edemusx
et

sine ulla mutatione

adfuerant, his verbis

Hi vero, qui in

eadem

hroni: attavten
scriptoris eoa-

notabili, ut patebit infra, ubi

loco

hanc Vitamprimo manuscriptum nostrum cum edireliquis omni-

tione Mabillonii conferemus.

hora in ea domo praesentes fuere, testati sunt ctc. /:'/ hoc loco non seqailw, scriptorem illum fuisse cofUemporaneum, ut observavi in S. Bertino,

vi non est,

C
Badem
h
tt, > iii

BuicS, Audoraari Vitat qua

est

quia auctor non

dicit, tllos,

qui prcesentes

lff.

buslonge vetustior
s<<

el melior, alios queedam

fueranti id sibi testatos csse.

tfidrr, <jit

CafTU niiritst
\

uii.
i

congruunt, ut omnia contineant facta, qtue in hac narrantw ; sed alia etiam kabeant adjunc(ii.

Verum auctor Vihe de nunc agimus, it cte eadem re lotemporo

quitur: Testatique sunt nobis, qui eo

fiitliltu,

i-'i

fint

avctu.

Talis

praisertimmiraculopostSanctimQrtem prm eeteris <^t, cujus apographum habeo ex

i<t.

aderanti/c. Itludautem nobis videtur evincere,

auctorem

illius

Vitce visisse

cnm

iis,

qui morienti

codice Cameracensi, hoc insignitum titulo ; Vita s. Audomari episcopi e1 confessoris, extractaex

adfuerant Audomaro. Fateor tubens, idvoce nobis

codice Ms.

membraneo
,

Bcclesiaa

metropolitanaa

insinuatum vidcri; idqueomnino existimarem, si f<'/si(as il/itis pinionis aliunde non pparerc/
clarius. A/

Cameracensis
mediura.
in

Vam

qui videtur esse seculi xn post facta ibidem nulla itwenio, qum
t

dubitare nequeo, quin scriptor fltius

S.

Vitaaliquot srcu/is

Audomaro

sit

posterior,

prima Vita
in ftne

aliqua

non leguntur preeter miracula ordinem tamen uno loco addita

:

cumquia

variarefert miracula diupost

mortem

mutatum

video,

quemadmodum
Voces

observabo

in

Sancti facta, tum quia in epilogoita loquitur: Heecde conversatione ot virtutibus sanctissimi

Annotatis. Praterea
atia snf, ac

qucedam non raro

paucula etiam subindc additce, it tit hcBC \'it possit dici, prima uiterpolata et in /<>< Ms. solum annotabo <t<l fine aucta. Quare ex ea, qua videbtmtur notatu <liprhnam Vitam gna : miracula enim, qtua m fine hujus /> <juntm\ dabwttur in atia posteriori ut <ut iUam
,

Audomari brevi perstriximus oratione. Ceterum lectori sciendum, quam plurimam virtutum ejusnobislateresilvam, quaopartim prioprassulis

rum negligentia scriptorum, qua?dam autem modernorum ratio reticuit propter fastidium Lectonxm. Bcec verba omnino evincunt, scriptoretu post aUos quosdom de S. Audomaro scripsisse,

observabo,
w
Tertia Vita S.

eoque aliquot
At.

seculis posteriorem esse.

Audoraari

//.////

tnagisdif-

inqidet

aliquis,

posteriora

miracula
CUtii

DIE

NONA SEPTEMBKIS.
fama
et

385
hcn/sit.

A
$$d vcrisimili-

cum

epilogo Vitm ab interpolatore fuerunt addita. Respondeo id dici sine ullo fundamento : nam
iti

tradiHone poputeri

Vitu hcec ple-

"""' est

uji roHi J. s.

pro2cedmHhus
t

teranonymi,
qui scripsit
rirca initvtni
senili x
:

Si conjecturis agendum esset, crederem non alium probabilius hujus Viloe auctorem dici posse,quam anonymum illum Sitkiensem, qui Vitam S. Hertinisecundo loco a nobis editam conscripsit. Cer/e stylus jejunus illius cum stylo hujus Vitce conattribuit.

aucior ipse

epilogo sibi

omnia

mrnus sunt
/nu
:

certa

quam

sed facta, huic addita, aua- leguntur in Vita pri-

rm

pleraque tameti sunt saltem probabilia

Va-

de corporis translationibus et reccntioribus miracuiis habet htc auctor, qua> b/oqrt/pho prim posteriora

c/muji/e sub finem

gruit

satisque credibile est

maro
illius

scribere voluisse, Hcet

Sancii Vita,

eum de S. Audojam alia exstarei quemadmodum post alium

t

mnt. Porro prceter cod/cem, in quo Vita ht/r habetur, duo aUa ejusacceptti. <ju,v
'3

dem habeo apographa, Audom.aropoli nmi codice conferam.

<>}>><,

scripsit cle S. Bertino. Preeterea sic ficite intelligi potcst, cur omissa sint gesta S. Audomari cum

S. Bertino
necesse, ut

cum enim anonymus

;

veiit in Vita S. Bertini

ilie ea narracredere potuit non essc

Demumproiter has Vitasaliud Viteecompendium drdit Vincentius BeUovacensis m Speculo Bistoriali lib. XXIII cap. cvniefcrx aliudite-

alii scriptores

pr<ecipui,

i/ut

de Swicto
otim egerwit.

rum

eadem

in Vita S.

Audomari

Pefrus de Natalibus in Catalogo Sanctorum lib.YUlctjp. lviii sedhimhilafferunt,

;

quodin

repeteret.

Vitis

non leoatur

ttbcr/us.

At

non poterat alius, qui non scripsefatS. Bertini Vitam. Porro anonymum illum scripsissc circa initium seculi x, dixi in Bertino nwn. 17. Mabillonius ex Surio suspicatus
est,

eo ratiocinio uti

Praiterea deS, Aiulo-

maro
muftfi

/milta legunturin Breviario Audomaropoli-

tana> ecclesia?, qttott

impressum

est

primam

S.

Audomari Vitam a Folcardo

et

con-

tractam fuisse
Vita

quorum tantum habemus t//><!</r<ipha. Attamen in iis plura de kwtemBxononreperio quam in Yita ir/tia, iu t/ut/ omnia, qua iu
aiiis,
iiIcoi///<< necesse non ex Breviariis aUquid edere, ut studiosus lector haheat omnia, c/t/ce de S. Amlomaro se offerunt:

anno 1518'

interpolatam

scd loquitur de

Breviariis, videntur coHecta,

Audomari apud Surium edita, quce ab hac est dirersa, quia c/esta S. Audomari cum Bertino illic relata sttnt, hic vcro omissa. Quare nec ipse Folcardum Vitm a nobis sccundo luco edenctce
aut interpolatorem statuit, nec ec/o existimo hanc Folcardo probabiliter attribuiposse,
attr!<:rem

est

Chronico Joa/mis fperii, </a/ ex dicenda occwrent, excuHenturin hoc Comtnentario praniu, tthi tittrhitur operoe
//<////

</>ar

r.r

atiis

historiis

prctittm.

quia scriptor illc stt/Ium habet magis floridum, aut y si malis, turgidum, etplura mutavit in Vita
S. Bertini,
Vita
;

quam mutata sunt

modo

quoi optimc congruit

in huc Audomari anomjmo jam dicto,

qui sc/ipsit eoclem

edenda kac

de Berfino.
fuerit hujus
ttt

6
ctor,

tamm
toco
:

secundo

Verum c/uiscumr/ue sive anonymus /Ite,

Vihe auest,

mihi cerisimite

II.

Gesta Sancti ad qualemrevO'

Vita a

Snvfa pdita

sive alius quispiam, fttit iilc lonc/e pos/erior S. Audomaro, lo/tucc/uc minoris essc debet auctofitatis

cumque chronotaxim
eaia et examinala.

quamprimm
sentiunt.

Vito> scriptor,

quandocumque
;

dis-

Neque obstare huicjudicio debent verba supra data, Testatique suut nobis nt/ia illa verba nequeunt sic intcUic/i, ut biographus ille censcndus sit vixisse cum illis c/ui Audomaro
,

Natum
rttti VI
r.i: iis,

fuisse S.

Audomarum
<!<

sub finem
\

se-

Sanctus prope
ConsttuitiniK

adfuerant morienti. Fortasse enim verba itla ub alic/uo contemporaneo de morte S. Audomari
conscripta reperit,
et sine

"ct circa inif/t/m seculi

u, collit/ititr

t/ttte

infia /I/iimus
<-t

iuitiu /itaiuiti<>

mtnmstivtr

nobili

<jnir\i'
:

mutalione adoptavit,

sub Eustasio abbate,

de

natus

episcopatus ren<it<iiis

quemadmodum

faciunt aliqui scriptores minus

gnante Dagoberto. A/ annus ipse

tal/s

exiis

accurati. Fortasse voce nobis

bii desic/natos voluit. ita scripserit,

monachos sui cir/toQuocutm/tte itemum dc causq

S.

neqiiit certo jUji, nec aliunde innotutt.

I,<><i/s nti-

Auiva-Vallis prapr Co/t.sf/mfiam Alrmunniclure in Vitis asseritur, Vulgare loci

auctor nullo alio sic/no indicut se

cam

contemporaneum, multoque jejunius de

Audo-

maro scripsit, Banc tamen

c/itum fecissrt scriptor synchrouus.

Y/tni/i

lectores eruditi

secundo ioco cdam , ttf ipsi de ea judicare possunt. At Acta

uomen apud Edmundum Mtirt>'u<tom. III Thesattri Anecdotorum col. \\\K ubiscribitt/r Guldindal; atnunc diceretur Gulden-dal,
additur ad Iperio
t/ttad

idem

est Ii<i</i<<- </>

Aurea-Vallis. Nobilibus
S.

apud Suriiim edita huc non Iransjeram , cu/n nihil /nac/ni momenti contineant, quod non legatur in Vitt/ prima aut secunda. lllud solum
observo
,

parentibus ortum fuissr

tiunt hioc/ra/ihi, nev en
tai/i

Audomarum,
re d//bitumus.

consenYr/itii/

tlr

rrrta no/i rretlimus. t/utr Vitis addidit Ipe-

iilu///

iton videri scriptam

a Folcardo

rius de consanguinitate SS.

Audomari

et Bertini,

monacho, cui eam Surius aliique attribuunt observavi enim qucedam in illa Vita haberi, quce non stitis conformia sunt s< riptis a Folcardo in

et tte horttii/ coi/iiininit/rnrir r/tui /lurihus hrtiucitv

et

rei/ihus seruiulte

stirpis.

Cum

lamni
,

>>/>iio

Ipr/ii Mathra/iro pfu<//rrif vl Coi/itio

scriptoris verba

laa/l/ifi

Vita S. Hcrtiiti.
Vitutertiapro!>'

Nc

c/uis

tamen aliquid de

gestis S.

Audo-

10 Aptttt

huc transferam. Marteiaum col. 149

ita

tu//t

In

asserta
<ii-

//

"'

ptiam
.

danda

mari desiderare possit ; tertiam quoque Vitam clitbo prmcedentibus protixiorem, in qua leguntur
facta
iis

vaiiti,

in

non

rclata.

prioribus omissa, ant certe /n Vitam hanc habemus in codice

Vitas

nostro Ms.,(/iii continet

sis

Sanctorum menest

Septemhris,
itle

et

notatus

apud nos

P. Ms.

eadem etiam regionis parte, et specialiter in loco, qui Aurea-Vallis dicitur, vulgariter autem Guldindal, natus est beatus Audomarus, nadem auilio sUi\ic um^ruili, '!< ^cikto soilicet regum et ducum Austrasiorum, Lotharingorum et Brabantinorum, magni videlicef Arnulfl, sanctique Arnulii, Ansegisi,
Pipini

gensatogia

SS. Audomari
et

Haliiu.

158. Auctor
xiii
:

sciipsisse videtur seculo

xn aut
aliis

majoris et miPrivilegio, in
:

adoptavit omnia, qum apud leguntur, usque adjunxil alia facta, qum in

antiquiores

noris, Caroli Tuditis, et Caroli

i

Magni, ut testatur
EH <|ii"uiam

idem Carolus Magnus

in

quodam

monumentis partim

iitceuit.et parlitn fortasse

quoSanctum ipsum nominans, dicil

49

Scptembris Tomus

III.

idem

:m
iden
Si

DK

S.

AUDOMARO BPISCOPO CONFBSSORE

D successor S. Columbaiu, nrceeratS. Euslasius, Verum Cointius in Annalibus Monasticam ii, ,u Vitis legitur. 2 existimat, ritam amplefrmttorm" ad mmmit 008 num. xus estsub annum sub S. Co- abbate Audomarum /omcirca iilum
Pro illaom- sio, no/t sub lumbano monachum esse factum. apud nos Columbano, Vitam S. Ayili abbat/s, nione laudai ui </mt ""<" 5 hau !<,,/i/ii," mi =i0 Augusti,
.

J.

s.

degenerenostrofuiaaedignoscitur etc. Col. 166 '/'' //^"' Uerum sic loquitur: Erat tum (e// f lotarioll) major-domusPipinusfiliufl Karlomanm, cui in dispeusandarepubUca cooperabatur Banctua Arnulfus, filiua Arnoldi, filii
Ansberti ex
BlitUde fiiiaregia Clbtharii primi.

Busta-

Haec est beatorum Christi confeesorum Audomari atque Bertinj p'enerosa propago nara ex <-nint istiuB Anaberti geiicir pn.r, fuitAustraaiorum) cui rex dignumduceretfiliam
:
.

Agilus mvum puentias Quntur :Sicque ingrediens erudiendus committiturEufltasio sacris litteris virorum filiis, qui postea cum aliis nobilium
licet et

nam matrimonio
filiagenuii

copulare. Hic es Blitilde regia

ita

Arnoldum, ducem

magniflcum,ut

ecclesiarum |,ra3sules exstiterunt, Waldeberto,... Achario, qui

qui

Agnoaldo sciVirmandoantistes fuit,

principum filii ad ejuscuram mitterentur in omni genere nobilitatia armifl el monbue inetruendi. Arnoldua filium babuit sanctum Arnulfum, qui cum Pipino major-domus hujus

nm

et

rum Noviomensis ac Tornacensis

Clotarii regi
filios

ac

pc tea

Metec

episcopus : hic

Augustodunensis ecclesiaRachnachario, Audomaro, qui Bonopontifex egregius emicuit, oppidi laudabilis pastor flonia; et Taruanensis argumentum: ruit. E.x hocautem loco ta/e format
Eustasio Agilus aliique, qui hicrecenseniur, S. Columbano sunt traditi. Itaque inslituendiaS.

liahmi

Ansegiaum
pertexit,

ete.

Si verehmt etfS.AuS.

domari

t/c/icoloi/iu, t/m///t attclor m//tc

lum

magnum

fuerit

ml CuroAudomarus

Au&om&rusetiamingressusestsubS.ColumbanQ.
14 Respondeo,

S. Aniiilit consanguineus in leeunao aut tertio gradUt et Caroli magni in gradu septimo.
quifna adtli1 1

scriptorem

illum

recensuisse

ut vutt Coititius, cujus

\lalbr,anew

lib. \\\

de Morinu cap.

-mhtur Mnlf.ltllt'

"

"""
i

modo
HllTlt,

i/ii

ii"

genealogiamordinat, domari genus ab Ansberio et Blitilde deducere tjiitiin paternum nam Aus//crfum fmit
;

m</< ult</"c

totam iimtcruum^. An\

prcecipuos S. Eustasii discipulos, quibuscumLuntinime dicereeos o, i/ tiiiccrsofus est Af/i/us ; ul

,
,

ratio refuta-

tur

omncs Eustasii

discipulos fiiisse

tempore Colum-

bani. Quatuorprcecipui etiamrecensentur in Vita

mum

Domittm
potuisse,
r.i

iiicn/c

Arnulfi.Nonmgaverimomniafieri ncut ordinata sunt apud Malbrancum Ijicrii. cntin nct Malbranci conjecturce
<-t

s.

,/iitii
ti (

apud nos S. Eustasii, a Jona coesvo scripta, et ad 29 Martii, num.l.At ibi non dicuntur
'olumbano commissi Eustasio, sed ab hoc jam mstiiiili, et postmodum ad episcopatum
l/is

tibiiiitc

tam verisimiles aut flrmce, necauctoritas fperiiin

iclnts rctitslis Ittui BOlida cst
,

promoti.
rofitr

iii cxistiuiciii <lc </<'

Audomarus ibi quoque ultimus memoverbis : Audomarus Bononiae Taroa-

nere s. Audomari aliguid statui posse

iti

certi.

Ete-

in tota Fperii probath

reduci videtur

ad diploma

nensis oppidi episcopus fuit. Ita locum in sua quoque opinione emplicare debutt Cointius, cum

aliguod Caroli Magni, quidiciturineoagnoscere S. Audomaruui fuisse ex genere suo. ignora*

ciuts sit factus.

Agilus plurimis annis ante Audomarum monaQuare, dum i/ie a Columbano

traditus est Eustasio erudiendus, alii et prassertim

mus,

iititt/ii

istud

diploma sineerum

sit,

an adultt/t

tcitttttiii tinl

rtinnt SUppOSttitium. /t/imiftiiilts,

diploma < 'aroli clarehabeat, quodeiattribuit Iperitis mi rrrtr t/ii l/icrio fitci it intcllcclmn mi <lc
;
:

Audomarus, necdum erant Luxovii. Nihil igitur i/r tempore ingressus S. Audomari hauriri potest
cc
cti, t/ituil /i/it

cottf/isri/iuliis

S. Agili, aut alio-

Audomaro dictum
ri/i/ititi/.

fuerit, quodille de

Audomaro
<

riitii

cum

/ii

omnes
et

discipuli

manserint sub
ti/it/utitn

Ignoramus, unde hauserit, quodafflret Berlini

abbate Eustasio,
St

aligui etiam sub ejus succes-

nti/t t/c

consanguinitate Audomari
S.

um

rr, i/tiiirt

siiu/uli

m/

</it/iiilt/trm

proVifis,

Ansberto,

Amulfo,
:

aliisgue

progenitoribus

iimrcrctifttr.

l/m

t/e

causa (licimus
esse

cum

Cqroli Mitt/ni
r/ilf

consanguineus
roilrm
i

nani poterat Audomarus Caroli quia mater Caroli ex genere ttm S AudomarO. \"// /Itilrst It/ttlir
esse,

S.

Audomarum factum
sedanno aliquo
/////

monackum

sub S. Eu-

itasio,

incerto, forte circa

annum
episcopus
factus est net

612

iU5, forte etiam scrius.

r.r rrrtiis

Ct/niit t/rtlitri,

Audomar

$X /lu/rruo
iirtlimi r.c

15 Annis
ct/iit/,
iittlici

i/rurir
Ocrto,
,m'</

'aroti

Mm/nt
causis
solis
i

arlttui e$S6,

\us-

non paucis Luxovii mansisse Sanantequam ad episcopatum promoveretur,

Vila
ii/tiit.

5,

ulii

siiii/ti

docet cp/scopum post

637,

etiam

rton

[2Biscede
t/ct/t/nssc
c.t

suspicamw, iperiummulta
;

tatit
lia,

probabir

<>i//c< ti/ris

iiiiut/itc

in cOttr

/ccfttcis si/is

imn

itlm/itc stttis /t/cr/f /cti.r

ttitiiut

tempore Dagoberti regis, qui se- annum probabiliorem \ententiam defunctus est t/inm 638 , et quidem mense Januario. Coin/ttissc tccf/iimi
i

nmimu

il/tii/t i/riirit/tii/iiuii /ii

o intci/it /m/ic/mts, itctiitutn

intelligo, cur
'7

tiitsm/

fiiitiitm

637 iium.

Audomarum
nullo

dicit

iiii/irti/iiihili.

Quippe """
S.
ils

omnes

s<

rt

episcopum creatum
I

exeunte
sctf
(ri</i,iio

anno 037, quod

/itorcs

itttrmit

Audomari

S.

/iciiiiii iie

ita

mm

rst

contciiriuiti,

modo

cer-

ccr/ni t/itidcin ilc

Mi/ii/i iit/n

t/Ht/nit/ insiitmircriitt, /irtr-

htiti, ct

cuiit

rutio

episcopatus annis,
statuit

it/ii/iti c.i tiiis

videantur floruisse tetncit/ru,

tttr

/mrc Cmnlt Mm/ni. \<m

t/i/i/tmm
stili iii/iutticrit

illmf Ct/roii
c.c

nonvaleat

miim emortuali, quem nametserius

:

668,

petita

sedisse

Audomarum,

l/icrm,m nu/lt
t/c

SCripUh
illusfri

ribus ttiilcriori/ms,
Sti/icftirmn

t/tti

t/cnccc

tmu

mm

/ricmsscitf, ' illm/ novisseni.

ict/it fttstr finiiilms

aUorum guogue omnium

:

Actm-

pluribus atmis episcopatum administrasse ostendemus. Fecit tamen aut ratio aut auctoritas Coiiitii quamtum existimo, ut et Mabillonius
,

iii

AnnaUbus Benedictinis Audomari

iit/
t

et

Longevallius

in

fit/ttormn si/cttfiittn

mii/i
si

/iintfi

<i/H

</<

hisCB

Sistoria ecclesim GaUicancB initium episcopatus

S.
<></

mciiiiiussr poterant,
f/ttiift/uotii
</< iffti

<-cr,t

t/ctirrc S.

essent; uectamen Audomari on/c Ifirrit

eumdem

referant
i,<

tiait/rtus

Sc/i(ctt</i,is

annum. At Audomaro episco/,,, ,,< 636,

trui/itira scri/ifttm

rr/irrio.

Itot/ttr <mtitiito

iw,r-

patUS

itiiliui/i

tum

credo, ou

n
in

mtt/ait rc/crrc

mi

genere
</<

'aroli

Magni fuerit Au-

domarus; nec plura

/irolio/ii/io ciiictitttr,

his

addo, guia non satis

paienus atdibus Audomarus, ntKi cu/n patre su<> Friulfo vitam monasticam
13

Educatus

chronotaxis sua aUegata ratione. ld certumest, serius statui non posse initium epi~ scopatus Audomarij quam illud a Cointio
et
o/iis

sc</ /iu//</

statutum </iii;

sc</

mque certum

est, epi-

sco/mttt eSSC /lolutssr aliquot ttunis citius.

ampiexus

est in

adbatia Luxovicnsi, guando huic

16

Malbrancus

lib. 111

de Morinis cap. xi,

et

deint/c

DIE

NONA SEPTEMRUIS.
bram

387
AT.TTORIJ. s.

A
nec ante

deinde in
;

Scholio

ad idem caput

existimat,

028

sedannoincerto sub Dagoberto.

Audomarum episcopum fuisse creatum ab anno 624, ef biennio post ad cum vcnisse S. Bertinum cmn sociis. Secutus est in iis Fperium, quieadem
dc adventu Bertini tradit in Chronico cap, i part. V et VI. Verum fuec opinio omnino displiquia non videtur Audomarus episcopus factus ante mortem Clotarii //, qui obiit anno 628, cum nuUa dc Clotario in Vita fiat mentio ;
cet,

hi episcopus fuerii toto seculo citius.l ti hoc ne probabile quidem est, ita incerta, ut mrniwwwj swnf, qum de condito monasterio refert,

promotio autetn Audomari

tur

sic

attribuatur Dago:

probarepossit; sedprimos fuisse Morinorum episi opos seculi vi, pro certo non habebo, nisi longe meHoribus raHonibus probetur, quam adductas

omniaqwquadeindedeAthaiberthoprvsequitur Nolim tamen negare, Antimundum ei Athalbertum apud Morinos fuisse et laborasse adeorum rouvrrshmrm, si <j, ;s id idoneis /itonummtis
t f

berto, ut tunc sohts videatur regnasse

nam

dici-

mrruh npud Malbrancum.

tum etcap.
t

Adducit

quidem
Athalber-

Audomarus ad episcopafum
'

vocafus non solufn

cap. xi.jy epistolam ClotaHiregis

xi.vi epistolam

ad

a Dagoberto, sed etiam ab omni Francorum' quo /tmuitur, Dagoberto omnes tunc populo paruisse Francos. Itaque initium episcopatus
:

ettmdem, ac

demum

cap.

Joannis Papos Uad xlxx versus qunsd.no

Venantii Fortunati de Athalberto. Alnec prima

necessario figendum est inter

sivc

annum

628

et

638,

sub monarckia Dagohcrti, Verum cum in pro?not/o?te Sancti nominentur soli Dagobertus rex et Acharius Noviomensis episcopus, qui jam
ante monarch/am Dagoberti sedebat, eidemque supervixisse credifur; idonca ratio non occurrit: cur po/ius anno 637, guam circa annum 630 aut

necsecunda Joanni Paprn, neclaudatos versus upud Vortunn-

epistola videtur congruere Clotario,

tum invenire
19

potui.

vero si consideremus rationes, qum op- probabUius poni possunt monumentis tam suspectis, ex ( non fummt 'hroflforinonm nico Morinensiproauetis, facile videbimus duorum episcopi illorum episcopatum non esse admodum
:

Jam

verisimi-

634

cpiscopus

creatus

sit

Audomarus

nam
ad
id

ratio Cointii, ab annis episcopatus petita,

nihil valet,

Si credimus Malbranco, sederunt illi ab annoSQO usque ad ->^. Habita sunt itto tempore
in Galliisconcilia varia
;

lcm.

cum anni

itti

sint incerti, ut osten

neuter ulli concilio sub-

demus

scriptus legitur.
uffus srriptor
scitur,

Nec S. Gregorius Turonensis nec anHquus de atterutro memmisse

Nihilin Vita S. Uemigii, qui episcopatum erexisset;nihilin VitaS. Radegundis, qumcurce Athaiberti commissa fuisse dicitur, eunujur srprlivisse ; nihil in

III.

sit

Audomarus primus Morinorum epiS.

Utrum

VitaS. Vedasti, qui utrique convixisset;nihildemum in utto monumentofide in hisce digno reperire potui de Antimundo aut Athalberto, tamquam primisepiscopis Morinensibus scculow. Molim igitur credere VitceS. Audoinari, cuireliquaconsentiuntmonumenta Audomaropo
litana, clare indicanti

scopus

mdlos

fuisse eo tempore

Morinorum episcopos; prasertim cum pagus Morinorum seculo \\ esset sub Catholicis FrancoAudoinarus,
ut in

Quccri hic potestj

sive

utrum primus Morinorum,

et Iiononiensis

nnu

regibus, ita ut nuttum esset

il/is

impedimentum,

Vita

Teruannensis
insinuat.

episcopus

quomimisprimis
alii sufficerentur.

episcopis, sirrrrra sn/issrnt,

inmtitur, pri-

fuerit S.

mus videtux

omnino
cit

AudomaruSj quemadmodum Vitaipsius Qu/ppc Mafbranrus in Opere

lib. II

20
lib.

/Egidius

Purhrrius
alio

i/i

firfgio

Monnorum
episnopus
:

Romano
Bo-

quod vero

itieit
<!<

de Morinis
vel

duos antc

Morinorum

episcopos,
et

Audomarum produAntimundum vidc/iret

VIII

cap.w

argumento

contendit,

iliimimnis
nirnsi onfd

noniensem episcopatum fuisse erectum diu ante

cathedraBonoLuudunensetn

Athalbertum, quos item Audomaro prasmiserunt Sammarthani, Malbrancum secuti. Primus tamen non fuit Malbrancus,
qui Anfiniundum ac Athalbertum Morinis darct cpisropos: sed patronum fiujus opinionis laudat Matthwum Desprets in Chronico Morinorum,

Aumondum,

Audomarum. non
Hincmari Remensis
Hincmarus dunensem cap.
niiu
in
i

seculo vr, sediv. Aitctoritas

episcopi, quiseculo ts.floruit,

id pnrsuusit viroerudito^necplaneimmerito. Ete-

Opusculo ad Bincmarum Luuitascribil:

Nam

Atrebatis, Vi-

romandis, et Bononia, ex cujua territorio es aativus,

quod mihi ad

manum non
an duo

est,

Verum
;

tonto

dlli-

antiquiores sectes

cmn

episcopis propriis

geiitius quwsivi,

itli

Mor/iiorum episcopi
at nihil reperire

in

firmis niterentur fundamentis

potui in Matbranco aut alibi, guo episcopatum illorum firmiter stabiliam. Contra ?io?i pauca
occurrunt, ex quibus res /otu maasime fit suspecta : multas enim video leviter afferri conjecturas,

Remorumprovinciaexstiteruntj quamcastrum Montis Lauduni inter sedes computaretur, in quo es ordinatus episcopus. Sedquoniam a longo

tempore

certis eventuunl

acnecessitatum

cauflis

accidentibus, sicutetde pluribus civitatibus in quihusdam provinciis legimus, illa^ aliis subject83
civitatibus

parum probabiles ; ?nonunwnta antiqua pauca aut nulla, dc quorum veritate non sit duh/tandum. 18 Antimundumlib. llcap. xxxix fuisse didt nam AnHmwieasque
uiit

suum
i

privilegium perdiderunt
L.-iiniiniensi

etc.

ffiur Bucherius observat,

Bononiensem episcopum
vctustiorem,

ah

fiinrimiioiiit

quem

dus

ei

\tkai-

bertuSj quos

solitarium in territorio Ramensi, indeque a S. Remigio evocatwn ac episcopum consecratum,

ut

aliqui voluni
seculo vi
tedisse.

iiu/itrii

Mo/iuos eomerteret; Antimundum non fuisse rjus primum, sed eo nomine vocatum
ut

tamen, inquit, S. Remigius circa annum Christi 500 instituit. Prorsus ut subRomanis quoque, ac subipsoetiam Constantino aut ftliis sedem episeopalem fuisse Bononlam necesse sil uec immcrifo notiiia proviiiriaruiii accivitatum 0aIliS9,
:

a Remigio,
tur
in\

mundum
t/u/

prosterneret.

Fdem

cap.

iiltraTarnaiiaiii
(jih)ijiic

Morinorum

caput,
:

Bononiensem
rivitas civitas
oiiiin

xliii Ant/ntundu??/,

episcopus creatus didMorinorwn, pcrdurit ui ffr/rrt/am, ut ihi

siguianm "atiin
nisi

acronsuenl. accensiiorit

milla proprie,

episcopalis appellabatur. FaprohtihilHrr

tlrtfu

eniat corpora

SS.

Vietoris et

rsi

martyrum,

tror taluiit tior

rtl/nt rssr.

argumentUm

quomm
renda,

inventio ad secuti'vn initium est refecum tamen Antimundus ex ca/cuto Mal-

21

Verum

dubito,

an Hincmaro tantum

sittri

huriit/uin,

388

DE
uf
cjt/s

S.

AUDOMARO
uf/ircrc p/issit
,,i

El
</</

ISCOPO CONFESSORE
genus expcditwnes cum Conjectura enim isthojc neS. Eustasio suscepit. quitcom ilim i cum aliis f/esds S. Agili, qui ubbas ante hanc elcctionem est arino 636, et
alias id

AUCTOR]
.1.

In/ciidina,

oo< ln, >hr

s.

am/itc/i//i/ut
st

om/ic du/iiam.
i

S">><'

folo ilfo 0/>u

lirijCt

maro additum quiaS. Agilus

fuisse exist/mat lib. III cap, vi

neque tam certum

cst

nlo IUiit i/toii/s

rfir/fir/ifr/

ttnist/i/t si/O/it

aut

corttra
{(//////

Eincrnarum Laudunensem, atque

mtre
extoU.itt

auetori'

tam ftrmo niwum fundaltll'llt(>,

/'(drsiip liemensis

Lattdimento, po-

efeclus

sis <</'<!
test,

(otiirdi/r tirtun/ deprirmti

/fiiis

//<><//,

/,//rti/ii/rioiioralj(d in

'iueu Do/niui o/>ud

Mctrm

Si

i/jiti/r

sus/<

<//<-t</r ,

prai

fenore
quaecutn
;

scs

disputationis aliqua
o/dnt/tt/ veritate
/////</

Bincmaroext
o/intiu<i
t

idisse,
oiit/i

ut legipotest Lin//o/ienses el Vesontionenses, Augnsti data et illustrata. in Vita ipsius, ad 30

iit,it

<n'nt

non

/rf ii/r

si/s/iit

ionr/// o/iuii ftiiitfo/itriito desli-

aliquot annis ante,

toitnir Invenit

Bincmarus episcopos Bononienses

creatus s/t episcopus aut aut eodem sere anno, quo hunc inter abbas facius est Agilus, non vidatur
It/u/ue

cum Audoraarus

leeutoxu, /rqucu/ Turua/i/ic/isesaut MorinenseS',

poluil fnde existimare illos longeanUqttiores esse;

primos Itobuisse
24

soc/os.

Prima

s>/ncti Antistitis

cura versata

est in

cottoertit

sedpostea desiisse (/tioi/ Bononia Taruannai eptteopo jor.c/ mbjecta, Certe Bononiam inter eas
s

convertendis paganis, in colligendis instruendisquc Christia/tis, si f/uus qpud Morinos invenerttj

Adroaldum;
ecctesiam in Sttlmi rondit:

recenset civilatest quee deinde aUis nubjectee fue/itiit.

Atilla subjectio videtur posterior S. Audo//t/i

utecrisimilc cst ; in erifjendis Teruanno? ac Bono- Bertinum cum K,,r cccfcsiis adsacra admiuistrauda. inter nobi- sociis fixcipif

marOj
icopus

Taruannce nmulet Bojwnice erat epi-

fcs,qui ab eo primis ann/s e gentilium superstitionc conversi sunt, fuit

Videtur igitur
sr/l

Bincmarus eatenus de
oiim pro/trium
fu/fiuisst/s/ji/ io rsf,

Adroaldus

vir

divitiis

Bononia recteloqui,
sr/
si/ir

//uo/f

r/iisro/ii/m
i/fo/iro

icltcmcus

eum

fuii/fuiiinito

ossrrrrr, lloiioiiir/tsrm

Laudunensi
nl tiintim t(B

rssr anliquiorem.
/

22 (iruris sutic rotio uos

eulo
iioin

/rttrrr

itit//'t,

/tcr sr-

prmstans et poteiu. Bic statim opibus suis Audour.wnmjuvare ccepit, ut in Vita legilur num. 12; ct illam Sithiu eidem obtulit. Sanctus vero rnox iljidcnt e.rstnu-it ecc/esiam, aut saltem sacellum, ac verisitniliter iiii prcefecit presbyterum, qui
i

raHonss

mm

urt x

tu/iw
tijiut/

iiilui/i

fuisse

Bononim

episco-

sa/ra

('/trisliau/s in eo

tractu deycntibus

admi-

f>nf.[ii>in(nr/it

s.

VictrichtB

Rotomagensis episcopus fidem

Morinos circa finem seculi iv wiu.v. 1'ouliii/ dtl eumdem
,

nislraret, et rjentiks conaretur converlere.

Quidam

promulgavit
ut /o/istof r
/li/tti :
/

non modo presbyterum

ibi

coliocarunt , sed/ilures

epistola

ctiam /fcricos, acsi colieqtata fuisset ecclesia. At

nrc video, cur ibi proedicasset Victricius,

si

proprium illihabuissentepiscopum. Siautem exeunte sr<ni<> iv episcopum uou habebant, verituiK

rimilc ikoi
/oissr
/H//I//I

rst iilluiii
/i./ii/// :

<<>

srtnlu sriirm c/>is/t>/)afem

si c/iisro/o/ii/ iv,

ihi

m/m

Moriiti /rro-

hubuissent seculo
issr/tt
,

habere verisimiiiter
VictridUS incc/iissct

/irrrr
t

c/

/ili/rcs

i/ii

argumenta, qucs attiderunt, nullius suntmomenti. Porro uuuus, quo illa cont/gcrunt, non innotuit ; scd omnia fieri potuerunt circa auuc/i/i 634, si Audomanisy#m circa 630 aut 632 fucrit cpisC0pus;aut circa 636 aut 638, si aiiquot annis serius creatus est episcopus. beinde anno forsan uno aiterove post ad Audoraarum venerunt SS.

'hristianos,

qitam ab eo inventos insinuat Paulini

Mummolinus, Bertinus
itetn

et

epistola.
d<//ii//

Accedit silentium

Morinensibus episcopis
ros/i/itt

omnium scriptorum ante S. Audomarum,

<

in

possessionibus

Ebertramnus, quibus ab Adroaldo acceptis

neC srriilti\out\\c.rslitissc

irtlii/nis.

lt<i<io<'

ftdem qttidem Morinis pr/edicataut fu/ssc

iii

locum assiguavit ad condendum monasterium, iit diciiii,, est in S. Bertino adZSeptcmbris. Sus/>/><>/ cos a Sancto fuisse /uvitatos ad mo/iastcriui/t

o sccuio

per ss. Fuscianum

subinde

et

Victoricum, ac
alios

erigendum apudMorinos, utsicMorfnorum

citins

sequentibus seculis
:

per

libenter

conversionem
fuccrct.

perficeret,

ac

stabiliorem,

agnoscimus sedulium fUisse proprium Morinorum episcopum ante S. Audomarum non existim/tuius.
Ilinc ifcm crc/linn/s paitCOS (uimotluiit

25 Dum illi \n primo illo monastcrio, quod S. Wandretjivetus monaaterium postea vocarunt, degebant, silum ordinat
ct

pago Morinensi inventos fuisse <>i> AudomarOj prwsertimcum ilta provincia seculo v c<ist>no cssct o Wandaiiset /><>stco n Francis tum
Christianos in

scdufom

,////!

S.

Audomaro ad gent/tium
;

con- presbyterum

versionem dabant operam

facta rsi sancti Episcopi
fuctu,
licet.

celebrior

paulatim

paganis < cupata u<iu, s,, non potuerunt rescere jacta ibidem fidei semina.
:
<

uno quod possim uuno (J46 iili/jutur, colligere Vemrut Rolomagum adS. Audoenum illius
vel ex

fama, ut

tirtos episcopum S. Wandregesiius, prirnus dcinde abbas Fontanellensis in Normannia. Hunc

s.

Audoenus

sacris ordinibus initiavit, ac diaco;

m////

consecravit

IV. Gesta ab Audomaro in episcopatu utcumque ordinata:

voluitper
S.

Audomarum.
,/ota

presbytcrum vero co/isccrari Testatur idutraque Vita

o/jud nos
19 his

\Vodrc,/,sil,,

ad 22
:

Julii.

lempua mortis incertum.

Deinde Wuiutrci/isilum Audoeuus) ad sacerdotium per manus domni Audomari cunscendere fecit Sccunda vcro num. 13 sic habel ; Non multo
verbis
,

Prima guidem num.

posl ad sacerdotium, licet renuens, jussu

S iudomantt od MbrtnM

U
t/iti

ocios

<u"u/u<>t

/uissc s.

Audomaro, quando

digmtate episcopali ornatus ad Morinos prirrniL /ltn/r

,.,,.,/,,,, ,,, ///;

dem beatissimi prsasulis Audoeni, a veuerabili Audomaro pontifice urbis Taruennas mnsecratusest. llunc honorem ob eximiam sanctitatem dclotum Audomaro existimo, quia S. iudoeno

ejus-

wctom
riOfl

mum

hntnnt S

ipmm

tinti

Ltffum.

sim ex camobio Luxoviensi, sive alibi misive u s. Achario tSoviomcnsi aut a s [utberto Cameracensi fUerhUS, Audomaro concessi, mti jam anteipsum a</ Morinos destiAt non facile crediderim, inter nati. s Vudomari primos acfjutores fuisseS, Agitum abbatem Besbacensem, quem Matbrancus Audojunx&int,

amtasstmus
ferrt
vellet.

iu,u deerant viciniores episcopi, interaue eos erat Eiigitts Noviomensis,

si

Sanctum consecrandi honoreht

virum

aitcri

omnina de<

26 Anno 648 ftaidatum ( st monasterium svthtense, suadente Audomaro, et Ubenter uermittcnic,

ut

amotno

SJi-

thit nsi

Ad/oaUius bonu

sibi

aut obUtta

Mummolinui/i
pneftcit
'ttifxitnli

aut

DIE
aut tradita, hunc
in

NONA SEPTEMHRIS.
gUOd Austreberfam
fent invitam.
/ii/iiar, ut in

389
p/ireutes ,/tip/iis li/it/ote eef-

finem perpetua donatione

'

J'*'KK

conferret SS. Mummoli/io. Bertmo et Ebertramno, guibus jum tum alii accesserant, guantum
existimo. Ha>c latius disputata oideri posstmt in

Deus fugientem miraculo juvisse Vita oideri potest, ubi spectantia ad

I.

S.Aitstretter'

6, ubi etiam ostendi primum fst/t/s coenobii abbatem ab Audomaro constitutum esse S. Mummolinum, cui deindcsuccessitS. Ber~
S. Bcrtino 5
et

Audomarum sic referuntur: Eral hia Eempuribua tam <lat ti virsanctus, magni apud Deum meritx, Audoma- parentibus
rusnomine, Taruanensis urbis pontifex, incujus dioecesipuella nobilis originem traxerat.Adhunc
ipsa
reroiiriliat.

tinus promoto ad episcopatum Noviomensem Mummolino. Malbrancus lib. III eap. xx et Cointius ad annum 648 /imn. 38 eidem quoque anno innect/o/t insignia charitatis offieia qucB S. Audomarus prcestitit S. Austrebertce oirgini,
,

cranda..,

sacro velamine consevero transmisso, quantocyus properantes, perveniunt ad Hominem Dei, provolutaque puella ad pedes ejus, quod deside-

tunc

properabat,

Amne

rabat, obtinuif et

consecrata namque

esl Christo,

Eamdem

chronotaxim seguuntur Mabillonius in Annalibus Benedictinis tom. I pag. 409, et Pagius ad an/tum 095 nmn. 5 nam ambo asserunt AaStrebertam circa annum 602 factam essc abbatissam Pttuti/iiocensem, postt/uam annos quatuordecim transegerat in comobio Portensi ad Suminam, ubi primum exorsa est Vitam mona:

velamine , adhwsit. auima ejus post ipsum, ipsamque suscepit dextera Christi... Vir autem Uei cum cognovisset parentes ejus hac re esse perturbatos, assumpta sccum Dei
famula, consolandi gratia eos visitare studuit,

accepto

eorumque commotos aniuios

linivit,

verbis paciflcis de-

sticam.
ctTCfl

eosdeiuque mansuetos et mites redditos ad caritatem pristinam revocavit. 1'ater Hliam.

fratres amplectuntiir sororem, deosculanturque eam singuli, Deum in commune glorillcantes.

on.

655

27 Bollandus noster deS. Austreberta egitad

aut fiS6,

Commentario prceoio aliqua de chronotaxi Vitce S. Audomari statuit ex Vita per Surium data. At itla non amplius sequenda putamus, uti nec epocham regni Dagoberti dudum mutatam. At non ceque deserenda
10 Februarii, ibique in

Divina quippe dispensatione actum est, ut qui eam despexerant, summa post devotione veiienareutur. Deiiule sufxlit auctOT3
prius illudentes

quomodo a

sttis

pertfutta
/fe

sit

atf
/

monasterium
tt/tts

existimo

quce ibidem sfatuit de tempore veli ab

,

Portense. Haeteuas

h/ie

ftuto,

ep/iefiam

quod existimat contigisse circa annum 055 aut 050. Nolim quidem contcndere futnc opinionem esse omnino certam. AdsalAustreberta accepti

stttdiosius iftasfraei, qiti/t siitiul speefttt <ul S.

Au
ecclesiam
B. Afarttt-

strebertaru

30 Deinde S. Audomarus una

qui in
ftisce

rum

S. liertino.

tem longe probabilior apparet, quam sit aliorum opinio. Innotescit tempus vetationis ex tempore, quo Sancta a S. Filibcrto abbate evocata est ad monasferiu/n Pautiniacense, cum utrimquc constet, velationem guatuordecim att/tis prwcssisse. Atqui verisimile est, non multis annis ante carcerem et exsilium S. Filiberii evocatam fuisse
Austrebertam,

prwdpuam
ubi

videtttr parteitt fiatmisse,

aidificure CCBpit mo/ias/erittn/ et eeefest/un S.

rice virginis,
iiri voluit,

Ma-

donat

Hithieit-

cum monachis Sithiensibus sepercveru pnst obittim sepultUS est, Etenint ecclesiam illam eu/n intmasferio thinarit
et

sibm

S. Uertino ejusque monachis. Facta autem est donatio anno 6 Cfofarii Ilt, id csf, anno 661 vef
002.

cum

scriptor VitceS. Filiberti inter

et
tt/

Videri possu/it
6,

ipSCB donalinnis lilfertr

litteris et

iu

constritctionem cosnobil PauJiniacensis

carcevitferi

S. Bertino
observo,

nostrumque de

subscripfa/i/uii/

rem

S.

Viiiberti nihil fere intcrponat,

tiimilius jiuliciunt ittitiein

i/t

thiitm

fiie

potest

apud nos ad 20 Auousti, ubi

Vita est data.

tiftcris itlis,

basificam iilam

communi

l/aqtte,

cum

exsilium Filiberti innectatur passim

anno 674; evocatio S. Austreberlaj probubilitcr

fttjitur

opere perfectum dici per SS. Audomanim et iter tinum. IJitu /iitteiu, e/ e,r ips/t qttnqi/e dtutafione,

circa

annum

609 aut 670.

non nnno 648, ui probatnr,

28 Contra no/i potest satis probabiliter figicirca annmn 062, ut facite ostendam. S. FilibertUS locwm adcondendum Gemmeticense monasterium

guod uimirum errtesmin aliguam in eodem loco antea constructam ab Audomaro nam si Audomarus pecunia sofumjucolligitur aut certe confirmatur illud ipsum,

asseritur

i/i

Vita

ittiiu.

12,

non diu ante mortem Clodovei II anno 055 aut 656. Deinde locum paravit et monasteriunt amplum construxit. At id opus non u/io
accepit
,

visset

S. Hertinum, qui post&riora mdificia prceci,

pue

ererisse ridetur

itoit

i(a

neiessariii fmssel

atterove an/to perfectum videtur, prcesertim

Fitiberttts lonqc abesset, utpote

cum

donatio, nec propric coinmuni opere tocus fuisset eoitsfrtietits ; setf omitia iipfime ittfetf>t/tttttur, si

Deinde , non statim inchoatum est Pauliniace/ise : nam biographus S. FiliberU inter constructionem utriusque monasterii alia non pauca interponit, et in Viiti /itti/i. 16 diserte ait : Cum igitur virorum inerevisset in monasterio (Gemmeticensi) iuultitudo, aliud cunstruxit coenobium, nomine I'auliacum. AUquot igitur anniinter utriusguemona
in
liri/t.

abbas Resbacensis structo ccenobio Gemmeticensi,

ecetesiam ibianteconstruxit Audomarus, religuo'

que deinde adjecit Uertinus. Porro non it/noro, in nupero quodam tibelto, gui nomine Capituli Audomarensi in lucem datusest contra Bertinianos, net/ari pterat/iie hie
siiiqutos
tiiettt. ,\t itt

Antu/fa/is /nt

Yil/num
e.i

te.rtits,

t/ttos

aftet/ant, o/i/nm

nem
31

illam refu/abo.

Porro

subsrrij/tio/iibi/s ntu.r
Si tet/if/imr

t/nul/tturum

lni"

jiKibaln

titterarum S. Audomari,
eiiaiit

$utU% rer/c

lins n"ii

i"l

sterii

constructio/tem

intercwrerunt,

Demum

colligetur,

Sanctum anno &Q2fuis8e coscum,

cacus.

aliquid etia/n temporis da/idam est hujus monanam Austrrberta tatduin evosterii structurte
:

Cata

cst,

t/aando jam itiiuttiifabatur,

itt

tit/ttrt

er

ejus Yiia cap. in.

ti/i-r

Nemo

prudens judicare poterit

ibi legitur subscriptio : In Christi nomine, quamvis peccator, ego Audomarus nomine absque merilo ej)isco|)us, hani- epistulam voluntarius dictavi et recensere audivi, etqui subte-

Nam talis

omnia

tex annis fuisse peracta,

Ego

certe

rius scribere
feci,

iiuitiin
ittis

credere duodecim autquatuordecim annos fadle insamt potuisse ; vt st'c pcrveuio adtem-

et alius

deberent, rogavi. tiasc abocellifi manum itieam tenens scripsit, el

lib,

subscripsit. Mabillonius

de Re diplomatica
\ub\i npt/uuem

pUS 29 Itaque circa 655 aut 650 probabiliter ///juitiur, quce refert Vita S. Austrebertce de fuga

a Boliando assitjttatum.

eap.

XX

et iiirsitiu

eu/i.

XXii

//'///'

aliegat

tamquam idoneam adproposilum suum

in

Priorem locum dedi

nuttt. 4 sic futbes
:

Bertino.

At cap. xxjj

ipsiusad S.

Audumarum. Causa

fugietuii erat,

Sic sanctus

Audomarua M"i norum

: ,

:m
MTTORE
J.

DE
episoopus,

S.

ADDOMARO BPISOOPO CONFESSORE

vitae suae ra

norum
bit:

cum sub finem

s.

caecitatem incidisset, testamento suo ita subscri-

bc kBOCBLLiBFBOi ete.Luben$igiiurfaleor

ntbscrtptiones Utterarum S.

Audomari, qumper-

peram testamentum
MabiUonio,
et

vocantnr, probari potuisse a

fuissc.

pmhatas

Verum

ipsr

''"'

lumen transMio narratur sed prccibiis civium supernorum. Eadem obtinet. ut AutbertiperFvlbertwn, quideceteris redeat ccecitaa: in VitaS. Audomarum quoque conseMiens, de oisuperS.
reeuperato ita loquitur: Cum translatione,) et B. fin's crmtingerent (in

D quam ultroneus ferebat precibus eamdem, Parvipendebat qnippe visum divini,vimpetrassecaecitatem. tus impetrat carnalium oculorum, qui lumen meruit

probare ausut fion fui in s. Bertino, ubi $ x vartas

jam suburbanos
Audo-

propomi difficulUites, qutbus wbscriptiones flke, si rum coTnTnentilujB, certe vehementer fiuni tuspeetm. Quare, etsiccBcitas s. Audomari certasit, non modo incertum, led minui etiam probabiU existimo, coscum jam fuisse anno 862; cum in
Bertino ostenderim
ccecitatem
ip$
I

verWimiliter

Autberti vestigiapedetentimprosequeoperationis in se agnovit Petur, statim supernae quanti virtutem; ut ei aperte daretur intelligi, etis, quem essent meriti, et is, qui portabatur, portando sequebatur. Nam depulsa long cseci-

marus

S.

aliquot artnh serius aceidisse,

ide

notanda ad

tatia
|

nocte, statim oculorum

videlicet,

lumen

recipit. in

cap "i M
dertefl tdi
\>;i

Vitm

ubi in

memoriam

B. Autberti

Ut. g.

Anno

tequenti,

nveseptimo Clotariit etmrm

Bertefridus

ecclesia constructa a praesentibus

in

adhuc cernitur

Uttercb

ad
tlitti

Christianm 662 aut 663

beiensi, illudque direxisse

episcopus

Son-

ttr/it

legitur dedisse aliquod privilegium aobatim

Cor-

rectcBi

translaiione
s.

Vedaeti,

ad varios episcopos, inter quos est s. Audomarus, qui tamen inter mbscribentes non reperitur. Totum ptivilegium legi potest apud ( 'ointium adannttmQ&2 num. 20,
ubi etiam recensentur difficultates eidem objectm, Circa f/t/tr ad propositum meum non spectant.
vita flnem,

memoriam praesentis miraculi. Sedquia venelumen rabilis vir Audomarus parvipendebat carnaiium oculorum, qui lumen certecivium desiderabat supernorum, illico precibus eamdom,

quam
tatem.

ultroneus ferebat, rursus impetravit ca^ciEadem de visu per Audomarum recupe-

rato, et de cacitate n/rsunt precibus obtenta hobent Sigibertus ab Benschenio citatus , VitnS

cum cmcuserat A.udomarus,

interfuit

num.

30, ot Iperius cap.

part. XII. Bisce potius

translationi corporis S. Vedasti Cameracensisepiscopi.

tiiitit

acquiescere debebat Bailletus,

plicatione uti,
sanari,
t i,<iv

De tempore isHus translaUonis non consenpag, iSfteam scrtptores. Mabillonius tom.

I

dicereque

quam ridiCuld ea Audomarum potuisse

-

si voluisset,

collocat circa

annum

666, uti ct Coinltus ibidem

didicit,

Sanctum sanari potuisse ,

sed sanationempetere noluisse. si sana-

num X.Benscheniusnoster in S. Vedastotom.l Februariipag. 79] Hatuit annum 667. Aliimulto

serius aut citius
:

tus

non

fuit ?

translationem contigisse existii

mant nam tperius in Chronico cap. part. XII usqueadannum 680 translationem differt. Martenius vero editor in Annotatis scribit, eam esse
factam anno 658, ntsi sitmendumimpressionis. Demum, ut alios prmtsream, Vita tertia num. habet, translationem contigisse anno 694. ;: qui sententia Eenschenii ex ix dubito omnibui vero sit proxima nec tamen omnino certam dfcOj cum etiam uno alteroveanno
'-.'l
|
.

qui perperam vitam qui Audomam Audomari produxit usque ad annum 695, dicuntur a quibvsdam hmc prmcedentibus adjungit : Propter hoc corfuisse coadjuporalia csecitatis impedimentum B. Audomaro tores, sunt
85 Laudatus Iperius,
S.

dati sunt coadjutorea auccessive Draricius falias

successores.

Drantius) Baynus et Ravengerns.

tins fiirritiii successores

jutores, ut ostendiin S.

VerumhipoS. Audomari quam coadBertino num. 89. Quare

successor.

tti

tith-.l

n,ni

de solo Drantio dubitari potest, an forte condjutor non

alterove

"tintttn IH.7

fuerit3

et

deinde

Porru

oan

ivdo

supervixisse videtur S.

Audomarus uno saltem

cititis

aut

seritts

contingere potuertt.

Nam

Bensin

anno post translationemS. Vedasti:

nam

chenius

mortem s. Vedasti

collocat circa

annum

540, aliqui vero biennio citius.

Corpus autem

Drausius Suessionensis episcopus litteras suas, t/itff dfifff jiotfmtw sexto Kalendas Julii. annoll
regni Clotarii,
direxit,
>'t

sepultura loco mansisse dicitur, utetiam observat,

oirciter

arfAudomarura aliosqueepiscopos

centum
'<

viginti et octo annoa. Facta vero

observavi in Bertino
(

num,
;

80.

Idem
Audostatuit

transtatio Kalendia Octobris.

ipsa
illi
<iiin<>

Quare

si

Sanctus

observaverunt

-ointius et

Pagius

sed non endem

S.

10,

6 Februarii,

sit

defunctus ;annique

modo ex
36
(

128 nu fuffiiit completi, ul innuitur; plane

illa epocha de anno emortuali mari disseruerunt.

exacttts est

Benschenii calculu&i

si

vero compteti

Ointius

mortuum

Audomarum

f/irrinf, translatio contigit

anno 668, modo mors

vero quidquid sitde

in

annum
i

540 inciderit.

Jam

anno unoalterove

translatiotiisj

Alcuinus
\

in

\li<i

edasti,

apudnos

data, cap.

refert s.

\ut-

bertnm divina visionemonitum fuisse de loco, ad t/ttrm s. Vedasti corpus erat transferendum. l)<itit/r

ha?c subdit

Qua

revelatione cortior fao-

tua, invitavil

ad tantum opua B. Vudomarom,

qui ea tempestate Taruennsa

Morinorum
e(

urbia

anno 668, B fdus Septembri$ 3 quia nonplures DiverSfE opit/untn triginta episcopatus annos eidem audet niones de ttltrihurvr anno mortis rt vel sic tamen eidem attrihuii fere annos triginta et unum, cum ipsius episcopatum S. Audomari ordiatur ab anno 937. Idem quoque admittit litteras Drausiianno 1 Glotariiad Audomarum directas ; cum autem ad annum 655 mmt. 8 rriit Clodoveum // morttmm esse exeunteanno 655, necdum mvnum li Clotarii i calculosuo
,

epiacopua
Qui,
licel

in

Dei

rebua magnificus habebatur.

pressus,

huhirr potest
S

amo

]am senio

668, sed solum anno 669;

amissione lu-

ideoque ante hunc

annum non
482
litteras

miunm videretur debilior factus, animum fcamen ul arcum habens spiritali s udio intentum,
illico

debuit

mortem
Armalirecitat

\mlomari
I

fir/crr.

Mabiilonias i
Drausii
Juiii,

bus tom.
rittii

pag.

promptus,

Christo gressus

regente,

Fes-

hac

epocha 5 Kaiendas

venerabilera pervenii Uitbertum. \r quid antmo gereret, et quid aibi divinitus assel ostensum, referens, pari votocommunique
ille,

tinua ad

anno deNescio,

cimo
niniiii

Chlotimrii

cum magno populorum gaudio, qui undique confluxerant, ad loeum designatum beatissimum transtulerunl Vedastum. ;M in qua translationc perhibetur B, Audocousilio,

omissa sit apud lonium. an vero eam de mdustria omiserit atctonnuilas omissm vocis aut muiatm epochm rationes inveniam allegatns, malim suspicari
fes-

gioriosissimi solo errore oess quarto

regis.

nnantisesse iapsum,

marua Lumen recuperasse oculorum, aed

illico

correctionem studio otihthttnm.Qwnr npiuiotiis Mhiif 0ll ii ,1,tempore mortis S. Audomai quam eonsignat eirca an-

quam

num

DIE iNONA SEPTEMBRIS.

301

num

667, nullam mihirationem habendam uideo; illudque solum observo, litteras Drausii ab eo
referri debuisse

namui

ad annum 670,

repugnat Vitmnum, i\ et in rwi/faS.AudomarifluJ $, Bertini VUa asserUur, Ceierum

capella beatse Virginis, in qua coipus Sanctise-

IUCTORI
.1.

S.

si

epocham

recte

dedisset.
at

pultum

mortuus

37 Pagius ad
disserit. Rejectis

annum
enim

682

num
:

10 de hisce recte

non est ante annttm 670;

sententiis Cointii et Mabil

est a Bertino, esi hodierna ecclesia catheAudomarensis, qum abbatim Bertinianm tuncerat secundaria, t ostendi m Bertino 9.

dralis

i,

lonii} ita loquitur:

Hitc verba

Rexit ecclesiam

per spatia triginta annorum nonsolum non leguntur in Vita S. Audomari, et interpolata sunt, ut recte animadvertit Mabillonius, sed etiam a vevitate aliena. Audomarus enim sub-

scripsit privilegio a

Drausione episcopo Suessionensi monasterio puellarum extra muros Suessionenses constructo, quod eisdem Drausius
concessit diplomate dato Augustffl Suessionum,

V. Antiquissimus Sancti cul-

sexto Kalendas

Julii,

Clotarii gloriosissimi

anno decimo quarto regni regis, ideoque anno Christi

tusrmemoriain
lationes.

Fastisrvariae

sexcentesimo septuagesimo, ut suo loco ostendimus. Auctor Vitae S. Audomari diem emortua-

festivitales,et oorporis trans-

lemejusnon memorat, sedinterpolatoraftirmat,

eum migrasse ad Christum

quia scilicet videbat eo die

5 Idus Septemb.
fieri

Officium ecele-

siasticum. Sed quidquid de die emortuali sit

cum

renuntiatus fuerit episcopus Teruanensis

,

urbis regnante Dagoberto

et sancto

Achario

aed circa illum

Noviomensi episcopo opitulante, utinquitanonymus, ideoque ante Dagoberti regis mortem, quo tempore Acharius Noviomensis episcopus erat ab anno circiter 021, manifestum est sanctum Audomarum anno sexcentesimo septuagesimo adhuc in vivis fuisse; anno incerto vitam cum morte commutasse, et annos ad minus 33 episcopatum gessisse. Hactenus Pagius. 38 Hic autem ita ratiocinatur quia regnum
,

etustum

esse S.

Audomari cultum,

clarecol\

ligitur c.r

Commentario

Vita, aliisque scriptoribus in hoc laudatis, guorum aliqui seculOYiu

:

<hist\s$imus
s(

<

Sancti cu/-

aut ixftorueruut

annum mors
figenda;

Clotarii III orditur post

hebdomadam
,

secun-

omnes enim Beati aui Sancti titulum eidem constanter attribuunt, Miraculum, quodin Vitalnum 17 narratur^ insinuat, jam agnitam et cultam fuisse S. Audomari sanctitatem, quando iltud contigit parvo nimirum posl B. Audomari obitum spatio> ita ut videatur cuitus fuissc ifiso, quo o/uit srcnlo vn ; nam de r.ultu ipsius seculorai etvs. nullumestdubiumex Vita
t

(tw:

inchoandum /irosic annus 14 Ctotarii necessario currebat se.rto Kalendas Julii anni 670. Hinc recte quoque dicit, mortuum esse anno incerto. Attamen verisimile est, sanctum AntisHtem non diu superfuisse post annum 670, sed vel eodem anno defunctum esse, vel non diu post,
ut

dam Novembris anni 050 bat ibidem num. 17: nam

ipsa.

COeptQ auuis

Quce dixiin S. Bertino 19 de cultu ipsius uou multtS pOSt inortr/u, dr S. Auceque verisimiliter dicipossunt;

domaro

attamen

ostendi nequit, quo prmcise anno Audomarenses aut Taruannenses Patronum suum cultu vere ecclesiasttCO publire

houorarr ru-pertnt,
in

41 Mabillonius
aliique asserunt,
et Adonis.

Asinalibus
S.

tom.lpag.

186,

nh

iii-.

i.i

jii

cum nulla deinde de co vivente fiat mentio, et maxime quia mors ipsius iu Vitainum. Ibfigitur paucis annis post contractam cacitatem,

memoriam

Audomariarf9

qua

Septembris annuntiari in Martyrologiis Usuardi At in sincero Adonis Martyrologio

anntmtiata in ntui* FasHs

sniili IX,

jam

labordbat,

quando

circa 667 translatum est

S. Vcdasti corpus. Hisce de causis Saucti mor-

tem signavi circa

annum

670.

De

die emortuali
3

Audomarus non legitur. Hinc Sollerius noster in Observationibus ad l suardum 9 Septembris existiuuit. Usuardum non invenisse nomen Audomari
relatum, Eum illeita annuntiat: In territorio Taruanensi, aancti Autmari episcopiet confessoris. Legitur quidem inquibusdam
in aliisFastis

non video multum esse dubitandum quia Sancti plerumque coluntur ipso die emortuali, prcesertim
in locis,

aliqua

sit

ubivixerunt aut obierunt nisi singularis ratio diem mutandi. Prmfuisse episco7

codicibus V/oro adscriplis

et in

patui annis, ut minimum, 33, saltem incompletis, recte dicitur ; sed, si circa annum 630 creatus est
episcopus, totis quadraginta annis administraverit
tocns mortis et

duobus ex
S.

illis

memoria S. Audemari, apud nos ante tom. II Murtii

Tarvenna: depoqui

tale rrprritur rloijiuin: Ipsu dir

sitio

Audomari

episcopj et confessoris,

cathcdram suam : quod est incertum. 39 Iperiuscap. ipart, XIV de /oco mortis
sic

et

sepultura.

sepultura

habet

Dominus sanctus Audoma-

plurimarumque virtutum signis poUensTarvennisurbis populum ad cultum cmivcri.it diviiuun. Verum hmc non vi
vivens,

mundo mortuus, Deo

rus post multos diutinosque labores lecto decubans in villa Waurantis, quae a Sithiu tribus
fere distat millibus, accersito beato sodali suo

dentur esse Flori, sed cujusdamposterioris,utipsc

Sollerius probavit inprmfatione
Potuit

tamen

Bertino
filiis,

cum monachis

suis dilectis in Christo

reperire in

ad Usuardum, mcmoriam S. Audomari Calendario Corbeiensi, guod edidii

l

suardus

valedicens et Fratribus, ccelo spiritum reddidit. Cujus corpus beatus Bertinus devote recolligens, de Waurante ad Sithiu, comitante
toto suo collegio, populique ac cleri frequentia attulit, etin capella beatae Virginis, quam ipse

Acherius tom.
ita

II

Spicilegii

recusi,
:

ubipag. o?

ad 9 Septembris annuntiatur El depositio S.Audomari e\>i&CQ]>i.Catendariumilludanno82Q

scriptumprobatur, Eodemmodo Sancti depositio annuntiatur 9 Septembris in alio vetusto Calen
dario Corbeiensi

beato Bertino dedicaverat, inter monachorum corpora sepelivit anno 695. Cetera recte: at duo hic sunt errores, alter videlicet inannoemortuali,de quo jam actum. Alter est quodinsit

apud Martenium

et

Durandum

tom. III Thesauri Anecdotorum col. L601. A/i/i eosdem tom. VI Collect. amp. k\idoma.r\i3 eodem dic habeturin Martijroloijio Stabulensi Ctin Au
tissiodorensi

nuct S. Bertinum morienti

Audomaro

adfuisse

42 Longiora

392

DE

S.

AUDOMARO EPISCOPO CONFESSORE

ttsiiniom
,

M OTORE
.1.

S.

42 Longiora elogia S. Audomai" texuniur in m // //' ////v'/\ / swirdi Ofiud Sottr, iitm /tostt Uffl
1

qum

celebrabatur die 2 Novembris.

et jtassim tn

itiwt /n-o/r/ o rt r.udkr

HnLxellen&i: In territo-

,-H'Clltlnhu\

rio

ad 9
bri$,

Stipttrm',110

Audomari
.

Teruanensi sen Morinensj, depositio sancti episcopi et confessoris. Qui caecus

!

Sanctorum ittorum corpora duobus consequentibus diebus elevata fuisse; sed elevationismonumentaperiisse, cum nullibicomBinc ntspicari
Xicet,

pareant. Certe

illa festivitas S.

fes-

tivitatceUbra-

existens, et in elevatione corporis beati Vei

deinde omissa
,i/f,o, et

est,

Audomari. qum antigwor est omnibus elevatio-

tm

etimpetravit. Inaucth guoque Adonit cocttcibm Audotrum eodem die invenit Georgiw, gui et atta
illuminatus, ut rediret cscitas,
petiii
ii,

translationibus

modo

notis; videturque

omissa ob festum
itiirr

Omnium Sanctorum, postquam

fesHvitates erant insti-

nmiles

S.

Audomari

///trff/r/i

i,i

Aniwtfjfis

adkunc

'I"

iti

Martyrolo-

fultr.

Prottxum Sancti elogium contexuit hodie auctor Fhrarii nostri Ms., et prolixius rii/iin Saussayta in Martyrologio GalUcano ; sed
r/in

assignat.

15

Er hisce prior

est Relatio, ita

sen festum relati Relatio

;

cotpn-

anno *43 corporis, de guo

adSJunii Molanus

ris festo cek-

neuter quidquam addit jam

in
Vita,

dictis,

aui legendis

prceter errores attquot Saussayi elogto

insertos.

rologio

Eumdem denique cum hodiemo MartyUomano omnes passim recenticres marty\r// /ili//'ti
t/s

Monasterio Sithiu, Relatio sivetranslatio S. Audomari episcopi, quando Folquinus corpus ejus, fugato Hugone abbate, a Lisbburg retulit anno 843, et id Sithiu juxta corpus beati Bertini sub
terra recondidit. Ubi per multos

braturH.hinu

annos homines
ubi

rtiliit/i ftt/iiii/ili/ii/t,

mutatO noiiwfiiinoAutiiinrium
VOCat
.

quidem
voluit.

latuit; at revelatus est,

Dominus

iiuiir

iintii

Mn/tnih/i
;

Eadem

translatio breviter annuntiatur in

Pelicitts

Authenariura

et

utergueproTa.vu8.Ti8Qs\

epUcopatu Taruarensera mcndose substituit Rectim ttomanum: [n fcerritorio Taruanensi sancti

trmn,

Usuardi codice Aquicinctino apud Sotteriumnospf n pluribus recentioribus, ut dictum esthi Prmtermissis ad 8 Junii. De eadem agitur apud
(jrreewiw w/
11 Junii,
e/

Audomari
siense h">

episcopi,

Verum longe uberius

in

Pori-

adl ejusdem

mensis

modo

territorio

Tervannensi,

eadem
fiitjus

in aliquo Missatt occurrit

festivitas, ut

sancti

Audomari
i

nem

episcopi, qui

monacbo Luxoviensj Tervangentem illam, ad idolorum

ri/frri jiotrst in

Prmtermissis adillosdies, Occasio

,

festivitatis

qmr

o/iw celebrata fuif

cum

eultum raagna ex parte reversam, revocavil nd Christi fldem corpua ejus in ecelesia Sithivensi ab Ipso constructa Bepultum fuit, quae post exci:

cessatione operis, ut tiquet ox

roriilis

duobus ultimis miYilo fertia cap.iv,

VihrWjuse
ihi

itnrrritur in

sain

Tervannam,

diviso in

trea dioecosea episco-

patu, uuiiis exillissub

ipso

Audomari nomine

cathedralis facta est. F/wcS.

riiit

fmdom&n festivttas

anno 8-13, nam w, mense Junio, ef tempore Bugonis abbatis, qui anno 844 occisus est in pugna prope Tolosam, nec Sithiensi abbatice tamdiu
ftitttimr/itr

recte

inncctitur

contigit Indictione

nlhi

i/rttlts

l--,!u ttat

solemnissimo cwn feriatione abapere et cum OctOVa rlrhrnliir. i//'/S. 13 Vudomari festivitas etiam annunfiritur srt tiln \\ tnttlii/it \orewhrts, r/tto celei
1

prmfuiu ut umquam ipsius tempore fuerit Indictio vi mense Junio, prmterquam assignato anno
x\:\.

Folquinus Levita Bertinianus qui

Char-

SOOUlO IX <clc-

firiitii

est,

priusguam festum
erat
toti

Omnium Sancto
Laudatum
l

brata dis
I

iiini

\tcw!iiis.

commune

Ecclesice.

Galendarium anni 826 apud Acherium die vrmtiris pOSt wihtlem S < irsnni sk huhef
Bancti

t\o;

causam prmdictce festivitatis primus narravit, dc anno consentit, ita scribens : Sub hac tempestate invenimus ita adnotatum in Decemnova?nalibus annorum Dotntnrio suo historico Ms.
sancti

Et

Audomari

episenpi,

sive

()miiiuui Snncest

torum. Locus secundus Audomaro datus

festivitatem

ante

minicaBlncarnationis,quodest846, [ndictionevi, Audomari corpus de villa Liesgesborcli refertur ad locum suum, solemnitasque illius

Omnium Sanctorum, guia hmc nec(fii/n itiiwi 828 communh erat, tn Hieronymiano Vorbeiensi apud eumdem [cherium rnf tVovemfins recentiori manu Hcec leguntur addita: Sitio
i

translationis in mense Junio devote a populo celebratur Tarvennico. Addit, originem istius festivitatis plerisque suo tempore necdum notam
fuisse; ideoque sr scribere velle istam translatio-

monasterio, depositio sancti Audomari episcopi

i'i

lioorm
fuisse.

prout ex senioribus intettigeret factam

igitur

confessoris.

///

atto codice

Corbeiensi, longe
Sitio

Primus

factum istud

r.r

contractiori, edito
nii,
ri".

apudnos post fowimt XUJumonasteelevatio

tradifione
atti,

scripsit

wt Novembris itahabetur:
depositio Bancti
it/rot/ttr

Folquinus; ex eo autem hauserunt

cottatione.

ut

patet

r.r

Vudomari episcopi. Perpe~

depositio,
i

rtnn

46 Quapropter totam FoIquinirelationem,prout

loco

fi>tf>rftir

rtittt

mihi

corporis olim celebrata fuerit die Vovembris rf rfiitwnttw tiwtttnlirfitr i//u diepost festltm <)mtittim Sttnrforitm in /irrrinrio Awttwwmtsi. guod

habemus
' i

tnm<>

1518 impressum.

commuhuc transfero, ut conferri possit cum relationibus scriptorumposteriorum. Igitur Hugo abbas jam memoratus, excepta causa, quam
fideli

r.r

Ms. Chartulario ab amico

F
r/uia

nicata

est,

dum

Hugo abbas
corpus furttm
abstulerat.

refero,

vir

per

qua svqui

rtilctnr, nti-

Porro exhac fcstivitatecolligo, corpmS, Audomori elevatum fuissc ante annum 826; fes1 1

cuncta laudabilis, postquam

quam oorporb
licattKiicm
fuisst

tww/w
vetnbris,
scriptis

illint rleentitmis

rrlebrotitm fuisse

\o-

Vihit qttidem

de prima
:

factam

i/la eleval

antc

iwmtftitnm
fit

locum hunc sua constitutione laudabiliter stabilivit, qua et canonicos sancti Audomari monachis sancti Bertini etiam per scnptionem capitularem juste iubjugavit,

reperio

elevatio

tamen

monasancti
sa'

chumque ab

inferius

anmttn 826

etiam verisimitis
videbimtts

ex

facto

nmr

monasterium

a.l

referendo:

enim Sancti corpus anno 843 //ftm ftUSSe (ifitntmn nh ttw/ow' ithhntr, nt/mtv
mit.time tforo OfditUO.
set
iit

Audomari custodiam deputavit, diabolica

si-itta.j:uMilaHis,

Inferion

monaBterio

Udoman

corpus,

iltn nhtntiti

tion fuia-

tam facitis, si semper usque ad i/tml tempus primo septtlchro sub terra matisisset abscondi-

tmn. Qwifivo/iter (tuhitorr wu/nro, qttiti S. Audomari corpus eievatum fuerit, sivi idfactum sit
sertilo viii,

sire ittn/nfr sertifo i\,

/to

t,<

S. Ilvi-

tinonmn. 166 probabititer ostendimus, atiquam

elevationts S. Bertini festivitatem secuio x fuisse

cumsodalisuo Bertino, Tarvennicus gubernabatur populus, Vermandis ad sancti Quintini monastenum, cum hoc ipsum gubernabaf possetdeferre quantocius. Metuens tamen animositatem plebis, congregata Vermadensium mulotudme, temptat vi abstrahere, si
up
a

cmpit exo.,-itnr t .. qualiter sancti cujus ope et auxilio, una

qMam,MoronomineJ exstantecnstode,sacrum
sancri

forsan imnePlebe. Accessit interim, et monacho

'

DIE

NONA SEPTEMBRIS.
cum repente

:vxi

sancti Praesulis ac Patroni nostri corpua sumens, villam usque Liegesburch nomine cum sua deportavit multitudine. Dei autem providentia ope-

rante, triduo in praefata

sacrato corpore.

villa

manserunt cura

47 Acciderat interea, ut praeclarus Tarvennae lHtfa epUcopo civitatis praesul Folquinus episcopali more parqutoo
ol-

rfdurhmi est,

roo hias episcopii sui circuiret, ut sicubi contra

sanctorum canonum statuta ageretur, curiosus

pastor addisceret: et
tali

faoietenua iu terram ruit,totoque corpore rigidus, distentis membrorura nervis. semivivus emarcuit. Sic tamen stupidus ad sanctum Bertinum est deportatus, ibique quod verbotenus coraraisit, diutino languore pcenitmt. Nara visu et auditu recuperato, sensu ita finetenus est privatus, m nunquam possetanimadvertere, qua in parte sancti Audomari monasteriura videretur positum esse. Corpusautem
,

auctorr
J. s.

studio ceilam usque

beati
didit,

Audomari

"Woromhold dictam pia

curiositate perveniret.

praesul Folquinus terrareconne a subsequentibus parili nwdn pnsset

Interea ubi inibi ad mensam ventumest, in qua lautissima, uti tanto pontifici, preeparabantur obsequia, frater ipsius beati praesulis advolitat, uuntians grave et inrecuperabile patriae, si perticeretur, excidium,

auferri.
19

relationem.

Nunc observanda sunt nonnulla ad hanc Primopagus Liegesborch, nuncpas-

aliquaobseroa

^mad

sanctum

videlicet

Audoraa-

rura ex monasterio suo abstractum, et, ni cito

succurrat ad

sanctum Quintinum Vermandis usque deferendum. Haecaudienssanctus Domini

sacerdns, nimiuni
inquit, ad fratrem
;

sim Lisbourg dictus, in Artesia est, ubi fluvius Lisa, hic Leia a nomine Flandrico Leye dictus, oritur. Secundo, licet auctor non dicat quade causa Buao abbas triduo cum sacro corpore
t

>mdicta >

in

turbatus intrinsecus, Vade,

et totius episcopii

mei popii-

lum gira curiosius:

tamen est illud contigisse, quia corpus jam ante adventum Folqxiini immobile ibidem est factum: non enim
verisimile
video,

itto

pago

substiterit,

et die tertia infra

muros

cur Httrjo abbas

substitisset,

Tarvennae urbis praesto esto cum omnibus; et ego praesens ero cum his, quos mecum, Christo
auxiliante,

bourg

nisi

cum suis triduo in Lisquod sacrum thesaurum

mum,
eura

si

detulero de istis partibus. Tura deipse juverit Sanctus, ad excutiendum

'i,r. miiii

visa

omnimodis sum paratus. His autem secundura verbum beati pontificis rite peractis, adest die tertiainurbeTarvenna multitudo innumerabilis, ei pene ante invisa*.Tunc sacerdos Doraini cum omni hac multitiidine insequitur praedictum abbatem cum suis usque ad villam superius nominatam cum omni festinatione. At illi gestientes corpus sanctum sustoilere .fugamque inire,
nulla hoc multitudine prorsus valebant a terra
Ievare.

inde amovere non posset: nam Lisbourg pagus mutto vicinior est Teruannce et Audomaropoli, quam Fano S. Quintini, quo tmdebat, Potuithoc miraculum omitti et ignorari a scriptoribus, quia Uttfjo pudore suffusus cum suis Vermandensibus de eo tacuerat. Anonymus apud Mabiilonium
sec.

l]

ex eo Iperius, ambo corpus S. Audomari sub terra reconditum juxta corpus B. Bertini, sive itt abbatia Bertiniana. At hic et in Vita
et

iii

Benedict. pag. 174

scriptores Bertiniani,

asscrunt

tertia

tantum dicitur terra recondilum

esse
ii.

non
Iler-

vero asseritur positum esse juxta corpus

Cumque

id

addita adhuc majori multitiiacsi

dine conarentur bis terque levare, nihilorainus

ita

manet immotum,

quibusdam radicibus

tini, quodnecdum eo tempore sub terra latebat, sed deinde ab eodem S. Folquino absconditum futt, ut idem auctor anonymus narrat paulo post

terratenus teneretur affixum. Tunc absque retardatione ullius commodi accelerant fugam,
relicto corpore Sancti.
mmitantihits
miraculis,

apud Mabillonium pag.

125, et Iperius cap. xrn. Prasterea ex sequentibus patebitj corpus S. Audoraari seculo x fuisse in manibus canonicorwn ecclesice

48 Beatus autem Folquinus dansillis fugiendi locum, accipiens thesaurum illud omni auropreciosissimum, repetito calle
fuerat, locum. At ubi

Audomarensis, non vero apud monachos

mamon'

S. Bertini. Aliaqucedam observabo, ethasc magis

cum
est

tota

plebium

multitudine, reportatad proprium, unde tultus*

firmabo in Annotatisad VitamS cap. iv. 50 Aliu S. Audomari festiritus unnuntit/tur ad

21
Octobris,

Fcstivitas in-

ventum

Tarvennam ad

diciturque Inventio S. Audomari. vmtionis

I.ki

fluvium, qui dicitur Leia*, omnis populi supra

memorata multitudo absque

pedibus transvadans
ullus

aliqua cunctatione

sic

aquam, exacto huraor in eorura apparuit tegmine, progredientesque per aristifera agrorum sata, neque enim ea vitare poterant tam
fluminis

amne, nec

stillae

Octobrisdeea habet: Inventio corporia sancti Audomari Morinensis episcopi. Adduntur aliqua satis nota dc miraculis, sed nihil de ipsa inventione. lu
21
auctariis
r

Florarium Sanctorum

Ms.ad

8Mtdmaril

suardi

apud Sollerium nostrum eadem

festivitatem his verbisme-

[nventio occurrit ex codiceAquicinctinoet Molani

editione,

numerosa plebium agraina, cum

veluti tribulis

Wion eam

tonsse terratenus curvarentur spicae, transacta

1

adfenlui

multitudine, ita densabant sulcos, ut patenter agnosceres Protectoris adventum * etiam congaudere campos. Utrorumque autem monasterio-

rum
rei.

clerici stantes anxii

Sed postquam datum est procul, cernere multitudinem

tantis,

eventum expectabant oculis. quamvis

populi

morat: Eodem die in Sithiu, inventio S. Audomari episcopi Morinensis et confessoris. ffisce prmter Kalendaria Ms. accedunt Menardus, Saussayus et Ferrarius, qui fnvenlionem illam annuntiant in monasterio Sithiensi, quod expo-

nendum
dierua

estde monasterio canonicorum, sive ho~

ecclesia

adven-

cathedrali.

Tn

laudato

antea

campanarum funibus, vocem laudantium omnes dederunt in excelsis. Antedictus autem custos ecclesiae Morus tunc
protractis

Ordinario Audomarensi ad 21 Octobris friventio prcescribitur celebrandu uffu in norrm irrtumum

ritU duplici
si<r
:

Sicut etiam
;

i/t

rrtustorjusdrmrrr.fr-

ad

mensain

sederat
sonitu,

epulaturus
interrogat,

et

audito
esset

Breviario

uti etiam

ftt

in

Ordinario hodierno.
invenio,

campanarum
causa, pro
tia
;

quae

Attamen
luta.
31

nullibi clare

explkatum

qua

qua populi tanta exultarent lffitidictumque est illi a narrantibus, quod

occasione aut per

quem

festivitas illa fuerit insti-

sanctus

a Folquino pontifice esset reductus, et ob hoc laetitia tanta cunctus exultaret populus. Quodaudiens, niraium turbatus,

Audomarus

Si conjecturis

uti licet, suspicor institutam

,

vujusoccaw
,:f ""'""" '"""'" '""'
i

esse circa

medium

seculi x
\\

quod Sancti corpus, a

'

S.

iram Dei reducentibus confestim estimprecatus. Necdum ab ejus ore illicita exciderant verba Septembris Tomus lll.
;

Folquino nculo absconditum, tunc aut inventum esset, aut potius iterum in cognitionem omniwfi jirudm tu/n rt rlrruti/m ; nn/n lurus, uhi 50 a Folquino

;,

:*94

DE
man
erat notus.

S.

AUDOMARO EPISCOPO CONFESSORE

altquima
corporis S. Bertini, pofesi' iu J/u rutione

per Roet 26.

CTORE
S.

aFolquino positum
temper
est,

erat, verisimiliter

.!

Ratio hujus conjectera fjuod et in Breviario ante laudato, et in Oratiectiones

vonem abbatem
II n

scripta,

apud nos num. 25

nario [udomarensicum antiquotumhodiemopro

orfa est

inventione detectus esset erroi <um corporis suspicio de corpore S. Audomari, rjuod
dixisset >
S.

hoc Inventionis festo recitandce dentur

funnemo
inr-^e

Veodetranslato Voviomagum Batavorum %eu in ea translatione nuzgum corpore, miracuiisque diuante ut inventio facta innuatur non
factis, ita

rai attrihuta, de

theca i/fo, qum Bertmo fueAudomari corpore partem

haud modicam. inquit Matbrancus. ifjitur, ut dubium istud amo53 Awlomarcnses

tres

i">

dxm
,

ham translationem, quce contigit tempore OttoII

verent, per

canonicos rofjarunt

Widonem

episcopvss
ossa inspi-

is

imperatoris,
iv,

narmturt/w

iu

Yit"

h-rfut

arcMepiscopum
excurrere
rellet,

>u/i

Porro ubi singuta annotatu) elucidabo.

inventionii

llemeuscm, ut Andomaropo/im et inspicei-e sacra ossa S. Audo-

ciunfur.

festh itatem
i

mihi potius institutam

occasione
istius

ideri,

quod Sanclicorpus

trans-

fueritprodur lationu iterum in Xucempublicam

elevaverat. Annuit mari, sicut corpus S. Bertini cum Drogone Taruunarchiepiscopus, et eo venit episcopo n/iisque ecc/esiasticis primariis,
nenst

ctum, quam quod casu aliquofueritmventum, jam numui. Hatio estjam partim data ex Offido
inventionis.Altera

a l,i

jam

i/uini rumitis
nin. uit

aderat Athala Flandnoe comitksa, Balconjux. Cumigitur publico praco(3 Maii) celebritas, ad mu/titudo confluxerat,

quod nullum de inventione reperiam muuitmeti/um Ms.aut Ulla S. Audomari qui impressum, ne apud Malbrancum quidem, tlilif/en/er /usfrurit. At tabularia [udomarensia
est,

Mu/hranrus, indicta fuisset in Inventa?

Crucis festam diem

maximahominum
mtliirpiscopus et
tissa
<

quam Wido

qualiscumque 7
vervo, fi

festi illius eausa,

Ulud hic ob-

tota dictai translationis historia facile ari eotempore fuisse in colligi, corpus S. Aud

propria ipsius ecclesia, non veroinecclesiaS.BerKlia S. A.udomari translatio memoratur tini.

apudnos tom. I Juniipag. 743 in S. Gudwalo: ntim flui/ur eurptts S. Ainloniari t/e/afum llar/cbeham, indeque cum corporibus SS. Gudwali
rt
.1/

Drogo episcopus, Athala comiet Monachis se conAudomarensem. Occlusis ferunt ad ecc/esiam theca, in qua exforibus in medium protiucitur poniso/ebat venerationi fidelium corpusS. Audomari. Adhihentur fabri ad arcam aperiendam : aperto autem exteriori scrinio, aliud inventum
'"!'

multis ceeiesiasficis

Bertulfl

ad CCenobium

lllautlinieuseS.Pe.tri.

quo patefacto, inquit Malbrancus, conspiciunt oeratoquodam linteamine contentaB. Audomari ossa, necnon a collo ad pedes stola et
est:

nta delatio solum facta

wlemnitatem translationis
/ut/i.

ad augendam SS. Gudwali et Berest

manipulo decentissime circumligata; acsi infantulum suis cunis constructum et tascia circumvinctum vidisses.... Ad involuta vero resolvenda solae jam Widonis et Drogonis manus concurrunt;et dum studiosius contuentur ... ecce ad
;

pedes apparet parvula crux auro sericoque intertexta, isti linteo ac stolae adhserescens. Aureis haec verba characteribus exarata adhuc lege Hoc signum crucis erit in ccelo, cum Dominus ad judicandum venerit... 54 Ceterum scriptor rei gestae lios producit testes, utrumque prsesulem, abbates septem,

bantur
h

VI [nspectio eorporis seeulo xi caput exornatum facta

. :

prcBsentibus

muUis
tibus
:

tes-

reliquiee
servatflB

queedam aliis locis alia queedam de

Heremarum S. Remigii, Bovonem Kumoldum S. Winnoci, Gervinum

Folbertuin
S. S.

S. Bertini, S. Richarii,

Mnttia

fere Sancti

ossa dkttntui
inventa.

AHVhIuim

Bavonis, Heribertum S. Judoci, Wlmari, binos archidiaconos, Hu-

apparitionibus Sancti.

Joannem, Constantinum Rhemensis decanum, Ulricum ejusdem presbyterum, Hugonem de Lariaco, Siccardum Audomabertum
et ecclesiae

ivnsis ecclesi?e schoslasticum

cum

reliquis ejus-

dcm

Jodonem, Albericum Sit-phanum, Gotselinum, Taruannenses canolocis

canonicis

Malbrancus
CUffl ulvjui
<lul<t(iiitu(, Ofl
pli

t//>.

YIIl cap.

xnv

monumen-

nogw
Audomari
'" thtoa

ihiii

Audomarensibus. quce ad manusmeas pervenerunt, narrat solemnem corporis S. Autis

S.

domari inspectionem
itrmrusi
arfaui
,

om

rt

" Widone archiepiscopo Drut/uur Tttruntturus/ episcopo per,

tpstus sstmt,

/utfsrntr
viris
,

Athu/u
nobilibus.
t/untn

/'httu/rite

COmitissa
est

tmtitisque
/iruuti

Prolixior
/u/ieat

Mttf-

aliosque prudentes tum clericos tum monachos, praater nobilium laicorum turmam qui omnes, ubi submota stola ac linteo ossare\< Imtur, prono in terram vultu ac corpore prostrati, profusis ubertim lacrymis,... preces ad biuas horasextraxere... Deinde serioacdiligenti examine circumspecla est ac ordinata sacronicos,
;

tiurruf/u
,

ut

tatttm

trunsjrrrr

/inesertint tttui

iuuurr/u,

huc uu oiun/u
ttmi-

rmn membrorum

compositio,

et suis

omnibus
nonnullis

utijimrtu trtjue sinf

jieiit/iuui

partibus constare visa, exceptis paucis digito-

fu.

tiuurr rei

ttilius

rum
1'tiam

articulis, ac nonnullis dentibus,

eaque seligmn capUa, quoB ex lutiiiuiueiitis deswnpta videntur. Occasio inspeBertini, de qva ctionis fuit mventio corporis S
iu s.

dutm.

oostarum iVagmcnt.is. Ita tjuiciem Malbrancus: tit non ait, atifttisse anatuminis /irrifas,
ea
t/r

t/ui

re accuratius ferre

potuissent judi-

Bertino egi % 13, ubi usfeutti inventionem tUitiu ruutit/issr auuu 1050, rt sriufntn \se e/rt

riitm.

vationem s. Bertini anno 1052.

cffecit,

Bmc

inventio

> Siih/unt//t pramtissis Malbrancus : Quoniam vero plerique ad aliquam anhelabant particulam, canonici

ea

iitii'^

atiquot fw"'
" cula /"'"

ut

alitftti

dubitarent dc integritate os-

sium
tini

S.
:

Audomari, qum

huntur

mim

in theea ipsius n Uertiniani aufr inrrutum S.

/!rr-

ttufius

tistriutrfiaut

thrtarn

aliquamt
}

uita

Athala coiiies, quae Balduini conjugis obibat vices, consultationem iniere, quid reliquiarura absque notabili tanti pi| isjactura possent indulgere. Widoni ar
chiepi.se. |k

atque

tibus

credebant s. Bertini retiquias contuieri ut legi

articulorumalterum manus dexterae

coucesserunt;

DIE
coneesserunt
;

NONA SEPTEMRRIS.
,

:>,>.>:>

abbatibus Hereiuaro , Bovoni Rumoldo, Constantino decano , singulis dens unus, distribuente Drogone, donatus nec ta:

Certc nulius e
COllegis met$,

men se voluit indonatum. Accessit prteterea Ingelramnus satrapa Lileriensis suis stipatus canocn/dentem alterum permiserunt, Rogerio nicis,
. . .

S. Audomari asseruit. Quin potius ahqui candide di.rerun/, illius Sancti coTpus servari in propria ejits ccclesia cathedrati, quemadmodum indubi-

Bertinianis mihi aui aliquotadhincannis abbatiam Bertinianam invisimus, simile quid de cor k

Religiosis

dum

.1.

s.

oanonico

Lilieriensi

excipiente.
,

His peractis,

ossa beatissimi Patris

eo, quo prius,

modo

tanter asserunt Audomarenses. St ><> quidem opi* nionem ittam de parte corporis servata in abba-

scrinio redduntur, novo linteo etiara cerato ob-

tiaBertinianat qttceinspeciionicorporisocca$ionem

voluta

stola

pariter pallii

manipulo adstricta snperioris obvolucrum

et

accessit

Sic vero

extra teinpli septa praestolanti populo exportatur per Drogonem episcopum magna cleri subsequentis exsultatione
;

Malbranco, d/rta inspectione non omnino fuisse depositamt aut certerevixisse seculc \ quando per Guilielmum de Fittatre episcopum
dedit, teste
\

Tornacenscm
tf/cca, in

cf

abbatcm S. Bcrtini aperta

fuit

et

super ingentem

lapi-

dum
ttginde,
jtti

struem, quae illic ad novi templi fabricam aggestaerat, deponitur. 56 Dum poputus ibi sacras honorat re/iquias,

quapars ossjum S. Audomari dicebatur servari. Xnm cum in theca fuisset reperta qumdam rharta, qua pars nssiui/i S. Aildomnn thitinn
asserebatur esse, nata fuit controversia inter lauilahmi episcopum abbatemet canonicos. Attamen

acta solemreliS1M>

frttate,

archiepiscopus in ecclesia obivitsacra ministeria, ac deinda cum Drogone episcopo sacra ossa ad

ea

sir fuif

tandem

ptCB loco
',,,!

ro/uposita, ut dictOB reliquia\

Imitnr.

ecclesiam retulit, et in altari posuit. At priusquam arca operculo suo tegeretur, placuit lio-

fuerint depositm in S. Bvrtini srrvafur

eadem
,

///

arca, in qua corpus fasrr tun/m scparato a

noratiorum virorum soriptas testificationes ad futuram rei memoriam indere cum argentea cruce nominis inscriptionem prae se ferente, addito sigillo S. Mariffi Rhemensis eeclesire. Haecque omnia contexit majus serinium, multo ex fabrorum industria ferro armatum, ac aliud denique laminisargenteisdives. Annus, quo hcBC peracta sunt non assiqnatur a Malbranco ; at
,

S. Bcrfini corpore scji/nrfa-. Deinde V6T0 Brrtini-

ani puqnacitcr non contcndmn/t,

domari reliquias
(linn

/Iht esseS. Auquod mihi quoque non admo-

apparct vcrisin/ilr, riun ,,/tlla profrrantur documentadedirisi, prr S. Foiqninum aut aliitm que/upiam /mtuhiliter Sanrti rorporr. Atquidquid

ntm
tini,

facta sint post cievationem corporis S. Jierguce anno 1052, die 2 Maii contigit\ cumecedein fere personce

de nium, pore
sit

istis

reliquiis,

certum

est,

errare Mabillo-

ct Bt/illefunt,

S.

quieadem cum ipso de cqrAudomari scripsit ad 9 Septembris;

f/ue

utrique

solemnitati

quantlf, corpus, exceptis capitc cf Ossibus quibus/iati/, a/t/il/uuut abbaties Bertiniance, cum ne ipsi

adfuerintj

non diu post annum 1052 figendahcec

quidem

liertin/n/ii

tum modicam partrm Audovellent.

sotemnitas, praisertim

anno 1055 obiisse Tom. I Februariipag. 48 corpora plurima Sanctorum dclata dicuntur anno \07Qad dedicatiotiem
templi EasnoniensiSj atque inter ea recensentur

cum Wido archiepiscopus dicatur apud Sammartha/ms.

marensibus attributam ex priorc rrrore, quo

itl

Forte Mabittonius

scripsit
i/

Aiidomuri corpus

abbatit/ ilrptisilun/ rssr

S. Folq//iim, in serun

Capttl Sancti

corpora SS. Audomari ct Bertini. 57 Soipius deinde lustratum fuissc corpus

dutn huitr crrorrm deductUS fldt. 59 Porro, exdictisnum. $3et5iabunde iiquet, Particula varias particu/as ah ossibus S. Audomari separa- qtusdam re/itas esse, et consequctilrr aliis locis fuisse servatas.

quiarum "hik
I

>:oiyus

ornutum : etiam-

nwn inproppjfl pcclesia,

Audomari, credibile est et verxsimile, quamvis ad nos non pervenerit distincta aiiarum inspectionum notitia. Certe Locrius in Chronico Beigico ad annum 1313 scribit beati Audomari caput mirifice decoratum fuisse per Mathiidem Artcsice coinitem. Theca igitur aperienda fuit, quando sacrum caput a reliquis ossibus scparatum est,
S.
,

Rayssius

mox

is

licetpag. 127 in coenobio

laudatus assignat aliquas ; videOroniensi s. Qerardij

et

servato?.

Ordinis s. Benedicti, digitum S. Audomari episcopi

Morinorum
manu.
//>/.

pag. 199 in ecc/csia rafhc-

drali S. Donatiani
et

lirit/jis S.

Audomari dentem,
reliquiarum

os de

Driiulr
12

aliquid

S. Audoni.u-i

sive illud factutn sit illo ipso lemporc, sive citius.

ecclesice collegiatai

awiumerat thesattro sacro S. Amati Duaci; pag. 1*28

virginum
Beiie

Attamen amotum Sancti corpus ab

tioti

fuit, ccrte in

pcrpctuum,
illud ser-

similifrr aliqu/d trilmil fhrst/uro

ccclesia sua, in
in

qua

dictinaruin t/ppidi Hurburgr/isis in flniulriu /wo/ir

vari, recte scribit Raussius

Bierogazophylacio

confinia Artesice;

et

demum

pag. 365

ecclesio*

Beigico pag. 75, guia, etiamsi forte plura desi-

cathedrali Atrebatensi de S.

Audomaro nonnihil
t>>vis

derentur ossa
laudatus, non

quam

vo/uit

Matbrancus

mox

adscribit. Forte et alia particulcB aliis

(iruli/r.

ha-

tam nadta deesse putem, ut corpus vocari nequcut. Quare non satis intelligo, unde Mabillonius ineatn deductus sit opinionem, ut in Annotatis ad Acta S. Audomari sec. n pag.
565 hu?c obsercaret : Corpus ejus in ecclesia Sithivensis monasterii babetur praeter caput et
ossa qiuedam, quae in R. Maria? ecclesia

60 Cetcri/in qucedam de S. Audoznaro legun- appajitionet tur in Miracuiis S. Brrtini, rt alib/, t/mr pauris et alia huc transfero. In Libro miraculorum s. Bertini, jinrihuii
iipu/i

nos pag. 600 S. Audomarus temporeincur

AudoI

sionum Normannicarum dicitur apparuisse llerrico monacho, eique mandassc /<t perficerentur
munimettta, qua> rotitru \oitnauiuis ttrpta
in
rraitt

maropolitana

servantur.

Idem

repetit totn.

Annalium pag.

486, ubi recte addit:

Vidimus

Sithiu, scf/ imperfecta erant relicta.

a/iptircniis
:

Figura

pallium ejus pluviale in sacrario saneti Rertini cum capitio eidem assuto contra pluviae injurias,

ct spccics

ah Herrico

/'

descripta

assrritur
canitiei,

Procerse erat staturae,

in IVmuI<-

venerandaB

cepit. Iloc ibi v/sutn esse

verit/t.
'<>u

unde istiusmodi ornamentum nomen aca MabiUonio non ncga-

habens

sfigmata nitore pul-

cherriime ralvitiei divarirautia, farie venustus et gracili, naso mediocriter longo et parum

oero tn

tortiniana,
'tisi

S.

58 At non vidit in ecciesia S. lierlini corpus Audomari, aul prmcipuam corporis partem :
audivit
cxisiima,

fortasse

pora qucedam.

ac ne

quantum

quidetu in abbatia Bertiniana totum S. Audomari corpus

,

ibidem servari, excepto capitc,

ct ossibus atiquot.

adunco, manibus cum digitis longissimis pulcherrima macroris tenuitate lucentibus, infula episcopali \.'cstitus. Bcliquu ad hanc apparitionem spectunt/>/ legi possunt !>>> assignato. /n Inventionc corporis S Berf/ui u/iut/ nOS pag. 315 BOVO
.

abbas

VITA
i

S.

AUDOMARI EPISCOPI CONFESSORIS

quodcowopartibus positis. errorum tetris caliginibus caepeccatorum mole cafe, diaboloque subjectis facinorumque cloaca convolutis, dividepressis,
,

roiu
S.

martyris, abbat aUribuit palrocinio $. VincenHi

StffHfo/itrrt'/*'
\u.!'.riKiri e/ /Prtini,

J.

biumSithiense abinterituolimmetconservatum. quce narratur in tfira quoque est apparitio, Pebruariipag. 807 Vedastitom. tfiraculii
:

nis
in

muneribus decoratum, signis ac virtutibus

,

S.

har nutnm mentiu

fit

de SS.

Audomaro

el

BerVitas

tino, prout

videri potest.

Bisce

demum

Audomarura multis orbis partibus notum donavit doctorem. Ideo te Deus apostolicum omnipotens per gloriosa ejusdem Pontiticis pamentibus

tuse sapientiaede trocinia precaraur, utlargiflua

Sancti varias subjicio.

supernis fluenta nostrislicetmaculatis Viri meritis atque rorare concedas, ut de tanti per illum tua gratia gessit, scire virtutibus, quse * ac de licet de magnis parva volentibus *
, ,

Mab.
ibid.

uu>n-

VITA
AUCTORE ANONYMO

multis pauca depromere possimus. Quis enim quotidianam ejus conversationem atque in Dei

>tose volentes

pani

cunctosque labores, quos est, scire in occulto, Deo tantum teste, operatus narrare potest? atque
servitio constantiam,

ANN

TATA

Ex codice nostro Ms.,

collato
a Qua> deinde sequuntur de vocatione

cum

omnium

editione Mabillonii.

homimmi ad salutem, Uti et atin deinde in eamdem sententiam, omissa sunt apud Mabillonium.
duos
b Auctor verisimiliter scripsit septuaginta et sed voces nolui mutare, cum codex noster
;

PRiEFATIO
Ih u\

consonet

cum

editione Mabillonii.

timrm

Domino omnipotenti,
plices gratiae

hominet ad sntutem
ooeara.

munerum spiritualium magnarumque virtutum Largitori, multilaudesque Bedulas dicere debemus,

risibilium etinvisibi-

qui
Hi

omnium creatuarum
Conditor

CAPUT
Sancti
patria,

el Gubernator exsistens, Filium unigenitum Dominum uostrum Jesum Cbristum ad docendas redimendasque omnige-

liitm

parentes,

vita

nas gentes

raisit

ad fcerras

a.

Qui causa salutis

humanaa ex Maria Virgine carnem sumens immaculatam, omne humanum gens, a primo
linmine diaboliea prrsuasimie seducto venditura,

monastica, episcopatus, iidei

promulgatio, aliaque gesta.

zabulique Bubcruentissimojugoredactum, morti poenisque perpeluis addictum, de potestate tene-

brarum principis dignatus est eripere dehinc omnes homines ab Adam usque ad Christum, dsmonica (raude peccatorum catenis [igatos
:

Hic

igitur agius

pontifex

Audomarus ex

SunctuA nobUi
lucoprope
Coiistantiaut

nobilibuset inclytis secundumsaeculi digni-

scelerum ponderibus oppressos, ex omnibus orbis climatihus nuuc per se liberatos,

inaxiiin iquo

Catbolica eruditis, ortus fuit parentibus in Constantinensi regione, nec longe

tatem, et in

fide

nuiuSj

cum

Friulfb patre
'

a Constantia a civitate, et in eo specialiter loco,

Mab.

ei

vocavit ad

vitam,

ita

dicens

Venite ad
'

me

tiab.

omnes, et reliqua, Qui duodecira

turba totius generis
regionibus albis
liosque

Apostolis de

Aurea-Vallis vocatur, natus est. Genitor verohujus, inter suos clarus, Friulfus b vocaquaa
'

/. Constaii-

Linense
n
'

iiiuihuR el
iii'1'i'iu
/.

humani

electis,

aliosquofactis

que alterius ordinis sexagintadel duos,

.

batur: Domitta autem sua nuncupata fuit genitrix. Hi vero religiosi parentes prasdictum Puerura secundura CliristiameReligionisacunabulis

at. qui

ne multse operarii deessent messi, jubet Omnipotens discipulns csse suos,

repletoBj
ilitatoSj

Spiramine dono ad docendas baptizandasque omnigenas

111

ccenaculo

Sion

sancto

ritum, divina gratia suffragante, in ecclesiasticis nutriebantdisciplinis:unicum enim Audoma-

omniumque linguarum
:

mirabili

rumhabebantfilium.Friuifusveropost praadictae
conjugis suae obituni, et Puero aetate et gratia crescente, suavi jugo Christi ac levi divina
,

gentes ire prsecepit, dicens

gentes,
el

[te,

docete omnes
discipuli,

reliqua.

Ili

vero

Christi

stimulante

misericordia,
fili<>

cum confortante

ac

Mab. famu-

omnibus linguis Loquentes, in omnibus provinciis verbum Domini praedicantes, multasque per Dei jratiam virtutes operantes, variaque tormentorum genera ssbyo paganorum furore ferentes, iuumque pro Christo fundere cruorem ontantes. perorbem perrexere triquadrum.
<"
i

suadente Audomaro

suo se suhdere studuit.

Friulfus cuni

lanle

Ainbo igitur
beato
filio

genitor videlicet

suo

Audomaro
et
et

scriptum
i

est,

Valde

da pauperibus,

quod vende omnia, quae habes, veni sequere me: et habe,

implentes,

bis

Miam BBternam; mundo mortui,

perennibus
, '

freo vivi,
'

identaHbus
</
\

partimu

2 Post hos, postque ipsorum successores, alios tnes agios Dei gratia prreditos, eodemque
Spiritu
p<
i

caducis inopes,

locupletes

Deo

-(/.

pcrlieii-

subditi, diabolo rebelles

tonm

mente

similes, setate

nibtis

dedtt

iurtamavwn,

apud Deum ionarum acceptio, imptens, quod promisil

repletos
:

neque enim

ost

dispares, ad Christi militum

meo super omnem carnem Apostoiorum vicarios in omnibus mundi partibusesse concessit, Uude Deus Omnipotens, cuicuraest de omnibus, qui vult omnes homines salvos Eleri, populis in Occidentalibus mundi
spiritu

adam de

perrexere orenobium, quod famoso nomine vocatur Luxovium quodque a sanctaa memoriae Hiberm
.

viro,

ne
i
111

iu Dei

B.Columbanoabbate.inBurgundiaa n nomine fnit fundatum.

gio-

Mah. Hiber nense

1"-'

Sancto igitur Austasio d abbati qui feunc ' , masterio sanctaa atque beataa mo-

il<vt

nachorum

DIK IHTAYA SEPTKMUKIS.

nachonim multitudini
monachus
virtuHbus
splendet
'

391
\

praeerat,

Audomarus cum
* :

fit

LuOvii,ibi<iue

suo unanimiter genitore religiosa manifestaiit desideria, sequentes, quod scriptum est Inter-

peratur:si enim, testante apostolo, Deus pro

nobis, quis contra nos esr
\

\\n\v*lo.

'

roga patrem tuum, et adnuntiabit tibi ', majores tuos, et dicent tibi. Sanctus vero Austasius ibid. manieos Dei amore ttagrare cernens, et in B, Audolestaverunt 'al.additw et marivultu et verbis gratiam cognoscens fuisse divinam, salubre atque perfectum secundum <il. esse
"

Postquam vero praedictam plebem ad veri Deicultumpra3fatusPontifexconvertit,verbum

1

Bononia dege*

divmum

concurrentibus ad eum undique prasdi- "' jvomti quidam^ non cando Turlns, multosque in Dei nomine varii

Uberando languoribus, magnarum

virtutum

>>,' /,< >, ,,.

sibi

signa

Ucentia,

sacrie

auctoritatem praedictis Dei famulis dedit consilium, suadens videlicet utris-

Seripturae

que aliquando simul, aliquando separatim, ut sub regulari disciplina secum in Dei perseverasat. persevearent

sent

servitio.

Ambo

properat vero die A.udomarusj egregius Christi confessor, in Bononia o urbe perseverans, posl

largitio concessit divina, de quibus iiuiUMliMi^Tisilliusvii-tutibussubscqiu.n-scnn.. Christo favente, pauca depromere

Quadam

igitur

divino ardentes

amore, spiritalis patris Austasii sequentes consilium, sub sacrae Regulae jugura mente devota se subjecerunt. Beatus igitur Austasius immenso gaudio repletus, eos sancto monachorum consortio conjunxit.
tali

noctumas vigilias dilucuio more suo solito surgens, in ecclesiam intravit orare, ibique prolixum aestivi diei spatium, verbum Dei circumstantibus turbis

praedicans,

Missamque Christiano
meridianis diei horia

Deiiinc S.

Audomarus,

populo cantans, aegrotis variis generibus mor-

spiri-

borummanus imponens,
vitae venerabilis

gratia plenus, aetate tener, fide robustus,

districto

Regulje rigori subditus, inter agium monachorum populum fuit imbutus, omnibus-

que Christi
fuit.

militibus,

in

pranlicto

monasterio

habitantibus, divina suadente gratia amabilis

tia

sese locavit ad lectum. drliim-parvum pausandi spatium volens suoindulgere mnltis laboribus fatigato corpusculo. Unus de circumstantibus ipsius ministris, juvenili wtate lascivus, accessitad illum. diccns

Senexplassus

Erat enim mentecastusetcorpore.obedienatque humilitate refertus, in divina scientia

Domine, da mihi nunc tuam mecum habere licentiam, ad vicina pelago volo nunc pergere
loca. Tiuic

trictis

eruditus, caritate et mansuetudine plenus, disparsimonise castigatus jejuniis, prolixis

Senex juveni

dixit
fili

tenti

Non habes
:

licentiam,

coram turba pemi, adhuc per-

noctium pervigil excnbiis. sciens quod scriptum est Beati sunt servi illi, quos cum venerit Do:

gere foras

minus, invenerit vigilantes.

rptscopwt
/lutus, Mori-

5 Dehinc B. Audornari fama, per multa loca

vulgata, usque ad Dagoberti

melius reor exspectare sospitem de somuo surgere cernas. Praevidit enim providus Speculator sui gregis prophetico plenus spiritu, erranti juveni

nam

tibi hic

parumper, donec

me

Franchorum

regis

quod esset malum

abire.

nos gentiles

Tunc somno

sopitus
n>n
iihim
.

notitiam pervenit
civitas

abscondi enim non potest

uitveitit,
e

fessus sic siluit Senex.

r
y

super montem e posita. Pnsthaec, multis intervenientibus annis, a reverentissimo praidicto principe Dagoberto /, et ab omni Francho-

8 Astjuvenis optimi spernens praecepta Pamox est juvenibus jussa sic spemere senum tunc rapidis gresaibus velox ad mare
troni, ut
;

i-

ingnditua
frl

m<tri peri:

rum populo

vocatus, S. Achario

fj

NovionuMisn

migravit.Tumparvam naviculam ceraens

rlitntiir

in

lit

episcopo opitulante,
h
i

gubernandum
episcopalem
i

docendum atque nd Terwanensis // urbis populum

ad
humititate
:

cum magna mentis

in

torestantem, qua soliti fuerant*hominea parvum transeendere flunien, qtmd aeeoUc nominatur* ipsis in partibus Elnay; immemor at
juvenis caecatua amore ludi, inconsulte actutum solus ascendit inillam, ipsc volena ludere inter' pelagus rapuil vis valida venti. Tunc aubito surgens in ponta saava tempestas, ipsa navicula, undis tumescentibus quassata, nec gubemacula tiec gubema
iu

BfoO.

Inc-

iunl

Mab, iinminaiil

kl

quo gradu verbum Divinum in corda credentium seminans, animaruin corporumque languores curans, captivos vinculatosque redimens, viduarum inopumque praa omniplebem sibi a Domino bus curam gerens creditam rite gubernabat. Pra?dictus igitur Terwanensis populus, licet ante adventum B. Audomari a sociis Dionysii k martyris, Fusciano / videlicet et Victorieo, verbum audivit divinum quo S. Quintinus in eodem etiam tempore

sumpsithonorem

7
ibid.
in

liujus rivuli ripas.

Ast

illinn

C
*

Mnb.

Cllltui

Ambianense praedicabat urbe, multi adhuc ex adluerebant idoipsis Terwanensibus cnltura

1 *

lorum.
et

idololatriam

tlestruil.

C Postquam enim duo beati viri prsedicti Fuscianus et Victoricus de pnedicta Terwanensium urbe perrexerunt, et in Ambianensium civitate tunc Terwancnses ad martvrio coronati sunt
;

torem habens, huc et illuc fluctibus errans, natabat in mari, quod magno Britanniam gurgite secemit a Francis, quod saepe fortissimia mersishic navibus nocetr. Asi miser oec propriam cernens, necalteram terram, tunc illum pcenituit quod sprevil verba Patroni moriseae credidit ventis pugnantibus undis* nec navis, nec juvenis poterat resistere ponto. Tunc illum permerita Deua Audomari precantem trepidum Saxonicam s ilico deduxit ad terram. Tunc ite
:

ibid, iiiiiikIis

culturam iterum reversi sunt idolorum. Non solum enim hi. qui nomen Domini antea recipere noluerunt sed etiam hi, qui a praedictis patri;

rum stupidus ignota cernens arva, raptores tremulus se denudare timebat, si solus diutiui
illic
\>

exspectare tentasset,
-'''/

bus fuerunt baptizati, pari errore ducti

idola

m
fex

colebant.

Summus

igitur

praedictus

ponti-

Hinc nonam* confltens inobedientiae culpam, lacrymie ubertim profusis postulans opem, Audnmariiiit tremula clamans tunc vocepatro-

invocatu
.s.

ope

iudo

III"! I.
'

,!/"/>.

rrrfi,^

A.udomarus eamdem ingressus urbem, salu-

tiferadivini verbi praecepta stolidis

paganorum

num, in Dominum fldenscito recurritad navem Omnipotens ventum illi concedena aptum, mi
tescere

*.

nul.ini
ibid, additui
illico

cordibus tradidit, ferasque eorum mentes, quaa tetrisignorantisecaliginibuscaecata sunt n,largo

pelago jubena ante tumenti, navicula natans rursum per mareserenum, ad tutum*

ibid.&cUiuni
'

ut.

dcstruen-

Evangeliilumineilluminavit, vanaquesimulacra destruendo * igni tradidit, sacrilegamque idolo-

iterum
illiiui

salvus

remeaverat
iii

ante

fortis

portum de quo rapuerat Eurus, pra?dictua

;

ibid,

remea-

vil ail

da

rum culturam

in

pncdicta urbe funditusevertit,

rivulus Elna ubi intrat

ilico

'

mare. Vauta
,

ur

ibid, intr&vil

omnemque

in ea habitantem

populum ad fidem
i

aotos agnoscens agros

ire

illaesam

linquens
rapidis

convertit Catholicam, divina sibi suffragante gratia : orani enim operanti bonum Deuc

suaminlitl

navem,

[ittoreas calcan
n

gressibus algas, multimoda :agi

gratia

Omnipotenti,

398
A.

VITA
suum
pcenitena

S.

AUDOMAM

EPISCOPI CONFESSORIS
Teruanna porro tmlffO dicitur. leratoris Caroli V.
j

excisa est secuh

Ahoj

H0.

potenti, ad

(Wd.

rever-

tronum. In rnira quo Bomno BOpitum ante reliquerat illum, misericordia in eisdem horis omnipotentis Dei '. Tunc proximans postibus celer ille peversus
Benex orabat, miser multis vicibus vultibusculcito prostratus ad terram, humidis pam confessus, cum fletu suspirans, lacrymis
aulae,

rursum recurrit PaBpiscopus adhuc loco raoratus, eo

prinam

videri
S.

episcopum

Teruannensem
in

sus ei

uhi

aut Morinensem mentarioZ. k [n Vita tcrtia efiam

voluisse

Audomarum, ostmdi
Icqiiur

Com-

Dionvsn. At

Luciani, ita ut cidcaauctor secundce Vitm habet primam corrigere. Vel sola
tio

Vitam
:

veniam Aagitabat profu

wiiobihtn

itlius hcecinterpolatio ostendit scriptorem

Vitcv

ti

10 TuncIeniterSenexinquit,corripiensiIIum:
Fili, tibi

esseposteriorem

nam communis persuash

erat

m riculo
ratui
.

libe<

non

te

quid esset venturum, quod es decuit hodie pergere foras. Cur ausus

antea

dixi,

Tunc trepostea nostrum contemnere verbum ? mulusjuveni uo n pondil Patrono: Meaculpa, ignosc* misero Domine, mea veraciter culpa
:

milii

per

fce

morte

redlicto.

Tunc

ipse, ut dixi-

Panusque ad ffildumum, qui S. Dionysium enmdem facere cum Areopagita, nensem voluU Sociis, inter quos enisse Dionysium cum multis et Victoricus, qui numerabantur SS. Fuscianus et S. apud Morinos pradkasse dicuntur ; uti asscLucianus et S. Quintinus. ffanr opinionem
,

ae

mus, sua pericula narrans, quod solus inter tumentea Oceani fluctus, interque voraces circa parva copulos currentium gurgitum aastus in ponto, nec mari navicula, multa perpessua in micredidit vivum evadere posse, nisi illum

ruit prtnue Vitm auctor.

Atauctor Vitm secunda?,

qui utpoteposterior Eilduino scculi ix Scriptorc, Dionysium multo vetustiorem faciebat, nonausus
Dionysii socios dicere Fascia/tum et Vicforicum ; sed ex Dionysii socii& unum elegit, cujus
est

scllinn

humanam desperantem opem Audomari

liberasset de morte.
-

Hios vocaret soctos.

I

meritis Deus

Tunc
:

silere

De SS. Vusdano
Decembris,

et

Victprico

agendum

erit

juvenem
ibid.

Nec
l;

di

sobrius Senex, incautum jussit si< Ne hoc icipulum humili reprimena mente rerbum iterumforas ab ore depromas, nec ulli

aif i) eo) "iii

vero spectat

apud ad

ubi simul examinari potcrit Morinos prcedicatio. S. Quintinus

31 Octobris.

ui.

vldeas

homini haec de me dicere debes, videria' hac brevi perfrui vita, nezabulussuhnminum peret nosjactantia! culpa nec ab nre
;

quamdiu me

m
\

Fuisse et alios

quosdam post Fuscianum

in
:i
;

et

ictoricum prmdicatores
in

Morinis, patet ex
at exiguus fuisse vi-

f/ietis

Commeniario
,

debemus quaarere laudom, ne

inanis gloria cor

dctur proidicationis ihidem fructus antc S.Ando-

nostrum levet in altum t Hincpost hujus obitum cuncta per ordinem monstrans, narravit discipulus
ille,

marum
dubito,
ttani,

f/ui
si

non multos inveuit

his

Christianos,

Actis credimus. Vix

Teruannw tamen

quaa passus fuit in undis.

'/ni/i otif/ai

Tcruanno' sitpercssent Chris:

ct

fortc plures Bononice

nec id omnino
et

ANNOTATA.
,i

negat auctor. n Aputl MabiUonium cascatas, omissis quse

sunt.
o Bononia erat altera cinitas episcopatus
rtnensis, sitaque est
est.

Conslantia, vutqo Constantz, notissima est

urbs,

Mo-

Qermanim
I.

m
sita.

Suevia provtnda ad ladtm

qr/irfiiof/iam aiit/ai COn-

ad mare,

ut

passim notum

Cottstantiensem
l-rialfi rt

\iii|.>in;iri

texere conati sunt, sedfrustra, opinor. Videdicta

tlr

p Si svncx crat S. Auriomarus, quando hcer contigerunt, verisimilUer extra ordinem fuerunt.

hisce iu
<

Commentario

2.

narrata.

ih-

celeberrimo

koc

nr/tohio

Luxoviensi,

In

aliis

Vitis

Helna,

in

cjast/itc

conditore S. Coiumbano, cujus Vita dabi-

Alna. NotatiiT in tabulhprope

M. Cameracensi Bononiam modi;

turad2) Vovembris, fam frequenter actumestin Opere nostro, etprasetiim ad VUam s. Eustasii abbatis, datam 29 MarHi. \iist:isnis scribitur tam apud Mdbillonium
il

ras ffarias, ihiifrm niuri iliahens

docetf/ne

Maf-

brancus
r
est,

lib. III

cap.

xvn nuac Lianam

dici.

Ad duo apographa
cujusdam

Vitm secundee notatum

verba de mersU scepe in HIo freto navibus

interpolatoris. A/ falluntur,
istius

quam
t/ttofl

trritrr

Ms. nostro, nii etiam in Cameracensi, iitfrr//o/a/am ef i/i /ii/r aitrlam :

Vila lerlia,
t/tttv

essr

t/uin cl ia

item

c.r

linc r( afiis

ntonui/ietifis rottccfti

cst.

Mtamcii nometl tpsius

qui opinwnis ratio rsf. ijiiaai i/aoif ifin non siaf i/i Vita secunda, ahi san/ omissa ; srt/ otnissa non sunt in Vita
idnotarunt, quia nulla alia
tertia.

rectius scribitur Eustasius,

dequo, utjam monui,

seif frt/itar

acltim
<>

BSt,

/f,rr co.r

ia

Ms. /iosf/n m/iissa,

a/nuf Mabillonium,
i

ct \n Ms. Cameracensi. Dogobertus monarchiam, mortuo Chtario

//,

Terram Saxonicam Malbrancus lib. III cap. c.ri>li<nt, tmo e/ ei consenticns Mabilhnius inteUexit Anglicanam sed perperam f/itia jiin-nis iffr non tamdiu ahfuit ah
s

xvn Britannicam
,

adeptus estannoQ2$, defunctusque mense Jauuahi'038, Quare tempore his annis intermedto

Audomarus
Dr S. mentario
.

creatus est episcopus.

ir.

Vide dicta in

Comtnentario num.
Acfttirit/

et 16.

ad littus usque briianindeque redire. Quare tam longe qucerenda non est terra Saxonica, cum et Saxones fneri/it ititra /iors Gattiarum, ct in ipsa
ut potuerit nice pervenire t

Audomaro,

/aai mrnfio facfa est in

Com-

quoque Belgica secunda, ad quam spectabant

Morini, aat cerfc
i/i

et

de eodem agi poterit

ad

27 \o-

ejtts

ricinia.

Eteui/n in

rrmhris.
li

Notitia tlif/nitatum
vel

iinprtii /,er
\

Teruana,
ttut

Taruanna
civi(;is

nilitr,
ctfti

rtiitm

antiquh voMoriuuniin, quorttm

,

ftf>

apud Chesnittm
dispositione...

tom.

pag.

:*,

cdito dicuntur esse sub

Gdtlios ,

riucis

Belgicsa
littore

metropotis. Sita erat in Artesia hodierna

ffmncti

mi Lisam aut Legiam dictum, quodibimottfi/uc

Dalmata Marcisin
tititts

secundaa equites Saxonk-o. Erat ergo

et

Saxonicttm

m m

Beigica secunda,

conse-

tlicitm cst.

cr Artrsia
o/ipida
\v

in
,

hilur

rnria affucns

Jlaadriani ladonrc (iandari

itiiscctur

Srafdi

tia/tis

I,is,

Wotufns Leye

quenternon longe aberat Bononia. Vaiesius in Notitia iiaffiftram paij. 316 locum Maivos, ubi
ct/ttifes ilii

erant

littore

Saxonico, credit essc

hodiemum

DIE
hpdiernum Merq <fut Merc, gta cfcus Calesium et GitBvelingam. At quidquid
hco, htius Saxonii

NONA SEPTEMBRIS.
esJ //osit

:m
aliv
ttit ru
-

de

illo

um

erat verisimiiiter inter

;

Ho-

noniam
juvenis
t

et

hocUemam Flandriam
vento abreptus,

suadente gratia, alium voluerunt eligere locura. 13 Beati igitur viri in Domini confldentes misericordia , perfectum invenerunl consilium,
protinus eniin
in

deinde cq

eoque appulii

navem ascendentes

sine

gub

t>ium ttdifirtmt
ir

ille

natore

Siquis stylum3 quo totum hoc factum marratUTj consideraverit, facile vidrhit, UgatO stt/to fuisse primo enarratum, cum multi eHamnum versus hexametri immixtisintrelationi. Binc contigisse puto, ut

remigio,acsineullacibie1 potus cura, huc atque illuc in spatioso stagno, adhaerente

prasdicto

et

fb

mb

Audo-

TflQTQ.

eorum
illis

habitaculo, uavigantes,
in
'

omnilocum,
ibid.
;ul

pot.Mitem

n.gabant Dominum, ut

quem sua
duceret

phrasis scepe
peritus

sit

hiulca et vitiosa,

quod auctor minus

praeparavit misericordia, eos de mlaesos, dicentes invicem, quod aon

'

voluerit plerasque

pocta expressiones leviter tantum mutare.

ascensuriessentdepraadicto stagno, oisi quando, navicula eorum aptum tenente portum, conti
gisset
illis

'"/. tene ndd

secundum ordinera
:

Psalterii

subse

quentem cantare versiculum

insaeculum
saeculi,

Haec requies mea

CAPUT
SS.

II

quoniam elegi eara. Misericors igitur Dominus, qui suis ubique praesens est famulis, prope es1 enim Dominus omnibus invocantibus eum, navem,
fuerunt praedicti
viri,

hic habitabo

in

qua beati
sibi

post aliquod praevisum

Mummolinus, Ebertramet

nus

Bertinus veniunt ad
qui varia ipsis
:

Audomarum,
B

prsestat beneficia
citas,

Saneti cee-

deduxit ad terram. Tunc etiam illi praedictum canentes versiculum, sine mora aa vem relinquent.es, laeti intraverunt in terram, cognoscentes etiam locum iilum a Domino ipsis traditum. Dehinc, B. Audomaro pio eorum favpnlc pahv, iiidiiasfcrium mmiiiic Sti liium ex
illico
*

spatium

E
a/.SUhiu

praedicta villa

morbus

extremus

vium
,
l

in Dei

nominatum super Agnionam nomine aedificare coeperunt.

flu-

mors, sepultura,

miracula.

undique religiosis viris ad praedictos Dei famulos, B. Audomarus Mum(

Confiuentibusque

<im abbab

illicoonstituit

molinum multitudini
AdSanctum
venit S. Eerti-

praeposuit

monachorum.

MummoKmun,
tu di Indfl B< '

Sed non multo posthaec

hoc non multo temporia intervallo a ad B. Audomarura de praedicta Constantinense regione tres una cum mente viri Mummolinus,

Post

temporis intervallo, praefatus venerabilis abbas Mummnlinus ad Noviomensis urbis episcopatum, divina largiente
el

Htttim.Sanotus
l<{

MBOUi

hus cum Sociis

a

gratia, provectus estj etper viginti

praedictae
civitatis
,

sexannos
sibi

populum
d.

Doraino

"Kbertramnus et Bertramnus * sanctusque Bertinus b pariter dicitur apud venerunt, relinquentes etiam secundum Domini Mnb. praecepturn parentes, patriam, omnesque propinb

creditum
pontifex

rito

gubernavit
post

Gloriosus igitur
in prae-

Audomarus

Mummolinum
enim

dicto monasterio sancto

monachorum choro

bea-

quos. Sanctus vero Audoraarus prauiictos Dei

tenti

tura praeposuitBertinum:sanctis
in

fratribus,

famulos gratifice recepit, immensasque omnipoDoraino gratias agens, qui tales sibi ad

eodem

loco

sub

strictaa

Regulae rigore Deo

prsedicandum Evangelium adjutores deduxit. Erant enim praefati viri in fide perfecti Catholica,
et in
ecclesiasticis disciplinis

servientibus, dilectus atque amabilis beatus fuit Bertinus. Krat enim vir venerabilis, in divinis

atque in divina

rebus pruderis, et providus gregis sui pastor, in malis vero simplex et inhocens, secundum

Scriptura eruditi. Parvo posthsec temporis spatransacto, S. Audoraarus cum praedictis beatis viris, Divina sibi stimulante gratia, monastetio

Domini pra-ccptum

Ksfotc

prudentes

sicul

serpentes, et simplices Bicut columbae.

Posthaec

vero, multis' e intervenientibus annis, B. Audo-

C
quibus tocuni

donat ad con-

struendum monasterium:

rium cogitavit in Dei fundare nomine ad habitandum enim monachis, divinasibi largiente misericordia, locura habebat aptura. 12 Erat enim vir quidam potens Adrowaldus nomine, in divitiis hujus saeculi vauis valde dives, quem B. Audoraarus de errore gentilitatis
:

marus
tus in

carnales

aiuittens

oculos

temporali

privatus est lumine, ut perpetua luce inlumina-

Dorainum f semper adspiceret

dicit
:

sicul
:

B. David dicit : Oculi raei semper, ad

et

Dominum

idem

Ad

to

levavi

oeiilns

mcos, qui
Mab. Psr

habitas in

cselis.

Post* amissionem verocarnasibi

ad fidem convertit Catholicam, quemque cum omni sua baptizavit familia. Adrowaldus vero prudenti consilio faliaces divitias praesentia saeculi spernens, nec ullum habens filium, magnara
suae hereditatis

lium oculorum spiritali lumine rcplctus, popu

lum a Doinino
ordine,

creditum eodem regebal

partem cum orani sua

et

muitiplici

15 Posthaec vero, paucis intervenientibus g morboque annis, cura praedictus venerabilia vitaeaenex Au- doinde cor.

substantia Deo

beato obtulit

Audomaro
villa

vox fuBi in Ms. omissa

[villam
Sithiu.

']

videlicet, qiue noto noraine vocatur

Beatus vero Audomarusinpraedicta

domarus nimio febris ardore fuisaet fatigatus, cumque diem obitus sui adfuisse cognovisset, eodem h die de lectulo, in quo jacebat, surrexit,
atque in ecclesiam ingressus, pronua coram altari *cum lacrymis Dominum pro se et pro circumstante eum oravit populo. Corpus vero
Christi et

rcfitus

pie
:

moritur

ante adventuin prredictorum ad eum virorum ecclesiam c audihYavit in eo etiam loco, in quo

ibid.

allare

suum pausat
concessit
'oi. ffidificaillis.

in pace corpusculum.

Postquam

ergo praefati Dei famuli ad

ut

eum

pervenerunt,

Sanguinem communicando, turbi8que

manibus quatiente febre auoa devota mente
dicena
:

reni

monaciiorum habitaculum aedihcassent *, ubicumque illis in praedieta placuisset villa. Sancti igitur viri Mumraolinus atque
Bertinus cum ceteris eorurn in Christo sociis monasteriumaedificareinquodamlococoeperunt, quod usque hodie vetus vocatur monasterium
:

se circumdantibus praedicando, oculis in caelum

elevatis, tremulisque

atque senectute extenaia,

benedixit discipulos
I

/,

[mmensam omni-

sed in eo loco paucis morantes annis, divina

eis

mtis Domini precorclementiam, utvos /ilioli mei in regno Dei merear videre felices. Hisvero omnibua in eodem die rite peractis, ad suum

iterum

101)

VITA

S.

AUDOMARI KPISCOPI CONFESSORIS

eritate

\mi>Y1|ii,

eodem iterun reversus est lectulum atqae in corpore wlito moreextenso, vultutoto quesereno, anima Bni sancti Confeasoris, ange,
/,

non

omnipotentem lorum agminibus circutndata, ad

egressa est
nora

m
i

domo

qnod
pieoa,

talis
illa

Hi vero, qni in eadem /. praesentes ruerunttestati Bunt, eorum nares el ora intravil odor,

Dominum

domus omnibiis aromatibus

in

mari iturus neqmt.a perjunum perfi- JJJg ^ in sua pcrseverando loquentes ver- domori tnnx Tunc arabo asperis inter se cere viam ad venerabilem l-iinitii, mi m commeando bifl eam cernendo adproxiB \udomari basilicam, requirebat, ad bant.Tunc ille, qui solidum ma Quid nobis estnecesse ad
;
.

vesano animo ad B. Audoparatus etiam basiiicam iterarripuit,

stetit.

1)

i^JW
.

.,

fi<

aicut saepe

contigit. Pretiosa est

aliorum Sanctorum exitu enim in conspectu Domini

'

suum ait compatrem basihcam B ludomari propius accedere

:

Deas

mor
tepelitui

anctorum
u
,

ejus.
-

mihi in lstoloco. enim abique prassensest; jura B.Audomarimerita, quodacin qno stamua per
accepisti

"

1C |'r;i-rlin

'iKT.thilr- :tbb;^ l>rtinUS,

comodatum a me non

s. Berttnn.

divina

sibi

uhi venerabilia Benex

gratia revelante, Btatim ad locum, obiit. '-11111 -m- pcr^cndo

monachis,

sacrum

B.

Audomari corpus cum

psalmis et hymnis et canticia ad locum sepulecclesia&z, turaa deduxit, eumqae tn praedicta

sohdum. Tunc linguamque ad manus, ille iniquus extendens oculosque ad proferendum perjurium movens, ultionc B. Audomari elevans, subito basilicam terram cecidit, ocupercussus divina pronus ad

quam ille beatus Pontife* 111 Sithiu aediflcavit, cum immenso circumstantis populi sepelierunl
'

nl.

cnim

luctu.

dixit Bertlno,

Sanctus autem ' kudomarus beato pra3cunctisque fratribus tempore illo

In

momento et postin eodem crepuerunt duobus tamen diebus vita sibi concessa ad terrendos videlicet alios, qui eum in tali angusest viderunt, die tertia miserrima defunctus
liqne
:

hasc

tia

morte.
20
Es!

Domino
Hab, mori
Bors
'

Sithiu

servientibus

ai

qaando

ei

incerta extremaecontigissei

horflB, in prae-

dicto loco

Buum

sepelirenl eorpusculum.

ergo aliud miraculum, quod per B. vita obtentum Audomari merita factum fuisse non dubitatur, factaquein quodqne usque ad prassentem diem, divina ope- Jocodeinde mirante potentia, certis declaratur indiciis.
dain forte die,

Miracultiiti iw

D
Oleum tumpadesupra neputcrumet
i-.i-

17

Parvo

igitur temporis intervallo, postquara

Viri
in

Quavicina

racuhi.

corpus venerabilis

praedicto

loco

fuil

dum deTerwanensi urbead

"'""'"""' s
'

epulcrum ejus ex pcndente sepultum, juxta desuper lampade, divino liimino rcplcta, pcr prolixaannorumspatia lucifluumstillabatoleum.
hoc vero divinara clementiam tuentibu apparet, quantam in conspeetu aaterni
jn
i

pergeret loca,cumque meridianis diei horisparvura pausandis spatium suo voluisset indulgere

diligenter in-

hobel

beatus suus confessor A.udomarus glori cura juxtasuum venerabile sepulcrum babeat
regi
*
:

quadam jacuit arbore non longe Cornaccus p vocatur. Dum vero Vir venerabilis evigilasset, ligneam statim dolavit crucem, et eam in praedicta, sub qua jacuit, arcorpusculo, sub
villa'. quffl

Mub.

vilia

bore
in

ffxit: in

sequenti vero nocte

ineodem

loco.

gloriosa

Baapo

riiiin variia

hucusque ostendit signa. Mnlti languoribua fatigati, cum ad B. Au-

domari tumulum perveniunt, divina largiente gratia, ubitam recipiunl sanitatem. imnipotens
1

quo agius Christi Confessor jacuit, imftrensum apparuit lumen omnesque inillius loci circuitu habitantes, hoc videntes miracnlum, dicebant Hic etiam locus idcirco tali nunc lumine fulget,
:

ciiim
'a/.pmfloll

Dominus non solum gloriosas per buos virtutes, dum hao utuntur Famuloa perfecil \ii,i, sed posl felicem eorum obitum signiaac virtutibus in diversii mundi partibus eoa glori'

quia ex

II.

Audomaro, in praecedente
fuit

die ibidem

paulisper pausante,

consecratus atque be-

nedictus. Et usque ad praesentem

infirmi in

diem multi

eodem

loco sanitatem recipiunt, lar-

ficare
siiiiiii

cessat, Bicut per praedictum agi

^icntc Dumiiin imstroJesn Christo, cui esthonoi

ct
r

Quidum
uti
ai
,

nii-

confessorem \udoraarum multas posl obitnm siiiini fecit virtutes, quas, favente Domino, subseqnonte narrabimus sermone. it. is Parvo igitur posl Audomari obitum
spatio transacto,

[,

loria

secula secuiorum.

cum Patreet Spiritu Sanctoper ieternu Amen.

ijuui pu( units

quidam
(ut.

vir

avaritiae aestibus

ANNOTATA.
a ttun

alhro cum
1

pisstt

iiuititii,

moribus plenus, ;ul snum accessil compatrem //. postulans ab eo, usque ad statutum ut iiiniin argenteum sibi modaret Bolidum, per suam etiam tempus acc subdolam testando fldem, quod statuto ad eum tempore iterum redditurus asset. Alter vero simplici animo suum credendo compatrem, araccensus, pravisque
fertur)

Qnod

hir

de tempore dicit auctor, non mul-

meretur considerationis pro chronotaxi /?genda. Sane si senex erat Audomarus, quando

pracedem factum
et

conttgit,

atfventw Mummolini

ni,

prmftUUI

gentum
i

callido

precanti dedit" amico.

statuto

Paucis

vero diebus transactia,

ad

Redde tnihi statutum enim accommodavi, argentum issionis advenit. Tunc fallax tempus tucs pr amicus torvis eum intuens oculis, asperisque
pore, dicens
:

eum venil meum, quod

Sociorumpraponendusest, cum illihaud dubie advenaint, antequam senex esset Audomarus. Quare, nisi ibi senex vocetur minus propne, erravit scriptor in rerum ordme t neque id mirandum esset, cum fuerit centum et quinquaginta
fortasse annis posterior hisce faetis.
b De s. Bertfno actum est 5 Septembris, ubi pag. &86e/587 dedimuset illustranimus omnia. qtuB hir narrantur de eo, ejusque Sociis atque

iiiu

cum
pissel

eo loquendo verbis, audaci animojuravil

.

negando

quod

aumquam
0,

ab
illc,

eo qui

scripulum

Tunc

uilum acceprsedictum
beati

etiam de Adroaldo.
c

[gitur de hodierna ecclesia S.

Audomari

accommodavit solidum, recta respondit ratione,

dicens
:

Pergamus simul usque ad

con-

ludomari venerabile sepulcrum, uttumihi ibidem per ploriosa ejuadem Pontifl cis merita jurando confirmes, quod hic negare
fessoris Christi

structam fuisse ante adventum s. Bertini existimo. Attamen non crediderim, illam initio fwsse tantm molis, quanteenvnc cst, sedmodi-

quam

cam

tt

fortasse

dumtaxat saceUum,

in

quo

conaris. 19
al.

Tunc

ilie

miser,

mortalis

lucri

amore

presbyter aHquis sacra aanwnstraret. Eadem ecdeinde numasterio aucta est, dataquc ab Andomaro S. Bertino , cujus successores eam
lederimt usquc

diabolo etiam mendQcl CBecatus, et a principe mendacii confortatus, qui mendax fuit ab initio, el in

ad annum

820,

quo monaauctorttatem

sterium istud canonieis fuit traditum, ut variis

DIE

NONA SEPTEMBRIS.
i

-101

auctoritalibus ostendi in S. Bertino 9. Bisce

Qufe

illo

dic

contrarianon paucn inrruioinOpusculo,quod ,\u-

ecclesia ferit Sanctus,

et

adhcec

A. Ajiohv.o.

reducuntur.
cutus

Corpus
:

domarensesediderunt contra Bertinianos. Quare iliorumrationesbreviterexaminabo.Primopag.60 nitmturostendere, ecclesiam illamfuisse magnam ab initio : allegantque in hunc finem hcec verba ex Vita apudSurium edita : Egregium templum
hasc

Sanguinem Domini pro

vtatico suscepit

circumstantes paucis verbis aUobenedixit.

est, iisqite
li-f

scc\ undus

biogra-

phus

imprudentissime auxit. k Ms. Cameracense, n jaceret pkrasis sit perfccta.

1

sic hiulva

in Sithiu niagnis sumptibus extruit. Respondeo quidem verba repcriri apud Surium ; sed
illa

Circa

annum
38.

670, ut dictum est

inCommenqua> tunc
at

tario
ni

num.

primo

haberipost relatum ihidem adventum

Tn ecclesia videticet

li.

Bertini et aliorum; secundo Surii ipsius, quistylum mutavit, verba esse, non anliqui biographi.

Marice,
:

secundaria mtt camobii Sithiensis

nunc

esi

Quare
verba,
S.

nihil illa verba probant; sicut nihil probant

quat

mox
est,

cathedralis Audomaropolitana. Potro ecclesiam iltam fuisse S. Bertini ejusque

Audomari, cum
structum

initio

subjunguntur ex miraculis agalur de tempto, non sicut sed sicut fuit seculo ix aut x.

batwu Sithiensium, tam muliis

Successontm abcertisgue testi-

Adducuntur tertioex Vitaquadam metrica, quam non vidi, ha>c verba : Venerabile templum.... monasterium fructu cultuque decorum... a fundamentis erexit sumptibus amplis. Respondeo, poetam illum cum exaggeratione loqui, si loquatur de ecclesia ante

moniis ostendi inS. Bertino 9, ut existimem id negari non posse ab ullo, qui veritatis

aman-

tior sit

guam

contentionis. Inter alia hunc

addu-

xi locum, ex quo patet S. Bertinum

fuisse

m
suis

possessioneecclesimS.Mariae t

cumin

ea

cum

tmmachis
credatS.

S.

Audamaruni

sepeliverit.

Qitis

enim

adventum Bertini

structa.

At

verisimilitersolumconsideravitecclesiam, qualem suo tempore videbat. Certe monasterium serius

fuit constructum, nee in

voluissea Bertino sepeliri in aliena ecclesia ? Prmterea ne mentio quidem /it clericorum in ulta Vita, quam vidi, quando

Audomarom

usum

clericorum,

m sine

fundamento volunt Andomarenses; sedinusum monachorunij quemadmodum ostendiin S. liertino, ct iteram ostendam inferius. Interim luhct hoc loco omnia recenserc adificia, quas pcr S. Au-

namatur sepultura Sancti ; cum tamen andrrim habeam exemplaria partim impressa, partim
t

Mss,, Vitarum S. Audomari. Itaque plane igno-

ro,undv producta

sint

verba

qum

in

Opusculo

Audomarensium

inter

domarum

in Sithiu condita in

Opusculo suo voVita

modo laudantur: Ubi corpus sancti Viri Bertinus abbaa cum suis monachis et

instrumenta pag. i9hoc sanctus

clericis

lunt Audomarenses canonici.

tertia attribuunt
tini.

Primoeicum

constructionem ecclesite S. MarSecundo per eumdem volunt aidificatam ccclesiam cum monasterio S. Marice, nunc S. Audomari dictam ; atque in illo monasterio clericos ab eodem cons/itutos. Tertio xenodochium ab eodem inSithiu cedificatum dicunt. Quarto decoenobio S. liertini ibidem constructo nullum est dubium. Verum tot mdificia in vico modico co?istructa fuisse tempore S. Audomari, neverisimile quidem est, nedum verum aut antiquorum auctoritate probatum.
d Rectius legitur gubernavit

sanctissimi Viri, Cceterisque fldelibus Christi sepelierunt. Ignoro, inquam, unde hwc fuerint producia; neqite existimo hcec legiin codice ullo

utcumque vetusto. Atsatis video, allegata verba prorsus inutilia esse ad ostendendum eo tempore
clericos

habitasse
satis

in

monasterio
sit,

II.

Uarim.

Etenim cum

verisimih

aliquot clericos

adfuisse morienti Audomaro, et plures adfunus CJUS accurrissr ; facile credidrro eosdem quoque

sepultum
in

ipsius et exsequiis adfuisse. At inde nulla dialectica inferri potest, eos tunc habitasse

Sithiensi

monastmo
quce in

H.

Marice.

Non minus

apud

Mabillo-

inutili

conatu

auctor dicti

nium, cui consonat Ms. Cameracense. De Mu/nruolino fusius agetur ad 16 Octobns. Negant
Bertiniani S.

recurrit
in
S.

ad

illa,

Opuscidi pag. 62 Vita '{ narrantur facta

Sitkiu

Mummolinum

in vetustissimo suo-

num. 11 et \2. Aliqui ibidem cum Audomaro dicuntur fuisse discipuli, quod
clericis.

runi

ahbntum

catalogo, f/uemscculo

x concinnavit

auctor explicat de

Nihil de hisce negaveS.

Folquinus diaconus, locum habere. At Folquini auctoritas magna esse nequit pro rebus seculivii. Hi/ic Sanctum illum ne recusantibus quidem
(;

rim

neque enim dubito, quin

At
satis

Audomarus

ciericos hubuerit.

abjudicare audemus. e In Ms. nostro habetur ;Multis temporibusintervenientibus annis sedvox temporibus/rr/w//;

mirari neqneo, auctoreJnexeo facto inferre, sancto Episcopo diseipulos fuisse, qui cum ipso habitabant in Sithiu ante adventum S. Bertini, ut Gallice loquitur.

Quippe

dicitur venisse in Sithiu

cum

discipulis,
;

dat. neque estapud Mabillonium, aut in Ms. Cu-

meracensi, ideoque omittendam credidi. f Rinc i/iMs. nostro omissa est linea una, ut clare patet. Binc dedi illam ex editione Mabillonii,

dum... episcopali more vicos circuiret dicitur ibidcm se hospitio rrri/iissf : rt dr/i/um rrs
contigisse dicitur,
ihi esset condita.

anteguam

ecclesia H.

Marim
in

Si ex hoc Sancti adventu

cui etMs. Cameracense congruit.

Sithiu auctor inferre possit,

clericis suis habitasse

Aiulomannn rum
;

g Bcec verbainsinuant, S. Audomarum paucis tantum annis fuisse ccecum, quod rccte dc tribus
aut quatuor potest conjici. Nihilhabet Vita tertia aut Suriana, quodhuic conjecturce repugnat. At

eadem
vicis,

facilitate

in monasterio H. Marice contendere poterit, in singulis

condita

guos ab

cum
eo

discipulis

adivit

A.udomarus,
monasteria.
ecclesiam
II.

fuisse

clericorum
asserit,

factum per plurimos ante obitum suum annos. Verum scriptor ille mihi deserendus videtur.cum haud dubieprimo biographo sit posterior, nec aliunde aliquid inveniam, quodei multum faveat. opinor. quo aut revelattour ii Eodem die divina /toverat mortem sibi instare, autidconjzciebat ex morbi natura. At necesse non est, ut credamus, Sanctum illa omnia, qiae sequuntur, feVita secunda
,

num.

12 habet t ccBCum esse

Demum

laudalus auctor

Mariw monasterium vocari in variis Mss. ante adventum Bertini. liespo/idco, .%/> [artasst ruratam
gi,
/'s\r

rrrtesiam
;

illam,

ipiia

tmmustvrtui,,

postea fuit additum

certe in Mss. meis nihil le

f/uo monasterium istud locare possim ante adventum Bevtini. Pr&terea ox monasterium
i

/itniii)

irro rnlesiai/i sa;j/e significat. QuaprOptet

cisse ipso die, qito obiit, licet

secunda Vita idhabcat.

ex iihi voce nihil potest evinci, quodmonasterio clericorum aut canonicorum faoeat. Ceterum <t
51

Septembris Tomus III.

quo

402
\

VITA ALTERA
in ecclesia B.

S.

AUDOMARI EPISCOPl CONFESSORIS

vocatur, natus est. aui Aurea-vallis Friulphus, genitnxsuos clarus vocabatur inter nuncupata Domitta. Hi vero rehquis llius fuit prae(Uctum puerum secundum ritum a cunabulis, divina

Genitor hujus

tifOirTMO.

quo tempore cononici

, ujlhrtiralis
perint, expotut

Marim, quce

est S.

Audoraari, hahitarc <-

commentario Vitm S. Berttm

/""""'* n Compater.etsipassim ngnificet

spiriluulr,,,, lur

cognahonm

,.

^
ti

rhrUtian* relieionis

tantum videtur mni pro todaU eadem aut amico. Secundu, tamen Uagraphus voceuliturmsensuproprw. in Ms. scripWlun, oApud MaiAU sig,/ielur mmmus Cameracem,, denarium I : scripuius et scnptuius Ate*

fi*to sun B
grafta
.

in ecclesiasticis
'

nutriebant

to>pbms .unicum

,m""
p
'/"/'
///
/

( -ruP"lu-

Ncmmhwwlocivariescrtptumtnvenw.In
,

^ ...
:

jugo

'

^.^ ^ ^. Puero ^^rJeTd^L^n^te^et Chr A udomaro **fa JJ"habebant filium.

a:tate et gratia

crescente, suavi

,iev.

dente

a M,
////

:,./.,

W .^VW,,' ""
:

<

QAmboiffitur e dAmooigHiu, K enitorvidelicetFriulphus scriptum ^'^tendit A '

cuni cumpata

V" C
//'///// .h,i'ii;u:ii
..

'

"';''*"

S
-;;,,

:;;:':;,,:

r^b^eUa^pauseter-

"

reme,

et habebis vitam

xxxvi
bit
:

fl^tfM Victis

facto hic relato, de loco ita scri88t Tairuanna et Rentica lapide

o*e

perhennibus locupletes,
belles, a^tate dispares,

diabolo resimiles, ad

mente

Chnsti

quarto
.(//

dissil .iis, cui

sit

etiamnum Journi nomen

certa, ignoro
:

est.

ea explicatio

sed certiorem

darenequeo. Additetiam Malbrancus Jornacum de ea occasione fuisse S. Audomaro donatum,

famoso militum perrexere ccenobium, quod vocatur Luxoviura, vasta ererao Vosago noinine Hiberniensi a situm, quodque a sanctse memoriae abbate in Burgundiae reviru beato Columbano
gione in Dei nomine fuit fundatum. prajdicto raonastur Eustasio abbati, qui tunc in monacliorura praeerat sanct* atque beatie
igi-

Sancto

quo magis dubito, quia scriptor illeplures assertt t/otio/ioftrs, fjiHim <<i o/mtes pro certis habere
/iossi/u.

terio

multitudini, Audoraarus

cum

genitore suo sua

mauifestavit desideria religiosa, sequens quod

VITA ALTERA
Ex
quatuor Mss.
collatis.

Bcriptumest: Interroga patrem tuum, etannuntiabittibi, majores tuos, et dicent tibi. Sanctus veroEustasiuseosinDei araore flagrare cernens.
et in beati

Audomari vultu et verbis gratiam cognoscens divinam, salubre atque perfuisse fectuin secundum saerse Scriptura? auctoritatem
prssdictis Dei famulis dedit consiliura,

lnvicem

suadens

videlicet utrisque, aliquando simui, aliquando separatim, ut sub regulari disciplina secura in

Dei perseverarent servitio. 4 Ainbo igitur divino ardentes amore, spiri-

IMl/EFATK)
iim sanctorura

tualis patris Eustasii

sacrae'

ct ntm eo sequentes consilium, sub monaxhm

fU

RegulaB jugo

runt. Deatus igitur Eustasius

mente devota se subjeceimmenso gaudio

cieindc.

Friulfb dtfunCtO t

Awhima-

I)
i-st
'

iu

patrum veneranda memoria omnipotentis Dei laudem venerabiliter

,

repletus, eos sancto

tinno conjunxit.

monachorum consortio conDehinc sanctus Audomarus spimonacho-

rus

recolenda

el

eorum honorabilis

vita

ad
'
.

rituali gratia plenus, astate tener, iide robustus,

vi

uno Ms.

prtBferende

exemplum Bdelium fldeliter esl proferenda non opinor esse incongruum, sed potiusaptum, utde venerandi Audomari episcopi vita et oonversationis qualitate, de multia ac plurimis ejus almiflcia gestia saltera pauca, prout Iargiente Domino recolere valemus, ad memoriam revocemua, quatenua paginis indita, manifeste fiant
tlei

districto Regulaj rigorisubditus, inter

rum agyum populum

Christi

fuit

imbutus. Omnibus

militibus in prsedicto monasterio habifiiit

tantibus, divina suadente gratia, amabilis

eral

enim mente

et corpore

castus, obedientia
!'

atque hnmilitate refertus, in divinascientia eruditus, caritate et mansuetudine plenus, districtis

larata.

parsimonise castigatus jejuniis, prolixis noctium

pervigil
excubiis,

sciens

Beati sunt servi

illi.

GAPUT
Sancti patria
:
i

inveneril vigilantes.
1

quod scriptum est quoscumvenerit Dominns, Cum per plures annos sub
:

coanobiali vita

cum

religionis

honorabili cultu

vitam pariter duxissent,

Friulphus secundum
b.

quod Iuk professus, laudabiliter finetenus perse< t

parentes: vita

^*

)';!!-!!

monachus
beati

religiosus

t>

monastica episoopatus, gestaque in utroque statu:beatus obitus ac sepultura.

5 Dehinc

Audomari
;

vulgata loca,
regia
tesl

usque ad
supra

fama, per multa Dagoberti Francorum

posita.

fttepiscopui

Teruannensis,
i,

nobtiam perveml
civitaa

abscondi enim non po

nlilesque

Post hasc, multis intervenientibus annis, a reverentissimo pnedicto principe, el ab omni Prancorumpopulo vocatus, sancto
bis

montem

coni ertit

ic

igitur

agyus pontifex Audomarus ex no-

episcopo

Qrtvs nobih

prope

bilibus et inclitis

secundum

sssculi digni-

Achario Noviomensis urad docendum atque rnandum Teruanensis urbis populum episopitulante,

Canstanfto,

tatem,

el

in

fide

Catholica

eruditis, ortus fuil

l<

mtibus in Constantiensi regione, uec a Constantia civitate el in eo specialiter

:

loco,

copalem cum magna mentis humilitate sumpsil honorem. In quo gradu verbum divinum in corda credentium seminans, animarum corporum-

que

DIE

NONA SEPTEMBRIS.
tanniam gurgite

403

que languores curans, captivos vinculatosque redimens, viduarum inopumque prffl omnibus curam gerens, plebem sibi a Domino creditam rite gubernabat. Praedictus igitur Teruanensis populus licet ante adventum beati Audomari a
sociis sancti

ctibus errans devenit in raari, quod magno Bri- A. secernit a Francis. Ast miser ubi nec propnam cernit nec alteram terram,
pcenituit illum quod sprevit verba Doctoris, niori sese credidit ventis pugnantibus ei undis nam
:

WuMi.

Luciani

martyris, Fusciano vide-

ad fidem
rkristiaiiam.

licet et Victorico, eodem tempore, quo sanctus Quintinus Ambianis praedicabat, verbum audisset divinum, multi tamen adhuc ex ipsis Teruanensibus cultui adhaerebant idolorum. 6 Postquam autem duo beati viri praedicti, Fuscianus et Victoricus, de prsefata Teruanensium pcrrexerunt urbe, et Ambianensium civitate martyrio coronati sunt, tunc Teruanenses ad cultnram it.erum reversi sunt idolorum non solum enim hi, qui nomenDominiantearecipere noluerunt, sed etiara illi, qui a prsedictis patribusfuerant baptizati, pari errore seducti idola
:

nec navis nec juvenia poterat resistere ponto. Tunc Deusillum per merita A.udomari precan-

tem Saxonicam

e illico deduxil ad terram. 9 Hinc iterum stupidus ignota cernens arva, sed Deum ptr raptoribus se praedam fore timens, confltens in- merita S. Am-

obedientiae culpam,

sedula Audomaruni

lacrymis ubertim profuais domari ijtvornns.tvndit inclamat. voce patronum, incolumis.

1
,

fidensquein Dominum, cito recurrit ad uavim. Et ventorum flamine comitand mira Dei omni-

colebant.

Summus

igitur

praedictus

pontifex

Audumarus eamdem

ingressus urbem,salutifera

divini verbi praecepta stolidis

paganorum

cordi-

bus tradidit, ferasque eorum mentestetris ignorantiae caliginibus caocatas largoEvangelilumine illuminavit; vanaque simulacra destruendo igni tradidit, sacrilegamque idolorum culturam in omnem in ea praedieta urbe funditus evertit habitantem populum ad fidem convertit Catho:

jam dieto loco, de quo egressus est, in eadem liora cum summa celeritate incolumis remeatus * est ad littus. Nauta surgens, notos agnoscens agros, ad suum poBnitens recurrit Patronum, in eo Episcopum adhuc inveniens loco morat.um, quo somno sopitum antea reliquerat illum. Tunc proximans postibus aulae, ubi Senex orabat, multotiene ad terram
potentis dispensatione iu
prostratus,

remeavit

crymabili veniam postulabat.

licam, divina sibi suffragante gratia omni enim operanti bonum Deus cooperatur si enim, testante Apostolo, Deus pro nobis, quis contra
: ;

culpam confessus, voce laIlle autem leniter corripiens illum, Nonne, inquit, fili, prohibui te, ne pergeres usque ad mare * Curergo inobedlena apparuisti? Ille autcm dixit: Peccavi, Pater, ignosce mihi et retulit ei oranein ordinem narfletu
:

cum

\'.

rationis sua\

quom

coactivn

modo

gcsscrat. Scd
:

venerabilis Pater admonuit eum, dicens

,

Hoc

nos?
Sanctux imruculis clarus
1

Postquam vero praedictam plebem ad

veri

verbum, fili ne umquam ab ore tuo depmmas, nec ulli homini hoc mea virtute contigisse pro-

Bononia

Dei cultuin pnefatus Pontifex convertit, verbum divinum concurrentibns ad eum undique
prsedicando turbis, multosque in Dei nomine a
variis

dum hac brevi perfruar vila, ne zabulus nos superet jactantiae culpa: ali ore cnim honiinunties,

,iim esset,

num non debemus

quaerere laudem, ne inanis

liberando ianguoribus,

magnarum

sibi

signa virtutum largitio concessit divina, de quibus nunc almificis illius virtutibus subsequens sermo, Cbristo favente, pauca depromere properat. Quadam die Audomarus egregius Christi confessor in Bononia urbe post nocturnas vigilias diluculo more solito surgens in ecclesiam intravit orare, ibique per prolixum diei spatium

gloriacor nostrum levet inaltum, Gratiaa magis age Domino omnipotenti, qui tc de tanl.it periculo liberavit, et Lncolumera reduxit. [pseautem

post praedicti Patris obitum cuncta per ordinem monstranSj narravit cunctis, qusa passus fuerat
in undis.

10 Alio quoque temporo,

cum

Dei Miles,

ut

v.arim

trnttiti

mos

ei

fuerat, nocturnis horis sacris precibus superata:

iioste,

verbum Dei circumstantibus turbis prredicans, Missamque Christiano populo decantans, a?grotis variis generibusmorborum manusimponens,
hora venerabilis vitse Senex lassus sese locavit in lecto, dehinc parvum pausandi spatium suo volens indulgere corpusculo multis laboribus fatigato. Unus de circumstan-

Dorainum exoraret, stimuiante antiquo

tanta
ei

carnis temptatio incentiva immissa est,

sc habuisse

quantam Vir sanctus umquani

meminit.

non

meridiana

diei

Cum

subito superna gratia respectus,

C
"

ad semetipsum est reversue, rcminiscensque exempli incendii beati Benedicti /, nrticarum et veprium aculeis omni indumento corporisexutus,

/'

"/.

jnvenilis

tibus ministris ipsius, juvenili

accessit ad

aetate lascivus,

egressus foras se

illico projecit,

ibique

diu

]'

eum, et licentiam ab eo petiit usque ad vicina maris proficisci. Tunc Senex juveni dixit coram turba petenti, Noli, inquit, fili, illuc pergere, sed hic sede parumper, dum ego, auspraevidit enim pice Christo, a somno surgam
:

corpore vulneratus exiit. volutatus, Cumque bene pcenaliter arderet foras, extinxit quod illicite ardebat intus.
totoque
11

beati

Est quoque aliud miraculum ij, quod per Audomari merituin fuisse non dubitatur
;

f,u-Uim v mdi-

giostm.
y

providus Speculator sui gregis, prophetico spiritu plenus, petenti juveni quod essefmalum
abire.
tflridam

factum
locura

cum ab urbe Teruanna aliquando ad

vi-

cina loca lustrando pergeret, pervenissetque in

juve-

nisejus injiis-

Tnnc somno sopitus fessus sic siluit Senex. 8 Ast juvenis sancti spernens praecepta Patrom (juvenibus mos est jussa nam spemere
senum) contempto praecepto Magistri, festinus mare perrexit. Tunc naviculam parvam cernens in littore stantem, qua soliti fuerant homines transcendere vicinum d flumen, quod accolae nominant ipsis in partibus Helna.csecatus juvenis amore ludi, inconsulte solus ascendit in
illam, ludere volens interhujus rivuli ripas. Ast

quemdam planitic campania: /( juxta summitatem cujusdam montis, in*cujus radicem

Cumque meridiana diei hora parvum pausandi spatium suo vellet indulgerc corpiiseulo, jacuit inibi
sub quodam arbore: inde vero cum a SOmno surrexisset Christi Athlcta cruccm Domini, ex
lignis editam, in arbore, Bub

gi

vallisvilla, quse dicitur Jorniacus, Bitaeet.

ninavicuiam
ingressus,
peiiclitatur in

mari,
ti

qua

ipse jacuerat,

fixit.SequentiYeronocte, Dei virtutecooperante, in eodem loco raulta apparuerunt luininana/;

illum pelagus rapuit vi valida venti. Tunc subito surgit saeva in ponto tempestas, et ipsa navicula

atque ab eodem tempore Chrifltue pro Milit.c buo multorum ibidem sanavit iniinnifatcs, atqua innumerabilesdeclaravit, virtutes />. 12 Ad meritorum vero suorum

turaescentibus undis quassata, nec gubernacula

nec gubernatorem habens

hue illucque

flu-

cumulum

au-

gendinn

404

VITA ALTERA

S.

AUDOMAKI EPISCOPI CONFESSORIS

ubi

UlOKTMO.
fit

Sandui

gendum por plurimos ante obitum suum annos temporaliuiM or.ulorum lumen amisit: sicqueexsalufcrinsecus caecus, et intrinsecusa Domino
Mluminatus, diebus ac noctibus ob boc velut novus Israelita Deum videbat, et egregius pontife* iu tribulatione positus, etin corporali crircTf r-onstitatofj corde semper devotodice!i.,i Domino: Ad te levavi oculos meos, qai hanon solum autem hoc, sed bitas iii coelifl
briter
:

novo eidem tribuitur episcopi titulus, sed wbjiciendus. Vide dicta ad Videinde examini voce Luciani, omnia illa tara 1 lit. k. Excepta gentilvum ex prima Vita habet conversione
et

de

auctor.

iusiiper rilu

condum
agrotat,etpU morUur:

Bacerdotis Melchisedech BeSacrificium ?per singulos diesimmolasiiiiiini

d Navicuh hattd dubie volebat ludcre, ut mox Helna inter cujus ripas usurpavit Ttague voces in littore poeta nquiiur scriptor, qui voces primi pro in ripa. Eic vero mutavit quam in hoc facto frequmtius
erat
:

m
.

tpso

flumme

HograpH inalm, vocem vicinum imprudenter

e
f

hic substi-

bat Altissimo.
13
iiim

tuit.

Cum jam
///

vir beatia imui

Audomarus
quofebre

obi-

suurn in proximo esse sciret; in ipsadie

vitae

oltima

SU83

de

lecto, in

reptua iacebat, Burre it ingri susque in eccleihi prolixe cum lacrymis oravit. Deinde ad
i

Vide Annotata ad Vitam l Ut. s. Boc factum non legitur in prima Vita, sed est. Mihi illud, cx hac etiam in tertiam adoptatum utrandidr t/kam, quod mttio, non modo incersit tum videtur; sed vix possum dubitare, quin

altare Domini ascendens Missam, ut ei mosfueplebe rat, celebravit, ei Bacras aostias pro omni

commentitium. Certe auctor illudex Vita S. Be-

nedu

d. per S.

Gregorium

scripta, sic adoptavit,

ibicommi
et

Deo omnipotenti immolavit, pacem

faciens, qui ibidem

ut etiam
sit ut

non pauca S. Gregorii verba nmtuatus

oum omnibus

circum aderant,

omnem clerum, atque nniversos discipulos, quos regebat, ('nrpun-M San^uineDomininostri Jesu Christi suis Banctis manibus n communicainsiipci' <! vrbuin pra-dirationis eifl abun\it, danter euTudit. Pust adinunitionem vero diutis:

videripotest in Vita S. Benedicti apud ?ios tom. ill Martii pag. 278. At non consideravit in spiscriptor incautus, S. Benedictum potuisse

nis et urticis se

nudum

volutare sine periculo, ne

oapita

BimetPaditam,optatissimam benedictionemsuper eorum tradidit, valedicens ei, acdicens: Filioli mei, quaeso, orate pro mc, ut in regnoDei
vns videre

depre/ienderctur, cum in ilh facto a quopiam wlus degeret in spelunca Sublacensi; at S. Audomaro tutum non fuisse foris se denudare, cum faciie a suis potuisset dcprehendi in illo statu. g Hoc factum a primo Mographo re/atum est

merear

felices.

Hia peraetis, ad pro-

ultimo loco post

referatur

mortem

Sancti,

licct

ibi

el solito more mortuorum extensusomni corpore, elevatis manibua

prium reversuB est stratum,

ad
ciidiiin

tamquam miraculum

viventis.

etiam Vide ibi

Annotata.
h Auctor aliqua hic adjecit

curain uinnibiis wppil \)cu umiiiputniti

Vitmprimmadloita

immensas gratiae agere, laudare et benedicere.

Et inter haec verba Bancta illa anima cum gaudio '! exultatione prasclaro valde
egri
ijiii

cum magis explicandum, sed

in/r/tioa/ur,

obscure, at vix

magno
vultu
o,

esl

de corpore. Testatique sunl nobis

quid vc/it. Dissenthmt etiam Mss. in his vocibus. Bertinianum fazte/planitie campaniae. Parisiense: planitiae campagniae. Aquicinctinum

eo tempore aderant, tantam ibidemintransipsius sanctaa

,ni

animaa

iu

corpiM a
II.

Hirfinose-

pulfum,

naui odoris aspersam, ac si illa omnibus aromatibus fuisset plena. Translatum es1 autem corpus ejus a reve horo monachorum, rentissimoBertinoabbatei et Bepultum cum gloria in monaaterio Sitbiu, m baailica, quam ipse prceclarus Pontifex in honore
i i

domo domus

illa

fragran-

campacampania usus sit pro loco campestri, dkereque volueril, Audomarum venisse ad locum planum, sive ad amplam planitiem. Prima Vita immensum lumeu, quod non erat mutandum. k Non addit, miracula usque ad suam celatem
planitiw Capanias. Cisterciense
nie.
:

planitie

Vcrum non

dubilo, quin scriptor voce

BanotesDei Qenitricis Mariaa ad tumulanda

mo

continuata fuisse, sicut primus.

1

aaokoram corpora construxerat. Sanctus enim Audomarus beatum Bertinum, cunctosque iVatrea Ulo tempore in Sithiu Domino servientes, in troditione cujusdam privilegii rogavarat, utsicubi
ei

Auctor magis incipit augere aut interpolare

initio fecit.

primam Yitam, quam

Missce Sacrificium.

Nequeenim

habet prima Vita quotidie a cceco oblatum fuisse

Bors

incerta

inprmdicto loco
ferentes

extremm contigisset horae, inter monachorum corpora af-

Neque habet

clare

Vitaprima, qua hic narfitisse facta.

r/tntur, ipso die

emortuali omnia

Buum

sepelirenl corpusculum.

n Quis n/ai

ritlcat.

quam

hoc

sit

ineptum Vitm

ANNOTATA.
a
esi

primm augmentum? Certe non aderat omnis clerus i// illo pago nec omnes discipuli Audomari ihi cr/mt prmsentes et tamen omhibus Corpus ei Sanguinem Domini infirmis manibus im,

Bactenus auctorhujus Vitos omnia mutuatus rr Vita prima prmter prmfationem, et idcirco

pertiisse

imprudenter

dicitur.

iiihil fuit

didit de situ

observandum. Bic prtmum aliquidadLuxovii, quod m apographo Pape-

Tmponit scriptor} nisi verba illa mutuatus sit ab altOj aut per vocem nobis intelligat monachos
ccenobiisui

dudum

drochii nostri ex codice Cisterciensi tegitur, sicut

quoTum testimonium, quod

stus

dedi; vasta eremo Vosagi situm, Atin Bertiniano ei Aqvicinctino Vosigi male scriditur, ei in Pari-

tempore.

defunctos, aut scriptum alisuperesse poterat ipCerte magis nugatw , magisgue

incrcdihiii

apographo vox Hia ornnino omittitur. Est sane buxovium in Vosago silva, tpm- Lotharintjiam ti Bttrgundim eomitatu dividit, sed i/i ea parte, qua est comitatus Burgundim.
siensi
I

crcdihitr

<it,

viderant
rio

modo postrema hcec refert, quam ut eum convixisse iis, qui morientem Audomarum. Videdicta in Commentaivttttr

de rjus

Bcbc de perseverantia

Frhdfi,

vita

mo-

nastica hic scriptor priori Vitm addidit.

c
l)f

S. Luciano martyre Bellovacenst\etsocio

s. Dionysii Parisiensis

actum

est

ad 8

Januarii.

CAPUT

DIE

NONA SEPTEMBRIS.

io:>

CAPUT

II

Miracula posi mortem

facta.

regionibus, pradia c, vineas ac familias cum lntegntate villarum, facta cartarum conscriptione cum stipulatione idoneorum testium, ad 1,1,11,11 tumuli ejns aolemniter tradiderunt.Inter quos et Pranci quidam, haud proeul a Reno flumine, eodemvotoac desiderio ferventes, etiam agros suos vineasque sancto Viro assignantes

A.

\>ONY0.

nrmaverunt. Qnadam igitur die, tempore vindemia\ pastorquidam puerolus cujusdam religiosi
Miraeula
generatim

Post

quidam debilum suum

negans,

cujus obitum ad venerabilem ejus tua superna Dei virtute ex lanr padibus a pendentibus visum est mirabiliter

viri,

Ekkinus/nomine,in vineam
et

glorioso Viro

mulum oleum
:

collatam, intravit,

furtim

sinum

rapiendo complevit; et hoc

suos

faeto.

de uvis ad eoa-quales

et insuper multi segroti quotidie adipiscuntur sanitatem aliaque quam plurima miracula ibidem Dominus per Servum suum
stillasse
:

cum

sociis, ut

preada rediit, Rogantibua quoque secum impertiret prsedam, quam ap-

dignatus est ostendere, de quibus favente Dominosubsequenti narrabimus sermone. Non longe post obitum ejus fuit quidam vir pravis moribus
exsceleratus, atque avaritiae iniquitate accensus, qui solidum unum argenteum a compatre suo,

portavit, immittenti in sinu manum dextramita ambsa immobiles adhseserunt, u1 aec sinistra, qua sinus tenebatur complexus, uec in sinu il-

lata dextera posset averti, contorto oreretrorsum linguae perdiderat officium. Tunc stu-

pentibus reliquis

sociis,

puerum

debilem ad

ex

sacris
:

fontibus

sibi

connexo

accommo,

daverat

et ei postea,
:

fide

fraudata

nolebat

proprium dominum adduxerunt, non cum parvo timore referentes eausamjquse ei acoiderat.
li) Dominus vero pueri, cum esset religiosus, idemquede* condolens puero divinaa statim quaesivil misera- indi mm hero siin tuiij.ii. r, tionis auxilium. Assumpto secum misero et neS*.

penitus reddere

sed adhuc potius ad

cumulum

damnationis suse augendum, quod acceperat, cuni juramento negabat hoc se ab ipso nunquam
accepisse.
pejeransque

Audomari

gligente puero,
diversa
villse,

situlam quoqiie plenam

vino

l>ilffi> (ftJQ

per merita S.

16 Ille autem respondit qui commodatum requirebat Jura ergo mihi super corpus beati
:

proprio adquisito labore,

Audomari pontificis, quod negando affirmas, et ego juramenti tui negationisque eausam adquiespunitur co * Uleautem, Faciam, inquit, quandocumque i. e. accepto vis. Placitoinito, pariter pergunt, et cum approximassent ad sacrosanctum dispositum locum, et prope de ejus basilica in media starent via, ille, qui solidum requirebat, dixit Quid nobis opus est longius proficisci Deus ubique est omnia enim in fide constant; in loco, inquit, isto, in quo pariter stamus, leva manus tuas contra hoc sacratissimum templum, et jura mihi per merita et virtutes ipsius Sancti, quod solia le dum illum, quem tibi * requiro, nec a me accepisses , nec mihi debitor ad solvendum esse debeas. Cumque ille audaci corde, diabolo hortante, manus ad juramentum levasset, protinus ultio divina secuta est, Deique justo judicio providente in loco, in quo stabat, ambo oculi ejus et post haec duobus crepuerunt in momento tantum diebus vita sibi concessa, ad terrendos
statimtjraviter
:
.

Andomari,

sed et alia secum sumens munera, ad basilicam ejusdem quse eorum lingua Gebuvaldas-thorp dici-

sanatur.

anorens quod atferebat, altari, et prono vultu unacuui puero prostratus, cum fletu
tur, perrexit,

profacto crimine, intercedente pio pontifice Audomaro, clementiam Omnipotentis exposcit:ac

post humilitatis lacrymas oratio obtinuit. effec-

tum nam puer surrexit incolumis, el membrorum compagoad pristinumofflciumesl revocata. A.ddidit nempe dominus pueri annuatim exenia",
:

i. 9.

doiii

quae portavit, promittens se inibi esse expletu-

rum. Atque his ita peractis, Deo gratias agendo ad prbpriam remeavit domum: sicquefactum
est,
iii

deinceps incolae ipsius

loci

res monaaterii

non solimi vineas vel pomorum arboresaut hortos invadendo rapere noilent, sed neque omnino novissimuni gramem absque (icentiaconejns,

tingere praasumerent. patiens

facile
liter
illi

Virum mirabilem,
scelerum

qui

in

vimlietis

misoricnrdiam

praBstare comprobatur, qui

eum humiprovincia
Puellula ih

deprecatur.

videlicet alios, die tertia

quieum

in tali angustia viderant,

est.

20

Non solum tjuoque hanc,quam

in

profundissiiliiun \iittruih

miserrima morte defunctus

C
limula captvi

17

Non

prolixi temporis intereuntefluxu post

apud
;

sepulcrum
soluta

sepulturam corporis beati Viri, accidit ut quidam trahentes reum cujus collum h manusque catena ferrea ambiebat , ante basilicam in qua Domini Jesu Christi Famulus fore noscitur tumulatus , transitum haberent. Cumque loco quo templi patet aditus, approximavere concatenatus a manibus violentorum elapsus, sacri sepulchri contigua petiit fugiendoloca: subitoque inter gemitus dolentis animi fletusque cor, ,
,

gestam diximus, virtutem propter merita sancti Viri declaranda Dominus adimplevit, veruin etiam nuperrimo tempore g eoram OCulis nostrisstupendum-miraculuni declaratum
remotiori

lup$a,
1'

f/

De quo pene innumerabiles testes promiscui sexusvirorum feminarumque adhuc maneut.qui

est.

ad boc spectaculum praaaentes adatiterunt. Quodam tempore, uf annuatim mos est per omnes
provincias, ubi Christiana religio flrmitatis obti-

net vigorem, rogationea trium dierum solemniter celebrabantur, ut ad saape dictum fcemplum,

poris fatigati nutu Dei onmipoteiitis,

interce-

quod
nitur

hiijus provinciaa

maximo veneraturhonore,
confluente undique
fatigatae

dentibus sancti Audomari meritis, et vinculatuS ereptus, et catena apparuit confracta c. Tunc persequentes vestigia tortores praememorati
,

ubi et ipsius beati Vjri terraa traoUtum eaae cer-

corpus,

catervatim

d
donationes
s

factum quod fuerat, ut viderunt, in nimia diutiusstupefactionehaeserunl Sed agnoscentes hunc Sancti Dei meritis esse salvatum, aliudque nihil facere audentes, abire siverunt d
scelerati,
,
.

populo, post horam plehi in processinne,

pevertenti

jam meridianam etiamadeamdem

basilicam
ikhr.il

Missa celebrari debeatur*. tnter quo-

illaesum.

riim multitudinem mulier qnaedam cum duabua flliabus pueiiulis conveniebat: incipiente vero cantore antiphonam, minor majori aitis ardore

iudomari
fn rinta

txciesia faetaj;

fm

18 His et hujuscemodi virtritum signis crescente Viri Dei fama, multi nobiles non solura

fatigatam B6 esse qineritabat

CUI affectUS eausa

compatiebatur major,

et

apprehensa manu mi//.

iltius

ecdesiw

de proximis, sed etiam de longinquis terrarum

Qoria duxit in eccleeiam

ui

aitim infantulaa

utcumque

*<tt,itupunitus;

m
\

VITA ALTERA

5.

AUDOMARI EPISCOPI CONFESSORIS

verisimi/iter Vita> pnCameracensi, qui primus miraculum additom prceeedens quam hoc ma> ma onim iflpo Sanctorum virtutesreticendae u rii* rfrf.-Nonemmideoa anc pioteren "lent.bu. ad m-oferensunt, quod nos maculos. sumus qui se, Deo cooperante,

taOHTMO

utcumque temperaret. Pervenerunt ergo simul ad puteuin, non minus sexaginta pedum altitudinis habcntorn. Cu.n autem copia haunendi aqoam propter ahsentem funem deesset, puella
parvulaeitiscaueatantoaltitudinisaquaniprona aspiciendo incaute ad ima deJapsa est.

dum

idonei

non

ultro

oculis

hominum prodeunt

sed magis

eseoinoolumi
extrahitur.

21

Major vero, quae superos putei stupefacta

conscribenda. quoniam prBBsentium

etf uturorum

remansii. ignarautiliorisconsilii^garrienstamen ejulando plurimam multitudinem voce sua advenire compulit.

Nuperrimo
eius
etc.

corda inflammant. ad proficiendum in Doraino tempore post venerabilem naraque

Cum
am

ergo coneurrentes cireumpudl.-i

famam per
Qittr

quaque conspicerct
iiimio dolore cau

clamans, vix

prae

sequunlur habei hmc Vita

diversa orbis spatia propalatam et exactius

t

sui ejulatus aperuit: et

terlia.
f

cum

restis putei

deesset,

angor

intolerabitis

nOD dcruit, quomodo aut qua arte cadaver vel flefunctum ac profundo putei possenl abstrahera

ad

Vtde plura fn Ms. Cameracensi, Echinus. Vita tertia, ubi hoc miracuhtm amiotata in

accuratius refertur.

Tunccujusdam
ter accurrena,

fratris

ipsius

monaaterii miniaaf/pic

g Nescio

dum rem

explorat actam, ad
inde
reste

rem

hisce fuisse

alium
aqusni

transciirri)
in

put<-um,

dicuntur in

an ex his inferri debeat , auctocontemporaneum quia eadem Yita tertia, eujus auctor certe non est
,

abrepta,
eris

puteum descendit, ei puellam more nec supernatantem aqua' reperit

:

synchronus. At

cum eadem etiam

asserantur in

etiam ipss vestimenta tanti caaus altitudine bumectabantur : sicco quoque capite ad Buperiora delatanst. Quod vidcnte multitudinc. Deum per

Ms. Cameracenci, cx quo hic omnia accipere potuit ; miraculum saltem fuit conscriptum ah
auctore synchrono.

meritasacri Pontiflcia glorificaverunt, Bcientes absqne dubio precum ipsiuejuvamine a pcsnis infernalibua, si oonflteanturex corde peccata, se
liberandos.
Bpilogut n
i

h Vox ecclesia hic sumitur pro monasterio, ut alias non raro, quemadmodum vox monasterium etiam pro ecclesia medio cevo usurpatur.
Puteus, in

quem

/apsa est puella, erat verisimi/i-

ter in area monasterii, sive in /oco aperto post

J2 II.cc

dc coiivcrsationc ct virtutibus sanctis-

primam portam.
i

tpfatis,

simi prfiBSUlis

Audomari

lircvi

perstriuximiis

qi&ifl OOQ/NIQi
0J>ffCOpafUfl

oratione, CBBteruui iectori scicnduni,

1 1 1 1 1 : i

quam

plu-

quam miracula
/ator

His verbis auctor c/are indicat, se fam Vitam scripsisse ; /icet revera interpo-

addit.

virtutum ejus nobis Latere silvam, qum partim priorum negligentia Bcriptorum, quaedam autem modernorum ratio reticuit propter
ii
t

magis

sit

quam

scriptor.

Quippe de

gestis

paucissima addidit
S.

Vitee

primai, et omnia, quo>

fastidium Leotorum. SiifhYiant interirn isla;

soriim iiilinnantiiiiu

cum

Audomarus cum SS. Bertino, Mummolino et Ebertrammo gessit, ita omisif, ut ne quidem insinuet,
ilia

multoties ad yenerabils ejus Bepulohrum diverspcctclur curalio. Quarum

satis re/ata

esse in

Vita S.

Bertini.

omnium cumulua
lcclnri

si

onerOBUS

quam

volumini traderetur, magie necessarius censeretur

Miracula etiam ex alio desumpta existimo, ita ut vix aliud quid huic auctori attribuendum putem,

cuilcx. Ucxii autcui ccidesiam per Bpatia triginta

/.

annorum, atque
snainiiltitudinc,

bis expletis,

ultima depositiodiscij)iilo-

quam breviusculas aliquot iuterpo/ationes, pro/ogumque et hunc epilogum. k Audomarum diutius prosfuisse episcopatui
.

liis

ln.ra. cirriimsl.autc

flentium

ostensum
1

est in

Commentario num. 37
illa et

et seq.

rura

Q lilus

Spiritu sunet'", nii^ravit

SeptembriSj plenus ad Christum cujus

:

Traus/atio

scpulturtt

jam

erat narrata,

sed aliquid sa/tem de penu suo scriptor depro-

corpus translatum est a aancto Bertino,

ptiltmn in monasterio Sithiu
/,

el

bo-

mere

vo/uit.

Monasterium Sithiu secundarium

regnante Domino
cuui
l>r<>

hic est inte/Ugendum, licet

dralis,

modo sitecclesia

cathv-

nostro .lcsu

Clnislo,

rtii

csi

1'atrc

ct,

utjam antemonui.

Spiritu sanoto honor virtus

el tnagnificencia per oinnia S8B0Ula siiTiiliirum. Aiucn.

ANNOTATA.
De una tantum lampade prior loquitur, At ante voiuit scriptor pluscuium in prima Vitamutars, guodetiam apparet in seauenti miraculo,
a
l)

VITA TERTIA
AUCTOHE ANONYMO

K r

///

COnSi rifitn, diritur, prcssiis

Ms, Cameraeensii cujus relatio videtur mirabili catciiarum

Ex

codice
aliis

nostro

Ms.,

cum

pondere,
r

Ex

esse S.

Vudomari

laudato Ms. magis apparet beneficium id nam ita habet : Manibus lap:

Mss.

collato.

sus

violentorum,

baailicm

petiit

occultiora,
sua-

Sanctumqus Domini propria pro ereptione

pirii

CAPUT

larrvinabihhiis sxoral iiilcrvriurc, ac tuni ocvus inter bujuamodi voces Dai nou defuil cle-

Sancti patria, parentes

uatu niinulissiuns partibus fragori subjaouit catana. Sequentia qvoadrem consonant.

uicnlia
:

vita

d Boc non dicitur Ms. Cameracensit sed potius iuuuifitr, illum futju fuissr rlnpsuiu, tlum
il/i,

monastica, episcopatus, conversiogentilium, facta miracula.

t/m snptrhiutur.
;

lia'scruni
liiitn-

unnio dlUtiua Stupore oiuncs.juc. qui adarant, agnoacentes pcr sancti Viriereptum axorajnina, Domini
mirabilia,
ita

un&nimes collaudabanl
s

Agyusa
tatem. et

Buic miraculo

prafaiur aucior

igitus pontifex Audomarus ex nobuibus, et inclitis secnndum seculi

Ms.

di^-

fide Catholica eruditis, ortus^fuit

*S2 %2tt?
n

parentibus,

DIE lNONA SEPTEMHRIS.

parentibus, in Constantinensi regione, nec longe

m;

credentium seminans, animarum corporumque

tanguorea curana, captivoa vinculatosque redi-

toioirwroi

a Constantia civitate, et specialiter in eo loco, qui Aurea-Vallis vocatur, natus est. Genitor vero ejus, inter suos clarus, Friulfus vocabatur, Domitta autem sua nuneupata fuit genitrix. Hi vero religiosi parentes praedictuin Puerum se-

mens, viduarum inopumquepne omnibas curam gerens, plebem sibi e Domino creditam rite gubernabat. PraedirtusigiturTeruanenaispopulus, licel ante adventum sancti Audomari a Bociis
Diuniisi
rico,

cundum

Christianae

Religionis a cunabulis ri-

martyris, Fusciano videlicel

audisset divinum

e<

Victo

tuni, divina gratia sufFragante, in Ecclesiasticis

verbum

nutriebantdisciplinis: unicum

enimAudomarum
post

habebant

tilium,

Friulfus vero

praedict

quo sanctus Quintinus in bat urbe, miilti tamen adhuc ex

eodem Ambianense
ipsis

terapore,
praBdica

conjugis suae obitum, Puero aetate et gratia crescente, suavi jugo Christi ac levi, divina stimulante gratia, confortante ac suadente
filio vadit

Teruanensibus cultui adhaerebant idolorum. Postquam enim duo bcati viri pravlicti Fuscianus ei
,

Audomaro

VictoricuSj de praedictaTeruanensium urbe per-

suo, se subdere studuit.

rexerunt

wm

Ambo
est
:

igitur, genitor videlicet Friulfus

cum

rio coronati sunt

Friulfo patre

iaxovium,

filio suo, complentes quodscriVade, vende omnia quse habes, et da pauperibus, et sequere me et habebis vitam aeternam mundomortui, Deo vivi, caducis ino-

beato

Audomaro

ptum

territorio martytunc Teruanenses adculturam iterum reversi sunt idolorum. N<u solum enim qui nomen Domini antea recipere noluernnt sed etiam lii qui a praedictis patribus fuerant baptizati, pari errore ducti idola cole, , ; ,

et in

Ambianensium

Deo subditi, diabolo mente similes, adChristi militum perexere coenobium, quod famoso nomine vocatur Luxovium, quodque a sanetae memoriae Hibernense viro, beato Columbano abbate, in Burgundiae regione in Dei nomine fuit
pes, perhennibuslocupletes,
rebelles, aetate dispares,

bant.

5 SaiiLt iis igitur pontifezAudomaros eamdem ingressus urhcm, salutifera divini verbi percepta stolidis paganorum cordibus tradidit, ferasque

<nl

fidem

Caiholkttrn

oonvfltM.

eorum mentes
perlustravit,
:

tetris

ignorantiae caliginibua

caacatas, largo Evangelicse praadicationia lumine

fundatum. Sancto igitur Austrasio abbati, qui tunc in preefato monasterio sanctse atque beata? multitudini praeerat monacliorum, Audomarus cum suo unanimiter genitore religiosa manifestant desideria, sequentes quod scriptumest: Interroga patrem tuum, et annuntiabit tibi majores tuos et dicent tibi. Ipse vero eos Dei
;

vana etiam simulacra destruendo

:

igni tradidit, sacrilegamque idolorum cuituram

in

nrrcdicta urbo funditus evertit

omnemque
Omni
enim,

in ea

habitantem populum ad fldem Catholicam

convertit, divina sdn suflfragante gratia.

eniin operanti

bonum Deus cooperatur

si

testante Apostolo,

amore flagrare cernens,

et in beati

Audomari

Deus pro nobis, quis contra nos? Postquam vero pra>dietam plebem ad veri

vultu et verbis gratiam cognoscens affuisse divi-

dam, salubre atque perfectum secundum sacrse Scripturae auctoritatem praedictis Domini famulis
dedit consilium, suadens videlicet utrisque
ali-

di\

Dei cultum praafatus Pontifex convertit, verbum inum concurrentibus ad eum undique preediturbis,

cando
tiiiiini

multosque

in Dei

nomine

variis

liberando languoribus,

magnarum

sibisigna vir

quandosimul, aliquando separatim, ut sub Regulari disciplinasecum in Dei perseverarentservitio.

et

largitio concessit divina,

de quibus sub-

sequenssermo Christo favente pauca dopromere

properat.

cum eodem
Eustasio
(it
:

Ambo

igitur divino ardentes amore, spiri-

Quadam

vero

die

Audoniarus,

egreghia

CumjmmU
auidain,

sufc

tualis patris Austasii sequentes consiliuin,sacrae

ubbate

mo-

nachvs

Beatus igitur Austasius, immenso gaudio repletus, eos sancto monachorum consortio conjunxit. Cumque per plures annos sub coenobiali vita Friulfus secultu honorabili pariter degerent
se subjecerunt.
,

Regulaejugo devotamente

Bononia urbe perseveraus, post noctumas vigiiias diluculo more sim solito surgens, ecclcsiam intravit, ibique perprolixum diei spacium verbuin Dei circumstantibus lurliis
Christi confessor, in

Sanetonnlente,

pr8edicans,Miss:

|ue( !hristianopopulocantana,

eegrotis variis generibus

morborum manue

im-

cundum quod

fuitprofessus,finetenus

perseveravit religiosus. marus spirituali gratia plenus, aetate tener, fide

monachus Dehinc sanctus Audo-

ponens, meridianis horis vitae venerabilia Senes bissus se lecto recepit. Dehine ciini parvum pausandi spacium suo indulgeret cofpusculo, multia laboribus fatigato; unus de eircumstantibuaipsius ministris, juvenili astate lascivus, accesait
!

robustus, districto Regulae vigori subditus, inter agyummonachorum populum Regularidisciplina

imbutus, omnibus Christi militibus in prsedicto monasterio habitantibus, divina suadente gratia, amabilis fuit erat enim mente et corpore castus,
:

Domine, da niihi nunc tuara ad eum, dicens licentiamj ut ad vicina pelagi loca pergam, Cui
:

obedientia atque humilitate refertus, in divina

scientia eruditus, caritate et

Non habetis, sanctusore prophetico respondit mi, licentiam b meam adhuc quoquam ire fili
:

mansuetudine

ple-

nam

mclnis

tibi

reor hic parumper exspectare,

videas excitari. Praevidit enim

nus, districtus parsimonia,

castigatus jejuniis,

donec

measomno

prolixis noctium pervigil excubiis, sciens quod scriptum est: Beati sunt aervi ilii, quos eam ve-

providu8 sui gregis Speculator periculum, quod errantijuveni fuissel futurum. Tuneaomnoao|,iins,

nerit
'iriitdcTeruan
nensis epi&co-

Dominus invenerit vigilantes. 4 Interea beati Audomari fama, per mnlta vulgata loca, usque ad Dagoberti Francorum
enim uon pohaec,

feSSUS siluit senex.

adifBi innt<
<

pus creatus. Morinos

regis notitiam pervenit: abscondi

test civitas
tis

super montem posita. Post

et

mul-

intervenientibus annis, a reverentissimo prsB-

ab omiii Francorum Achario Noviomense episcopo opitulante, ad docendum atque gubernandum Teruanensis urbis populum episcopalem cum magna mentis humilitate sumpsit hodicto rege Dagoberto,

At juvenia praacepta Bpernena beati Patroni, iii jni.s estjuvenibua Benum juaaa parvipendere, papidia greasibua migravit ad mare. Tuic naviculam parvam cernena stantem in littore, qua l.ran iiv iluiiii'11 Soliti fuerant incolflB parvum illia nuncupatur partibus, immequod Helnain
7

<i

>/iinit ini, a
,

ni

vgnto i

mureabripitui

populo

vocatus,

sancto

mor atque inconaulte, caecatuaque etiam

i

ludi

i-(.

boIus ascendit in
i-ipas.

aujuB nvuli luden;

in

Qlam, volena inter Ast illum in peiagua

papuit via valida venil ituncaubitoafiBvaaurrexil

norem. In quo gradu verbum divinum COrda

pontotempeatafl,ettumescentibu8undia

quw
satur

408
A. Anonvmo.

VITA TERTIA
:

S.

ACDOMARI EPISCOPI CO.NFESSORIS

in eodem loco sanita tem diem c multi infirmi tem recipiunt.
L-

satur navicula
I,

nec enim gubernacula, neque ,1,,.1,,.1-r-rn. duc et illuc flucti

ae-

gurgite erran^ natabal in rnari, quod magno quossBpe navea cernit Britannian] a Pram nec olent demergj. Cumque miser fort.is iim.i potui propriara nec alteram jam aspicere terram, poenituiteum.quod verbasprevitDoctoi

ANNOTATA.
omisi, quia jam data est a Totmn vrafationem eademenim onte hanc legiante Vitam primam:
fUT b

pugnantibua mori enim sese credidit ventia cum nec ipse nec oavia ponto resistere et undia .i moxque illum per merita aancti Au(,1(11 precantem miaericordia omnipotentia
ris
: ;
:

codice.
ires Vitas

Siquis attentepro hoc facto

con-

tvleril
u.atf.

mdebitprimum scriptorem ex ahquo poer

domari

atDeum
,-.
f>i
i

Intoo-

tnnitn

8.

Audomari,

Dei ad terram Saxonicam deduxit. arva, h At ille iterum Btupiduaignotacernens iilic solu e praedam fleritimebat, si nbu exapectasset. Hinc notam confitena

stylo sa?pe snnm concinnnssc relationcm mendoso.primi autem relatwIttttl, o et frequenter emendatam ; hune nem a secundo fuisse utcumque
ve?-o

ex utroque meliora sumpsisse,

et

plura cor-

aliquamdiu
inobei

TPiEtSSG

mantfetto
periculo Ube
,'itu:
:

tia

eulpam, profuaia ubertim

beati

Lachrimifl

c ctort

Cum

Audomari fldenaque runcomnipoin Deum ad ilb Deus, furore Buppreaso pelagi, aptum ten naviciila rursua natana ventum concesait ecce revebiturportum per mareeerenum, ad eumdem

open iterun poatulat

navira cito recurrit.

nuata fuisse

auhoc factum ex prima Vitaaccepeiit miraeula in itto loco continequit inferri usque ad ipsms tempora, pnesertim

cum

tempore auetor secundce Vitce idnon dkot de

ac alia

suo. Voces

mque

enim illas usque ad pnesentem diem mutuatusestex Vita 1, ubihoc ulti-

valida de quo illam prius rapuit vis notoa illico agnovit venti. Nauta vero exsurgena graagroi, auamque in Littore linquena navim, deinde juvenis omnipotenti Deo reddidit

incolumi

7no loco narratur.

tiae

adauum Patronum poanitena quantocius recurquem adhuc in eodem locoorantem invenit, rit
:

CAPUT

II

quo ante somno aopitum

reliquit

statimque

iachriraiser prostratua-ad terram, profusisque mia confessua inobedientiaa culpam, humilibus

Sanctusvariis donatur ab Adroaldo

,

vocibua veniam (iagitabat.

corripiens,

Quem Benex
lili,

leniter

quem
SS.

converterat

Nonne

te,

inquit,

gere prohibui \ Cur igitur poatea oontempaiati? Cur juvenia tremulis vocibua respondil
: ,

quoquam perverbum Patris

ecclesia in Sithiu condita: ad-

culpa

mea veraciter Mea, Domine, oulpa ignoace mihi misero per te a perioulo
pericula,

ventus
cedit ad

Mummolini

et

sociorum, quihus locum con-

mortia liberato.
v' ipae,
i

"

'

"''

\)

Tunc ipaesua narVare cmpit

tumenteB Oceani

quod

monasterium con:

Sanoto
JIISSIIS,

vilofB
Iflllil

boIub inter

fluctue, inter pro-

ceroB acopulos, concurrentium gurgitum eeatus, nec creiii parva uavicula multa nt perpesBus
:

dendum
caecitas
,

Sancti

miracula,
,

morbus

mors

et

diilii ae vivum evadere posse, niai illum meritis aancti A.udomari omnipotentia Domini de morte liberasaet, Mox beatusAntisteshumili mente in-

sfepultura.

cautum discipuium repressit, dicena Nunquam Iioc verbum ab ore tuo iterum depromasj quam:

Ouodam
venit ad

itaque tempore,

dum beatusAudocircuiret, per-

VillamSithiu

diu bac brevi

me

vita perfrui videa8

:

ne zabulua

marus episcopali more vicos

Qoa BUperel jactantiaa culpa neque enim ab ore hominuin laudem qumrere debemua, ne inani gloria mens nostra elevetur. Bacjuvenis, prioria
inobedientiea

quemdam

vicuni, vocabulo Sithiu.villam

abAdrouUfa acce P tom mt '

jam pridem sibi a quodam devotissimo delegatam. Erat enim vir quidam potens, Adrovaldus
nomine,in
qiicin
divitiis

transgressione
;

perterritus,

in

hujusseculi vanis valdedives.

vita beati Prassulia siluit

Bed posl ejua obitum

est in

ouncta per ordinem, quej passus

undis,

Audomarua de errore gentilitatis ad fldem convertit Catholicam, quemque cum

beatus

pmdiaium
llllnili

(n

f\utlllti.

demonstra^ it. lo EbI quoque aliud miraculum, quod beati A.udomari merito fuisse non dubitatur factum; quod usque in praesentem diem, divinaoperante
potentia,
forte
die,

omniauabaptizavit familia. Hic prudenticonsilio fallaces divitias prassentis seculi spernens, nec ullum habens (iliuin, magnam hereditatis sua

certia

deolaratur
a

inditiis.

Quadam

partem cum omni sua multiplici substantia Deo et beato tradiderat o Audomaro,videlicet villam

dum
:

Teruanense urbe ad vicina

cumque meridianis diei horis pergerel loca parvum pausandi spacium aibi indulgere disposuisset,
villa,

more solitu se hospitio recepit, desideriojam diuhabensin sancti Martini nomine ecclesiam in eadem fundare. UtigiturSanctismos est furtivasorationes qumrere, de nocte dam surgens, pausantibus
cunctis,

superius memoratam. In hac igltur

sub

quadam

jacuil arbore, nec longe a

quaa Jornacus dicitur.

Dum veroVirve-

nerabili levigilassetjlignoarastatimdolarejussil

edomo

solus exivil
fudit
:

h,

et

orationem ad

crucem, et eam in preadicta, Bub qua jacuit, arbore flxit. Sequenti vero nocte in eodem loco, in quo agyua Chriati Confessor jacuit, iramensum apparuit Lumen, omnesque viden es
Hic locua iccirco nunc miraculum dicebanl Lumine fulget, quia ex beato Audomaro in praecedente die ibidem paulisper pausante fuit consecratua atque benedictus: et usquead pnesen:

omnipotentemDeum
:

cumque diu multumque orasset, intentionem suam expleri cupiens, dixit beate Martine quondam sacerdos egregie,
inihi

nunc choris Sanctorum adjuncte, ostende Locum divino cultui nomine tuo consecran:

dum.
12 Vix orationem Sanctus expleverat et ecce etaxtaton fn decoalo prolapsum est Lumen in modum can- eaconstruU.

delte

DIE
delae,

NONA SEPTEMBRIS.
est

409

in

illo

loco

uhi

nunc constitutura

quod Vir Domini aliquamdiu intuens, diet audacter accedens, Domino laudes et gratiarum retulif actiones;
altare,

ligenter locum notavit

virgamque pastoralem ibi in argumentum fidei affigens recessit, stratumque revisit. Mane autera facto, vigilantes discipuli obsequioque beati Patris intenti, baculum ejus inter se requirentes

fluvium in Dei nomine sedificare coeperunt, con- A. Akontmo. fluentihusque uinlique roli-insis wris ad pr;edie- rnolinvs, tos Dei famulos, beatus Audomarus Mummo- ** Bertimt$ linum multitudini prseposuit monachorum. Sed
-

non multo post temporis

intervallo praefatus ve-

nerabihs abbas Mummolinus ad Noviomenaia urbis episcopatum, divina largiente gratia, procivitatis

non inveniebant quibus beatus Audomarus, Eamus, inquit, ad locum Deo electum meteque parvitati Domini misericordia ostensum. Quo
:

prsecedente, continuo pervenerunt, ubi affixus est bacnlus. Stupentibus autem discipulis, et intra se, quis eum ibi infixerit, ammirantibus,

vectus est, et per viginti et sex annoa prsedict populum a Domino sibi nv<litum gubernabat. Gloriosus igitur Audomarua pontifex post Mummolinum in preedicto monasterio

sancto inonachorum ehoro

beatuiu

prflBpoauit

statim Confessor Domini totum

explicavit.

Bertinum isanctis enim fratribusin eodem Loco Deo servientibus dilectus atque amabilis beatus
fuit

illis rei ordinem Deinde ibi ecclesiara construi jussit, eamque in honore sancti Martini c dedicavit. Postea vero monasterium d haud longe ab ea fundavit, et in honore sanctae Dei Genitricis Mariae consecravit, ubi nunc corpus suum re-

Bertinus: eratenim virvenerabilis,

in divi-

nis rebus prudens, et providus sui gregis pastor, simplex et innocens secundum Domini pracep-

tum

Estote prudentes sicut sorpentes et sim-

plices sicut columbae.

10 Alio

quoque tempore cum Dei Miles, ut

nocturnis horis sacris precibus exoraret, stimulante antiquo hoste,
et ita similem sibi

Tentatio,

quiescit in pace.
gattipft

raos ei fuerat,

SS.

13 Post haec non multo temporis intervallo

Dominum

MununoUnum
et

V^
K

m/fcrtur,
11
-

ad beatum

socios,

eisque
lat

locum

condendo

de praedicta Constantinensi regione tres una cum inente viri, Mummolinus, Bertrannus sanctusque Bertinus, pariter venerunt, relinquentes

Audomarum

tanta eicarnistemptatioeincentivaimmissaest,

quantam Virsanctus

num:

quam habere meminit. Cum

niscensque
incendii

monasterio

secundum Domini

subito superna gratia respeetus ad svinetipsuni est reversus remibeati

praeceptum parentes, patriam, omnesque propinquos. Sanctus autem Vir pra^dictos Dei famulos gratifice suscepit, iramensas omnipotenti

Benedicti,

inter

urticarum et vepriura aculeos, onmi indumento

corporis exutus, egressus foras se
exiit
illico projecit,

Domino

gratias agens, qui tales sibi ad praedi-

ibique diu volutatus, totoque eorpore vulnoratus

:

candura Evangelium adjutores deduxit. Erant enim praefati viri in fide Catholica perfecti, etin ecclesiasticis disciplinis atque in divina scientia
eruditi.

cumque bene
quod

pcBnaliter arderet extrinse-

cus, extinxit,

illicite

ardebat

iiiterius.

17

Quodam

vero tempore, d

beatus Audo- puero

ca>co

Parvo post

hasc temporis spacio transprsedictis

marus
sibi

episcopii sui ecclesias circuiret, ut oves

:i

visus redditus.

acto, sanctus
viris,

Audomarus cum

beatis

eommiss;is

rabidi hostis faucibus eriperetj

divina stimulante gratia, monasterium co-

contigit ut ad villam,

nomine Kernas

venirel

gitavit in Dei fundare

:

nomine, ad habitandum

illi

deinde in

monachis et divina sibi largiente raisericordia, locum habebat aptum, in praadicta videlicet villa, quam sibi Adrowaldus donaverat. Concessit igiturillis, ut ubicumque in eavoluissent, monachorum habitaculum aediticassent. Sanctus igitur Mummolinus, Hertrannus atque Bertinus monasterium aedificare cceperunt in loco, qui usque hodie Vetus vocatur monasterium. 14 Sed in eo loco paucis morantes annis, aliuni
voluerunt eligere locum. Beati ergo viri in Domini confidentes misericordia, perfectum inveneruntconsihum protinusenim navim ascen:

Erat autem ibi vir qufdam valde dives, qui in eadein possessionis siue villa reclosiam mliliraverat,

quam

nullus adhuc episcopus consecrarat.

postulans,
ut

Hic ut audivit adventum beati Praesulis, devota

mente occurrit

ei,

ecclesiam
preeibus

quain pia devotione construxerat, illustratione

suse benedictionis consecraret
:

cujua

devotis Sanctus acquiescere

coapit.

Dum

vero

secundum consuetudinem mysterium gereret

sariM- dedicationis, eidera homini uatus est flliufl

Sithiu aliud

construunt

dentes sine gubernatore et remigio, ac sine ulla cibi et potus sui cura, hucatque illuc in spacioso stagno, adhrerente prsedicto eorum habitaculo, navigantes, omnipotentem rogabant Dorainura,
ut in locum. quem sua illis prseparavit raisericordia, eos deduceret illsesos, dicentes invicem, quod non ascensuri essent de prsedicto stagno,
nisi quando navicula eorum aptum tenente portum, contigisset illis secundum ordinem Psalteriisubsequentemcanereversiculum:H3ecrequies mea in seculum seculi, hic habitabo, quoniam elegi eara. Misericors igitur Dominus, qui suis ubique pnesens est famulis, prope est enim omnibus invocantibus eum in veritate, navim, in qua beati fuerunt praedicti viri, post aliquod spacium deduxit ad terram. Tunc etiain illi praedictum canentes versiculum, sine niora navim

utroque lumine orbatus. Expleta aulem Missarum celebratione, corruit pater ad pedes Bancti Prsesulis, indicans ei eventum rei, simulque niagnis exposcens fletibus, ut filium prolunvl

unda

purificationis

sed

neque
abnuit.

istis

agiufl

Christi Confessor precibus

Cumque ad

benedictionem procoderet

aqua

istis

mysteriis.

fontis, omnino defuit At sanetus Audoniarus

inultum in Domino suo conflaus, liaeiilum, quem tenebat elevavit, et humum percussit, omnipotentiarnque Dei in omnibua locifl esse dicens, retracto barulo. slatim de ferru fnntora purissi-

Hac igitur unda in regeneramysterium consecrata, praflfatus infana mersusin fllium renascitur adoptionis; et lumen, quod sibi dies invidit natalis, pcr intercessioproduxit.
tionis

mum

nem

sancti

Audomari gratia sarm-

aiuilit regi

nerationis. is Hinc iterum simile aliud miraculum fuit quod non dubitatur ejusdem almi confeasorifl Audomari laetiim fuisse meritis. Denique postquam fama virtutum ejua longe lateque pei
nuitjdummoresolitodicBceflisfluaflvicofllufltraret,
itmalteri

relinquentes,

laeti

intraverunt portum, cogno-

scentes etiam locum illum a

Domino
pio

ipsis tra-

ditum.
"""''jium,

oyus prtmus

^Mi* Mum-

oorum favente desiderio, monasterium. nomine Sithiu, ex praefata vilta nominatum, super Agnionam Septembris Twnus 11/.
15 Dehinc beato

Audomaro

pervenit

in

pagum Flandrensem,

praadicando

regni Evangelium. Et ecce vir quidans aobilis, Adalfridus nomine, excepit eum in haereditate ,;i 52

410
A.

VITA TERTIA

S.

CONFESSORIS AUDOMARI EPISCOPI

(/,

Akommo.

sua, quae sita est super fluvium

Saltanawa

circumstante oravit populo, Corpus se et pro

Christi et
vatis in ccelum, extensis, suos devota febre atque senectute dicens Immensam benedixit discipulos, mente
:

serviens
decuil
fcrium

omni (amulatus obsequio, ut sancto Episcopo. Huic quoque a nativitatecsecus mensium erat nliue^ necdum sacro fonte
illi
:

eleSanguinem communicando ocuhs manibus quatiente tremulisque

confessor pater ut agius Christi petiit, sperans A.ndomarufl baptizaret, humiliter

renatufl

qnem

mentis iam lijniinisclaritaterapossetillius eonsuevit recipere, pro quo divina clementiatot cujus miracula inter hornines demonstrare
0.1
i

precor clementiam u vos, omnipotentis Domini fehces regno Dei merear videre mei. in
filioli

vit.

animo acquieoni Sanctus Dornini gratanti interrogationem Ut igitur ventum est ad

!

eodem die nte peractis, ad His vero omnibus eolectulum, atque suum iterum reversus est more solito extenso, vultuque dem, toto corpore

abrenuntiationissecundumordiuembaptisMiatis; infans trium menDei omnipotentia

Omira

et rium ad rorba Bciscitantis reapondit Episcopi,

b.tpii/atns videndi

usum

accepit.

egressa aaminibuscircumdataad omnipotentein anno Domini sexcentesimo nonaest Dominura, gesimo quinto o. qui eadem hora in illa domu 22 Hi vero
,

sereno, anima

sancti

Confessoris

angelorum

suavis in

Audonvirus
:,/,.>
i!

\U Post

hsec

vero,

rnultis

intervenientibus

iifnts

:im ,i

beato
.

Audomarus

carnales

amittens

nuii S.

Aut-

hrit<> filllir

nir.tr

utperpeoculo aspitua luce illuminatus, in Dominum semper Oeuli mei semper la id ait ceret, mcut beat n
fcemporali privatusestlumine,
i

quod talis eorum morte odw praesentes tuerunt, testati sunt, iepultura. quasi illa domus omnares et ora intravit odor, sicut saape nibus aromatibus fuisset plena, Sanctorum exitu contigit. Pretiosa aliorum

emm

ad Dominum

it.ei-um

Ad

te levavi oculos

meo
rero

qui

babitas ip

coelis.

carnalium

oculorum

Post amissionem lumine spirituali

mors Sanctorum ejus. est in conspectu Domini Pra3dictusverovenerabilisabbasBertinus,divina locum, ubi gratia revelante, perrexit ad
sibi

populuma Domino sibi creditum rite gubei nabat. Peridem vero tempus beatus Auth Oameracensis episcupus, ut majorum bertn relatione cognovimus, quadam die post liymnos
Pepletus,

suis monachis, sacorpus curn psalmis et crumque beati Audomari deduxit, eumque in canticis ad locum sepulturae Pontifex in praedicta ecclesia, quam ille beatus

venerabilis Senex obiit,

cum

Sithiu aedificaverat,

matutihoa rubenteauroraviditeminustrans
violum, qui Crientio
iliiin,
i

flu-

populi sepelierunt luctu.

cum immenso circumstantis Sanctus enim Audo-

vocatur, virum prasfulgiel.

vir-;iin iiKiini tciM'[itciii,

hasilicaj

locum

marus beato praedixerat Bertino, cunctisque IVatribus tempore illo in Sithiu servientibus, ut
quando
Bculum.
ei

nii-iiri.

Quod
illuc

ilie

eernens, revelante Deo, visio;

ostensumque illi est, Vedastum, annuente Christo, sine dubio transferendum. Qua revelatione certior
imjii

cognovit angelicam

in praedicto

sors incerta extremae contigisset horae monasterio suum sepelirent corpu-

beatum

factus, invitavil ad

tantumopua beatum Audourbis episcopum gloriosum,

ANNOTATA.
a Bic
incipit auctor

marum, Tarvennsa
<

qui eisdem temporibua babebatur insignis, et in qui iui gniflcufl mirabUisque virtutibus
.[

magis augere Vitam

1,

quam tamen prm

puto,
sic

oculis habuit.

In prima Vita

jam senio fessus, et amissione luminum

legitur ubtulit, hic tradiderat.

Utrumque verum

videretur debilior factus,

Bpirituali
(

animum tamen
,

babenfi

tamen,

nt

Adroaldus deinde abbati

atudio

intentum

illico

prumptus,

Sithiensi donaverit villam illam,

lit

quam

aut obtu-

to regenta gressus, iestinusad venerabilem perveliil Aulhei'1 iim.

hi
i

Audomaro, quia hic in gratiam Sithiensium monackorumjuri suo facile

aut etiam tradidit S.

transfert

SO At
ruir-iiiu
iii

ille,

quid animo gereret, et quid sibi

cederepotuit.ConsuleC0mmentariumVito3S.Bertiniprarvium
rt

oorpui S.

cssrt ostensum, referens. p;in \u(u

eiiin

euinmunique

5.

Ve&asU:
reeeptotnu tbi
\i-.ii,

iunui

'.irit.ifrntj<itit
.

obtinit.

populorum gaudio, qui undique confluxerant ad locum designatum beatum transtulere Vedastum. Anno igiturDominicBB [ncarnationis sexcentesimo nonagesimo quartoAhajo translatio facta est, residente iu Sede /Vpostylica Papa Johanne sexto /, qui post ito^esimus septimus Sergium a beato Petr apostolatum tenuit, Brancorum rege regnante Hilderico ///. [n qua translatione perhibetur beatus A.udomarus Lumen recepisse oculorum sed illiei precibufl Bamdem,quani ullroneus feivbat, impetrasse csacitatem //. Parvipendebat qnippe liiiiien oarnalium oculorum, qui lumen meruit eiYiiini Bupernorum, Hujus mundi vanitatem ve,

magno

b Suspecta ha>c sunt falsitatis,

quemadmodum

reltqua omnia, quir ttarrantur dc constructa

S. Martini ecclesia. Sane, si omnia expendantur attentius, ille furtivus Sancti egressus, oratio,
r/s/n rl

bOCUluS

iit

loCO

risioilis

fixUS,

aiiiu/iir

aequentia tanto magis fabulosa videntur,

ntiitus Ittnitilis
set, si

Amlomarus
Erat

illa

quanto omnibus narras-

contigissent.

in aliena

domo Sanctus,
egressum ?

quts igitur credat

eum

fuisse clanculo

Quis potius

itoit

videatj

eum

sic

egredi

domo ad
3

eamque revertinon potuisse, nisi consciis multis? c De constructa per Audomarum S. Martini
ecciesia
iiui/i.

nihil habent

Vtim priores; sed

prima
sit in

12 testatur constructam

ab eo fuisse H. Ma-

oarnali

uerandus Pontifexel egregius ChiistiConfessor, privatus lumine. videre noluit, quia

veri Solis

nir ecclesum.
villa ntit vico

Cum autem

verisimile

non

modico duas ab

Audomaro

structas

intrinsecus

illuminatus

radio,

tota

fmsse
oitnts

ecclesias, et
;

quidem primis sui episcopatus

mente,

tota

virtute adhassil

Deo.

felicitatis

ejus exitum intuentes,

Qua propter quam sancte

dubitare, quin faisa sint omnia, quo> de structa S. Martini ccclesia asse-

rii

possi/,,

Supn mus
SoncrimorfaiSj
<t

mors

pu

pie migravil a seculo, subsequenti sermone uarrabimus. 21 Gonsequenti itaque tempore, cum prasdiotus venerabilia vitaa senex /Vudomarus nimio ardore ruissel fatigatus, el diem obitussuiaffui
.'iii

quam

runtur.

d Vox postea
stertum
sc/ius.
li.

sic

exponenda
rcvtesia.

cst,

ut

monaibi ittt/r

Mariai constructum credatur multo

to/ueii

c./ccptn

quatn
ea

adventum S. Bertmi

struxit
ul

Audomarus. Hanc
in

die

de

iectulo,

in

Sanctus erexisse videtur,

quojacebat, surgens, eoclesiam ingressus, pronus eoram altari euni laehninis Dominum pro

qtUs saera

mystetia obiret, donec adjectum opera maxbne S. Bertinl Vidc

monasterium Annotata ad Viest

tnt/t

DIE
tam
e
1

NONA SEPTEMHRIS.
Bertmi

411
A. Akohtmo.

cap.

lit.

o, et

assignatam
S.

/'/'

S.

Vitam.

Quamtis noUm contendere,

fuisse tentatwn.
i

Audomarum

ostenditamen m Annotatis ad Vitam 2 cap. lit. f, hanc teniationem tam inconcinm referri, ut nullam mereatur fidem f Locus hic, ti credimus Malbranco lib. III cap. xxvi. pagusest primo Aria (Artesice civitate) dissitus lapide. Notatus ibi estintabulis Artesim vicus Quieraes. Prodigium utrumque, ex aiio.

numquam

CAPUT

III

Miracula varia Saacti post

rum
ca?co

silentio, et

e.r.

ipso relationis

modo

alias de

obitum
Parvo
igitur posl

facta.

falsitate suspectum, mdelicet fontis eliciti, et visus

dati^ sic ftrmare nititur : Ad memoinonumentum etiamnum exstat ?edes divo Audomaro sacra, et principe in ara cjusdem Sancti signum lapideum conspexi, qno intnlatns pedum rivnlo infixum tenet, adstante ad

puero

randse rei

temporiB intervallo, post-

Olmm

fluit

ex

quam corpus

venerabilis Viri iu

prasdicto lampade supra

sepufcrum

loco fuit sepultum, juxta sepulchrum ejua pen-

pedes infantulo. Vidi

prjeterea

ad coemeterii

dente desuper lampade, divino rnunere repleta, per prolixa annorum spacia Lucifluum stillabat

pendente

scaturire fontem pellucidum, cujus aquas expeti hincque procul exquiri ferunt,

imum lapidem

oleum. In hoc vero divinam clementiam diligenter intuentibus apparet, quantaiu in conspectu
aeterni ftegis beatus suus confessor

illumque ipsum esse, quem scipio Audomarams non sinehodierno adhuc SBgritudinum !evamento. Addit Audomarensium codex Iis homo ante factis miraculis perculsus, villam cum ecclesia, et quseque iis pertinentia Deo n sanctoque Audomaro inconvulse tradidit inteelicuit,
: (i
(i

Audomarus

gloriam

liabet,

cum juxta suum

venerabile se-

ssBpe huc usque a ostendit enim variis languoribus fatigati, cuin ad beati Audomari tumulum veniunt, di-

pulchrum

gloriosa

signa. Multi

gramenteatquesincera, perpetualiter sineullo discrimine possidenda. a f)c hisce omnibus stu-

dioso lectori permitto judicium.

g Malbrancus lib. III cap. xliii hoc narrat miracahim, muitosgue ea occasioneconversoSj prce* diar/ue non pauca S. Audomaro donatawfpnnat. Fluvium vero Saltanawa hic dictum in agro Furnensiponit, vultque

vina largiente gratia, subitam recipiunt sanita tem omnipotens enim Dominus non solum gloriosas per suos famulos perficit virtutes, dum hac utuntur vita, sed et post lelirein nbihtui corum signis ac virtuubus in diversis mundi parti:

bus eos glorificare non cessat, sicut per praBdictum sanctum confessorem suum Audomarum

multas post obitum ejus

fecit virtutes.

eumdem

esse

cum

illo,

qui

24 Parvo igitur post beati

Audomari obitum

quidatn

mu-

ihidcmnunc Isera
esscnt ceria,

dicitur.

Utinam omnia

illa

tam

spacio transacto, quidam vir avariciae asstibua tinnn Rofou

quam

intrepide sunt asserta.

accensus, pravisque, ut

ferl.ur,

moribus plonus, inhinr.

h S. Autbertus Martyrologio liomano adscriptusestlSDecembriSjUbiejus Vita dabitur. Transiatio autem S. Vedasti data est dic Februarii,
i

Fluviolus ests vulgo Crinch, in tabulis geoest translar

graphicis dictus, qui Atrcbati, ubifacta

tio,

ad suum accessit compatrem, postulans ab eo, ut unum sibi argenteum usquead statutum tempus accommodaret solidum, per suam etiam subdolam testando fidem, quod statuto ad eum tempore iterum rediturus esset. Alter vero simplici

miscetur Scarpce fluvio. k Longe a vera epocha aherrat auctor, ut

est in

animo compatri suo argentum

(Ihtiis
:

callide pre-

os-

canti dedit. Paucis vero diebus transactis, sta-

tensum
1

Commentario num.

33.

tutoad eum venit tempiuv,

Redde
:

uiihi

Basc non minori crrori obnoxia sunt:

nam

Joannes VI pontificatu/n adrptusno/i estanteannu/n 701 aut 102, quo S. Scrgius I defunctus est. f)e S. Sergio ageturhoc ipso die.

m
pore

Childericus II
viveret

rectiits dicitur 7'egjiassc

tem-

meum,quod tibiaccoiuuinda.vi, argtuitum statutum enim tempus tuaB promissionis advenit, Tunc fallax amicus torvis eum intuens oculis, asperisque cum eo loquendo verbiSj audaci animo juravit, negando quod nunquam ab eo
'

umquam

istius translationis, at

tantuni in Austrasia,
,

ullum accepisset denarium. At

ratione, dicons:

ille,

qui praBdi-

cum adhuc
frater,

Glotarim III

Childerici

qui Neustriam obUnebat et Burgundiam. Parro si auctor i/tvenerit, rem sub Childerico

peractam esse, dliasnotas chronologicas imperite

addidit.

ctum accommodavit solidum, recta respondit pergamus simul usque ad beati confessoris Christi Audomari venerabile sepulchrtim, uttu mihiibidern per glori-tsa ejusdom
Pontiticis merita

jurando conflrmes, quod

hic

Alcuino desumpta sunt omnia, quts de translatione, et visu perAudomarum recuperato

u

Ex

habet aur/or, nrrpta tainrn vitiosa rhronotaxi,

qucp idcirco fidem facto debitam minuere nequit. Vide Commentarium num. 33 ef.u.
o Errat auctor, qui retiquis ex
exscriptis

negare conaris. 25 Tunc ille iniser mortalis lucri amore csecatus, et a principe mendacii diabolo etiam confortatus, qui

pcjeransque,
tutdto graviter

mendax

fuit

ab

initio, et in veritate

yunitur:

non

stetit,

vesano animo ad

beati

Audomari
LU

prima
'#'*

Vita

iturus basilicam iter arripuil, paral.us etiam

hanc epocham addidit.

De tempore
et seg.

sua perseverando nequitia perjurium perflcere.

mortis consule

Commentarium

nutn.

Ambo
per
beati

igitur inter 66 asperis loquentes

verbis

eamdem

commeaiit.es

viam,

venerabiiem

Audomari basilicamjam cernentes approximabant. Intcrea illc, <jui siiliduiu irijuirebat, ad suum ait compatrem Quid nobis necesse est ad beati Audomari propius accedere basilicam Deus enim ubique praesensest. Jura ergo mihi in isto loco, in quo stamus, per merita beati Audoinari, qiiod a me afc(,mmndal.um non acco:

pisses solidum.

Tunc

ille

iniquus extendena

manus,

412
A.

VITA TERTIA

S.

AUDOMARI EPISCOPI CONFESSORIS

potentis

Amos\o. nus suas, iinguamqueadproferendumperjurium Audoraovens, atque oculos ad basilicam beati elevans, subito ultione percussus divina

Domini clementiam exposcit

moxque

mari pronus ad terram cecidit, oculisque ejus increpuerunt momento et post haec duobus tantura diebus vita sibi concessa ad terrendos videlicet die teralios, qui eum in tali angustia viderunt,
:

oratio obtinuit effeposthumilitatis Iachrvmas surrexit incolurais, et memctum nam puer ad pristinum est officium revo-

brorum compago
cata
-Yddidit

nempe dominus puen annuatim

donec vita sibi esset, seimxenia, quasportavit, gratias atque his ita peractis, Deo pleturum
:

tia
qvidasn fa
Bancli ''>'
'.')

miserrima defanetus est morte.

post

agendo,adpropriam remeavit

domum

sicque

vinculis liberatut

26 Non prolixi fcemporis intereunte fiuxu ut sepulturam corpusculi sancti Viri, accidit quidam trahentes reum, cujuscollum inanusque inqua cathena ferrea ambiebat, ante basilicam,

Domini

nostri Jesn Christi

tur tumulatus, loco, qno templi paterel aditus, approximavere, cum cathenatus e manibus violentorum elapsus, sacro sepulchro eontigua petiit fugiendo loca,

Famulus esse noscitransitum haberent; jamque

deinceps in llla villa, non facturaest, ut nullus pertmenvineas ad sanctum Audomarum solum vel hortus invadendo tes aut pomorum fructus extremura graraperc audeat sed neque omnino prassumat. absque licentia contingere men
:

Virum mirabilem, qui patiens

m vindictisscelequam

rum
99

misericordiam facUe

illi

praestare

comproin
,

batur, qui

eum humilians

deprecatur.

subitoque inter gementis dolentisque animiet eorpori8 fatigati fletus nutu Dei omnipotentis,
intercedentibua sanctiAudomari meritis, et vinsreptus, et cathena apparuit confraeta. cuL

Tunc

tortorea praememorati persequentes vestigia scelerati, factum, quod fuerat, ut viderunt, sed in jiimi.i diutius stupefactione haeserunt
:

propter v^eumlap Sa ciaremotiori gestam diximus, virtutem virtumerita sancti Viri declaranda Dominus verum<etiam nuperrimo in tum adirapleverat mi tempore e coram oculis nostris stupendurn raculum declaratum est; de quo pene innumerasexus virorura feminabiles testes promiscui adhuc manent, qui ad hoc spectaculum rumque
:

Non solum quoque

hanc,

in provin- Puella

agnoscentes hunc Sancti Dr*i rneritis fuisse salvatum, aliud nil facere audentes, abire siverunt Ulaesum b, ad cumulandam ejus inter homines
gloriam. qui, dum terrena fruebatur vita, con\n\ ationem in cgbHs babebat, 27 Talibus beatum Audomarum insignem miraculia

praesentes astiterunt.

Quodam

terapore,

dum seE

cundum consuetudinem

Christianaa

Reiigionis

rogationes trium dierura celebrarentur, ad sancti Audomari basilicam, quae maximo supra omnes hujus provincise veneratur honore, catervatim
populi

donata Sanoto
v ni:ih.r fiiniuS
in i-jm oitoBQ

more

solito

undique confluxerunt

cum-

fama per diversa orbisspaciadivulgabat,

ptmitur

flagrantesque ftdeles viri in veneratione hujus Sancti nonsolum de vicinissed etiamde longinquis terrarum regionibus praedia, vineas, ac
familias

que post meridianara horam plebi fatigatae in processione, et ad eamdem basilicam revertenti,
Missadebebaturcelebrare*, contigit inter multitudinem cum duabus filiabus suis puellis quamdara mulierem venire. Incipiente vero cantore antiphonam, minor majori sitis ardore fatiga*

debebat

celebrari

cum

integritate villarum, ut

eum

inter-

CflSSOrem
tur,

apudjustum .JiKlicemliabcre inercivnDomino favente, cum stipulatione idoneocartarum conscriptione ad locum

solemniter
a

tam seesse queritabat; cujus

affectui

germana
/

riini irsiiiiiii e1

tumuli

ipsius

tradiderunt.

Inter

quos et Franci quidam nota vocabulo,baud procul

nobiles,

Riparum c gens Rhenofluvio,eodem

compatiebatur major, et apprehensa raanu minoris, duxit in ecclesiam /, ut sitim infantulse utcumque temperaret. Pervenerunt ergo simul
ad puteum, non minusquadraginta pedum altitudinis habentem. Cum autem copia hauriendi aquam propter absentem funem deesset, puella
parvula sitis causa tantae altitudinis aquam prona aspiciendo incaute ad ima dilapsa est.
remansit, ignara utilioris consilii,

voto ac desiderio ferventes, etiam agros suos vineasque cum reliquis substantiis suissancto

dam

Virosuisque famulantibus assignaverunt. Quavero die, tempore vindemias, pastor pueruins, vidolicel cujusdam religiosi viri, Ekkinus nomino, in vineam glorioso Viro collatam intra\it. et furtim siniiin de uvis papiendo complevit, et hoc Pactoad coflequalessuoscum praada pediit: quibus rogantibus, ut expertiretur, quod rapuerai, quasi benignus ad distribuendam pr&adam B8 prmparabat. Cumque pandente sinistra immit-

30 Majorvero, quae super os putei stupefacta garriens ta-

aquce supernatat, et salva

men

ejulando plurimam muititudinen voce sua edudtur.

puella
vix clamans

advenire compulit. Dura ergo concurrentes cir-

cumquaque conspicerent
puteo restis defuisset,

prae tiraore causain sui ejulatus aperuit.

Et

dum

mox ita tere sinui conaretur tnanum dexteram ambae immobiles adhssseruntj ut nec sinistra, qua sinus tenebatur complexus, nec illata sinu abstrahi poterat et contorto oro retrorsum lin;
:

angor intclerabilis non defuit, quomodo aut qua arte etiam defunctum cadaver a profundo putei extraheretur. Tunc cujusdam fratris ipsius monasterii ministeraccurrens,

dum rem

exploravit peractam ad alium

guaa perdidil officium; quod ammirantes socii

transcurrit puteum,

puerura dabilem ad proprium

sibi hssc debilitas oontigisset.

dominum non cum

parvo tremore adduxerunt, referentes curnam

js
suppl
-r

atque inde reste arrepta, puteumdescendit, et puellam more anseris natantem super aquam reperit nec jam vesti:

menta
esset

ejus tanti casus altitudine per

:

omnia hu-

Dominus vero

pueri,

cum

religiosus

apud

atque humilis, condolens puero malevolo, divinaa statim quaasivil miserationis auxilium, assu-

tgpu/cnitn

sed et sicco quoque capite ad superlora delataest. Quod videntes, qui aderant, Deum per merita sancti pontificis Audomari

mectabantur

tmiatur.

mensque situlam plenam

acquisiti, el alia

vini,

proprio tabore

glorineaverunt devoti,

scientes

absque

dubio

raunera diversa,
villas,

cum puero ad
lingua eorum

precum ipsiusadjuvamineapcBnisinfernalibus,
si

ejusdem Qebuwaldestorp </

basilicam

quae

confiteantur ex corde peccata, se liberandos.

dicitur, devota

mente per-

rexit, oblatoque ad altare, quod disposuerat, prono vultu ad terram una cum debilitato puero

ANNOTATA.
a

se

prostr&vil

el

purocorde humidaque
factum fuerat,
pontificis

facie

Bz

his verbis

neguit mferri, crebra

apud

pro crimine, quod

per uater-

cessionem

piissimi

Audomari omni-

sepulchntmmiracuUnisquead^tafcmhujusscriptoris, qui certe uon diu ante seculumxi scripsit,

DIE
psit,

NONA SEPTEMHKIS.

413
A.

nam omnia clarissime ex prima Vita sunt adoptata. b Vidc A/tnotataad Vitampreecedentem,quam
continuata esse

Anommo.

auctor hoc loco prascipue secutus cst ; sed cerba scqnuitia hnhct ex auctore Ms. Cameracensis. C Ba*c eadem verba leguntur in ftfs. Cameracensi,

CAPUT

IV

quod

hic auctor fideliter secutus

est,

ubi

nuperrimo tempore, ita ut existimem scriptum primo fuisse miracuhan secuto ix a/itc vastationes Normannicas. Itadicitur res configisse

eUam

Hugo abbas Sancti corpus

culum
S.

clan-

transferre tentat; sed

quc

attctor. verisimiliter secttli ix, Riparios, atias

Ripuarios et RipatorioSj imo et Ribuarios, non distinguita Francis, a quibus eos distinctos vult
Valeshtsin Notitia

GaUiarumpag. 478. Valesium

passim fieri solet Bos in Historia critica occupatCBper Francos Gallim tom. I cap. xr recte ostendit, Hipuarios fuisse Francos et unam e tribubus

secuti sunt alii geographi, ut

Folquinus episcopus, re cognita, illud referl Aiulomaropolim alia delatio corporis

:

Verum

J)u

Neomagum

relatioque

ad

locum pristinum.
Multo
post

Francorum constituisse, quce ditt suas retinuit leges. fdem tom. III cap. n narrat, quibus artibus Clodoveus Sigebertum Claudum Francorum
Ripuariorium regem,
et

har tompore Hugo a

in

abbas, vir

consanguineum suum

Huffo abbai
<">l"is S.
i

percaatera laudabilis, sed

praasenti ne<-opii

An-

curavcrit occide/tdum, occisoquc etiam /psiusfilio,

gotio diabolicajaculatussniiitta.

cxn^i

regnum Ripuariorum, cujus

quod
inter

metropolis crat Co-

lonia Agrippina, regno suo adjunxerit.

spectat

Jam

vero
illce

tare, qualiter sancti A.udomari corpus, cujusope e1 auxilio Tarvennicusgubernatur populus, Ycr-

domta froiu/' m conatw

-

tttt

sancti

ad
et

scdes Ripuariorum, erant

Mosam pro majori partc, sed aliqua ctiam ultra Rhenum possidebant Ripuarii, ut ostendit Du Bos. Valesius cum aliis perperam
Rhemtm
eos concludit inter

Quintinimonasteriumd, quum hoc ipsum gubernabat, possel deferre. Metuens vero animositatem plebis, congregata Verman

mandisad

QuinHnicano
hiuui,

sancti

a
u

densium
si

miiltitiulino,

tomptat

vi

ahstrahere

nam

licet

ille

tractus

Rhenum, Mosam, Ripuariorum

et

Rttram

forsan non posset occulte. Erat autem mona,

esset,

hnge

maqis extcndcbantur versus superiores Rheni partes, quam Rura amnis,cum sedes et/a/n habercnt trans Mosellam. Quin et ipse Valesius deindc rectius

quidam Morus nomine, oustos sancti Audomari ecolosuu, eujus consilio et instinctu
cluts

vir praadictus accessit, el sacrum sancti Prasulis ac Patroni nostri corpus sumens, villam usque

Ripuarios extend/t usquc

ad

confinia fere

Alsatiw, fateturque eos

non modo juxta Hhcnum

atios-

Liesburch c nomine cum sua deportavit multitudine. Dei autom providentia operante, fcriduo
in

hahitarisse, sed etiam in tractibus terrarum intcriorilnts,

praefatavillamanseruntcum sacrato corpore.

ad Mosellam nimirum, Saravum,

Vita prcecedente

que amnes.
d In

Acciderat interen, ut prssclarus TarvenniB civitatis praesul Folquinus episcopali more parrochias episcopii
sui

Gebuvaldas-thorp; in
ioci
in

oircuiret,

ut sicubi contra

Ms. Cameracensi Gebunaldastrop. Ejusdem

fit

sanctorum canonum statuta ageretur, curiosus

pastor addisceret, et
tali

mentio in tribus diplomatis, qucc lattdantur

studio cellam usque

.1

Origine ecclesiarum S. Bertini et S.

part. II pag. 325 et sequentibus.

Audomari
quoque

Wormoch d dictam
\vi

pia curiositate perveniret.

Ex

illis

Interea, ubi inibi ad

ati

mensam ventum

est,

sed

.s.

i-'i<jui

apparet, fuisse in dicecesi Coloniensi, aut certe

ni ejus vicinia,

in

pagum iilum; at

ettm non inven/o,

tanto pontiflci, praspara- nu8 episcopui bantur obsequia; fratere Ipsius beati praesulis tllniii ruin SUil
insecutus,
si

qua Iautissima,

qttia

nonten nimis corruptum

est,

quantum

exis-

advolitat, nuncians p-avc ct irrccuperahile patriffl,

timo.
e

perficeretur, excidium,

sanctum

scilicel

Hoc

certe hic auctor

non potuit de

se dicere

sed dcdit vcrba in antiquiore scripto inve/tta. f Vidc A/t/iotata ad preecedentem Vitam cap. n
iit.

monasterio suo abstractum, et, ni cito succurrat, ad sanctum Quintinum Vermandis usque deferendum. Haec audienssanctus
Douiini sacerdns, nimiuni turbatus intrinsecus,

Audomarum a

h.

Yadu, in(|uitad

1'ratrcin,

<-t

tnl.ius episcnpii inei

populum

gira curiosus, ct die tertiu infra niuros

:

Tarvennaa urbis praesto esto cum omnibus et ego praesens ero cum his, quos mecum, Christo
auxiliante,
iiMiiii. si

detulero de

istis

partibus.

Tum,de

excutiendum eum omnimodis ero paratue. His autem secun

diiMi

ipse juverit Sanctus, ad

verbum

beati

pontificis

rite

peractis,
in

adest die tertia in urbe Tavenna multitudo

numerabilis.
cuui

Tunc sacerdos Domini cum omni

hac multitudine insequitur praedictum abbatem siiis usque ad villara superius nominatam cum omni featinatione. At illi gestientes corpua

sanctum

sustollere,

fugamque

iniiv, Qulla

boc
:

muititudine prorsue valebanl a terra levare cumque id addita adhuc majori multitudine co narentur bis terque levare , nihilominua ita
,

ac si quibusdam radicibua manet immotum humi teneretur affixum. XI Tunc absque retardatione ullius commodi acceierant

414
A.

VITA TKRTIA

S.

AUDOMARI EPISCOPI CONFESSORIS

compulsus vim injustam compesceret, Sancto-

Akonvmo

acceleranl ftigam, relicto corporeSancti. Beatus

D
canonici

sacrumtliesau-

rum rtfertwl ecdesiam Aut,./,, -.'

,,t

autem Folquimifl dans illis fugiendi locura, accipiensque thesaurum illum omni auro preciosissi-

rumque

res abstractas restitui juberet.

30 Quartaigitursabbati in rogationibus, quae

mum,
locnnf.

repotitocjillerumt.otn plebium multittldine

reportat ad

proprium
nbi

undc ablatus fuerat

est Tarvennaa ad

Woviomagum anteeedii gloriosnm Dominicae Ascensionis diem, ferunt sacras cum magna plebis multitudine, clericanonici

ejusreliquias,

At

rentum

flu-

corumque non modica constipatione, luctuque

iter

viuin,

memorata multitudo absque

pedibua transvadat fluminifi

qui dicitur Legia f, oinnis populi BUpra aliqna cunctatioiie

:

ammirabili sancti Praesulis corpus suscipientes, praemeditatum arripiunt. Eodem vero tem

aquam sed transacto amne , nec uniusstillae humor in eorum appaniit i.e^mino. Progredientibufl quoqueper
aristiiv-ia
|M,fci:iiit

pore gloriosns rex, praeratus Otto, Niumacum n regni convocaverat principes ecclesiae, comparaturus Catholicae pacem, imperiique totius dispoutilitatem. IIluc ergo beati Audomari pignora oomportare decreverunt. Sed cum ad portum prosperis successibus laetisque Thialaa

a^rorum sata neque enim vitare ea tatn numerosa plebium agmina, veluti
:

siturus

toneseterratenusconculcabanturpedibua Transacta autem multitudine, ita densahant buIcos, ut patenter agnosceres Proteetoris adventui etiam congaudere campos. Utrorumque
tribulia
spicaa.

mansionibus pervenissent, ubi, lassitudine ingruente, reparari sese hospitio cupiebant, custos
ecclesias illius villae

superbiendo sanctasque
et

reli-

autem monasteriorum g monachi etciericiexisBed tentes anxii eventum exspectabant rei pO tquam ilatum est, oe.uljs, ((uamvis prnnil, <>];

quias blasphemandd noluit eis fores templi reserare

:

Bed

multum Sancti comites

famulos

increpans, totumque, quod agebant, supersti-

nere multitudinem populiadventantis,protractifl

campanarum funibus vocem

runt
ibtqtu abscon
,fif siil,

laudis

omnes dedeMorus

tiosum etdeliramentum essedicens, adbalneum, neglecto Sancto, processit.

'M Pidelisvero turba, per vimapertis januis, qua; in itinera cujusdam proutdigmim erat, constituit. Antequam igitur i urn Vwi,

in excelsis.

34 Auifilirius

autem eustos

r-cclesiaa

sanctas reliquias introduxit. easque super aJtare,

tetTQ
I!

meneam sederat epulaturus, et audito campanarum sonitu, interrogat, quse esset cautunc ad
sa,

pro qua populi tanta exultarent

laBtitia

dic-

tumque est illi a narrantibus, quod sanctus Audomarue a Folquino pontiflce essel reduotus et obhoc laetitia tanta cunotus exultaret populus. Quod audiens, Qimium turbatus, iram Dei redu;

sacerdotes mysterium Dominici explevissent Sacramentijfuribundusaccurritasdilis.frenjensque ad altare accessit, et quae a fldelibus Sancto
offerebantur, arripuit, semper luminaria

adeutili-

votisaocensa extinguens, etquasi futurae

tati

centibus confastim
ejuj ore
iii

esl

imprecatus.
;

tllicita

exciderani verba

Necdum ab cum repente

Iitdiii reridif, totnijur

corjinn? riffidus, dis-

recondens. In hac itaque pertinaciter audacia usque ad vesperam existens, domi sedemumrecepit, lectumque quasi somniaturus ascendit sed divina, ut cre:

non sine maximo

sui periculo

trictia

membrorum
ibique,

nervis, semivivua emarouit.

est

Sic

tamen Btupidus ad Banctum Bertinum

quod verbo
:

deportatus,
tino

iisit,

diu-

Sancto suisque illataj inexcitabiliter obdormienSj nunciatur mortuus. Mane autem facto, hoc audientes finitimi accurrunt, Sancti pignora, quibus poterant, venerantes muneribus. Fratres vero, qui Sancti comitabantur, reliquias, bonum pro malo reddentes,

ditur, ultione pro injuria

languore pcsnituit nam, visu et auditu reouperato, aansuita finetenus est privatus, ut nunquam pOBset animadvartere h, quain parte
Bancti
esse.

Udomari monaaterium videreturpositum Corpusautem beati Audomari praesul Fol/

.-11111

funeris

quinus terra reeondidif

Bexto IdusJunii,
posset auferri.
regia
luin
,

iir

subaequentibus

magm. imimre parili modo

procurant exeqiiias, corporalia terrae mandantes, et spiritualibus requiem aeternam

implorantes. Inde progredientes
petunt.

Niumacum

ex-

Tempore igitnr gloriosi Ludovici FrancorumX hooita constal esse perac-

ootingentesimo et quadragesimo tertio Dominicsa [ncarnationis anno, regnante eodem

Christo, cui esl

38 Ut autem rex praedictus advenisse tanti et Noviomagi Patris reliquias audivit, immenso repletus gau- subito ejriscopi Qio,gratiasOmnipotentiretulitFraterveroejus morbo incla-

Domino noatro Jesu

gloria
,

honor
e1

el

Laus et jubiiatio
in

oum Patre
Unen.

Spiritu

Sanoto
Cllfll

Beoula seculorum.
et simiiihus

pOSBMtiO'

tirs t/Utrittntt
<fl>ttit,r

usonl
1"

,;,/, rffflS,

virtutum mSraculis beati Audomari lamam jam ubiqua divulgatam con doluil liuniani generis inimicus, prosperitatique

86

llis

Agrippinensis ecclesias archiepiscopus, Brunoo nomine, auditis causis hujus adventus, in insaniam mentis prorumpens, excogitavit se raptumni lure sanctiiiu thesaurum, suisque aliquibus
in locisdignovenerationisobsequiotractaturum
clericos

ruisse dicun*

veroinexterasregionestransmissurum

tfornai

famulantium gJoriosissimo Pontiflci invidens, terraaa quibusdam fldelibus Orientalium feccle

BiaB

bed misencors Dominus, qui omnia novit ante1:im flwit, oon permisit sanctum '!;
'"

U '"" "l-" i.queni

t

Audomarum

ajusooUatas permanusviolentorum abrij

:

bWM
cujus

dum

viveret, disposi-

sibi

quorum annorum spacia

ompil
cationis affeotu

in

tantum

avaricise per

multa

divma matutmo

elegit. In

eadem namquenocte
omni-

Bsstua exarsit, nt nullo Buppli-

haac erant perpetranda,

easquisquam
.

''''''''''^'''''^^''ndcmarcliiepiseopuminetu

pristinsa eccle
iu

revooare valuil

donoc miseratione divina

regnum primua axurgerel Ottom,

:

Dei veracisjustis-

^tmiMwJirnain postquam a ccna sanus ^^owsolitopausaturuscubileascendit

mtoleraluhseum repente dolor omnes artus invasit, sanguis
''

simus cultor, nacrarumque ecolesiarum simus propagator cujus sanotitatis

nomen
sanoti

et languor per etiam plurin?us

(amamque audiantes
^udomari
.

canonici

P-^resd.stdlansan.eiiuammedKanoxadvemortis vicinia intentabat.

basilicss

saapius colloquium

ccaperunt, soisoitantes , asse de tanti juvaminis sublatione.

vinitus,
111

habere invicem quid factoopus possel

Tandam

di-

oredo, acoepj

oiuinuit santentia,
loca

cunctorum pignora beati Patris ad

-

concilioj

^empraesulreminiscens, quod contra aciandm Sanctum bu< suosque excogitaverat, pcenitentite la- bo *** menfasmox immundicias cordis stituuntur
promittens etiam
ral

39

sibideferrentsuWata*quAtinusiiapiratione diuna, e1 lanti Patris praasentia, prse

abluer^Lit

corde puro .P">quibus beatus

suis q'

ac

K sibi

AudomarTKn^
si

Sff*

Sancti
ecclesiw.

impetraturumareee,

sos-

t.

c. ei

ejusque

ini-

restitueretur.

nislns

DIE
restitueretur.
luit,

NONA SEPTEMBRIS,
Deum, clamat magis
ons
1

415
oordis devotione

Ad

haec statim episcopus conva-

Deo sanctoque Audomaro redditurus ad orationem pronus summisso vultu acceleravit. In crastino autem fratrem aggrediens, totiusque illi rei eventum indicans, pro rebus Sancti intercedere coepit.

et e lecto exiHens, gratias

quam
i

A.AnoNTiOi
-

magna ipsam comitante aterva, ad basilicam beati Audomari adducitur. Iwnant circumstantes, damaate muliercula,
:

vociferati IIU ''

'

pantteru

apuit seput-

crum sonafta

whilominus

Hex

plorant, plorante ffla:

i

sed

fusis

Lacrymis clamal
offert,

vero

niraium

fraternae

congaudens

sospitati

dmsa nonest: totam

cognoscit se,

toto corde, qura

mensejus

se
ut

quaecuraque archiepiscopus poposcerat, complere non distulit. Reddidit itaque sancto Audomaro
terras q multo sibi tempore ahlatas, constituifcque duos advocatos, Wichmannum et Herman-

Deo effundit, Lotamse Deus ignoscat: exitn

(
i

aquarumdeduxeruntocuHejus.quianoncusto-

dm1 LegemDei.Celebratoumci

Missir,
illa,

..

,,.,,

num, ut Sancto suisque famulis contra omnes

infestationes inexpugnabile scutum existerent.

quisquein sua revertitur. Misera

ta s. Lpse

flasello

Talibus miraculorum beatus Audomarus coruscus indiciis, ad propriareportatur, etcum maximo honore in proprio monasterio, sicut prius fuerat, reponitur.
Conciusio
VitiB, in

Dei percussa, sauitatem ab eo, qm est ipsa piemiserkordia, exspectat. Circa vespersacristis cum illa commouna cum illa Deum orantibus, fragore nervorum concrepante, digiti inprestinum

tmi teraporis spacium,

rantibus, et

40 Heec de conversatione virtutibusque praequa

sulis

Audomari

sanctissirai brevi

repetuntur
alitjua, antc

oratione. Caeterum lectori

deprompsimus notandum, virtutura

statum redeunt:a,d proprietatem,quam ante habuerunt, aeextendunt: laudes et aymnoscommuniter cantant laccedithomo ad coraltum,
exaltatur Deus.
4;JAlio tempore, ipsa
tis

et

melius narrata.

ejus (juara plurimam latere silvam, quarura enteca / quajdam priorum negligentia scriptorum,
ratio reticuit propter fastidiura lectorum. Multotiens denique ad venerabile ejus sepulchrum spectantursurdarum

eadem

die solemnita-

pu$lla$amdm
ob causam
tnniiifesto

puella, ueglecta

diei reneratione,

qusedam autem modernorura

dum

ope-

aurium

ram consuendaa camisioa adhibet, occulto Dei judicio corripitur: nam camisia in ar^umentum correptionis sanguine respersa invenitur, Quod
miraculum, antequara esset scripto commendatum, verum fuisse multorum testimonio estostensum. Puellam stupor invasit, reamse aceusavit:

indicio oorpflpte.

patefieri claustra, csecorum oculis reddi lux diu denegata, rnutse linguae proprio revocari officia, claudorura plantse pristina formare vestigia, alioruraque maloruui casuum effugari

violentia.

Quarum omnium

curaulus

si

volumini

unerosus
inagis

inderetur, lectori onerarius * quam necessarius censeretur. Rexit autera ecclesiam sanctus Audomarus per spacia sex lustrorum. Ultimo vero apostolatus sui anno, die depositionis suse, hoc
est,

quam Deus accusantem se excusavit. majorem facti evidentiam in aynodoaancta qua de salnte animarum airitur.

A.d
.

>

Ln

ANNOTATA.
a Gesta ffugonis abbatis legiposswt apud Iperium in Chronico cap. xu. Aliqua etiam de

ac

quinto Idus Septeinbris, ingressus basilicam mysterio Dorainici Corporis et Sanguinis

celebrato

s, discipulis circumstantibus flentibusque, gratia Spiritus sancti plenus raigravit ad

Eugone
b

observavi in

Commentario prmvio
s.
in

itrn

S. Bertini

num,

Ktl etsep.

i. e.

Ta-

ruanna

Mulier, labo-

rans in festo
Relationis,
rft-

Christura. Translatum est corpus ejus a beatissimo Bertino abbate ao choro monachorum, et sepultum est cura gloria in raonasterio Sithiu, quatuor millibus a Morinense * distante civitate, regnante Domino et Salvatore nostro Jesu Christo , cui est cura Deo Patre et Spiritu Sancto honor et gloria, virtus et magnificentia, per omnia secula seculorum. Amen... 41 Cum Dominus noster t per merita beati Audoinari rairaculura quoddam operatus sit,
vestrae benignitati

De monaslerio
et illius

Quintini pluribm agit

Claudius Bemeratus

Augusta Viromanduo-

abbates recensetpag, 67 et sequentibus, At existimat monasterium illud clerieorum potius fuisse et canonicorum quam monachorum

rum,

quamvis fateatur Eiier/rttmi/mn ttmtmvimm

fuisse abbatem, Conira Mabillonius

illius

vinitus
tur

punit

dignum duximus

expttcare.

non dubztat, quin ccenobium fuerit monachorum, idque mihi apparet longe probabilius ob vitam monasticam Ebertramni. Quin in Mabillonius tom, II Annalium pag ili ostendit, monachosin illomonasterio fuisse,donec seculoix
nis.

Omne quidem bonum

plurimorum

puichrius elucescit,

cum

Exeunte edicto per universuin territorium beati Audomari, ut

notitia comprobetur.

Est

modo

vastatumest a Normana multh seculis ecciesia collegiata

et

Relatio ejus

debito venerationis

[obsequio u]

canonicorum. c l)e hoc loco

de tota huc historia actum

16 et

in

celebraretur, contigit quod digiti muliercuhe,

Commentario proevio num,

seq,

Laudatus

raultum procedentis in diebus suis, laudabilis opinionis, in die Relationis spe qufflstus colum trahentis, et exercitio nendi divinae voluntati
se opponentis, contraherentur,
palrase tenaciter,

Hemerants. pag. 75 excusare nititur ffugonem abbatem, carpitque Meyerum, quod improbaverit conatum illum auferendi corpus sacrum. At

itaquodmedio
infinita

pauci
tient.

'iti/

fortasse

ttttlii

theoiogi ffemeroio consen*

immo

immobiiiter, infigeren-

tur.

Ad spectandum
hominum

illud

miraculum
:

multitudo

eontiuit

de muliercula,
acciderit, con-

d Vpx Wormoch luxata est. ln apographo uno paulo rectius legitur Wormhoth, in altero Wormets: sedreste in lectionibus Officii
holtensi, cui
in

quod peccatum iMud culpa sua

Ordinario

stanter asserit. Plerique tameii diffidentes super hoc, quod gestum erat, suspicantes, quod vetula

Audomarensi Wormboult. De coenobio Wormr

abbas prwfuit s. Winnocus, multa
fc?

set,

ad aliquid cunantur digitos divino miraculo contractoa a palma disjungere. Sed quod Dei potentiafacit, conatus liominuin frustratos omnino reddit. Augel
iii*

cxtorquendum

sq debilitatam finxis-

dicta sunt in S. Bertino, prasertim e Frater

ille

S.

e^Odwinua mmi Folquinus fratrem Odannum imhttissc dirimr

verisimititer
:

apud Mabillonium
quinus
levita

sec. iv

Benedictino in Obsererat

fides prius diffidentiura propter

tam inpropatulo factum,

et

miraculum corda prius admo-

vationibus prceviis pag. 623; ubi id scribit Fol

Bertinianus, cujus proavus
si
ille

dum
42

titubantia facta sunt credentia.

Odwinusille S. Folquini frater,

genealo
frater

Lacrymas vetula compunctionis habet ad

giam suam

ibi

recte deducit, Alter S, Foigutni

416
A. Anonvho.
frtilcr
hit

VITA TERTIA
est

S.

AUDOMAKI EPISCOPI CONFESSORIS

lib.

Fulrndns
r-rto/t f/utp

ubbfjs

S. QuitUini
';

designatwn
iii.
I

eredidit

Malbrancus
/,<,</.

quem IV
73
tlc.

cessas, adquireret,
tio

Neumago usque
in loco

regio pala-

deportavit

quo

COp.

llernrr/fus

rexOrientalis Gallia^ (sive

rat.

tunc gloriosus Otto Germanice) advene,

Fulrado
finif
f
t/i/fi

to/tt/fss/l, ostr/iflu/rt f/iii/ fliu

ante

fit/sse

Ex

his

corrige

defttm tutn,

at

prafuisse S. Quintini

dbbatMB

attribuat soUs
rrrisimilr no/i

Uugonem. Flumen istud Legia,

/f/,f/-/tiii-, (it/ll/s la

quod factum quod aliunde etiam canonicis est ; cum bot/a quiererenlur comauctorem
:

Laetia et Lisa vocatwn

munia

utrisque.

Lis v/ la Lise, Flandris

Ttirutr/mm,
in

rle

Lftyft.

Modieus

fisf

ted augelUT

o Thiala, alias ThieIa,Tiela, aw^Tila, est Geldriai ad Vahalim item fluvium

oppidum
,

septem
distans.

paulatim,ex Artesta currens Gandai t re miscet Scaldi,

g
,,< i

Fkmdriam,
hi,

et

aut octo milliaribus Belgicis

Noviomago

iti t-st iiitfnfistfiii

ii

s. Berlini monat

et cle-

<

'

anonii

monaslerii aut ecclcsiw

S. Aul-

mari.
Ii

(o/isf/i/it tif hisce Iperius cap.

xm

part. III.
jntu

\mi

ft/iiifii
iii

juxta corpUS S.
Uistoria

Iferfirii, u/

VII cap. xlvii factum explicat perTholen, i/i/tim r r insulisZelandice eumcivitate cognomine srtl iii/iliui/ est dubium, quin fallatur. Porro ex Folquino tiquet, hunc scriptorem non recte exposi/issr, quce Thialce tunc facta sunt. Vcrba FolMalbrancus tom.
II lib.

hot referens, Thialce

portum

observavi
S. lifffini

Commentario num.

48.

Bovo abbas
S.
Bertini

iii

inventionis

num. 22
loco

secretiori scribil, hujus Sancti corpus positum fuisse u S. Folquino; sicut paulo ante s. Audomari venerabile corpus furtim

de causa subjungo : Cumque ventum Thiale portum, custos ecclesise blasphemando, et reliquias sanctas vituperando, nolebat ecclesiam aperire. Post paululum autem
quini I""
esset
arl

ereptum, sed
:

suae

diligentise divinitus conces-

iiin,

ioco suo restituit, neha>c pnlria tanto

um-

quam
siit/

apud Mabillonium
tili

fraudaretur Patrono. S. Folquinus in Vita sec. i\ pag. 027 mirelaur

datur

quenon

requievisse,

kanc sacri corporis relationem, dit iturdonec corpus sanctum frauproprio

in

dulenter sublatum
praecavena
is

restitueret loco,...

diemque solemnem faceret

mense

Junio....

Et

futurum, ne parili modo aut alio quovis ingonio corpus auferretuf sanctum, terra illinl abscondit, ubi per plurimos annos homines

quidam concite adcurrit, nuntians eumdem cusubita infirmitate stodem a balneis reversum correptum et, in intercessione succurrant monachi, mox esse moriturum. Quod audientes fratres, cum raptim unus Eucharistiam, alter sacratas reliquias afferre conarentur; ecce alter adest nuntius, dicens eis, ne sollicitarentur, quoniam isdem presbyter, sancto illi Audomaro dignam blasphenusepoenam reddente, terminum prsesentis vitae fecisset. Cognito autem hoc, po, ;

quidem
voluit.

latuit

ai

E&

hisceliquel,

revelatum est, ubi Dominus smru/n ror/ms nd rrrlr-

undique ad ecclesiam concurrerunt, et fahonoraverunt. Bisce multa parum verisimilia addiin

puli

cultate, qua poterant, reliquias sanctas

Yitt/, lector

studiosus facile perspiciet.

ct archie-

iudomarensem,, in qua ante fuerat, fuisse relatum. Quapropter ad hoec monumenta non
sitim
iiitfiiilii

p Bruno, frater Ottonis imperatoris,

Mabillonius,

dum

tom.

II

Annalium

piscopus Cotoniensis, vir erat pietate prasstans, ut eonstat rr Vita ipsius. Quare verisiinilia non
smit,
t/ito tlr

pag. 643 scripsit, corpusa S. Folquino fuisse sub

tf/i<f(ffftosi/iwtju\t:\ s. Bertini

molitionibus ipsius asseruntur, pray-

sepulcrum, oon

sertifn

cum ne

verbo quidem ea attingat Folqui-

jam

in basilica S. Mariaa,

sed in basilica sancti

nus. Attamen, si quid veri subsit, potuit

Petri, sed

errorem illum hausit ex instrumentis

existimare inicfua peti, atque improbare,

surrir rrfit/nite
t/i/n

Bruno quod

refutatis in
k

Commentario num.

(9.

hnf/e
:

eum

i/i

/inem a propria

Designat haud dubie Ludovicwn

Pium

im-

ecclesia amoverentur,

quod sane magismiran,

peratorem
iitur

et Francorum regem, quia ill<- favit Bugoni abbatifratri suonaturali. Attamenfal-

dum
i\

apparet
liisrr
,

quam

nostro tempore imitandum.

'

rrrbis auctor ius/nuai

t/ittr

omnia

fuisse
et

aUCtOr,

f'tm

LudOVtCUS

Pius

t/nm,

840
i,i

ohtriifo

/irtrhiintur

idcmquc Iperius

obierit.
I

\jitur

liir

flf lisifrni

pOSS6SSiOnibuS,

t/iois

pago Hipariorum S. Audomari ecclesice donatas narravitnum.2Q. [nOr\entB.\mm partibusscriptpr

Maibtancus tradiderunt. At Folquinus post verba jtiiu data, tantum ista subdit : Partim autem prospere, quo quibusvenerant, adquisitisj ecclesia in Krekenas regia donatione recepta, cum
reliquiis Sancti ad propria sunt reversi. Itaque partem obtinuerunt non omnia. Contigit hoec
.

mi/tt/s accuratus possessiones istas collocat,

quia

versus
parte.

Orientem
l

sitee

erant

t/li

Utraque Hheni
est

tra/tstr/t/i,

inter

annwn
xvn

m
obiit
ii

954 et 961, ut colligitur

Otto

Germanits rex creatus

est

anno 936;

r.r irttitr

lirui/onis tnclucpiscopi et

imperator coronatus

anno 962, ac

demum

Hegcnoldi ab-

batis.

Iperius cap.

part. II translationem
dicit

anno

973.
alias
/'/<

huiir

narrans

perperam

Niumacum,
faderati

lirhjii

Noviomagus, wbs est ducatu Geldriw ad Vahalim

reliquias fuisse

delalas trans
ctitim

Ehenum

ultra

Neomagum, male

flttvium.
\<>t/fit(
rillif.

Olim erat vitla regia, ut Valesius in Galliarum pag. 386, aliiquejam ostende\
1

\lttir sirpr
.

<m|ii;i

m n n,

,/

ri/it/i,

\1111\VC-V

miminutui

Folquinus Levita Bertinianus, t/tti timr mvebatyfactum hoc in ( 'artulario suo narrat. friuni ipsins rrrhu liur truns/rro. Postquam
dixerai Regenotdum twmo 954 abbatemS.Bertini ordmatum, fmr subdit : Hic etiam tempore regi-

adjungit S. Bertini reliquias, de quibus rrrhim, rst ,,/,<( Folt/uinum et alios. Contra auctor hujus Vitm perperam omnia attribuitcanonicisS. Audomari, cum adfuerit abbas
//ultii,/,

Bertmianuscum aliquot monathis.

r Bnteca legiturin codice, rectene an mendose nontlirinarrro. Si sit vox adjcctiva ab entecus durtu, volwt srripto,- dicere

quarum abscondita
arca,

minis sui, consantiente imo compellante gl< comite Flandria Arnulpho, S. Audomari
,

qurndam etc. Iw/bigivoxpoMabentiiBcaL, quod mctho ojoo ttsurpatwnfwtproreconditoria,

thesauro deposUo,
ut,
et

reliquias cum honore maximoj al cum multimodo ac devotissimo monachorum ac canouicorum obsequio, ut terras trans Rhenum sitas, huic sacro locojam olim a fideiibus con-

similibus

nisi

hac ipsa voce

tliesau-

rolurr/t uurfor. dircrct/ue

etc.

rum

quarum

s Boc cum praecedentibus habet auctor ex Vita sccunda;sed ibi jam otjsercur/, u<r iUalegiin

prima

DIE

NONA SEPTEMBRIS.
hcec

417

prhna

Vita, nec vera videri.

Mortem Sancti
21.

ipsa Vita rectius habet

num.

Hinc clare patet,

omnia
lata
lis,
;

in hac Vita sine delectu idoneo esse compiidque iterum liqiiet ex sequentibus miracitquce in eodem leguntur codice.

devotione, Dei et proximi dilec- A. Anonvxh. tionaanhelaverit;*eyiinftir duo miracula, quw tiic annecto.

totius cordis

u Ihecvox omissa erat

erat in

in

codice nostro, sed

Post discursum moralem de di/ecfione

mu-

tua, in

qua de Audomaro

dicitur

:
,

Beatus Au-

domarus, pius confessor Domini lilium fnit, quia candore castitatisetaliarum virtutumin vita liac enituit
;

culi respuerit, et

quoniam blandimenta hujus sead eum, qui via et veritas est,

apographo Audomarensi. Porroexmimculo hoc et sequenti liquet, fesHvitatem lietatio?iis, de qua cqi in Commentario num. 4S,oltm peractam fuisse cum cessatione operum serviHum. x Qualis iUa fuerit synodus, ignoro. Ceterum postea sequitur moraUs adhortatio ad colendum
S.

Audomarum

et sic Vita ftnitur.

DE

S.

OSMANNA VIRGINE
S.

QVJE COLITUR IN ABBATIA

IN

DIONYSII PROPE PARISIOS

FRANGIA

COMMENTARIUS
B
I.

PRyEVIUS.
Missa propria, Acta quse

C. s.

Memoria

in Martyrologiis,
et

unde edenda.

Memoria in
sacris Fnstis

j
ta,

oannes Wilsonius Martyrologio suo Anglicano, quodanno 1640 recognitum iteratis

typis
S.

verbis, sed Gallicis recenset

Eodera die

(ix se-

edidit

ad hanc diem
virqinem,

inscripsit

ptembris) S. Osmannse virginis Anglican, quae praecipue honoratur in vico cognomine provincias

Osmannam

quam

in priori

Cenomanensis, et in Fano

S.

Dionysii

in

editione,

anno ejusdem

vemoris retulerat. Vitee est, ex Anglico Latine accipe.

nse virginis

ad 22 NoElogium, quod compendium

seculi octavo,

Francia, ubi ex ipsius reliquiis servanturin lipsanotheca elevata retro altare sacelli, ejusdem

Eodem

die in

nomini dedicati. Codex Bagenoyensis,

inter auc-

Gallia prope Ligerim flumen depositio S.

Osmaortas
;

taria (Jsuardina a Sollerio relatus, convenit qui-

ex regio Hiberniae sanguine

dem quoad
liat, et

dietn CUltllS, sed in

flthrrnin finuitn-

cujus licet parentes pagani essent, ipsa tamen a tenera astate Christiana fide clam fuit imbuta.
Nobili ejusdem regni viro invita nuptiis destina-

prcetermissa mrginitatis laureola, reginam

facit.

Verhaaccipe: InHybernia,

sanctffl

Osmana ,i jj .vmwwibris,
l

nse reginie Christianissimse.

patriam et parentes deseruit, unaque tanancilla, clanculum fugit in Galliam, ubi in sylva prope tiuviuin Ligerim vitam admodum austeram duxit, herbis et radicibus famelicum corpus sustentans. Accidit quodam die, ut aper in eo nemore a venatoribus agitatus, ad ipsius casam, velut auxilium implovenatores acriter insecuti accurreret rans feram venabulis suis totis viribus impetierunt, at nullum vulnus potuerunt infligere. Hoc casu detecta Virgo, in magiae suspicionem venit, et ad episcopum deducta atque in Christum com-

3 Eiberniam quoque servat Philippus Ferra?

rius in Catalogo generaii, sed culium 22
hris affigit
:

tummodo comitante

Novem*

[prilit

In Hibernia S. OsmantB virginis,

laudans Martyrologium Anglicanurn, antiquius scilicet ; verum ex eo potu.it quideni memorntnm cultus diem didicisse, at non locum : cum in hac Sancta in Francia anuuntietur. Thonuts liempsterus in Meeditione,

non secus ac

in recentiori,

nologio Scotico, pro ingenio suo

<

Ismannam

vir-

ginem Scotam facit

refert,

atqtte 22

Novembris

simililer

quem diem
Ilihrriiitr
eiliti,

etiam retinent Catalogi Sanc-

torum

/'.

lutz-Siinon, Surirhtlis
Inuiliiltir

perta credere ab eodem baptizataest, concessusque ipsi est agellus cum hortulano, qui eum excoleret; in quo post multos annos sanctissime
actos,

presbt/tcro,

in t/tt/bns /inti/er

An-

glicanurn Martyrologium. Artnrus in Sarro Cy-

ad famc diem,

tandem cum angelorum, eam invitantium, melodia ad ccelestem Sponsum evocata est. 2 Eodem die, sed sine loco, eam commemorat
Usuardinus codex serenissinue regimn Suecice, ftpud Sollerium nostrum inter auctaria, ubi dicitur

nwceo saneiif Virginis nostrce his meminit; die scilicef '> Septembris, quo itlius natal.etnre.coti Aprilis, quo ejusdem corporisele' a/firmat, e/
i

vationem celebrari

ait.

Priori loco

hmc habet:
vir-

Apud

San-Dionysiariiuji regale coanobium in ter-

ritorio Parisiensi, Natalis sanetaa ginis, quae regio

OsmannaB

Osmannae virginis. Consonat Martyrologium Parisicnse, quod po8'

:

Ipso die, BeatissimsB

exorta sangine claruit

Poslvriori

et vitae

mcritis

atque miraculis.
regale

rrro ila:
in

iremo ejusdem diei loco

sanctee

sic

habet

Eodem

die,

Apud ecenobium
tini^

San-Dionyaianum

Osmannae

virginis, cujus reliquiaa in ba-

Francia, ParisiensiB

dioecesifl,

Ordinis Benedic-

silica S. Dionysii in

Francia asservantur. Castellanus in Martyrologio universali eam mrginem Anglicanam faciens, inter Francim Sanctos his
Septembris Tomus
III.

Eievatio corporis S. Osmannaa virginis.

Vurin quoque est

Andrem Saussayi in Mar-

sw iVwemftrf,

tyrologio Gallicano, ob varias feetivitates, annunttatio. 58

418
AUfJTORE
C. s.
tiatio.

DE

SI

OSMANNA VIRniXE
commm oirgfoum Simile erit regnum copIoOraiioncs. quibttspro*n ,m (lecem vir:inibiis.
:

fn prirn/s nd Katenda* Aprilh ait : In agTO Parisiensi, ccdnoMo San-Dionvsiano, Elevatio corporis sanctaa
Tyris.

Osmannae

virginib

etmar-

cnfuB Irjumplius eolitur die 9 Septeinbris.

Sedanteguam progrediar, advertai iector, Martyris tauream Osmannae fm perpersm adseribi ,,, r/ ///' Soi/ssf/f/i/s >! relujui omtzes, nvsquam
/ff

Virgims viriutes smvilsr memomtegras recensere, Prima oratio r/iittttr, libet fnmc modum: irgiras fdemtehibrnt m //, 7 oii qui mirabilirer m beata Detis,

ctowB sanctm
l

Omnipotens tenebns lucom (is.nanna famula tua de

snlendescerp

ntle.

Virt/inis ma.rt.yrio

mritniirritnl

t/uare suspi-

for,

vocem illam vcribenti

tliri
t

erepsisse;

msi forie
tfO

Sniuii/m niartvrcin

/lotuissc existimarit

disjecta illius ab howeticU

ah t,///risossd.quem

admodum
rn

insinum
:

>

>

idetur

ei bis,

quce

num.
'

18

ab incunabulis, peccati habere populo tuo, quam temporalis fide granjueunditatem tnlme. qiia>sumus, ut livitias a?stimemus impropenum des maximas
;

in corde fecisti ct ipse illuxist. ut eligeret potius affligi

ejus

oum

ilfihitt/i/s

rcrt/tti iitr/il/i itii/iis rt/

<//'

inartvris CSt
ls-

Cbristi.
7

compellatio. Pergo
Iliaiiliain

alia

die9 Septembris
i/t

Per eumdem Dominum etc. Secunda oratio, sive Secreta, virginitatem

verbis: Deus,
ojpj

jussu Clementis

rUTSUS

n/iittiirtito/i//, rt

roiif/u t/ttnlri/t

camobio,
edisserit
:

srti fiu iift/tiir

idfeetum

sit,

aliudije,rufn
<

primum tamen
t

superiorious dicas

>"-

cor famulaa tuae exponit his sancOsmannffl fide purincasti,dansilli spiritum casta. tnm, ut spreto infideli connubio, virgo

XII PP.

edittt.

formius apparet. Elogium,

quod
.

timiliter quodr

dam

eSt fo/itis rittr

i

oiii/irifii

/x/rli/n

num. 10
18.

recitablmus
ifitiuiiriii r/

rellqua vero, qucs

ad

corporis trans'

reliquias pertinent,
tfirtti

adnum.

De-

eadem nni viro exhiberetur desponsata Christo plenos, uni nos fide purificatos, eodem spiritu foedere devinctnsexhibe. tibi <-t Kiliotuo iMMY-nni Dominum etc. Postcommumo denieumdem
;

per

nit/itr

tiff

friftnuis

20 Sorrmlirts post COmmUfUm Martyrologii clausulam litteris minori:

t/ttr

/roris

beata
fldei et

virgo

fras ila /irtisrt/itilar

Colitur hodie in

Hibemia

amorem prmdicat. Deus, cujus famula Osmanna^ aspiciens in auctorem consummatorem Jesum, ad ipsius exemsibi

ganeta

tnm
ciiin

virgo regia, eujus corpussancin beati Dionysii regali monasterio decenti

Osmans

yiliim

proposito

gaiuiio, sustinuit

crucem,
'

honore quiescit. Bac

tti t/i/u,

tamen

in

Supple-

confusione contempta; unde*nos, qusBsumus, ita ejusexemplo sustinere pro Christo contradic-

tribue

t/truiii,

tti fitiiiri

itittitis,

nonnulli in Mar-

tyrologio

jam

signati

accuratiua

recensentur,

mereamur

in ccelis.

Per eumdem Dominum

etc.

r/iiriiiftintfit /ii/ti/ri/, ttif ri/iiitfaii \iirr/////ris tiir/n

I(riit/i//i ///1 ri/li ii/it

spectantia sequenti , ubi de

srrtftriis srt/iirnfiti

Itcm

ili

Itrilnuiiia {Ariiuiri-

Stinrtif reliquiis
irriin
/i/i \'iitii/i

agemus, aptius expediemus, lnprogredior.

adventus S. OsmanQEe virginis ex Hibernia, cujuspost Angelicae in f.-n.i vitffl exoursum, radianbes divinse virtutis signie exuvis ad regale S. Dionysii monaste'
rttin

sru

iiiintirriii itifr/iit/i/!

()i//if/ ii/

aliis

Sanctis

stjepe

accidit,

///

scilicet
Cl riU/i

K-i

duatiu.s'

rtiri/itt

rrs /irttu /t/rr t/rsft/s

nim msiobsCUVe
f/ffjiinrlis

Vitis. f/uarum
ilin

i/irrrt/s i/nl rtitn/t

/ii/is.
itl ///
I

fabulOsis

coqnoSCU-

brewor,

riiiin
ri
-2'.'}

tranalateo sunt.
\l>

irtj/nr imstr// iut/irimis otri/rrit;

]'/'/>/

non

alia

AuQVSUi
<>

his

uttiiii/iits

t/trrrsittn

r/t/ftis

tfirm ex

t/tttiti t/iiil/i //i.si/is

eXStet

sr/f t/ii<f r// i/rt/fittt

tttr

noi

"i

Breoiario
'/'/ tro
/it/t/.

San Oionysiano
'_T>

assignat Breulius in
/i//.

i/ri/lrr

SCripta

si/,
(

nrr

li///i/s/nofH sit.

rerlfim

hodio agamus,

titit/iiitli

/'a/isir/tsiaiit
.\i/t/s/i,
t/tf

IV

litlr/n itirrn/ltir.
,

'ftstrlf/ttins

c/ntonirus P/irisirnGallice. edito

11(17. i/ir/u srilirrl

t/i/:> nt

sis,

Martyrolagio universali
in epistola,

hagio-

Opere nostro inter Prestermissos ex ilio sic in/ititr : CorpusS. Osmannce virginis est in quodam
Bacello proj

/,/iilis iniiits.

anno 1091 ad Majores

brevem
ail,
,

meos

Parisiis data, transmtsit

quamdam
r.irtu/iitiri

oolesiam S. Dionysii
\

ac in ejus-

Vifttnt, tititim /frsrri/iser/if, ttt

Sfi!t-l);c>}i;/:;;;!iti

cx

den.
esl
tttf

Breviario

ita

ipsiua suocincte descripta

prope

a :;-uns
/ocis

/il::/;s

GotktCtS
i/isr

li'-

25 Augusti. Porro Ucet

monumenta

desint

f.rtira/ti,

srt/

ttitt/tis

i/t

muiilo, f/naA/intl

natulem seuemortualem sanctce Virginis nosiitr ti/rni figendum, de quo nec Vtta loquitur, probabilius mihi tamen apparet, iltum 9 Septem*
fi/is
n/iiiis

/iro/ttrrra
/i/iit/,/

/u/iirti/lis
ir.:(K
t/

ficsit/narit.
/'.

/i/int/r/i-

ai/no

itt/siif/'

uiissi/n/ fit/iiro,f/itof/

Joanne Darde Societatis ex Ms. Carilcpliano,

Cariiesi

tflrhrt/ii
fti/vtjttitt

iu
/uti

i/u/i/i

si iiirrl

\}firtt/r/iitif/ift t/

sroe

ex

Anisolensi S.

Oenomanorum
ex clara regali

Oamannffl festwitate aiiqua

illttui

cosnobio
rst
;

depromptum notutur; ejusqueexordmm

/ittssiiti totis/iirt/ut. t/ttnt/itr

htiit

in

a6batia
rtntsf/il

Beatissima virgo
/i/tr

Osmanna

Sfiii-ffitini/sitinti /irn/ir

Parisios ltomir//ri

stirpe progenita;
rliai/i illo

Boc utpriori multo pleniu$,ita

/at//itosiim

rt Bistoria
ttitti

rtntsrr/i>hr tuu, ettam

,i

ejusdem abbaticsper Jacobum Doubie>:i pago itf/ti Vmtnnttiti

apporet

.'

cumque

etsdem phrases
trr,

et

verba

utraque Vita frequenr

ita

>irii\is,

S/iti/

cognominato, suo tempore coH

P.
I.iitlnrit i/s
.i/ifirrl

eadmqtte rerttm
posterioris
t/t
I

series f//>e//tar, vix dubito,

stilif/n/t

lcsltttt/s

Societatis
ff/ttis
;

i/titii

ita>.

compitator priori
lacunas repleverit,

usus

JeSU, li/trris t/nnti

i/nti t/r/tit/ttr (tir, itt

ItVTX ntf

Papebrochium
i

sit,

/to/t

it/niai/i
r.r

verum
al/iinttr

mtn

ritir/tiiniis,

Miss/tm urtr
ttt <lc

rliatu

ttiotfo

rott/rrfuris,

modo

e.r

/uiitm
ni
i

Ittthrt.

H,rr

ii

n;t

/uu//r,

mr in<ttt rrttitf. quemadmodum in

S.

IK-

ttrt c/itts attt

flgmentis pro fngenio amptificaverit.

in

Prattermissis

9
cl

Lonmorem YHamedidit Gapgravius

Sanctorum Anglim, f&L 246
sti/lo
>i,,iii/,if
;

le-

prolixior

et

>

/ntitnisrritti/
(tftssa Siimiif.
(i

W/ij/irrs, /if/rtn/itm st/tft/rrct/t.

/ftt/t/t

verso, hinc

Capgravio
ctlittt.

fttirr
ttr

Missas /ntonitis

safwtorum patrimort

im/c ftiiuru

\tropria,

ntm

mtitato, ct rrriim

ltttci>t/iitm

FrancitX
sditas ct
t.

Hihrr/tup,
s

/ttss/t

ad/ttnrtis voriatis aitt prcscisis

BSt

ilcttiriitts

\u
timiti

/'/'.

Pm

eamdemque

se-

tt/pis

JaCObuS

t)/i,t/ttrtiis t

Jlenetfir(/,//,s

Sa/,

vuigatos
t/ir
!

17;;

suam etiam Sancta habet

lHont/sit/ntts i
t/aitt.
:

Trtn/ito

Beatorum, Gallicevul-

s.
tilia'.

Septemoris, seouenti twtotam titulo: In Osmannte virginisac Hiberniaa rciris

neonon patronce ecclesia abbatiaiis et regalis 5. Dionysn O. S. B. prope Lutetiam Parisiorum,

i

Srtilru rr iur,uoratis Mss. attrjorr/n /tfat Joarmes \\'i/st imt is Martyrologio

.pra-trr ht/rtaf,,,,, Sartn,t,

<

,,-

um
ti

tntroitus:
io

Me expeotaverunl
li.

peccaCorin-

Bpi

otue

Pauliapo

admarginum loudai Vitam Ms. /lurf.faiuti ; !,/, niM forte Ferrarius

sttii.rt,

r,;i/l i/rr

Aotf

fiff

tlmw.

Fratrest

de virginibus. Bvangetium cx

\ ,,;,, is

rertur

Sl !l

'

Btfckland;

GujusatUem

oytafis.

IHE
auatis,

NONA SEPTEMURIS.

111*

regioms aut fidei sii, ignora : nisi forte ui Radulphus Uucklandus, guiapudPuseumde

aUGTOBB
c. s.

scriptoribus Anglice, seculo xvi f/muissr dictiur.

Porro elogiwn, guo Saussayus ad diem 9 Sept&nbris

Osmannam
rtisi

eelebrat, nonnihil discrepai

esse potest,

a laudatis Actis; unde suspicto

ipsi prailuxisse ;

II.

alia

dicere fnalimu&,

eum

ea in-

dustria

resecwsse,

gum

Seculum, quo Sancta floruit, ignotum in Britannia

:

miradiliora oidebantur,
ui,

eorumque

loco alia substituisse.Quidquid sit,non

minore

obiisse verisimHe est:

abs re fuerii Saussayi verba recitasse,

rerfat.
utraque ab
glogioSausH ayi

quod

in

aajunctis discrimen occurrit, eruditus ieclor ad10 Sic itaque habet: Ipso die in S. Pionysii

revelatio de ea facta S. Lut-

gardi explicatur: Cultus ejus

et

eo&nobio prope Augaatam Lutetiam.S.Osiuann

virginis,

reliquia^

in

monasterio

discre

jums.

qu regum

Hibernite clara proles, fidei

nitatis voto sese Christo devinxit.

kumine fere a cunabulis iUustrata, sanctse virgiAt form venustate conspicua,

S. Dionysii, et alihi.

cum a parentibus principis Ethnici tradenda esset connubio, clani se Christi

Pmcipuum
Vita S.

biographi ritium est,

fecerit, rt
esi,

quod

Quo

sacuio
in-

amore subduxit, relictaque patria et opibus, regnoque terr contempto, cum Anclitenaancilla in Britanniam Gallicam, qua- Armorica nuncupatur,

Anaehoretidis nosirm

nuUam

<<>-

fUmtmit,
irrtmii rst

pu/is

mentionem
vel

quo nata

denata

nm, modo awium, supremamque, inqua

lunrn-

navigio

se

committens

transmeavit.

oh/it. trtntvi/i prti-ti rt/iisrrit, rrriim rtii/m

Appulsa Ridacium, quae S. Briooi urbs est inter Tritium et Argennum nuvios, episcopum adiit, mentisque pur prodit, sibi utsuuraijetur. consilia: a quo plenius edocta, qua3Christisunt,cum
pedissequa
prisco

tittni sittr niliil i/tsrrttrr/t, r.r qi/t/ st/ltr/// srrt/lt//,/,

quo fhiiaii, probabili quadam ratione Uceai divinarr : <pttt> sane srrihrntli methodllS /turhuv\,
quisqais
nu/i
is fitrrit,

tnttiqttitt/trm
1'tirnttrs

attr/orifatrmt/i/r

divino

lavacro

expiata
,

dapositO

pacitm r/crat. /minthim facit

stipil,

Stiurl/r l/ihrniitr
(

nomine (nam Argariargua

gentilea erat, vocabatur)

accepit.

dum inter Osmann vocabulum

spirirus

regulos gentiles,et ipsam tamen a pueritia

fi.de
;

'hristi

<jit<></

quidem
/t

secxdum v
putririo

Hinc cellul inclusa, tanta puri

/ttniiiiliil
(

t/uu

tiihrrniti
;

S.

ad

intentione

Domino

servivit, ut nihil, nisi

qu

ei

hnstum

truiliKtu rsl

ul

rum

rf

tmtr

nitt, /uiin/

placita sunt, cogitaret.

Tandem cum

aatatis tlo-

i/ium apostolum lumen

Ucet no/i
lt/m

fidei >n

eam (nsuiam,
iufr.rri,

rem

in

omni castimonia,

jejuniis, orationibus ac

fcliti profrrtu,

nr/trrif

sanctis meditationibus eregisset, aHernitatis cupida, Viaticum divinum ab episcopo nagitavit quo suscepto, pura carnis lumina sifl in mortem clausit, utdeeaduo lucisusura ad aeternos.Sanctorum splendores spiritum beatum transmiae:

rumi/ur rtium post PufrirH

qrntilts rrt/uii in
rtulrni

trtti/inr/i

nuu/iulii
ui/ti/

fuissr
I

Irt/tiutur,

quoqurri
ma/uinus
t/iriiuirr
f/ut.r
;

lm< tti/utr

/im figenda

Kjnanna'

/rtntr

pussuiiius rrurrr.
itihii

ln hisrr antit/ttitulis

/rurhris

potius statu&re,

quam palpando
xi
s/irtt/it,
(

rit.

Qua veEO

gloria apu.d prgepotentem

potiatur, signis pfaaclarissimis

tataest. ffcec ab

Sponaum postmodum tesMss.hinc inde

tiuum /d ohsrrro.
scriiii

in rltnrhi t/uuttnm,

tul

finem
(

\ rrf initinm

ah

omni fabellarum specieremotiora

auctoritate nitantur, vel
ut

Antonin

'<irrnisirr iu llisturia rpisrn/iniitui

l/iutlt/tt/, i/ist,

rno-

sunt, /juar/i f/uce in civitatis Vitis

mniirnsiui/i
(lodelViduiii

trs/r, si/hsrr//,l/// /r,/i

referuntur
rst.

gua tamen

S.

Osman!
ts

(iul/irr

\)r

sainte

unde ea hauserit Saussayus,

breviurem
datntis.

monui, inceitum

Osmane
vocaha/o

farir

toparcha furrit mci, Sancta

iufrn srrmu rrrurret.
srtt

ittsiqni/i, tlr i/un

Ceterum ego Ms. Castellani edam, quia, licet minus sit integrum, purius tamen est et a fabulis magis alienum. A> ttunrn curiosus lector
11

13 Eunt in Hri/nnninm. ntittorrut

Arnmri-

iii

Il)it<i>i'<mi
si

cam

appulisse

cum
r.t
<

ancilla aua
ili/irrmti

Aclitene,
,

dum
Vitis

appuftofl

nuptiarum
i/nuirs,

tnrta

fut/rrrf

huhrut mortua
dieitur

quidquam

desideret, prolixioris Vitce

additamenta

i/iti t/c

rn srripsrrutit, niri, npinur,

sttiirln

partim in Annotatis, partim, ubi prtiliuiora sunt, in Appc //.<//< r exhibebo, ut de iis ipse judicet. Ad-

MSS.,
sylva,

in

t/uihus

Aiuu hnrrlis

tfirilur

in

ju.rltt

Lit/riiiii
t

f/nmrii. i/iillinr/hits

t/itiu-

haud dubie, ca p/tts rr/iqais si/sprrta rssc, imo ultimum miraculum, quod de regina Bispanitv,nescioqua, cjusqur fi/io per Sanctam snnatis, ad Vike calcem narrattir, iutrr fitjmrnlu rrputuhit. De Vita vero edcndti qait/ eenseam, paucis
vertet

t/rrim tth iunui/tum

t/mmrrt io rrmnht,
t/u<>

sfrtu fnut

exfront/ibns casam mcoluisse: u/

loco
it/nttri/ti/r.

determinato

Mnttin

t/t/ufr/// fil /u u/rnt/ut:

,

de urbe quadam
Suiulti
rititr
,

episcopali

Ms. u cujus antistite

hu/itizutu ussr
nirnt/t,
;

C/tris/i/tii /i/ruius rt/urfu rt

accipe: incerti ista quoque mctoris est ac wtatis, nullam temporis rationem habet, nihilque con-

t/iuri/iir
,

in

nslrlltiui

ftt/ru/i/u,

Unsis

i/t

/ini/i.tinri

Hrisris

nominatur

sed
t/i/i-

quod uuctoris synchroni vel cotevi fcetum oleut: verumtamcn niiii/rtiui,, oh/rttdit, quodmatinrt,

Utrunit/ur urh/s ,titti/,ii/um tuniulun, t/uns

f/rn/rr rotisu/ui
,

geographis mque ignotum

est.

nifesti

mendacii aut erroris possitcoargui.

Douh/rttts

/ii

Trtiifi/o

Hrulnrmn rum

S.

Brioei

famun Gcdlis Baint-Brieu, credidit, qum urbsest Armorn // i/iki ad Oceanum Briiannicum vergit,
in/rr

Mai-l<>\ium

et

Trecorium
itl

in

nu/rmt/ur
LO i/t/url.
v

srn/ritfui fltlt
ftortti/

Stiussui/its,

rr

lltttli.

S.

Hriotns r/us

Intt

epMCQpUS, srtnin

velw.
uhi
tlr

quemadmodum

dicitur tnl

diem
\t

n, tn O/irir UOStTO ut/it/u

rst.

Maii, rtrmr,
>/,
,

nehcec Daubleti ac Sauesayi opinio mera

jectura
sit,
/'//

soh/ nontntis uff/ui/nlr fuiu/uftt

ittr

qunrr

tti/ul rr,fi

pttssttmus stufitrrr.

Ih-i/ufr

tttm

420

DE

S.

OSMANiNA VIRGINE
auodin
nrimis

auctore
0. S.

ea urbs, qwecumque demum fuerit , ex rerum, qu& ibidem narranlw, terienon videaUtr aSanetat r/i.sa //uindet >> milUai ibm rf<ssit>i ftdsse,

cum

a CantiprataActiS suis ex Hibernia,

otia

no vero ex St
certe

oriunda dicatw
seculis,

quxppe

det

atque adeo Hographus non satis sUri constet, oprrtf prr/ium non duii, fulil/um fotSOn BrisiB
revelatioS.

quorum uno Oshodierna Biberma vixUse dicenda est, manna solebat ,,< /><>. Non satts

CamsUana

lutgardi

vocahuium oprrosius iurrstif/are. Porro hmc Osmannae in Britannia Armorica commoratio, ti de totvus vitcepostremaperrl
liii
r
i

Scotim vocabulo sanctas Vngtnesdtsujiturprobabiliter hic duas

14

facta,qw

rnorte at sepultura accipiatur, >>>patitur atffiadtatem ea Vita S. Lutgardis, 1/inis Cistcrcicnsis,uucto/c Thoma. Cantiprafano,
r ;0f /o
t

aUquam

Lutgardi rynchrone

et

famiUari, apud Surtum

I ea <>> dict videtur

lujuemus, utramque regiis Chrtsto sponte ll<lnl utramque in Gallia pro cum focili calamx lapsu lcsulem; pratsertim deformari. Adde lamanna iOsannam poiuerit Cenomanis, et m SanWOsmanniE cultus in olnn viDwnysiarw apud Parisios monasteno
.

Eibernm thalamis

editaaddiem
I

L6 Junit.

manna

in Bria habitasse ac sepulta esse.

Eadem
<>>
;

Osanna vero regis guerU vigeatque etiamnum ; vidi,martyroloc/w nota Scotim filia nulli, quem
sit.

Vitaexstatin Opere nostro

ad prcecitatam

sedibidem non Osmanna, sed Oaanna vocatur. Verba Cantipratani, cujus stylum nonnihil immutavitSurius,ea laudatU Acli8nostri$pag.28L l

17 Porro

ut

memoratam

reveiationem

cum

eo transluto

conciliemus, dicendum S. Osmanna? biographo /)>>> > Britanniu ntinore deinde Sanctam
esset,
t

eJcpHcatur.

num.S4,hut transfero.Qaidasn ordine preebyter

ad GaUicas partesin Jotrensi monasterio Galliffl veniens, cum in crypta quadam, abi Sanctorum noote oraret, et Sanctaa corpora quieacebanl
.

li

cujusdam tumulum', ra alabaetro lapide factum, inopinabiliter aperiret, et nomen ac meritum piam postea Lutgardem ejue ecire non poeset rogavit, ut pro pevelatione nominis ejuedem
;

Jotrummorveroin Bria vixisse, et in hac prope verumhac opinio, inqua tuam ac sepultam esse: parum neminem huc usque fuisse repert, mihi verisiprobabilh apparet ; neque enim ulla sat credamus Anachoremilts occurritratio, ob quam
Briam secestidem nostram desertaBritannia in quo ab incolis sisse. Dicere autcm ideam honoris, est. fifficivbatur. fuf/ientli ergo fecisse, divinare
Mulim
hfinc

Dominum
-

exoraret.

am

in

inii' i"

obtUse tnsU
mint.

vin precibufi totam se ad i:> Annuena srgo precandum dedit et statim, quod petiit, impetravit. Apparensenim ei pra3dicta Sancta, dixit Egovocori tsanna (apud Suriumleg itur Osmanna)
;

cum Arturo in Sacro Gynrcwo ad ad 1 Aprilis, apparentis Virginis verba de translato ad Jotrenses sacro ejusdem corpore interpretari cui translationni causam dedisse potuerunt Normannorum secuio ix et x in
if/itur
et

diem

flliaquondam regia Scotiae, el per miraciiliini Domini ad partea Galliae adducta, Bancte vi\i. defunctaque ibidem ac sepulta solenniter, mei tandem per negligcntuim temporis incolas
virgo,
obliti Bunt.

Britanniam irruptiones, quas in Eistoria Britanuur rarias Irijcrr est Opud Glddoncm Looi/wuu, i/iii ad iinmim 919 suspicotur raria Sunctorum rorporn, f/ua: in variis Gallim locis etiamnuni honorantur,
tr/insltitn

Esbc itaque

oum
:

pia Lutgardis dicto

Viro referret, Bubjunxit Vellem,ut hasceadem liln Dominuein testimonium veritatia ostendepet. E1 ille, Non sum, inquit, dignus, ut mihi Etai forte minus talia demonBtrentur. Cui illa dignusBiB, tames illa digna est, cujus digne praaconia revelentur. Nec mora, Buper boc pia
:

eorumdem impietati subdueta, alioque fuissr. Nonmhi/ quidrm torquet htec

interpretatio verba Cantipratani :

verumcum
vita

ea

ratione hunc

cum Osmannae biographo cotnmnBritanniam

ac obitu
;

uit/ur sententia, qute

ipsius illustratam

tenet, facile concilietur

non

procui a rcri simiiiludine ubcrraturi nobis vide1/,/n. si

Lutgarde orante Domiuiiui, eadem uoctc dicto per somnum tribus vicibue Virgo apparuit, al Osanna (Surio Osmanna) vocata sit, indicavit. Qui vidil teatimonium perhibuit, et Boimus, quia verum est testimonium ejus. Batc Cantipratanus, </>> si \>eva sint, legendumque
viro
ij
l

dixerimus

f/uil/us

apparuit, S.

Cantipratanum 3 vel ipsos, Lutgardemaut presbyterum,

fuisse,

Virginis verba
tosf/uc.

male interpretatos
sti/ircmos

opinatra/is-

egisse,

ram ihitfrm mortuamque

vito?

annos

ac

humatam

fuisse, ubi

tum

corpus suurn vel aliquas ejuspartes quicsccre rcrrlorrrat.

\\)

rum SuriO
\>i<it

Ht

V.iiKiuna, tlitt/ulum rrit, s/inrlam

horetidem nastram prope Jotrum, quas abbafiarsfin Uriu prtiri/trit/, t/ttal/mr rirritrr miliiuria

Ututhcec

ginis corpus
n/

sr habeant, constat ejusdem Virgiad San-Dionysianum monasterium

F
Corpus, vel

aburbe Meldensi
snl/t ni

in

Ortum

distans, supremos

Vrantia prt/p<

PariSWS deindc

transiatum UHus magna

ritw

</irs

transegisse fuissegue septtltam.

rrrrlatio tlrhuif ron-

Obiitautem S. LutgardU anno 1246, adeoque

untr Itunr rrl
tigisse,
rii
i

idque vel ex Jotrensi monasterio, sicut se- pars, trattstatum itititlutu tlirtt/ census Ar/uras, vel ex ipsa Brifuissr.

lior i/iso lurr

/ua<Ji

L6

\''i

equidem

ejusmodi

apparihonibus,

"','"'"

i/uwi/uaniliii/ur /iliunlnsiir /irlussunf .i rr/ani

ium

Martyrologio diem, ubi leguntur sequentia: Pretiosum ejus corpus Danica sub incursione ex Britannia interiorem in Galliam
Gallicano
</

tanitia,

t credidit Saussayus iu

preesentem

slutim

fitlrni

mlliil/rml>tn/ 6SS

CUttl
ttf

lamr/t luir
i/isr

ailatum,
tuin

srri/iturr si/nrlirono rl

l.uli/nrtii,

/irwilin,

fuiitr, (umilinrissinio

trm/un/ur,

t/tti

rn

uti

qui vidit,
li-r

id

est,

opinor,

ab

ipso,

cui Sancta

Dionysii ccenobio recondianrenteoque feretro, auro illito, ab episcopis duobus, Aiurensi et Leonensi compositum cultu egregio, venerationi fidelium pa1'uit,

in insigni S.

ufifiarurrut, /irrs/ii/trru accepisse trshifar,

/hissuiuus sinr solitio /uuilnnirnto rrjirrrr.

Suriti

non Cnni

autem legendtan esse Osmannam (quod nrr in uirmorntis Artis rrjrrit Hrnscftrnius oin'

quousque ab hauvticis Calvinianis surrepta illa theca, in quaSponsss Christi ossa honore congruo quiescebant: quaa ne Heroi ' >*noHeroidi
tuit,
iiin

sacra

nino exisiimo

it/

mim
ei

beataevirginitatislaurea coronatai,
essset, posl

palmamar-

smutrt utriusque

i/u 1

Osmannse sd&cel
i/ium
rri/tis
r.r

Lutgardis,

direptum ab his impiis condi-

prcecipuis rr-

rum momentis concordia;

arlittn ituta/ilu/s

vtdeHcet,

Virginem
S/iotisi

jam

uh

cirirs/is

amorrm
i/ur

Bibernkt trujrcissr iu

torium, ea diritate disjecta ac dispersa sunt, ut e\ tunc prorsus excideriut abhniumuin conspectu verum aucte inde apud pios tantaa Coe:

(iullias. ilutirnt-

lins gloria, eeternaa

sanctissima vita defunetam esse. Nec refert,

clarioi

venerationiconsecrataj prav ngebit, Batc Saussayus quce num vera ;

sint

DIE
sintomnia,
scrvo, marti/rii taurcoru

NONA SEPTEMBKIS.
ob-

421

mox examinabimus: kictantum

c.r

ad vwnasterium S. Dionysii probabi-

mcmoratu sat roram ossium disjectione, si lamen vera est, tam hoc loco quam ad Kalendas Aprilis, ut num. vidimus, Osmannae perperam adscribi, 19 Qao tempore illac delatm fuerint sacrm Vir1

allegat. Doubleti verba ex Gallicis latina accipe;

In pradicto

S.

bula

Osmamue)

sacello

exstal

ta-

c.

s.

qua

haec

scripta sunt:

anno
praslati

L246,

Kalendis
1, " ,IIII1!

Aprilis,
nostri die
,

sanctissimo
venerabiles

Resurrectionis
Vtu-

ginis exuvice, a ncniine traditum legi

Hus ante

medium
seeuli

xn,

probabilius mihi tamen apparet, aliquot saltem earumdem partes ante medium seculi xn ibidem jam honoratas fuisse. E/enim ex libello Sugerii abba:

rensis, episcopus Leonensis etGuilielmu abbas S. Dionysu, corpus sanctae sacraeque virginis Osmanna, panno serico involutum composue-

San-Dionysianide dedicatione ccclesicv, quam ipse ampliaverat, exornaveratque magnifice,

tis

runt splendida ex argento deaurato pretiosisque monilibus decorata theca donats

.

jam tam crectum

crum

discimus, in ea ecclesia sacelhtm S. Osmannae fuisse; unde suspicari Ucet, saipsius corporis thesaurum, aut

Fratrem Theobaldum de Millv, religiosum e1 thesaurarium S. Dionysii, qui singulari pietate erga hanc Sanctam afficiebatur. Exeademtabula simitia scrihit CasteUanus

per

aliquam

sal-

jam

in epistola

supra

laudata, addens

tem ejusdem portionem in eo tum temporis quievisse; neque enim verisimi/ior ratio occarrit, ob

servatique in S.

eam vix amplius legi posse, Osmannas sacello retroejusdem

sit

lipsanothecam.

qaam
bellus

in externce Anachoretidis

honorem

ittud
li-

exstructum, aut dedicatum credamus. Exstat

itle

apud Michaelcm
regalis
abbatice,

22 Guilielmus , de quo ibidem mentio tom. VII GaUice Ghristianm uuctw, col 389
quenti dicitur fdisse ejus nominis to De Macouris scu de Macorres ihidcm dr hcBC ctcru/huir rcprrio.
3,
;

sflcrum

tt-

el se-

tjiiiiscorim

Felihien in Bistoria
inter

ejusdem
parte
II,

instrumenta

ex eoque habemus, dcdicutionem illam solemnissime peractam fuisse anno 1144, secunda Junii Dominica, videlicet 3 Idus, quod est Barnabse apostoli ; et inter varias aras
4,

num.

cognomennihil tamen

depositwn

sst,

TheobalduS de

Mitty forte

is

fuerit

quem

Felibienus

num
fuisse

ad

an-

12-is

magnum affirmat Emc

Priorem ejusdem

abbatics

avariis episcopis consecratas,

unam
est.

igitur satis recte se habent

vitio

fuisse S. Os-

at?iesciv,

an exprmdictm tabulm primitivo

mannae, cujus consecratio domino Petro Silvanectensi episcopo commissa

Nullam quidem

Sugerius in

toto illo Vbello

mentionem

facit;

sedcum

de OsniamiEe corporc pag. 193 generaliter

dicat;Die Sabbathi proxima (sive pridic solemnitatis) Sanctorum corpora de suis assumentes oratoriis, ex consuetudine in palliatis tentoriis
in exitu chori decentissime reponendo locavi-

an ex characterumdifficultatefactumsit, utqumdam in citatis verbis apud Doubletum occurrant, qtuc instrumentum istud non parum suspectum reddont. Nam primo quidem anno CAmfc'1246 Pascho aoa iucidit i Kalendas Aprilis, sed in dicm x ejusdem mensis. Secvndo non satis
ret rcrisimi/c,

mus

appadaos exteros jinesuics, Aturensem scilicetet Leoncascm, quorum primi sedes erat
Vasconite propricr ririfns, oltrrius leona

quce ipso dedicationis die a succollantibus

Aturum

episcopis, comitibus ac baronibus

cum

supplican-

tium agmine clelata ibidem festatur, inter ea corpora potuerunt S. Osmannas reliquim numerari, Utautcm dubitem, totumne Virginis corpusculum. an qucedam cjusdem dumtaxat pars apud San
Dionysianos tum fuerit, faciunt ea, c/um a num. 14 ex Vita S. Lutgardis produximus.
ubi

in Britannia minorc, utraque sane procul Dionysiopoli dissita, neutra tum Francts subjecta, mcmoratcs elevationi adstitisse, Laudatus Castetta-

nus similiter id anni 1246 die prima Aprilis facfum legit, sed de Paschate non meminit : uter instrumeutum uccurotius srrutus sit ignoro.
,

Eosdem tamen

tum altare

ipsi exstabat,

secuto xhi re-

20 Porro ex laudato Felibieno discimus, senovum rursus in eodem sacello altare structum faissc; quippe inter inscriptiones, paculo xiii
rietibus sacellorum in parte chori postica affixas

episcopos nominat ; qiiod etiam facit Saussaqus, a.t r.r nuni. Is liquet, ulu dltm

hanc elevationem sub Danica incursione contigisse

est ; cum idtemporis Britannos afflixerit. Dcuiqur instrumcntisti/tuset phrases seculum \w\ niinimc so/iiuu! : quapropter non possunuis istuif pro authentico ac penitus incorrupto admittere.

statuit,

omnino corrigendus
irruptio

itucatum

nutta hujusmodi

pag. 535, num. 3 legitur hcec ad S. Osmannse sa~ ccllam; Anno gratise 1243, septimo Idus Octobris,

consecratum est hoc altare avenerabili pa-

tre Guillelmo Aurelianensi episcopo, in honore

invictoriosissima? sancta; Crucis et gloriosae Dei

Oenitricis
sancti

semperque Virginis Marise, inhonore

apostoli,
et et

prout exstat apud Laudatum Doubletum. 23 Non propterea tamen negamus Osmannse corpus vel ejusdem proportionem

samm
c<>

V
nunc
iti

lignBQ

Thorna?

Luciani

sociorumque

ejus

sanctorum
Crispiniani,

martyris lnartyrum

anno

Theobaldi servaturj dr Milhj pia munificentia tub Guittelmo abbate prion

est,

pretiosa, ut dictum

theca ex

Quintini, Crispini

decem

mil-

lium martyrum, et sanctorum confessorum Sylvestri Papas, Remigii, Vedasti et Amandi, et sanctarum undecim inilliuni virginum, et sanctarum virginum Osmannai, Genovefaj, Cecili;r, Luciai, Agnetis, Agatlue et omnium Sanctorum Dei. Quamquam vero non nisi inter postremos Osmannse hicfiat mentio, sacellum istud nihilominus Sanctce nostrce dicatum fuisse, constat ex
dictis
;

acclusum honoratumque fuisse, donec ea secido xvi a,0 impiis Calvinistis derepta est. Forsitanre^ rrtutio, dr i/iiu uurn. 14 et srqiirntihus ri/imus.

hmc tempora s. Lutgardi facta excitavit Theobaldum, utmemoratam lipsanothecam connrorrl. porro ( 'ostrt/onus in Imolota epistOju ta, onuo L693 dofa, adpropositum nosirmu hwr
circa
i i

huhrf

Iul.cr s;icc|l;i pnrlis posticae Chori {(iullirr

du chevet)

ideoque Eelibienus memorato instrumento

Inscriptio sacelli

S. itsMAN.N.K

hunc titulum Gallice prafixit:

sanctae
Kxtem seculoin preHosa lipsaitotheca

Dionysii unum est, quod nominatur, super cujus porta in S t .v. Osmannji Viui;., dufronte scriptum est
ecclesise S.
:

21
taris

Osmanme virginis. Eodem seculo, nec diu

plici

n. AJltare hujussacelli

more

[talico

mul-

post prmdictam alest pretiosa theca,

consccrationcm, confecta
si

tum versus medium accedit, \w\ ut retro se aoo parum spatii habeat, lo eoquespatio adposteriorem altaris partem quatuor columnas erectaa cui s. Osmannaa sunt, tabulatum fulcientes lipsanotbeca imposita est. Deinde proferttabu>ir \iihdif ; /uui, dr i/im num. "21 disseruimiis
,
.

in

eaque sacra

Vtrginis lipsana honorificentius

acclusa fucre,

vera

sint,

qum

vetus
lib.
I

qumdam
Bistoriai

tabula

apud Jacobum Doubletum

monastcrii San-Dionijsiani, <u/>.\iA\, pay. 314

Calvinistaa

' ;

422
A.UCTORK
C. S.
aCalvinistU
d&repta:

VITA

S.

OSMANN/E VIRGINIS
sum ioitw hac
dtati scriptores

Calvinistse praedictam
pretiosia

thecam omni argento ac hoe tempore monilibua spoliarunt

:

parte assentiri Saussayo, cui

dumtaxat Lignea 24 Saussayus

bletus in Bistoria

est

auro picta.

verbis

num.

L8 recitatis,

Dou-

abbatim S. Dionysii, pag. 314, nmililer asserunt, pradietam Hpsanothecam ab hagiomachis Calvinianu direptam fuisse. lafac-

tam diserte contradicunt, et ipsa lignea qua hodiedum in Sanctm sacello visitur, ; absit enim utcredamus Santheca, refraaatur esttantasaDionysianos Religiosos, penesquos crarum reliquiarum copia, vacuam thecam pro Osmannae lipsanis exponere, aut in amissorum
lot

tum
scepe

idetur

anm

1567,

ad quem

^elibienus

jam

um
27

fictitia substituisse.

laudatm pao. 398 de eladeab Oionysiopoli illala Galliee hmc tcribit : Multa eccie iffl [Monasterii S. Dionysii) ornamenta direptasunt, Sanctorumque thecae auro ac monililjiis, quibus coopertae erant, spoliatae. Bujus irnpietatn damnique testes nmt hodiedum Ugnem lipsanothecm , de guibus idem Felibienus pag. r:;l sicait: Super unoquoque altarium (quesin
sacellis posticm
e
i

impiis iUis

Ex

dictis

habemus
et

prcecipuum

cultum Ejusdem
cuttusaHln.

S.

Osmannae

celebri S. Dhnysii monasterio

deferri;

addounum

alterum locum, in quo

ejusdem pariter memoria celebratur, Apud laudatum Felibienum ad annum 1405 Galiice lecjunepistola tur sequentia, qum Latine subjungo : Ex Guilielmi archiepiscopi Senonensis data 18 Junii
anni L405, discimus Guilielmum abbatem (qm secundum Gallim Christianm auctm scjiptores
tom. VII, col 40^. fuit Philippus I tle Villette) et Religios08 S. Dionysii tum dedisse ecclesiae parcecialide Ferricy in Vastinio partem reliquia-

cum

inclueia

choripartu visuntur) posita theca reliquiis praecipuorum Sanc.

torum, cuju que ai elli tutelarium Thecae illa. {ii:i> lnuJiHrim fantummodo sunt *>x ligno picto v<-l inaurato. si unam excipias seream encausto pictam pleraeque olim aureaB erant veJ argen( .

rum
istud

S.

Osmannffl; ejusque

vici incolas,

cum

donum

susciperent, sese obstrinxisse ad

teae

multia pretiosia
/)< hai

lapillis

exornatae.
in-

rum

tamm
reli

Um

25

itaque lipsanoiliecm spoliatione sath convenit

:

duas Missas quotannisin sua ecclesia proS. Dionysii Religiosis perpetuo fieri curandas. Prima
de
S.
;

j.nirir omnet

ter seriptores

>u neseio,

unde hauVirginis

Spiritu celebranda erat postridie S.

Dio-

Baneta
if/f-.

omditonum, ea diritate diajecta ac disperaa esse, ut jam ex tunc prorsus exciderinl ab bominum conspectu.
his impiis

Saussayus num. ossa post direptum ah

serit

\x relatus, sacra

nvsii

altera pro defunotis, postridie festi S. Os:

mannae idqueabarchiepiscopodicacesa-noratum habitum confirmatumque est. Ha>c ipse. De altero prmterea loco, in quo Sancta colitur, admonuitnos Ludovicus Joberl, SocietatisJesu sacerdos,
epistola
rtif/i iit

Ncscio, inquam, unde id didicerit

nam

reliqui

fere omnes, qui de Sancta nostra, aut de sacrts

Dionysianm thesauris post illatam a Calvinianis cladem scripserunt, diserte meminere

ecclesim

de ejusdem Anachoretidis reliquiis, ibidem in ip.iir.

r.i

mcello
;

suo

tempore venerationi fidelium

neque ullum prceter Saussayum inveni, ijin ui neget, Lubet aliquot testimonia producere. Doubletus monachus San-Dionysianusin Historia
positis

anno L678 Parisiis data, in qua scrtbit, pago S. Osmannae dicto, septemque dissito milliaria ( 'enomano, quotannis 9 Septembris coli. Forsitan hujus pagi toparcha fuit is, qui sub fi/irt/i seculi x vel initio xi instrumento cuidam rodefridus S. \sma.nnmsubscriptus legitur, prout num. 12 r.r Corvaisierio diximus.
(

<

ejusdem
cap.
esl s.

abbatim,
ait:

anno

L626

vulgata,

lib.

I,

\i.ii sic

Nonum

sacellum... dedicatum

Osmannae

virgini, ex regali

Biberniae rein eccle-

g
si;i

aanguine oriundae,... cujus festum

S.
:

Dionysii quotannia celebratur

'.)

septem-

bria
q

oorpus ipsiua gloriosura

iii

in praedicto sacello
e1

VIT A
AUCTORE

scil

theca lignea, picta

Gallici,

deauratai Auc*

tor

anno L700 editi, cui titulus, [ndiculua seu recenaio tam Sanctorum corporum; quam mausolaeorum regum etc. quaa praster
libelli
.

ANONYMO

the

iiiu

ui

ecclesiffl

s.

Dionysii

visuntur

inter sacra

corpora,

regio Hiberniffl
censet.

Osmannee, virginis ex sanguine simiiiter expresse reS.

Ex Ms.

abbatiee

S.

Dionysii

Denique Felfbienus

in

smpe memorata

prope Parisios a, collata

prolixiori

cum
,

L706 orodiit, pag. jti&po$& rntu chori partem describens non rnagis dubie
Historia,
tii/ :

qum anno

Carilephano

ei

Sacellum proximum reliquiis

est,

honoratum
(

S. Osmannaa ejusdemque uomine gaudet.

editioneCapgravii.
smannaex regiastirpe progenita b mandar
tis

,,,,,!>

20 Crediderim itaque,

Saussayum

conjectu-

credidU

ram formasse
rierunt.

BuMsayus,

ex solita Calvinistanan impietate, oua qjusmodi veneranda pignora alibi swpepe-

NoWm equidem infidari sacra >>mannaa ossa eorwndem rabie etheca sua disjet ta fuisse; id enim vensimile est: verum id itafacimn esse, nt postmodwn agnosci coiligique nequierinti piHibabile mihinon est ob allata supra
, <

Domini a pueritia tacito corde credebat, et quasi aurum electum probata, suisparentibus (cum essent gentiles) eam cogentibus,

.1

gentillibus

parenlibns
destinata
nuptiis,
i

neChri-

stianis crederet, objurganter obstabat. Dicebat

testimonia,

Forsitan

eorumdem

conservatio par-

tim
dceo,
,

<ie/n-tiir

Ludovico Borbonio prineipi

(on-

Catvimanorum ducem seexhiberet tamen abbatiam iUam in qwi educatus diligebat, ideoqve eo accwrens hnpios fucrat cohibuit, ne ulterius m saera debaccharentw imo etiam aiigttot ex sacrilegis istts pwiiri manqui
ticet
.
.

Cur, insana gens mea, vestris idolismutis, Ditobesseve) auxiliari valentibus, me Dei cultricem caput inclinare compellitis, legesque profanas exercere jubetis c? Cumque
:

enim

viderem

eam

veritatis nolle ae,.. [separari d.) tristes finxerunt, se eamdesponderejuveni cuidam regioius Ulius, quae dicitur Hibernia :
\

la

quod

illi

fa-

oiebant, ut vacaret gaudio, et Oristioolas odio

aaberet
2

e.

davit, teste

Feiibienoad

annwn

L567.

Non

pos-

Sed Virgo peicola hoc

audiens,

parentes

DIK
tes et patriam dereliquit
fUgiens
.

NONA SEPTEMHRIS.

123

eamque sua comitan-

te ancilla,

tiritanniam,

venit.

nomine Aelitenis/; in Britanniam h Pervenientes autem in sylvam juxta flu,

sylvam
a
tJetecta

incolit:

oixilore

r
i

ft

Ligeris / positam dum in loco permilquindecim k ab hominum habitatione remoto mansinncnlas ad habitandnm ex foliis et
liaria

vinni

qaamvehementeramabant, ab amore diligen- v Kitomn timn Dominum Jesum averterent d Boc toco mutilum est M$, San-Dianysio>
cujus apographo ttsisumus. Separari subsex editione Capgravii : Anisolense Ms. p. rperam habet Seculari.
t

num
titui

h
'

ui.

vesce-

frondibus fecissent, locaque arida frequentarent, niliil erat, quo fruerentur * nisi graminum radicibus et arborum foliis /... Quadam die cum
,

e Consonat Ms. Anisolense ; sed aptid Capgravtumsiclegitur: Cum autem viderem beatam

ifiitur
l

quidam venator m, aprum cum canibus insequendo, ad habitaculum beatae Osmannaa venisset,

Virginem a via veritatis nolle separari, eam cuidam nobili in tnatrimonium dare volebant,u1
gaudio vacaret et Christianos odio haberet f In Anisolensi exemplari Aclytenis scribitur. Porro /\ ludovicus Jobert Societatis nostra* m
epistola,

et

aprum ibidem ad pedesipsius

:

iacen-

tem inveniens, Virginem salutasset, illatamen salutanti respondere noluit sed suspirans cum lacrymis et oculos ad ccelum erigens, tersignum
doloris praebuit.
vellet, sed

Parisiis datas

Cumque

ille

aprum

anno 1678 ad Papebrochium nostrttm notat sequentia Pagus esl in

:

occidere

agro Vindocinensi (Gallice

le

nec venabulo, nec aliqua gladii acie cutem ejus penetrare posset, mox ad urbem,
n
u

Vendomois,

ao-

quse Brisis

n vocatur,

sanctaa Cerotse, dimcesis Cenomanensis 7 leucis distans Vindocino, 8 Cenomanis.

sit
illa

mine

Qua

rediit, et ea, qua? viderat,

enarravit
;

o.

ab episcopo

3 Tunc episcopus
probaret,

sancta Cerota, nesciunt ; colunl fcamen illam solenni festo die 22 Junii et Offlcio com-

civitatis

ut

eventum

rei

baptizatur

ccecum illuminat,

clero et populo illuc accessit p, vidensque Virginem nullum corporis indumen-

cum

muni Virginum. Sta1 in majori ara ejus imago veste sanctimonialiura Benedictinarum.Jradunt
lamen
S.
rustici,

Cerotam

illam

fuisse

V
'/

tum prseter pilos camelornm q habentem, carnemque ipsius propter asperitatem lectuli (cujus
compositio erat spinea) sauciatam
.

famulam

Osmanas,
colitur

fllise

regis Hyberniss, de cujus no-

minedictusestpagusdistans71eucisCenomano,
i Septembris, et cujus peliquiaa dicuntur in cronobio San-Dionysii prope Parisios. Inde rixaa frequentes inter rusti cos s. Corota? et S. Osmanas. Uttumque vicum apud Bleavium in Tabtda dicecesis Cenomanensis invenio non procul ab invicem, sed paulo remo tius ah urbe Cenomanensi distantem. Ceterum

alloquens
fidei

ubi

eam

dixit

Credo

te,

o Virgp,

Baptismo

servari

obedire,
melius.

atque Christicolis prophetis credere. Quse statim respondit nihil sibi inmundor...
,

Cum

igitur, vase

aqua impleto, omnes

turmae circa illud accederent, ut ipsa catechuminareturs; quidam homo, qui transactis jam tribus annis oculorum erat privatus lumine,
vocavit

nihilreperi,
filtenifru
\\

quo memorata
sive

//*

possit decidt\ aut

eam

et tetigit; et ipsa palpata, statim

pars (onfirnuir).

visum recepit. Quod videntes cuncti, qui aderant, gavisi sunt, dicentes,

Armoricam scilicet,

minorem,

ut ex se-

eam

vere ancillam
no-

quentibus liquebit.

Dei esse et virginem

ussicutum
puellw gut uri
inkcerens
expellit
te
:

t...

Dum
ut

cujusdam

ditissimi hominis

filia,

mine Androchildis, carnem comederet, factum

est,

Liger et Ligerisj vulgo la Loirej notissimus Gattim fluvius est qtti in Vivariensi provincia ortus variasque provincias prcBterlapsuSj Britani t

quodam

sanc-

osse os ejus implente, giittur-

itintu

moritur

que extorquente loquelam amitteret. Audientcs vero parentes illius u, quod Doniinus per B. Osmannam multa miracula faciebat (csecis namque visum, surdis auditum, mutis quoque loquelam reddebat,) accedentibus illis ad Virginem, mox ut illa, oratione fusa ad Deum, membra puellae patpavit et tetigit, os, quod diu in gutture ejus jacuerat, sanguinolentum exivita:. His igitur et aliis multis coruscans miraculis, tandem feliciter migravitad Dominuin //, cui est honor et gloria in saecula sasculorum.

Armoricam duodecim milliaribtis infra magna aquarum mole in Oceanum Aquitamcum devolvitur.
Nannetas
k Quindecim mittiaria ab incolarum commer-

cio

remotum hcum

elegisse

Sanctam,
distantice
:

in

eaque
:

habitasse, etiam legitur in Ms. Anisolensi

at in

editione

Capvravii certum
habetur

spatium
mari
in
*

praftermittitffiy et sic

Assumpta secum
*

;mcilla,

nomine

Aclitenis,

transita

i.

translto

sylvam, juxta Ligerim fluvium ab hominum habitatione remotam domunculam ex foliia et Irondibus fecit. Vide Annotata lit. h.
l

Amen.

Mutilum hic
Ves

rurstis est

Ms.

Oionysianum,

cujus

apographum
:

edimtts. Anisolense sicprose

ANNOTATA,
a Consuie Co/nmrnfnrium
sequentibus
,

nam ex juncis et czeteris longioribus herbis feceruntsibi

quitur

etiam multo pejor

post,

num.

ct

irilnis

perizomata. Capgravius vero

rccitata,
folia in

verba

lit,

t(

ubi

etiam
et

Anisolensi exemplari

Carilephano seu editione Capgravii egide

expresse dicitur ex

mox

subdit

El

radices

herbarum

e1

cibum sumpsit, vestes ex junctis

sibi fecil
,1/v.

et lon-

mus.
b In

gioribus herbis
editione Capgravii
iii

Anisolense

et

Capgravim venatorem
regionis
illi-

regio Biberniae sanguine orta,

Verba subjungo

fuisse ninut pontiftcis sive episcopi,

iis,

Beata virgo

Osmanna
et

clara stirpe ac regali

etc.

Ili-

utprimum
:

addit,

<

cum multitudine canum

itte

berniensium progenita
c Anisolense Ms.

accurrisse
in-

verum

id ex conjectura ab aliis forsi'

Capgravius hoc loco terserunt sequentia: Quod audientes pan ejus, stupebaut atque alter ad alterum l bantur: Quid dicemus de illa tam fidei no
obstari? (obstante,
ut habet

tan additum, quia infra dicitur venator

n<l

rem

episcopum
///

detulisse.

\nisoiensi iegitur

Briscis,
t

in

edito vero episco-

CapgravH, omisso urbh nofnine venator

De~

Capgravius.)

pum

adiisse dicitur.
est
:

Briscis atque ac Brisis mihi

prosequitw : Sed et super pulchritudinem ejus gementes et tlcnt.es variis solvebant, suis scnlptilibus unanimiter vota omnem eissubjectionem poHicentes, si Puellam,
inde Anisolense
ita

ignota

vide dicta in Comtnentario

et

num.
i

13.

o In laudato exemplari

dicitur venator credidisse, se

editiom Capgravii fi magica arte a

tota

gine fuisse delusum

verum aut

hm narratio
[nhnlu-fi

424
\

VITA

S.

OSMANN^ VIRGINE
construer
t.

AWOWYMO.

fabulosa est, aut Vtrgmiscasa non tam rernota di> iiitn est. fuit ab >"/<*'. ut s/i/int Signo Cruris iMnini el aqua benedicta \>
nraeeunte, habet
nt ihi q
tis

in

qua ipsa oraret.

Cumque

agri-

poterat, agrum et horcola, quantum melius diabolus beniVirgini praepararet, videns

memoratum quidem refertur, maga

.\h.

scilicet,

gtria

tum gnum hominem bono

est.

operi

deditum,

praepa-

credebatur.

tentandaDomina conatus rareei insidias de sua

Unde hos camelorum pilos sancta Anachorecomparaverat? Aneos ex paterna aufugiens

asportarat
in

aula

secum

In
ut

sespe

memoratis
I

exemplaribus,

qidbtts,

ad

lit.

vidimus,

Quadam nsmque die, ipso agncola summo mane surgente, et ut agrum coleret prasparante, dixit ei Homo, obvius sibi affuit malignus et
b
*
:

dwmone
et

delusum

obcmatum
Uli

narratur Sancta ea. funeis et frondibus sibi vestem confecisse nihilde indumento epilis cameht

quid utilitatis quid quasris, vel cui servis, aut Domina consequeris? Si mihi volueris de tua
obedire, tibiaurum et argentum,
jus

rttm } nihil etiom de lectulo spineo, quod

ri/iuinr.
v

mox
sic

omnesque huCui agricola:

memoratur.
iterum locuna oceurrit
:

mundi praeparabuntur

deliciae.

fiic

Anisolense

tibi Si, inquit, hasc vera esse scirem,

obedirem

kabet
,,,

; Quod statim mundo restare melius. Tunc

ut illa audivit, dixit, nihil

gavisus episco-

tentator, oscuet crederem. His dictis accedens precando, ut alter alteri latus est agricolam,
* frequenter fidem daret, sibique consulens, ut sua^ Dominae convicia inferendo, eam ad iracundiam provocaret. Cum igitur recessissent se
,

pus de responsione iUius,

alloquitur, din<-ns
:

])<;i

etiam iterumeam templum Osrnana, Deo

sic

/.

illiqili

h angelia atque archangelis, omnibus quoque Deum diligentibus eris amica, lavachrum suscipiena regenerationis.
E<l>-</> imi-i c*//t>//>wius:

invicem osculando dicentes, sequenti diejuxta fontem, qui Lachis dicitur, se visuros et iterum

wd
n;i
i

hujusmodi colloquia scriptorum conjectvris

fere adscribenda sunt : prceterea

nondum Ismani

ocabatur,

si

vera

sint,

quee ntbduntur.

mutuolocuturos; mox ut agricola reversus est domum, maligno vexatusspiritu, ccepitamittere visum. Cumque sacram Virginem, quasi sidus

Apud Capgravium
et

omissis,

qum

hic de vase
legi-

aqua impleto

concursu populi narrantur,

matutinum fulgentem per domum oberrare videre non posset, clamare coepit et dicere Do:

tur : Cumque cathecumena fieret Virgo sancta, virquidam cascus lumen oculorum recepit : in ijii-i ngnificatione catechumenari etiam legiturin Glossario Cangii; alias quoque significat inslrui
prceceptis et mysteriis fidei Ckristiana.
i

mina, cui traditus

homine iniquo
tuuiu graviter

sum ad custodiendum, ab illusus sum et ante conspectum

peccasse confiteor.
:

me

7 Quae dixit ei

Cum

tibi

commissa sum ad
:

suis precibus

legi miii potuisse,

Bic demto Ms. Dionysianum a Castellano />///>>/>< denotant : quare ex

:

custodiendum, quomodo potest custodiri ab alio non potente seipsum custodire ? Qui respondit venerabilis Virgo, vesanus sum et sine sensu,

sanat.

Anisolensi accipe sequentia

Tunc

baptizavit

il-

gentili

lam episcopus, vocans eam Isuanam, cum inevocareturAoABiARGAM Reliqua ad [ppendicem rejicimus.
<

antea

nec animae vires mecum videntur manere, tremore corpoiis membra mea omnia occupante. Haec audiens pia virgo Osmanna, miserta est super agricolam, et dixit ad eum Renuntia dra:

u
ro,

///

[nisolensi additur

A quodam presbyte-

coni pessimo,

mundum
;

circumeunti,

et,

quem

\ivhili;i

nomine

aliqua prmterea adjuncta

devoret, perquirenti
stus misereatur tui.

ut

Dominus Jesus Chri:

'!'*<*' iii Appendice dabimus. Capgravius totum hoc beneficium paucis $ic additrefert : EwIutcB cuidam Loquelam reddidit qne : E1 variie inflrmitatihns suis iuerifis mede-

addit,
x

Qui respondit

Virgo beni-

gnissima et pudica, tuis meritis et orationibus credo me liberandum ab inimico. Tunc. illanudis

genibus auper solum postrata, pro salute

illius

lam adhibuit Ceterum

hic

in \h.

nostronon notatur
</ti*t>i

quidquam

prceterea

deesse,
:

in

San-

Dtonysiano leginon potuerit

</

Anisolense tatnen

lachrymas multimodaque suspiria ad Dominum fmlit, ut ei sensum, quem admiserat fallacia et fraude diaboli, redderet, et ipsum ad viam veritaiis
finita,

Capgravius aliud miraculum subdunt, quod mihi minime verisimile apparet : dabimus tamen illud iit*n in Appendiee. Quinto [dus Septembris additur apud Cap\

misericorditer revocaret.

Oratione

vero
per-

statim agricola sensum recepit,

quem

diderat, et sic opus,

quod prius inceperat, libenSis simillima, sed

aliis
:

tius solito peragebat.

gravittm.

quandoque
sed
iii-/i><>

verbis

leguntur

apud Capgravium

figmenta esse aut fabulam sapere. Ego sane non facile persuaderi mihi
Virginis anachoretidis
fuisse,

uii videt, hcec

patiar,

curam viroagri-

colm

A.PPENDIX

iii/t

huncque ipsi cohabitasse saltem ejusdem casam frequentare soluisse.

.

commissam

coliatatn

x Ineodem Anisolensi Ms. benefieium puellce Ossiculum quod nos num. iex San-Dionysiano puella'tjuttu:

tigricolam,

(1

cty'w

iiro

laudatum Ms \nisoletise editioque apgravii X Camravii aliqua referant, <//ur in nostro

u/n scepe o//t scspe
/>

recitavimus, describitur in hunc modum igitur et his similia operante Domino,

Haec

ris iiiluii' n&

mediante

beata

virgine
imi

Osmana,

accidit,

ut cujusdam

hominis,
fllia
-

Sancta tradita
orat,

itiiu

legtmtur, quajque Annotata,

proiixa,
priori

i.

ei

nimiwn augerent, exhibere. Post num. mox ita progreditur ; Tuno bapti ivil illam episcopus, vocans eam Osmanam, cum antea gentili nomine vornrotur V., \i;i LRQA.. Tradidil autem sibi * episftic
:t

aiiunde satis visum est ea ex

nuviuni.

manentis juxta Ligerim nomineAdrochildis, dum carnem

<sse
,

,|,,|VI

quodam
'

gutturque contorquente
Vllllh

copus

quemdam
et

agricolam, qui

ssdificarel
\

ei

hortum
illi

viridarium, ax quibus ueata

*

illins a quodam presnomine, quod Dominus per ipsam \ irginem multa miracula faciebat (ca?cis uamque visum, claudis gressum, surdis auditum, mutisquo luqu.dam reddebat)

" l,s u

os ejus implente, loquelam amitteret.

r"

parentes

bytero,

Axchilia

vescendum. Sed ef alium hominem csementarium sibi tradidit, ul nn ei

lialuMvt ad
i

pra-paratis

CUrrihus.

ratandum

ad almss Virginis mansiunculam properarunt.

ciwerisque

necessanis

DIE
rarunt.

NONA SEPTEMBRIS.
filia,

426

Cumque

iter arriperent,

prsedicta

quae loquelara amiserat, parumper dicerecoBpit

saria erant, pauperibus erogabat, Christumque a pueritia et Christio.las mnnes diligebat. Quod

UJOTORE
C. S.

Osniana! Itinere vero unius diei expleto, ter

coepit dicere
attartv exi-

0, o, o, Osmana. Postquam autem ante conspectum

:

ipsius

mit; cccksia

videns mater ejus Aphronisia, quse eral pagana, dixit ad eum Si axnpliua Christum colueris, ante diem crastinum morte morieris. Qui au:

venit,

mox

ut Virgo piissima, oratione fusa ad

Dominum, membra

ejns palpavit et tetigit, staos,

diens haec, motus pr nem pro maledictione

ira

matri suae maledictio.I,

1,,,,

intulit, et

prntiuus

quod diu in gutture puellas jacuerat, totum sanguinolentum exivit. Videntes itaque parentes puellae, eorum filiam per beatam Osmanam apassione liberatam, glorificaverunt Deum, dicentes Vera Dei famula
tim ad tactum ipsius
:

loquelam simul ac visum perdidit. Mater vero

pr dolore

filii, quod * nihil in mundo sibi erat 'f.quo amabilius, adeo mente consternatu eat, ita ut in insaniam verteretur. Cunctis autem de doloi i-

Domino virgo cula operaris. Et

et a

electa diceris, quse tot niirasic

Virgine,

cum

ineffabili

petentes benedictionem a gaudio recesserunt, di-

bus utriusque dolentibus, ecce quidam sacerdos peregre proticiscens, nomine Remigius, qui veniens de partibus.in quibus beataOsmana degebat, dixit ad eos Si facere, quod docerem, velle:

centesque se numquam talem vidisse Dominam, omni populo sibi obvio cuncta, quaa de ipsa viderant, enarrarunt. Hoc autera miraculo usque-

tis,

vobis prodesset et

istis.

11 Hsec audientes, qui aderant,

memoratum
:

aSancta
-

quaque

multitudo geutium peregre proficiscentium, dona quoque pturima

diffuso, convenit illuc

presbyterum coram rege duxerunt, etquod eis mfraWttfsr samit retulerat, dixerunt. Qui dixit ad eum Si uxori
et
filio possis conferre aalutem, meaa telluris episcopum, velcertepartieipem medietatia regni mei te constituam. Cui sacerdos Si ad sauctam
:

Christi Virgini offereutium.

At Ula pecuniam et omnia eorum munera respuente, iniverunt om-

nes consilium, ut operiarios multos conducerent, et illic altissimam in honore ipsius ecclesiam fabricarent. Doubletus in supplemento ad Templum Beatorum de oblatis do?iis, temploque exstructo pariter meminit, verum non ait, illud in Osmannae honorem, quod in Anisolensi Ms, ridicule asseritur, conditwn fuisse. Archiliam
jus

virginem cum uxoreet filio accedere velis, ipsa mediante, utrique pristiua sanitato rege nainque gaudebitis. Quod et fuctum <-st cum uxore et filio multoque comitatu ad locum

Osmanam

Virginis properante, et

eam
illi

in oratione

positam
dixit
:

salutante, illa eos similiter saluta\ii

ei

Quid
aliud

quaeritis?

Cumque

dixissent,

quod

nihil

quoque non presbyterum, sed sanatce puellce, cunomen non edicit, patrem appellat. Ceterum ego vix dubito, quin tota hazc narratio non nisi
inepta

bat, qumrerent, et

quam salutem eorum, quos torqueri videeam super hoc rogaturi a quam
filio. Ilis

longe venerant; confestim hoc dicto, restituta

est sanitas tain reginse,
aliis

quwdam

sit

paraphrasis

eorum, qins

igitur et

num. 4 recensuimus, quce ex

nio et conjecturis prodierit.
Hispanice re-

interpolatoris inge-

coruscans miraculis beatissima virgoOsmana, tandem feliciter migravit ad Christum,

10
Ms.,

Aliud denique miraculum tam laudatum

cui

honor

est et gloria

in saecula

sajculorum.
Eclo-

gina ejusque
filim

quam Capgravii editio, proxime mcmorato

,

Amen
Qui
hic Clocovius,

quod ex priori huc transfero : subjunqunt Eodem concursu temporis erat quidam regis Hyspaniffi filius,

apud Capgravium

dolis et

nomine Clocovius, qui bonae inmagni decoris juvenis, ea, quae neces-

tomus, a Doutleto autem Gallice Clotone vocatw: sedutcumqtie vocitare phirueril, credathcec,
qxri volet,

cgo inter fabulas rcputo.

DE

S.

SERGIO

PAPA ET CONF
MM
J.

R O

COMMENTARIUS CHRONICO-HISTOHICUS

P.

I.

Sancti

memoria

in sacris Fastis, cultus, Olficium et

Lectiones propriae, Elogium, Acta a variis conscripta.

inscri-

Anno 701
vel 702.

Nomen
<jio

Sancti

in Murtyrolo

Hoinano

et

M
roniUS
i)l

emoria sancti hujus Pontificis

quatdam Sancti gcsta

Eirirsiastica llistoria

libro de

bitur sacris Fastis antiquioribus qui-

gentis

Sex mtatibus (n Anglorum Ub. V

busdam, recentioribus vcro pene omnibus. Martyrologium Romanum die Septembris ita eum annuntiat: Roime S. Sergu
e t confessoris
;

Cap. VII,

UtietAdo

in Chroniro tu/ tiunutn liMU;

nam utrum

etiam genuino hujus Martyrologio ab

in Appenclicc

p a p ;e

Adonfa;

Notis,

queis
:

lustravit, subjungit

quibus emineniissimus liadkium Marttjroloqium ilDe quo Beda, Ado et recen-

Verum in nullis Fastis, qui Bedm nomine praterveniunt, Sanctum nostrumpotui reperire, Christophoro Ptanquam in vulqatis anno 1564
tiores.

initio fuerit insertus valdedubium est. CerteRosweydus, quat de Saneto in aliquibus Adonis exemplaribus legerat, facta colMiom cum codir cibus Mss. vetustioribuSj a corpore resecanda judicavit, et in Appendicem rejicienda, ubiha-

Sergii bentur sequentia: :> [dua Septembria. tredecim RomeB. Hic inPapa;, qui Beditannofl

tino; sed ea venei-abili huic viro

scripta fuisse

notum

est

perperam aderudttis. Refert tamen

III.

venitmira- magnitudinifl portionem lignisalusarrarm h.-ali iVl.ri, taris Dominira- (Vncis in

54

""'

Scptembris Tomus

426

DE

S.

SERGIO

PAPA ET CONFESSORE
schisma,

aictore
J.

P.

Hic statuit in tempore confractionis Dominici Corporis, Agnus Dei a clero et populo* decantari, et constituit, ut in diebua Annuntiationis Dominicae, Dormitionis et Nativitatis sanctse Dei Genitriris Mariae, ac sancti Simeonis, quod Hypapante Graece dicitur, Litaniae exeant a sancto Adriano, et ad sanctam Mariarn populus >><< nrrat.

quod exarchi imperatoris avaritia, et

Paschalis archidiaconi ambitio excitarant, in ipso ortu e.xtinxit. Adeodato Pontifice Romam ve-

niens in Ecclesiae Romanje clerum ab eodem adscitus, et a Leone hujus nominis secundo Presbyter tituli sanctae Susannae ordinatus, im-

pigre suo

De

his

autem postremis Sancti

Saiala\ nostrr

gestis infra

/ilarihas af/omus.
in

tfartyroto-

l AntlUntialUr

/,r<r/<-i<-a

(i

\<>t-

munere defunctus est. Lect. v. Canones a Graecis sextse Synodo proprue 5 dein affictos, instante licet, et dira minante imperatore. admittere noluit; sed ut spurios non
sine vitie periculo constanter abjecit.

gto
iii
i
|

Xotkeri et
nrlti

kero
ii<

adeumdem diemiisdempene

verbis,

quibus

Magnam

uardiAd-

ditionibu

Appendice Adonis: annuntiatur item in Auetariii I suardi pluribus; at non (n bmnibuseodem modo ac die. Codex Vaticanm num.$949 hOC die
gii

Dominicse Crucis portionem, revelante Deo, a se inventam in basilica Constantiniana populo

collocavit. Corpus item sancti Leonis obscuro conditum angulo, Dei nutu inde amovit, et ornatiore loco omnibus colendum

adorandam
in

Sic

eum mcmorat

Roma' nafaleS. Ser-

Papae, qui prffifuit Ecclesiffl annis tredecim.

Matricu/a Cartusice Ullrajectinm : Sergii Papae et confessoris. Codex Bruxellensis : Romse,

sancti Sergii Papaa, qui,

exposuit. Basilicam
ris

demum Vaticanam innume-

donis ornavit, egregiis certe amoris sui erga

utin

Officio Missse in-

ter

communicandum Agnus

Dei ter cantetuf,

Ii(dn:ir,

instltUlt. GrevenitS vcro ita

siii'.

hahcl:

depo-

beati Sergii Papaa et confessoris, qui Sirus

iiaiii.n- iiinii- iicficciiii

Kcclesiam Dei laudabiliiis,

ter, rcxit,

additque aliquo ex
et

quce

mox

dediin

Principem Apostolorum monumentis. G Lect. vi. Kilianum et socios martjrio deinde desumptte affertos in Germaniam, Willibrordum et Swi- Aciis. bertum cum sociis in Frisiam, aliasque circumjectas regiones misit: in quibus maximum paganorum numerum ad Christifidem converterunt.

ex

musex Adonis Appendiee, quod

codice Victorino

pluribusfit

WoUmi editionibus, Ad diem

mcmincriinl codiccs

hujUS mensis
t

H S. Sergii

Coadvallum Britonum regemRomam venientem excepit et sacro Baptismate tinxit. Ravennatibus Damianum, Legionensibus Ubertum, Britannis
Berectualdum episcopos ordinavit. Statuit, ut
Liturgice sacrse pius versus,
iis

Itrajectinus, Albergensis, Danicus,

</

Eagenoyen-

sis

Lubeco-Coloniensis, qui, uti videri potest

Agnus

Dei, qui tol-

iiiiikI

Sollerium nostrum,

non

tantopere inter

peccata mundi, miserere nobis, adderetur.

scsc discrepant in
ifli <i</

modo

annuntiandi. Ratio, cur

Meritis denique plenus, postquam sedisset tre-

riafn

hiad 8 Septembris Sancti memofaciendam existimarint, ea mihi videtur

dtem
9,

decim annis, mensibus octo, sancto fine quievit,

ac jepultus est in Vaticano.
7 Romm quoque sancti Poniificis nostri annua item ritu <kimemoria celebraturj idemque Officium cum jam pnaeodem

verisimilis; quippe usi

sunt
I

diversis

Anastasii
:

Bibliothecarii codicibus de
eriim hahrt; Sepultus est
afitts

'itis

Pontificum

alius

(S.

Sergius) 6 Idus

datis Lectionibus ritu duplici recitatur in basilicis

^ ie R mtB
basilica

in

B Idns Septembris.

Nos

Romanum

Marty-

Lateranensi

et

Vaticana; at non utrobique die

rologium secuti sumus

htts

cum

plerisque recentiori-

eodem
ilir

Lateranensi.
:

martyrologls,
foreti

tongum
<!<<

quos recensere hic omnes aliquorum tamen mentiofietper

etenim in PropriaSanctorum cathedralis ecclesia Lateranensis statuitur Sancti Officium

in Proprio vero ecclesiee Vahanc Principis Apostolorum hasiiicam respexit eminentissimus Prosper de Lambertinis, primum Anconitance, deinde Bononiensis, nunc vero universalis Ecclesim Pontifex
;

hujus mensis 9

Colitur !"nt

ursum, ahi res exegerit. 8 Quts hactenus ex sacris Fastis retulimus duiis

ticanm die 11.

Ad

mi ntu
i

hitarr ikis miii sinunt de Pontificis nostri sancti-

duplii

majo

tateet cultus antiquitate. Itaqtte suffecei*it

f/ti<i

ali-

I.his

SeptembriB,

subjungere,

unde
l<><is

quibus potissimum

qucenam et ejus hodiedum habeatur

colligatur,

Benedictus
hris

XIV, dum

S.

Sergium

die 11

Septem-

Romm

memoria

<n-

Veneratio.
<!

Panormus wbs
CUJUSCUmque

Sicilim
StatUS

quod

coli asseruii in prceclarissimo Opere, conscripsit de Servorum Dei Beatificatione

cclclicrrinai,

iiiK/Iitaifiiir

ac sexus Sanctorum, quos

mundoet

ccelo peperit,

et Beatorum canonizatione;illudtypis Bononiensibusprimo impressum fuerat anno 1787, nunc

nobilitata, inter patronos ac cives suos mrri/o collocat S. Sergium Papam I, ejusquefes tivitatemquotannis \ fdus Septembris recolitritu duplici majori. Officium recitari consueverat de

maxime

Communi

L748 secundis curis db eruditissimo colendissimoque auctore suo locupletatum Pataviirecusum est; ejusque exemplar adnos transmitti curacit patcr sanctissimus, illustre munifi-

aiiini, aiitto

Pontificis

proprium de Sancto

Confessoris; sed anno 1716 nostro Offtdum, antea

Romm pro basiiicis Lateranensi et Vaticanaapprobatum, etiam dioscesi Panormitanm concesstiiii est,

centitBacbenevolentimerganossummonumentum, gratissimumque musei nostri non ornamentum dwntaxat, sedet utilissimum instrumentum.
s Juvat c.r prmlaudato Opere, qum in rem prmsentem spectant, huic Commentario inserere.
et

afl

omiti tttm sccttlari

hun Regxdari clero

in Vati.'{

eadem die recitandum, lumi concinnaltr sanl c.i

prout ea exstatit
<//a/

niiiii

Idits

Lectiones secundi NocprcecipuiS Saititi

|

Anastasium, aliosquepassim scriptores, qui sanctorum Pontificum r-es pnsclare g\ stas posterorum memorim transmiserunt. Eas ipsas hic transcribendasjudicavi, ut de

xxxn recensentur aliquot summi Pontifices, quorumnomenest descriptum in Martyroiogio Romano quique Officio Ecclesiastico
I.ih. iii,

cap.

Septembris.

colunturinbasiticisVrbis; inter hos autem meitur Stmctus noster sequentCelogio : Die

11

Sancti gestorum

seiie, et

discutietida venient,

eorum potissimum, qum prmviam aliquam notiUitiochenus

genere,

Septembris colitur sanctus Sergius 1 Papa et confessor. Invictusfuithnjus Pontificis animus;

tiam habeai studiosus

Ltion
<"/"
'

lector.

Lkct.

i\.

Sergius

cum Justiniani imperatoris precibus haudquaquam fractus canones rejecit Svnodi Quinisextalisiquidem impetu imperator pro confir-

Tiberio patre,

Panormi in Sicilia natus, aone vita functo anno Christi sexcenl esimo septimo, annuente Deo, el suffra-

matione urgebat,
"'in

u1

Romam

miserit

suum protospatarium,

qui Pontificem

Zachariam renuen-

gantibus

omnium

votis assumptus, Foedissimum

Constantinopolim deportaret; verum is timore perculsus (noluerunt enim miUtes ne-

fanda

DIE

NONA SEPTRMBRIS.
Panormi educatum
mere Mstorka
scribunt.

427

fandajussa principis exequi)ad pedes Pontificis provolutus veniam exoravit et hoc ipso summo Pontifice Itomse sedente finis impositusest schismati ecclesiffi Aquileiensis de tribus capitulis. Atquv h(pc cultum Sancii peculiarem probant
:

Ventm cum
Sicilias,

res ista

AUCTORK
J.

$ita et

Anastasii codicibus con-

P.

stanter dicatur ortus in

Panormo

consentmt prcetcr

iisque

manifestius,
addi.
fata Sancti
vfiriis illus-

quam

ut necesse

sit

quidquam

super-

tratn.

9 Acta S. Sergii illustrarunt scriptores bene multi; sed et eos hic recensere supervacaneum est
sint Anastasio Hibliothecario, seupotius auctore, quem hic descripsit, pleraquc kauserunt ex ipso, quatque

quod codice vel catalogo corrupto usi fuerint S. Antoninus, Petrus de Natalibus ei Baronius,
quibussua deprompserunt scriptores secunda sententia citati.
ese

nlios Abbo Floriacensu QUCtOT antiqwtate et fide spectninlts, /, cgopotius sententm adhatrendum ratus sum, dicendumque,

nam cum

ii

recentiores

omnes

alii

pro

obscu-

autem hujus generis non pauca etvalde implexa, spectantiaprcesertim adcalculos chronologicos, singulipro arbitrio et scepepro beneplacito exposuere. Nos ea quoe exstant apud Anastasium de sancti Pontificis patria, parente, gestis ante ct post assumptum Pontificatum cona%

riora sunt, sant

ibidemque prolemprocreaveritexnultisoeterummonumentis CertOpoteSt eiici. Anfouiits Mum/itnrim m l>u-

12 Patrem S. Sergii nomme patre Tiberio fuisse Tiberium satconstatexa^Uedictis^qmverofiteritconditione, lllrn itotfii nquave occasione Panormttm venerit, simiHter
Aiitiorhrim.

normo sancHficata seu Libro de Vitis Sanctorum etBeatorum civium Panormitanorum pag, ts
l

bimur elucidare paragraphis sequentibus qwB vero apud laudatum auctorem desiderantur c.c
;

aliis

supplebimus.

improbabititer post Ciaconium existimat conaHtione fuisse mwcatorem, et aliqua ad Sancti nostriinpueritia educatione spectantia subjungit, procul dubio ex conjecturis, nihil enim horum
t

7ion

apud antiquiores memorice proditum reperitur. Accipe ea ex Itaiico in Latinum versa : Seculo Christi septimo, cum mercator quidam Antio
II.

Sancti patria, educatio,

et electio

chenus ex Syria, Tiberius nomhm, ad civitatem

sacerdotium ,
Pontificatum.

ad

(Panormitanam) appulissetj uberrimo, quem ex mercaturapercipiebat, quaestu retentus Panormi

domicilium fixitcpostea vero in dicta Sicilisa regia urbe ielix parens uit sanct.i aostri Sergii. Hic ab infantia litteris ac pietatis studio deditus

non miuus doctrina

tSatus est

Patriam S.Sergio obtigisse Panormum

lia,

iu Sici-

excelluit, quam virtutum Christianarum prsastantia. [ngemosam indolem applicuit etiam musioeBj in qua similiter aminuit.

insinuavi supra num. 3 ductus nimirum auctoritate Anastasii, qui id diserte asserit, his
verbis:
nis,

13

Annum

vidi, uulhts

Sancto natalem scriptorum quos Sedenti idt determinat, Anastasius et Abbo Flo- tltiti\ Vtijni,
t

Sergius, natione Syrus Antiochae regio-

riacensis , ubi

ortus ex patre Tiberio in

Panormo

Sicili.

Idipsum totidem verbis testaturAbbo Floriacensis abbas in Vitis sanctorum Pontificum ; et auctorem hunc, qui floruit seculo x, sequuntur Onupkrius
Panviuius in Catalogo
aliique recentiores

Romanorum Pontipcum,
in
iis perperam additionead

non pauci. Sed

annumerat Augustinus Oldoinus

patriam ejus, patrem ettempus, quo fuit Pontifex, paucis indicarunt, ita perguut: Veniens Romam sub sanctea memoriaa Adeodato Pontiflce inter clerum Romaflsa Ecclesiseconnumeratus est. Ckronologi aliqui Adeodati Pontificatus initium innectunt onnn 660, alii anno 672, et hos sequuntur recentiares plerique, finem vero alii anno 676, alii 077 ; at cum Anastasiusnonnotaverit, quoatatis suatet Adeodati Pontificatus anno S. Sergius Romam venerit, ni////

Ifamtnn tcnit,
et

I.utnif II

Vitam Sancti nostri, ab Alphonso Ciaconio conscriptam, Pe.trum de Natalibns ac Caronium; nam Petrus de Natalibus ne quidem mcminit Ur-

inde pro ipsius nativitatedatur eruere,

>nniu

Panormitaiue Accipe verba, quibusActa Sancti orditur : Sergius Papa de civitate Antiochise, ex patre Tiberio, Cononi Pontifici in Episcopatu Romano successit. Hoecsaneprailaudatis scriptohis
.

lucis luiir rei

tamen afferunt verba mox laudati

nl.

auctoris sequentia: Et quia studiosus erat, et

hniorrni in
Sicilia,

quam consona. Manifestius iis adversatur Baronius in Annalibus ad annum Christi 687, ubi sic de Sanribus opposita potius sunt,
11
cti

capax in officio cantilcme priorum 'cantorum pro doctrina est traditus, el acolythus factus per ordinem ascendensa sanctaa memoriaa Leone Pontificeintitulo sanchf SusannaMjiiod ;nl duas

pnon

1'

patria scribit: Sergius natione Syrus, Antiochias ortus ex patre Tiberio Panormi in
,

domos vocatur, presbyter ordinatus est. /./'" sacundus, qui hic designatur ante annum Christi
t

G82, utiagnoseunt eruditi omnes,

Pontiflcatum
Igitur SanctUS
t

Sicilia vixit.
listu

Dicit quidern eminentissimus anna-

non

tenuit, nec post

nunuin

tjSl.

haberi ista in Anastasio ; verum tale quid

noster consecrattis est sacerdos, et

nuiint, simttl S.
liSV rvl lino r.r

in nullis codicibus,

apud

nullos scriptores, qui

ut verba inU. E. ('uri//nulis creatUS "iiim

srf/iiritfilius,

Anastasii seu
tes collegerunt,

libri

Pontificalis lectiones varian-

dliulnis

Onfu OUtem
iis,

quales sunt Josephus Blanchinus

repcrirc potui
;

Sorcrdotalis ordinarie seculo vn conferebatur

et

Joannes

Vignotius,

iu

omuiquibus
Ponti-

qui annos triginta nati essentj prossertim

clero

si

antea

bus ortus Panormi asseritur. Sunt

urbs Panormitana oisa non
ficis

et alii,

Romano annumerati

fuerant^

ibidemque
aliax e

est

sancti

educati, nisi forte

propter rationabiles causas

nostri patria,

ct

inter eos

quidem S. An-

differretur, velurgente

sacerdotum pcnuria,
.

toninus parte II Historiarum, titulo XIII, capituloi, G ita habet: Erat autem hic Sergius

nccrssitntr nntii-iparv.tui
lus

quod

kic COTltigtSSe nul-

memorat

ur proinde qualieumque conjec

1'lurJt

natione Syrus Antiochise ortus patre Tyberio, sed a pueritia Romae educatus. Ciaconius vero in Opere supra allato, Ferrarius in Catalogo Sanctorwn /talia>, Franciscus Pagius in Breviario gesiorum PonHficum Romanorum et nonnulli alii neoterici Sergium patria Antiochenum,

fiiru \tiilui possct S. SiTtfii '/////"> nulnlis,

6B2 ue/653.

/'.'./

ftis,

c/

r.r

rrriiis Attus/usii

primo hCO

tntra armos
(i82 et liHl

vemSSC in Urbem,dum cetatis annum attigisset vigesimumcfr sed in va senfruciter aut vu/vsimimi primum
n/otis iirrf roiiii/rcr,
S>in<!itttt
\

preibyti pordi

nutus atath
siw;

fortclM

tia

428

DE
ubi dit

S.

SERGIO

PAPA ET CONFESSORE
psii

AUCTORB
J.

tia dicendus est

S. Antoninus mtatem puerUem

it

ad Joannem exarchum Ravennatem,

et

huic

P.

laMrnomodotumwtoe,
,'t

s^.Sergium

Nisi otas Anastasii verba ita interpretari velit, uf Sergius t/uidrm, w/fntf! Adrodttfo. aiiiiuuirrafu^ ftiertt
pueritia

Romoe educatum

fuisse.

est prtsdictam aurt vtm polliatus r/uidem hoaf tpse Pojdifex e/ir/erefiir;atr/ue?sta

mmis
nf.

ambitiosipollicitatio

non exiguam Sancto

essct,

clero

Romano^ eedante

illius

educatus. Prmter hactenus

legt

f/irfa

tempora puer Romm nihn t/uidr/uam

fi

apud SCriptOres
t/itf/i

drf/rslis ejus
fitit

/em/iore

nti/i-

vitatis /ist/tir

iniali/s

/tresh///e/\ reln/Hft

molestiam ereaTheodorus alter electus schisma foverit, ejus electionem non ausim asserere ;crediderim in et prrvsertim inclinasse potiorem partem populi f/rripropter pasrha/is vitam ac mores improbos.
rwslro,

cum jam Pontifex

An

ff

Pontificatum paucis etiam Anastasius compler/itur his verhis : Hic tempore presbyteratug sui impigre per eimiteria diversa Missa-

usque

/tf/

Prceterea cieri

plurimum

intererat

non e/igiPas-

rhnlem, ne scilicet ler/ato per Cononem auro pricessisse varetur. Constat sane Theodomm sponte
Serr/io
Vontifiri.

rnm

solennia celcbrabat.

ifnde discimus etiam-

Audi Anastasium

datis

supra

num

hoc seculo
in

vn

vir/uisse
t/ine

morem
oiitn

Divina

verbis su/mectentem sequentia.

rr/fh/tii/t/i

rmttteteriis,

" fidellbuS
<'t

pro/itn corpora

Sanr/orum \poslolorum
soUbant frequenter

mar-

Et quamvis fores patriarchii intrinsecus essentmunitse etclausee tamen pars, quae praedictum venerabilem virum
est.

tyrutii ih/i/e/ii sf/m/ti/

visitari,

(Sergium)presbyterum elegerat.quia et validior

erat, praevaluit, et ingressa

rti/iim iioi/tiiiiiat ita/m riiiiut stittr/urnm t/at lia-

Quo

ingresso,

ronius ln Anrm/ihiis ut/ nnmittt

Chris/i 226.

Dc

Theodorus archipresbyter, unuseduobuselectis,

illico

Cura

t/atrtti

presht/feris
f/isserii

n< /fsiar/im I TOU rt ntineleriorum Romanis olimcommissa, prmteralios3

rle

adquievit, ac se humiliavit, et ingressus

Sergium sanctissimum electum salutavit ac osculatus est.

prolixe Onuphrius Panvinius inlibro

episcopalibus, titulis et diaconiis

r/uos uiiisitlat t/iriosas /rt/nr: nos

Cardinalium,

ml Sumti

nos-

eo,

17 Vidctur dirfus Tltrodorus fuissc idem cum ex epitaphio, exercitns quod per error/uem post mortem Joannis Papo?

tri Pontifirutum /rroi/rediinurcam Armstnsio.

Homnmts
prwesse
ut

in sitnili

srhismate universa? Ecclesio? rem

Sergio

B
post

15 Post Beptennium vero defuncto beatae

me-

voluerr/l, obnitente c/ero

mortem

moria;

Corione ApOBtollCffl

Scdis

Prflesule,

Oononii Vo/ptB fleri assoletj Romanus populusurbis in duns pargi rgtw snhstttea divisus eat, et una quidem para elegit Theotuitui duobus dorum archipreBDyteruin alia veropars Paschaiii srliisinnti: quidem Theodorus iem archidiaconum. Et
,
;

Petro archipresbytero , rvrhi t/esidrrahat, dererlante. Simili etiam

Romana, ac pro r/uem ad Pontificatum

adscribitur,

modo

fhir<i. ott/i/es,

Us ista dirrmptafuti. Rrlicto enim Petro ac T/ieopostmultns ulrimf/ue disceptationes,

tertti,

consenscrunt in eiecttonem
pr/rns arvhipreshi/ter, nec

r/ui fuit

Conon
illi

eUcttt

arobipreabyter cum populo, qui ei favebat, preevciiiriis, interiorem partem patriarchii (palatii Lateranensis) tenuit; Paschalis vero oxterio[-Ni
ciiii

Sancti nostri immediafus decessor ; adeo ut nec

Thcodorus

qui

/iostmodum

in archipreshyteratu

successit,

nec

partem, aboratorio sancti Silvestri

<*t

basili-

Paschalis archidiaconus

umquam

habitus fuerit

domua

Juliac, quffl

supercampum
alii

respicit,

occupavit.
sed

Cumque unus

locum non cederet,

utrique immaniter

alium
tiosi

BUperaret;
pars

perdurarent, ut unus initn oonsilio, primatos judimilitire

perperam de Theodoro suspicantur nonnulli ex cpi/aphio. quod a Petro Mallio ex monumentis Vaticanm hasiiicce descriplum liaronius nd nnnam 701 refcrt conceptum
lctfitimus Pontifex, sicut
his versihus

oiuxn ci exercituB

Romaa
et

vel cleri

sedi-

sacerdotum atquecivium multitudoad sacrum palatiumperplurima,

dlu

prassertim

Limina quisquis adisPapse metuenda Cerne pii Sergii excubiasque Petri.

beati,

rexerunt

el

pertractantes, quid

fleri

debe-

Culmen
Peilitur

Apostolica^ sedis

is

jure paterno
obit.

ret, qualiterve

duorum altercantium electorum

;

Electus, tenuit, ut

Theodorus

sopiretur contentio

Deoannuente,
;

in

personam

Urhe pater, pervadit sacra Joannes,

denominati Sergii, venerabilis fcunc presbyteri, concordantes se contulerunt eumque de medio popuii toilentes, iu oraculum beati Ca-sarii Christi martyris, quod est intra Bacrosanctum Buprasoriptumpalatium,introduxerunt,etexinde eum iii Laterananse episcopium cum laudum adolamationibua deduxerunl Hmc Anastasius ;
.

Homtileosque greges dissipat ipse lupus. Exul eratpatria septem volventibus annis, Postpopuli multis Urbe redit precibus.
Suscipitur,

Paps sacratur sede recepta Gaudet: amat Pastor agmina cunctasimul. Hic invasores, Sanctorum talce subegit, Roman&B efclcsi;e,judiciisquepatrum.
;

r.r

i/i/o

rollii/itttr

htisilieam
(

thimns Ja/itr
irsarti,

rt

18

/;./

islo, iiit/unm,

epitaphio

perperam

suspi- perpcram

firatormm sru tnarii/am H mrmiirata, refer/s patriarr/iii

pttlafii <imhifti

in

frrfu

cantur,

<ra

f.<itrranrusis

nmtvuta fniss<- ; rtmfirma/ id Onnphrius panvinius in Opere deseptem t rbis ecclesits

;

velint, eum legitimum Pontificem fuisse habitum, ac tandem aliquamdiu huic demortuo suffectum Sanctum nostrum) qul kgitime prxfuisse Ecdehreri /iost tempore <> Joanne r/uodam sedis Apo-

Theodorum

in schismate

cum Paschali

Erant, inquit, in

boc palatio aadiouls sive

oratoria
S.

sfoi/ear/i,

sice

Bacella, et aliquot basilic8s,u1 Vigilii PapB3,Julia,

Zacbariffl Papse
;

item

CsasariimarPa-

Nam

invasore Urbe pulsus, post exilium anno septem revocatus et sedi restitutus fuerit.

prmterquam quod

in

nullis

Romanorum

tyris, S. Sebastiani, alias

basilica Theodori

p&9 rir. th-

OratorioS. Sihestrisic loquitur idem

S. Siiveatriesl in

auctor

Oratorium

porticuLa-

hisihaii

ct
;

teranensi ante vetus patriarchium, 16 Svltismati tintv ehitiuiti/ii Sergii iu Kcvlehis

Thtodon
Sfiiintt'
,*-ir,

sia ohortn.

ttt

trstatnv AnOStasiuS 10

nomina Vononis ac Sergii notetur nomen Theodori, quod utique factum fuissct. si Ivt/itimus Ponlifr.r scdem occupasset, ne minima quidem horum omnium fit mel/ apud Auastasium, Abboncm a/iosve scriinter
S

Pontificum catalogis

Vita

Cono-

ntitit/uos; ii

tiiijtiv-

quamvis

aliqui aucto:r.s

P/mtifivh, fwtdamvnta jvivvat inif/na Pasr/talis arvhidiavani mavhinatio, sn/ivrstite adltac

ipso

ms

mauifcstr

ii/is

dum Thrudon/m

adversantur,

<rrtlntnt sponte cessisseSevgio *t

f/f

rc/it/uattujas Ponti/ivis

Conone;
rvlii/tiissvt

nam cum

^a

hic

magnam

prrt ractant. fenuit

ejus nominis 6, Petricathedram

auri

vim
vrt.

qutdem Pontificatum Joarmos

at mortooSergio, necinvasit s.

distvihnvm/am vlvro

vt imaittstv-

riis. et vjns dtstrihndo

ad arvhidiavomnn

/ivvfine-

scd

ad eam

terjitimc

Paschatis, agrotanteConone, clancutumscri-

etcctus fuit, ul

agnoscunt
19 Bectius

omncs.

DIE
V
,tlii

NONA SEPTKMRRIS.

KMt

dictum

19 Rectius de eo Epitaphio judicavit Papebrochius noster, quem secuH sunt recentiores plerique,

gpitaphium Sergio lllvere

attribwMt.

dum

Conatu ekronico-historico illud ad-

scripsitSergio III, qui

Petri apostoli Pontifex ordinatus est. Pnedictua vero Paschali aon post multum tempus, etab offlcio archidiaconi pro aliquibus incantationi-

AUCTOKE
I. I*.

Sedem Apostolicam
is

temtit

bus, et

enim, mortuo Theodoro Papa II, electus Pontifex, post paucos dies Urbe pulsus est, ipsique subrogatus Joannes IX. Habe:

sub initium secu/i x

luns, quos COlebat vel sortihus quas cumaliis respectoribus tractabat, Dei, beatique apostoloruni principis ivtn intiM-venicntc ju.
,

dicio,

privatus esi,

et in

mus

monasterium retrusus

ista

cx Flodoardo

in

Fragmento de

Pontifici-

post

quinquennium

bus Romanis metrico, ubi, relaia morte Theodori, ita proseguitur

praa cordis duritia impcsni-

tens defunctus
devenisse

Joannes subit hinc, qui

fulsit in

ordine nonus,

sed

et

est, Unde colligas, eo criminum Paschalem, ut non modo hommibus, ipstDeo infideiis impie (ucos more Genti,

Pellitur electus patria quo Sergius Urbe. Adverte, qnod sicut hic, ita etiam iu epitaphio

iiinn eoluerit

additusque fuerit idololatrim

ei

dicatur Sergius pu/sus urbc patritt,

cet,

Roma

videli-

minime aptari potest, utigtte Panormitnno, optime autem Sergio III Romano
I

quod Sergio

magiw. Ceterum </< dictis hactenus convenit hodie mter scriptores fere omnes
verisimilius etiam

at de tempore,

ex comitibus Tusculanis. Consonant etiam dicto epitaphio, qua> dc Scrgii III in Urbem reditu canit laudatus poeta his cersibus: Sergius inde redit, dudum qui lectus ad ar-

guoea contigermt, prasertm de anno, quo Sanctus noster ordinatus est Pontifea fis tanta est, ttt nemo eam, sublaHs omnibus
difficultatibus, facile dirimat. Patebii /
.

omnino

ex sequenti

[cem
Culminis, exilio tulerat rapiente repulsam Quo profugus latuit septem volventibusannis.
:

Hinc populi remeans precibus, sacratur ho[nore

Pridem assignato, quo nomine

Antistes.

tertius exit

III.

Plura dc Sergio III habent Papebrochius, Antoalii, quos consulat lector curiosus ego ad Paschalem redeo alterum in schismate
nius Pac/ius et
electum.
Paschalis
relucUttvv et
;

Incertum, an S. Sergius ordinatussitPontifexan.687, an.688; referunluropiniones

Baronii, Pagii et Papebrochii.

spc sua frustrari sc passus est Pascha/is, ob/uctatus est primum, rjuantum
potuit
;

20

Non adeo pacate

dci/i vi

magms
(iri

Ponti-

coactus submisit sese in speciem,

molestias

suscitat

machinationibus Pontifici molestias et Ecclesicp damna creare, ut supra insinuac/, non

at
tectis

cessaoit

rumque pa-nam
Anastasium
:

donec tandcm impice ambitionis sce/etu/it. Audire hic dcnuo juvat

Opinioncs
tres

circa prtesentem difficultatem

ret/ucitntur
.

ad
est

On't/0 dif/i<tilt<itis

quodammodo
,

Priittu

ex

Paschalem

vero,

intjuit,

nullo

Cardinalis Haro/iii, qutt/n cuut

a/iis scciitus pri;

crrore
loijico

<:hi oiu>-

modo
et

cordis duritia id facere sinebat, donec coa-

mum
dium,
/es

Labbeus uoster
ct

dcim/e dcscruit
,

altera

in Ubro

ctus et confusus, volens nolens

chalis

suum Dominum

Antonii

1'Ktitifimh,

Frtn/cisri

Pagii

tertia Papebrochii,

electum ingressus salutaret. Qui etiam Pasclanculo

Verum priusquam
et iu

singulas

producam
u//i<>/c

in

me-

non

cessavit

Ravennam

suos

quo

<<

discrepent, paucis ostendam,

est,

mittere missos, promissaque pecunia vei aliis diversis donis Joannem patritium et exarchum,

pau/o

a/fius

desumenda
Agathonis
\

deat ab initio ac sine Pontificum

qumpenquorumdam
,

cognomentoPlatyn, cum
sciente,

suis judicibus,

nemine
sic

prmcedentium
Benedicti

videlicet

L<-nis

//,

Konuim venire persuadere. Qui

ab-

//, ,/<><uuiis

et

Cononis. ttaque hujus

</u<>

dite venit, ut

nec signa, nec banda (seu vexilla)

occurrissent
ei

cum

militia Roiuani exercitus

potissimum rei cardo uersatur in anno, obitum Agathonis Leo II Pontificatum

c/ti/u/ue

post
,

<i</icr>/
tiii>ii<>

juxta consuetudinem in competenti loco, nisi a propinquo Romana; civitatis. Qui dum venisset,

cum

vita deposuerit.
\

Anastasius

thecarius Agathonis

iiiim concludit his

c<-r/>is

personam Sergii sanctissimi inveilli quidem (Pascha/i) suffragari non valuit; Ecclesise tamen beati Petri apostoli idem exarchus per ejusdem Paschalis miseriam (idest, nequitiam) stipendium etdamnum intulit, quod ab eodem Paschali suprascripto exarcho promissum fuerat, id est,centum
et

omnes

in

Sepultus est ad hcatuin

Prtniin apOStolum

nisset consensisse,

Idus Januarii, et cessavit Episcopatus annum unum inenscs scptem, dies ijuinqiic: heonis
,

: Leo uatione menses decem, dies Beptem et decem. Sepulturam Agathonis Uligant unanimi consensu anno 682 supra /<m-

vero

sr<:tiii<//

Vitam

ita

incipit

SiculuS, ex patre I'aulo, sedit

auri librarumaparteEeclesiaeexpetente, Sergio

proclamante, quod neque promisisset dare, neque possibilitas dandi suppetat, et ut ad compunctionem animos videntium commoveret, cantharos et coronas, quae ante sacrumaltare, et confessionem beati Petri
sanctissimo
electo

datiauctores ; '// uterque Pagius, Papebrochius, in rc/iqnis A nuslusii rrrhis ct coru/it ussce/w
uti videbimus
lotrifjcre.

errorem cubare indubitanter asserunt, eumgue, modis licet diversis conantur ,

,

apostoli ex antiquo pendebant, deponi

fecit et

Ua

qui illum errorem u<>u detexit, 23 Baronius statuit : nuntuiiin fssr ml .\i/iill>ii<-iu uiuio
,

Is

error

i<<fu<i

Baronivm

pignori tradi.
<ib

682j etpostinterpontificium anniunius,

sr/tfri/t rl

mensium
rrolo sirr

easarcho

Rovermafej

Nd

fiutitur

tandem ob
sua crimina

Sed nec in hoe flexa est ejusdem exarchi duritia, donec centum, ut dictum est, iihrarum auri accepit, Et licet, ut praifatum est, Ecclesiae Christi, ideo miserrimus Paschalis dispendium et damnum infixit tamen, Christo favente, Sergius presbyter et electus in Sede beati
21
;

t/irriuii

t/itiin/iir

l.rotli

//,

<

ordinalo decima quintadie uirnsis Augustianni

*;*;>,

utin/iuit, uii iiirritrnit in Anastasio,

tttritsrs

Pontifi-

CatlU

10 vt

tt/ii/itol tfirs

us/iir ,/</ /inrni

mensis Junii anniQSi. Mortuo Lconi post intcrpontificium unius mensu ct dierum vigmti <lu<>-

430

DE

S.

SERGIO

PAPA ET CONFESSORE
Sergii Pontificatum utrique Pagio,

roRi

J.

P.

um wbStUwt anno eodrm Heiiedir/um II, fjuem, postquam sedisset a 20 Augmti usque adWll octo,et vacasset )A/// id est,paulo plw memibw
/

ad quorum
sequi-

D
Pagii corrtfjentis

opinionem progredior.
^i;

Antonium Pagium, patruum suum,

Sede

tnensibus
%it

tluobus

a/;

diebus

qvtndecwi,
vedit

tur pene ubique

Fram

ist

us Pagius, quapropter

Anas-

tasium

subsecutus

Joannes V anno 685, qui

anno uno

et

diebw
et

menses duos
flcatum

dies

mense Octobri ,,,to undecim mensium ac dierum

VacavU autem sedes decem et octo, successitque 686 Conon, qui posl Pontil 1
-

illum deinceps intellectum volo, quoties Pagium mmiimticro, ttisi hujus noinrn discrteexpressero.
Ilir

itaque in Critica Baronii ita loquitur

ad an-

,,,im Christi
tis

683

Verum nonest,quod

in vulga-

viginti

exemplaribus Anastasii legitur, post Agatho-

trium,postque interpontificiummensium duorum succcssorem huhuit ittensc et dierum Iredecim *>k? Sergium I, de guo i< >/>Decembri anni

nis Papae et

mortem Sedem vacasse annum unum

;

menses septera

alioqui ecclypsis illa conti-

Vcrum ham chronotaxim in multis falii, agonscunt reccntiores, specimen unum alterumve accipe et errorem, ,ir quo iiiii< "> pToscedenU
mtis.
,

gissetdurante interpoutificio, non vero Leone sedente, contra disertum ipsiusraet Anastasii testimonium, qui ideo ex seipso emendandus.
Sir titttcm ipse errorem Anastasianum emendare co/mltts est. Af/uthoiti sepufto 1 Idus Jantmnii

iini.lt n.

actum estf una cognosce. jj Primo diuturno isti interpontificio ab Agar f/uod udducit ex thoue nd Leunetn srritntlum
,

anno 682 post menses 7

suffectus est

Leo 11

ct

Anastasio Baronius ipse adversatur Anastasius

,

consecratus ejusdem armi die 17 Augitsti. Sedit menses LO, dies 17 usque ad diem ZJufii anni G83.

Leonu Vita, scribens in hunc modurn: Hujusalmi Pontiflcisjussu ecclesiajuxta Velum aureum in honorem beati Sebastiani ;i3*lificata est, nec non in honorem martyris Georgii. llnjiis temporibus diedecima sextamensis Aprii diiti

Benedictus

Vacavit Sedes mcnses 11, dies 22, successitque II, ordinatus 20 Junii 684, et post

diel Muii
die
2'S
y

Pontificatum mensium 10 acdierum 11 fato cessit iiiiiio 685. Yacavit Scdes mensibus 2,
diebus 15, et Pontifex consecratus est Joannes V,

[ndictionc uiHlcrima. luna ecelypsim perI, inlii, post Ccenam Domini noctepene tota in

uno

uanguineo vultu slaboravit, et nisi post galli cantum ccapit paulatim dilimpidare et insuum peverti respectum. Atgui dicta ecclypsis, ut test, ,/,,, Calvisius i/t Opere chronologico, traduntque
passim chronologi
Christi 883;
,

Prmfuit Joannes anno dceem, defunctusque est ac sepultus die 2 Augusti anno 680. Vacavit iterum Sedes menses 2, dies 18, ct die 21 Octobris anni ejusdem
Julii, dictianni 685.

dirhiis

alii et astrologi, contigit

anno

Cathedram ascendit Conon, quam tenuit tnenses 11, mortuus et sepultus die 21 Septembris 687. Httnr tandem post interpontificium mensium 2 ac
dirrttm 23 aat 24 subsccutus cstPontifej: Sergius
I,

tum enim, currente Indictione unCoena Domini coinddit cum die 16 decima Aprilis ; hoc die igitur gubemabat Ecclesiam S. Lrn, r/ sic sedes vacare mm potnit ust/iif ml sequentem tnensem Augustum. Imomm vavasse eam usque adinitiwn anniQQS ostendunt Pape Constantino et Labbeus ex Divali, Pogonato imperatore ad dictum Leonem missa, juiiu papebrochium mense Dccembri jxuzta

consccratus die 15 Decembris an/ti 687. Ita Pat/ius.

mensium H> interponti~ opinio examipost obitum Agathonis integrum annum re- ^atur, ficio scindit Pnt/ius, euntfjue dicfi At/offtouis Ponfifica27 Itaqueex diutumo
tttsfmitcfti/.

brochius

clesicepraisederit

secundum ejus ca/cuios Ecab anno 078 usque adtjH2, idest annisomnino S et mensibus se.r ; quamvis fateautpOte fjui
tur Pagius ipse, in pfcrisfjue Anastasianis codici'

Lnhhriiin
exstat

mcnv

Afii/fi uiuui

882
et

dicta birttiis

apud Labbeum Gr&ce

Exemplui' 1M\

Latine

fine
ti-

fnis (issii/iutri

Agathoni tantwn annos duos mcnrccte

sessionis L8 Concilii oscumenici sexti sub hoc

tufii iiiiu
;

ses sex.
corrii/tit

An quoad Agatkonis Pontificatum

iu;u sarra* piissimi el

Chris-

Aiiustusium, nonfuhet im/uireir. nepars

diligentis imperatorisad

Leonem

Sanctiasi-

magna

iuiiin et
',.

beatissimum Papam senioris Roinae.

fallitut

fpstfus

cAronofa&fe.

Secundo contra Baronii clironotaxim, i qua dicitur Leom usque ad Benedictum II Sedes ipostolica vacasse dumtaxat mense uno et tfirhtts rii/inti Irdats, rf idrm licnriiictus eum
occupasst

chronotogice Pontificios de novo pertra* ctanda veniat ; sufficit ad rem prcesentem cognovisse, t/uo tempore Leonis II initium statuat, ac tnntlrm eorrccto Buronio in pimtifteatti JJeuediCtill,
lin/i

non

iiis,

mensibus 8

et

diebus aiiquot,

consecratum veti/.Mirum, tjuana/tj/iaitilal, laudutus auctor de hue sua chronalii qua diffii ui/ulrm omnem a se
1
sif/i

Sergium

piissim

>

miiitai itertan ipse Anastasius, in cujus

rodii itais

disrrte

omnibus srrifulur vacm.sc Scdcs mrn-

tandemsuperatam
Occurttfiit, t/u,c

existimat.

Attamen non pouca

et

rum
;

cafde imrrttim rrddunt.

difltcvMe*

sibus 11. diebus 22, et sedisse Benedictus sibus LOj diebus 12.
gius
iiliii/ur
,

men-

28 Primo
iuiicctitur

in

Pagii cjpvnologia mors Leonis II

Quare putani uierque PaeminmUissimum quandoquidem

.

hic citaverii

Anastasium, uswn fuisse corrupto cjus COdice, ierfium uit/itineiititm tlaho posi relatam Pagii utriusque sententiam, cui sitniiiter uderrsotur. Haelcnus stttis putet, Eci lcsiam post
obitum Agathonis non tamdiu Pontifice caruis~ se, sicui legitur per eirorem in Anastasio, et,

anno68S illum tamen anno o.si EccleJK8 Romanoi prwsedisse scribit Sigebertus, ethoc eodem unno tuulum obiisse rc/ct Hermonnus
Contractus; Baronius vero, Labbeus, Severinus Binius, et Augustinus Oldoinus, quamvis in aliis
ilissentiaiit, fiic

ttnauimiter conseiiftnuf, volentes,

sitf/c/stilcm fuisse

Ijotirm II tcm/torr
tfii

ci/nciiii

fo-

ietuni II. fcfchralt

/estc

um sit. quod contra utrumque Pagium asserunt cum Baronio Labbeus ei Papebrochius, f/m/rum rutimtes mox ofjrratn, ritissr srdicrl e(
i

toaiaioi)X\, att/tte id mani-

concilii,

probari affirmant ex canone 2 memorati in qua Leonis Papm, ut viventis adhuc,

mentioest,

ksiat prwfuisse

Leonem secundum usque ad

vei Jttnium

e.icuntem

Mnium

nuUa Benedicti. Videripotest,guomodo hnc difficulatesese evolvereconetur Pagius ad annmn^\nuinA2.Avci/teii,teritiinit/ii t m,ftttuia!tr-

unni Q84

<-

cessario sequitta;

Sergium

ad Sedem Apostoac

fiem erentum /uisse

eeitt

atttio /rrr intcgro scriits

interpontifieio a Leone

Baromus, qui tantum temporis detraxit ad lieuedictum. et ftujus Pontificatui. Verum displicei ista dilaUo quoad

rumj/uuiiipsumnonminusstriiu/it,i/uodqueetiam militttt coutra liaronium aliosque, qui Joanni V

Pontifici

morlem

ohvenisse volunt

mensc

Attt/usto

ann
28 h.jstat

apud Labbeum tomo VI concHionim

Dicalis

;:

DIK
Joannem Papam, ex qua

NONA SEPTEMBRIS.
ad

VM
AUCTORE
J.

Divufis jitssio a justiniano iTnperatore directa

uarMB

coliigitur, dicltts P<>u-

tifex vitam protraxissc diutius ac uelit Pagius,

In nomine Do: mini Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi impeDivafiijussioni istud initium est

passim hic confundant cum die obitus Sit Antonius Pagius ad annum 884, num. l. leonemll defunctum dicit die 8 Jvlii, quo eti lie eum obiisse prodi asserit ab Ordorico \ib II Bistorim
tasius,

H.

ratorCa?sar Flavius Justinianus, fidelis in Christo, pacificus, pius, perpetuus Augnstus, Joanni
viro

Ecciesiastico}; quantvis Ordoricus, sicut et Anasloqua/ur de sola sepultura his verbis :

sanctissimo

ac

beatissimo archiepiscopo

Deinde 5 Noaas Julii ad beatnm Petrum apostolum sepultus est. Idem Pagius adannum
itutii.

686,

antiquse almse urbis

Romse

atque universali

Papae. Conclusio autem hoec : Divinitas te servet per multos annos sanctissime ac beatissiine Pa-

% agens de Joanne Vait: Prsesenti fanno) vivis excessit die secunda Augusti, eademque

sepnltus est.

Kalendas Martias, Constantinopoli in imperiali domo, piissimoque et perpetuo Augusto Justiniano imperatore anno secundo, et post consulatum ejus anno secundo, indictione decima quinta. Qucpomnia, ut fu/elur etiam Pagius, annum denotant 687; ncque negat directam fuissc jussionem ad Joannem Pontiftcem, et fn/jus successori Cononi Papce traditam sed inde tantum cottit/i dicit quod Joannis V obituSs et Cononis ad Cathedram Petri promotio tamdiu fiterit ignorata Constantinopoli : nempe a die 2 Augusti anni 686 usque ad 17 Februater.

Data decimo

tertio

herum adannum 687, rntrn. l, Cononem Papam e vita migrasse dicit die 21 Septembris, quo apud Anastasiitm seputtus dicitur.

Qum
ciiiiii

mifii nullatenus verisimilia apparent.

Quis
sc-

credat,

Pontifices

maximos

<<>

ipso die
,

puftos fuisse, quo e vivis tninr/iittnt

si
niti/ti

prasertim

existeret

ratio, qualis hic nullibi

sepulturam adeo accelerandi proditur exstitisse?

in

32 Papebrochius

Conatu

ckronico-historico

pQpebmchn
chronotaa
ii

Romanorum

Pontificum electionem distinguit ab ordiiur/ioiw, e/ nbi/uut u seputtura, addens, solemniorem sepulturam scepe diu post obitum <fil<t/atii fuisse, putatque hanc ipsam in Anastasio passim annotatam. Rationes, obquasidsibi ita visum si/, allegat tum iocis variis,tum in Prtsfa-

rii 687. qnibus iaborat

30 Responsi tn/jus debititatem Ugnoscit FranPagius, alioqui placitis patrui adhatrere consuctus , et per viam nmnino oppositam ex ea
cisci/s

tionc

addictum

Conattffn

num.
ejits

13,

quo curiosum
conscepe

lectorem remittimus, ut ad

in praisenti

difficuttate nititur emergere. Accipe ejus vcrba

troversia opinionem properemus.

Etrorem

Hanc Divalem jussionem adCononem, non ad Joannem directam, magna mihi suspicio est. Id
certe innuit Anastasius, qui in

i)

memoratum
quod
in

inde ortum existimat Papebrochius, Anastasio tempora interpontificii ab Aga//,

Conone

scribit

thone ad Leonem

et

hujus Pontificatus trans-

Hic suscepit Divalem jussionem domini Justiniani principis,

posita fuerint; adeo

annum imum, menses

perquam

significat, reperisse

septem

Acta sanctse sextae Synodi, et apud se habere, quam piae memorise doranus Constantinus ge nitor ejus, Dee auxiliante, fecerat. Nec est, quod dicatur, Divalem illam directam esse ad Joannem, et post ejus mortem a Conone susceptam nam prseterquam quod id nullibi scriptum repefitur, invicte retellitur ex ejusdem Divalis subscriptione data enim dicitur, decimo tertio KalendasMartias.Constantinopoliin imperiali domo, piissimoque et perpetuo Augusto Justi niano imperatore, anno secundo, et post con sulatum ejus annosecundo.Indictione decima quinta. Qui characteres conveniunt certo in

;
;

quinque, qui ibidem mterpontificio tribuuniur, Leonis Pontificatttiadscribendos dicat,

et dies
et dies

menses vero decem

tificatui Leonis

septemdecim, qui
,

!'<>n-

assignantur
ff</<-

interpontificii

spatium.

ipsum esse velit facta immutatione

te/nporutti. Leonis iu/fiutti

684

iftif/u/,

anno 882, flnem vero evaditque difficultatem, qua laborat

Baronius circa ecclypsim,de qua egimm num. 2 1, eteamqualaborat Pagiusexconcilio Toletano \\\ relatam num. 'J8. Cum autem hocpacto, servatis
,

poribus, ut

sequentium Pontificum et interpontiftciorem temii< Anastasto assignantur, omnia inte-

mensem Februarium anni

sexcentesimi octoge-

qro fere anno serius collocanda sint, quam collocata fuerittt a Baronio et Pagio, evadit etiam qua laborat uterque ex tertium diffieultatem
,

simi septimi, quo sedebat Conon,

etJoannesa

septem circiter mensibus obierat, quod imperatorem latere non poterat. Ne autem quis postre-

ma

ejus verba assumens i/a arguat : Characteres certo conveniunt in annum 687, nec, si a sep-

quoad mortem Joannis V, ReHquam ejus dispositionem, ne ut itii/t agam, videatcuriosus lector apudipsum in citato Opere ab anno 682 tut 688.
Divali jussione
Justiniani imperatoris,

F
ititiui difflcul

83
cliii

Non

caret etiam sua difftcultate Papebro-

mensibus obiisaet Joannes, id latere poterat imperatorem indicium igiturest, diutius superstitem fuisseJoannem, aevelitPagius

tem

circiter

opinio, eaque inde oritur,

quod

sancli nostri

tates patitur:

Pontificis conseerationem Papebrochius non ante

prcecipttam
objicit

Yovembremannt688factamputet. Exstatquippe

Pagiut

cum

eo anno inscripta fuerit

:

ipsi

Divalis jussio

ne

inquam,

ita quts
:

ab imperatore arguat,
Existimo
ita-

apud venerabilem Bedam Epitaphium, videtur Sergius amto uno citius prcesedisse
ver&a? Ecclesiw.

ex quo
uni

repetit rno.c, quce ante insinuavU

Ad

clariorem rei intelligentiam,

esse a que, inquit, iu praedicta Divali intrusum

librariis

majoremque Sanctinostri commendationem,qu(tutuffur

cribere.

Joannisnomen,etconsequenterCononis
esse.

huc spectantia habet Beda, juvai tranS'

nomen restituendum
ciilima methodus,

Expedita sane

et

fa-

Anno autem

regni AJdfridi tertio

Cea-

quibusois nodis

dissolvendis

proponunfur

velpothts dissecandis. quan31 AdvertiU nifallar, studiosus lector, ktbowet, ut tum Leonis II, uterque Pagius

Saxonum, cum genti dualla rex Occidentali duobusannis strenuissime praeesset, relicto guse imperio propter Domimim regnumque perpe
luuui, vcnir

tum tum Joannu V mortem

tius coltoccnt,
jectis

Komam, hoc sibi

gloriae singularis

quam

integro circiter anno cividetur collocanda ex ob-

desiderans adipisci, utad limina beatorum Apoi " ir tolorum fonte Baptismatis ablueretur
11 ,

'i

argumentis; ne scilicet Sergii primi adCathcdram Pc/ri accessum differre cogantur in in ann. 688. Suni </ alia, qum merito displiceant quidem, quod diem ipsorum calculis;et inter ista sepu/tune Pontificum assignatum ab Anastasio

solo (lidiceral ycncri hunianopatere vitasccelessperans, quia moji tis introitum. Simul etiam

baptizatus, carne soiutus,ad Eeterna mundiis transiret. Quod atrumque,

ul

mente
est.

disposuerat,

Domino adjuvante, completum

Etenim

432

DE
illo

S.

SERGIO

PAPA ET CONFESSORE
proferunt contra
Toletano xiv.

AUCTOKB
J.

P.

Pontificatum agente Pasest die sancto Sabbati Sergio, baptizatus sexcentechalis anno ab Incarnatione Domini

Pagu opimonem ex
supposita veritate
,

concilh

Etenim

perveniens

Imo

quod ex

sin.o octogesirno nono, et in albifl

adhuc

positus,

languore correptus. duodecimo

Kalendarum Ma-

* beatoru*

Mt est

tempore consortio Bociatus in cwlis. Cui etiam nomen impobapti natia Papa memoratua Petri
principis (ad Bueratj ut beatissimi Apostolorum

P^f^^ZZivemirmlitudinem
;i
,

chronotaxis manifeste hocepitaphio papebrochii nondum mihi em-totur ut confendit Pagms, certe redderentur, tum prch hujus auctoris calculi n tL tlirtn num .* ad Joannem V, tum provserconfun-

locorum cujua sacratiaaimum corpus per longa etiamsancintervalla pio ductus aroore venerat)
tissimum nomen referret : qui in ejus Epitaeccle ia epultusestetjubente Pontifice et phium in ejus nionuinento scriptum est, ut

obitum cum sepultura. dunt trium PonUfieum Papebrochio, qui hoc certe epita- Exponuntw Ceterum idipsum et alios phium Ugerat apud Baronium cst adversariswR sententia?, ntm tantopere visum
s

quoque

ut idcirco
cogeretur,

quidquam in suis idque postmodum

calculis

indicavit

immutare tomo V

manememoria devotionis ipsiua fixa per aecula exemplum ,-,.(, e1 legentea quoque vel audientes
facti

prarvia
relatis

chronologica mensis Junii pag. 374, in Synopsi ad Acta S. Leonis II, ubi compendiose quoe in Conatu suo dederat, subjunxit
iis,

ad rtudium religionisaccenderet.Scriptum
pollentia regna,

sequentia
persisto
:

est ergo hoc ex epitaphio,

34

modo Culmen, opes, sobolem,

triumpho
.

quia
:

Hactenus autem in hac chronologia necdum aliquid efflcax. in oppoper

situm vidi

eam enim
qus3

evasisse mihi videor

Exuvias,proeeres, moaniaf castra, lares ipse, U83 que patrum rirtu ,etquseeongesserat

Labbeo inexplicabiles omnes videbantur. Quo modo non scripsisset, nisi, qvm secundo notantur in epitaphio de anno Sergii
dificultates,
t

Ceadualla armipotena liquitamore Dei. hospes, ili Petrum Bedemque Petri rex cerneret Cujua fonte meraa sumerel almus aquas
:

commodo sensu

intelligi

posse existimasset ; vel

suspieatits fuisset,

Splendificumquejubar radianticarperethaustu, Ivx quo viviflcua fulgor ubique fluit.

Percipiensque alacer redivivae praemia vitae, Barbaricam rabiem, nomen et inde suum Conversua convertil ovanSj Petrumque vocari Sergius antistesjussit, ut ipae pater

errorem aliquem latere in epitaphio ipso, prasseriim quia in aiiorum opinionibus tot ci occurrerent difficultates. Et sane non defuerunt, teste Baronio, cujns verba mox dabo,
qui dictum epitaphium erroris argwrent, jure an
injuria,

non aisputo.
vai-iimndi,

Fonte penascentis, quem Christi gratiapurgans, protinus ablatum vexil iu arce poli. Mn.i fidea regi8, clementia maxiraa Christi,
Sospea

Baronium ad annum Christi 689, ubi postc/uam ex Beda dedit cpitaphium, sic prosequitur : Quod vero ad vecitatum soluta oratione
37 Audi

scriptum epitaphium pertinet, errorem irrepsisse

Cujua consilium nullua adire potest ciiini veniena supremo ex orbe Britanni per variaa gentes, per freta perve vias,
vidit,

putarunt aliqui, sive quod ita depravatum illud acceperit lieda, sive quod, qui ab eo postea exscripsit
,

gentiiium suorum affectui plus satis

indulgens, verba mutaverit, ut

quem

sciret re-

phem Romuleam

templumque verendum

gem
id

Aspexit Petri, myatica dona gerens. Candidua inter oves Christi Bociabilia ibit,

Britannorum fecerit esse Saxonum, ipsumque in textu Bedae mutarit. Absit enim
esse
,

de adeo venerabili sacerdote id vel leviter suspi-

Corpore nam tumulum, mente Commutasae magia sceptrorum insignia credas, Quem regnum Christi promeruisse vides.

superna tenet.

quod eastat
apudvensrabiiem Itnlnm.

85 Hic depositus est Ceadulla, qui etPetrus, Saxonum Bub die duodecimo Calendarum Maiarum, Indictione secunda, qui vixit annos pluB iiimiis triginta, imperante domino Justiniano piissimo augusto, anno ejus consulatus
pex

amore gentis suse, detraxerit alienae, suum non erat, suzequetribuens, quod sciret alterius esse. Sane quidem, quod in epitaphio legitur Rex Saxonum, legendum esse Rex Britannorum, historici quamplures, qui res Britannorum sunt prosecuti, testantur. Nocari,

ut

arripiens quod

vissime vero doctissimusSanderus etc.

si

Jam

vero

quarto,

pontiflcatum

teuente

apostolico

viro

domino Serqio Papa anno secundo. Bcbc Beda ti/i. V cap. vn Ecclesiasticce Bistoriai gentis Anglorum. Ex quo liquet, verba sunt Antonii Pagii, Papehroehium in Conatu chronieo-hispBrperam COpulasse ordinationem Sergii cum die 22 Novembria superioris Chriati anni, sic enim Ceduvalla non secundo, sed primo hujua Pontificis anno depositua fuisset. Quars vel ex boc solo epitaphio chronologia nostra PontinVia a Leone II ad morteiu Sergii, ejua successorum certa pedditur. e1 diiorum Fatebor equidem, hmc difficultas taiis est, ut in chronologia minus implexa animum >t Papebrochii seiitentia avocare nata sit; sed hoc loco mihi
torico

Sanderus aliique quampturcs historici piaculo non duxerhtt asserere, quoduno loco depravatum sit epitaphium, quid prohibet i/t re adeo implexa
suspicari saltem
alio etiam toco fuisse corrup, tum, positumque vel ex librariorum incuria vel alia quavis occasionepro annoSergii primo, anno

Sergii secundo?

Papaa

38 iXeque
est utrique

ista nodos dissecandi methodus ignota Pagio , aut inusitata ; quoties enim

,-

similicasa
v,usi ~

ipsimet Pagio

librariorum incuriam non incusant, unamque vocem pro altera substituendam affirmant; ut auctoritates opinioni sua contrarias elevent aut
c/udant ? Attuli supra

nm
taiiy

ad num. 30 exemplum

ex Francisco Paqio. Accipe etiam unum ex Antonio. Krror facUe in numerosetmenses irrepit,
quet, inquit

tanta

<>//

apparet,

ut inde

Pagii

<>}>itti<>

certa

ubi alibi Baronius fatetur, et mille exemplis iiad u/i/ium 683 num. 4, tum num. 5

reddatur.
t/iisait

Nam sicut ex hoc epitaphio non adPagius, certam reddi Barojui chronoloLeone
I!

objectam a Baronio difficultatem ex Divali Constantini imperatoris ad Leonem II missa, ut ibi notaturj mensis Decembris decimo tertio, solvere

giam
t.s;.

</

usque

>></

Sergium

qtutmvis

hic etiam hujus Pontificis initium innectit

anno

nempe per hoc non totlitur diffieultas contra eum desumpta ex eccfypsi rekaa num. 24;
quia
nec per idem epitaphium toititur difficultas, quam BaroniuSj Labeus aUique citaU num.28
stc

comtus, it pronunciat Decembri suhstituendus

Quare... loco
est

mense

alius

Ubrarii error corrigatur. Itaque si m CeduaUa epitaphio contigisse,

mensis, ut supponashic

quod fatente
praisutnpta

Pagw9 Uquet contigisse milie exemplis, quo evadet

DIE
prasumpta
ejus eertitudo

NONA SEPTEMBRIS.
xit

433
K\

ex solo epitaphio,

loquitur, dedueta ? Praterea, esto, quod nullus error irrepscrit in cpitaphinm, nondltm pro Pagio tanta ex eo eertitudo eruetur. Potuit enim epitapitH auetor annos usurpasse ehranieales, ct

roni
IV

.).

sic

annum

Cfaisti 689 notasse Sergii

Pontificis se-

cundum, quia cum

brochius
,

is Pontifex, uti vult Papeconsecratus fuerit memc Novembri anni 688, hic revera primus erat, guo Pontifica-

IV. Concilii Toletani xv canones ppobat; Ceduallam regem

baptizat
;

tum

tenebat, annus vero Oso erat secundus, quo tenebat Poniificatum, non habita scilicet ratione

varios

episeopos

quibus 60 dilui (juadamtenus posHt.

temporis aut spatii, quo sedit Christi, quibus scdit. 39 Neque hujusmodi expositio
lens videbitur perpendenti,

sed

annorum
inso-

ordinat; Epistohv ejus ad pe-

admodum

ges et clerum Britanniae,

lasticum, gui circa id tcmpus floruit,

Fredegarium Schoeodem //t/t/s

subinde
relatis iis, ques dedimus 2, Confirmtti eliqua S. Sergii gesta pergit desctibere; OOni tlnmiTofrtanum \\ sed ticc memorat omriia, nec ubique rerttm ac temporum seriem servat : utrumque, sicut mariui supra, et quantum ex a/iis scriptoribus /icait

enurnerandi

modo usum

fuissc, ideoque

uno anno in notandis regum annis prcevcrterc S. Gregorium Turoneusem, ut dudum observav^
Henschenius noster
ctus noster
in

a;

nastasius

E.rcgcsi prosliminari

tom. III Aprilis.Illo igitur hquendi

mense Aprili anno 689,

ad modo Sancum Cedualla

Ponipse;

depositus
tificatu

est,

recte dictus fuisset sedisse in

anno secundo. Accedit, quoditerum

est, sic
I.

met Pagius

erucrc, conabor hic supplere. Occurrit primo loco conci/iuni To/etanum 16, celebratton :

hoec notandi aiinos norrnjx utatur

Idus

nam

annos, de guibus hic gucestio

687,

notat

Annus Christi

Sergii

Pap.e

Annus

Majas, auiio Christi 688, cujus canones a Sergio I approbatos fuissc scribit pra-tcr alios Baronius,

Christi 688, Sergii Pap^e II. Annus Christi 689, Sergii Pap^: III, quamvis juxta ipsum Sergius

tantum consecratus fuerit die 15 Deccmhiis dicti anni 687. Si dixeris, id factitatum a Pagio, quiq juxta ipsius caiculos initium secundi anni Pontificatus Sergii incklebat in annurn Christi 688, quamtumvis exeuntem ; idem poterit rcsponderi a sentcntiw Papcbrochiana< patronis, dicique ideo annum 689 ab auetore epitaphii notatum fuisse Sergii secundum, quia in illum incidebat hujus
initiuin. Objicitur insuper altera difficultas

laudatque Roderieum archiepiscopum Toletanum i/t Historia Eispaniai, $i fides haberi deberei Chronico, quod Luitprando affictum est, Notisque e/ucidafuin fitit u Tamai/o, /lit/ucra, etde Prado, hos canones probavit ac ingenti laude celebravit

Sanctus noster anno 089 ad quem annum in Chronieo sic legitur : Hoc anno misil dominua Julianus Toletanus archiepiscopus Hispaniarum
,

Primas fqui ei coiui/io prmedit) concilium, decreta etcarmina :u\ Papain Serginm et imperatorem
et

ab utroqne

littoras acoepit.
;

papc-

dicti concilii acta

apud Labbeum

Exstant carmina vero

ranniua,
ati

brochio.
Alteradiffkultas

rccitat /liguera; veruni /irtitia illa

et

ab ipso

Papebrochio
ante exami-

Exstaf apud Joanncm MahH/oniaut t<<rno\\\ Analectorum pag. 431 epitaphium vetus ac muti~ itt/n. i/t quo corpus S. Lconis Mag/ti a S. Sorgin
K)

memoratum Chronicum,

nullius sunt fldei,nec

nata

Papa trans/atum
iatulatus
;

dicitur Indictione I, per quam Mabillonius designari putat annum Christi 703 scd illum annum non attigit Sergius.

invenerunt apudMajores nostros at/ diem s Martiiin Commentario prajvio ad Acta s. Julia nipag. 784, quare aperm pretium non duxi ea huc transcribere.
iilhini
A'Z

Adeumdem annum

689 pertinentea,

</o<r

BdpH

<'t>"i<

"

Antonius Pagiusin Criticaadannum 461,

dubitat,

nitui. 7

rctalititas prtvrrtfr/iti c.r rcnrrufii/i fU </a

t/r rrt/c

\'"ii">.

an ea designetur annus
iiu/uit,

Christi 688,

an

703; nam,

Sedente Sergio

I bie Indictio

prima obtinuit, anno nempe 688, annoque 703; verum postea advertit vir eruditus, hallucinatum sc faissc ; quandoquidem Sergii obitum a/tnolOl
iftigarrrit ,

nec iitteHigi queat, quomodo

Indictio sedeitte Sergio,

bis obti-

Anglo Cedualla, a Sanctonostro RomcB baptizato, acpaulopost ibidem defuncto, quorum n<>u est mcntio tt/iitt/ Anasfasiiitii \'rritm alia,,<fr s</t certa satit nam prmterquam quod auctoritas Bcdce, quem more sito sequitur Paulus Diaconus deGestis Longobardorum /i(>. VI, cap. w,nos
:
:

qui non amplius quam annis 13, et mensibus circitcr 9 Ecctesiceprtcsctfcr/t. Quapropter ub/ad a/tnw/t 688 perrettit /auda/as crititi/s, dktatit tra/tslationem
nuerit
liuir

prima

de

iis

ftahitarc no/t si/utt, <<ai/irnia/t/ur rliam l/in/

ab
af>

a/iis //taltis. tnni

a/itid M/i/ii/foitium

ab <ttt<i<irr Srtu/o

itm X.

II

li/u/ri

m
(

lh-/ictlictiiu/, ttt ct

afftro ejusdem Sancti biographo

Jalii.

apud

nos

ad

innectendam

tzffirmat,

atque inde everti senvisus cst in Co-

dkm. 20
aiilxilr/n,

Ubi diCltur

'r<ln<i//<i

rr.r <i<//,ac

icntiai/L

Papebrochii.

Examinavit difficuitatem
1
1

cafecliuiitrints rrnissr
i/tffc

<i/iik, fl88

<uf S.

\Yf//ia ,,///,
rf
/f/iilrin,

Papehroc/uiis,

ct raiti sibi d/ittissc

i\~>,

Itott/a///

//rrrcrissr,
vivis.

natu suopag.
lector, et

num.

et

12 agens de S.
.

Leone
verisi-

accepto Baptismo, excessisse <

satis percfpio,

Unde non

Magno. Au reipsa

diluerit

examinet curiosus
opinionibus

qua* ex relatis

jam

Gallicano

cur Saussaym ad diem 20 Julii ita

"
'"

in

Martyrologio
BanctitatCj

scribat: Cedvala

milior appareat, ipse jtidicet, mihi quidem res adeo implexa est, ut nullam /uhcat c/igerc, //<</utn

adlmc catecliuinenus, audita Wiiuari

etstudio admirabili,
11
1

'

animarum salutem

certam

dicere,
,

at

faeit Pagius, eujits,

et

ut

candide eloquar
ipsius
tttiit
:

in

pronuntiando

aliorum
i/t

assidue impendebat, e Britannia ad eum venit, salutis documenta percepturus, a quo egregie
edoctus, et

scntcntiis argur/tdis /iru<s/tlc/tt/'a iiu/n/f/t,

luin

Romam

ad

Baptismi gratiam sub

vitsa

CUterem viderem.

Papebrochii difficultates prolixius disquantumvis nil rerti dcfiniri possr /// tr

tnihi tnens
cst,

Apostolorum auspiciis recipiendam missus, cum

in

regnum
viva

rediisset, ea ba pietate cetero

Eadem

quoad annum

decui'su gessit, ut

Wlmari
VCrbtS

divinis instructionieatisfaceret.

Saneti nostri emortualem, guem alii an/to 701, alii 702 innectunt, utiinfra videbitur.
Septcmfjris

bus,

fidei

acstibua

prasclare

Quif/as posfrrni/s

ronlra lat SCTiptOTUm

tcsti/i/t/nin

Tomus

III.

55

434

DE

S.

SERGIO

PAP A ET CONFESSORE
Britwa/dum 45 Crediderim tamen S.
in electus et consecratus esset, ibidem exposita fide, rexisse, atque
,

post-

AUCTORE
J.

P.

testimonia in dubiurn revocat, quidquid de Ceduepitaphio, a/io? in urbe Romana obitu, deque

D
tarnen
verisimiiitei

quam

Urbem

per- eum

acceptoque

Sergii/wMWj sepulturce ejusinscriptohactenus exposita sunt. Porro de Cedualla, quem quidam

S.

Sancti titulo insigniunt, actum est Prcetermissis ad diem 20 Aprilis.

urdinatDamifr

apud nos

in

remeasse ad archiepiscoflSerglo Papa pa/Uo, o/im tege sanpatnm sttum Cantuariensem.Sane metropoiitani in eum finem ut citum fuisse
,

Iiomw

pallio

<tonavit,

num

archiepi-

Eieronymm Faber in Monumentis Ravennm antiqiUB <i</ hunc annum similiter refert id,
43

Romamcontenderent,constatex /ibro VII epistoiv, S. R. E. iarum Petri Damiani ; nam episfo/a

Cardinaies ita scribunt cem : Petistis enim, ut

teopum Havennatem.

quod habet
S. Sergii
:

Anastasius

sub

finem

Actorum
archiepis-

Hic ordinavit
:

Damianum

ad Agnetem Imperatridomno Maguntino pal-

copum

sanctae ecclesia: Putvennatis. Verba Fabri

ex Jtalko Latina reddo

Deatus Damianus, non

trien-

anno sexcentesimo octogesimoquinto, sed

nio post, puta sub initium anni sexcentesimi fuit oetogesimi noni, defuncto Theodoro, dignus creari archiepiscopUB ab eodem summoPontifice Sergio primo, qui altimis anni praecedentis mensibus ad summum Pontifleatum evectus

dubio sanctorum lium mitteretur, quod procul sanctionibus probatur adversum. Ipsi Patrum usu ad siquidem pontifices ex antiquae traditionis properare et hoc, Apostolorum limina debent
;

sinequo metropolitani esse non possunt.signum

consummandas
vero et

suse dignitatis accipere. A/iqui-

/ms interjectis pergunt in hunc

modum

Enim-

beatus Papa Damasus hoc

decrevit, ut

Bis recte corrigit anachronismum, guo laborat Italia sacra Ughelli tom. II, eo/. 342, ubi sir legitur : Darnianus Dalmata a Sergio
fuerat.

quisquismetropolitanorumultratresmensespost ordinationem suam Romano Pontifici fidem

suam exponere,

et pallium

flagitare distulerit,

Pontiflce adlectus est Kavennatium archiepisCopUS anno 085, menseque Martio ab eodem

consecratue.

Sed neque

satis

exactus apparet

ipsiusmet Fabri calculus ; Damianus euim sedit dumtiijat tniitus ]<;, menses 2, dies 16, ut scribit ipsemet laudatus auctor et cum eo Agneiius in
libro Pontiflcali Ravennate, Rubeus in /Jistoria ejusdern civitatis, Ughellus atiique ; attamen
dicli prmsulis

commissa careat dignitate. Quapropter ipse domnus Maguntinus electus vester ad ApostolorumliminavenirenondifFeratefc. Gregorius VII iib I episto/arum, epistola xxi v eodcm modo /oquit/tr : Antecessorum nostrorum decrevit aucto.

ritas,

nisi prsesenti

personag pallium

non esse

concedendum. Plura super hac materia videri possunt apud Thomassinum in Veteri et nova
Ecclesiir discip/ina

mortem

illigat

Faber mensi MarUo

tomol,

/ib. II

cap. liii etseqq.

I

anni 7(iii, <i guo siretrocedas adanniW.i initium, numerabis annos 17. Oportet igitur, ut vel uno circitcr anno serius consecratus, vel uno citius
defunctus
tlirnt
IVon "iiitiuivit
S, Uritiinhliu,,
ni

Disputat itemsuper eadem Petrus Constant tom.

Episto/arum
ct seqr/.

Romanorum

Pontificum

co/.

620

sit

Damianm. Hunc prmsulem etiam

Majores nostriad

inirr Pratermissos retulerunt

L3 Martii.

jam
sem

4G Imo quod de Britwa/di itinere Romano totivs Anglia primatem diximus, manifeste eruitur ex Litteris Sangucc

cti nostri,
/ib. 1

apud

Gtti/ie/mum, Ma/mesburien-

constituit,

44

seu Willibrordum, Britivatdum,

Damiano subjungit Anastasius C/emcntem guem ipse Berealii aliter

ctuntur

episto/a1

de gestis Pontificum Ang/orum anneLanfranci Dorobernensis seu

chi&pisoO'

chyaldum,
07
,

nuncupant,
nostro

et

episcopos
I)e

Cantuariensis archiepiscopi circa

annum
II,

1072

pum
i

Caniuaf
;

tensem

omnes
;

Sancto

ordinatos.

S. Willibrordo aliisque

agam

iufra;

mmcdeS.

missm ad Aiexandrum a/iorumque Pontificum

cus ecclesim

Papam

ex quibus

epislo/is dictus

guandoguidem plerique eum anno 602 electum et proxime sequenti consecratum

Britwaldo
,

sum

in ceteras

totius Ang/ice

Lanfranprima-

velint.

Itaque audiatntts Aa<tst<isium

Hic, iu-

Berechyaldum Britannise archicopum, Verum sic eum scripsisse opinor,quia electionem Britwaldi a Sergio approbatam, //tumque <>(> hoc Pontifice regibus Angliw commendatum fuisse inaudierat. Etenim Venerabiguit, ordinavit
api
lis Bsda, cui, utpote scriptori contemporaneo, etinrebus Anglicis iilius temporis uersatissimo,

Non abs re fuerit /audatas Sancti medium protu/isse ; elttcet enim in H/is tum zelus ejus aposto/icus, tum soilicitudo pastora/is etpietas. Prior directa est ad Ethe/retum
probat.
epistolas in

A/fridum Northmnbrorum, Aduifum Oricntafium Ang/orum reges hoc modo : Sergius episcopus, servus servorum Dei,
,

dum Mcrciorum

et

Ethelredo,

Alfrido,

Adulfo,

regibus

Anglo-

rum.

Donum
.

gratiaa spiritualis, sancti Spiritus

lubcittius <tt//t<fscrim, tiisrrft' asscrif Rriftctiltluat

consecratum ftusse
rtiiit

</

Godwino

episcopo, Gallia-

metropolitano. LibroV Ecclesiasticm histoiim

corda succendit, ac repaet virtutis mirificae constantia rando reficit mborat, et ccelestium donorum, beneficiorum
illusiratione, fidelium
instituit

gentis
i<ni

Anglorum

cap.
in

sic

habet

Successit au-

Theodoro

episcopatu

Berechtwaldus,

bentium rerum

erat abbas in monaaterio quodam juxta ostium A(|uilon;nv fluminis Genlade positumj

qui

Quo

usi

perenniter promereri sufFragia, et laexitia nihilominus praecavere. munere pietatis Dei sancti Patres, ut

quod Racwlf nuncupatur. Vir et ipse scientia Scripturarum imbutus, et ecclesiasticissimul ac

raonasterialibus disoiplinia

quaadam astrorum ccelestium splendifera luminuria, mundi totius per ambitum renitentes,
gloriose post praesentis vitee felicia gaudia inter

summe

instruotus; ta-

numerum electorum meruere

17

ascribi.
et litteris

metsi prmdeceasori buo minime comparandus. Qui electus est quidem in episcopatum anno DominicGS Encarnationis sexceniesimo aonagesimo seoundo, die primo menais Julii, regnantibua inCantaa Wiohtrado et Suebhardo ordlnatus
:

Porro vos gens sancta, genus electum, populus acquisit.ionis, filii lucis, stirps regia.

ad

reges

adeipropago ac incrementa \irtutum, gaudete Domino et exultate, quod vestri non immemor studii egregius et primus Apostolorum Petrus
in
fidei
tiffl

autem anno sequante,

Juliarum Dominica,
b

tartio

die

Kalendarum

firmissima petra,
vestrse sensu

Godwino metropolitano

httatur

dum mentisac consciennominum quoque

,

episcopo Galliarum, et sedit in sede sua pridie

Kalendarum Septembrium Dominica. Bedm con~ sonant Ana/i sccipfovcs ptcrique prmter nonnu/fos.

vestrorum reminiscitur et agnoscit. Confidimns namque. quod et adituni regni ccelestis aperiat,
quibus tatuum inter gentes. quibus Deo auspice
pwepolletis, favorem contulit dignitatis. Et vos

quimuUum ab

eo discrepant,

ttt

dicam mfra.

igitur

DIE OCTAVA SEPTEMBRIS.

135
ai
ro

igitur Christianissimi acdilectissimi filii ejus auctoritate collatum vobis antistiteiu Brithwal-

tate, ut nulius sit, qui

quse

dum, Cantia?

praesumat contra haec, ab hac Apostolica Sede olim constituta,

contraire.
ecclesiae
iti

'

P.

sedis praesulem. totiusque Britan-

praesentibus vel futuris temporibus

niaeiprimumpontificem, alacri pectore menteque devota suscipite, scientes, quod mercedem Prophetae accipiet,
piat,
si

Sed semper praememoratae

potestates illibatie servantur

concessae

perpetuum. Et

quis hunc ut prophetam acciabsit,

et

si

spernere illum forsan, quod

prosiliat,

fastu

quiquam

sus est, spernet. Qui juxta

non eum.sed aquomisDominicam vocem

quod vos, annuente divina Clementia, haec peracturos indubitata niente confldimus, quaecommonere statuimus, frateraitatis vestr religiosum propositum ineffabilem sanoti Salvatoris
nostri potentiam exoraraus, ut pia vos semper religione pollentes perenni tribuat ls&titia gratulari, etfraternis affectibus coUeetantes Sanc-

absque nllo adminicuio condemnabitur. Procul ergo a vobis longeque talis absit infanda temeritas, ne diram hostis antiquus inobedientiae faciem in vobis inveniat, quos sancta Dei Ecclesia in gremio filiorum adoptionis sociare dignata est. Optamus ergo, quo misericordia solita Do-

torum meritis in setarns beatitudinc Deus vosincolumescustodiatdiloctissimi

50

sociari.

iVatres.

Ex

dictis

hactenus conjicio, Britwaldum

inpatrtm

minus noster Jesus Christus

et in
etepiscopos
BrifannitB

faciat vos ineffabili-

ter ministerii ac regii culminis honore sublimari

examine

futuri judicii reservari.

consecratione, facta Lugduni <!>< 26 Junii, dimisit perrexisse Homam, et cum, teste venerabili Beda, pridie Kalendarum Septembrium sedem CantuOr

mox a

48 Alteri
Dilectissimis

epistolaj hcec prosfigitur

imcriptio:

riensem

occuparit,

recitatas

litteras

a Sancto

fratribus

universis

episcopis per
ita

nostro conscriptas fuisse crrca

Britanniam constitutis Sergius \atque

Sicut nobis, quibus

habet:

curam

officii

pastoralis beati

amM'693; nisi quis velit, quo electus e$t Uer Romanum

t

mensem Augustum Britwaldum anno 692,

suscepisse, atque
<<

Petri Apostolorum principis supernse dignatio

miserationis regimenqueconcessit, fratris ignoti

in reditu consecratum fitisse

Godwino Lugdu-

reverendam advexit prsesentiam,

ita

quoque

&

vestri religiosissimi

praesulatus collegii agnita

tripudii

nensium archiprassule : sed non video, cur ipse S. Sergius illum non fuisset ordinaturus, prius* quam pallio ornatum in Angliam dimitleret,
Porro,

munus. Nam omnium bonorum auctori Domino Deo nostro immensas peregimus gratias, reperta fratrum
salus

geininum

attulit

quodprimo

loco recitata epistola inscripta

non
teste

fuerit etiam

Wichtfedo et Suebhardo, qui, Beda, id temporis regnabant in ( 'antia, inde

dubitaret, quin ipsi regni sui archiprcesulis
et

fidelium in sinu sanctse matris Ecclesiae unanimitatis devota constantia

,

factum existimo, quod sanctus noster Pontifex

et

amore fervente

haud

interse, dilectionisque consortio.Sicenim sagaci

solertia

auctoritatem,

in

sedes alias

primatum

sat

Deum

complacare noscuntur, offerentes

ei pura libamina, cum in arca pectoris splendorem veri luminis refoventes nullis illecebris men-

spontesua essent promoturi. Fortasse etiam sepa* ratas ad cos /itfcras dest/nac/t, qita* iu scriptomm notitiam non pervenerunt. Denique corrigendi
hic veniunt Gervasius

fratrum stimulis corda perproximos nocentibus mentibus animant sed, ut Dei ministri, speculum se subjectisvitse morumque probitate exhibeant. Hinc
illudant, nullis
cellant, nullis
:

tem

monachus
et

in

Vitis

archx/)/-

episcoporum Cantuariensium,
cetensis
in

Radulphus

eorumdem archiprossulum ffistoria, ubi Britwaldum a Vitaliano PP. pallium suscepisse scribunt
:

sibi
sis,

Dominum prosperantem

invenient in adver-

is

enim Pontifex annis

-:o

< r/ris

nec quidquam poterunt hostis insidiae iis nocendo surripere. Etenim ubi praesto est Domini adjutorium, cuncta fugatur spirituum maligno-

excesscrat a/itr

Theodorum Britwaldi decessorem,

rum
mvnitum

adversitas.

49 ^ um * ta s '^ paternis affatibus colisetantes vestrae fraternae dilectionis unanimi religiositati,

insinuamus vobis, quod praesens simus frater Brithwaldus, Cantuariae

ciae praesul,

dilectis-

provinest,

qui in

sedem reverendae memoriae

Theodori quondam archiepiscopi subrogatus

*

SV.Trullanamsynodumreprohat, et

quiim

juxtarituin priscae consuetudinis, quae * a tempore sanctse ac reverendae memoriae Domini praedecessoris nostri Gregorii Rom. Pontificis nunc usque sua ecclesia detinuit, a nobis, imo a beata

Juslinumo impcralori

invicto

animo

rcsistit.

Petro Apostoiorum principe primatum omniura ecclesiarum Britanniae sortitus, cum sacro usu
pallii

ac venerabilis dalinaticae

illic

demandatus

Quod non incommode fratres charissimi adeptus promeruit, cum nequaquam fastu sive
est.

Circa
</<///

tumore corde tantnm munus dignus obtinuit. Quocirca hortamur fratres vestrum a Deo dicatum consortium, salubrique consilio monemus, ut propter Dei

jactantiae, sed

mente subnixa ac humili

porro videbimus,
Chrisli

idem tempus, quo, siculjam vidimus ac S. Sergius tanta laudegre

synodo QuinisexUp

gubemabat

curabatque, utecclesiis

per

mundum

Christianumprassulespratftcerentur,

amorem atque

futurae

vieissitudinis

spem, eidem fratri vestraa regionisarchiepiscopo, acsi nobisdebitumministerii honoremexsolvere,

et ut praesuli

qui sanctitate vitce morumque integritateprmpol lerent, doctrinasua acprudentia fldeles confirmarmt </ /f/striu-rrnt, < zeto sUO apostolko fidem Catholicam inter nationes barbaras propagarent.
obtulit sese occasio,

primatum gerenti

efficaciter sciatia

qua prwcipuce
et

ejus virtutes,
et

obedire, nonignari, quid Vaselectionisinsinuet Obedite praepositis vestris; et rursum Qui po:

maxime
Christi

vero

Christiana

fortitudo,

digna

Vicario,

Urbi

orbi patefleret.

Eam

testati resistit,

Dei ordinationi

resistit.

Ideoque

nutrut onasio/wm procreovit synodus seu potius

fratres vos admoneraus, universosque

ordinum

graduSj praecipientes ex hac Apostolica auctori-

pseudo-synodus Trullana, sic dicta a trullo, rot,/,tn pnhtii Coi/stantinopolitani aula, in quo
celebrata

436
i

DE
est.

S.

SERGIO

PAPA ET CONFESSORE
massinus tomo
plinm
lib
II.
I

rORB J. p.
|

celebrata

Appetlatur etiam pasgim Quimsexta,

Veteris et nova> Ecc/esice disci

Gr&cis

n^Mx^,

quod

scilicet

ufi prceteruHt

eap. 408: ac proinde

quamvis conci-

Tfieodonu Balsarnon, schismaticus hujus synodi

defensor, in

rentur ea
qilintCB
et

eum finem coacta fuerit, ut replequm synodis duobus prwredentihus

deera/tf.
\

canonibus decepti subscripsiseorum, nova Ponfifcis ftelefjatione casmt. ntlul

iterfuissent ac

leufium
conci/io.

subscriptiones auctoritatis

attutissent

sex/a*

'erarrt

non

tmtrte-

nti,

venerabili
lib.

Paulo DiOCOnO

Beda Ub. de tex c?tatibus, VI de Geslis Lottfjoharflorum,

utpote fjute variis lir-tant ejus canones
,

aliisque erratica appei/atui

errortbus comjierso esset.

seitiirn
i

.lustiniano

lOZQrmceet Latine tomoVl Conciliorum post synodum ( 'onstantinopolitanam. 'it Convocatam fuisse eam pseudosynodum

fuissent, juiidem Grieciepiscopi, Romani Pontivisset quiddicendum de apocryswrus) ad quam Gr/ecos ficis vicarii (idem etiamsialatere et eorum sufchochabuissent: quin insuper, missi fuissent, et sy- scriprto. ex Romano clero delecti subscnpsissent nodointerfuissent, atque etiam nequesichaberent Grci, quod tirmum, vah-

55 Sed quid

inquit ttaronnis, Etiamsi speciale

nec, si tale*

mandatum

juniore Constantiuopoli
coactct

jussu imperuto/is Justiitiu/ii junroris, /o/juomento

dum,probatumque ostendere possent.

mentur

Nisi

emm,

Wiinotmed, scribit Anastasius et passtm ceteri omues stti/i/ores at iu/er /tos i/On ita eomentt de tempore, quo fuit habita. Sunt qui eam infigantanno Christi 686, sunt qui anno 7Q/7;sed
;

ea confirqua3 in Synodis a legatis suntgesta, subscriptioneque a Romano Pontifice,

iteafri ree/e

fjuundoquidem Anostas/iis, cui

Hrtla

asti-

pufmitur

rriiernlulis

atietor SVTlchronUS,

pnn/ns Diaconui etalii, diserteasserat, celebrar tamfutssetemporibusSerga Papcel, quinec sedit an ai) Q8Q,nec ann. 707 attigit. Veramconciliabuli epocham assignavit eminentissimus Baronius ad annumChristiQ92,quoejuscanones sancitos fuisse adversariorum opiniones irrefragabili osiendit
,

convincuntur. roborentur, nullius esse roboris quidquid ohtjunuiot Ba/samon Gracus Et sane, fraudcs a impostor, qui oh manifestamendacia et sufficicnter agnoveBaronio pro meritis vapu/at, T/allaiti />r<r<ules,niitilse efjtsse, nisi Pontir
rtirtt

iisc/ue subscriberet, fex ipse canones approbaret, re/iquerunt ante alios et vcl ideo chartam puram

Patriarchas, ut eam subscriptione sua repteret, sicutpatet exhis verbis in subscrip/ionum capite: Locus sanctissimi Papte Romani. Idco Justinia-

ralnnie refalaeil, ae

/ieitii/ne, tttitfe i/isoitiiu

rrror

profluxerit, demonstravit. Secutisunt

Baronium

nus imperator partim sponte sua, partim vensimiliter machinationibus (invcorum quorumdam
episcoporum tantas Romce turbas concitavit ; dum necpnecibusnec mhtis incictum suncti Pontificis

Labbeus

</

ail t/itlttiu

Papebrochius ; item Binius in Notis eomi/iabuli/ut PetTUS de MOTCO itt

.

Concordialib. \',<a/>.

xvm, Christianus Lupus

animum ad pseudosymodum comprobandam

ducere potuit.

in-

in hisserlatione unttr.ru ,\o/is ef Se/io/iis in

/ir/i

nones Trullanos, et anao 707 tleeertal,

Cafatente Petavio, qui tamen

/i/eri/j/te ulii.

56 Compellebatur

autem, prosequitur Anased nulla-

HtnjtUiis ei

i.atifiatorum

sfasias, et ipse (Sergius) subscribere,

sutscribere

scriptorum eruditas elucubrationes consuktt curiOSUS ie< for, ef i/iif /irot al /ii/hut nohiscutu in

tenus acquicvit. Pro eo quod quaedam capitula extraritum Ecclesasticum fuerant in eoannexa.

Sergius,

Baronii sententiam. Progredior ad ea, quos Sanciiiin

Qua*etqussi synodaliter definita, et in sextomis

descripta a tribus Patriarehis, id est, Alexandrino. Constantinopolitano et Antiocheno, vel
ceteris consulibus
',

tubsoriptUte
lnguntuf
Pontiflei
legati,

nostrum propius attihgunt. 68 Ycnerttliilis Heda fib. /te

fiis

se.r o-fufifuts
;

rem

tolam fiaiuis
nus
beatffi

tfrhis drrfuraf

\\W (Justinia-

qui in tempore

illic

conve-

*<tt. |jia;su-

memoriaa Pontiflcem Romanse Ecel

nerant,

subscripta erant,

manuque
,

imperiali libus

clesiffi

Sergium, quia orralicie stne synodn, quam

subscribere
praevenit

confirmata,

missis in locellum

quod scebrum

Con tantinopoli fecerat, favere

eit

carnale vocitatur, in hanc

Romanam urbem ad
omnium
sa-

noluisset, misso Zacharia protospatario suo, jus-

contirmandum, vel
cerdotum,
direxit.

in superiori loco subscriben-

Constantinopolim deportari

sed

dum Sergio Pontifici,

utpote capiti
Voccs
istce,

Ravennataa urbis, vicinarumque partium jussa principis uefanda, el eumdem Zachariam contumeliis el injuriis ab arbe Roma repulit.
militia

quod scebrum

carnale vncitatur, corrupta? sunt.Joannes Vigno/iits itt l.i/>ro Pontifu/iii, cum \ofts edito Romxe

PlUTlbuS eatle/n c.ipri/uif Aiu/sfasitts, CUJUS /ittc item rcttia trnnsfcro ; certtm ftiuc iutfc fitum

anno 1724,
rocitatur.

legit

In locello,

qui

scevochartalis
inquit,

Tumin

Xotis, Scevochartalis,

na/ratioms infrrruiu/iuut,
iiiotft/m

ef

qumdam

ejus eluci-

vox Gra-co Latina ex^uo;,scrinium seu capsula,

et chartalis,

dationi subservientia interjiciam

;

fncipit in hunt

IIujus itaque (S. Sergii)

in

temporibus
regia urbe

pta chartis

qua scilicet epistola? atque alia scrimandata huc illucclausa mitti ac decanones ejus
rejicit, et
l'urtiter rtsia-

Justinianua imperator concilium

jussit
fieri,

portari solebant.

in

quo

et

Legati

Sedis Apostolicaa

57 Qui beatissimus Pontifex, verba sunt Anastasii,

convenerant,
nrin
e.iji/ire/i/.

et decepti

subscripserant.

Labo-

ut dictum csl, penitus eidem -lustiniano

rttiif aitt forcs, tit

liaue Sctfis ApOStolicCB let/atio-

5
IVon fXuerunt hl tSQati stiirti

PufUt
eOS,
tjtti

tliuius

/ier

Irtjutos

ftir

ttcsiuuar/,

Utm
sct/

sntenni ttctei/utunte ah A/iosfulu/i

nominii

Sct/cttt/ si/noifus

oecumenicas dirigi consueverunt,

eos,
</iti

nec eosdem tomos pandere passus est. Porro eos ut invalidos respuit, atque abjecit, eligens ante mori, quam novitatum erroribus consentire. Qui imperator Sergium magistriaacquievit
lectinne
.

Augusto non

suscipere,

aut

"

teru iirvperalori,

ul. lcclioiu

Graicos episcopos, qui in Oriente cottstituti

num
tii)

{ttnum
in

e.r

ministris inagistriofftciorum pala-

erant

ad audiendos
op/iellatiuntur.

Romani

Ptmtificis

auxilio
tifitis

imlii/chunt, ntt/uc idcirco

l)c

Vicarii

Pon-

M<trc<t su/iru iatttfufus

c.iistittuint

ct ettni i/isn (/ttitfatn

titii

iutellitjcmtos

spretum praenominati Pomificis Romam mittens, Joannem Deo amabilem Portuensem ipum seu Bonifacium consiliarium ApostolicaaSedis secum in regiam abstulit urbem./Vosuspicatus e S f imperator,
consiliis

esse
/es,

Bomani

Ponjificis apocrysiarios seu responsa-

ctt! f/ubio

qui Constantinopoli apud xmperatorem versabuntur. fideique negotia ct disciplina procurabunt. Sftl

rum

confirmari
Anastasii

S.

Sergii

horum viroanimum.
videtur
in-

constantiamque ejus roborari; atque idcircovel

u/tcrutrum. sicut
vel
tr.t/us

bucliutur

u Pontifice tru uisi /ul /larticulures atiquas COUSOS

iis niltit

jurisdictionis

speciaii rescripto ea mandaretur,

ut docet

Tho-

ulrunujue Constontinopo/im adduci jussit. non adeo ut focti raMonem ab eis

exquireret,

potius

DIE
exquireret,

NONA SKPTEMBRIS.
ipsoi/i

437
\i
t

quam
et

Ut tentaret,

an Ponfifex,

rum

prwsentia

auxilio desfituttts. facilius non

esset flectendus

adannuendumplacitis,

Tum veri-

similiter renovatcs sunt sollicitationes ct preces,

minoeque superadditce et terrores, verum cum neque sic imperatorsecerneret quidguam proficere

nit, auno ejus impeni exacto decimo; successerat autem patri Gonstantmo Pogonato, ut tradtmt passim auctores y amio G85; recte itaque Marumus Scotus et

Chersonam urbem deportatm,,

roai
P.

J.

Bermanma

'ontractus

apud Hominem, gui jam ante mortem oppec/uam consentire erroribus, id compellendam ratus est et protOSpatay

tere decreverat potitts,

scrWunt anno acproindeilUusim peratoris m Sergium persecuHo ad eum ipsum

CMtfW;

'hronicisMccontigtssc

annum

vi

ad

duravit, uti ex verbis Anastasii manifesu

cottigitur.

rium suum, principem spatariorum seu corporis

sui rustodum,

Romam destinavit,

qui Pontificem

ipsttm Constantinopolim traherct.

Constantinopolim perduci

jubetur

58 Sed adfuit Sancto et Ecclesice suee Deus, impiosque imperatoris conattts infregit. Audi

Anastasium. Deinde Zachariam, immanem suum protospatarium cumjussione direxit, utprndiotum Pontiticem similiter in regiam deportaret urbem. Sed misericordia Dei prseveniente, beatoque Petro apostolo et Apostolorum Principe
suffragante,

VI. S. Willibrordum archi

suamque Ecclesiam immutilatam

episcopum consecrat; gravi calumnia prodigiose iberatur.

servante, excitatum est cor Ravennatis militise,

ducatus etiam Pentapolitani, et circumquaque partium, non permittere, Pontificem Sedis Apostolicas in regiam ascendere urbem. Cumque ex omni parte multitudo militiaeconveniret, Zachariasspatariusperterritns et trepidans, ne a turba militise occideretur, portas quidem civitatis claudi et teneri Pontificem postulabat, {id est, orabat Pondficem, ut Urbis portas claudi ac servari juberet, ne tanta militum copia ingrcdere?///VipseveroincubiculoPontificistremebundus refugit, deprecans lacrymabiliter, ut sui Pontifex

Obtenta

Ecclesim pace, curas denuo convertit sanctus Po/ttifex ad exlemlemlum fidem

Pradtcmdi EwmgeHi
ftwultoterji

Christi, eligendosque dignos Evangelii prmcones.

Hos inter archiepiscopum ordinavit S. II illihrardum, ac Frisice prcefecit. Audi Bedam, nii, cum e vita migraret, superstes adhucerat Willibrordus : Ideni Papa Sergius inquit Hbro de sex
,

misereretur,

nec permitteret

quemquam

cetatibus, ordinavit

venerabilem viruni

Willi-

ejus animae infestari.

scd libemnt

eum
et

milites

Ravennantes,

59 Exercitus autem Ravennatis ingressus per portam beati Petri Apostoli (nttnc porta angelica dicitur) cum armis et turba in Lateranense
episcopium venit,
Pontificem videre aestuans,

eognomine Clementem, Fresonum genti episcopum, in qua usque hodie pro aaterna
patria peregrinus (estenim de Britannia gentis Inglorum) innumera quotidie diabolo detri

brordum,

missum a

Justiniano

menta,

et Christiana1 fidei facit

augmenta.

///

quem, fama vulgante, per noctem suhkitum, et in navigium missum fuisse cognoverant \ Dumque fores patriarchii tam infenores, quam superiores essent clausae, has in terram, nisi velocius
'

rat idem paulo prolixius,

annum

dtstincte ex-

primit atque duas S. WHUbrordi ad S. Sergium peregrinatimes distinguit, lib, V EiHorim gentis

lege

mina-

aperirentur,

mittere minarentur

*.

Prae nimia

bantur

timoris angustia, et vitse desperatione Zacharias

Anglorum cap, xn quod ita incipit; Primis temporibus adventus eorum (Wilhbrordi ac sociorum) in Fresiam, mox utcomperit Wilbror,

spatarius sub iectum Pontificis ingressus sese

dus,

datam

sibi a \>v'mc\\)e (1'ipino

Majoinio/nus)

abscondit, ita ut mente excideret, et perderet

sensum.

Quem

beatissimus

Papa

confortavit,

licentiam ihidem pivrdicandi, acceleravit venire Romam, oujus Sedi A.postolics3 fcunc Sergius

dicens, ut nullo

modo

timeret. Egressus vero

foris

Papa
iniret

praeerat,

utcum

ejus licentia et benedic-

idem beatissimus Pontifex

*

basilicam domni

tione desideratum evangelizandi gentibus opus

ul.

in

sedens sede

Theodori Papae apertis januis in sedem *, quae vulgo appellatur sub Apostolis, (de hocloco, uti et de basilica jam memorata disputat Onuphrius Panvinius libro de septe/n Urbis ecclesiis, ttbi dc oratorw S. Laurentii, quod Sancta Sanctorum nuncupatur) generalitatern militiaset populi, qui proeo occurrebant, honorifice suscepit, datoque apto et suavi responso, eorum corda lenivit.
60 Quamquam illi /elo ducti pm anmre et reverentia tam Ecclesiae Dei, quamque sanctissimi Pontiflcis, jam a patriarchii custodia non

simul et reliquias beatorum Apostolorum ac martyrum Christi ab eo bs sperans

:

accipere.

82 /'////' paucis intcrjectis suht/it ; Posfquam vero peraniios;i]i(|U()t in Kresia, qui advenerant,

ancedii

s.
<:t

Wittibrordc
SOCiiB,

docuerunt, misit Pipinus, favente

seusu, virum venerahilcni

omnium conWilhrordnm Romam,

^i-nli

cnjusadhuc Pontificatum Sergius habebat, postulans.

ut,

protospatarittm

ciilcin

Kresnmini

archiepiscopus

Urbe

ejkiunt.

ordinaretur. Quod ita, ut petierat, impletum est .-iniio ah lncaiiialiniu; Doiuiiu scxccnlcsimo nona-

recesserunt.quousque denominatum Bpatarium

gesimo sexto. Ordinatus

sancla- niartvris
sito sihi, a
('a-cilia-,

est

autem

in ecclesia

cum
'

injuriis et contumeliis a

civitate depelleipSO et.ium

dic natalis ejus, impo-

al.

depelle-

runt*.

Nam
est,

et

is,

qui illum miserat,

rent

tempore

Domino

retribuente, regno priva-

ac

Papa memorato, nomine Clementis, mox remissns ad Bedem episcopatus sui. Alviii

cum tus. Sicque Ecclesia Dei imperturbata suo Praesule, Christo favente, servata est. Quo pacto Justinianus imperio deturbatus, et quam ignominiose tru/tcalus naso i/t exilium actus fuerit a Leontio ptwfecto, qui imperium adepius fuerat plwibus narrata invenies apud Theophane/n, Zouaram, Credenum et GrcBCOS alios.
.

cuinus, aliis
iiili

Albinus Fiaccus, circa finem seVitam s. Willibrordt exaravit Uylo

qum Beda, scri qum Pontificis quonostri. sanctiltUe.m i/oii paru/n commendant propter huc transcribenda etiam ratus sum, qum
wluto ac
ligatOj

bens, adjunctis

eademque quibusdam

fere,

auxit^

ad propositum nostrum potissimum

Prudenti, inquit,

pertinent:

S. Nicephorus in lireviario liistorico Jasl/nianum

cogitabat coneilio (Pipinus)

eum

438

DE

S.

SERGIO

PAPA KT CONFESSORE
pnntifex bacuium reperit, et agnitum cx
sitjnis

m OTORE
J.

eum(Witlibrordum)Romam
poris in

mittere, uta

Domno

D
id tamrii que,
i,<..

P.

Apostolioo Sfjioio, viro sanetissimo, tunc tem....renuit

coactus tioneet

summi sacerdotii honorem ordinaretur primum (Willibrordus)... tandem... consensit.... et sic cum honoritica legamuneribus Apostojico condignisRomam
illo

Hubertum ordinavit. qq Verumhmc /tistorin hodiedum fidem non invenit apud pUrosque criticos ; impugnant eam licr/ fabulis annumerant Mabillonius seculo
ab angelo acceptis

gatnr o pterit-

directus est.
et

nedictinoparte I <id VitamS. Lamberti, conscriptam a Godescalco ; BaiUetns in Actis S. BuberU

postea

evm

(>.'}

Sed die quarto priusquam

veniret, bea-

addiem:iXo"<<i< '
/<-,//////,

<! i

detn Wilti-

fi^<imus in sonmis Apost.olicus anjzelica respon-

E<-<!rsi<isl/<isi : i->tii<:<irurn

etfuseGointiusinAnnalibus ad annum 708, ubi os-

brr/rdum ab

angeh

(K&7W*

admonitus <-st., utillum nirn Bummo honore suscepisset, et quod muitarum animarurn esset illurninator futurus, a Deoque electus, et ad hoc
sion<'

///////>

S. Lamber/nm eo aumtaxat anno marmbiisse, indec/ue manifeste ser/ui, nan po-

/issr

venisset,

ut

summi ab

eo sacerdotii

honorem

/// i/ri/irr/,

aS. SoTgio,po8trevelatumsibiS. Lamberti rpisco/mm ordinari Huh<r/um 7 et

suscepisset, uihilqueei ne<:'andiim esse, quidquid

petisset.

Lamberto successorem substitui; quandoquidem

S. Sergius

certus,

Qna factus cum gaudio

Apostolicus admonitione
et

dudum

ante dictutn

annum

708, sci<:,-

summo eum

suscepit

Hcet, ut patebit infra,

cessisset.

anno 701

vel 702, e viris

fidei agnovit fervorem, relidevotionem, sapientias pleniturlinem die competentij populo adveniente, advocatis vene-

honore, et ut in eo

gionifl

rabilibua in societate

ministerii

sacerdotibus,
.

A/iud commentum ex ejusdem Nicolai. (//><'/>' profert in lucem citatolnco laudatus Coin/is ttc mox subdit : Reinerus (fhruit is ve! simut </// \irtao,vel paulo post ipsum) cum utram-

publice jn ecclesia beatissimi Petri

i.po

Principis

tolorum,

cum magna eum

dignitate,

more

Apostolico, ordinavitarchiepiscopum, acordinato

uomen

ei

imposuit Clemens, suisque vestimentis

que Nicolai fabulam... prse manibus haberet,.. priore quidem delectatusest,... posteriore autem abstinuit, suoque silentio signiticavit, falsa sibi videri. quse de Huberto et Apostolorum limina
peregrinato circumferuntur. ;7 Et sane, si satis consfet, S.
i

sacerdotalibus Induit eum, et sancto, quasi super-

humerali Aaron, pallio dignitatis et indumento

conflrmavii glorias, et
tiviti

Lambertmn obiisse

E
Gtpugnare
videtur cum vera chronoh
gia.

quodcumque

voluit et pe-

au1 in Patrociniis

ecclesiasticis,

cum

tota

Sanctorum, autinrebua mentis alacritate tradi-

dit

illi,

firmatumquobenedictioiio.donisditatum

cum
64

salutaribus prasceptis iterum

eum

in

opus

Evangelii remisifc.

dumtaxat 7os, vel, ut vultPagius, 707, nuod itos <iiilii examinabimus, nihilverisimilitudinis reti/irt Nicolai enarratio. Quidquid sit, tt/ minimumsuspecta mihifit, ex cons/anli adco omnium auctorum Nicolao antiquiovum silentio. Quid e.nim impulisset Godesealcum canonicum </ Stet//ii/<i

Ex

his videre est,

quanti faceret Sanctus

/>!iiim

tnmcon

rat

noster viros apoBtolicos, guanti fieretipsea

Deo

tiiiutti/i 7.(t,

episcopum Leodienscm, quorum ilicanle hic circa 903 Acta S. Lamberti pos-

eum ineoBeda st
dignante

angelico alloquio. Porro dissentiunt

teris

transmisitt

quid

anonymwn biographum,
<////'<!

Alcuinus,

quodkicS.
in

Willibrors.

S. Buberti discipulum vei familiarcm, utiradit

dum

consecratum scribat
itte in

ecclesia

Petri

post Sitrium Cointtus}

i/iipft/issr/,

"iiosvcteresscriptores

Apostolij

S. Cmcilimmartyris ; uter rectius

ut silentio involverent prodigium

tam

Attamen cum Beda addat, dictam consecrationem factam esse dieS. Cmcilim natali, malim credere, quod S, Sergiua propter diei
incertum
est,

tam aptum commendandm divinm providentia, <tu<jcndo(jue splendori et glorim tum SS. Lamberti et Huberti, tum etiam S. Sergii?
illustre,
I)>

solemnrtatem id
sanctai martyris
/>///<//

/><></</<'
;

voluerit in ecciesia
<!/'/"'<

<//'</

ri

sicut

haud

S.

II

'illibrordo

//>////,
r>/ti</

utcni suspectam mihi. reddi Nicolai histonon vero (sinempe ullo modo salvari queat

<///<ri//s Sancti Clementis Pontificis solemnitas erat celebranda, Plura de ss. Wiifibrordo, ( '<iti, < lemente dicenda venient mense

potius Clementis

</u<mt

imposuit, qtUa postridie S.

siientium
/>r/>fntiutit
tfit/io,

chronologica) absoiute falsampropter solum scriptorum, sicut attqui recentiores

hujusmodi unius alteriusve aitctoris si/enoutnem prorsus fidem abrogant aUeriprot/uo

Novembri <></ dies ;, 32 et 23; sicut etiam de ss. Lamberto </ Buberto Trajectensium epis<<>/>is
<></

d testificandam Sancti
patratum
dicitur.

nostri inno-

rr!ii ttiriiti/us

</irs

17

Septembris

et

::

(/iti/>tts

hir miii/ii occurrit simiiiter paucis

Novembris, de anno-

tandum.
hh itursimi
hii
i .

68 Cardinaiis Baronius, Pagius c/ alii re/<>/ memoratum prodigium ad annum Christi

F
Alteri prodi-

699;
i/i

36

\l<>l>tit/<

fndiculo

Saiictorum Belgii

uttm

pjgi

..

pum

conse-

raase S, //"

Baronius ad annum 899 et neoterici quidam alii existimant, S. Bubertttm etiam a Sancto nostro,

loiium

prmvia admonitione angelica, fuisse consecratum episcopum. Non hamerunt istud quantum
,

auctor vero, ex quo ipsi habent, <///dr/rrmiiitum non assif/nu/ ; quapropter ordinem temporis non multo invertendum existimavi, si id prwcedentibus mox subnecterem.

A urtor il<t>/ue est anonymus monachus Mahncsbuqui Acta conscripsit S. Aldhehni, cpiscopi Schireburnensis, edita a nobis secundo loco ad <!//, 36 Maii, Cupite n prmmitth sequentia
riensis,
:

eqttidem assequor, ex auctore, qui aniiquior sit Nicoiao <<iit<>iii<<> Leodiensi, </<' s<<rit/<> \ n

Lamberti episcopi gesta, postmodum preh commissa u hanne Chapeavillo, ejusdem

eCCksiw r>tiw>i.
/<>//>
1

cottegit s.

Hunc autem {Aldhelmum)

dis Pontifex,

in tanta persisten-

</<

Crstis /mti/,'rttm
et

tem boni operis perseverantia, Apostolicaa Se-

Tttnagrensium
!/</><?
i/t

Trajectensium

Leodiensium.

autem laudatusNicotaus cap.

hi<,

wn

mam)
hr

asciverat.

magnaesanctitatis virSer-ius (RoJntcrjcctis dein quibusdam

<</,
.-

</<

compendium contracta, memorim Sergius vigiiiis

tus, in

sit/>tt<r/</

Beata

vt

somnum iwiderat
mortem

i/ts<i

orationibus fatigahora, qua S.Lam:

bertus marturitan />sstts

tistitit,

esi

cum

ei <m</riu,<

L>tt/t!>trti

tiitiitHirit,

bacuium pastoratem

tradtdit t

hujus prmcepitque t ut

Httbertum, eo ipso die in Urbem aduenturum, Lamberto successorem consecraret, Evigilans

a moris est fere omnium gentium plebs rumigerula, hunc genuisse \\n>iis

s H hdit : Posth3C Sancto viroapud pMBdictum Papam diu morante, dimio mgerente Spiritu, rogatus est ab eo ut dam baptizaret puerum; de cujusutique ore iii populoabsque evidentia^ eausa s -

itoit

prrtinvtittbus,

dubmm

quia.

u.

3tohcumB9stimabat.Falsoenim gens inscia hoc da tanto Antisute opinabatur, quia per vitaa meritum

; :

DIE

NONA SEPTEMHRIS.

i:i!i

ritum in registris suis aliisque scriptune locis vir Apostolicus declaratur. Cujus Patrisvoluntatibus S. Aldelmus obsecundans, puero, non nisi novem dierum spatium. ut perhibetur, gerente, fidelium

.1.

V.

more in ecclesia catechizato, coram adstantibus turbis praecepit edicere, si

is.

VII. Particula SS. Grucis a

pater ejus esset

fans,

qui vulgodicebatur. Illico in-

parvulus, remotis contra naturam linguaa obstrusionibus, fecit quod

quamquam nimium
ille

Sancto

invenitup;

schisma

Aquileiense

exstiuguitur

abbas

jusseratsanctissimus. Locutione enim

data, satisqueintelligibili, ostendit

sibi divinitus

Epistola, quse ipsi attribui

tur.

quo tjaw.tus
vtgenti r.alumnia liberatus
tegitur,

omnibus, non se esse genitum illius opere, quem vanus in hoc referebat populus. Ita laudatusmonachus, auctor seculi xi vergentis ad finem. 69 Anonymus item scriptor Vitce compendiosm S. Aldhelmi apud Surium rnemorat hoc prodigium; ubi postrema hoc modo exprimuntur

Redeo

ad annum ChristiQQ^
Contracto,

quo, teste Ber-

lnvfnitSergius

manno
cis invenit.

Sergius

Puerum, non
nomine Jesu

Papa, Domino mtignam

Crucis
jHirtlnihnn

nisi

novem habentem

dies, exhi-

revelante, capsam
busj
et

cum

portione Dominic Cru- SS.

fib.

beri jubet (S. Aldhelmus) eique in

virtute et

Venerabilis Beda

desexatatirelata

Christi imperat, ut edicat,

num

Ser-

Ado

Viennensis

in

Chronico,

gius Pontifex eo se scelere obstrinxerit. Respondit infans absolutissimo sermone, Pontiticem ne-

S.

iltibrordi ftomce consecrulioue, dicto

anno

quaquam illi crimini affinem esse, nihil illum cum faemineo sexu commercii habere. Adoptarunt eamdcm historiam Capijravius in Legenda,
Harpsveldius in Historia Anqlicana, Oldoinus in Additionibus ad Ciaconium, acmulti recentiores,

peracta, hanc S. Crucis inventionem mox armectunt initio Leonis sru Leontii impera/uris, quod

vaidecongruit attno, qaem assignat Hermannus: riim Leontius adierit imperium circa finern anni 095. Memitii/ ejusdem inventionis Romanwn

Contravero Bailletus in Vita Sancti nostri, eam tam certo falsam opinatur, ut ne quidem memoratu dignam affirmet, addens fahulam illam esse faitum procreatum in cerebro mouachi cujusdam Angli, memoriam S. Aldhelmi cohonestare volentis.

addiem

Martyrologiumvetus,editum a Hosweydo nostro n Septembris in hunc modum: Exaltatio sanctae Crucis, ah Heraclio imperatorea
t

PersisJerosolyuia- repurtatii?

immerito ab
aliguibus

70 Verum eruditus
prodit, ob

quam

in

criticus nullum rationem laudatum monachum adeo

quando et Rom lignum salutiferum Crucis a Sorgio Pupa inventum ab omni populo veneratur. Laudatus Beda iUami/ae.rprimi/: PapaSergius in sacrario beati Petri apostoli capsam ai^enteam ijtni- in angulo
:

omnis fides
deneyatur.

vehcmcn/er insurgat, Certe veritati historice non obstat primo ratio temporis : fuit enim S. Aldltel-

obscuris8imodiutissimejacuerat,et in ea crucnm diversisac pretiosis lapidibus adornai.ain. Do

mus, ut probat Henschenius in Notis ad ejus Acta, casnobio Malmesburiensi abbas ab anno 675, et anno 705, teste Beda, evectus ad cathedram Schircburnensem: nec obstat secundo vel magnitudo miraculi, vel quicpiam aliud. Verum quidem est quod ejusnonmeminerit auctor Vitce Sergii apud Anastasium; ast et atia is prcetermisit,quo3 a Bailleto nihilominus admittuntur. Non meminit ejus etiam Wilhelmm Malmesburiensis in Vita S. Aldhelmi a nobis primo loco excusa sed is anonymo biographo aliquantulum recentior est,
f
;

mino revelante, reperit de qua tractis petalis\ quibus gemmaa Lnclusa^ erant^miraa magni; I

'

lillllllllS

,i

portionem Ligni salutiferi DominicDB Crucis interius repositam inspexit, qfim ex tempore illo annis omnibus, iu lcisilica Salvatoris,
tudinis
quac appellatur Constantiniana,
<li<'

lirnrii riin
IlfrccXov

exaltationis

ab omni osculatur et adoratur populo. Eadem tolidem pene verbis narrat Anastasius, </ ex hoc Abbo, Ado et ceteri; fusius paulo ,\t*iejus
feius Vegiuscap, vtlib.
I

rniur,

quam dedimus tomo VI

Historim basilicm Vatimensis Junii,parte

secunda.

nec t ut putat Henschenius, ejus scripta vidit proindeqac mirum non esset, si res, qua ante

72 Angelus Hocca episcopus Tagaslensis, dum sub initiiiiu srruli pnvrri/iiilis ApOStOllCZ snrrnrii

li

qua

i.i

\mjiii.

Eocca

quatuor sccida contigerat, in Wilhelmi notitiam non pcrvenisset; pncsertim cum prwte.r laudatum

prafecturam
particula

gereret, de hac sanctissimm Crucis

typis
;

Commentarium

anonymum
Wilhelmum
serit.

assignari nequeat auctor, qui ante

S. Aldhelmi Acta in ordinem diges-

quatuor distinctum capita

censui,

e.r

promulgavit in quo non abs re fore

nostro inseruisse,
subserviant,

qvmdem Commentario
Bedts
dirtniii

Mitto,

quod observat Mabillonius,

ille

e.t

ipso

qum verborum
Primo

etucidationi

Wilhelmo

salfetn colligi posse,

S. Aldhclmi in
/es/tmo-

ss. Crucis portionem asserit,hcin

Urbem profectionem. /taque defec/us

diedurn ad/tuc ussrrruri

iiiulr patet, ri/nt, sirnl
inisilirii-

memoru/o sacrario
r.r

niorurn antiquiorum secuto xi, natus est quidem efficere, ut cum Baronio ac Pagio ad annum 699,

inmiil Itrda,

surninu
ba>

S. Petri translaiam fuisse

quidem ad

Benedictino de facti cerMabilonio Seculo ti/udine subdubitem ; at multum ubest, ut nullam

et

silicam S. Salvatoris, ibidemque

annu singulh

idcirco ei fidem

adhibendam

rear.

fidelium adorationi fuisse expositam, attamen ttr/niir priori bosilico3 in qu<i a s. Sergio reperta (iirriil, fuiSSe rrstitnttiin. HOC aulrm, si rrr/r
t

itotat

Panvinius, contigit verisimiliter circa

libro

mi
Urbis
ulit'

nimi LB28 vel 1529. 78 Etenim auctor

rrrirsiis. siih
nt/it

ille

de Septem

./

OnupAi

!'

/i/tr/n

lnisiiira-

S. Salraforis,

dr Oratorio S. Laurentii, quod nu/zcSancta

nttttcupa/itr, scribit in

Sanctorum

In hoc vero oratorio, reliquia:

huncmodumi quam pluros pr<-quarum multic

Illl.T

tiofli8SimSB,etcei-tissiina'riii'ran(.,

adhuc

iliiili-iu

exstant, rnultaj suo Ioco ablatic

m
mictobe

DE

S.

SBROIO

PAPA ET CONFESSORE

P.

v ni parsiligm Inter caeteras alirp.ando fmt ib.dem ganctiwim Cruc.s, cujus >ta supru rr Stcbdit hU V&rba data a nob/s etmoa pergil:Banc ligni sanctr
sea mtatibus,

mnmtBidE.

"
7fi

Ceterum ecctesias, qvxe sese ea de causa ab D Catho iiea praxmderant, reduxitpaulatim opera a <, S.SergH ,p mlifi m.VigMsucee ssorum soUiciludo; vero per tinacius schismati adhmAqui/eiensem
}

\ II sirni portionem excidio Urbia Bub Clemente Christi 1527) a militibus aliquot thecaar{onno

prodigiose et gentea dipepta ablatam, Pontifex recuperavit et aureacrysnon sine ope divina
;

tallinaquecrnceinclusam,inpalatioVatfcano,ubi
estaacristiapontificia f servariju8sit.5^^^

prmreiiquis, utadunitarentem adlaborarunt Papaprimus, et Botem revocareni, S. Gregorius ipsorum studio mstus quidem norius, atque plane extchimaticerum deferbuiU verumtamen nostro perftciendum ttmeius non esf.id Sancto
reservarat divina providentia.

Audiendus nunc

particu laudatm Rocca, memoratam SS. Crueis magnitudinia ideo a venerabili Beda miraa lam

AquileAnastasiw :tiujw(S< Sergii)temporibus et synodus, quae giensis ecclesiae archiepiscopus,

portionem

et

pora Bibliothecario ineffabilem

sub eo congregata

f/uiu f/uantitate SUO. !i... ,n ap/K'1/ataw fnissr, diversis exsuperat omnes, qurn tum alibi iocis
t

tiitn

Romm

ni basilich

ejus

Commentario

aliisasservantur; figuram suo prmfixit, crassitudinem

est, qui sanctum quintum suscipere universale concilium, utpote errantes, monitis diffidebant, ejusdem beatissimi Papae instructi, conversi sunt, iidematque doctrinis que venerabile concilinm cum satisfactione su-

ait ad latiseu profunditatem ejus accedere digiti proximiorispollici. tudinem indicis sive

sceperunt:etquipriussub errorisvitio tenebantur, doctrina

vero

Apostolicae Sedis illuminati,

cum

qua

i-nii

ini-

mwantnr.

certo con~ 71 fertto denique quantumvis non gtareputet idem auctor, guandonam, unde,aquo delata fuerit smpe et suh quo Pontifice Romam

pace consonantes veritati, ad propria relaxati

sunt.
emtus 77 Vencrabilis Beda libro de Sex mtatibus, et P ur gm qui non diu post illum floruit in Italia Paulus Diaconus Jib. VI, cap. xiv de Gestis Longobardo'

earffo

nominata SS. CrueU particula,

iihir

conjicit tamen,

destinatum fuisse a Juvenak episcopo Bierosolymitano adS. Leonem Papam hujrn nomi-

rum

consentiunt Anastasio:

nisprimum, quiabanno 440 usque ad 46) universm Ecclesim prmsedit. Conjecturam suam S. Lefirmat laudatus Rocca, primo ex Episbla onis urf dictum Juvenaiem, ad ctijus calcem
legunturhmt verba: Particulam Dominicas Cruveneranter cis cum eulogiis dilectionie vestraa
accepi.

facta, inquiunt,

ob imperitiam

Synodus Aquileiae fidei quintum unidonec saiu-

**

versale eoncilium suscipere taribus beati Papas Sergii monitis instructa, et

diffidit,

ipsa

cum

caeteris Cbristi ecclesiis

annuere con-

Eruitur prmterea exlaudatis scriptoribtts, eoartam fuisse dictam synodum sub initia Augusti
sentit.

Secundo ex

notis et

characteribus
et

ipsi

sacratissimo Ligno

incisis,

quos uti
videre

imaqmes

puit

ipsi itidem incisas fuse

exponit ac delineat^ sicut

licet.

cognomine Apsimari, quiimperium arrianno 698 unde qum hic de Sancto nostro memorantur,vel huicipsivelproxime subsequenti
Tiberii,
;

eurioso tectori
alia
iquileiensit
l'VI

apud ipsum

Nosad

uiniti

innecteiuia e.risthno. Atf/ue

hmc ad

institu-

Utto

tohti*

mn

properamus. 76 Sequitur modo, quod tradit Vitm auctor apud Anastasium de exstincto, opera ac labore S. Sergii, schismate ecclesim Aquileiensis, eujus causam atque originem breviter prmmitto. Anno
Christi 553, imperante Justiniano
ttiui
I, et

tumnostrum
iensis

dicta sufficiuntde ecclesim Aquile;

desideret, adeai

siquis autem plene de ea instrui OpusP. Bernardide Rubeis, editiiin Argentinm anno hujus seculi xl, in quo monumenta dictm rrcfesiw erudito Commentario

schismate

Pontifica-

iltustrat,

ac schismatis primordia, processum et

gerente Vigilio, celebrata estConstantinopoli

synodus quinta cecumenica, in eaque pronunciatuiu anathema contra libros Theodori episcopi Mopsuesteni propter hmresim Nestorianam iis

finnn Bistorico-chronologica dissertatione pertractat a capite xxi usque ad'xxxYih ix Wilhelmus Malmesburiensis iib. I de Ge- Epistola Sergii recitat Epistolam a ad Geolfridum stis rerjum Anglorum cap.

contentam; contra scripta

(

qumdam

Theodoreti

'yrensis episcopi,

quod

et illa

Nestorio faverent,

adversarentur synodo Ephesinm, atque Cyrilli Alexandrinianathematismosconvelterent et contra Epistolam Ibm, episcopi Edesseni ad Marim
,

Sancto nostro directam adGeoifridum, monasterii Girwensis in Anglia abbatem, qua hunc hortatur, ut venerabilem Bedam Romam mittai. Bis illa verbis concepta psf. Sergius episcopus servus

abbatrm

persam,

in

qua laudabatur dictus Mopsuestenus,

in

Cyrillus accusabatur, ac Ephcsina synodus insi-

servorum Dei, Celfrido religioso abbati salufeem. Quibus verbis ac modis clementiam Dei nostri, atque inenarrabilem providentiam possu-

mulabatur prmcipitis absque examine latm

mus

Nestorhtm sententim. Cum atttem fiac trium Ca pituhrum, utpassim vocarisolent, condemnatione
plttres episcopi

effari, et dignas gratiamm actiones pro immensts circa nos ejus betieticiis persolvere, qui

in tenebris et

derogatum ptttarent auctoritati

scientiaa producit

sub Leone /.

Chalcedonensis synodi, habitm seculo prmcedeiite quod in ea fbas et Theodoretus ad

Ecclesim

positos ad lumen nonnulla videntur desiderari) Benedictionis interea gratiam, quam nobis per praesentem portitorem tua misit devota
:

umbra mortis
[hic

communionem

recepti,

sedibus suusre-

religio

libenter et hilari

stitttii,

atque ad consessum inter patres alios fuissentadmissi; ilirum schisma erupit per orbem

directa est,

animo, sicuti ab eo noa suscepisse cognosce. OpportuampIectendtH tuae sollicitudidevotione faventes,

tuaa religiositatis bonita-

nis ergti ao tlignis nis

Christianwn, factttmque

est,

utpiures

in Africa,

petitiouibus arctissima

Bispania

Italia atqttealiisregionibus

synodum

hortamurDeo dilectam
tem,
u
t

quintam non reciperent episcopi, nonadvertentes, admissos fuisse guidem in Chalcedonensiconcilio dictos tbamet Theodoretum ; at non antedepositos errores,
et

quia,exortisquibusdamecclesiasticarum

causarum

data vercs posnitentue testimonia, sinceram ftdei orthodoxa professionem ; nul-

capitulis, non sine examinatione longius innotescendis opus nobis sunt ad conferendum arte litteraturae imbuti; sicut decet Deo

devotum auxiliatorem sanctsa matris universalis

EcclesiaB.obedientemdevotionemhuicnostrffihortationi nondesistasaccommodare:sed absquealiquaremoratione religiosum Dei famulum Bedam

latenus autrm

comprobatam

fuisse
ritlr

trinam. Plurn suprr ra matrria

eorum docapud BOTOin

nium ad annuui W&,Cabas$tittum

Conciliontmpag. 63
et

Bistoria

seqq. aliosque.

venerabilismonasteriitui presbyterum ad limina

Apostolorum

DIE

NONA SEPTEMBRIS.
Ac
tum
Subnectitur
loitur

111

Apostolorum principum, dominorum meorum Petri et Pauli, amatorum tuorum ac protectorum, ad nostrse mediocritatis conspectum non moreris dirigere quem, favente Deo tuis precibus, non diffidasprospere ad te redire, peracta praemissorum capitulorum cum auxilio Dei
:

Qatatogvs Oprrum,
suir

qum
inquit

AUCTOKK
J.

rousrripsit.

Beda mtatis
Christi 731
:

numcruhat
si,

P.

annum

59,

anno

Quod

ab anno 731 retrogrado calculo numeres novem et quinquaginta annos setatis, Bedae ortum anno 073 statuendum esse intelliMabillonius,
ges. /:/ infradicitperronsrmirus
:

desiderata solemnitate. Erit enim, ut confldimus, etiam cuuctis tibi creditis profuturum, quidquid Ecclesiae generali claruerit per ejus

l>ivsh\

(,,:,

(us

prsestantiam impertitum.
ab
ttliis

anno 702. Non displicet sane Mabillonii opinio, imo undequaque verisimiltS mihi apparet in eo, quod nutiritatrm Hrdir
est
citius contigisse

gradum adeptus

admit-

titur, (ilns
(irtitia.

torum opiniones

79 VaricB sunt circa illam Epistoiam erudi: Baronius ad annum 703 nulsit et
;

demonstret; prwsertim quia

in

latenus dubitare se ostendit, quin genuina

vere a S. Sergio conscripta

quacum Turgoto affigitur anno 677, usque ad mensem Maium anni 73B, qtti a Mabittonio,
atia,

hno inde commcn-

dari

dicit Bedffi

dem

modestiam, qui cum saepe ejusSergii Papae meminerit, numquam se ab

eo vocatum

litteris tradit, silentio pressa relinquens, quae ad laudem suam spectare posse viderentur. Contra Bensckenius ad diem 27 Maii

Bcnschenio, Pagio aliisque tpsi emortuaUs statttitur, vix aut ne rix quidem reperiri quettnt anni rrtatis ejus 59, et si etiam quovis modo reperiantur, dicendus crit scripsissc Epilogum pattlo ante obitum.

in

Commentario prcevio ad ActaS. Bedcepreshyteri num. 8 totam Episto/am fictitiam censet quianimirum in Vita collecta a Turgoto Priore Dunelmensi naius dicitur annn G77 ct quia ipsemet Bcda venerabilis in Epilogo ad Historice suoe Epitomen dc sese ita loquitur: Decimo nono vitae meae anno diaconatum, tricesimo gradum presbyteratus. utrumque per ministerium reve,

82 Sed crquc jitjfu Mabi//oni/\ ac Benschenii guorum iiompe calcuhs scepe memorata Epistola apparebit flcti- chronohgia
tia
;

quandoc/uidem juxta utrunu/uc

sit

S.

Sergius rqmgnat

Epistola scripta non furrit, antrquarn prcs/n/tcr OrdinatUS rssrf llnla, quod factuin putaf Mabittonim anno 702,
et

de/unctus

anno 701,

Benschenius anno 706. Pagius <i<i annum 73! consentit Mabillonio super nativitate et morte vrnerabi/is Iicda:, sicut ct alibi super anno mortis

rendissimi episcopi Joannis, jubente Ceolfrido

Sancti

nostri,

ut infra videbitur

</<

Epistota

abbate
nequit,

suscepi.

Juxta quos calculos

S.

intelligi

aiitcm ita srntit

m/ annnin

701, ut rrrc t/aidcm

quomndo

Sergius
,

ad

sc dirigi jusserit

ad Ceolfridum destinatam
S. Sergio, sed

fiedam presbyterum utpote qid presbyteratus ordinem susceperit dumtaxat anno 706, utique annis quinque post sancti Pontificis ex hac vita
discessum,
<itii$

existimet, non u ah aliquo ejus successore Pontifics; quodmihinon probatur, quoniam nomen Sergii discrtc expressum est initio Epistola, nec <iltn-

quem anno

701

illigat

Henschcnius.

fuit co

nomine Pontifex ad annum usqueSH.

'

suspecta

80 Mitius paulo judicium tulit de recitata Epistola Mabillonius Seculi in Benedictini parte prima in E/agio historico, quod contexuit de gesvenerabilis Bedce ; ubi sic pronunciat ; Est etiam nonnihil suspicionis in praedicta Epistola: tum quia vix Beda presbyter ordinatus est anto mortem Sergii Papse anno 701 demortui, tum quia libris scribendis vacare coepit a tempore quibus factum est, ut suscepti presbyteratus
tis
,

Quodsivelit Pagius adulteratam fuisse Epistolatn, a>quc fari/e finxrro, quoa r.r inoni CltJUS-

dam

cautela Bedce
:

nomini

adjectce fuerint voces

tui

scquentes

venerabilis monastcrii

presbyto-

fama ejus ad exteros spargeretur. Quam

senten-

tiam ut plenius perspicias, oportet scire, quod taudatus auctor annum Bedo? natalem, a biographo supra citato annotatum, erroneum putetj
velitque

natum Bedam amio

673,

ordinatum

vero presbyterum anno 702. Atquc id quidem

rum, *// sci/icet distingueretur a duobus "IHs codcm nomine monachis non multo tempore remotis <t Beda Girwensi; sicque eludamdifflcul tatem omnem desumptam ab hujas presbyteratu. 83 Dissolvi potest, meo quidem ju</i<io, dicta difficultas modo a verisimilitttdine minus <i/i<-n<>: si nrmpe liedce natirilntrin amio 673 il/i</<nnits cum Mabillonio, ct obituin S. Sergii anno 7<>:i cum Papebrochio. Etenim si supponamus, natum esse Bedam uno ex <luo/n<s prioribits mensibus anni i>73, ordinatumque sacerdotem mense tertio
,

WllSUIUi

",s/7l

ditur catculit

PapBbtochii

probari contendit ex ipsomet venerabili scriptore hujusmodi ratiocinio : Anno Dominicae Incarnationis 731, ut notat ipse Beda, absolvit Eistoriam
gentis

uniii 70"J,

coniplrvrrat ccrte titm

29, verissimequc scr/psit,

se susccpissc

presbyteratus

annum CBtatis gradum

Anglorum,
ejtts,

absolvit et

Epitomen seu
ultradictum

fteca-

pitulationem

quam non

annum

anno 30, quem jam ab uu<> alterove mense ingressus fuerat. Ab hoc aulem mense fcrtio itsq/tr ad r/t/stlcn/ om/i t/irm AuQUSti,
1 I

protraxit; sicut patet in optimo codice Ms. , guem penes se csse tcstatur Mabillonius, et in
altero cxemp/ari, ex codice pervetusto S. Ma.ri-

Sanrfo uosfro,

jitrta

ruentem Papebrochii,
ttt

<-/n<>r

tua/crn, suffiricns trmpits intrrrrssit,

Pontifex

mini Trevirensis

bibliothecoe, edito Parisiis,

anno

ex portitore, qui dicitur in Epistola Honntm missiis ah ah/ialr Ceolfrido, inlr/frirrit li/ilir
sacerdotium,

presbyterOt in quibus post

1081 a P. Francisco Chiffletio Societatis nostrce hmc: Anno 731 Berc-

eumque

perlitteras adseei ocaverit.

Atque

itu/r facile

etiam colligitur, cur Ceolfridus

tnald archiepiscopus obiit.

Eodem anno Tacuini

Bedam

noii miiiruduii/ judicarit, quia

litteras

nimirum
Pontificis

consecratus archiepiscopus nonus Dorvemensis ecclesise, Edilbaldo rege Merciorum quintum

non multo post datas

subsecuta
est.

mors

decimum agente annum imperii, mox Epihgus numero prwrn/rnte citatus.

habetiir:

sequitur

xi Superest modo
qiiiii/i

<i/irr<i

difficultas

enodanda,
vacare

iii

'

/'/" '
''

'

objiciunt />/<f</ni<r Epistolce adversarti.Belibris

ob atiud
.iltiiliim
riinitiliii

ii

81 At vcro dictus Epilogus clauditur hac formula: Ex tempore accepti presbyteratus usque ad annum letatis meae quinquagesiinum n<>num ha?c in Scripturam sanctam tneae meorum-

du

ta/i/um. iiK/uiuut,

scribendis

'i. '/<>

ccepit a

tempore suscepti presbyteratus, quibus factum est, ut fama ipsiua ad exteros sp.-u-geretur. Primum testatus est Beda ipse> secundum
i/z/o /if/r/o

quenecessitatiexOpusculiflvenerabiliumpatrum breviter annotare, sive etiam ad formam sensus

et interpretationis

probabunt? Quid
septimo usque

mw\

prohibet,

ad
stu~

exteros penetrasse doctrinm /<m>u/ komints, qui

eorum superadjicere Septembris Tomus III.

curavi.

ab anno

cetatis

ad trigesimum

dtis

442

DE

S.

SERGIO

PAPA ET CONFESSORE.
quae et per longa tempora stillifuerant dissipata, studiosius cidiis et ruderibus renovavitac reparavit. Musivum quoque, quod ejusdem basilicse fuerat ex parte in fronte atrii innovavit.Similiter etspeculaejusdem dirutom, sedem sunt, quam qurn ecclesi, tam qu super * majores, renovavit. *al re^ios argenteas
basilicae sunt,

AUCTORE
J.

P.

nperam dederat in monasterio, licet necdum concinnasset Ubros? Velubinam in Epistola mditi l-r libros
life.i

nuitur,cjw fanmm in l'rhein tiou /itrceitisse.nisi ah co tcraraias ? <)f,ns sihi esse ait Ponciros
;

imbntos arfe litteraturoi

Jicf/om rc-

qtUrit

at talis erat Beda, talem esse scire

potwt

Ponlifex
eruditio

ex memorato supra

portitore,

guem

haud dubie

Bedce in omni genere sdentiarum

lafuit.

superregias probatissimi patris arcus 87 Hic corpus beati Leonis,

(Juihw ita dispositis, nihil equidem video, quod eam Epistolam rncrito suspectam, nedum ficlitiam reddat, nihil quod suadeat susmcari fidem Wilhelmi Malmesburiensis, scriptoris in rebm Anglicis non exigum auctoritaqui illam, ut vere a S. Sergio conscriptam, adposteros transmisit, Sed, sicut monui, insupposito sotum, f/uof/ /'npehrochii dc ohitu Pontificisnostri opinio, cujus infra rationes dabimus,
tis,

mm

inferioribus atque Pontiticis, quod in abditis Leonis Vopo-basilicae positum fuerat, secretarii praedicta in digniorem

Corpus S.

denominata basilica, facta diligentius tumba in revelatum, repoin publico loco, ut sibi fuerat ornavit. lih-imus nunt. 40 suit, ac locum ipsum
Sergius incertum esse,quoanno PontificafussuiS. corpusS. Leonis transtulerit ; si tamen conjecturis uouuiiiii Itccat (rihuere,

frjcum transfert,

non multum

ahest,

aliorum

sit

pca-ftccula fterunt praoiofasse

.

'/urat,

annum 696 qutn credam, id factum esse circa w?/697. Namcum hoc sactum corpus repertum
sit in secretario,

duhia vel quod cum ideo prcBsertim Epistola apparuerit citatu auctoribus, quia ipsam flctitia COnciliare non ralchant cttm tituto nmrtis Sancti
>

el

id

est,

ut notat

Vignolius, in
pluri-

sacrario beati Petri Apostoli, in

quo tunc

nostri; inde

pondus aliquod accedat Papebrochi-

anw

chronotaxi, quod in hae tempus scriptce KpistoltP, et e/usi/cm Auc/oris ohi/us probubtlissiconcilientur.

Pontificibus sepultura data fuerat, cumijur Sauctus uo.stcr in eodcm sacrario invenerit SS. Crucis particulam anno Christi 696,

bussummis

me

supra retuli; omnino verisimile cst, quod circa idem tempus iocum hunc sacrum diligenter perscrutatus fuerat inventumque S. Leonis corpus inde transtulerit. Fecit etiam (pergit Anassicat
,

patenam auream majorem habentem in albas, et in medio crucem cum hyacinthis et smaragdis, pensantem libras 20.
tasius)

gyro

gemmas

Uaic dc hasilica Vatieana,

quam tomoMl

Junii,

VIII.

Urbis ecclesias restaurat

parteW, pag. 85 fusedescripsitJanninous nostcr; ubi etium nbsidis, phari, aliarumgue vocum hic
in

etexornatrrituspiosmstituil

textibus

ohst tiriocttin

expositionem

rcperiet

iector curiosus.
ficalis
ni/ii

Transit hinc auctor libri Ponti-

ad

atias Urbis ecclesias,

Sancti nostri

muS. Pauli

rntia exornatas.

hasilioam
s.

Pctctcr

ussif/uu/a /itirai/rn/fhis /irirccilvn/ibus

tu basilicae

88 Hic tigna et cubicula umversa in circuibeati Pauli apostoli, quee longa per

atqw

alias Urbis
basilicas exor-

pttri

gesta S. Sergii, alia non pauca restantmemorn/u dignissima, f/uw. lutpniur iiott ohscrcato
ttrtlinc

tempora vetustate confecta fuerant, studiosius

innovavit ac reparavit. Similiter et trabes fecit

nat

ct in iis

collapsa
restituit.

/cmpocuiu

tlcsi

cibcrc,

quod ctim nec ex

licuit

libro

Pontificali, nec >>

veterum scriptis
illustrin

ccttcrc.

Suut ca
iit

/ticrui/uc

umnttmcntu

piw
lutis

ejus

ecclesias

RomanasmunJficentioj etpe^

cuiiaris sollicitudinis in
fici ct

promovendo novis instiStimtorum rullu. Acii/ic cn nitnc singula ordine, guo dantur apud Anastasium: Hic (S. Sergius) fecit im;igineiu aiuvam beati
Apostoli Petri, quaa est in parte mulierum, Agit
t/r

de Calabria adduci, et quas in eadem basilica vetustissimas invenit renovavit. Imagines quoque Apostolorum vetustissimas, quae erant super fores ejusdem basilicaa, mutavit. Fecit etiam ambonem ' et ciborium (id cst, tegimen seu um-

ptilpiluiu

braculum
ttiniitr

altari superimpositum, sicut interpre-

Vignolius et Cangius) in basilica sanc*

torum Coamae et Damiani, ubi et multa dona vero ejusdem ecclesiae fusis obtulit. Trullum
chartis
*

* i.

e. fasli-

basilica Vaticana,

degue ea ejusdem parte,

'

in

tjtnt
'

fum moris
Hic
fecil

erat orare mulieres sejunctas a

i.

8.

Iliuri-

Imliuti

thymiamaterium aureura majus r columnisel cooperculo, quod suspendil ante eamdero imaginem, in quo incensum et odor suavitatia festia diebus, dum Missarum solemnia
ciris.
ii iii

plumbeis cooperuit atque munivit. Ci- gium concaborium quoque S. Susannse , quod ante ligneum meratum laminis fuerat, ex marmore fecit: diversaque cimelia aurea el argentea, vel immobilia loca iilic donavit. LJasilicam qjtoque S.

celebranturj
tur.
//'/

cot/e.c ct/i/usa

upotenti !'<" opulentius mittiit/uolio t f/ucm Itic sei/uor;

\

Euphemia, quae per multa tempora fuerat distecta, cooperuit ac renovavit. Sed et basilicam S. Aureaa in Ostiis,
quae similiter fueral distecta vel disrupta, cooperuil suoque studio renovavit. Oratorium
.

alitcr /kiuI"

leguntur in codicibus
i/i

aliis,

ut videri

potest

cfutut

sct/urufihi/s

Blanchmi, quod pro non observabo, nisi sit discrimen

editione
ui

etiam sam-ti Aidreae apostoli, quod est in Lavicana. a soio refecit. in

basilica

quoquesancti

notalu
uorfo
tlitat.

t/ii/iinm

omofu
in

86 Posuil riiani
i.r.

absida basilica suprascrip-

Laurentij martyris, quaa appellatur Titulus Lucinae, fecit arcus argenteos 4. Fecit et coopertoria vol vasa

auper

sedem,

appallaream foperimentum

aureaet argenteaplura per diver-

formam

L20. Fecil

cockUes) argenteam pensantem Libras quoque in suprascripta basiiica phaQ

.

saseccleaias ad
Christi.

usum

et

ornatum ecciesiarum
iisdem ad
:

Baronhts

relatis

annum

701

poa

argenteos

pensantes

kibras

L70,

qui

pos/pauca
in antiquis
in

ita p,osct/ui/ur

Pnuter h;cc autem

sunt super trabes ad ingressum confessionis.Fe*

oil
el

monumentia

diaconiaa sanctaa Mariae

in circuitu altaris basilicac

supra

travela (veh in
Uiluin
saceUa

alba.
et

guadrum formata 8, quatuor quatuor coccinea. Tignum etiam cubicula *, quae circumquaque ejusdem
et
*

memini, ab eodem Pontitice eam ecclesiam fuisse dedicatam locum saneinsignem quem tradunt fuisse olim hospitium apostoii Pauli et aliorum Sanctorum. UonLegisse
. ,

Via

lata

me

f/itorius

DIE
gitorius vero in

NONA SEPTKMBRIS.
tores secuii octavi /n

443
Bibliotheca Patmm item de Divinis Officiis cap vn
:

ecclestam S.

Panormo sanctificata addit ct Martini, quam a Sancto nostro exreliquiis ;fidessit

structam asserit , redditamgue cclebrem ac ve~ ncrabilem pluribus Sanctorttm

penes auctorem, neque enim scriptorum testimonia, ner/ue ulla

ab Alcuino Flacco
legitur.
fieri
ita

\i' roRi
J.

tib.

P.

cujus verba hcec sunt

In gestis Pontificalibus

quod Sergius Papa prawnerit Mariaa

die Praesentationis Domini in templo
est
:

monumenta

allegat.

enim scriptum

Agnus
Dei, qui tollis
etc.

in Missa

89 Attctor apud Anastasium a basilkis Romanis,Sanciinostripietate ita instauratis acdecoratis. procedit ad sanctas ejvsdem constitutiones tum pro Ecclesia unirersa, tum pro Vrbe tantum. Hic constituit, ut tempore confractionis Doiui-

Dt

Ln diebus

tionis
fjU
:

Dommi

Annuntia-

reliqua est Anastus/,,. ,/</,

pn -

ipsa ergo die, aurora aseendente,

[.roeedit

decantori
jubet;

omnis clems seu populus cum

litaniis et anti-

nici Corporis

A.GNUS Dei, qui toli.is peccata

clero et populo decan,

phonis ad ecelesiam s. Adriani, exspeotantes Pontiticem. Ingressus Pontifex a.l sacrariiuu,

induit se vestibus nigris, etclerus similiter. Post

mundi miserere nobis, a

taretur. Scriptores aliqui

hoc accipinnt omnes singulos de manuPontiflcis

cereos
ctc.

inter quos Joanncs Durantus lib. II de Ritibus Ecclesia? cap. liii, hanc consHtutionem S. Sergio perperam adscri-

ptam

vohtcrunt, factamquevelin concilio \icamo,

vel etiam ante ipsitm.

,

Verum iis doete respondit Gardinalis Boua Rerum Liturgicarum lib. II, cap. xvi, cujus verba, quod rem prcesentem pulchre elucident, hic trado ; Apud Grsecos antiquior est Agni Dei mentio in sacris solemniis, sed non

92 DeNativitatebeatissimtB Virginis hoc mense dieS; de Annuntiutumv menscMariio addiem2& dc AssvmpHone ejusdem in coelum mense Augttsto

Lucfor non
fint rifiu i"-

ccdendi fmihus
ilirrusi-i

addiem 15 qucedam pmlibavimus, dequeiisdem ac aliis ipsim festivitatibus, ut aliquoties insinuavimtts, postmodum pluribus agemus. Fuse scripsit P. Eenschenhts ad diem 2 Februarii de

per

modum

Ecce Agnus mundi. Et in Liturgia Chrysostomi sacerdos divisurussanctum Panem dixit : Frangitur et
divjditur

precationis. Jacobus in Liturgia Dei, Filius Patris, qui tollit peccata

:

/jcatiouis

Hypapante, id est occursu Domini et festo Purifi. Mariw, quod bibliothecwius festum S. Simeonis appellat, ibidemqueper totumCom-

mentariumsuumhistoricum tum fesH

ipsius,

tum

Agnus Dei

filius Patris.

Hac autem

Synaxi commemoratione quidam decepti, et eam ad Latinorum precationem trahentes, scripserunt ante Sergium ccepisse, et
concilio Nicaeno antiquiorem, vel certe cosevam

Agni

oestand/ /pso d/e hini/uaria COnSUetudinis antiquitatem ostendit ex patribus Grcecis et Latinis.

in Grteca

Unde aberrarunt
libri PonHficalis

ii, qui putarunt, ab auctore indicatum fuisse per verba m/

mero praecedente
tionis

citata,

quod

ritus festo Puriflt a-

existimarunt. Et Sergius quidem instituit terdici Miserere nobis sed multis postea ingruentibus
;

mana

procedendi accensis facibus /u Ecclesia n<>ceperit primordia ab imtitutione s. Sergii.

id vere poiuit scripsisse laudatus
c.r

Neque enim
elicitur.

Ecclesia? adversitatibus, ut ait Innocentius ftertius) lib. VI de Mysteriis Missae cap. vr, sive ad

auctor, neque ctiatn

ijis/us

verbis

id reipsa

tollendum schisma, ut
fuit,

alii

scribunt, statutum

93 Crediderim equidem, Sanctum nostrum,

sive

ffstu Vlliifiriitti.i

ut in tertio diceretur,

Dona nobis

pacf.m

quod

judicaret, non mfficienti solemnitate

sive

is.

qui ritus ubique receptus est, excepta basilica Lateranensi, in qua adhuc servatur antiqua

dictum diem celebrari,

quod

perspiceret

,
,

forma dicendi
Cardinahs.
<m
ni

ter,

Misbrere

nobis. H<bc

Bona

elanguisse ardorem fidelium in eo celebrando constituisse, ut novo quodam splendore illustraretur vel saltem vetus celebrandi consuetudo
,

iitstitutio-

rcii simili-

90 Porro vix ullum mihi dubium relinquitur, qain hujus sanctm consMtutionis causa fuerit seu
potius occasionem prcebuerit pseudosynodus Trullana, propter quam Sancfus noster plurima pas-

teroccasio fuit

resumeretur. Atquc huuv /n finem Litanias aliasque preces prwscripsit, et lotum, a quo etadquem
clerus ac populus facibus accensis procederet,

synodvs Tnilfana.

determinavit. Deinde pro suo

in

sanctissfmam

sus

est,

ac

clc

qua tandemtriumphavit utvidimus

t

Matrem
ceteras

a/Jrcfu

cun/dcm procedendi ritum ad

supra, Bcclesice Catholica? defensor imperterritus. cutn in ejusdem pseudosynodi canone 82

ejusdem fesHvitates verisimiliter extendi

Nam

voluit. Au/ii venerabiiem

Bedam
:

de

RaHone tenv
itmi

saneitum fuerit, ne deinceps Dci Filius sub forma

porum
dicavit

cap. \, ubi idipsum insinuat, quantumvis

Agni reprcesentaretur,

certe sanctus Pontifex, ut

Pnntificem non uoininet

Seciindum inen
'jiii

temerariam eam censuram confunderet, et antiquam Ecclesice consuetudinem confirmaret, voluerit clemcntissimum Dei Filium sub Afjni no-

Numa

Februo,

id est Plutoni,

lustra-

tionum potens
diis

ei'0(lebatur:lusl,rai'ii|ue eo uhmiso
:

minein sanctissimo Misste sacrificio ter invocari, Exstitit quoque Sanctus noster Virginis Matris cultor egregius, d\gmtsque, cujus nomen Kalendario Mariano inscripserit Antonius Balinghem Societatis nostrat sacerdos ad diem 9 Septembris, utpotequinon modo, teste Baronio supra, ecclesiamin Via lata Marice dedicaverit, verum etiam,
teste auctorelibri Pontificalis,
ff.st/ritates

eral, quo slaluil. nl. sarrilieia manibus solverentur. Sed hane luslrandi consuetudinem bene mutavit Chrifltiana religio, cum in mense eodem, <\'w. S. Maria-, plebs mii-

civitatem necesse

rersa

cum

Bacerdotibua ac ministris,

hymnoa

moduIandOj devota per eccleaias, perquecongrua Urbis Loca procedit, datosquea Pontifice ccreos in manilms gesiant ardentes, et, augescente bona consuetudine
(juoijiK' (tjiisdeiii
II.
.

prcecipuas ejusdem novo quodatn splendore Romce quot-

id
el.

ipsum

in

ceteri

Mariai

((iTjM-lua- Virginis

anriis illustrari voluerit.

festivitatibua agere didicit. ffcec Beda,

"

itiones

01

Constituit

autem (verba rursus sunt prout diebus Annuntiatio"

fereeademS. lldephonSus
PurificaHone s. Marios,
sit,

in

hmc etiam Sermone primo de

is

UtaiHas
ui$

xime laudati
nis

auctoris)

si

tamen

hujus auctor

H. V.

ptionis

et Nativitatis sanDomini, Dormitionis ctae Dei Genitricis semperque Virginis Mariae ac sancti Simeonis, quod Ypapanti Greeci appelI.uir, Litaniaa exeant a sancto Hadriano, et ad anctam Mariam populus oeeurrat, Paulo fusius ista exponuntur abauctore libri, jt*OrdoRomanus mscribitur, quique editus est inter scrip-

se/f

omissis verbis posterioribus augescente

bona consuetudine etc. Quapropter /ii/m dixii Beda, fideles idagerc d/d/c/sse in vcteris //uoque B. MaritE festivitntihus, r<sinxitopinor ad&. Sergii

constitutionem.

IX.

144

DE

S.

SEKGIO

PAPA ET CONFESSORE
pri/ut

M TORK
(

.!.

P.

non omnes cumdem, sed sinou/i, maqi^ roiu/rurhut (uiruiis clironologicis, quos quisque conceperat. Sic Baronius Sanctum esse 5 Idus seu die 9 dicii ohi/sse et sepultum
//5

statuerint

Septembris.VterquePagiusmortuummseritdiel, sepu/tum die 8 Septembris. Papebrochius mor-

IX. Ordinationes ejus, annus

tuum 14 Aucjusti inpervitjilio AssumpKs

in

ccc/um

mortis, et variae circa

eum

scriptorum opiniones.

r/tu, sicut ipse Vinjmis, scpultuut rrro, soir/u/tiori ipso die, quo ceie//ttriiu/it, G Idus Septembris, Virginis bratur in Ecciesia ejusdcm jmrissima'

mihi Baronii sententia propter sepu/tura conhoc prtjesertiiit, quod obitum cum utraveroex duabus aliis verior sit, vel fundat; liquet. potius magis accedat ad verum, non
Nativitas. Dispticet

Verdis
muitos
et pres-

>/ Anastasio recitatis

,

paragrapkoprcequtr tiurturitutis

97 Dissentiunt item scriptores

quoad annum

vicertum
quot/ue an
seculi viii

cedcntc, suhjuuguutur cu

byteros ordinavit.

7 de exstincto schismate ecclesiw Aquileiensis ; Hic (S. Sergius) ordinayit his autem sequentta
:

emortua/em. Baronius in Anna/ibus ct qui hunc secutus est Henschenius noster in Commentario
praivio

adActa

venerabilis Bedce

ad diem

'21

Maii,

amtoprimo on
secundo.

l);uniaiitiiM arrhif*jis(-t|jum rrrl.sia;

Kavennatis.

copimi
1'IISIJIIUIII

j fficordinavil ISeriuaMuin Britannia arehiepisWillihrordum) rinnrnl.-Hi (,V. atfjiie

Pagius item uterque, omnes dcnique i/ti, qui contcndunt S. Ser"-ium Pontificem consccratum

['iisonorum

",

et alios

cpiscopos per diversas

anno 687, ejusdcm obitum innectunt anno 701. Papehrochius vero ct qui ejus chronolaxim quoad
dictam consecrationcm adoptarunt, uti et Octavius Caietanus in Vitis Sanctorum Sicaborurn,
ohiissc vo/unt anno 702. Etsane cum intcr omues utriusque sententiae putronos conveniat de spatio temporiSj sailcm quoad annos ct menses, quibus

provincias nonogintaseptem.Fecit autem Komse ordinationefl duas per rnensem Martium; pres-

diaconos 4, episcopos ut supra. 17, Scd c/ luirum /ilcruquc suo foco discussa sunt. Crlrruiu nominn totc/uscopurum, quos ordiiturii
byterofl

SanctuSj pratter tria jam duta nu/Ubi expressa rr/irn. '/'ruiluut wniuuil/, <i </uthit\ t<l ft/rt<issr
transiit in Lectiones Officii,

Sanctus prcefuit Ecc/esia.', quosque

sic in

omnihus
:

Libri Pontificaiis exernplis notatos reperio

;

Sedit

quas supra descripsict

mUS,
socioi

t/ut/d S.

Sergius S. Kitiuitum cpisco/ium,

ac

Colomanum presbyterum
<

Totnanum
S. Sivi-

annos 13, menses 8 dies iu jjlerisque 23, in aliis 24 adduntur ; cum inquam de spatio temporis conveniat, oportct, ut, qui ordinatum dicunt anno

tliui iiiiitiit

/ii/srril iu (irrui<iuuii/t. ul//ur

hrititiii

ttiit

s.

Willibrordo in Frisiam.
/irt///r

Verum

nequc S. KiUanuS,
possunt intrr
ut
t/tiu

S. Smihrrtus
S.

numcmri
1

defunctum asscrant conscquenter anno 701, Qui autem consecrutionem anno uno serius cotlocuut, oportet ctiam, vitam ejus uno
G87,
et contra.

r/iis< <i/ius

a
X

Sergio consecratos

diutius protrahant. bifficuttates, quce

itt

singulis

niirrr cst /n Opere nostro <ui <lirm

Martu,

S. Swihcrli,

rt

u</

Juiii,

quo SS. JiiUani

super anno consecrationis opinionibus occurrunt nou hves, exposuimus 3, e/ectionem vero /ectoris arbitrio

rt sotiorttiu .\riu tliltu id<it tiuits. Ln S8. Kilia-

05 iimi,

t/uu' <ir

missione illorum Sanctorum,

truiltiutur,
ita

tuiuius
in

re/iquimus, idemque proinde hic staquoud annum cmortualem, quem idcirco

sic ex/iressimus
:

numin Qermammn, rl Sni

'<
1

rrluti aCCepta " St/tulo uuslru,

margine
98

Anno 701

vel 702.

rtiiui
1

iii

f-hiui

mi-

exponenda videntur, ut vel ejusdem dumtaxat confirmationem intelligas, velmissionem pernunrittm uut Utteras
i/>sis

licetin a/tuto sujjcrius textu Anastasii Opinio Vape?u>S. Sergius scpu/tus scrihatur die 8 Septembris, brochii ex

Aam

intimatam.
Kiliu/ti
,

tertt,

onstat etenim

ri

tlu/ilti i

itu

S.

<ul

pra>itt/imuutum

parum inde aut nihil, meojudicio, majoris certitudinis ud a/terutram sententiam

Indictione xv
accedit.
;

tata Iitdktio-

ne xv.

dirm u

ik/Iiis

recttsa
(

liun<'

prossulem

Romam

Quis enim ccrto deterntinet, qua Indi-

onone Pontificis nostri decessoreproximo, <d> eoque impetrata prcedicandi et docendi Hcentia perrexisse in Franconiam, ubi paucos post annos, moderante Ecclesiam universum Sancto /insfrii martyrio affectus est cum sociis Coiomano et Totnano. Swibertus vero cum S. Willibrordo guidem ex Uibemia in Frisiam
appulisse sedente
,

ctione t/sus fucrit <iuctor, Constantinopoidanaseu

iu/titiut/irstiiuit

Grwca, an Constantiniana seu Ccesarea ? i//a a Kaicndis Septembribus, hcec ab

t/sus sit,

8 Kalend. Octobris.Si autem ConstantinopoUtana

ctio

w, primo

juxtu liunr uniu 701 incltoata esi Iltditiie Septcmhris ; pertinebat igitur

tlcscc/ulit

<tt

uct/ur n/iiui Ucihtm,

urt/uc u/iud

ejusdem mensis dies octavus concurrens cum Indictionexx addictum annum 701, et adversatur
te.rtus

alios,

quos

citii

scriptores antiquos, legitur

quamvel solus, velcum

tuiii

s.

umWUlibrordoadSancPlura de
nihil
his Sanctis

iihri

Pontificalis
sit

c/irouo/ogia?

chianw.Si contrausus
ctione, 2
1

Papebroauctor Ccesarea Jndi-

uosit uut peregrinatus.

vide

ad citatos
dc

dies.

Ceterum

tcrius
rit;

S. Sergii in cilu </rstis

t/itotl

quidguam uldicrnd////i OCCWhis <tddo,

rt

anno 701 incepit lndictio xv, die tantum Septembris,etdiesoctava dictimensis periinebat
t,tfi/i<ti<(io/u'/it\i\
;

tidititi

[giturdiesSSeptembris

i/Uti/uti/ilrr,
tlc

uutit/i su/n/rsf,

concurrenscumlndictioneTvpertinebatadannum
702,
i/i/o uitiio
(

quut/

cjns tihitn nut<it Bibiiothecarius,

quce

'asarea Indictio currebat usque

-|, r/ textUS favet
uirit

sitcirru t/icm cjus et

[nci

uuuum
,

ad

scriptorum opinio.
i/it/nif

dicm Scptrmhris
qui
hi/tc

Papcbrochio, confirmari

rfum guo

B6 SepultUS
in basilioa
bris,

6S1

aiitein

A/u/stt/sius,

suam chronotaxim
hunc
\tiituuu,

die obierit

beati Petri ApostoUj 6

L6,

[dusSeptemel

cum
nici

Latini

iudittionis)

mutent
Ghro-

Sanctus,

Indictione

Tiberio

augusto,

ces-

24 Septembris, uti expresse docet auctor

savil

episcopatus

mensem unum,
,

dies 20.

Ex

dcfinivi pOtest quood quandoquidem auctor more suo incnuoct so/ummudo sc/m/tunr dicm, cumt/uc insuper ne quidem is in omnibus codicibus

guibus nrhis

nr/til ccrti

dicm emortualem

Centulensis tom. IV Spicilegii Acheriani pag. 17(1, e\ Uiiiiusiii Notisad concilium Koma-

numsub
tificum

Julio

constatqueexnonnullorumpon-

rc/icriatur

nton.

2.

idcm, sicui munuimus supra $ i, tude factum, ut srriptores diem mor-

paulo aute vel post dictam diem uotantibus exeuntem vel novam Indictionem. Ita ii/c in Conatu. 99 Paghts contra pro Grceca Jndictione decerEpistolisj

tans,

DIE

NONA SEPTEMBRIS.
:

\i:>

A
OpinioAntonii
poffii,

ad annum 701 Neque Latini hoc tempore praster Anglos, neque umquam Anastasius, Indictionem incipiunt a die
24 Septembris,

tans, ita scribit in Criliea

saream
Patet,

quod patet de Anastasio in Joanne V, ubi refert, Constantinum Pogonatum obiisse initio mensis Septembris Indictione xiv. anno scilicet 685, quo Indictio xiv inchoataest, et quidem initio mensis Septembris, ut loquitur
Anastasius. Tam confidenter hic rursus pronuntiat laudatus criticus, ut opvra? pretium fuerit
'

ab Anastastoadhibitamftusse. de Anastasio in Joanne V etc. Videnum. 99. Fateor is textus Tndictionem Grcecam mdigitat; sed indenecdum mihipatet,numinquit,

numguam

AUCTORE

quam ab Anastasio usurpatam fidsse Ccesaream. Namprtmo a verisimilitudine haud aliemtm est,
notatam ftdsse ab aut
tore VitceJoannis
I",

mortem

Constantini imperatoris iisdem characteribus, quibus eam vel apud scriptores Grcecos iegerat, vel

ex

littcris

Constantinopoli

Remam

missis cogno-

ponderasse singula. Prius tamen oportet fateri, quod Constantinopolitana ludictio, quamvis
scriptores Latini,

verat.

quales sunt Alphonsus Ciaconius in Isagoge praevia ad Vitas Pontificum, ct

auctorvm,

102 Senindo non advertit Pagius, alium fuisse Liber Pontfr/ui Jnannis V, alimn. qai S. Sergii ficalis nniris

Yitas concinnavit,

guosque, uti observavit Pape-

Imfiuit
ves.

aiil (<'-

Onupkrius Panvinius in Commentario ad librum secundum Fastorum, solius Indiclionis meminerint, quce ducitexordiumaZiSeptembris, etejus,
quce Pontificia appviiatur, a KalcncUs Januariis, oportet inguam fateri, quod Indictio Constantinopolitana non raro adhibita fuerit ab Itafis,
sicut
ostendit,

brochius, fru/ist
lafttif

ri/>sit

A nastasius.
,

Xct/ttc
in

enim
libro

eruditum criticum
rontrutas

non omnes
Yiius

Pontifioiii

po/ifificum

ai>

mm

[nastasio, sed a pluribus auctoribus fuisse exaratas, imopartem ejus majorem jam inde con-

scriptam
spexerat,

fltissr; u/itrqi/ai/t A/ias/asitis

lucvm nni-

adductis

exemplis,

Sirmondus
Tre-

noster in Notis

ad conci/ium

Parisiense rv, et ex

quandoquidem ejusdem librimentio fiat apud scriptores eo multum antiquiores, mterque

cos

ipso Chifflettus in Probationibus

ad Historiam

apad

choruiettsem, Cang/us in Glossario, et Mabiilonius

lib. II de Re diplomatica cap. xxiv; ut vel propter hoc partim, partim proptvr rationem infra indicandam, non ex omni parte assentiar

prtscessit.

livda/n, qui svruio integro illum mtate Porro Vitas Joannis V acS. Sergii non

ab eodem auctore prodiisse, pronum eritcoUigere conferenti stylum utriusgue </ characteres plane
diversos.

tjtti

sibi circa

nsum
nis

Indictio-

Papebrochio. Redeo ad Pagium. 100 Numquam ait Latinos incepisse hoc tempore Indictionem a die 24 prceter Anglos. Sed
Latinis

cognoscere, adeat

Quiveropturasuper hac materia cupit Joannem Ciampinum in Exami/ir Ubri Pontificalis, ubi de auctorum ejus et styli diversitate fuse disserit. Minan itaque non
vsset, si aurtorrs diversi dioerso

annumerandi sunt Germani et Galli ceque atque Angli: audiat itaque Sirmondum loco as:

usi fUissent Inln

dictiouis

computandee modo: prwsertim cum

///

fama est, Indictionum originem retinentes, earum exordium ducebant ex die 8 Kalendis Octobris, prosiguato
Galli priscam

et veram, ut

dictionis genera,

loquitur Mubillo/iius dc fte

Deplomatica loco citato, varie pro scriptorum aut notariorum arbitrio tam in Gallia, quani Ruma
1

ducitque
tato,

exemplum dupiex, alterum anni

.*

573,
ci-

et aiibi, variarint.

alterum anni 869. Audiat Mabiilonium capite

UYA Atf/uv htvr

prima

rafio est, cur vx notata

\otata imli-

num. 3

Apud Germanosvero jam dudum

fndictione nihil certi pro sententia Pagii vel l'a-

cMo iuntri
opinioni ftxoet.

obtinuit Indictio ab 8 Kalendas Octobris obti-

pebroehii rrui posse diximus. Altera

sst,

quod ne

netque etiam nunc, ob id Csesarea dicta, aliis Constantiniana. Audiat Cangium in Glossario
:

qitidvm
rialttr
;

/'//

oi/inil/us

vodicibus Indirt/o ratirm rrpc-

iia/it licct lutlit fiti/ir/n

\\,ut rr/r AnastaAnnalibus, Hlaucttitores, ct

;

usum Gallis et Britannis familiarem fuisse constat. De Britannis testatur Beda lib. de Ratione temporum cap. xlviii. De Gallis pne cseteris Rabanus (scripsit hic circa annum 820) libro de Computo
Hujus
(Indictionis Constantiniance)

siauaiii

adhibeant Baronius
Yignoliits aiiit/itr
'"'

in

chinus,
i

A/u/stasH

-11/11

Pagio

Papebrochio passim vecentiores

aiil/i

iiiliiiti/iiiints rfitt/n

Irgifur Intlirfit/ \iv, inni,

si

recte scribit Vignclius

rtiat/i

Lecttonibus

vartan-

Incipiunt autem Indictiones ab cap. lxvi 8KalendasOctobris, ibidemqueterminantur.

:

(i

tii/iis,

xm.
sit,

Quod

stiltrni

i/trrrtittidi/tcni

(i

parit,

au forte hcec aut

illa

non

sit

vera Indictio.

Alia ibidem profert testhnonia laudatus

'angius

Supposito, quod
/ti./ln t/tiuin
ii/r

ruit absolute Papebrochii et

t/csttut/ita
art/ft///ru/u/iti,
t/c//c/i/t

post quce

sic

prosequitur

In

Germania perinde

Pat/ii a/itiru/iu/ur intlr

eadem semper
Italia
;

obtinuit Indictio, atque itervm

nuu
t/iii

Ir/n

Sr/gii inurctcrc

allatis testimoniis

subjangit: Obtinuit etiam in

1078.

anno 701

vel 700, hi

exemplumque addueit anni

constat, i/u/u/i,

annolQO w/699. Liquido Pagium hic sequitur, Cajetautl Anastusitn/i,

101 Audiat der/ium Pagius sesc ipse in Criupud Gallos et (iennanos non tiea ad annum 576, num. 4. Franci enim,
videtur constare.

nmi Cv/inus

in

\t>fis

mendosus

esse eos codicesj

qui

habent Indictionem xrv,

prffldecesBorum

Germani

et Angli

ante Caroli Magni mortem

,

tum ex

setatibus

(Pontificum)

Constantinianam 8 Kalendas Octobris, sive die 24 Septembris coeptam usurpabant. Igitur non soli Angli vx Latinis, sed Sepet Germani et Galli liidittioncm a ihr 2 tembris incipiebant, tempore de quo agitur, sci/icet anfr uttttu/n 814, quo Carolt/s Mugnus defunctus scribitur. Restat nunc altera ipsius asIndictionem
1

recte constitutis, tum ex

monumento, quod Bedaa

Ceduallm regisepita
ulru /iuis
ulra
/"

acceptum
/i/iiuiii.

peferl
i/tiiti

Pagiua,
tu/ii

A/

rt/nstut lii/uitln,

rvrt/us CBtateS Punttfuuni ro/isliliuit,

difftvultates

i/irtias

diluat.

Igitur
i/isu,

cum

a/>

pendeat
inunvt

liulirlin, tturila

nu/ucf

stritf

/ittriln

ejus species, etsic exlndictioni nil certi

/nuilatt
/iiit

habent

serti

pars v/amina/tda, qua

dicit

Indictionem Ca>-

h/res.

DK

Ilti

ACTA SANCTORUM
D

DE

S.

BERTELLINO VEL BECCELINO EREMITA

IN

ANGLIA

c. s.

COMMENTARIUS PR^VIUS
biographus, Vita fabulosa, cur edenda.

Memoria

in Fastis,

SlCCULO

Vlll.
<"
I

Recentiores

martyrologi hae die sanctnm

vetustio-

antiquis temporibus debita

incolis servari oonsueverat.

cum

veneratione ab

Smirfi mt
ria in

Bertellinum vel Bertbelmumj

ditsin Anglia annuntiant,

VastU
i"

ribus Fastfo ignotum, eremitam Staffor-

Ex

/iis elof/iis

liqttet,

utroque loco de codem Cur

liodie

ad 9
bris

Bepti

Eorum
editionis

anti-

11

quior Molantis in
1853
ln

siwrdo

ai/cto,

anni

addiem 9 Sepfemhris dc en sic mcminit Bethnei, quam villam recentiores Stadford

s;incti licrlrllini,
t'i'i'init;i'
ct.

Sanctoagi: utrobiqae etiam in morgine laudat demus. Registrum ecclesiae Staflbrdiensis et monumenta E antiquaejusdem provincise. In Vitaa Capgravio cdita et in Ms. nostro, de quihus mox loqucmur,
S. Bertellinus
obiisse dicitur 5

QOminant,
ri
.

confes-

Idus Septembris,

Molanum secuti sunt Arnoldus Wionius et Hugo Menardus, quorum hic in Martyrologio
Benedictino,
ille

in

Ubro

Ili

Ligni
fecit

vitce,

ipsius

verba adoptarunt:

guod etiam

Gabriel Bu~

celinus in sui Ordinis Menologio,

celebral Phitippus Ferrarius in
sati

Eodem die illum

Catalogo univerSanctorum, Molanipariter exempfo, sed3&rStatfordiee

in
///

quo die a Molano aliisquc, ut vidimus, commemoratur. Quare nescio, quid WUsonium impulerit, ut cum primo ad 12 Augusti, deinde ad 29 Septembris, contra ac atiifaciunt, annw/tiaret r/isi forte auctor VitCB duos Bertellinos confuderit eoquc isti errore dccept/, sanctum Eremitam ad 5 Idus Septembris Staffordice commemorat

tholmum appellat;
observat,

Anglia,

in-

rint,

qui nec co die nec loco crat referendus ; de

controversia

quiens, S. Berthelmi eremit.

annotatis vero

Bertelinum scribi; sed r.r errore, i opinatur, Euic consonat Casteilanusin Martyrologio universali, GalUce edito: Statefurti in Anglia S. Bertelmua (utnotatin margine, Gallice vero S. BerfiMnmr) jxi-nitons.
ab
aliis
13

eumdem

mox agemus. Forle Staffordiee qua-dam Saucti festivitas a/jehatitr, cum Wilr sonius adkibeat voccm commemoratio. Damus tamen illum ad hunc diem, quia reliqui omnes
qua
alia

martyrologi id faciunt,
PrtPttrmissis
i

ad

et Opere nostro in 12 Aitfjusti huc ctiamdilatusest.

AvgtuH

<(
1

2 AtJoannes Wilsonius in gemina Martyrologii

1

IdSeptombrte,

inj

licani editione

tam Sancti nomen guam

cultus

Vitam Sancti Ms. habemus excerptam ex vitm auctor, Ms. Rubrm Vallis, quce monasterium cst in nostro Belgio
:

ilicui variat.

Inpriore, anniscilicet L608, Bertel-

eamdem

edid/t

iuiini

glice

nominat, refertque addiem \%AugusH,Anr ric annuntians: StafFordiaa in cognomine co-

genda Sanctorum Anglice,

cturis
ille fucrit,
is

folio

Capgravius in Le50 verso. Ausit

nomen utrobigue desideratur; sed quisquis

si tutitts

mitatu
riSj

Commemoratio

S.

Bertelmi

conffesoin oostra

/ucuhratiouis

auctor,

qui ex aobili Britannico

Bpurcitias et

stemmate
vanitates

antc finem seculi xiv

in inicr
ttini

insula ortus,

juventutia flore

mundiin contemnens, ob amorem Dei

eam non compilavU, cum miraculum referat, quodanno 1386 fac-

p
*

anaohoreto faotus est, austeram admodum severamque vitam ducens in svlvis prope dictam Staffordiam ubi in Bumma vitse sanctitate bea;

Molanus num. 1 laudatas in Annotatis auctorem fuisse Alexandrum Bssebienscm Priorem, Alexander, mguiens, Essebiensis
ait.

asserit,

Pnor Regularium
eremitwlib.
et
I.

scripsit
:

tos

dies suos flniit,

el

postremo

dormivil

in

Incipit

Domino, Ejus oorpus postmodum Staffordiam delatum ibidemque sepultum magna cum veQeratione ;il> ejusdem provinciaa incolia olim Bervari oonsueverat /// posterioH >>;<> editione, qum atmo 1840 m lucem prodiit, maMt eumdcnt Bertellinum nuncupare et ad 29 Septembris di/fcnc.

Vitam Bertellini Quoniam quantum in-

quod ipsummet estMs. nostri Capgravii editionis exord/um. Idemquoque senstt Joannes Pitseus in Relationibus
kistoricis

tellectui nostro;

de

remts Anglicis, cetate 13, ad annum 1220 "'"" 319, ubi inter illius Operarecenset
S.

Yitem

Bertoluu

Staffordiaa

in

Verba ex Angiicis Latina accipe: oognomine comitatu Commemo-

Ubrumunum: Quoniam quantum

nostro.

ratio S. Bertellini confessoi is, ex nobOi Britannico sanguine orti; qui in flore juventutis sper-

Ipsi vero auctori perhonorificum ibidem elogium texit, exquo aliqua delibo. B AlexanderEssibiensis,

"itellectuj

qmdam

Somersetensem

alii

nens mundi vanitates, ob amorem Dei factus est anachoreta, vito severam austeramque in saltu prope Staffordiam ubi in sanctitate obdormivil in Domino. Corpus ejus
;

Staffordiensem chronographum vocant, ^OccidentalibusAngliffl regionibus natu Sj ubi etiam institutum Canonicorum

~
Aleccandei'
Ec;
bi-

wwisimir
"''

valde honoriflce Staffordiaa sepultum

Regularium ^Augustiniamplexusjtandemcujusdamcoano^^festPnor.virintegrffietreUgiosaavita^,

est,

ibique

man^fa

setdoctrm;rhetorLetpoe:
tarunt

DIE
tarum
ceps, theologus etiam

NONA SEPTEMBRIS.

447

sui temporis et nostraa gentis facile prin-

non contenmendus. In omnibus pietatem magis secutus, qnam ingenii subtditate nixus pauca de profanis, plura de sacris rebus scripsit... Claruit anno Redemptionis humana? 1220, Henrico rege III ad Anglicani clavum imperii sedente. Hacipse; quatsivera
.

hnpdphi, abbatis Croylandensis, instaUati anno 1076, ut ex ipso ibidem dicitur in AnnotaHs, pay. o.i. ///. a w, d
.

rom

C. s.

p^positum nostrumde

quem Bettelinum oppellat, scribit segucntta: Etiamin eadem insula (Croylandia) ilhs in temponl.us erant nmmulli Mtam nvnnticam ducentes, qui viro Dei (s. Guthlaco) sancta famiharitate, quoad vixit, adhare tamquam infirmi ad medicum, in ejus informafcione et exemplo Erequentem carpebanl anime salutem. Kx qmbus unus erat ih.vit.Tii.l
tideni

Bertellino,

mihi memorata Vita ipsipotius aojudicanda. Namprimo quidem, quodspectat ad tempus, auctor referendo miracutum, anno 1386 cuidam ccsco coneessum, se AlexandroEssebiensi plus centum et octogmta annos juniorem probat
nisi guis velit,

sint, videtur

Catholicam

conversus,

nohilitate

idAlexandriOpusculopostmodum
Vitce contextu satis

gcn.M-osus
,

quondam

adjectum fuisse, guod ex ipso

probabile
bit.

praspotens in mundialibus

nomine

est,

quemadmodum

Cissa, qui relictisomnibuSjSecutusest

consideranti pate-

Magis dubium me facit asserta Alexandri eruditio, cuiminime consonant tam ineptus scribendi
cst
,

suum Christum. Alius

Dominum

sti/hts,

fabelfaque, quibus ea Vita respersa

erat Bettelinus, servus prafati patris (Quthlaci) familiarissimus. Tertius erat Egbertus, seoretorum ejus pra
ceteris con-

scius.

quasque infra exphdemus. Dicam paucis, quod sentio : si tanta doctrince laus Alexandro
Essibiensi merito adscribatur, S. Bertellini Vitam, qualis ad nospervenit, scripsisse censendus

lam quondam ductor ejus et nauclerusj onmesin singulis casulis, non longe ab

QuartuseratTatwinus, ad eamdem insuqui

oratorio

non

est

erum age Vitam ipsam examinemus.

sancti patris Guthlaoi, de licentia supra memo rati Kenulphi abbatis, usque ad vitaa terminum

multa hau&it 6 In ipso illius exordio , vitiosa phrasi pro,.r S. Guthlaci fitctur auctor , se S. Bertellini Acta ex antiquis
Actis.

historiis

compendiose traditurum

Quoniam,

in-

quitj quanto intellectui nostro commodiferum fuerit ignotius, tanto notitia ejus habetur

separatasmansKuics habuerant. Secundum hac S. Guthlaci minister^ sive ewn Beccelinum, Bettelinum vel Bertollinum vocites, defuncto magistro, erectoquead Saneti tumulum, utpra mittiturj per Ethelbaldum regeiq camo&U), cui

pre-

Kmulpkus

pra>rrat,

i,t

Vitam ex antiquis historiis (omnia cum nequeam Sancti describere gesta) pauca brevi calamo scribere nitor. Ne ergo verborum prolixitas auditorum generet fastidium compendiosam exaudiamus
,

tiosior, beati

BerteJlini confessoris

rmirn, vrrmu USgU6

tt,l

vitce tcrminttru persererarit.

9 Nec in alio

eumdem
tradit

loco sepultum fuisse,

ctyua

osm
i.itisto

idem tm/utphtts

corditer veritatem. Intcr has antiquas historias,

quarum
dim

scriptores

non commcmorat,
ct

irruptione, 87] afftxerat, danis sunt hisverbis prosequitur; Danj vero omnia saroophaga Sanetorum, qui altis tumulis marmoreifl

num. 12. quam num. 10 armo

ub\ de

Oanica

sflcu/o i\ a

fuit

Vita

S. Guthlaci, presbyteri
in Anglia, auctore

anachoretm Cruylan-

circatumbam sanctipatris Guthlaoi ram et sinistram ejus quiescebant

ligonibus

ad dexteoultris et
d -\tera
(

Felice cocevo, guee in Opere nostro exstat tom. II Aprilis a pag. 30.

confregerunt,
S.

sciiicot

ad

Hac tam

liberaliter usus est biographm noster, ui promissce brevitatis immemor , non minus

tumulum tumulum
nistri S.

Cissee sacerdotis et anaohoretaa, et

Guthtaci,

quam

Berteliini

Vitam compitasse

vi-

quondam
laci...

deatur.

Vcrum cum

S. Bettelmi, viri Dei et quondam miGuthlaci, fcumulum etiam s. Tatwini, ducis ad Croylandet naucieriS. Guth-

inter Guthlaci ejusque Dis-

cipuli gesta necessaria occurrat connexio, id ipsi facile condonare possumus , nisi etiam, quod

veremur , S. Guthlaci discipulum cum Sta/fordiensi Eremita confuderit, aut Sta/fordice ere

Sed cum speratos thesauros non inveni nimium indignati, universa Sancrorum corpora in unum acervum miseraliiiiter contracta, immisso igne, die tertio adventus sui,
rent,

cum

ecclesia

micolam perperam

fecerit ;

quod modo inquirenVita

seilicet 7

et ciniiiljiis monaaterii aadiflciis, Kaleiuluruiu Septiunhris, i'uiiesl.issiinr

dum
QwsHtur, an Sanctus idem sit cum S.
Beccelino

est.

combusserunt.
laudata

7 In

S.

Guthaci
et

Beccelinus
,

10 Hcbc

me omnino

inducurtt

ut

credam,

MoQraphiu
videtw

qitidam, iUius discipulus

minister

semel

ite-

a Capgravio editis Bertelinus dicitur ; at Mabillonius nobiscum Beccelinum legit. Vtut est, biographus noster hunc eumdem supponit cum Bertellino StafforIs in Actis

rumquc memoratttr.

obitum mi Staffordiensem eremum secessum vitamque anachoreticam in rit ductam, ac Sepulturam denigue, ab anonymo nostro asserta prg commentitm habenda esse. Etenim licet Ingulphtts <in,,tms smtiis
S. Bertellini post Guthlaci
,
.

diensi anat horeta, ideoque in hujus

tutit,

'itam trans-

circiter

memoratis Actis repererat unum tamen tocum prwtcrmistt, forte quodis in ipsius exemplari desideraretur quem propterea ad hujus Commentarii caicem referemus. Porro idem anonymus S. Bertelinum post magistri Guthlaci mortem ex Groylandia in Staffordiam, alium Anglice comitatum deducit, ibique eum post vitam iit crcmo sanctissime ductam, 5 [dus Septcmhris ilc/itiirtnni sepultumque multis claruissc miraculis scribit. Unde hanc postremam Vitce periodum didicerit auctor, mepenitus latet, sed sive eam ex suo ipse ingenio, uve aliunde deprompserii mihi ficta apparet, non modo guoad adjuncta, dc quibus inferius, verum etiam quoad
illo in

quas dc

floruerit,

post memoratam irruptionem Danicam imrftu tamen ei proprior fuit, quam

;

Vitmscriptor et integro quidem seculo, siis fuerit Alexander Essebiensis, trecentis vero etpluribus iiiini^. si vitam et miraculum, quod anno 1388 contigisse narratur, eidem auctori adscribamus. Oeinde xim Ingulphus fuerit Croylandiensis ccenobii ctbbas, potuit u tum ex aniiquu mumit

mrniis,

iiiin r.r

traditione de monasterii sui rebus

melius edoceri,

guam
i/ni/ms

quilibet extraneus,

quod
nnii
,/ir/is

/nhiiiir

anonymus eam

Adde, itmpar-

trut, iiim

reliqua,
.

gum

didicerat

contexuit

ex S. Guthlaci ActU v/x ttlhim vjusdem 9

ititiiinii

ftdem relinquant, Quidigitur \ Dicemusne, tti Staffordiensi provincia Berteliinum

vixisse,

substantiam
'"

gtiod

modo ostendam.

anachoretam
/,/
sy///\

CroyUmdia

deflmcto,

8 Actis S. Guthlaci in Opere nostro subju tuntur qucedam Anaiecta, excerpta ex Bistoria

certo asserere

nullumibi <ni/>tiu fuissel mtn ausim. Et de cultu quidem

,

constai

allatu martyroiogis

registris et

antiguis

;; ,:

448
A.UCTORK
C. s.

DE

S.

EREMITA BERTELLINO VEL BECCELINO

ontiquitate constaret
:

a Wilantiquis ejusdem eomitatus monumentis, atque ex ipso denique biographo, sonio laudatis,
tutt ro.
iii

vercor cnim, ne ca aut ipsa

t/ni iitcmorotntii

fitirntniuiii

ronsrr/psif,

hacconcwnata. Xecrcfert, quod sint Vita, aut ex nihilque habeat de citttus diem assignet
alium
,

quo de ccclesia S. Bertellino dicata expressa

(jii/hh/ro

primum cnim

discere potuit ex eccle-

fit
htiit
niii,

menUo.

sue uumlis,

quasper registra viaetur desic/nnre

Fateor equidem

reponi posse,

Molanum

qu/a alterum ex industria omittere,

t

ad

Staffor-

Staffordiem

quique
lur
tii/i,

eum

secuti sunt, recentiores martyroto-

dienses

non

spectabat.

Pergo ad reliqua examiExamirifitur

Ln

iiithi

gos, tion tiiio forte

quam

biographi auctoritate
sit,

tnfll'HsM f

ut ex eo credibile
,

quod bldus Sep/ito

tembris

et

quam
tih rti

ipsi

eum
:

annuntiant, ao

obiisse dicitur.
luuiliilisi/iir

1/ est

instriioirntis tfiri

uerum idde Wusonio non po/cst ;

nanda. Staffordten14 Biographus Sanctum nostrum non nominot, filium facit. Wilsisregis,' quem sanguine Britanitt Martyrolagio nobili
sonius
nico contentus
est.

Yita

Primum mihi neutiquam

est,

alioquin enim S. Bertellinum non ad 12 Augusli rri 2Q Septembris, ted ad 9 hujus mensis retuiissrt. Quod spectat ti ipsum biographum, Ucet
iii

aitenimparum
idem
sit

verisimile videtur, si Bertellinus

hio-

cum

S. Guthlaci discipulo. Ratio

quod Felix G/dhlaci, ut tnonuimus, coaivus

tiiiii/is iiiif/fi/or

sit,

tiott

propterea tamen

rejt-

iirtitins rsi.

ffiiui

ritque

templum nib

de Sancti eultu meminit, asseillius nomine dedicatum sub

fuivui srrifii \i\ Staffordice exstitisse.

ttiihi rti/tlr

Imo

vero

probabile apparet, cuttum a Stafforipsi

tirhfiiitn

diensibus

occasionem

preebuisse

penit/ts ignoqrapims, eam generis nobilitatem nusquam memirasse dicendus sit, cum ejusdcm commemorandi nerit, et/am uhi apt/ssimus eam ipsum in Opere nostro loco cierat tocus. Audi ser/hentem. Erat, tato, pag. 43, uum. 21 de eo quidam clericus, nomine Beccelinus, qui
inquit,

ex geminis Bertellinis nnum biographOj faceret, vel Croylandiensem Aimriioretam ad

ut vel

seipsum faraulum fieri tanti viri sponte obtulit, propoac sub disciplinis ipsius caste Deo vivere
suit. Suhdit,

Staffordiensem eremum transferret.

eumdem apud

S. Guthlacum ton-

B
rrl
iitilitis

12

Non

tarn favorabile
ftiti/i/nftf

prtrdicto

fudiciumde Sanctiin rommoratione ac sepultura

Yiftr scriptor

Nemo non videf, munere functum ad commendondam Guthlaci sani/atis famam

soris
fuisse.

Sl/I<.niur
ri.nssriirijir-

ferrc possi/ui.
liiuiui,

Etritint rnii/

Bertel-

nonparum conducturum
ipsi tfisriputum

fuisse, sifliusregissese

nuii f.risti-

nuute

Staffordiensem eremitam, diserte eumtfr/ii faciat t tnii sancto Guthlaci Discipulo, quem iii Croylandia denatum sepultumque fuisse, ex
fngulpho ostendimus
fit/r
iiii/ti iitiiitiitr
;

famutumque

addixisset; atque

cumque de
t/tnf

antiquitate et
Wilsoniiis
.

adeo e biographi re fu/urum fuisse , ut rcgiam Beccelini stirpem hoc saltem loco memoraret quod tamen nec hie nec otihi fecit. Nec vero tam
igno/us crat Beccelinus Fctici, u/ hunc illius regii natales tatuisse dieendi sint : quippe iilum non

/iisliii/iirntoriiiii,

tntiftttt

ro/istr/

i/o/t

possitni iton fluhihtrc,

is/ins

,in fiiiii

provinciam ullus ttmquam

rrrnii/n
riftr

nominis
Jn
t/itoff

smit
linr

Itis

r/

svpnilnrn

ilfitslrnrit.

rrriim
;

rn/if/i/ir

rliifitt

rrntHlns Ivrtor,

liihrt

niihi iutrrtin,
t/p/inrrf,

thntw vvr/iorn prt/ferantur,

'..](
I

ex fama modo sedet ex facie et colloquio noverat. Jd fiquet ex cap. v, num. 35, uhi hoee hahet Habitabat ergo cum eo sub illo tempore unus Frater, Beccelinus nomine, cujus relatione hsec de obitu
viri

rriisitintiiis
iiiir

clliiiuin,
ti

t/i/i

Stnffor-

Dei Guthlaci descripsimus./Vrc/er-

annuntialur, aut alium esse

,

sancto Guth-

eo novcrat Cissam Gu/titaci successo?'em, noverat et alios, qui diufius

lnri Discipulo, tint si iilv/n sit

t/o/i

iliitlv/t)

eullum, at
tene/
III sir

cum

co (adeoque et

cum

inortiiiim

iin/i/titnii/ijt/r ft/issr.

P/imum

Beccelino) fuerant co/rrersati : ex q/tihus exGuthiari t/rsfn, ipsoteste

etiotti

Mivlmvl AlfordUB
\ttiniliiiin

in Imlitv

Sntu tornm tom.

tut/vvtu.
n/ti

inPrologonum.

2,

didicerat,

rvtlrsiif

Ai/t/iirniitr

Beccelini regium s/eitmio potuisse/ edoceri.

fuit Ingulphi

hnhrt

minister S. (lutluci...,
tandensi ecclesia
Iractus...
<|ui in
ii [9
:

Bertelmus, Bive Bertelinua eremita, fuit rum eo sepulfus in CroyDiffert hic

/Eque tgnota

iemporc in Croytonquihus Ingulphus

densi ccenobio regotis Beccelini eonditio, ut patet

tumulus ejus a Danis conSanctua ab alio Bertellino,

ex verhis num. 8 recitatis

miiui/iiiiihits

S. Cissam nobilitate generosum et

guondom

in

Martyrologio uostro (Angiicano) legitur Septembris. Sanctua Boribitur ex illustri

prapotentem praidicat, Bettelinum servum prsefati patris dixhse contentus. ftague

sivera
sit

Brita

rum aanguine

qui
.

relictis

omnibus
in

asserta a hiographo Bertellini excel-

eremitioam vitam
Staffordienai.
rolot/iuni
;

agro [Ifordo favet Anglicanum Martyi/itotl iti

duxil

moriturque

lcns nobilitas, hic a

riultts rsf.

Guthtaci discipulo distinguaitt

/itimo,

co no/i trttu ldu& Sr/iOctobris,

vel pridie

15 Fahutosa
na/a,
fiti

sttttt,
1

cer/e fabuiis coinqui-

i}f*nwUis

tcmhfis,
fittts
i/t

sedadS Kalendas
nnnuittii fnr.
finl
tlr

quw a num.

Vi/ce

narron/ur de Snnr/i
fuga, de tapsu

fobulusa
edendti

\iii/usti

Favet

svr/iitffo,

quod

Eibemum quemdam regem

ttw.

votlr/tt
;

i/it!/n

(lutfilori
i/uotf is

it/sfifnfiottc

titriifin

fir

trrfio

ifv/tii/ur.

Staffortiio*

dc ahffttrfa itt A ngliam cjusdem regis filia, eademque cum proie sua in quodam nemore
ctirttis,

ri.tissr
ifir/is

uv obiiSSS
i

tln-ilnr.

qttod <nin fiu/ttfpfi/

iu/tinis ffctt/ihus /utrrfrrto

siiui

quem tuctuosum
vitce

ca~

/uiiiimv

u/iirrv/

Bertellino sanctioris
hioi/rn/i/nis.
,,,/ui.
;

)iO$tWWS

18

Bu

rrpoui potvsf,

iu

,}ffirft/roh>t/io

A/t-

dsse affintiut

desiderium injeJ/tfer fuhutas pariter

pnbahitius
'

glicano non diem obitus, sed atiam

/vsftvi/utrm tiruotitri pvssv
;

quamdam

rrpohi. i/inr
riftirit/r

."

rin/i ,tou titthihrittnr

svif

ruarrnt

rittv/hr/,

non mittus ittrpte quam S. Bertellinum posf

ror

depositio

ttt
/ii

n/itts,

Qommemoratio.
i/isi

magistri nti S. Guthlaci

1'o/uif

ii/itur ihit/t

/riu/ifiiiti

attqttod

rrec-

suo

it/ito/iitii stitissr,

mortem sese regi pairi uh eoque exiguam insulam,

;

/ttm nuf etiam

tir fitissv
,

quadam

ipshts reliquia asserva-

otim Bethnei, nuue Stafford, nuncupatam, in

itfvotptr

ttnnini vjusifrtn
ttr ttfiis

mrmorin
fit

ce-

qua

atiarho, rtivatti ritntn tfttreret ovrcjhsse

ritttt

de-

frhrori
ti/ifii

t/ttcmfitttnoftitm
;

Stincfis

ctium
rcri-

func/o rvro pa/rc,

rrt/ui successor illntn

cr

ficri COJlSttevit

idqiu hic omnino

si/ni/c, si

Bertellinus, u/ vuii biographus3 ex rol)uo rcin/ttu arsi

eremo sua delurbare niteretur, eamque duello defendric ttii/rrrtnr, pro Bertelliim inarenam
(lcscriufissr o/rhuiu/rfiiiit suh spede komtmcionis, pro adversa autem parte virum Mthiope nigriorem. terrihiiiorem gitjan/c ; sed hunc oh iilo

mihiftt Stnffortfhr orfns fttrrit.

yumcn/a plus ponderis

haberent,

dc monvmen-

torttm, c.r f/uihus Wifso/titts cfoi/ium contcruit.

prostratum

DIE
prastra/um
terrce,

NOXA SEPTEMimiS.

11!

Bertellini

opem

implorasse,

eoque prodigio facfum, ut jam addicta fisco bona, a rege restituerentur. Bujusmodi faiwthr rrfutatione non egent. Porro ne lectOT mirr/ur, guod tam fabulosam Yitam prelo commiserimus. sciat, id unice facium esse, ut perspiciat, quo jure eam

VITA
AUCTORE ANONYMO a

quid de Sancti regio sannuine, commorationeque rt sepultura Staffordie?isi prudenter statut possit.
factum Sandi
a biographn onri&wm*

explodamus,

simulguc ipsr judirrf,

16 Priusguam ipsa Acta e.rhibeam, locum aticjurm e Gufhlaci Yita, qui ad Beccelinum
spectat,

huc fransfero. Cap. \\, num. 21 Felix intei* cetera sic scribit ; Erat quidam clericus, nomine Becceiinus, qui seipsmn famulum fieri viri tanti sponte obtulit, ac sub disciplinis ipsius

Ex Ms. Rubrfc cum editione

vallis,

collato

Capgravii,

Deo vivere proposuit; cujus praecordia malignus spiritus ingressus, pestiferis vanse gloriaa
caste
fastibus illum instarecoepit:acdeinde

CAPUT
Acta

postquam

tumidis inanis fastus flatibus illum seduxit. admonere quoque illum exorsus est, ut dominum suum, sub cujus disciplinis Deo vivere initiavit,
arrepta
letali macbera necaret hoc ipsius animo proponens, ut, si ipsnm interimere potuisset, locum ipsius postea cum magna regum principumque venerantia habiturus foret.
;

in seculo, poenitenlia de

Iapsu carnis, vita in eremo

sub disciplina
uoniam quanto

S. Gutblaci.
E

Quadam ergo die, eum praefatus Clericus virum Dei Guthlacum, ut assolebat, post bis denos dierum cursus tonderare devenisset, idem ingenti dementia vexatus viri Dei immenso desiderio sanguinem sitiens, indubiusillumoccidere
successit.
ex Vita S. Guthlaci

intellectui nostro

commo-

Carnis lapsum

diferum fuerit ignotius, tanto notitia ejus habetur pretiosior, beati Bertellini Confessoria

Vitam ex antiquis
scnhere
nitor.

historiis,

omnia cum nequeam

pauca

Sancti describere gesta,

cui

17
:

Tunc sanctus Dei Guthlacus,

Dominus

Ne

brevi calamo ergo verborum prolixitas au-

trmpits obitus.

assidue futurorum pra?scientiam manifestabat, comperto novi sceleris piaculo, illum sciscitari
ccepit, dicens mi Becceline, ut quid hebido sub pectore antiquum hostem occultas? quare amari veneni pestiferas lymphas non vomis?
:

ditorum generet fastidium, compendiosam exaudiamuscorditerveritatem.BertellinusAngligena piaproies regia //, generosua stirpej fonmaquej
genernsinr tide Catholiea,

vitam suam

patriis

negans commaculare

Lasciviis

transfretavit, et

Scio enim, te a maligno spiritu deceptum

quapropter flagitiosas meditationes, quas tibi generis humani hostilis criminator inseruit, ab illis
:

cum qundam

rege conversatus Hibernico, praa

cunctis gratiam

meruit dilectionia

aed

quia

c.ausa majnris ptnnitvnlui' futura'

1'ater DOater,

convertendo confitere. Tum ille cum se a maligno spiritu seductum intellexisset, prosternens se ad pedes sancti viri Guthlaci, delictum lacrymabili voce confessus, supplex veniam orabat. Itaque vir beatse memoria Guthlacus non solum
1

qui est in coelis, aliquando qiinsdam peccare nnn

impedit,

fllise

regis percussus amore, ipaam in

partes

Anglicus

pnegnantem abduxit

quod

dico, ne causa mirabilis pCBnitentifiB SU33 a

yr

catoribua ignoretur.
2 Nemnriim quippe donsitato latciitilms, ecce tnerowptenp tempus pariendi, doioris terminus, moerorisque tendo riiuf
tiuvius,
bile

illius culpae

tribulationibtts

veniam indulsit, sed adjutorem illius

et in futuris se

venturum

fore promisit. Biographus noster ha?c forsan ex

eisdem prascipue successit,

!

quam

fte-

inint in

iii

industria prcetermisit, guia S. Bertellino

minime

puerperium

Bertellino obstetricia aecessa-

petram convsi
tit.
'

honorifca agnoscebat

Commentario inserere, fragilitatis humance ct divincBmisericordiee documentum sint, tum ctiam guod eorumdrm notitia Sancti humilitati drhrri ridcatur. Neque enim verisimile est, Guthlacum hunc Discipulisui lapsum, sibi soli divinitus manifestatum, cuiguam mortalium revelasse. Porro quo amto Sauc/us at si disrijmobierit, nusquam traditum rrprri
:

tamen ea In/ic tum quod memorahilr

libuit

mulier unacumpartu Lupinis dentibua axpiravit. Heversus itaque Ber tellinuSj oppressionem illam peccati sui causa credens destmassc r, t.riiluiiin exequiall fuiigens
rio' quasrenti suffragium,
officin,si tristetur, non queraris d Solus vero ibidem Deo deserviens, pcenis priua inauditis, semper sua prai oculis habendo peccata, veee pcBnitendo, vitam duxit contemplativam. Pina rero

i.

necoasu

liiiin

F
*:

-/

lus S. Guthlaci fuerit,

ut

rrrisimifins

appan/.
Actis

factum
desirril

id est seculo

xm,cum S.

Guthlacus vivere
in ejus

etmisericors Deus, c<>r i'nnlrit,um et liumiliatuin non dcspiciens ', scd secundum multit.iidincm miscrationum suariim rcmisil. ei peccata iniill.a;
(jiioiiiam dilexit miilttim. Dilexit

/.

defipexil

anno 714, guemadmodum

est.

Deum,

dilectua

ostensum

esta Deo; magniflcavitChristum bonkoperibus;

rjaagniflcaturaChristomultismiracuIis. Tentavit

Viruin

sanrt.uiii spiritus
isti

malignuBj dicene

Dic,

ut lapides

pania Sant. Confudit Bertellinus

diabolum per oppositum tentationis; quia non panetn petram, aed e controverso panem m petram, ad diabolicffl tentationis opprobrium, mutavit qusa petra loco, qui nunc Bertelmesley nuncupatur, miraculi scitur fcestimoniumtf: quo
:

Septembris Tamus

III.

percepto provincialea Bertellinom Chrisfcl charum, quasi iuophetam, venerabantur. 3 Erat 57

450
A.

VITA

S.

EREMIT^. BERTELLINI VEL BECCELINI

multa per eos tiebant annis assidui commoratus,
miracula.

AnonYMO.

(iutklacus
nascitur,
militat, fU

Deo et 3 Erat quidem in diebus illis dilectus hominibus beatissimus Guthlacus f de nobih genereMerciorurn, ex illustrissimis parentibus
originem ducens, in cujus nativitatis hora manus exquasi hominis ccelitus missa ostium domus coruscans tensa est (j, et inaestimabili fulgore
:

mmackus;
r y

quae

crucis signaculo ostium

ille

rauniens,

felici

ut deponeret sarci- GutMacus 5 Venit tandem tempus, quam longo mortem suam carnis suae vir Dei Guthlacus, nam gritudine repentma prccdiciL usu edomare studuerat, correptus est, atque feria quarta ante Pascha denunciat, unico contubernah suo
Bertellino
valle transiquod octavo die de hac plorationis lacnmas proille in ejulatum et ret Cumque noli flere ad Noli, inquit, fili mi, rupisset cum illo stipendia vado laborum meorum permansurus. Domino, cui servivi, perenniter S. Guthlaci celeQuarto autem die aagritudinis solemmtabratum est Pascha; Paschalis Missae
: ;
,

praefigurabat auspicio, quod

ad ortum pro-

cederet, qui tinali perseverantia Christi crucem

in suo corpore circumferret

Potsquam enim
h,

quintum decimum implevcrat annuin

ccepit

exigentiam ad militares actus juxta illius aetatis (Vinentiusajstuare. Decoratusitaque cingulo militari,

virorum fortium transcendit audaciam

sibi

adjunctisque

copiis

roilitaribus,

ccepit

in

hostiles popnloa desaevire, urbes, castella.evertere i, de bellicis actibus suis insstimabiles

nostrae salutis accepto, te prajmissa, et Viatico mensa Domini ministrabat, Bertellino, qui ei in
* usus est, ut tanta sacri eloquii et mysteriorum potius angelus Dei. ille loqui videretur, sed non facie viri Dei, Bertellinus itaque considerans in

adde suavi-

tate

iiiulosobtinere.

crudelitate

Mirum tamen in roodum in ipsa armorum hostibus suis misericors

partem erat, eisque de rapinis et praedis tcrtiam etquanto in armorum militia ferrefundebat:
ventior fuerat, tanto ardentius
desideria militiae spiritalis

animum

ejus ad

quod terminusdepositionisejus instabat, ccepit numquam antea ab eo instantius quaerere, quod interrogare praesumpserat. Adjuro te, inquit,
mihi aperpater per misericordiam Christi, ut quod a prima tius revelare digneris, quid sit,

dominus accendebat.

sciens, quia sunt breves dios

bius,

Kecogitabat igitur dies suos in amaritudine, liominis, finis duexitua

horribilia,

Judex

terribilis,

pcena

inflnibilis.
(t

Valedicensigiturcommilitonibussuis,

cohabitatione,quamtecumhabui,singulisdiebus mane et vespere te cum alio loquentem mutuos sermones audivi, et cum quo verba promeres,
ignoravi.

abjectfe armis secularibus, recessit ab eisjam noii cogitans, nisi arma militiae Christi. Porro

sciebat aensua hominia esse ab adolescentia sua in uialum pronos, nisi coliiberentur observantia
regulari
sorl.eiu
ai(v|jii..

pondit

6 Dei vero amicus consueta benignitate resInstat, inquit, fili carissime, dies novis:

et pra?sente

Bertellino

Uependoniam k venit, ubi electus in caractemn tonsune clericalis Domini

; ,

simus, nec mentiri mihi expedit, qui a primitiva conversione mea omne mendacium declinavi
:

moritar,

scias enim, quod, ex

Disciplinisitaquemonasticismancipatus,

contuli,

quo ad eremum hanc me semper mane et vespere angelum meae

(jxhibeliat

ventem
mlVa
Hriit.llimts

corpus sniim hostiarn sanctam, viibique psalmos et Deo placentem

:

consolationis habui, qui labores et tentationes meas coelesti solatio relevabat, praedicebat futu-

hyiniios didicit, atque in

liii-uiiiuiii

scientia

Sanctorum

miralnli funlilate profecit..

curn ro in
i

rnmtm
:

strr

Volena itaque Guthlacua anachoreticam duvil.ain, ilc Kcpcinloiia reeessit, et ducens secum duos juvenes, quoruin unus erat praedi\

cere

demonstrabat absentia, arcanaque ccelestia, non licet mihi, nec expedit loqui, ccelitus indicabat. Haec autem, fili, sub silentio tege, nec attentes ea cuiquam mortalium, nisi sorori mea3 Pegae r, et Egberto s anachoretae ullo temra,

qua?

r s

dit

otua BertellinuB
/

l,

ftliua

regia Staffordensis po-

pore revelare.

Mane

itaque sequenti suspiria et

praeanibuli

ob ipsorum vitam corrigendam ipsi viro sanclo coiit.inuo adhaeserunt. Ad quamdam

puli,

qui

singultus, qui solent esse

mortis,

jam pectus

beati viri saepe concusserant, ac

de

ii,

nemoribus, Btagnia, et carectis variis ilc\cnil. noiuiiie Cn-vlaiuiiam m, ibique cis luguriolmn pro palacin cx agrestibus glebis
insulaiii tliwrsis

ore ejus tanta odoris suavitas exhalavit, ac si aliquis roseos flores sparsisset, aut balsamum
effudisset.

Noctevero sequenti, cum saepe dictus

confecerunt
aolitudinea,

rccolcnics ctiam antiquos patres

in

frater Bertellinus circa viri Dei custodiam vigiliis

ciiruniivisse n in melotis,

pcllibus caprinis
lineo
vel laneo,

vacaret,

non

sine

magno stupore

conspicit,

jam non

vestitu

aed peUibuacaprinisorudisetrudibus utebantur;

el

primla parentibua ae oonformantes, qui de

voluptatis o ejecti, pel:

looo voluptatis paradisi

liceas a

Deo lunicas haliuerunt

scicntes, quia

non

esi

regnum

Dei esca et potua, pane

tamen

quod a media nocte usque ad auroram totam domum candor lucis inaestimabilis circumfulsit. Uriente vero sole dilectus Deo Guthlacus Bertellinuin diseipulum advocans; Fili, inquit, tempus est, ut ad ipsum transeam, cujus servus sum, et tu arripias iter tuum. Extendensque manus
ad aitare, sacra se Communione munivit, oculisque ac manibus in coeluin levatis, in Domino obdormivit
/.

hordeaceo et aqua luculentapcum magno moderamine vescebantur, Multojejunio continue,

nuiliisquc vigiliia
tiuenini,

camem auam edomare

stu-

cogebatur v apiritui humititer deaervire. [ste, inquamj Quthlacua datum optimum, donumque perleotum descendens a

quod

ipsa

7 Beatissimi viri

transitum gloriosum ccelestis

ac ab ipso

et

Bplendor prretiguraverat, et supernae lucis immensita^ spiritualiter illustravit nam cum sol
:

S. Pega sepelitur.

1'alre

luininutu

conlra spiritualea nequilias in

esset in virtute sua, radiisque

ipaa insula multipUcia bella gessit,

nunc a

das-

monibua

aere gestus,

nunc tnter vepres

et

meridianis vehementius a^stuaret, beatus Bertellinus quasi currum igneum a tcrris usque ad ccelum erectum
prospicit, cujus tanta claritas erat,

spinas traotus, nuno ut in paludibus demersus, ac diversimode graviter affiictus, consolatione

quod

in

com-

paratione

Bartholomei Vpostoli fortiter eos vicit, omuesque illas monstruosaa aoies de ftla insula Croylandi, quam longi temporis praescriptione vendicabant, potenter ejecit.ac procoJ in perpetuum relegavit. [sti duosancti Guthlacus et BerS.

splendor luce illainferipr pallescebat Bertellinus vero ingenti timore corrcptus, fugiens naviculam arripuit,et ad sanctam
illius solaris
:

Ghristi
laci.

virginem Pegam, sororem beati Guthcum beato iUrtellinofuueri fraterno lacrymas debitae pieEestinantius tetendit. Illa vero

tellinus in ipsa insula in divino servitio multis

tatis indulsit,

ac gratias agens, aniinam

illius

Deo

DIE
A

NONA SEPTKMRRIS.
nuarii; dc cademcrebro
fit

451

Deo commendans, se etiam ipsius precibns commendat. Exequiis igitur sancti viri devotissime
celebratis, ae ipsius corpore tradito sepulturae in ejus oratorio, beata virgo Pega ad propria

mentio in S. Guthlaci A. Anontao.

Actts, et in hiscc etiam recwret.

remeavit

u.

s/n Aw/lrrtk, gucB Vitm Guthlaci apud nos adjecta sunt. pag. 30 num. 2 Egbertus secretorum ejus (Gulhlaci) prse ceteris
consnius/WM,
ibi-

demgueposthujus obitum non longe aboratorio

ANNOTATA.
a De Vita mtctore consule Commentarium num. 4. b Quid de Sancti regiis nataiibus statiti possit, diximusnum. 14 Commentarii.
c Substitue accidisse.

mcellulahabitasse

iegitur.

Vide dicta in

Com-

mentarionvm, 8. tFeriaquartapost Pascha, anno ab Incarnatione Domini nostri septingentesimo quinto deeimo, ait Fe/ix in V/ta sa?pe laudatacap, v. idest die 11 Aprilis, annoqucwrte vu/garis 714 scUicet quia Fetix ab ipsa Verbilncarnatione, ,><>,<>,>
;

d Capgravius legit, queratur sed utrumque vitiosum est, nec sapit Alexandri Essebiensis eru:

mcns/bus ante vulgatam aram annosnumerabat ib/dem in Annotatis iit. ct i/ observatum est.

quemadmodam

ditionem,

quam

ipsi adscribit Pitseus. 4 et seqq.

Consule

Commentarium num.

e Bertelmesley mihi

u Qum a num. :i hueusque narraoii haustasunt ex S. Guthlaci V/ta ; quas seqmtntw ex proprio, ut apparet,

Lexicis geographicis occurrit.

nusquam in Tabulis aut Quod ad ipsam

penu deprompsit.

miraculum spectat, non habeo quidem, unde illud infirmem, non possum tamen nugaci biographo
id statim credere.
f S. Guthlaci presbyteri et anachoreta* in Croylandia Vitam, a Fe/ice cocevo scriptore condnnatam, illustraruntMajores nostri ad diem 11 Aprilis ;

CAPUT
Secessus
in

II

cx hac biographus noster compilavit, quoe a

num. 3 usque ad 8 de Guthlaco enarrat : quare si qiiid hic occurreri/, quod elucidatione indigeat, lectorem ad eam, velut ad puriorem fontem, et ct ad annotata ibidem remitto. De tempore, quo Guthlacus floruit egimus in Commentario
,

eremum

Staffor-

diensem,

mors, sepultura, miraculum.

?utm. 17.

g Luxatam phrasim sicrcstitue /contraostium domus extensa est. h Cum adolescentiae vires increvissent, habet
ejus biographus Felix.

Sanctus
adiit a,

denique Bertellinusgloriam respuens Ererown

,

omnino temporalem
et insulam

regem patrem suum

illis

"t""'"* v>

*<''

quamdam

diebus valde ^'.'^'

''""

Capgravius perperam habet, divertere. Porro ejusmodi minutias impostcrum inobservatas rclinquam.
i

desertam ab eo eremitice habitandani potivil,. t) quam mira Filii religio, qui patris se visioni, sed

non

k Apud Capgravium est Repyngdonam in Vita S. Guthlaci Ripadum d/citur, Angliee Rep,

tioni,

pington eratque monasterium virorum monialium feminarum, teste Le/ando ib/dem

;

et sancti-

Annuit rexejuspetibrevemque concessit insulam, ab antiquia Betlmey nominaiam, a modernis vero Stafford b, cui largam libentius dedisset regionem. Quo mcognitioni, ostendit.
bilis

l>

in

Krciuita paMiilemlo diu laboravit, spirituaoromit:i> lirricllini

Annotatis

ad cap,

i, lit.

o laudato, ubi de eo loco

literque fcriumphando multis corusoavit miraoulis.

plura reperies. In laudata S. Guth/aci Vita cap. n, nttm. 15 duos pueros duxisse dicitur cum ad eremum
1 ,

Rege quidem voncmbilis

patre univers;e carnis metas naturaliter transgresso, facta est persecutio magna in partibus
illis,

Croylandice secederet, sed eorumdcm nomina reticentur ; quare nescio, unde d/d/rer/t compilator noster , unum ex hisce fuissc Bertellinum.

et

immensa
illius

auctoritate virium regalium

alienus regni

suscepit

dominium

qui

cum

vidit Dei iaimihini Hertellinuui in amu>nitato loc

Non

obstat tamen,

quodineodem
viri

capite,

num.2\
per

delectabiliter habitantem, ipsum proposuit ejiin hoo tamen parcendo religioni, quod ei non viribus regiis, sed curiali insurrexil. rigorer. Bertellino quidem Ln Decessitatis urgentia parentum et amicorum suorum quserente Buffraghim, iifin parentes sed diffldentes, non consolatorioB,

dicatur Beccelinus clerious fuissc, qui seipsum

cere,

famulum
signare
;

fieri

tanti

sponte

obtulit;

pueros enim ministros

compareat, credibile
est,

se/t

discipuIos/wft7<3feibi

/mo vero cum Beccelinus

statim

qttod hic scribit biogta>

in Orientali

phus noster.

sedpotiusadversariosinvcnit. scilcnlcsciiin prin-

Sita

est

Croylandia
;

olim Mer-

cipibus in occultis,

ut destruerent innocentem,
:

ciorum ditione
scripta
est.

nunc Lincolniensi comitatm adDe ejusdem loci situ ac genio pluribm

iuxta illud Salomonis

Proximosuo pauperodio-

Busest
cis

amici vero divitum multi.Quippe paren-

agit laudatus S. Guthlaci biographus cap. n, et Britannia, pag, 398 etseg., Cambdenus in

sm

i/hi

de Lincolniensi comitatu tractat

mutuatus sum ex editione Capgravii; in Ms. enim nostro perperam lcgitur,

n Circumivisse

iniquam degeneranti Bententiam fcenamaledictioniB, quae non tantum in vel quinta generatione, sed uaque inhoquarta diernum diem manifestis patet Bignaculis d.
telse susb

inlulit

camisse. o Voluptatis hic melius abest

tione.

quanta reUgionis suaa mirabilis foacunditas, qui incuriaregisapparens responsurusjuracelando

),:,
i

in

laudata edir

iditaria,

jus allegavit donationis.

in duellicfl PSSini''""
ruttCtn
''
,l

'.i

l,iir

tandcm deducta, partes

pegia

'""

p In Guthlaci Vila legitur lutuienta. q Lege ut... cogeretur. r Vitam S. Pegae illustravimus ad diem 8 Ja-

titeruntdetermination.-c
quita
'

quanta mundi
pugilibus

abundante, pauperi in Christo et humili non est qui iaciat

potestate

bonum,

452
A.

VITA

S.

BECCELLNI BERTBLLffll VEL

4 uelam.

EREMIM5
D

AmiNvno.

bonum, nonest usque ad unum. Bertellinusitaee in que plenus gratia et fortitudine, prostravit meum inoratione, dicena: Deus in adjutorium Dotende, Domine ad adjuvandum me festina meus, in te speravi, salvum me fac ex mine Deus omnibus persequentibus me, et libera me. Extraqui neus factus sum fratribus meis, et non est,
;

aiiis surdis auditum csecis visum, et beati Bertellini, donec quiB, amore

d.ui

sua commiserat homicidium cupitam pwastitit samtatem. Dominus in villa btafford homo quidam 13 Erat enim hic cortuarii n utens arte
in ecclesia

caicus iitumi-

nomine Willmot

natur.

consoletur
ei eujusvifl

me

libera

me

et

pone me juxta

te,

manus pugnet contra me. Oratione

quamdarn vocem dicentem Bertelexaudivit Domi:

finita, audivit

suorum visu caruit homo multis annis, fere 16, non potuit de domo sua reoculorum: ita quod Tandem multis elapsis cedere sine duce prasvio. S. Bertellmi, in ipsa annis ductus ad ecclesiam recuperandas samtatis et causa
villa Stafford
flexis in
tellini,
,

lino

Christi chare noli timere

apparet

orationem nus deprecationem tuam, Dominus tuam suscepit. curam 10 Mane autem factojactanssupereum fluctuationem suam, qui non dabit in aeternum

altan S. Beroratione genibus coram

sacerdos, tunc Joannes Crostns ap-

cum

pellatus, in Missa

Eucharistiam obtuht

summo

Patri
vidit

restitutus, preefatus caecus, tunc visui

quem melius juflto, obviavitcuidam bomunculo, ut paappellarem fortitudinem archangelicam,

tebit in Bequentibus,

cumauloet edentulo/Ber-

tellinum salutanti et dicenti: Domine,eccein'nomine Patriset Filii et Spiritus sancti, vestrijuris gratia pr83sto sum defensioni. Bertellinus vero divina, sciens quodspiritus,ubi vult
confortatus diffidens, sed apirat, pro parvitate corporis non qualiter puer David non corporispomemorans, tentia, sed pneumatis^ gratia decem milliapercussit Philistinorum
:

Sacramentum, sumprimo illud venerabile agens, qui ob amorem beati mo Deo gratias renovaverat. Factum Bertellini antiqua miracula Domini 886 o. Oremus est hoc miraculum anno summae Beatitudinis elementiam,
igitur

omnes

beati Bertelhni conut ad incrementum honoris nostrae confirmationem, fessoris, et fidei speique

manifestare dignetur merita sua solitis nobis deut omnes eum venerantes corde miraculis, mereantur susvoto, corporalem spiritualemque
tribulatione, cipere sanitatem, ac de quacunque implorantes auxilium, meritis ejus et mipsins

nec istud philosophicum

tradens oblivioni Corporis exigui vires contemnere noli respondit ei, dicens Amice, omnipovero tente gratia Christi bene venisti. Beatus Bertellinus, Jesu Christi famulus, nuncium Dei
:
:

consequantercessione petitionis sua> salutarem praestante Domino nostro Jesu tur effectum
,

Christo.

Amen.

dUigenter Buscepit, gratias agens Deo. Tempore yero statuto ipsum in locum dnelli produxit: et respicientes turbaa viderunt quemdam JSthiope nig^iorem, gigante terribiliorem, dentibus stri-

ANNOTATA.
a Quid de
censendttm
et

tota

hac

historia,

sit,

consule

qum subjungitur, Commentarium num. 7

Camdenus
;

./1 rjtts loCO

(uhrisarium
m/pBTttt

dantem, etad pugnandum ferientem. 11 Nunciusvero Dei, corporehdmunculus, spiritu archangelus, liilari vultu insultantem prstolabatur. Gigasverohorribilisrugituprosiliens
leonino, assultus
:

sequentibus.

b
tia

HerteUino Bua nntituuntur

h

Dei nuncius imperterritus,

minabatur impassibiles h; sed non quasi arte pugil-

nunc Stafford-shire,... Bedse, quia Angliam mediam incujus incolae habitarunt, Angli Mediterranei vocantur, ab
,

De hoc comUatu sic Cornaviorum regio

scribit

Ter-

latoria, sed ririum inflnita potentia, divina favente gratia immunis, maximum decenter tenuit, pedibus prostratum, clamantem, et voce magna dicentem Bertelline serve Dei miserere mei. Quo viso circumstanteB Bi univerai miran:

Ortiva plaga Warwicensibus et Derbiensibus, a Meridie Wigorniensibus, ab Uccidua Salopiensibus prsecincta, quasi rbombi forma ab Austro
in Septentriones procedit,

medio
sed

latior,

et ex-

tremis se angustantibus.
c

Id

est,

non

vi satellitum,
est.

lite

intentata

tur, non miretur,

/brlfl

dum immuniB
devinctum
:

'

maximum

vir-

expellere aggressus
(\

iniiiinais

tutis potentia tenuit

nec est aliquis

qui
ibi

adeu vesani capitis inventus, qtiin illud divinuni

reputaret miraculum.
rant, exceptia

cnjus

Quibus? Putem id ipsi latuisse scriptori, merum figmentwn arbitror hanc impreca-

Unde omnes,

ade-

tionem.
e Id est, decretum est, ut Sanctus duello suce jura tuerctur. Fuit quidem olim in usu hic Utem qui postmodum opduetfo termiuandi modus
,

Bertellini

parentibus,

pedibus

ejus

prostrati, dixerunt: Peccavimus; injuste egimus, iniquitatem fecimus Pater Bancte, nostri miserere. Beatissimo igitur Bertellino venerabiliter a rege suscepto, cuncta, quae erant
:

timo sanejure improbatus

tellinum eremo sua>

prius conflscata i, jussu ejusdem regis Virosunt rostituta. Omnes itaque viri ac mulieres totius
provincise

Deum

timcntes, beatum Bertellinum

Bpiritusiem invitasua

est verum egoS. Bertam addictum numquam credidero, quin maluisset loco cedere, quam pro eo in ducllo certare. Nec minus incredibile mihi est , angclum hasce pro Bertellino partes
:

tamquam patrem suum

m-lliif $t

subiisse.
f

venerantes, in omnibus dilexerunt. 18 Sanctus vero Dei, gloriam et

Apttd Capgravium legitur

:

cum
est.

auli et bi-

honorem

ti\;i-

dentili

utraque

lectio

vitiosa

Quidsi

cum

mfraoufts

mens
ganSj

leinpnralein, abiil iu desertis montibllS

u1

aureo bidente substituamus?

Imo totam

potius

conwcal
k

nemorista /., abi jejuniis et orationibua atque vigiliis nniltis Deo deserviens, vanitatemque mundi spernens vitam flnivit 5 Idua Septembris /. Hie Servus eat ille, quem Dominus vigilantem invenit, oui tradidit quinvacana,
,

eradamus fabulam, g Vox Graca ve3(ui Lathte spiritum sonat. h Id vst, qtti sustineri nonposse videbantur.
i

/'/ est,

fisco addicta.

k
1

que talenta.
travil
iii

et

lueratus est alia quinque,

sui
:

ei

in-

Vagum nemoris incohm denotat. Ex hoc loco videtur Molanus, quique eum
tamen
,

reunum Domini

quoil

Dominus
et

secuti sttnf,

noster in vita sua mirabiliter monstravit,

posl

obitum suum valde mirabilius crebris coruseaiitilms miraculis, locum quem nunc m Staffbrd vocant
:

Bertellinum huic diei adscripsisse didicerit biographus eum tum obiisse, ignoro. Forte sua cetate eo die saeris Fastis msertptum reperit.
itmh

quia olaudia gressum, mutis lo-

Capgravxus habet

moderui. Porro phrasis

tttrobiquc

DIE
utrobigue

NONA SEPTEMBRIS.
aut simile

[53
\

manca

cst,

nisi illustravit,

coquo a

quid, addatur.

n Itaetiamest apud Capgravium: forte le(jendum coctuarii qute vox aliquoties pro
,

deterioris CBltt SCriptoribus usurpata rst. o Hinc disce attatem auetoris, si xmi eidemque tota Vita tribuenda est. Adi Commentarittm a
4.

\nom mo

niun.

DE

S.

TUTIO SEU TUGIO EREMITA

IN

TERMTOMO AQUILANO
S

IN ITALIA

YL L O GE
monct, eam corrvrtionv egere. Examinari itta poterit ad dirtam Xorvmbris tlivn/ rt hnuil dtihir
rejicietur.

C. s.

Cultusex
Rtrrarfo

nnoluitnobis Sanctushicex Philippo Ferra-

qui in Catalogo Sanctorum Itaiicp. ad prcesentem diem sic habet : Tutius, sive Turio,

eremita in territorio Aquilano, in monte vitam solitariam degebat, Innocentio IV Pont. Maximo quo tempore B. Peregrinus in ea loca venit quem etiam hospitio excepit,
cius,
; ;

Porro quai in hac de Sancto nostro narrantur, CX Fvrrario jani rvtulinnis ; dr CUltU vero ibidcm leguntw sequentia, sed verbis ItaHris:

Multis clarus miraculis in Sanctorum

relatusest
:

al-

bum

festum ipsius eelebrat.ur 9 No-

cum per somnium, quis esset, divinitus accepisset. Cumquepost S. Peregrini necem aliquandiu
in ea solitudine vixisset, denique assiduis vigiliis

vembris. ejusque ossa in collegiataet paroaciali

miraculis ad prsemiuiu in coelum evolavit 5 Idus Septembris qua die ejus memoria in ecclesia Aquilana quotannis celeconfectus, clarusque
:

AquUana servantur; ad cujus Sancti festum recolendum Bonifacius VIII felicis memoriae solemnissimas indulecclesiaS. Marciin civitate

gentias in pradicta ecclesia concessit.

scribentis

Ex

errore

Novembris pro Septembris c.nu-atum

Fcrrarius inutroque Catalogo ex ta-

bratur. Subdit, se haec deprotnpsisse ex Tabulis

puto,

cum

ejusdem ecclesiw Aquilance: in Annotatis vero ait : De eo in Vita S. Peregrini martyris, de quo ad diem 18 Novembris agitur, mentio habetur.

buiis Aquilanis

Septembrem

assignet; atque hic

error eo facilius potuit irrr/irrr,

quod vox

illa

Acta prsecipua, miraculaque mus, sive quod non exstent,

illius

minime

vidi-

per abbrcviationem Novembve scriptasit. Ceterum quo temporeS. Tutius vixerit, ignotum mihi est.
In citata S. Peregrini Vita vixisse debuit tempore

eorum, a quibus ea postulavimus. Borum primum mihi verisimilius apparct, cum nec ego de Sancto illo
sive injuria

CaroliMagni
vin vel
ix,

ct

[nnocentii

IX (apud Ferrarium
seculo

legitur Innocentii IV, Pontiflcis, adeoque

gesta ignota.

quidquam prceter divta rcperirc potuerim. 2 Est quklcm ad manum mihi Ms. quoddam,
in cujus fronte inscriptum legitur
civitatis acdioecesis Aquilanae
:

Sancti et Beati

minusnoti;vert0w
est.

quo Carolus Magnus floruit, et seculo xiii, quo Pontiflcatu functus est Innocentius IV; imoU), si <"m Ms. nostro legendum *it Innocentius IX. lia-r, ut Hquet, minimecoharent:

inter Vitas, qtue

omnes

Italico idiomate scriptas

quoautem ex

hisseculis, quove alio intermedio

continet, S. Tutii ue/Tucii nulla

inter cas VitaS. Perenrini,

Exstat tamen

qum

ipsissimavidctur?

vixerit,convixeritveS. Peregrino divinarenon plOr cet.Quamvis autcmfabuhsa Vifa har inpartestare

quam

Ferrarius tam hic quam ad 18 Novembrisin Peregrino. Posterioriautem locomerito

citat

nonpossimus, cultus tamen S. Tutii tam ex har, quarn vx Frrrarii Valaioijh sutis vvrfus apparvf.

DE

S.

ONNENO CONFESSORE
8.

ORDINIS

BENEDICTI, UT CHEDITUR

IN

DIOECESI

MACLOVIENSI

BKITANNLE

AHMORIC^

j.

s.

Castellanus

in Martyrologio universali

ad
qui-

s.

hunc diem annuntiat S. Onnenum quos lice Onnein) aliis scriptoribus,

{Gal-

Gael)

Mevenni {vulgo Saint-Mainau* Saint-Meande etiamnum existitin Uritannia Armorica. vt. amporro cum asserta Castellani conflrmare
cuperem
,

dem consului, prorsus ignotum. Verba Latine reddo: In dicecesi Macloviensi, ipsius Onneni monachi abbatiifi S. Mevenni. Exatat
S.

plificare

nec

quidquam

invenirem
Maciovien
II

apud scriptores; eruditum aliguem sem per amicos consulendum curari.

ex ore Religiosh qui i"
"'< ,sl

ecclesia S.

Onneni prope vicum

Cosse. Abbatia

feminario

S.

autem Mevenni,
heec

15

BE

S.

WILFRIDA VKL VULFRIDE ABBAT.

uUa, nec Officium, nec aliquid de gestis ilHUs Sancti invenitur. Creditur, sed sine idoneo fundaraento, S.
S.

auctore
J. S.

tantum communicavit. Primo certum est, inquit, coli Sanctum aliguem Onnenum, vicumgue esse illius nommis, distantem uno milliari Gallico ab ahbatia S. Mevenni at nec ullo alio loco in diotcesi Machviensi S. Onnenura coli, ne quidem in abbatia S. Mevenni, Secundo exstat
hu>c
;

Onnenus

fuisse

monachus

abbatia?

Mevenni.
istius

Id miror ob

hanc credulitatem,

nullum
titia

celebrari, ait laudatus adjutor.

Sancti festum in praedicta abbatia Hactenus ex no-

etiam vicus Cosse" in Britannia Armorica, sed valde dissitusest avicoS. Onneni. Tertionec Vita

Maclovio accepta, cui plura addenda non

habeo.

DE

S.

WILFRIDA VEL VULFRIDE ABBATISSA WILTONIENSI

IN

ANGLIA

C.S.

CoMMKNTARIUS HISTORICUS.
I.

Sanctae variis nominibus appellatse, et in duas

perperam
:

distractse,

memoria

in Martyrologiis

cultus antiquus

Acta rejecta.

SimnN.snn.x,
viu. INIT. XI.

nirr abbatissas,
aluitque,

quas olim

Anglia genuii

propriis et subsidioS. Edgari regis

monasterium

hac die Martyrologio Anglicano

r
1 1

SanOttB

nomen

JoannU

oarie sorivtum

i
est.

ilsonii prioris editionis, sive 9

anni

1608 inscripta legitur S. Wulfhildia, guce in

.'M

ejusdem iterata editione ad diem

Maii relata

condeus in Horton, ipsi ab eodem praefecta est, nec diu post etiam Berkingensis in Essexia ecenobii abbatissa electa est. Quae duo monasteria magnacumprudentiaetsanctimoniadirexitusquead

Eamdetnet

alii

Fasti
et

commemorant ; sed ad
nonnihil nomine,

supremum

vitse

diem,

quem plenum

miraculis

varios pariter dies,

flexo

Wulfhildem, Wilfridam, Wilfredam et Wul\n- minus variant Angli frudam appelhmi scriptores, qui de ea meminerunt: ab his enim
.

sepultaque est Berckingse; cujus sacrum corpus trigesimo post obitum anno effossum, repertum est tam ill^oattigit circa

annum

Christi 980;

modo

Wulftritha, Wlffcritha,

Wilfritha,
et

modo

sum et integrum cum omnibus vestibus, quasi mox modo liumatum fuisset ubi etiam ad nos;

Wulftrudis,
964

Wulfrida, Wlfrida
in

Wolfhilda

nominatur. Bovedenus

Annalibus

adannum

eamdem Elftrhltham pvrperam nunvupavit, exmemoria forte lapsu nomen Elftrhith, quam
pau/o
attte

pj/t/ari ret/is ii.rurt

t/i.trrnf
et

/ttr rv-

trum usqueaetatem magnocum honore etveneratione servatum est. Quid ex hoc elogio admittendum rejiciendumque sit, infra discuttemus. 3 Idem Wilsonius in priori editione ejuSdem modofndms Martyrologii ad diem 22 Julii Wilfredam
diversam annuntiat. Winfconiae, Hantonia, commemoratio B. Wilfredae reginas et abbatissa*, conjugis S. Edgari regis et matris S. Edithse virginis, qua a pueinquit, in
ritia apud religiosam faeminam in monasterio Wintoniensi educata, deide vero regi Edgaro nupta, vana mundi bona post mariti mortem contemnens, pradictum monasterium ingressa est, eidemque aqbatissa pra?fecta est; ubi in eximia vitaB sanctimonia animam suam ccelesti Sponso reddidit circa annum 987, ubi et corpus

petens,

Porroego Malmesburiensem
guibus
<!

WestmoWlfritha
cm-

velut ah ti/frra

nasteriensem secutus,

nostra

Wlfrida

Wilfrith dicitur,

eam Wilfridam
:

pellabo. l)v loco etiam seucultus seu obitus inter

martyroiogos non convenit:

kingensi, olim nobiii

nam

aiii

eam

Ber*

Virginum in Essexia monasterio, alii in WiUoniensi cogn&minisprovinctce parthenone cultam fuisse affirmant. NonnulU
denigue virginita(is
t/uttm
tttii

lauream

ipsi

adscribunt,

siient, alii

mahmt

diserte negare, sin-

gvla stris focis examinabimus, postquam ipsius cultum stabilierimus.

iii

ejus sepultum,

Martyrolo

giis

Laudatus Wilsonius pro gemina Martyroloi/H editiom getninum Wulfhildia seu Wilfridae elogium recenset, aiterum ad diem 9 Septembris,
2
t/i/

ratione ad nostra

magnoque in honore ac veneusquetempora servatum est.

Hallucinatus
tyrologio

31

MaH

tt/fvrttm,

ul

jam

mtmttimtt*

est hic Wilsanius primo, dum Wilfridam hanc a Wulfhilde, quam in eodem Mar-

hoc pOS-

ad diem 9 Septembris

rvtuiit,

distinctam

auctorerecognitum, hucsolumtranfero, perdecursvm observaturus, siguidin aUeroproh

trrtits,tih

exAngiico Latine versa accipe

tereaannotationedigmtm occurrerit. Verbaitaque ; Berckingaa in

hanc virginem, illam s. Edgari regis viduam, sanetanrue Ediikm meurem cencredidit, et
suit.

Ihmr mtirvm saam

purtim vunvjit,

dum

in posteriori editione prtvtvrntissn Wilfrida 50-

Essexia depoaitio S. Wulfhildis rirginis e1 abbanssa\ tiliiv Wulfhelmi.comitiBintarQcoideQtales

lam

dum
qua

Saxonesj quaa primo Eaota tonia; postmodum veroin

esi

religiosa iu

Wil-

mn

Wulfhildem recensuit; partim reHnuti, ftimt/vm Wulfhildem virniitvm appellavit,

S.

Dorcestria

ex bonis

tamen

quidem Edgari coHjux aut vuiua, sed EdithcB per vumdvm regem mater
dicenda

:: :

DIE
dicenda
tebit.

NONA SEPTEMBRIS.

455

erat\

quemadmodum ex

sequentibus pa-

Salhicinatus est sectmdo, dum eam Wintonim (Winchester) in Hantonia monacham faetam t ibidemque tpsius corpus sepultum scribit,
ipsa Wiftoniensem partfteuonem, Anglice "Wilton in oognomine comitatu Wittonia seu Wilshire, tam vita monastka quam sepuflura
cttrn

mter avctaria addiem 9 Septembris sic tegitur : Monasteno Berkingensi, sancue Wilttdae abbatissae. Alterum est Martyrologium universale Casteilani,in quo adeumdem diem dicitur 'jztem m Angiia S. Vulftldis, virginis, abbatiss. In ita quoque fabulosa^ gvam habemus, dicitur Sanrta prmdixisse, se in Vigilia
1

AUCTORE
C. s.

illusirarit,

quemadmodum

S.

Ethelwoldi
ea

ostendemtts.

makdistracta,

modo ut una
ettdemque,

rius, in

4 Wilsonium partim secutus PhiHppus FerraCatalogo gencrali ad 22 Julii ita habet In Anglia, S. Vuilfred, reginae et abbatissae :

episcopi, hoc est, quinto Idus Septembris ab hac

luce ad

Dominum migraturam. Ceterum quu

omnibtts his martyrologis s. Wilfridaa emortua-

adQvero Septembris
fredse,

sic

In Anglia

S.

Vuel-

virginis et abbatissae. Horttm quoquc exempto Arturus in Gynceceo ad memoratum Julii diem ait : In Anglia, S. Wilfredse, reginae
et abbatissae Ordinis Benedictini, quae induta pro regali chlamyde, vili scheniate, monastica

lem aut festam lucem rectius assignaverit, incompertum mihi est: attamen cum Majoresmei in Prmtermissis ad xxxi Maiieam adprmsentm Septe/nbris diem distuterint, censui d eadem um codice Altempsiano, Martyrohgio WilsoniiAn<

in humilitate, abstiuentia, perpetuaque Christi servitute ac sui assiduo contemptu, vitam admi-

glicanoantiquiorc, Castcifano ceterisque, ad ftunc diem agere, paucaque, qiur dr illius gestis novimus, studioso lectori exhibere.
7

De

cuftu ejus prwter receusitas

rabilem consummavit. Deinde adQpariter Septembris : In Anglia, S. Welfredae, virginis abbatissae ejusdem Ordinis (S. Bcnedicti), quae

Fastorum
Guilielmus

Soncfa

tituhis

commemorationcs pauca habemus.

tinti<iititu$

contempto
subditis

saeculo, conculcato diabolo, singulare

pietatis, patientiae, fortitudi-

exemplum

Mat/nesburiensis, secufi xn scriptar, lib, II <!<> Gestis pontifirumAngforum postquamdc S. Edithce in Wiltoniensi camobio sepultura emV, ita

tpsi <hlscriptits:

prosequitur: Jacet in
Wilfrith...,

Denique die 14 ejusdcm mensis Septembris, ad qttam in Annotatis ad 22 Juhi lectorem remiserat, de Wilfrida, quam observat etiam Wulfrudam appellari, rursum meminit fris verbis : Wiltoniae in Anglia,
reliquit.

nis et perseverantiae

eadem ecclesia materejus sanctaque proveroasseritur etcclebratur. Rogerus quoq/te Hovedenus, quisccuiojju

floruit

Sanctao titufo condecordat, dum in annum 964 ait: Uex Anglorum paeificus Eadgarus... de sancta Klfthritha virgi-

eam

Annalibus ad

commemoratio

BenedicPorro hanc posteriorem commemorationem cuitusquc locum didicit Arlurus ex Eduardo Maiheivo in Trophaiis
tinae, vitae meritis conspicuae.

S. Wilfridae abbatissae

nem Deo
jam

devotissimam Kditluun suscepit. Iliur //V/^,WiltVidam seculo xn et xni SanctaaftVw/o

gavisa/n fuisse,

qurm

ipsi e/ia/n posteriorrs

historiograplu

conservanmt. C/ium

hir

addo

Benedictinis Congregationis Anglicanm

ad cum-

Nicofai Harpsfvtdii, archidiaconi Cantuariensis

ad varios dies

dem diem. 5 At Hugo Menardus in Martyrologio Bcnedictino eam ad 13 Septembris retulit, sicscribens
Wiltoniae inAnglia, sanctaeWilfridaeabbatissae
cur autem id faciat, nescio
;

testimonium ex ejusdem Historia ecclesiastica Angficana, secufo x, eap. x, ubi hcrc feguntitr ;

in Observationibus

enim Maifiewum laudat, qui de ea primum die postera agit, ut dictum est. Menardi vestigiis institit Gabriel Bucelinus in Menologio paritcr Benedictino, ubi ad eumdem diem Sanctce elogium reliquis huc usque allatis purius texit in hunc modu/n : Wiltoniae in Anglia, S. Wilfridae abbatissae. Wilfridoe necdum Deo consecratae vim intulit Edgarus rex Angliae, quam mortua conjuge, in consortium thori pluriraum exambivit sed illa generosissimo contemptu, potentissimi suique amantissimi regis contemptis nuptiis, et
:

Wilfridam rex Edgarus per vim, ut diximus, stupravit: quae postea non modo corpussuum integrum et incontaminatum conservavit, sed et tam severe atque sanete vitam apud virginas sacras WUtonisa (quibus et praafuit) traduxit, ut inter ccelestium choros poat obitum, ab omni
posteritate adscripta censeatur.

8 Exstant in Museo nostro varia Mss.

glim, Scotia?
e.t

ad An-

itittlf/iuitit rt

Hiberni/r Sa/trtos spertantia, sub

nratio de
rtttiait.

invotucro f Ms. 167, et inter htsc Ms. unum, ex-

hibens collectas

exquodam
de
S.

antiphonas de Sanctis variis, Breviario velAntiphonarioAnglicano,

et

ut conjkere firet,

excerptas

inter ceteras

autem

omni regni ac

regiae

pompa

irrisa, ad

Wilto-

Wilfhilde seu Wlfhilda sequens antiphona etoratio prwscr/bitur : Augenobis, Jesu Christe,

niense confugiens coenobium,cucullumpurpurae praetulit, totamque se regura Hegis obsequio

consecravit; ubi tanta deinceps sacri profectus desudavit contentione, ut c^teras virtutibus
perfectionis sublimitatem,

benedictionem gratia' in;r per merit.a Wilfhildw tuae dilectae, per cujus c*Ji:iritatoiu (anUm mira-

culum dignatus

es declarare,

ut

omnibus hoapi-

tibus satiatis, liquorpriori plenitudine reperiretur. f. Pretiosa Anglorum gemma Wilfhilda pro nostri crirainibus interpella. Qratio. Deus
castitatis araator, et continentisB

transgressa, iisdem abbatissa prsefecta sit, et ob Sanctorum post mor-

tem albo adscribi meruerit. Similia habet laudatus Mcnardus in Qbservationibus ; sed de liis
postea.
memoratur
agamus.
:

conaervator,

pudicitia tribuisti beatBB Wlfhildaa sanctitatnii, pro bonis operibus glnriam, ruiiccdc

qui pro

cur de ea hodie

antequam Martyrologiorum annuntiationibus recensendis finem imponam, duo

6 Denique

nobis, quaaaumus, ejus sam-tia meritis, utapertis januis regni coclestis surarao Uegi euin oleo
Lsatitifie

adjungo, in quibus ad 9 Septembris sanctm Abbatissm nostrm memoria celebratur. Primum est codex Usuardinus auctus Altempsianus, exquo Henschenius noster ac Papebrochius variantes

mereamur

obviare. Per

Dominum.

Deni-

ijnr

ijiur

Witsonius in

Martyrologio scribitds

veneratione sacri ipsius corporis

wtutem

/leisererautf,

adsuam usgue eonstantem sanctm Abba1

liomm excerpserunt, qztemque horumposteriorin Anglia auetum censuit; Sollcrius vero quondam ecclesim Wintmien*
lectiones sivc auctoria olim

tissce nostraiculitiin

confirmant. 9 Acta S. Wlfhildis virginis et abljatissa nli

Atitt,

tjw
fa-

eodem regno fuisse, observavit in Proifaad Vsuardi Martyrologium pag. 63. Ex hoc tgitur codicc apud Solterium mox laudatum
sis in

tione

Lsgenda Sanctorum Anglim,a folio 226 verso, eademque nos habemus ex Ms. liabetr Yaiiis, i,i quo WolfhildiB virgo etabbatissa scribitur. Auctorrm nullum prmfmmt ; at
tfii

Capgravhts

in

habi

ttttts,

butota

quisquis

15<>

DE

S.

WILFRIDA VKL VULFRIDE ABB.

D

AUCTORK
c. s.

quisquh is fuerit, fabulalor fi/ii et nugwendulus, atque adeo omni fidepreloque mdignus. Cum tamen wspicer r.x hoc fonte eum qwirumdam er-

rorem manasse,
ftfis

f/uo t/rmino fatjus nomiruss////cfu

Abbatissa, altera virgo, regina altera, S. Edgari

i

ronjux

rcrr/isrtur, ji/vrrit nlif/ua

exkis ActiS
Iruic bio-

II.

Vitse

delibasse, ut

discipiat lector,

quantum
sit.

riis:

compendium ex vabiographi et quorumerror

:

grapho fidei priidcnfcr triht/cntlum

elucubrationis sum
r.r
*

!n ipso

limine genealogiam Sancto?

dam martyrologorum
correctus
tia: Edithee sanctitas.

Cupgrcso.

Alficilus

non minusridicuU guamfidenter rexWestrepetitin huncmodum: Wolfredas Saxonum sylvam quamdam venandi gratiavice
aquilxB niiio.

Edgari poeniten-

quadam adiit, et vocem parvuii vagientisin arbore audivit, etavenatorum turba, quidnam hoc
foret, dSligenter inquiri fecit
in

[nvenerunt autera

ummitate arboris in nido aquilaa infantem gantem, forma conspicuum, habentem in corel< pore notam, quasi regnificum signum purpureo
pallio involutum, in

ex professo concinnaverit, nonnulla tamen aliorum Sanctoicriptoribus

uamquam nemo ex
Vitam

antiquioribus

Anglim Ex nobmin

S. Wilfridae

Wastu
nata

brachii

gemellas armillas
:

aureas, nobilitatis indicium, praferentem quem rex baptizari fecit, et a nido Nestingum vocans,

rum c/estis hinc inde immixta reperio, qum brevc quoddam ipsius Vittv compendium exhibent. ln primis eam ex illustri apud Anglos sanguine
prognatam
episcopi
essr
,

ustcnUii/tlnr,

comitem prnvexitWitburdingum, qui genuit 10 Hic genuil Wulfhelinum, qui exuxore sua liberos procreans {idcst postquam procreasset,) una cum conjuge asque ad provectam su.-i decem et octo annis ntatem caalibem vitam duxit. Angelus autem Domini tandem trina visione atrumque hortatus
nobiliter erluratinn in
est,

tradunt S.
et

Dunstani archivirginis
c/ui
,

Cantuariensis

S. Edithee

sanrlitnonuilis hiof/ruplti.

Horum primus ,
,

monocitus Confuoriensis
srru/i

Osbertus nomine

cf

utconvenirent,
ervarent,

rjui.-tjam rastinri a>vo

Christo

apud Surium ad dkm 19 Maii editits, Wilfiridam tacito tamcn nominc, de nobilihus Antrlorum natam ait. Aifcruut Muhittoiiius in Ohsrrmfionibus pneviis ad

xu

srrip/or fu/ssc crcdifur.

Sponsam generarent,
.1,11

et de cetero propositum

Phint itaque certiores alterutro testimonio, nec rebellare audenl tam evidenti ccelesti edocti fmperio, trina admonitione probato. Nata igitur infantula
e1

Wolfhildis nuncu-

pata

est,

ablactataque

virginibus

Wintonise

Quis non rideatinsulsum fahu/u/nrr/i/, qut onilrs fabulaS pro rrro rrt/ilu
traditur educanda.
velut
ci ut prirln in1 1

Vitam S. Eadgithce seu Edithce, seculo v BeneGotselinnm seu Goscelinum, qui seculo xi floruisse dicitur tom. I februarii, pag. 384, num. 2. ubi etiam plura de eo lector reperiet. Hic vero apud laudatum Mahilionium sonctam Abbatissam nostrom rerjii ducis filiam appellat, ut mox vidchimits. Parendictino, pag. 03fi, opinatur fuisse

tum nomhift nec

rrrit co, qucB in

citoti )iec a/ii antiqui scriptores

tripode pronuntiat ?

edisserunt; quare nescio,

unde biographus didi-

Porro nonnulli sunt,

qui

Vitam

Sanctce

fnbulosa f/rnrotofjia

num. 9

rt

10

dignari

ji fun

Ms. auctore Roberto Bucklando laudent, quiignotUS niilti rst y nisi i/lr/n sif tinn ro, i/urin Jonnnrs
Pitseus
iit

recitat.

13

De

trurris Sanrtrn

Belationibus
appellat

historiis

Radulphum
sta-

usf/ur utl cetatem

Bucklandum

seculo

xvn floruisse

proditum
fuit.

reperi.

annis , rebusque in iis educaturin nubilem gestis, nihil memorice monasterw Biographus eam, ut ab iactata Wilioniensi.

tuit, flr inoniti/irutis i/is/us

/it/rrnriis iulrr rrfrru

Wiltoniensihus snrris rirf/inihus

:

educandam
illius

scribens: Transtulisse etiam dicitur

iM",

Anglice om-

traditnni fuissr scripsit

secttti

t/uod

quidem ab

tomos de Vitis Sanctorum et prselo obVita nostra Bucklandum tulisse. .1// Vero Ms. auctorem habeat,necne incertumest: verum si hic iih- sit, cujus Pitseus meminit, nihil interest, liuirnr uu ulfrri ruut ut/srrihuu/ U$ ri/m 'itw u/ioSurii
;
I

more non abhorret, imo cx dicendis constuhit. eam ibidem inter prmdictas moniales habitasse, dum ab Edgaro Anglim rege damnum virginitatis passa et od regalis tori consortium
invitotn
rst, Ati ntuulrm
,

/mrtltcno/te/n

post/nodum

quin vitiosm auctoritatem adderenequeat srripfor,

regressa

sacrum
vitce

velamen

regio diademati et

qui sexcentis annis post Wilfridam

floruit. Fabtt'

monasticce

observantias aulos deliciis gene-

losam

it/ifur

Vitam statui non edere, sed ejus loco

r.r

roso ani/no prtrtu/i/. ih'uiruu/uc rriit/uis prtrfrctu

rst.

rrrtioru, lirrf paUCU,

/irohufis nur/orihi/s rol-

ffujus loci situm breviter indicat Guilielmus

lib.

Irr/u studioso lectori exhibere.

nulli
in

Quiatamen nonmartyrologi a fabulatore illo, utjammonui,

tlrtlttt
t't

rrrorrm

sunt,

hinr

i/ulr

urrrssr

rrit

ipsius

figmenta refutare, ne perperam videamur.

rejecisse

flde Gestis ponfificum An: Wiltoniense coenobium beata Editha, filia regis Edgari, sedem ossiura suorum dulcibus exuviis ornat, amore fovet. Wiltuna est vicus non exiguus supra Wile fluvium positus, tantaa celebritatis, ut totus pagus

Malmesbwiensis
.

ghrum

sic

scribens

ab eo vocetur. Pauto prolixiusdeeodem vicoagit GuiUelmus Gamdenus in descriptione Wiltonia*

pag.
17<i,

uhi

iiii/n,

bourn
midio,

ef
si

Nadderi confluentem, duobus

accurata

adduorum amnium Willeycum disit tabuia, quam proimittit,

.

milliaribus Satisberio <H*sif,imcoUocat,ibidemque dr memoralo coenobio /nrn/iui/ uc denique de

ejusdem ruinis subdit

buit, et

Paulatim quasi conta-

jore

nunc tantum tenuis quasi viculus, Matantummodo pro magistratu summo, et elePenbrochi
sedibus,

gantissimis comitis

quae e

diruto monasterio surrexerunt, gloriatur.

14 Xtu/r

: ,

DIR

NONA SEPTKMDKIS.
tuens,
fecta
illa

457
subito,

A
Totius Vita oompendtum

compendium accipe. Laudatus S. Edithce bioffrqphus apud citatum Mn\

14

Nunc

breve

itm

Qnam
es!

inquit, sanctimonialis ef-

AUCTORK
C.

billonium de eo hcec scribit; Beata virgo Editha filia fuit Edgari regiset Vulftrudis regii ducis
filiie:

Arreptumque velum
quo
poterat,

detraxil

COnatu,

trustra

nhnitrnro,

quam quidem Yulftrudem

,

rex sibi perpe;

tuo regni consortio ronjungere statuerat sed illa a partu absoluta deinceps continenter

quam illecebris servire maluit, Christi amore eam invitante. ltaque monacharum havivere,

bitum apud Wiltoniam

proficiens, virginibus
est.

manibus

sancti Ethelet

woldi episcopi accepit, exemplisque

virtutibus

mater

spiritalis prsefecta
relicta,

Porro beata Editha sub Matris cura

tandem rege assentiente. in eodem monasterio monasticam vestem induit. Eam veroMaternon auro, non monilibus, non multivario ornatu
sed litterarum ac virtutum splendore instruxit.

mente vulnesum. Qttod seanrialum eo vohonientius fuit, quod rex idem legitimam uxonun hahehat. Elfledam videlicet, cognomine Candidem, Ordineri prmpotentis Orientalium Anglorum ducis aiiam, de qua et s. Eduardum genuerat. Denu que idern factum ab aliis quoqm s< riptoribus traditw, iia nt in duhium rerocari /><> possit: <it nunc qucsdam ehtcidanda sunt.
i-ati

abusus aqmdam eaest,et gravi scandaloquique per Angham religiosi ex hoc

17 In primis duhituri nequit, quin hCBC \\"\\frida

bioQrophm

Edgari m virginem Wilfridam amores partim insinuans partim

Itn /pse, illicitos saneti regis
,

reverenti silentio premens.

ex variis

mar- mirabUm hi&tariam tyrologis in duas distracta, modo regina abbatexit. tissa, modo virgo abbatissa appellatur, Xrc duhito, quin error ille ipsis irrepserit exfabulosa Vita Ms. s de qua actum est: etenim cum m hur Wolfhildis virginitatemsuam
sitt

tma eademque

qum

a recensitis

Malmesburiensis lih. II de Gestis regum Anglorum, cap. viii, ubi de S. Eadgaro seu Edgaro rege sic ait Sunt, qui ingenti ejus gloriae naevum tentent
'

15

Rem

omnimodeilli-

clarius explicat Guilielmus

huttnn

srrrussr

ttirtifnr,

rt

aliu,ic

ruastarct,

apponere, dicentes primis temporibus fuisse crudelem in cives, libidinosum in virgines. Deinde post aliqua ita progreditur : Virginis Deo dicatae audiens pulchritudinem , violenter eam a monasterio abstraxit, abstractaeque pudorem rapuit et non semel thoro suo collocavit. Quod cum

Wulfhildem vel Wilfridam quamdam, s. Edithaper Edgarum matrem, ut sanctam coli, existiniarunf mcmorafi ttiurti/rotof/i, htinr ah iUa
t/istinrtmn esse.

Jum

rrro

quum

fu/rm mrrratur

tum ez mirabili Sancta genealogia, quam ex ipso num. 9 n in recitaviille,

biographus

tiquet

t/u/s, !>,,

rr hOC IpSO

VitCB loCO, iu

fabulam aggreditur,
Sanrttc virginitatem

ut contra

qUO irpniam antiquorum fidem

tuea
urripc.

omnimode inviolatam

aures beati Dunstani offendisset, vehementerab eo increpatus, septennem poenitentiam non fastidivit, dignatus rex affligi jejunio, simulque

tW.

Pro/i.nr

>>arrtiti,aiis

COmpmdium

'MYlfrida

diademate carere septennio. Eujusque Guilielmus ex aliorum quidem sententia : ipse vero paucis interjeeiis, S. Edgari prolem recensens, mentem suam kis verbis edisserit : Genuit et S. Editham de Wilfritha * quam certum est non tunc sanctimonialem fuisse, sed timore regis Puellam laicam se velavisse, moxque eamdem, arrepto velo, lecto imperiali subactam unde ofFensum B. Dunstanum, quod illam concupisset, quae vel umbratice sanctimonialis fuisset, vigorem pontificalem in eum egisse.
. :

Wulfhildem, quce in Wiltoniensi ccenobio inter sacras virgines educabatur, rex Edgarus ardebat perditet nec eam blanditiis aut minis suo obse-

quentem desiderio reddere poterat, nec e domo Dominiaudebatrapere, Consilium itaqueinil cum
ipsius ronsuiu/uinra, Wonllr.la nominr. tpur sr

agram simulans Wulfhildem", velitheredem

bo-

tiorum suorutn tonscrihcndntn, urtcssit. 18 Adest itht.ct Wenfiedammm EdgaroepuUs

uf oirgini
tiittm
i/isi
\

accumbentem
derejubetur.
regalis
solii,

reperit; nec

mora ornatu

regio in

ttuitnr et rrt/cui 'tnicr nc Ycnftcttuin tnrnstc ussi-

merai

Tum

rex propositis aulm deliciis et

erat,

ad quod evehenda
nuptias

splendore,ad
\t

datm

16 Similia repetit

Anglorum, cet in eadem

'

de Gestis pontificum unde sequentia huc transfero. Jalib. II

contrahendas secum

invitat,
t

Virgo

ecclesia (Wiltoniensi)

mater ejus
sancti*
,

(Editkce virginis)
a/.

Wilfrith,

quam non

delirat

monialem,

sicut opinio vulgaris delegat

sed

Sponso posthabens fugam meditatur; it/cof/ur agritudinem causata,in quoddam cubile, paululum quietura egreditur. Verum quo minus consilium exsequi liceret obstabant regii
ccelesti
t

omnia

subito timore regis, suo tantum consilio vela-

custodes, qui

eam

in ipso cubiculo observabant.

abrepto velo, regio cubili subactam. Unde ille, quod foeminam attigisset, quae vel umbratice sanctimonialis fuisset, a S. Dunsseptennem exegit pcenitentano redargutus
,
,

tam constat

Prtsclusa kac via, aliam

aggreditur, eladlatri'

nam cum duabus

posiftt

puellis sccedens, regioque de-

orimtu,

/>rr

c/ustfrm rutiirn/nm, a/n/rla

tfurr r/n/tsu, in rit/u Wrrrirrltr

tiam.

Illa

quoque

partu
;

explicito

voluptati

ptiupeiruinni
dir postera

pr/mn nortr ti/nnl f/uamdum hospitata e$t, i/u/rt/ur

Edgarus,
rt

frequentandae
sprevit,
tur.

non

inhaesit

sed doluit potiuset

Wiltoniam remeavit.
ttf

re

Sanctaque pro vero asseritur et celebraMalmesburiensi consentit Matthcsus WesU

cognita, eo
flfsitini

mox

properat, inventamque extra ec

;

roiii/nrfirntlit

iltn

i>>

rlrsinn, f,t-

monasteriensis in Floribushistoriarum,
Christi 963.

adannum

giens,

manicam suam, qua

tenebatur, in regis
r,t;:/u,I. //,

ln

Vita

quoque S.
,

Dunstani, cu-

intiiiilnis iiii!-;;t::l,trr t/ts: .sstin,

yero

jus auctor, ut monuimus

Osbertus perhibelur,

ad se conversus, obstupuit prodigiOj

et Christi

apud Sariam
verbis
;

die

19 Maii
vice

Quadam enim

eadem leguntur his idem rex in monas-

Sponsam sua imposterum

voluntati permisit,

terium virginum, quod Wiltoniae habetur, venit. ibique captus specie cujusdam Puellse, quae de nobilibus Anglorum nata, inter sanctimonialesnon velata nutriebatur et custodiebatur, eam suo colloquio adduci secretius jussit. Ula cum raptum ab una duceretur, timens pudori suo sanctimonialium capiti suo velum imposuit, eo
,

multisque villis donavit 19 Qais noii videat, Wulfhildem hanc eamdem esse cum ea, cujus mpra laudati scriptores me
niincrunt, rtt.rf/iiuS.

iot</r

error in

Martj/rologia
itrep-

Edithdm natam COUStat? quadam

Sit.

Corrigendi igitur ntnt martyrologi, 7/// Wnlfbildem vel Wilfridam alteram reginam, alteram
virgin<'in,/v7/V////s omnxbus scriptoribus ignotam, quo igitur annuntiant .1 / quavat aliquis pat i<> in bwgraphi mentem venire potuerit, ut ////// multis ambagibus virginitatem Wulfhildi
.

modo

se protegi sperans,

si

forte rex quid inhoipse

nesti a se exigere vellet.

Quam

vclaiam in-

Septembris Tomus

III.

58

vendicare

a:&

m
guod
''"" re vera
i

S.

WILFRIDA VEL VULFRIDE ABB.

>

AUCTORE
c. s.

oendicare tentaret. Respondeo,

potuisse, vel ui
veritatu
,./
i

eum ud

" hl(

>

narrantur,

qvmet apud

alios

passim legereest.

invidwsam hanc labem etiam cum dispendio a Sanctm fama abstergeret,

ex eo nata compleEditha quoque seu Eadgitha matemis instituta ta Wiltoniensi camobio ni

.

irgmem

crederet,

ginis titulo insignitam forte kgisset,

cum quem

otr-

curu

nec

erudita prceceptis sanctissimam vitam Septembris, ut est beata morte finivit, die 16
r!

ego ipsi certo ausim abjudicare, supposito, r, jequentibus apparebit. Hoc autem

guemadmodum

apud Mdbillonium
nis, seculo \,

in Actis

Sanciorum

sut

Ordi-

a patj. G3C.

non

uliuttt rittetu,

iavraissr viaat,

qua ipstusvtrcomponeret,

ginitatem eum Edgari amoribm

quam simili fadula labem

illam t ipsi

imque,ut

hacratione erederepotuit, inustam tegere, atque dicta enervare vel corrigere. aliorum tcriptorum

Verumtamen
regis

securius

imposuisset,

si

Edgan
quippe

III.

Monachatusetprsefectura
:

amores

silentio penitus pressisset:

Wiltoniensis
tuale
:

tempus emoras-

ex

An

vtrgo

horum com?nemoratione manifeste Uquet, '/"/" omcribit, S. EdtS. Wulfhildcm, cujus ihi tiur matrem fuisse. Alterum, quod hic quceri possit, est utrum
I

<

varia biographi

serta explosa.

20

cmseri possit

,,,,< '<>

Abbatissai nostrmvirginitaiU laureolaqueat

quodinvita oblucguare si in casta mente et sine perseveranSf stuprum mere passa fuerit, toleraverit, certttm est, eam consensu nolensque memorata laureola minime fuisse frustratam;
adscribi. Dubitandi ratio est,

tansque

<

iolata legatur;

E
<

x S. Edithce biographo num. U diximus, Wilfridamwu ut ipse eamvocat, Wltrudem monachorum habiium e manibus S. Ethelwoldi
episcopi

Circa annum

963

velata,

factaque

Comprout in nmilicasu, tom. I Septembrisin pramio ad Acta H. Margaretm Lovamentario niensis,num.tiO et&\ ex SS. Augustino et Thoma ostensum est. Verum ego, ne guid in alterutram
cio t cui soli cognita fuit

amobio : mittamus, dicendum

Wintoniensis accepisse in Wiltoniensi guod si, ut probabile cst, pro vero adest,

factwn

fuisse

an?w9&3,

partem temerario ausustatuam,totum idDeijudiSanctm mens et voluntas,

permitto.Observo tamen, contra virginitatem fornnJii.T et completive sumptam, ut loquitur s. Thomas II 11, q. cxn a. l, S. Wilfhildi asse-

rendam,
iiiini.

nihil urgere, gurn

ea

Malmesburiensi

guoS.Ethelwoldusad Wintoniensem episcopatum evecttis dicitur in Opere nostro ad diem 1 AugusH,pag. o, num. 16, vel certe paulo post. Ita colligimus ex S. Edithce Actis apud Mabillonium ubi hmc anno vicesimo tertio aetatis suae lij Kalendas Octobris... circa annum Domini nongentesimum octogesimum quartum obiisse
,

L5 attulimus ; sciticet

eam non eemel Edguodpropter-

gari regis thoro collocatam fuisse,

rtt

rrlir/itriifriit

vonsv/isus stispiritnirtu posset in~

guare si annis 984 viginti duos integros subduxerimus deveniemus ud annum 9G2, quo circiter nasci debuit Editha; cumque hujus Mater,
narratur
: ,

gerere: nihil, inquam, hac urgent;

cum hmcnon

Malmesburiensis, sed eorum

nrr guisquam ex
dat.

sit

sententia, qui in-

post

gentijS.jfe7fl^ar(gloriEenvum tentant apponere,

aliis,

guanium apparet ex dictis preecedente, non diu partum ad Wiltonienses sc receperit, congrue intelligitur anno circiter 9G3 aS. Etheivoldo
velari potuisse.

quos laudavimus, id tra-

Negue etiam

obest idem auctor

dumlib.H
"-*
;

23

///

vivis supererat, prcedictoque

monasterio

abbatissu,
interest

de Gestis pontificum Anglorum "i"" 1 "" s '"""

ait, Sttnritiin iir stti violatione doluisse

prceetat

auuo

979,

quo S. Eduardi,

refjis

Anglim

id

enim

ac

ma/ttjiis, tra/islutioui

una cum

filia

sua Edi-

translationi S.

dv

viiijinthitr

iuntrrittlitvr sniiijitn sivv tlr t/itr-

tha reliquisque virginibus interfuit, prout disci-

Ednardi

gritate corporis, cujus corruptio, contra consensniit fnrtti,

mus ex
tis

lu/uluti

non prcejudicat
se

virginitati,

commode

pag. 645,

nttnt. 8,

Suncti Actis ad diem 18 Martii, ubi ex Joannis Brontoni, abba-

explicari potest.

Jornallensis Chronico de Elfero comite,

ad F
*

c
in

j\
tiiiit

monasto-

habeant,ex tlvimlv omnibus carnis

tttt litn

dictis

constat,Sanc-

sacrum martyris corpus transferendum episcopos,

abbates regnique optimates invitante, intcr cetcra
hosc leguntur:

illecebtis

mundique
1
1

niini irijn:tiitiir

deliciis
si,
itf

nuntium
siln

remississe, idque eo gloriosius,

Nuntium quuque ad abbatissam

dirigit,

Edgar fnrmhntur,
:

htihvt S. Etlitlxv

biographus,

ituin.

/rl<t-

Wolfridam tnmonasterio Wintoniensi*

et ut

Wiltoniensi

Editha
sancHtas.

perpetuo regni consortio conjungere statuerat; defuncta scilicet jam tum injiiii vim inlttiit, rvi paulo pOSt, Efhvl/ledu ritiu
\

tus, iv\ vitm

exequias cum sibi eomntissis virginibus conveniat, denuutiat. Erat

ad peragendas tauti
in

viri

autem
bilis

eodem monasterio quaedam venera-

svu
trnrf

Elfieda,

ejusdem
in
' :

regis conjuge.

Primum
att-

virgo, soror ipsius S. Eduardi.

magna

vitae

Alfordus
utiin.

Aituttliluts
ultvrttt/i

vtrlvshr, atl
tiirviitiant

et

morum

lionestate pollens, Editha

nuin 962,
Sariii

vrit,

si

ima; supra dicti

gis

nuncupata, regis Edgari et ejusdem conju-

s. tiunstuni
r.i

biographo,

cujus

recensuimus, credere hir nttn Itthvt inqtiirvrv. At tlttin Inan

tnjis
lahri/t
r.v

num. 10 matimus; quod

verba

Wolfridse,

erat.

nondum Deo consecratae, filia Quibusmox cum summa diligentia et vene,

Edgari

rationc convenientibus etc.

tru/isiatu/iujue est.

corpus

exhumatum
fHitn suos

vvritutis

tiatorv i/ivinorainus,

juvat vtiaai ejusdem dignam posterorum

via
ptvititvntiant.

memoprovil)u/t-

21 Reliqua Sanrtiv gesta

apud

scriptores fide

annv

ar

tliiimv

viviaviitiiv

dignas non reperio

enarrat,

nam

quce

illius

biographus
infra
ejus nuterrant,

98-i deftuicttr,

ilvatiitin

pauvis aaitofurv.

EdgOTUS u S.

omnino suspecta

sunt, de iisque

sta/to tiv vo/mttisso in

Yirtjiiiv/n (hitjitio arriter

agemus. Emortualem quoque

lus,

annum
at

inv/rpitits
titfus,
ijitqtte,

vt

atl

ejusdem episcopi pedes provo*

/itiiiitviifiam
sasvvjtit,
|

guem
tvslr

legerim, prodidit

certe

srptv/i/ivi/i
t't

.ir-

qui

Alfordo ia Aintaiious
984
,

ecciesite

Angli-

tt

hipsn

/crrvnftm'
ut

reswgens, inter
r.v

raiuv utl fiiiitum

uum.

10,

itlam
,

Sa/irfus

locum mepuil.

liqttvt

ejusdem
illustra-

980

defunctam
vunt

putavere.

Errant

anno inguam

ActlS, ati (livin

fis.

8 JttiH in Opvrv uoslro

et

uon
dus,

qiiia tsfluvr ojiinh/, at

tdh 2 memoratus Utpsus

pcenitentia

ibidrm unjuit Atforbiographo apud Capgravium edito

non

DIE

NONA SEPTEMBRIS.
rum
falsitas ex huc usque dictis satis liquet.
nuili,

l.V.I

non convenit, fhujus emm biographi dicta non curamus) ; sed quia in S. Edithce Actis mater
fi!i<r

Sane
nota

auctork
C. S.

quos quidem legerim

scriptorum

984 defunctm superfuisse, verbis, qum subdo, diserte dicitur. Porro tricesimo ab obitu suo die apparuit virgo sancta Matri suaj Wlftrudi, formosa valde et hilaris atque lumine

circa

annum

fait ea Berckingensis ei Bortonensis

camobiorum Sanctmprmfectura; imoqumea s. Edithm Vita addurimas, satis ostendunt, eam iu Wiltoniensi
perseverasse

vestimento amicta et spleudida, dixitque se Regi suo bene caram in gloria sempiterna.
sicut

Nondum

igitur e vivis excesserat

vero, si de

anno 984 imo Wlftnule nostra accipienda sint, qum

;

monasterio saltem usque posi Edithm mortem quin et ibidem defunctam esse colligimus ex Malmesburiensi qui, utnum, 18 , diximus, eam in ejusdem hci ecclesia humatam \Vr nunus amiarct bioniujifii fuissr affinnat.
,

idem biographus post S. Edithee elevationem

jungit, dicenda est
ejusdem

sub-

annum

Christi 997 attigisse

narrationis fdlsitas ex tempore, in quod Sancta ad Berckingenses reditus debuisset incidere : ete-

imo

et

aut etiam superasse. 25 Bic enim postquam dixit, post discessum S. Edithae tredecim elapsis annis, adeoque anno
997, ipsius corpus a S. Dunstano, per ipsam virginem monito, elevatum fuisse, inter
circiter

nim

factatannoQSH supenixisse
videtw.

si pro longo fcerapore, quo biographus eam ante expulsionem Berckingensibus prmfuisse scribit, quinque tantummodo annos computemus,

eosqueunacum
903,

miracula,
fert

qum tum

circiter contigerunt, ista re-

viginti, quibus exsulasset, anno quo drciter velatam ostendimtts si, hxquam. hos 25 annos anno 963 addamus, dicendum erit.
;

: Clerici Pictorum in capsa oircumferebant sanctum confessorem Juvium, atque in sanctffi

eamnonante annum 988 ab

nibus restitutam
esse.

Alfrida suisvirgi-

virginis coenobio honorifice

suscepti, in altari

28

Eo aufem tempore

Alfrida

jam dudum Smota

beatae Editha? sacras reliquias deposueruntrcum-

regio fastu deposito severam ob interfectum suo

consilio

que inde recedere vellent, tanto pondere

quia?
illa?

reli-

sanctum regem Eduardum pamitentiam

II

altari inhsesere, ut nulla ratione pos-

agcbat, teste Malmesburiensi, quilib,

,

deGestis

sent amoveri. Plorant igitur adveme, ejulant, vestes scindunt, capillos vellicant tandem re
;

desperata, receptis duobus millibus solidorum a

regum Angtorum cap, ix, cum narrasset Elfridam S. Edaardi COrpuS ininu ulis rlaruui, pfiufr quani traus/crrcfur, quod unno 979 rrl srqurn/i
factum
es/,

V.

Wlftrnde abbatissa in sua tristes abiere. Si hmc, inquam, qnod tamen certum non est, de S. Wilfrida nostra accipienda sint, anno Christi
,

divinitus prohibitam fuisse accedere,

:

ita prosequitur

Elfrida de

illo

regali supercilio

inclinata, dire pcenituit, adeo ut multia annia

997

in vivis superfuit,

meridtque

filias

suce sacris

apud Werewellam*carnem
ciljcio

honoribus ejusdemque solenni corporis elevationi intcresse. Porro quo anno ea S. Jurii circumlatio
instttuta sit, aut

in deliciia uutritam, convolveret, noctibus solo strata aine cer

'

al.

Warwel-

'

i,m

vicali

somnum

hauriret, crucea praaterea quas-

non reperi ; sernli x vel initium xi collocavi. Inter auctaria Usuardi apud Sollerium nostrum, codex Tornacensis et Molanus S. Juvinum confessorem ad 3 Octobris in pago Dulcomensi et Dulcrimensi annuntiant, Menardus et Mathewus Wiltonice ad diem 0, Ferrarius vero ad 3 et 13 ejusdem mensis

quanto tempore ei supervixerjt, ideoque Sanctm obitum circa finem

cumque posset, corpori comminiscena etc. Non igitur tum temporis regia pollebat potestate
au/ dc iujus/c retinendis cmnobiis cogitabat, ut

fabuiatur biographus

sed

i/t

monasterio, guod

condiderat, ipsa verisimilitcr monacha, in luctu

suique castigatione vitam tolerabat.

sat/s coiiiqititr,

29 Denique ex smpe laudatis s, Edithm Actis rircnlr Wlftrude aliani quani,

bioffraphm,

commemorant quare hatc ad unum ex his diebus examinanda remitto. Tnterim observo summam
:

piam Berckingensi cmnobio a

fcctam fuisse:
ita

Son

fnit ab-

batissa

Ber-

ckingen&is, nec

Hortonensis,

iUain bis mille solidorum sine ulla simonim labe pro lipsanotheca forsan pretiosa, vel mitigandi dolqris ergo donari potuisse. 26 Superest, utqucedam sanctm Abbatissm biographi asseria examinemus, licet enim is nullam certam fidem mereatur, quemadmodum ex hucusque dictis sat liquet ; juverit tamen eum brevi-

S. Edgaro pra enim de Edithm, sub Matris sum disciplina Wiltonim vitam instituente, ibidem legitur : Quindecim anno8 aatam pater ejus rex Edgarus tribus monialium monasteriis, Wintoniensi, Berckingensi et fcertio ouidam ;ibbatissam praafecit sed ea ab Llla domo, in qua Deo servire coeperat, avellinon potuit. Eflfecit
:

de ipsius lacubrationc ipse suum judicium ferre queat. /n primis virgiait, iliam duobns monasteriis sacrarum num, Berkingensi scilicet atque Bortonensi, a rege
ter refutasse, ut eruditus lector

Edgaro prmpositam fuisse, ct posterius quidem tum ex suo patrimonio, tum ex ejusdem regis munificentia fundasse seu dotasse ; cumque
utrumque coenobium longo tempore
rexisset, quo-

autem, ut singulis illis monasteriia Bpiritales matres tamquam magis idonea; praponerentur, malens Matri subesse, quam aliia praesse, i">tiusque timere Matrem, qijam aliis imperare. Ex his quippe eruttur, Wilfridam anno '.'77, qui decimus quintus erat atatis Edithm, Berckingensium abbatissam non ftiisse; cum <<! <l<renulla hic fiat mentio, imo contrariumpotius
insinuetur,

dum

virgo illa dicitur sub Matris

rumdam presbyterorum ambitione et Alstrudis seu Alfridm, Ethelredi regis Anglim matris imperio inde ejectam, prmdixisse futurum, ut post

imperio Wiltonim vivere maluisse quam in Hcrckingensi ccenobio ceteris imperare. Per Matrem autem Wilfridam designari, liquet ex iisdem
Actis sub initium, ubi
illa

annos eodem reverteretur. Subjungitque, Ut raticinata facrat, accidisse : Alftrudem Ua,

viginti

Wiltoniensibm

virgi-

nibus prmfecta, filiam

ris
iiisiiiuiis

suam Editham

monasti-

enxm, quce Berkingense vel Hortonense monasteriaai. invaserat, primum jumentorum, deinde

iiuui. li.

Nunc

imbuisse asseriiur: verba dedimrn reliqua biographi nostri asserta

famulorum lue castigatam, cum nondum restmorbo correptam , territamque S. msceret

,

audiamus. 30 Suiuiain

Abbatissam

nostram

Londini

cmweKam
attaasserta

Ethelburgm, qum
hilde,

ipse apparuerat, minis tandem

resipuisse, restituta in

suum monasterium Wulf-

ut

fabidatur

a quo vigintiannis exsulaverat, ubi deinde cum septemannisprmsedi8set,obiitet sepulta est. 27 Verum hmc sunt biographi commentaj quo-

causa fuissr, quo cum sanctimonialibus bellorum ibidemque vita functam scribit idem fugerat, quidam, biographusnoster, additque, guod, cum

cuiipsa ob
feretro,

ittius scelera

fuerat infensa,

manum

quo ejusdem corpus

ad BercMngeme
coenob/u/n

400

DE

S.

PETRO DE CHAVANON CANONICO REGULARI

illud

auctore
C. S.

eamobium portabatw, admovisset,

pondere depressum
veri; abscedente
,

tanto

fuerit, ut nulla viposset

mo-

minime diminutum deprehenderetur. Quid censeam, paucis accipe. porro de his omnibus
tiatis,

autem illo, facili negotio fuerit quodqve idem ille vir sua peccata sublatum tum denique cum reliquis feretrum detestatus deferre meruerit. Ita ipse: verum cum exdictis
,

Multum mctuo, nc coiumbce

digium ex
alterius

e cocio dclapste

pro-

cujusdam sanctas virginis ViWilfrid adaptarit, idemque de ta depromptum enim Sanctw proasecundo mirnculo vereor: t/ui

constet,

Sanctamnon

in

Berckingensi, sed Wilr

deffisse, liquet,

vum

toniensi

monmierio t/Uatem

quid

de hujusmodi narratione censendum sit. Refert h aliud miraculum de muliere quadam, quo? (Ufii inuldvum pet/uinque usum i/t Hortonensi
SanctcB oratorio partim recuperarat, Berkingam, ,ii erat monita, adrepit, ibidemque integra sanitate
recitanlur.

fitjmentis

ex aquilino nido accersit, ut ostendimus num. V, uon potest non de similibus plagiis aut suspieionem auqct esse suspectus. Hanc

narratur in Actis tertium miraculum, cui simile Ethelwoidi, cum rex Eadredus illum inviseS. pag. 91, num. 12 ret, ut apud nos tom. I Auqusti, idem bioqraphus, et ex eo leqere est. Denique
Wilsonius in Martyrologio Ant/licano, aiunt, corrupSanctce corpus post triginta annos omnis lierclcint/cnsi, tnonasterio repertionis expers in

donata est. :H Denique prau/tiseruf

'

triti

prodigia,

Wil-

frida

ivente

si ipsi

mum

est,

columham

credimus, accidisse. Pri~ ecwlis ilclu/istim super Sautiuut

tum
sed

fuisse

etw rapul nsun,

ro/isulere,

cirt/iuitatem

oitateni ibidem
si illa

Chrislt) ttntseeraiis relurrlur.

sif/ito

Allerttut fsf,
.

quott

ad suam etiam servatum honoratumque fuisse : incorrupti corporis inventio vera sit,
:

additque posterior

Cruiis infaiitcm eivrum iliuminurH

Ter-

debuit in Wiltoniensi monasterio contigisse

; et si

tium tteiiii/ue, f/tuiii s. Etheiwoldum episcopum prandto excipiens, modieum mni, quod conviris noit sufflciebat, ita rmUHpUcarit, ui Ms ja-

idem corpus ust/ue ad \V/lsoniicetate?n, seuseculo xvu, Bercldnqw fuerit, neccsse est, eo translatum
jui^se, ut constat

ex

dictis.

DE
ORDINIS

S.

PETRO DE GHAVANON
REGULARIUM
IN

CANONICORUM
1'Il'EHACI

S.

AUGUSTINI

ARVERNIA

.1.

L.

M M E N T A R

U S

PRilVIU

S.

I.

(liillus

(>(H*|)us(*lovalnmetrecognituni; febricitantes sanati

visus redditus
;

el caecee

lectiones proprise.

c
Anno 1080
VKL
1'llUII

De
anm a
ntititium

Piperacensi canontcorum Regularium

.

^nlaribus prajerat,
istud

S.- Atu/ustitti moitusterio

et

thi/tic

ejUS

titulum erigi obtinuit. Id enim ab

prapositis

abbatibus agit Dionysius

11

suam ecclesiam in abbatioe Urbano circa tempus factum fuisse ferunt et quidem
;

ffBQUBNTIBOS.
Sttus prapo*

Suuuitiirtliuiitis toiu.
col,

Gallice Christi-

Piperaeum liaud longe a sancto Floro dissitum

est.
:.'

167

uiuie sequentem de illius situ

:

sttunr

F
Stntiui },osi

Ofl

di

iii

hue transfero

Alihai

i:i

Piperacensis,

abbaticB
nirrnsis;

Kpe-

mortem suam Sanctus

noster ve-

S. Petri cultus

fiiii'hit,<risijns

ur

['111111

l>st(i

B. M;in;i' sacra, sub regula S. Augustini, in Arvernia juxtfl fluviolum Degiam, baud procul pns- Langiacu, iu declivi montisesl sitaj olimque eral dicscesis Claromontensis, nunc S. Flori. Monuslrriit/u istutl, iiullirr PebraC ilirfaiii, fttudavit vt iu vo canonicos regulam s. Augustini /iro/itvutvs ronstiftiif S. Petrus de Chavanon,
vtih/o etiam,

urruiioiir publica
fvshi
iniiirifi

ivetor

honorari coepit, cujus mani- antiquior. /tosf tmnc Co/itmcntarium corpus armo

invenietcap,
tlii/itu

Vitceet

luiriutiouc adposteros transmisit

miraculorum, quce fi.de ^ldeva tum Stephanus

,

canonicus Regularis
si/urhroiius
,

Piperacensis

auctor fere
citiehitur.

ut purat/rapho set/uenle

Quo

die et

qua cultus

celebritate S. Petri

ut

Sammurlhuuus

me-

uit, iiuiu u/iufus

S.

Petrus
auttis

tlf

Pebrac.

Priori&us u fundatione

Pipvruvum /inepositura fuit, quam primus administravU idem S. Petrus, dein ejus discipuhis Daimatius; cui post Robertum suen-ssit liei uttrtitts siib guo pTWpOSitura Vi/ieracensis uh Vrbano /'/'. // in abbatiam erecta fttit. Pontificem istum exeunte anno 1095 comntoriifum /uissr iu oppulo S. llori novumt/ue
SUQ
, ,

moria agi consuevetit, paucis indicat Jacobus Bramhe Prior major abbatice Piperacensis in GallicoOpere de Sanctis Arvernis et Velaunis,

quod armo 1652 Anicii

544
.'

in

lucem prodiit, pag.

Ejus Officium, quod

iii

cum Octava solemni

ritufll

nostra ecclesia postridie Nativitatis

ssimae Virginis, seu

9 Seplembris, scriptum
meminit

httit

sanrto tiast/uum

exstat in antiquis nostris codicibus. De Sancti frsto iii rumiln/t tiivio incidentc etiam

iln

r<uisa russr doCCt iiui-

Sammarthanus

/u

Guilielmo de Flageac, Pipe-

nartius in ejus Vita pag. 832; atque bac, inf/uit,

racensi sub finem seculi

uti

oonjioere

licet,

occasione Bernardus,

Umgeat

qui sub prffipositi nomine Piperaci canonicis Re-

abbate. Joannesde episcopus Lemovicensis et primus abbas

eummmthitarius

Piperaccusis

eodem Sa/itmarthano

DIE
marthano
teste,

NONA

SEPTRMIJRIS.
tano regio Pommier
et

1(11

Chavanon2

elevavit corpus S. Petri de Aprilis 1537. Branchim in memo-

cum

ipsoet

mouun

die

rato suo Operepag. 542 ex sulis Sancti ossa elevata et

mandato istius prcead latus sinistrum

eaque
ibi-

quinque testibus, qui Martii :uiim L646 SUD

rom
L.

J.

altaris majoris deposita fuisse asserit,

dem sua
wulti per

3
fe-

etiamnum quiescere. Idem Branchius locojamjam citato

eetate

scripserunt instrumento, in quod declaratio ista faeral relata. ffactenus Branchius, cujus narrationem ex Gallica Latinam feci.

6
S. Petri

Sammarthanus

in s. Petri etogio, Die,

in-

saci

ii<ii>>

Sanctum
hribus

Uherati

rettqutasetsepukrumcrebrtsmiraculisnumquom non celebria fnissc scribit; febricitantes veropree

9Septembris recolitur ejus festiv qna eelebrans udsolenmesVesperas utitur

f/uit,

sfru tnm s.

eius-

Vttru,

t/ui

iii

dem

Sancti pluviali
in

opem experiri et sanitati pristince restitui, quando ad ipsius tumulum devote pernoctant, vel Missam in ejusdem honorem celebrandum curant ; Quemadmodum, inquit ab
ceteris

cum parvo

QaUiama
S.
>.< tti-rrfii

capitio.

Sancti

Sacrum

ipsius corpus

sacello eidem

Rigoberto rEyesque Priore

sacro, a patre constructo, reve-

anno lGOOcontigit Antonio Mercier

riae,

renter asservanl canonici Regulares Gallicana congregatioms, qui observantiam regularem in

pise

memo-

domo

Ludovico de Champagnat et Fratri Francisco de Chillaguet novitiis, Geraldo Gerauld de Pebrac, Juliano et Margaritae Roux eadem nocte, Ludovicse et Catharinae Recrouset, Andreae Chausse, Gilberto et Margaritae Bourrel eadem pariter
nocte,

cum

Piperacensi renovarunt.

Bujm

abbatioi

viveret, abbatiaa coquo, Fratri

Priormajor Branchius nullam sacelliS, Petro erecti mentionem facit; quod argumento est illius cedificationem

posteriorem esse tempore, quo

memoratus auctor scripsit de Sancti cultu, mta et miractdis, anno 1652 editis, Gatticanm canonicorunt Regularium congregationi, cujus caput est abbatia Parisiensis S. Genovefce, monasterium

Maria?

Chevalier,

Benedictse

Gaigne,

Joanni Martin chirurgo Langiacensi, et multis aliisvariarumparo3ciarumincolis;atiismaxime, qui ab oppido Langiacensi venerant. Quorum omnium fidem faciunt instrumenta, per notarios regiosComteetPommier meo rogatu annis!630

Piperacense unitum fuisse comperi anno 1649,

quando
tio

et reguiaris vitce disciplina in eo instau rata est; sed ante unionem istam dicta congrega-

primum prcepositum Piperacensem

S.

et

funda*

torem

Ego quoque per Deum affirmare ausim, quod mense Julio anni 104*2, cum me a duodecim diebus occupasset tertiana febris. singulis accessibus increscens, devote cubitum iveet 1631 confecta.

Patronos sui Ordinis Officioecclesiastico venerabatur: etenim sub ritu duplici die 9 Septembris Ulud recitandum prce scribitur in Proprio Sanctorum,quod eadem coninter

PetrumyV/w

gtegatio

adsuum usumannoprcecedenteseu

1648
atia ctmo-

rim antetumulum sancti Confessoris, ibique in febrim reciderim sed quae, postquam per horam circiter durasset, omnino fuerit depulsa, ita utne vel minimum ejusaccessum deinde sen;

typii Parisiensibus vulgarat.

7

Directorium canonicorum Begularium s.Au-

gustini in

Bohemiaproanno lQ64 } Officia propria

iiiiiiriim

canonicorum
11

serim.
sacra ossa

ejusdem Ordinis congregationis Lateranensis Mediolani anno 1668 excusa, utiet

11'iiuliiiium

congregationes
coluni "//'""

4 Die lSOctobris anni

1646coram

religiosiset

annoiQAQ
inspecta
;

plebe abbatise et parceciae Piperacensis a reve-

rendo domino Petro de Brisson, Offieiali S. Flori, pro episcopo ecclesiam visitaret, arca, in qua Sancti corpus jacebat, inspecta fuit, inven-

cum

taqueomnia ejusossa tam majoraquam minora, praeter maxillam seorsum in theca asservatam, et publicaa fidelium venerationi, ut pio eorum desiderio satisfieret, exponi solitam. In eadem
arca etiam pars
lintei,

anno 1078 Bruxellis impressa Officio quoque duplici Sanrtmn roli juhcut, at non eodem die : nam canonicis Regularibus in Bohemia dies 9 Septembris, Lateranensibus vero et Windesemensibus dies ejusdem mensis assignatur. Nullum, quod mirerhj mar tyrologum producere possum, guiS. Petrum late propagato cultu illustrem celebret, prmter Cas
ini/rsr/nritsis
i/t

/lr/oio

duplict,

tellanum, in cujus Martyrologio universali

x Septembris hcec legitur annuntiatio
in dioecesi S. Flori, S.
toris ac
:

<ni

e crasso filo

cannabino
alte-

Piperaci

texti et a gliribus nonnihil corrosi, cui Sancti

Petride Chavanou fundarefert Castellanus

t/i/tt

demortui corpus fuerat involutum, atque

primi praBpositi canonicorum Regulaabbatice.

;

rum

tenuis

fili

linteum, cinoribus sacris et terra

riiiin istius

Sanctum
datur

plenum reperta fuerunt, eaque tam candida tamque parum attrita, ac si ab uno dumtaxat mense ibi posita fuissent. Id quod a domino Officiali, a religiosis omnibus et ab adsepulcrali
fuit. Recognita fuerant sacra pignora anno 15:17 auctoritate Joannis de Langeac episcopi Lemovicensis

diet

quo obitt rabili tempore

agitur
(iullis
,

at hic

die,

ab

immemo

ejus festivitas Piperaci solemniter

et

a canonicis Regularibus Bohemis ac

congregationis S. Genovefai Officio duplici

et

stante populo miraculi loco habitum

honoratur. Lateranenses
nil
1 1

Windesemenses illud
r/iisi/r/ti

Srplrtn/iris tlisliilrninl\i/ut,tl i/irs\)

et

mensis, festo S. Sergii PP. /

sequens festo

et abbatis Piperacensis, uti ex

illa
caica;

documentis apud

S. Nicolai de Toientino essent impediti.

inventis certo constat.

x Porro
inuiitifit
t

in Officio isto,

quod adplures, quam

iii

i/io> lnc-

visus

et sttititas

wstituta

5 Margarita Pradon, filia Francisci sartoris et Franciscse Sauzede de Pebrac ab anno 1646 febre correpta fuerat. Sub initium mensis Se-

i,

Ordinis

istius

congregationes extensum

arbitror lectionessecundi Nocturni e Sancti Actis,

de

quorum

antiquitate ac fide infra agetur, ea

virtutes et gesta pra>cipua
lil"*

vehemens capitis dolor, ptembris quem subsecuta oculorum suffusio illam omnino caecam reddidit a festo S. Michaelis usque ad exeuntem circiter Novembrem, nulla visus recuaccesserat

mntt illiusque summatim exponunt.

tractce
iniirt.

hoc loco transcribere

tn

Lectio

iv.

Peirus, Langeaci

Arvernia

nobili loco

natus, aprimis annis pietatis studio

perandi spe relicta. Parentes confisi meritis S. Petri de Chavanon ad templum monasterii filiam portarunt, et supra Sancti tumulum colloubi illa, cum per noctem saepius has carunt voces protulisset S. Petrus me sanabit, et ego
;
:

ac liberalibus disciplinis

operam

dedit.Vigiliis et

orationibua assiduus, duris castigationibus tene

>rdiinnocens corpus affligebat. Sacri arcbipresbyter Langeai d factus, praedicationi et animarum Baluti promovendae totus fuit. Virginitatem adeo eoluit, ut impudicam mulierem, quaa ad labefactandam ejus pudicitiam venerat, invicta animi constanriiui et
i

nibus

initiatus

primo dilucnlo visum recenec exinde amplius febre tentata fuit, quemadmodum ejus parentes declararunt coram noipsius ero ancilla,
pit;

!i;i

162

DE

S.

PETRO DE CHAVANON CANONICO RKGULARI

Franc. BouJart, assistente cong. S. Genovefa?
an. 1663. Biographus in Prologo Stephanum se nominat, seque professione eanonicum Regularem Piperacensem esse declarat. et abbatis sui

AUfTORR
J. L.

tia

fugaverit. Miraculis insignis, sanitatem mul-

tis

impertivit. Cseca mulier,

dum

oculis

aquam
digitos

admovet, qua Vir sanctus ad

abluerat, statim visum recepit.
Sancti vitam

altare

ntmstneerrore

Apostolorum principe quem Piperacum vocant, sibi a Durando Claromontano episcopo nlji, congregatu boconcessum se contulit
:\}>

9 Lectio v. Monitus

petro, in desertum locum,

grapko

pontizjussu Sancti Actascripsisse. In nostro apohic ittis titulus prcemittitur : Vita sancti

ciis,

extructofjue in

honorem

beatissimse Vir-

1 Petri primi praepositi ecclesia beatae Mariae Piperacensis, dicecesis S. Flori in Alvernia, collectacirca annum Domini 1130. Patetexmen-

quod postea ab incendio et imminenti ruina servavit, regulam et institulum canonicorum Regularinm sancti Augustini uuscepit. Praepoi iitus monasterii primus instiginis

monasterio,

tione dioecesis S. Flori,

non

nisi seculo

xiv

erectce,

titulum istum junioris cujusdam

esse
;

annotamentum

cui

eredipotest

tamen Mographi cetatem assignanti tuto : nam anno 1130 abbatice Piperacensi

tutus,

in

perfecta

regularis disciplinse obser-

vantia discipuloa buos

gubernavit.

Unde

vici-

revera praserat Pontius de Montroicx, uti fidem faciunt gemince charta, quas ittte?' instrumenta
II Gallim Christiance col. 132 e/230 adduDionyshts Sammarthanus. In ea, quce col. 230 exstat, narratur Humbertus electus episcopus

narum

civitatum

episcopi, ejus

sanctitate ac

adtom.
cit

religione permoti,

multarum

ei

ecclesiamm ad-

ministrationem ac redditus contulerunt. In hat lectione PiperacensU monasterii initia referuntur ad episcopatum Durandi, et sitnul innuitur,quod
S.

Aniciensis ecclesiam S. Martini

vel} ut

Podemniacensem

Petrns illud

ex.sfrft.n-/-if

ac sorios ihidcin ronlie-

gregarit,

priusquam institutum canonicorum

i

nunc ioquhnur, Polignacensem memorato Pontio donasse anno ab Incarnatione Domini 1128.. in festivitate Dominicae Annuneiationis

qularium S. Augustini susciperet: at et 5 08lendam idem monasterium suo Dwandi decessore Stephano V exstitisse primaque ab illius
f

seu2b Martii anni in nostro calculo 1129; narh certo novi annum priorem a Paschate deductum
esse.

Altera charta,

quaabbasS.

Julir/ni Briva-

H
wmmatim
marrant.

oriqine

Sanctum

et ejus

discipulos fuisse canoni-

tensis

ecclesiam S. Justi aliaque eidem Pontio

ros Regulares,
10

concedit, confecta notatur

anno 1138 ab Incarna-

Lbctiovi. nuin igitur Petrus zelo divini

spiritualibus ecclesiae suo-

tione

Domini

sed

qttce
II,

mox

sequuntur notce

honoris succensus,

nnrn|im utilitatilms procurandis indefesse laborat,

continuis jejuniis,

vigiliis

et

orationibus

dasmonum Insultus superavit. Lethali tandera morbo correptus, in cinere et cilicio decumbenSphjmnosetpsalmos cum laetus
attritus, varios

decantaret, Bpiritum
V irginis

Deo reddidil ipso Deiparae (additurin Actis:C\x\ tota mente famufideliter

mense Julio, feria 7, luna 8, indicant annum 1139. Pontium non diu posthancdonationem vixisse, compertum mihiest. 12 Branchius Prior major Piperacensh in Ei- vel forte etiam storiu, quam de sancto Fundatore ex variis mo- H20, Stepknnumentis contextam, laudato suo Operi de San- nus canonicus Regularis ctis Arvemis et Velaunis inseruit, Stephanum sub
chronicce

Indietione

Piperacensis
conscripsit

Pontio circa annuni 1120 scripsisse aitpag. 540

prabuerat) natali die, anno eetatis septuagesimo septimo, Christi millesimo octuagesimo. De cetate et emortuali Sancti anno
vide infra

latum ipse

atpag.b&idillum fecisse asserit 20 aut 30 annis ActaS. posl Bancti mortem, f/uam pat/ 538 &imo cireiter
.

Petri

1080

ift/fjarat,

liiotjrapirus qttidem
se

nullo mani-

num.

LS et L8.

Corpus ejus suavissimo

fragrans odore ac mirabili

ftlBUm
in

quodam

liqnore per-

hasiliea

Piperaconsi sepelitur, multis

miraculis iilustratum.

anno 1100 juniorem essf>, fjtti secundum Branchium a morte S. Petri circiter vigesimus fuit ; junior tamen sit oportet tton solum dicto anno 1100, sed etiam 1110, imo
festo indicio prodit
vel
et

1120,

,s7

accttratfi sit successio ch/

onohrjica pri-

ntort/in prcepositorum et

abbatum Piperacensium,
Gallia ChriSccevolce et

quce exhibetur tam in nova Dionysii Sammarthhni

hactenus laudati,
stiana fratrum

quam in antiqua Sammarthanorum

Acta

ji

Stephano canonico
et

Ludovid.

Piperacensi scriptajejusa&tas

fides

tempus emortuale
;

natale S. Petri
tria;

familia

pa-

Dahnatius post S. Petrum, aimo 1080 vita defunctum,prceposituram Piperaeensem rexisse dicitur usque ad annum 1092 dein Roberto duo dumtaxat, at Berhardo de Chasnac qui ex pnceposito factus est primus abbas, 35 anni regiminis attribuuntttr : undecon(

trohitjitr

archipresbyteratus Langiacensis; oura monialium

circiter 1128 vitamproneque citius, jubente ipsius successore Pontio de Montroux, Stephanus sancti primi Prcepositi Acta litteris mandare potuerit.

sequensest, ut

adannum

traxerit Bernardus,

Casensium.

erumlamen cum Dionysius Sammarthanus

sta-

ti/n

S.

subjungat : Eodem Pontio jubente, Vita Petria Stephano canonico Piperacensi con1120,

scriptaesl

cumque

fratres

Sammarthani

Jttssu abbatii

Dacherius

tom.

ii

SpicUegii prioris editionis

sni Pontii

'!

AfoiifrowE

anno ctn
1130.

jfi r

apag. 601 dat Vitam et miracula S. Petri de Chavanon, qum in Preefatione eidem tomo prcefixa num. fl sibt communicasse ait Nicolaum
de Boissy, Priorem canonicorum Hegularium in Bellovacensi S. Quintini abbatia. Pree manibus

Bernardttm e vivis excessisse dicant anno 1118, atque idem etiam Dionysius tradat in episcopis
Aniciensibus tom.
II

col 704

sententiaessevidetur,

kuctorum istorum Bernardum prwfuisse annis

:

tantum

eorum exemplar Ms., quod ez altero exemasservatoextractum/kwsen*. tatur ct majoribus nostris missum a K. D. P.
est

pro quibus per errorem irrepserinl35, 1128 excurrentes. Si annus 1118 Bernardo supremus /ui/, potuit Stephanus sub
25,

usque ad

annum

plari Ms. Piperaci

suum deSancti Vita et miraculis Opuscuhtm componere anno 1120 aut circiter non vcro lllo vel citius.
'

Pontio abbate

13

Sammarthani

Dlli

NONA SKPTEMBRIS.
ccepit, virtutibusj

(68

A
verisimiUu&

non

"*''

15 Sammarthani locis indicatis S. Petri diem 8 Septembris cum

nectunt.

emortoalem anno 1080 con-

tntiium

1080

cita defuncti,

qttam

uUra

Branchius adjunctione vocis circiter se dubitare innuit ; negue ego indubitanterannum illum determino. Sanetwn tamen veristmilms

rmrdcuHs aiiisgue rebus gestis nullum reliquisse Utterarum monumentum, quo

AUCTORE
I.

L.

bwgraphus

fuerit aajutus. Certo Branchius pag>. 545 affirmat, iUum ipsumfuisse scriptn vetustiore

onftutn 1083 nvn prodiuvit.

eodemanno 1U8U guam prtecedente, et non serius quam 1US5 ad vitam feUciorem transiisse, evinatur ex documentis, qute laudat Dionysius Summarihanus tom. I col 204; ubi de Pontio Stcphani episcopo Buthenensi, Donavit inquit, Piperaco et D. Petro praeposito ejusque succes,

Ex

Rythmice composito, dequo mox *erma redibit. donationum mstrumentis Sancto vivente

con-

fectis9

undeextractas\mt,qumecodiceMs,Pipera-

soribus ecclesiam S. Martini de Alto-podio, ex chartario Piperacensi fol. 17. Hui- autem factum
est saltem an. 1080,

censi%Zetseq. referentur, nihii, quodsciam, desumpsit biographus quiin Prmfatione fatetur, se multa silentiopraiteriisse, sciticet ui ea potissimum dePundatoresuoscriptis celebraret, qumad ejus
:

memoriam commendandam et bandam maxime conducere ipsi

sanctitatem providebantur.
-

quo beatum Petrum

obiisse

constat.

Ex

alia charta Piperac. an. Incarnatio-

15 Sancti Vita et miracula^ prout sunt in apo-

\i<

titina

nis Doinini 1085 dedit Pontius Ruthen. episcopus

Pibracensi ecclesiaa sancte Marise et prseposito Dalmatio et Fratribus hujus congregationis, regulariter viventibus; ecclesias castri Boisioli etc,. ex chartarioS. Petri deChavano. Sanctum

grapho nostro Piperacensi multum discrepantase ipsis, qualia edita exstant apud Dacherium, Aliqaa absunt ab exempiari Ms., quts habentur iit
impresso
illo
;

kuntbratianis

ria.

ieguntur

etvictssimaiiqua inhoc desunt quain : sed ejusmodi sunt omnia, qum ad

}

historim integritatem

parum

nostrum superstitemfuUseanno 107U, et verisimilius sequente quam eodem anno obiisse ultimum
vitcs suce

vel nihil conferunl

<>i/<isstt

atque ideo haud dubiestudio

ctta/ii
i/i

fuere, Multis

/uris

orationis vel

pariium ejus structu-

diem, confkitur ex eo, quod ecclesiam S. Martini de Alto-podio ipsi donarit Pontius

Stcphani episcopus Ruthenensis, successor Petri Berengavii gui sedem suam non prius religuit et
;

ram valde dissimilem deprehendo; sed qumlectioni, non vero rebus, qum referuntur, notabilem varietatem adfert. Quodnam e duobtts exemplartbus, qute, si substantiiuii ct expressa /trui/i adjuncta spectes, satis concordant, cum primigenia

Narbonenscm
gtiod anle

invasit,

quam cum
e vivis

hujus

ecclesiai

archiepiscopus Guifredus

sublatus esset,

eumdem annum

lOGO no/i contu/it.

Stephani lucubratione in ceteris magisconvenxat; ctjo dignoscere non possum ea Sancti Actis a Branchio vuigatis,
lice

Hcec extra dubium ponunt duo eruditi monachi

Benedictini in Historia generali Occitanice tom. 11 itbi errvr uotatur Dionysii patj. 252, 253 et 021
;

proponit, ut manifestum

quidesumptaea Biographoita GaU stt, ipsum nihil mi-

Sammarihanij qui episcopatum Pontii retrahitad annum 1U7G.S. Petrum non vixisse ultra annum
sito

1U85 putet ex attera donatione, Dalmatio prwpoPiperacensi eodem anno facta, cujusmeminit idem Dionysius, postquam sanctiprimi Prmpositi mortem in annum 1080 incidisse asseveranter

nus curasse, quam ejusdem biographi stylo suum conformare. A osttum exemplar qpographum pluribus mendis vitiatur, quam Dacherianum, qttod proinde post lutitc (.'ominentariu/n ct/crc Ms. nostro subjungitur hymntts quo beneficia a Sancto variis prmstita generatim recensentur, ei nummorum ei
utalui. Actis
in

rhythmicus,

in

yonnullae
obs&rvationeSj
circa

nescio an satis gravi ad certam fidem faciendam testimonio subnixus, 14 Ex iis, quce hactenus allata sunt de emortuuii S. Petri anno, deque cetate Stephani bio-

pronuntirsset,

oblatorum furtum diviniius punitum narratur. Branchius pag. 540 hymnum istum pertinere censct att lucubrationem Stephani, non guod illum composuerit, sed guod ub atitiquiore auctore conv
uui/t patj. 545 bioiptipiatiii positum adoptarit vetustiore Ms. rhythmico usum fuisse ait. iu fide
:

Hogra-

pfvtm

graphi, ecclesice Piperacensis canonici satis intellitjitur, hunc illo non tam muitis posteriorem
fuisse annis,

quin

eo,

quo

scripsit,

tempore
ecclesice

vivi superessepotuerint canonici

settiores,

ejusdem

Dacheriana
iiciam,

Uranchii memoraftiiit iii/mnuiu, t/ui in editio/te deest, exnostro apographo ActU sub-

ru/tt,

qui vel ipsi SanctO vel ittis cohabitaqui ejus virtutum actuumque spectatores

constituunt,
et scq.

tamquam eorum partem; quam certc qum biographusinfracap, u num. 12

F
Tsmpus
t\r.

atque admiratores fuere. Nec dubium esse poarchipresbyteratu Langiacensi , qui/i in test
,

oratione pariter rhythmica enarrat.

guem

Vir sa/ictus administravit, jacet,

et

in

quo Piiau-

Apographum nostrum aliquot habet addir tiones ad Acta iu margine scriptas, quarum auclo
tor qttin

i/uf>

peracum

aliisque

i/i

iocis

ubi

cum

dc conversatus fuit, tunc vixerint homines 70 vel 80 annos nati, qui variis rebus a Sancto gestis i/ttercsse potuerunt, et suis anteriora temporibus ex ipsius coada/teis vet etiam cetate majoribas
audire.

Stcphano ju/tior stt, ctjo uuttus dubitO, Sanctus natut Prima est hwc: Natus estanno Christi 1007, se- fuit pia >f nxl-ili dente in Petri cathedra Papa Joanne XVII, famdia regnante in Gallia Roberto. Idem circiter annus S. Petri natatis fuit secundum Sammarthanos et
Hraiit
itttii/i,

Dici igitur nequit, Stephano

testes,

defuisse

quipag, $33'an?iumcirciter

hhajtatia
.1/

quasdeS. Pefide tro /tarrat. Videri potest biographus omnia qucs ipsi de Sancto innotueruntex sotis hominum sermonibus uccepisse; nam inPrmfatione adPondignos earum rerum
,

ejus componit
ins

cum anno

Chrisii

1062.

uutivi-

ejus

obierit

anno 1003 vet L004 illiganda est, si anno aetatisseptuagesimo septimo, Christi
///

millesimo octuagesimo,
rius lectione vi Offtcii,

asseritur in datasupeillo

SUUm, Quffi, inquit, reluUoiie fidelium vera esse comprobavi ac nondum intercepit pblivio, pauca de pluribus memoriffl tradere curabo. At auctor mea quidem opinione vei per /idetiuat reiationem etium eorum testitiut/t

abbatem

quodde

recitant Gui-

licanaS. Genovefa

et

aiim canonicorum Regu

mandata intellexit, vel si ore dumtaxat signiflcare voluerit, his usus prolata qum fuit, ut ca quogue vera esse comprobaret,
monia
scriptis
titterts

Sive tempUS ntitate ad sivead luoa veUequentem annum L007 differas, nam Sancrevoces, a vero non longe aberrabis : docet, cum jam aHas tus, ut biographus cap.
lartant couqrcqatttmes.

tradita

invenerat.

Mirum

foret,

antir

perfectam senectutem procliva dependeret... extremum diem sortttus est, idque anno 1080, 08* velcerte non serius qaa/n an/to L085, "/ SUpra
ail

quiores canonicos Piperacenses de Eundatoris sui, gui statim post mortem cultu pabtito hoaorari

te/idi.

S.

Petrus cognominatur

deChayanona
ipse,

nobili

Arvemiw

familia, e qtta proyenUus fuit

464

DE

S.

PETRO DE CHAVANON CANONICO REGULARI

probatum consilium crebris precibus explorarat, diviniius monstror exsequeretur et in locum sibi
tum
secederet. Fuit
is

AUCTORE
J.

fpse, et a/tfplurimi, teste

L.

biographo, exstitisse feruntur, quorum vitam Deusper miraculasa?pis-

Singularh mne ista laus est, magis qua>, n "'"' sit, familiam illam tanto exomal, ////"/>/<> nobilitate sanguinis ac rebus humanis omnibus prastat vita sancthnonia: atJmc iUustrasse S. Petrue stirpem de Chavanon magis
gjme declaravit,
censendtts est,

Piperacum, ubi brevi cano-

gesta oblivzo

quam ceteri, quorum nomina ex hominum m&norui delevit.

Officii laudati.
in

et

,, lecundum refjulamS. Augustini viventiumcongregationem sub sua disciplina erexit. occurrunt riifftri/ttates, 6 " tempus non leves P/peracensis quarum examini pra>mitto, r/ua? de insignibus, qum sub sancto initiis et
t
.

monasterii

deChavanom
ioms natafis;
archipresby(riutii*

17

Lection

etSammarthant Sanctum

Branghius pag.f&ft lueem editum fuissc

Praposito ccepit, suo Fundatore et primo mentis memorice prodita inveni.

/ncre-

km-

sito dicunt Langiaci, Arvernice inferioris oppido,

giacensis.

adfluvium Elaverim, b
patum.

accolis 1'Allier

nuncu-

illum oriundum essescribit , tei ritorio Langeacensi, velut in Ms. nostro leGallico gitur, territorio Langiaco. Ex idiomate

U Stephanus

in

LaHnum iermonem

conversa subjungo,

qum

III.

Piperacensiscanonicorum
et

Branchius apag. 544 memorat. Ejua domua LanEiaveri giaci hodieque superest prope pontem,
ibidem impositum, nomine de Chavanon et nobititulo tnsignita, nec alteri dominico obnolitati xiajuri, praeterquam feudali domini LangiacenbU. Suam apprime praa *<> fert antiquitatem,
portaeetfene8traa habens musivoopereconstructas. Nomen de Chavanon posteri mares usurpa-

Regularium domus origo

;

incrementa ecclesiae ab ejus fundatore etprimo prreposito S. Peiro acquisitse, in quibus

suos discipulosconstituit.
E

punt usque ad
milea

.-11111111(1

circiter 1269,

quo tempore

Petrusde Chavanon eques etSimon deChavanon

quemadfeudorum domini Marchionia Langiacensis. Antiqua traditio fidem facit, illos, dimisao nomine de Chavanon, assump-

domus iatiua

possessorea erant,

modum

legi in vetustia tabulis

Piperacensis canonicorum Regularium domus

Monasterii

aisse

mini

alterum de Flaghac. Certe hujus loci dodomum eamdem ab immemorabili tempore

qui Sanctum
esse

possederuntj

phanus,

atque etiam nunc possident. Ste~ e territorio Langiacensi

affirmarat,

primordin ap.ul Daeherium ita describit Ste- PiPfraccnsis phanus ; Vir Dei Petrus jejunns et obsecratiom- Smdi Ac(ffi bus vacans in abbatia Casensi, i/ti ex antecedentibus liquet, saepe Dominum supplicat, ut, a quo procedit omne datum optimum, locum ostendat
sihi

aptissimum, ubi, relicto actu secularium,

oriundum

postea illum

ipshts

oppidi incolam fuisse hisce verbis signijlcat: Cum in dicto oppido pluribus essel resertus virtutum
insignibus.., ad archisacerdotium

divinum libenxequatur negotium.Votumhujus Patris et desiderium Deus cernens auditor humilium, cujus oculum nullum latet abditum,

maximo

cleri-

locum monstrat

illi

idoneum per Apostoli Petri

deditunijtunc

corum

laicorumassensu sublimatus fuit, Potuit itaque oppidi Langiacensis domus, quce olim tra~ ditw ftUsse familiai de Chavanon, accipere agnaet

spirituni, antiquitus Dei Genitriei

temporis indigentissimum, Piperaci dicunt vot.-abuluin,quem sacerdoshabens conjugium tenebat,

mentum
eadem

S.

Petri,

quod eam

inhabitaret, si in

sed incultissimum. Petrus Petrae

fretus

* S.

Petri

natits /"> fuerit.

Virtutes,

quibus Sanctus
s/ituiis stu-

oraculo Uetificatus pra?senti indicio, suo relicto

archipresbyterio, pnesulisDurani functus consilio,

animum apuero
diosissimtts
</<

excoluit </ dein effulsit archi-

presbyter Langiacensis, suatet alience

lector viderepotest in
ti/i

assumpto babitu canonico, onereque mundi

miraculis etiam inclarescens, pius

>/>si>/s

deposito,

Deo militaturus perpetuo,

suffultus

Actiset

<>/>//

Deigra</t

Fratrum

(Petri et Guidonis d'Arlos, ut in

mar-

iiiii/ari.

gine nostri apographi additur) gemino solatio,

c
quem ""
i

ls

///

Langiacensi, oiim

Claromontana,

vigiliarum Natali
nit

modo

dicecesis S.

Flori archipresbyteratu /iroj^e

in valle

nni

iiio/ini

fhiriinn Elaverim

iiiiin

abbatim
anonito
Rflffuioiiiihttimi

Casensis dspo'
8u(|
,

profunda jacct abba//" Casensis -<>/ s. petri <!> Casis, monialium Qrdinis S. Benedicti sectmdum Dionysium Sam-

Dominico , Piperacum vesolemni gaudio, anno Domini millesimo suprasexagesimum secundo, Praefatus vero praesul Duranus, vir sanctissimus, audiens a vicinis primatibus Petro et sociis ejus gratis ecclesias
dari,

rum
rtum

marthanum
origo

/<>/n. II

col,

151; ubt abbatia* istius

repetitw a
subjwigitttr
:

Caroli

magni temporibus, ac

suscepturus.

mox

Nulle tamen occurrit mentio

1

Ca snsis parthenonis usque ad seculum xi, quo anno circiciter 1075 curam ipsius habuil S. I*' cilegii edita. /"
t/uir

eosdem et plures alias ei communi Claromontensium eanonicorum capitulo liberalissime concessit. Deus autem suorum fidelium messem augmentare volens, numerum supradictum visitansj
in

unum

plures adunavit ei Hegularium,

trusde Chavanone, ul refert Vitatom. II SpiAnimadversionibusad tomum II,

circiter 1076 recte
:

qui sequantur victum

111 adferuntur, pro anno monetur legendum esse ante an. 1062 nam ex Sancti Actis manifestum est, moniales t 'n<rns/-s pia ejtis moderationi sitbfuissr.

ante

tomwn

Apostolicum, secundum edictum Augustinicum, nihil habentes in hoc mundoproprium. Non legitw i/i nostriapographi
teatii.

Sanctum anno Domini millesimo supra sexagesimum secundo Piperacum advenisse. Babeturquidem in margine: Sanctus Petrus venit
Piperacum, Gallice Pebrac, anno Domini 1062 suh Philippo I Francorum rege: sed hmc junioris
tes

pnusquam
iih licaret,

archlpresbyteratttm Langiacensem rehgiosamque canonicorum Regula-

rium

serius

quodnon quam anno 1062 fecit, ut suo loco dicetur. Quantwn ex iis<trm Actis cotiigcre Ucet, cwn
S. Augustini vitam profiteretur;

cujusdam annotaiio est. Alim lectiones varianmdicabtmtur m notis, quibus Acta excipien*

tiir.

archipresbyteratu monialiwn Casensiwn curam

dimiserat,

cwn piwn Deoque,

cujtts

votuntatem

20 Instrumentum, quod Dionysius thanus ad calcem tom. II a col. 150

Sammarmter
illa

etTerrario
S. Pafrf,

adfert,

DIE
adfert. qua>

NONA SEPTEMBRIS.
,
,

m:,

S. Flori spectant, eotum exprimit, qitorum UberalitaU S. Petrus eeclesiam Piperacensem aliaque beneficia accepit.

ad ecctesiam

nomina

hujus auctor et supra Stephanus de Durano, Du~ ranto ret at ego demceps scribam, Durando
episcopo Claromontano memorant, discutientur mflra /r num. 'M ac dein num, 36 inqtdretur,
;

A.UCTORR
J.

L.

Strictim etiam multas alias ecclesias Sancto concessas enumerat, Edidit illud laudatus et deinceps

num

cx Sammarthanis
veteri coclice

xtnice

laudandus Dumysius ex

origo Piperacemis monasterii connectenda sitcumanno 1062, qua instrumenti textus inter-

abbatiae Piperacensis, vulgo papier terrier. Tdem instru-

agrorum vestigaiium

pohtnr,

eam

et forte etimn biographi narratio, prout vulgavit Dacherhis,

mentum Sancti Actisproxime

exTerrnrio. ut ipse
sis.

subjecit Dacherius

22Quem m
censis,
ctrni

scribit,

S. Petri Piperacen-

Mutilum
in

exstat

apud

Sammarth/mum

tur

r.r

statum decidisset ecclesia Pipera- subqwidm Petro donaretur, satis cognosci- monasttrium superius dnta Stephani reiatione, in qua ftorenttssimum
S.
cvasit, oonCSSSflB
'

integrum

ediUone Dacherii, ex qua illud huc transfero. Quoniam ad multorum audientiam

* apud Sammarth. a quibus

Piperacum, antiquitus Dei Genitrici deditum, tunc temporis indigentissimum et incultissimum

fuisse dicitur.

nuiiir-

ranttu;

congruum est pervenire, qualiter et quibua* domnus noster Petrus in primo Piperacensem
ecclesiam
habuerit,

quibusque

donis

ipsam
et

ecclesiam Deus oh Genitricis susb

sancti Viri religionem
rei

amorem

At postquam Sanctus cum duobus adiisset vitamque canonicam ad s, Augustiniregttlam ibiinstihiere coepisset, brevi tempore locus iste cultissimus
sodis Piperaci possessionem
,
.

postmodum

ditaverit; ne

canonicorum

eamdem
,

regulam

profitentium

veritas

posteros

queat latere,

litterarum

numero

florentissimus

religiosmque

disciplmm

monnmentis mandare provida deliberatione deorevimus. Noverit itaque praesens a?tas, omniumque secutura posteritas, quia anno Domini
nine

observantia celeberrimus evasit.

De nova atque

ampliore ecclesia

in

Marim a Sancto
quo illam
et

exstructa, et

honorem sanctissitnm Virginis gemino miracuh,

millesimo sexagesimo secundo (notat hic in mar~ Sammarthanus annum istum recentiore manu adscriptum esse) cum praefatus Dei Ser,

kabitatas a canonicis mdes ab inlegi potest biographus.

cendio servavit,

Augu-

stinianorum canonicorum congregationem s

Piperaci
instifuit S.

quam
E

vus, divina virtute suffultus, carnis illecebras

devitaret, et Regulari canonicorura jugo colla
lanlum

Petrus, rexitque sub nomine

</

prmpositit

valde

numerosam

regularis disci-

tantumdem * vacanon simoniaca peste pollutus praelibatam accepit ecclesiam ab ipso Duranto venerabili Arvernorum episcopo.et Augerio ejusdem eccleet etiam a quibusdam laicis sise capellano,
submitteret, ut divino cultui
ret
;

plinai laude illustrem fuisse, quivis facile eruet

ex sequentibus

notitiis,

quas de

ecclesiis

Pipera-

censi monasterio a sancto

Prmposito acquisitis adferendas judicavi. Incipiam ab ecclesiis, quas

aactor.

temporibus illam ipsam jure haereditario possidebant, videlicet Audigerio de Taglac, et Willelmo de Piperaco, et
principibus, qui in
illis

numero prmcedente recenset /ill/iti instrumenti At lcetor prmnoverit velimprimo, Sammarthanum sub finem tom. II col. L60 et seq,
excodice Ms. Piperacenci seu TerrarioS, Petri varia donationum ex antiquis chartis extracta-

Stephano
fetnlales

Dalmacio fratribus ejus, et quicquid eorum feuales* in posterum dare voluerint. Praeterea Raimundus de Digons, et Pontius Caslanus, et Petrus Rainaldi, quicquid in eadem ecclesia tenebant, Deo et sanctissimo Viro peniet

rum fragmenta
sitis et

edidisse,

eumque, ubideprmpo-

abbatibus Piperacensibus agit, atque etiam

in

Branchium

Sancti Actis apag.

,

bSZexeodem

codice desumpsisse

tus dederunt.
in

qao etiam

21

Quo
et,

in loco

dum

corpus jejuniis attenua-

quidquid de ecclesiis Sancto donatis memorant ; secundo omnia, qum ex frag* mentis istis vel Branchio aut Sammarthano ad-

multm ecclesim ret

sancto Prceposito,

ut

mos

est talium, vigiliis pernoctaret,

fama

sanctitatis ejus crebrescente,

omnes

illius

loci incolae

ardenti animo

dilexerunt, et suis
et discretissimorum

ducam, locis indicatis inveniri pos$et nisialiter monuero ; tertio m<- nihil observaturum circa <n>nos Christi et episcopos Claromontanos Stepha-

honoribus ampliarunt. Praedictus namque pontifex,

num
2;i

et

Durandum
illas

in

dandis

notitiis

ormrren/es,

cum
et

relatu

multorum

nisipostquam

omnes protulero.
quas relati inslrumenti auloco nominantur eccleaia
sanctae Mariea
i

eum

Dominicae vineasnoninertem acciperet cul-

Infrr ecclesias,

ari

<

torem, dio mirabilem intelligeretamputatorem ;quamplures ecclesias communi capitulo Claromon-

sarmentorum sterilium

verbi Dei gla-

ctor enumerat,

primo

Bancti Vincentii et ecclesia

de

Vetula Brivata seu VeteriBrivate; de quibus kmc

habet fragmentum donationis a
<

tensium canonicorum, et maxime in audientia domni Anselmi decani, et "Willelmi Krgino, et domni Rorgui, et Gili, et Radulphi Caslani, imperio suo regendas nutu possessorum attribuit.
Ha?c autem sunt nomina earum ecclesia sancti Vincentii et ecclesia sancta? Marise de Vetula
:

Terrario S. Petri

Sammarthano editum

Ecclesias de Vetula

Brivata, quaa antiquitua Brivatensia ecolesiffl possessio habetur, ego Stephanus bUiu Bernardl

reddo
Mariffl

et

commendo

et

dono

Deo

et

sanctffl

Brivata, ecclesia sancti

sia?

Boniti, ambae ecclede Aurato, ecclesia de Fraghaco, ecclesia de Altevraco, ecclesia de Tauliaco, ecclesia sancti Petri de Chasellis, ecclesia sancti SebasMarii. tiani de Vallorseyras et ecclesia sancti Cui largitioni Robertus tunc temporis comes Arvernensis assensum praabuit, suisque muneri-

Piperacensis ecclesiaa et domno prffllato Petro et cfflteris Fratribus ejus subjectis, necnon et eorum successorihns etc. Ecclesiarum

s.

donatorem Virginis Vincentii et Deiparm BranchiuA Stephanum de VeteriBrivatenominat, eumque religioso habitu indutum fuisse ait non diu postquam illum susceptssent Sancti Pipera-

cum

secedentis comites Guido,

i"

quem

<'i<><>

bio

quia sanctum Dei virum, vibus augmentavit delicetPetrumPiperacensisecclesiaepraepositum medullitus diligebat et arcana sua pra?cipue re;

graphusinfranum.

unum

e primitivis sociis

ejus fuisse testatur, et

Petrus cVArtos.
.

Canoni
Veteri

corum

Regularium
S.

prioralum

quem

serabat. Sententiam igitur ecclesiarum et donum earum si ausu temerario quis improbare praesumpserit, a corpore Christi et Eccleaiffl segre-

Brivate in ecclesia
episcopatus S.

Vincentii erexit S. Petrusj

thanus tom.

gatuscum Dathan et Abiron in locurn inieriorem perpetuo demergatur. Quce instrumenti Septembris Tomus III.

dem

Flori camobiis accemet Qallim Christianm col Operis contmuatores tom. VII
II

Sammar
121.
col.

Ejus7U7,

Anno,

inquiunt, L656menseFebruario prioratus S. Vincentii 59

466

DE

S.

REGULARI PETRO DE CHAVANON CANONICO

verbis intellige
:

AlfTORE
J.
*

L.
con-

id

est
"i

de Veteri Brfvate, dioecesisS.Flori, locum largientibus Stepfaano ejnsdem domino Stephani et Bernardo ipsius patre cum laude
S. Vincentii
'

Cessit praeterea nostro Petro

et S. Boniti de ecclesias S. Petri de Chasellis

(II-

episcopi ClaromontcnsistuncdioBcesani, instituttis

xi secnlo a

piperaci pnepusito, sub imperio

sanctoPetro deChavanon, primo Piperaci, ad

Medeyrolis Bertrandus Bost Aniciensis presbyecclesia sancti Sebastiani de ter. Dein occwrit dedit GeralVailorseyras, quam, teste Branchio, fitius facius est canonicus dus de Corbe//re,cujus
Uegularis
:

congregationem Gallicanam s. GenofevcB aceessit. Vetus Bfivas, ubi visitur pons supra Elaverim, distinguenda est a vicina Brivate; ubi in ecciesia S. Juliani martyris insigne est coi~ legium nohilium canonicorum , ex quorum nu~

at

numero prcecedente

invenies, eccle-

de Valle siam istam largitum fuisse Stephanum Uttimum tocum occupat cum uxore et filiis. idem Branchius ecclesia sancti Marii, donata, ut de Verdesun habet, a Guilielmo Superbo, Petro
et

de eccleattt
intitt

tum iiosfrum PrcepOSitum fu/sse docet instrumentum in fine Commentarii referendum. 24 Secundo toco occurrit ecclesia S. lioniti, quam, teste biographo num. 21. Saneto dedit taiciensis quidam clericne Bertrandus, cognomine Bos. //' fragmento donationis e Terrario mero
sfim
S. Petri

GUberga de Prades,quccreligioscevitaise addiDependentes a monaster/o P/peracensi prio-

xit.

dicecesi ct ratus Vallis-Urseriae et S. Marii, in S. Flori sitos, memorat laudaarchipresbyteratu

tus Catalogus beneficiorwm Francim.

ecclesta ista

nuncupatur

S.

Boniti de

Medeirolas. Jacetin archipresbyteratu Libratensi dioscesis Claromontance, cujus episcopus Aimerirus

titi/to
1 1
1

Claromontamts in adfernntur: episcopus Uoberti JJ superius instrumento dicitur omnes ecproposito comitis Arver dedisse regenclesias modo enumeratas S. Petro
26 Durandus conscnsu seu aliorum voluntatem corum, qui illas possede- ralitas. secundum rani, et qualecumque suum jus in Sanctum transtuterant, ut /n iisdem sum disciplina* canodas nutu possessorum, id
est,

cum

nensis et

libe-

n, ut

Sammarthanus

toiii. II cot.

268

ckaria Piperacensi narrat, sedavit injustam

querimoniain monachorum S. Theofredi contra oanonicos S. Boniti de Medeiroles, hauddubie sub rrt/tfttiur />noris ra iti ecclesia a S. Petro
Dein memorantur ambae ecclesias de Anrato, secundum Branchium S. Martmo et S. Georgio saerm. De his sequens fragmentum
tnstitutos.

nicos Regutares const/tueret. Adjungitur in

eodem

instrumento
poris

Cui largitioni Robertus tunc tem-

comes Arvernensis assensum prasbuit, Sctlicet, ut suisque muneribus augmentavit

:

adfero

Notum

sit

omnibus..., quod Stephanus

de Valle et uxor eua et filii ejus dederunt Deo atsanctae Mariee de Piperaco et domnoPetro sjasdem ecclesiss prajposito, assensu Duranni
Cliiium. ppisfupi
ftsge
,

Branchius narrat, sancto Prceposito donavit terram et castrum de Ganillon, et ejus exemplo Avdigerius dominus de Taillac, Stephanus Bcrauid, Iterius de Mazeiral, Guilielma

Ebrard

et

ambaa

ecclesiaa de Aniceto

de Aurato) et sccles. S. Sebastiani de Valorscira. Quaprnpter canonici Piperncenses

Bernardus Charaix ejus filius, qui religiosum habi/um suscepit, ipsi dedcrunt, quidquid habcbaut jur/s in eadem terra de Ganillon. Faltit/tr Branchius, dum memoratum Robertnm hujus
nominis
til,

fecerunt canonicum Willelmum de Valle filium ejue. Quarto loco ponitur acclesia de Fraghaco,

primum

scribit;cum fuerit secundm,qui

tiuno circiter 1000 usque

tenuit,
et

ad 1095 comitatum
veneratione

mrmiosr pro Flaghaco, quam Sanctus accepit a Blismot domina Flaghaci; qum etiam UH conDeiparce cessit locum la Garde, ubi ecclesiam Virgini exstruxit, in qua, suscepto religioso
sftftti,

Arvernensem
S.

singulari

Petrum viventem mortuumque fuitprosecutus, tili videre est apud Biographum nui/t. 20. Nitnc
P/pcracensi concessas, de guibus in dicto insfit

alias subjungo ecclesias sancto Prceposito etecclesia>

reliquis vitw

sum diebus
Prcepositi,

t)ro
tt>i

serviretsub

Branchius e TerrarioS. Petri. Caialogus benejiciorum Franritr, Parisiis anno 1688 excusus, in Langiacensi

moderamine

sancti

trumento nulla

mentio.

diascesis S. Flori

archipresbyteratu colhcat ab-

batia' Piperacensis prioratus

d Aurat

et

de Flag-

haoo, de quibus modoegi, etd6T6\h&co,cujus

tuo.r firt utrut/o.
notitia

8 IV. CanoniciRegularesinaliis
ecclesiis
instituti

de Alteyraco et ecdeTauliaco. Eonc solam iis, queeSancto donatcs fuerunt, annumerant Branchius et Sammarthanus. Nihil etiam in fragmentis donatio26 Scfjuuiitur ecclesia
clesia
ttitiit

sancto

Prseposito, qui Piperacense

ttr

rrr/rsia priorr iuvvnio

at

ttr tilfrra

ha>c

ttf/ftrfnr
siea

notiUa

Diiraiinus

\r\erimnim

eccle-

monasterium erexisse probatur, antequam Durandus

iieret

episcopus dedit

domno Petro

Piperacensis

ecclesiaaprfflpositoecclesiamdeTautlacetc. Branchhts hanc oocat s. Joannis de Taillac,

rmit rjus S.
et cu-

episcopus

Claromon-

Uuuis.

Petro demandatam fuisse scribit, consentiente Audigerio lod domino. Prioratus de Talhaco numero prmcedente meminit catalogus
beneficiorum Franda. Succedit ecclesia sancti Petri de Chasellis, de qua aliud fragmentum

Notum sit oinnilms... quod Stephanus ; Calvus sacerdos, de saiutesua sollicitus, medietatem ecclesisaS. Petri deChaselas e1 \ inoain, qusd dicitur Glausum, Deoet S. MarissdePiper. ecclesisa praeposito .I domno Petro ejusdem re in posterum factus dedit e1 concessit. Qua est Piperaci canonious... regnante Philippo prffisulante Duranto. Quis alteram medietatem sattcm r.v partc dom/r/t, ex fus Sammarthani
itcripr

<

Ricomagensi S. Amabilis ecclesia, S. Peprmsule cottata, adjunctoi/t/r vi canonicorum Regxdariumcoenobio ita scribil Sammarthanus tom. II cot. 388 ; Ricomagus S. AmabiliSj Arvernise oppidum, coenobium habuit S. Amabilis Ordinis S. Augusti, dicecesis Claromontensis in Limania. Initiasuse Durando prsBsuli Claromontano debet, qui anno 1087 pan.i-hialem S. Amabilisecclesiam sanctoPetro de Chavanon pra^posito et fundatori ecclesia? Pi-

Hic<miagensti
S. Amabilif

tro a Dura/u/o

xit

peracensis concessit informandam. Hic eo dedualiquos instituti sui discipulos, canonicos

videlicet

DIE
videlicet Regulares, qui

NONA SEPTEMBRIS.
cet...

407
A!

re

ad

annura

1548,

domura hanc incoluequo Savaro donatam

fuissetogaseculariseutransiissead canonicosseculares auctoritate Pauli III asseverat. Apud

ecclesim s. Andeoli atque hujus donationem, a oicecomite Podemniacemi factam, et forte atia hic suppressit Sammarthimo,

Bona annexa

CTOKF
J.

L.

Sammarthanum peraccnsc, quam

Catatogotam eorum, guiPiqui Ricomagense monasterium rexerunt , canonids Regularibus post S. Petri mortem utrobique prcefuisse lego Datmatium illius discipulum, Robertum et Bernardum, eosque. antequam prospositura Piperaeensis in abbatiam
in

ex eodcm Terrario ista subjungens Proinde prafatus Stephanus Arvernorum opiscopua aupradictam ecelesiam, et quantum ad eam respn-ere
:

videbatur, consilio patris sui, Doo

( -t

s.

Piperaci

monasterio et domno Petroejuadem looi praaposito gratanter iterum attribuit. Unde tnissoa
ibidera canonicos... Adjicitur tom.
II

col 26]

8t

guod iniiio hujus Commentarii anno 1095 factum esse dixi, sub abbatum titulo Hicomagense coenobium gubernasse, At hoc abbatiam
erigeretur,

Bsecautem mandi ejusque

458,
ftliis

scripta sunt juaau

domni Ar-

rllii Stephani, aliis faventibua "Willelmo et Pontio. Deinde Pontiua vice-

fuissc eo tempore

quo primaria et antiquior Piperacensis dumtaxat prapositura erat, probatione indiget, qum non adfertur. Bullam
,

comos...

domus

tione S.

tom.

II

Duo scripfores Benedictmi e congregaMauri in Eistoria generali Occitaniw pag. 549 Stephani V cpiscopi Cfaiomondidici,

Pauli PP. 111 anno 1548 datam, quce canonicis Regularibus Ricomagensibus seculares substituti fuere , producit Sammarthanus in Jacobo de

tanietsimul, ut aliunde

scclesia cathe-

dralis Aniciensis prapositi

Gkalencon ultimo

loci

abbate

sed addit, illam

et

patrem Armandum hujus nominis tertium vicecomitem Podemniacensem fUisse asserunt, et ecclcsiam s. [ndeoti

non
rt illi<r

nisi

anno 1570 solemniter promulgatam

exsecutioni mandatam fuisse.

pWBpositw-a- Piperacensi coneessam faisse, at in ipsis donationis Actis a Sammarthano visis an-

28 Sammarthamis huic titulo, Durannus Clavom. episcopus donat ecclesiam S. Saturnini de Villa, nunc dicta la Mothe, gemina ex Terrario S. Petri subjicit donationum fragmenta, in c/uorum primo ista leguntur : Anno Incarnationis Domini millesimo 02 domnus Durandus episcopus Claromontensis ecclesise dedit beatse Mariffi de Piperaco et domno Petro prseposito supradicti loci et ceteris canonicis Deo ibi servientibus
ecclesiam
S.

notariaiunt, die o Qctobris anno regni Philippi I tertio: quem iidem scriptores componunt cum

anno

Christi

1062,

qui Philippi

Francorum
;

regis tertiits fuit a

morte patris Benrici / adduntque donationem istam mm posse affigianno

1061, Philippi rctjis coronati tertio, quia

monas
<fi-

terium Piperacense ante

annum

IQ&Z fundatum
patebit ex

non

fuit

cendis

quod quam incertum num. 36.

;

sit,

Saturnini,

quse

vulgari

lingua

dicitur Vilia, in prsesentia personarum ecclesise

80 Geraldus Ilepiscopus Vivariensis duarum donata 8. Pt* insuadiwcosi ecclesiarum attminittrattonemsancti tro et pmPrafpositi curce commisit,
scilicet

Claromontensis, scilicetdomniAnselmidecani... Hoc donum factum est in mense Maio, ieria 5. Addo ex altero fragmento, quod etiam est de
ecclesia S. Saturnini: Post

S. Laurentii

et

positura
Piperacensi,

donum

vero prsedicti
Testes

episcopi
vir

Durandi laudavit idem donum Petrus

castri

nobilissimus

Bulidonensis.

Utramque exprimit Branchius etjoan?ies Columbus in Opusculis histaricis, Lugduni anno 1075 cditis, pag. 206; ubi <le Geraldo prcB~ suieagens, Anno, inauit, 1070 dedit Petro de Chavanon fundatori etprimo praapoaito PebraS. Pontii. cenai eccleaiaa S. Laurentii et S. Pontii, adduc-

sunt...

abbas Brivatensis Raculfus, de quovide infra num. 34. Locus, uhi visitur ecclesia S. Saturnini, a biographo num. 15 appellatur Villa supra Motam. ln Catalogo beneficiorum Francim Piperacensis monasterii prioratus Ville notatur
in
dioecesi

tus sanctitate et miraeulis Viri. ttleai fiau. II col. -158 in annofatione habef Sumnutrfhanns;f/ui

documentum, quod de duabus

istis ecclesiis

anno
,

S. Flori

et

ejus

archipresbyteratu

1070 donatis in Terrario S. IVIri ineenit ita matilatam ertcris fraameutis suhjunqit : l'Aisti-

Brivatensi.

Non modo

in dicecesi

Claromontana,

mantibua et cogitantibu8 Geraldo Duasel etuxora

de recuperatione amoris Chriati et (U Balute animarum auarum et parantum suorum, dederunt Deo et beataa Maria; do Piperacotlonumquc
su;i
1

ad quam

olim pertinuit Arvernim tractus

nunc

episcopo S. Flori subjectus ; verum etiam in vici?iis dicecesibus Aniciensi, Vivaricnsi et liuthenensi

sanctus Prcepositus aliquot ecclesias per suos canonicos administrandas obtinuit. 29 Pervetustum haud procul Anicio in Velaunis castrum jacet, in chartis medii cevi smpius Podemniac, nunc vero Polignac dictum ubi
,

nrlrnifr

Armandus

vcl

Herimandus vicecomes S. An-

Petro primo pweposito ac viro religioBiaaimo ecclesiam S. Pontii... donante et concedente Geraldo episcopo Vivarienai, donantibua et cedentibua suffraganeia et rectoribua.... Idem Sammarthanus tom. col.204 Pontium Stephani episcopum Ruthenensem dedisse ait Piperacoof
*

deolo martyri ecciesiam S. Petro tradendam et a canonicis Piperacensibus, guos ipse constituc-

aiam

D, petro praspoaito ejuaque Bucceaaoribua eccle S. Martini de Altopodio, ex chartario Pipepacenai seu Terrario S. 'etri. Branchius ex eodem /turraf, famfiun/, t/uem u fotjiiomiue StrpUamtw
I

regendam cxstruxit , bonisque, un.de illi alerentur, affatim donavit. Ita quoad substantiam Branckius cx Terrario S. Petri e quo sequenda dccerpsit Sammarthanus : lnspirante
ret
y
;

appettat, fiinis Saiutiuu BCClesiU tto/iasse, BCilket

Domino Jesu, qualiter de ecclesia S. ac beatiasimi martyris Andeoli peractumest, pernotareproponimus. Cum per orbem illustrissimi aceanae mentis viri longe lateque Domino Deo suorura
actuum
et

S. GervasiietS. Martini do Alpuech seu Altopotte S. I rsano rt fra dio eum usseusa Stephani
iraia ejuSj

sampserinl

qui canonicorum Regularium habilum rrlif/iostr vittr prn-eeptis a santto

,

cogitationum placere studerent ; qui-

prceposito imbuendi. Liquet ex dictis num. 13, donationem istam non potuisse fieri ante annum
1079.

dam inter illustres illustris et boni muimris non tardior ipsi placere non distulit, videlicet domnus Herimandus vicecomes. Quapropter eccleDeo siam beati martyris Andeoli omnipotenti de fabricari constituit, quam non mediocriter
Oplimis

prmcedente paragrapko collegi quir ante sptscopatum documenta, gemmm qumsiioni materiem prm- CUtFOtnonla canontcorum num Durandi bent. Prima est t an Piperacemis
:ji

Qua> hoc

f/

suis etobtimis

'

hereditari placuit terris, videli-

Regularium domm futndata fuerit wh origo Claromontanc Durando tetnmda, an ejue

episcopo
.

prmcesserit

:
;

468

DE
annum

S.

PETRO DE CHAVANON CANOMCO REGULAKI

anathemate nondum essel percussus. Priusf/uam a Claromontana ad Aniciensem dioecesim transierat, inter canonicos Regutares Piperacenses et Brivatense S. Juliani capitulurn inita fuit societas, quam charla in fine hujus Comciensis
\)

AUCTORE
J.

pra?cesserit

1062. Hiztic quoistionem in

L.

sequentemrescrvo etadpriorem respondeo, S.Petrum monasterium Pipcracense erexisse et sub

nomine proipositi guhernasse ante episcopatum Durandi saltem suh ipsius decessore et Renconis anno 1052 vita defuncti successore Stephano V, t/ui anno 1073, relictasede Claromonto?ui.,transut ad Aniciensem obitu PelH II racantem. Stepltanum, spreta prima sponsa, aiia/n sihi vindicasse indigne tulit s. Gregorius PP. VII : at illecum
Sedis Apostolicoi judicio se in omnibus obtemperaturum promisisset, gratiam Pontificis recuperavit; qui per litteras
sr
i

mentarii proferenda itaexponere incipit : Anno ab Incarnatione Dornini millesimo 70 domnus

Eodem anno

Petrus Pipuracensis ecclesise praepositus etc. 1070 Geraldus II episcopus Vivanostro Prceposito benefecit,
tesle

riensis sancto

Joanne Columbo, cujus verha dedi num. 30. Denique Gailice Christiance novce continuatores supra num. 23 scribunt, S. Petrum Veteri-Srivate Piperacensium canonicorum prioratum instituisse in ecclesia S. Vincentii, ipsi donata cum laude, id est consensU; Stephani Claromontensis tunc
dioecesani. Hcec sane
,

iptas

mense Aprili anno 1074 Anicienscs manuit, ut Stephanum tamrevererentur. Promissis

quam suum prmulem

nti/i stettty
l 1

atque a Pontifiee Romm in Quadragesima anni H6 eoneilium celebrante, atque iterum Anicii ah ejus legato Iluoone antistite Diensi

omnia nullum mihi

relin-

Cieommuuifufus

fuit alif/uot diehtts

[JOStsynodum

Claromontanam, in qua Durandus abbas CastsDci urbis ejusdem episcopus fuerat consecratus depbsito ob simoniam Guilielmo de Camateria, qut cathedram a Siephano desertam occupaverat.
Iterat.fi>

e.iefmimuuieuliouis sententiam a lefjato

iu

suo llufpmc
fe.r

Stepi/anum latam summus Pontiduabus epistoiis coufirmavit, f/uarum aitera

canonicos, aitera
die 23

quunt duhium quin proepositura Piperacensis fundata fuerit ante episcopatum Durandi sattem suh ejus decessore Stephano , qui ut aute dixi, post Renconem antw 1052 mortuum usque ad 1073 Claromonte sedit. 33 fyihil itaque moror lectionem quintam Officii deSancto num. 9 datam, quoa Durandi episcopalum cum monasterii Piperacensis primordiis componit nihii Branchium, qxd pariter inerro, ;

notantttr errores, quibus

vitiatur

ad Anicienses
pos, utraijue

ad

Gallice episco-

rem istum
videtur

lapsus

est,

et in

eumdem

pertraxisse

eodem

Martiianno 1077 data

Gallice

Christianm
nihil

aniiquce

auctores

fuit. Ilinc conficitur,

synodum Claromontanam,

tom.

in t/ua

Durandus

initiatas est episcopus,

mm serius

etiam instrumentum ex Tcrrario S. Petri a num. 20 relatum, quod de

IV pag. 733;

hahi/am fuisse
sednet/ue

quam eodem anno 1077 ineunte; citius quam exeunte anno 1070 illam
.

orifjine prazpositurce Piperacensis ista obtrudit

setas, omniumque secuquia anno Domini millesimo sexagesimo secundo, cum prsefatus Dei Servus,

Noverit itaque praesens

celehrutum fuisse ex eo evincitur, quod post S lio-

tura posteritasj

hertum primam Casw-Dei ahbatem,die 17 Apriiis anno L067 fnortuum, deccm fere annis isti tnouasterio pra-fuisset Uura/uius, /iriusquam episco-

divina virtute suffultus, carnis illecebras devitaret et Regulari

canonicorum jugo

colla sub-

pus iii dicta synodo ordinaretur. Htec omnia certo vera esse ttiiiui e.r laudatis S. Gregorii epistolis apud Lahheum tom. X Conc.iliorum a cot. 03 ct
loi, ex Actis conciiii Romani ibidem cot.SbG, necnon ex Chronko Virduncusi Bugonis abbatis l-laviniacensis, t/ui t/ua- in rem nostram de syriodo Claromontana et episcopis Stephano et Durando

mitteret, ut divino cultui

tantumdem * vacaret

tantum

non simoniaca peste pollutus praalibatam accepit ecclesiam Piperacensem ab ipso Duranto venerabili Arvernorum episcopo etc. Buc spectant,
quce annotavit Dionijsius

Sammarthumus, ubi de

Piperaco

Qui, inquit, chartarium Piperac. propriis lustrarunt oculis, observarunt, annum

agit.

hahet, ihiilem etd. 359

letji possunt; item cx Iiertrando mouaeho Casai-Dei miraculis S. Roherii, ati 21 Apviiis in Opcre nostro editis, dis-

fuisse alia et

1062, qui assignatur pro fundationis tempore, quidem recentiori manu scriptum.

liuelioue
sub
Sfi

uttm. 10

et tHst. 111

num.

3.

nicos Regulares habuisse ante

dflosssorfl

pAano

V
:

COpatU

32 Prmposituram Piperacensem DurandiepisCUJUS iuitium anuo 1070 exeauti vel

,

Aliunde constat Piperacensem ecclesiam canoDuranni episcopatum et saltem sub ejus antecessore Stephano.
: ,

nrtitisse

iuettufi 1077

inncctemium

csse prohavi, autit/uio-

o&tmditur

Atiquibus interjectis, ita pergit legimus Durannum episcopum

,

Itaque quod
qui

rem

pro rv certa haheo. Imprimis nondum snlere ctrpcrat, imo ne tptidem S. Rohcrto ahhati
esse

non

sedit

Casw
rio

ante an. 1076,donasse Petrode Chavanon ecclesiam Piperacensem intelligi debet de

,

contir-

/)ei,

t/ui

ttnno 1007 ohiit, successerat Du-

rumlits, tlttm stmttus /toster Prwpositas monaste-

suo Piperacensi univit ecclesiam S. Andeoli martyris; hanc enim itli non serius quam anno 1002 tledcruut Arma/ulas /11 vieeetunes Podemniacensis ct
f/litts
ttti

hujus ecclesise possessione. Hac observatione Sammarthanus, ut opinor, non excusare, sed potius corrigere votuit eirorem, quo
ei

mata

menlum
Durundo

vitiatur,

instruni?nis aperte adstruens, eccle-

ejus Stvpftautts episcopus Cta-

montaaas
Armaittlus
setie/u

patvt vx dictis
,

num.

29. Itdcm

et

Sfep/ianus

eum

fuisse a non nisi ratam habere potuit primam donationem ejusdem ecclesice
;

siam Piperacensem

primum concessam

qui tamen

hie Anieic/tsem

rujas possessiotiem S. Petrus

cessore Stephano adierat.

Dttrandtts vcro ahhatiam CasceDei adu/iaistraret, mamuafam ecclesiam S. Andeoli et PipeTacenses canonicos in ea constitutos
tcneret,

cum sociis sub deIn eodem instrumento

postmate expositumPiperacensis camobii initium

variis poss<ss/ouibits ditarunt, t/uas apttd

Sam-

martltauum atl valtem tomi II col. 220 enumvrat instrumeutum cx tahufario Piperaceusi
svu Terrario S. Petri desumptum, firmafamque
suhsvriptitme
tis...

llrnnanm
filii

se

Avmaudi vicecomi-

t/uod ante

Durandus episcopus varias ecctesias S.Petro administrandas dedisse;ac primo ioco memorantur ecciesiw S. Vincentii ct S Marice de \eteri-Brivate ; quarum tamen administratumem xlh non contutit Durandus, ?iisi eo sensu
coilatam confirtnarit.

narratur

Stephani ejus
et.

Aniciensis patrise opis-

Releqe

nttm. 23.

dicta

oopi

omittam, Durautis abbatis Casa-Dei. Instntmentum istud confectum faii,

ut vvtcros

ut vvcdere fas est, ettm Stepfianus episcopus Ani-

84 Ver/stmilias etiam ante Durandi episcopatttm a canonicis Piperacensibusposscssa fuitecclesta S. Saiumini. Hanc quidem

Teriarium
S. Petri; biofjrapht textus

supra num. 28
sancto

vcl corruptus

DIE
copus
Claromontensis ecclesiae

NONA SEPTEMBRIS.
etc.

!.;..

sancto Prceposito dedisse dicitur Durandus epis;

sed

additw

Anno

Incarnationis Domini millesimo lxii... in mense Maio, feria 5, quo tempore Stephanus

sedebat, et donationem
est,

factam

fuisse crcdibilius

Porro crederemalo Stephani narratiunem vel corruptam vel eo sefisu, quo illam cum veritate couciiiavi, exponendam esse ; quia minus rcrisimite mihi apparct, soiptorem IStum, canonitnm Pipcracensem et a S. PetYi trtate iam parum re-

AUCTORE
J.

L.

quod ibidem suo

testimonio

cam

roborasse

motum, ut
iis

ejus discipulus facikcohabitare ct ab

legatur abbas Brivatensis Raculfus,

qui desi-

instrui potuerit,

adeo turpiter hallucinatum

distulerit

gnato armo 1062 prceerat. Dionysius Sammarlhanus tom. II col. 476 eum nominat Radultum, et abbatiam Brivatcnsem S. Juliani non ultra an~ nian 1066 administrasse probat. Facile crediderim, Terrarii auctorumvet forte librarium legisse in antiquis chartis, ecclesiam S. Saturnini non

fuisse, ut

ad Durandi cpiscopatum

mo-

nasterii sui initia, diu ante sub

Stephano decessore

fundati.

solum anno 1062 tempore abbatis Raculfi vel Itadulfi, scd etiam a Durando prwsule donatam fuisse ; sed illum non distinxisse donationcm primarn a secunda seu prima? confirmatione, atque ex utriusque confusione natum esse enormem istam errorem, quo Durandi episcopatus abanno
sirnili

V. Ejusdem monasterii pri-

1077 vel 1076 ad annum 1062 retrahitar. Ex confusione profluere potuit, quod in eodem
Terrario asseratur S. Petrus ecclesiam Pipera-

censem a Durando

jam tum

episcopo accepisse,

mordia verisimiliter referenda ad annum eirciter 1060 Ordo canonicorum Regularium S. Augustini multo
;

cum

preefatus Dei Servus, divina virtute sufful-

tus, carnis illicebras devitaret et Regulari ca-

antiquior; societasS.

Petrum

nonicorum jugo
quies,
religiosce vitce

colla subraitteret.

Verum,

in-

inter et canouicos Brivaten-

Sanctum sub Durando

episcopo prima

tam

quam

praipositune Piperacensis

ses inita.

fundamentajecisse, ipse etiam Stephanus biogra-

phus

ita

manifeste declarat: Suo relicto archi-

presbyterio, pra^sulis Durani functus consilio,

assumpto habitu canonico,... suffultus Fratrum gemino solatio, vigiliarum Natali Dominico, Piperacum venit etc. Respondeo, hunc locum forte corruptum esse tam in exemplari apud Dacherium edito, quam in apographo nostro Piperacensi. Ita mihi suspicart licet, cum exploratum habeam, in neutro genuinam ubique lectionem servari. Qui in Terrario, sive is ejus auctor fuerit, sive librarius aut interpolator, Durandi epis-

n dubium vocari ncquit, quin S. Petrus non Sandus Vipvsccessit, setitts quarn anno 1062 ex atrft//>rrs/>ytero racum
ihi<fuc eanoni-

Langiacensi canonicus Regularis factus fucrit, et Piperaci religiosos idem vitce institutum sectautes subsua disciplina conqreqarecaiperit. Svd an non
cttius

cos Hegulnres

vcrisimilius

ante

annum

quameodem anno

1062 canonici Regutares

1062fosttfutt:

sub sancto Prceposito Piperacum iucoluere ? ld negant Branchius etscriptores Benedictini num.29 citati. At quo fundamento nixi? An quia instru-

copatum

et origitiem

prwpositurce

Piperacensis

mentum ex

cidem tempori

illigavit,

etiam Durandi Acta con-

ecclesiam Piperaccnscm S. Petro

prajfatus -Dei
Servus...

simili errore fcedare potuit.

vel

num.20 transcriptum haOet, donatam fuissc annoDominimiliesimo sexagesimosecuiulo,cum

Terrario

henigna

interpretatione

excusandus
videtur.

35 Si tamen primigenia lectio habeat Preesulis Durani functus consilio etc. ; dici potest biographian per prolepsim Durando tribuisse appel:

Regulari canonicorum

lationem praesulis, quod postea eam dignitatem monasterium inter omnes, gesserit. Convenit Piperacense fundari cceptum esse ante annum
1063, quo Durandus monachus Renedictinus erat sub S. Roberto abbate Caso3-Dei, cui etiarn anno 1067 successit. Piperacensem et S. Saturnini ecclesiam S. Petro ante annum 1063 dare non potuit monachus Durandus; atque ideo inexcusabilis est eorum error, qui utramque ecclesiam a Durando episcopo ante idem tempus donatam fuisse aiunt : at Durandus, licet mona-

jugo collasubmitteret? Audi iterum Samrnarthaui lectorem admoncntis verba num. 33 data Qui chartarium Piperac. propriislustranmtocu:

observarunt, annum 1062, qui assignatur pro fundationis tempore, fuisse alia d, ipiidnm recentiori manu scriptum. An quia in Sanoti
lis,

Actis

apud Dacherium

tegitur

Assumpto habitu

canonico... vigiliarum Natali Dominico, Piperacum venit solemni gaudio, anno Dominimille-

simosuprasexagesimum secundo? Sed

grapho
nostro
et

in apo-

Piperacensi

notis

in

margine
iste

appositus

junior/ auctori adscribendis

an~

chus,

Sanctum

potuit consilio juvare; atgue ideo

nus inseritur, non vero ipsius hiographi narrationi; in quam faciie exmargiuetransforri potuit a
librario, cujus

objecta Stephani verba bcnignam, interpretationem non respuunt. Illis

quam

dedi,

proxime subecclcsias

Tam

in nostro

ftls.

exemplari usus est Dacherius. quarn in Dacheriano biogra-

jungit biographus,
S.

Durandum multas

Petro concessisse; quod non fecit, nisi postquam anno 1076 vel 1077 ex abbate Casw-Dei Dein creatus esset episcopus Clarornontanus. digressus, scilicet ad Sancuude erat
eo redit,

phitexlu dicitur Sanctus Piperacum advenisse vigiliarum Natali Dominico; idcst, iu vigilia NaPipera tioitalis Domini. At S. Petro praposito Inccusi donata fuit ecctcsia S. Salurnini anno
Domiiii milleflimo 02... in mense ha Maio, feria v, uti supra num. 2 in Terrario vero PodemniaeensisS. Andeoli, bctur;ecclesiarn selegUse scriptores Renedictininum. 29 taudati
carnationis
ut
tcstantur, die 6 Ootobris

tum, qui Durandi

secutus, susceptoquc

nondum

episcopi

consilium

canonicorum Regularium advenerat cum duobus sociis : habiiu, Piperacum

quibus
plures
in
alios

aggregatos

fuisse

hisce

anno

:<

pegni Philippi
;

I,

verbis significat: Deus....

numerum

suprachcei

tum

visitans,

unum

plures adunavit

Re-

Apostolicum gularium, qui sequantur victum

m tertius a 1062 id est, anno Christi 1061 vel rege coronato annus currere cospit festo Philippo l a morte BenPentecostes anni 1061 tertius autem
,

470

DE

S.

PETRO DK CHAVANON CANONICO REGULARI

pedes Apostolorum. Distribuebatur autem uniAd verba acuique, prout cuique opus erat. sacra, ex Actibus Apostolorum cap. iv, } 32,

>

AUCTORE
,[.

L.

ricipatrislV Aiufusti anni 1062. Re/inquitur, ut saltem in annum 1061 iW LO0O inciderit vigilia f/w/ Snnctus, < ammicnNativitiatis Domini
,

rum RegulariumhabituassumptO) Piperaeum

cessit.

se-

34

et seq.

hic relata,

mam

vitw clcricalis

tamquam ad perfectissiregulam, suam suorumque

non
f/t-

wlv/tti

(o QJfflQ,

37 Afon we //e/, a/iquos scriptores oppom pOSSe} in quoruut opinionc S. Petrus /////'" l'">vel citius religiosam

ted eftam
contili" H-

canonicorum

Regularium

ciericorum oivendi rationem ordinavit primitivce Ecclesice amulator S. Angustinus : canonicos rvro vjus imitatores,qui secu/oxi Ecclesiam ittustntnttit,

mano aimi 1059 muto

nnlhfuiore
Bunt

Tiecmtam

profiteri,

instituere potuit ;

nec congregationem Piperaci cuni ad/iostrriora tempora <)r-

Jiegu/arium S. Augustini
et

nomen inde

removeant: sedadhanc inveniendam ad anteriora tempora ascendendum nsse, nunr inaijitn roascnsu tenent eruditi, atque etiam ex dicendis manifestum fiel. Thomasssinus
dinis istius originem

veterum testimoi/its /uc probarem, si timerem, ne eequus ct eruditas lector, re mafure examinata, a me dissentiret. Interim consuli potest P. Le large canonicus
accepisse, certis

/ucu/cntis

nova Ecclesw disciplina part. I canonicorum Regulariuminstititutionem a canone quarto concilii Romani, sub Yieolao PP. llanno L059 celebrati, tamquama primo fonte repetit. Si auctori illi assentirer, ut
in

Veteri et
III

atmo 1697
a
pcrcj.

Regularis in Disquisitionibus sui Ordinis, quas Parisiis, suppresso suo nomine, edidit,

Ub.

cap. xxi

45 et 67. 39 Regidos ex priscorum conci/iorum dccretis et Patrum scntenfiis collectce,quam si/nodus Aquisgranensis anno Christi 816 habita canonicis prcescripsit,

uti cUxrissim patet

nonnulli fecere, dicerem Piperacensem canonicorum Regularium pratposituram non potuisseerigi

ante

caput 112

et

113 constituunt memorati

duo S. Augustini sermones, ex quibus constat

annum

circiterlOQO, et ejus

tro graiularert

quodprimus

vel

qui celeberrimi istius instituti Christianum invexerunt, \t

fundatoriS.Peex primis fuerit religiosos in orbem neque hancSancto

t

cum in cede episcopa/i cum c/ericis contuberna/ibus communem vitam professum fuisse et rerum omnium sine ul/a exceptione abdicalionem. Sed
subsequentia regufce
et istius capita

a S. Augustini

himlvm

tittrihim,

nvi/ttr rfitim

iivt/n,

monnstcrii

a/iorum Patrum

dictis

prius aUatis def/ectunt

piperacensis primordia priora esse anno circiter 1060 quamqvam illa <iti istud tempus potius re;

quodtunc per Galtiam propautnum. 43 videhitnr. Tunc propagatos fuisse dico, non natos; namThomassinusin concilii Romani, anno 1050 habiti, canone quarto, qui num. 42 proponetur, non detexit fontem, e quo sacer ille Ordo originrm frti.ri/, seif r i/nti incremcntum ccpit l/ise
ferenda
ijtiti
i

ideantur,

fuerint canonici Regulares,

maxime, quod canonicis permittanf proprio nomiue possidere res quaseumque, etiam ab ecclesia provenientes. Nune ex /audatis concilii Homani anno 1059 habiti Actis ea accipe, quce canoin eo

nicos

Regulares Augustinianos, nomine, de quo litigandum non

antiquiores esse evincunt.

iicet
est,

sub

hoc

ante iclem

conci/ium non innotuerint, re tamen ipsa mu/to

Anno ab

Incarnatione
prsasi-

Domini 1059, Indictione xn, Kal. Maii,

dente

Thomassinus
ittum
diii c.ilt/issv,

in suis principiis

admittere debuisset,

domno

et venerabili
sui,

Papa Nicolao, anno

Cardinalibus suis,
basilica

nntr mrmtint/i ronriiii rrirbratinncm

primo Pontificatus
Dominico Gradensi
sacri
palatii

cum

si c/tistivm

Acto

Ivt/issrt, i/atr

MabUlO-

episcopis et presbyteris,

considentibus quoque
quaa
vir

nius an.no vitw suce supremo,

Christi 1707, ex

patriarclia etc. in

pervetUStO COdice

Ronmmt

Oflobtinitnm /irimus in

Lateranensis,

agnominatur
Hildebrandus,
VII,

iaccm publieam protuUt tom. IV Annalium Benedictinorum apag. 748. Multiquidemscriptores

contra Thomassinum affirmant, canonicos Reguiares antiquiores esse concilio Romano anni L059; atsimul contendunt, illosseculoxi primum exorfas fttissr. ttrr itlhim rrlit/ittsnin cnrirni ftimtlmm

Leonina,
postea
licse

praastantissimus

summus Pontifex Gregorius

Aposto-

Sedis archidiaconi auctoritate functus, ait Nonnulli ex clericali ordine, per Spiritum sanccaritatis igne inflammati, Jam hac Romanaurbeetinprovinciisatque parochiis eidem specialius pertinentibns seu
perfectffl

tum

DUDUM

in

agnoscunt,quE prateesserii [venionsnsemS.

viginti circiter unnis ante istud
>

ttufi,

ondiiwn erectam.

cohsarentibus

noscunturcoMMUNEMviTAM exbm-

Svff

Itttjits

.1/7//

illoitim rfitint sviitriitiant mirit

iit/irtntinf, at iiii/irmfvntrc

mc at/crc v.nsttimirvm,
Ivcftn-

plo primitiv-e BCCLESlfi, id est, regulam, quam S. Augustinus c/ericis in domo episcopali sibi
conviventibus dcdit observandam, am. LBXl simul et professi, in tantum quod nihil sibi reservas-

C
oanonfi
I

si

ceju

eam amplecterer. 38 Antequam Acta

ilhi

producam,

noveita

Am/i. ./(((
s.

rit

velim, canonicos Reguiares S.

Augustini

LugusHnu* tfirttis vssva rvt/tiln srtt ntinmi cicvmii\ i/tittnt stntsu(a pnucr/p" CtUS DodOr rtmt sais c/criris /trinmrinn Cltristiti-

sent proprii, facultate sua vel distributa egenis, aut relicta propinquis, vel certe oblata Christi
ecclesiis.

.m7(7c(Vis,
pro/ltonffls
;

tmrtnn r.rvmplt) svrrnrit

offensionis populo

rf

OCCOSione CUJUSdem

Hipponensi publice exposuit in duobus sermonibus, quiin Parisiensi Benedictinoram vdifhmv siutt 355 r/ 356, fiiias (0 r/ 50 de I)irersis.

40Quos sicut amor perfectionisarctiorem viam ex Actis etperangustam portam ingredi sancta memoraH oontentione conjunxit sic et abundantia iniquiaggredi,
;

Quomodo,

i/u/uit in

sermonis posterioris
<le

suo frigore paulatim disjungere qussrit, ut post se recedant, atqae propositi semel arrepti
tatis

exordio, Deo propitio jani viviimis. <|u;un\is

apostatea

fiantrdumsint

in

eis,

quos incauta

Soriptura sancta mulii noveritis, tamen ad com-

adolesoentia aut suspecta senectus revocat etretrabit ad

memorandosvosipsa delibroActumApostolorum
vobis leotio recitabitur, ut videatis, ubi descripta

preasumptionem peculiaritatis,

quam

forma,quamdesideramusimplere... Multituautem credentium erat anima una et cor h niuim st nemo eorum, quaa possidebat, dioen bal aliqmd suum esse, sed erant illis omnia communia... Neque anim quisquam egens erat inter illos quotquot enim p issessores praddiorum \ol domorum erant, vendentes affeo rebant pretia illorum et ponebant anto
sil

diniB

suo vcl parentum suorum voto reliquerant. Qui etiam ad maximam suss prmvaricationis defen-

Bionem assumunt siiquot capitula ex regula

Af/uist/rtinvnsi,

illa

Ludovici
lata: qui

PH

q U ac dicitur canonicis, hortatu imperatoris, aquo nescitur, compi-

ti

quamdiu priorum Patrum sententiis otvestigiiscongre^tionascanonicoruminformare et duoere curavit, facultates ecclesiashis

tanvel

tum debori prmdicavit, qui amore

perfectionis

DIE
vel

NONA SEPTKMBKIS.
dem
ut..

171

remmciant simul omnibus,

si

quae possident,

concilii

canone
El

quarto

apud

Labbeum

AUCTOKE
J.

vel soli cupiditati possidendi,

desuntalia, qui-

tom.lX,eol. 1099:

bus renuncient. Ubi autem vel suo vel alieno langueri quasi condescendere voluit, a tramite

pracipientes stat.uimus, juxla eceleMas, quibus nrdinati sunt, sicut

L.

oportet. religiosoa clericos, aimul

manducentet

sanctorum Patrum nimium devius aberravit, totumque, quod approbare videbatur, reprobavit, et quod defendendum susceperat, non solum impugnavit, sed quantum in se fuerat, expugnavit. Qtue capitula, quia inpraesentiarum habentur,

dormiant;

quidquid eis ab ecclesiis venit, communiter habeant. Et rogantes monemus, ut

et

ad Apostolicam oommunem scilicet VITAM summopere pervenire studeant. (mperal hic synodus

Romana communitatem omnium proventuum

ccrlrs/astiroram, qttoritm /iro/irirfatem Aquisqra-

placeat huic sancto vestro conventui ut considerentur, ac demum necessaria et congrua

sententia auper his proferatur quatenus quijam

:

suo seu parentum voto deliberaverunt vel coeperunt in canonica congregatione sine aliqua proprietate vivere, retro respicere caveant
;

nensisregula cap. oxv canonicis permiserat, Bos quident illa mtt/o prfrcepto adigendos rciisnit, ut, crteris qtttiqnc ho/tis nht/inifis, cuiuiiiitiinii citam
ducerent Apost.olicam, qua>
riini

in Artibus

Aposio/o-

et qui

cap. iv drsrribitur,
itt

manum inhujusmodiaratrumnondum
quid observandum
rint, ddiscant.
Homflffl
caneilii

miserunt,

et alibi

quaqueea tempore Roma nonnntlis ecclesiis servabatur; omnes

ro/ttit, ut

sit eis,

postquam semel mise-

htincn rogatos et monitos esse

summo

41 Simul quoque placeat Sanctitati vestrie, ut

sub

studio perfectissimam illam vwendirationem a>miilarrnttir. /tlcm illis inrn/rnt si/ihh/iis Hmiianti

recitetur professio

illa,

qua usque nunc in RoSE IPSOS OBLIGARE SUNT est, auctoritate vestra

anno 1063
vit

sttb

SirulaupP-

H MANA URBE
soliti
:

CLERICI INSTAR PRIMITIV.E EcCLESLE

,

nonrs ontnrs

in /iriorc

Alexandro PP, synodo

// habita, quce ca-

ront/itos ctntftrina-

COMMUNITER VICTURI
et
si

innovavitque,
/irr /ittrras,

confinnanda
si

43 Postfjuarn Nicotaus PP. II

qntr

E
per tialliniu

confirmetur, vel

corrigenda, vestro judicio

corrigatur. Religiosam professionem, de qua

13

Mc

apud Labbeum citatum col. LG96 exstant, statuta Ronutiur si/imt/i anno 1059 re/r/irattr m/ mimrs
Gallia episcopos transmisisset, statim erigi ccepe* runtconoreoationes canonicorum. qui secundum
.
.

annodTciter
>"*"'"
..
.

sermo est, adfert Mabillonius tom. IV Annalium Benedictinorum pag. 587 ex eodem codice Romano Ottoboniano, e guo ibidempag, 748 producit, quwjamin hunc Commentarium transtuli. Bis

1060 propa^ '""

'

...

racense cawio(|((((

canonts qtntrti SUpra rr/att coitsilnnn, /itifrinioiuo

autem

verbis professio ista concepta exhibetur

rebusque omnibus rjnratis, Apostoiicam vitam guoaw ewoamplexi fuere. Sanctce hujusprofessionis canonici hnn,
/itcrc,
tjtiiis

Sicut regulariter sancitum tenetur, ego ill. trado atque oftero me ipsum Catholicae ecclesise ill.
vel sanctae
111.

Benricus

rex Francorum sub vitm

(

sinr /inc/ii in ecc/esiam S. Martini a

'ampis props
aiiuu 1000

et

domno

ill.

pnepositosecundum

muros Parisienses a

sr rrs/aurafani

regulam canonicam fideliter serviturum, palla altaris manibus involutis cum oblatione, mearumque rerum portionem ad usum et sumptum Fratrum CAN"ONicoRUM,istic pro tempore instar primitiv^e ecclesi/E Deo deservientium ita ut
:

induxitj quosque eanonicos Regulari conversa-

tione Deo famulantes

qiftit/ letji

vocat in suo diplomale,

potest infrr insfritnicnta cn/csiu- Pari-

siensis tom.

VII Gallirn

hristianm

novw

col. 82.

Koi/riu tirri/rr tcmpore

Anna Francorum
tranquilli

rrt/iua

ab hac die non liceat mihi collum excutere de sed magis eamdem regulam sub jugo regulffi fideliter secundum instituta sanctorum Patrum servare, et Domino cum ceteris gratoanimo militare. Et ut hfflc promissio firma permaneat,
;

Silvanectensem S. Vincentii abbatiam fundavit,

quatenus

ibi

quieti et

religiosi

viri

Domino

servienl.es,

mundo

renuntiantes, Rbgu-

manu mea
illa

firmavi et testibus roboravi. Htec cst furmula, ywajam dudum ante eoncilium anni
et

1059 usi fuerant,

usque ad

iltius

celebrationem

larem, ioest, sanctorum Apostoi.orum ET B. AUOUSTINI, QU.E BORIPTA EST VITAM eaiMUliW' amplectentes vivere valeanl.. llter rrrha excerpta Sammarsnrit e fundationis charta, quam dant antiqmr t/tani fnilrcs fmii. IV GaUia Cltristittnir
,

sine ulla interruptione uti perrexerunt canonici Romani, communem omnisque peculii expertem

jint/.

949.

Cum

n"thi

rliniii

trni/iorr n/ititts,

quam cum anno

seu primorttm Ckristianorum vitam profitentes. Eamdem o/im voverunt clerici S. Augustini, ut
<*

L060 connecti mihi posse biographi effatum de ritlctttr istml Stephani Piperacensis prapositurat fundatore S. Petro
circiter

ipse in

sermone primo de eorum vita et moribus testatur: Ecce dico, audite. Qui societatem com-

Assumpto habitu canonico, onereque mundi deperpel.im, sulVultus KraDOSitO, Deu milituturus
trumgeminosolatio.vigiliarumNataliDominico,

munis vitas jam susceptam, quae laudatur in Apostolorum Actibus, deserit, A voto suo cadit, A PEOFBSSIONE SANCTA DECIDIT.
(innu

Piperacum venit solemni gaudio. Babitum verot fp,t-mSaitti<tsassimtpsit,ctcongregaHonem t quam

Piperaci
instituit,

10S9
:

habiti

vita;

con42 Probavit Nicolaus Papa Bildebrandi de examinmdis laxiore Aquisgranensi ca~ silium

fuisse

Ordinis eanonicorum

Regularium

S.

Augustini,

$x

subsequendbus

imtitntum,

nonicorum

ret/u/a et

formu/a

/irofessionis,

quam

guod in fjus
canone A com-

consueverant. arctioris disciplince clerici emittere

mendatUT,

AqidsgranenProlati itaque fuerunt duo synodi canonieorum regulibelli, qui proeter dictam sis alteram canonicabus datam complecte-

biographi verbis manifestum quicum Pum supradictum, videlicet%. Petrum, vwitans, va duobussoeiis Piperacum advenerat,
inilUM
pi ur es

est: Deus....

uume-

adunavitei EIequlajiium, quisb/VPOBTOLICl M, 8B01

lam etiam
bantur.

QUANTUR VIOTUM

NDUM
IN

BPI-

Qm

Romani

concilii Patres in utraque

Qttoboniano regula reprehenderunt ex codice pag. 749. adducit Mabillonius laudatus a desunt in manuscripto, ut puto, (Vtcni, inquit, folium a quo avulsum est saltem
originali
;

CTUM AuaUSTINIOUM, NIHIL HABBNTM aUNUO PROPRIUM. M Exverbisbiographijamjamrelattsmtellt

Augustinianos gitur, canonicos Regulares

HOC

domum

unum. Atprofessioneminst&TpTimitivteecciesm ////Deo deservientium, cujus quogue formulam

postularat, debrandus in concilio Romam recitari canonicis omnibus confirmatum et plurimum ejuscommendatam fuisse, satis eruUur ex

seu ab eo tempore inco- hre8BUbTegi anttstite , s /,/,/ sub Stephano luisse quo mto auctores paragrapho Claromontano: quia tamen qui sub Stepliani succmore pracedente refutati

^^
*
.

Piperacensem ab

initio

erigi ccepit

^BurmdocamoMumPiperacemefundatumfuisse
aiun(t

nonnullam

injicere posforte suspicianem stmt,

472

DE
fuisse Ordinis

S.

PETRO DE CHAVANON CANONICO REGULARI

AUCTOEE
.).

sunt, illudquidemstibepiscopoStephanoexstitisse,

L.

sednon

canonicorum Regularium

S. Augustini, guodejus fundator S. Petrus

rum

mis discipulis non nisisub Durando eumdem Ordinem inCeperit profiteri; aliud bwgraphi testimonio hic vubjungo documentum de societate ecelesiam Piperacensem inter et Brivatensem inita, ex guo lector clare cognoscet, Piperacensem prceposituram anteepiscopatum Durandi, quiexeunte

VI TA
ET

MIRACULA

anno 1076
nicis

vel ineunte 1077 sedere crrpit,

Ueguloribus inhabitatam fuisse;

fuisse

et

a canosimul

intn alia addiscetf sancto nostro Prwposito cnlla-

lum

canonicaium

in

nobilissima ecclesia

Auctore Stephano canonico REGULARI ABBATIiE PlPERACENSIS, FERE SYNCHRONO

Brivatensi S. Juliani.

Edidit illud Dionysius

Sammarthanus ex
lim

Terrario S. Petri tom. II Gal-

Christtanos novas fnter instrumenta ecclcsio*

col, 131
;

Ex

editione Dacheriana tom.

II

S. Vloria

unde integrum huc transfero. Annonb Incarnatione Domini miliesimo70 domnus Petrus Piperacensis ecflesiap praepositus venit in capituloS. Juliani Brivatensi.s. inpraesentia

Spicilegii a pag. 691, collata

cum apographo Piperacensi.

canonicorum ibique supradictam ecclesiam Piperacensem, omnesque ecclesias.quas acquisi;

turi erant ipse et confratres sui aut donando aut comparanrlo, condnnavit in allodio S. Juliano

PR/EFATIO
Carissimo
censis

martiri eanonicisquesuisperconsensum Fratrum suorum Piperacensium,tali convcntione, utipsi essent adjutorea et defensores eorum, eisque, in quantura possent, in omnibus rebussuis per omnia auxiliarentur et consiliarentur.
inter

suo Poncio

a,
,

Dei gratia Pipera-

ipsum

et

45 Si autem canonieus S. Juliani ad Reguiai;km

Stephanus servus Auctov indiChristi. Vitam et actus seu miracula, quse Do- cat, se scripminus per rlomnnm Petrum, primum Pipera- sisse jvssu abbatis mi censis coenobii institutorem b patravit, me scriecclesia?

abbati

capitulum
Brivatenss
8.
.hiliiiiii

iiaiutiim

E0EUM i-kryknire vellet,

ipsi Pi-

bere,

Pater carissime

Pontii.
c,

salubriter ac ssepius
a
t,

peracenses Fratres eos

cum magno gaudio aut

faota.

oum pecunia
per,
si

aut sine pecunia reciperent; insu-

meritum vita^ condonaret, superiorem aliis faeerent. Et contra canonici sancti Juliani condonaverunt domno Petro successoribusque
suis,
ijiii

admonuisti.Cuionerimeimparemjudicans.bunc pene laborem omnino subterfugi verum tuis orationibus fretus, quod in me animus erat, per
:

te a me tffieri posse confisus, nolui meam inertiam obtendere imo pro posse tanti patris
;

iu

(((Ipsia

Piperacensi praelati essent

prsecepto parere

c.

Religiosissimo enim studio

futuri,

pra-bendam

in

perpetuum, ut
:

ipsi

essent

canonici sicut unus ex

illis et si cn nonici Piperacensps Brivate venirent, quandiuibi morarentur, cuin canonicis sancti Juliani in refectorio

coromotus ac nutu Dei, credo, prsemonitus, quem per te hoc mihi injungere perpendebam /,
noluisti diutius

lumen

Ecclesise Dei in tenebris

latere

neque sub modio, sed super candelaqui in

manduearent, simulque apud ens in choro et dormitorio manerent. Insupercanonici Brivatenses promiserunt, sese daturos mansiones Brivate canonicis Piperacensibus, ubi suam potuissent agere voluntatem, sicutin dominosuo. Deinde
condonaverunt, quod majusestj domno Petro et
canonicis suis tam praesentibus

brum omnibus,

domo

sunt,

lucere

r/.
*

/Equius tamen fuerat, hoc*alicui sancto viro scribenda mandare, cujus verba conjuncta vir-

lege haec

me vero veluti arborem infructuosam relinquere, qui in horto deliciarum Sponsi nec manere, nec fructum aliquem offertutibus reflorerent
;

quam

futuris,

re" curavi

non enim parvnm fructum

in se ha-

InMs.&^erre

quascumqueecclesiasautterrasautaliquid aliud in terra sancti Julianiadquirerepotuissentaut

bet talis labor, talisque tractatus. At ego dum merita venerabilis Viri styli officio conor evol-

donando aut comparando

F
ibid. prius
h

tali

eonventione

quatenus sanotus Julianus et canonici sui censiuii siiuni Bicuti antea haberenl quinimo eanonioi Piperacenses omnedebitum Qlius adquisi;

tionis juxta consuetudinem majorum, quieas res possidcbant, ex integropersolverent. ffoc autem iii capitulo sancti Juliani ab utraque parte gene-

vere;laudesejus potius* inclino, quam digna factis depromam nam h licet illa antiquorum facundiae pompamihi suppeditaretur, non arbitror tamen, me in hoc posse sufficere. Multa
:

raliter

concessum

fuit, ul ipsi

communicata

fra-

ternitate in

Christo unanimes essent, et Deus

essetomnia

in omnibus Branchius fosdus, inter ecclesiam Piperacensemet Brivatensem S.Juliani anno L070 sancitum, diu durassescribit, etprioris

igiturdepluribusprieteriens, quje relatione fidelium i vera esse comprobavi, ac nondum intercepit oblivio, pauca de pluribus posterorum memoriae tradere curabo. Et * ne longior epistolaris schedula tsediosa fiat, propositum opus aggrediar.

Ibid.

Sed

abbatem

ANNOTATA
a /ft apographo nostro Piperacensi legitur Beatissimo suo Pontio etc. De primo hajus nominis abbate Piperacensi, Actisque S. Petri illius (ussu a S/rphano circa onnum 1130 vel forte etiam U20 conscriptis, uti etiam de geminis eorwn exemplaribus mira lectionum varietate
discordaniibus,

suis etiam
est,

comites, id
insignitos.

temporibw locumhabere inter canomcos Brivatenses, tituloisto

quorum alterum cum

11 i/sque

altero col-

latum

hic

proponitur, videri possunt dicta in

Commentario prawio u num.

ad

16.

b/w

DIE
b In Ms. nostro
bii

NONA SEPTEMBRIS.
coeno

c h

473
quee
*

Piperacensis

primum

qms renunciavent omnibus,

non potest meus

possidet,

A. Stepiia>.> c*n. lUr.i

constitutorem.

esse discipulus.

Et

alibi

uni

e In

eodem
;

d Ibidem
fieri

Pater reverendissime. quod in me minus erat

per

me

Si vis esse perfectns, vade, vende omnia quae habes et da pauperibus, et habebis fchesaurum
in ccelo; et veni
,

'

Lucm
33
Matth.

c.xpf,

t
*

posse

etc.

sequere me.

Erat au.

e Supple volui. f

Apoqraphum nosttwn

habet

hsec...

per-

tem prudens in moribus, verax in verbo omni bonitate et sanctitate conspicuus e, ita

in
ut,

c.

xix, 1 21
e

pendebat, sed oitiose. Librarius ilhtd frequenHssimis mendis deturpavit y quce deinceps non indicabo.

cum

in dicto oppido plurimis ssset refertus vir-

g Supple iterum voluisti. In Ms. vox lucere ponitur post candelabrum, et mox fuerat post

tutum insignibus, etDominus in pmsenti seculo iis, quieum sequuntur, centuplum utplurimum' Abest fuBc retribuat, in futuro autem vitam aateraam ad wxa Bfs. archisacerdotiummaximoclericorumetlaicorum
;

mandare

sed similes quoque minutias imposteita

rum non
...

annotabo.
in

assensu sublimatus fuerit. 4 Hunc vero dignitatis apicem adoptus,

pie,

quam
ita

cffulsit: castt

h Sequentia
posse suftieere.
i

Ms. exprimuntur

si illa

quam

sobrie,

quamjuste

vixerit,

supra nos

tattscoleiwto,

mihi suppeditaret, non arbitror, in hoc

me

est dicere.

Nam

sanctimoniaa ac castitatis

imti '";' " "''

necuon oltefUB
SalutiS

diligens
14.

amator etiam antea

illas

fuerat, ut oculos

Adi Commentarium prcevium num.

suos

omnimode a vanitate
omni
,

averteret, ne mors

per fenestras

haberet ingressum. Pedes a

casu,

lapsu, actiones ab

quantum

gratia

Dei

opitulante

poterat

custodire

satagebat.

CAPUT

Curam quoque subditorum sibi pastorali vigilantia gerebat, ettamquam spiritualis pater tam
I

animaequam
posse,
b

corporis dape quosque renciebal ad

:

non immemor verbi Domini ad Petrum

K
'

Natales, pia educatio, virtutes,

Pasce oves meas, Hic est, Jesu bone, tuus nonsurdusauditor, qui /cum temporalium flore
posset
lastari
,

.liKMI.

''.

\\l

17

maluit aeteraam

jucunditatem
*

archipresbyteratus
censis
;

Langiared-

cura
;

monialium

lnomentaneis laboribus lucrari, qu&m C&US&m flendi in perpetuum sibi comparare*. Quid dieam,

in Ms. pa-

Casensium
ditus.

csecee visus

quod os ejus semper Deo colloquebatur in psalmis etiam in terra angelicam vitam degens, psallebat spiritu, psallebat et mente. Si enim quocum iter habuisset, erat ei mos, quod primus ambularet^, ac neminem pr&sstolaretur, utpsal:

rnri.

modiam nusquam
Patria
;

interpolaret,

pia
vir-

ac 7iobilis

familia
tutes,

Arvernorum domprovincise, e territorio Langeacensi nus Petrus, vir venerabilis vita? ac summae san-

Ex

illustrium igitur a prosapia

5
tur,

Quemadmodum autem mundum

non solum ex
dictis,

aspernare-

verbo

ct

sed multo magis ex

aaiwnplopro-

movsndcB
(liuw.

s'-

factisejusassiduisdatursciro, quibus perniciem

quibus
mtate

ctitatis, exstitit

oriundus. Sagaci siquidem paren-

temm

tum religiosorum cura educatus, ac liberalibus studiis, ceu quodam divino praesagio et Dei dispositione, ab infantia mancipatus, pueriles an-

mundi penitus ostendebat et omnes ad Christum trahere gliscens, longa exhortatione cre;

nos simpliciteretastutetransegit. De stirpe vero ejus plurimi exstitisse feruntur, quorum vitam Deus per miracula ssepissime declaravit. Revera enim, cum essent genere clari et rebus locupletes, inter
'

berrime brevitatem hujus vitee arguens, sic dicebattVita nostra quamvis mille tendatur annis, adextremum tamen aatatis diem vanimus.

Cum

ergo hora ultima venerif, quid proderit continuataj voluptatis fructus, quaa statim ut
cessaverit,

InMs. vene-

afficiebantur

catervas nobiliuratantahonoriticentia * quanto magis ad aeternam quam

apud et purpura prosunt

est sicut arundo,
ctat, et fluvius

videbitur non fuisse?Quid diviti inferos ardenti quotidianaa dellci, byssua

?

Omnis

in

hoe

mundo

fides

rabantur

transitoriam felicitatem aspirabant. Et quia generatio rectorum benedieetur, iste velut sidus

quam

vanaa gloriaB ventus ja-

clarissimum inter minora astra refulgens, lineam generis sui sanctitatis lampademirabiliter decoprimordio mundi ravit. Ab ipso enim juventutis

hic plurima

tnbulationum labefactat. Sunt mala bonis mista impari mensura

humanae

conditionis. Si forte

mundus

iste

usque

quam solet illecebras devitavit, lasciviam fugit, et in ecclesiis, nunc parenilla ietas amplecti;
nunc solus, pernoctando obsecrationibus, se ipsum hostiam vigiliis quibus poterat vivam Deo placentem offerens* ,
tibus coraitatus,
et

in finem prospera dare vellet, mors tamen inin terveniens cuncta auferret. Cad^ver nostrpm

mortesuscipiethumus; et, nisi cavcritis, petet impia tartara funus. Brigamus mentes ad bu-

Ibid. offe-

rendo

impensis, templum Spiritus sancti

aediflcavit*

somno animae excusso, cum prophetarum maximtf vigilanter canamus " Sitivit in te mea, quam multipliciter tibi caro anima pema,
et,
:

patriae accensa Flagrabat ejus intentio ccelestis conversatio ejus Apostolo desiderio, et jam cum tenus mundo deserviens, in ccslis erat. Specie cum Joanne Baptista irreflexa mente deserta veluti pabula petebat, cupiens carnis voluptates

mea*.

Spemite, carissimi, brevem vitam

acquirite,
et

PwJ,

LXII,

et

Longam

pro
:

iabore

brevi aavi

bona enim, quss perpetis requiem praeparate non diligitis, diligitis, diu retinere nequitis.Cur

mortis evincere, et blandimenta mutare b. 6 toria pro aeternis deliciis transacto, cum usque ad viri3 Tempore igitur juventutis lem oc dein Virum ad majora virtubona indoles liunc Dei factus archieo c vinle rotum opera provocaret, eoepit in presbyter Lanamplecti d, excrescere, et animi virtutem
fltacensw
c

mundi

transi-

ubiin perpetuum vos fore beatos ejusmodi assertionibus venerabiiia Dei Sacerdoa

Bcitis? Hia et

mundana
a

et superstitiosa

relinquere

populum
Cura moiiinlium Cafsnsiiu/t
;

excitabat h.

Postquam vero Dominus omnipotens minsuum, miraculorun quo gcare voluit Sanetum
nueinsignibuflvitaejusccepitmundomamfeet]
ut qui omnflfi virdeclarari, tametsi eo nolente, tutes 60

nrnr

visus rcstitutus;

bur

saspius illud

Evangelii evolvens secum

III.

Nisi

Septembris Tomus

474
A.

VITA ET MIRACULA

S.

PETRI CANONICI REGULARIS

f Altqtta huic peiiodo interjecta hahet nostrum apographum, in quo ita legitur : Hic est, Jesu bone, tuus non surdus auditor vitae praesentis, qui comparat omnia ventis, nam neutrum horum stabile quidquam habet et cum
;

SnnriMo

t.utes

suas oceuleremailet.quam in lucem edere.

cAh.REf.rL*m Accidit autem, ut Casense monasterium alit quamdiu sub ejus cura fuerit i: cujua loci san-

ctimoniales,
religiose

quae tunc

temporis ibidem satis

commanebant, diligenter et zelo Dei observabat, ut nusquam longius a monasterio

k

proreperent absque suo fidelissimo comitatu

k.

Dumigiturcumqaibnsdam illarumapudDaletum pro quodam urgenti negotio esset profectus, et Dominus Famulum sunm miraculorum gloria
insignem mundo apertius voluisset manifestari contigit, ipsum ex more quotidianoMissam celebrare. Quo audito, caeca mulier, qua3 ibidem a multisannis lumen amiserat, quanto citius* ad
monasteriuin
cucurrit
,

temporalium etc. iter habuisset, g Ibidem : Si vero quoquara quod primus ascenderet. erat ei mos, h XonnuUa ex sacris monitis, quibus S. Petrus usus fuit ad contemptum rerum terrenarum et animis in audientium coslestium desiderium excitandum , omittuntur in nostro apographo quod ah editione Dacheriana etiam in mulHs
quat hoc numero referuntur, discrepat. Narrationem manuscriptam accipe. Quemadmodum autem mundum aspernaretur, ex dictis ejus daaliis,

ln

m.

qiiantocius

et

ministro

altaris

aquam, de manibus
ii

illius sancti

consisrrat.ionein Cnrporis et
ii.-flin-ni.crn, sibi
;

Hominis post Sanguims Jesu Chriei

dari

ccreto

quasi fiirtim,

rogavit quam ut accepit, et oculos inde lavit, statim lumen oculorum ac mentis recepit, et se
recepissc exclamavit.

Omnis in hoc arundo, quam vanae gloriae ventus jactat, et fluvius tribulationum labefactat. Sunt nunc plurima mala bonis mixta in
tur scire, quibus saepe aiebat
:

mundo

fides est sicut

mimtwsm
Sancti animus

7 Quod ubi Vir sanctus eomperit, etsi se ob hoo manifestari doluit; tamen quia Deus meriut credimus, ipsius hoc cftici voluit, non
in

mensura huraanae conditionis. Nemo hic habet esse securus, ubi quisque intrat moriturus. Quod si forte mundus iste usque in finem
pari

a vana ylnrid ahboret

tis,

rant.
/

li

gloriam est elatus mundi hujus, sed secum pauperi muliereulae congratulabatur /, dicens, non snis meritis sed Dei virtuti id esse tribuen-

prospera dare vellet, mors tamen interveniens cuncta auferret. Spernite hanc brevem vitam et

dum. Kt ita Dominus, qui merita servorum suorum longe lateque dignanter aperit, in hoc
Faraulo auo

jam

adimplevit, quod suia fidelibus

:

longam acquirite, et pro labore brevi aevi perbona namque, quaa requiem praeparate diligitis, diu retinere nequitis. Cur igitur non diligitis, ubi inperpetuum vos fore beatos scitis? Cadaver nostrum in morte recipiet humus, et
petis
:

promiserat, dicens
i

Qui credit

in

me, opera,

nisi caveritis,

petet irapia tartara funus. Ha3c et

'

Joan.

o. xiv,

} 12

etmajoraho rum faciet*. Hoc siquidem primum, quod publice gcstum est, de beato Viro miraculum
quffl

ego

facio,

et ipse faciet,

his similia

Petrus, vir Christi cultor et amicus,

et antiquis Sanctis vitae merito per omnia comparandus, opere adimplebat, verbo proseque-

nam antea pro certo Dominmn plurima ipsius sanctitatis indicia secreto ostendisse m. Verum de illis scribere
nobie in notitiam venit
:

batur.
i

Bcimuflj

In apographo hahctur

Nam
in

Casense quod-

dam

raonasterium,
egi,

de

quo

Commenlario
fuit.

omitto,

qiiae

latere

ipse

maluit.

perstringam breviter, quffl eertis stimoniis ocoultari nequiveru&t. Nain si tantarum ipsius virtutum signa aut ariditas nostri
Barmonis possit cxcolere, aut memoria retinere, prius habere poterit tenninum lux hodierna quam pagina //. A supradicto igitur monasterio

tantum multorum teIlla

num. 28
Dein
ita

aliquamdiu sub ejus cura

k Ibidem: sine hujusVirisanctissirao comitatu.

pergitur
:

Dum

igitur cura

quibusdam

illarumDaletum,villamearurasanctiinonialium, quodain ingruenti negotio esset profectus, [et]

Missam

solito

more celebraret

caeca

quaedam

quantocyus peracto negotio digressus, quasi ob vereoundiam miraculi ad Casense tamquam fugiiivnscum eisdem sanctimonialibus contuber-

mulier, quae ibidem multis annislumen araiserat, audito, quod Vir Dei advenisset, quantocius ad
villa

monasterium cucurrit etc. Hic Daletura dicitur monialium Casensium; at quce ibi etiam

nium repedavit.

ANNOTATA.
C
a In nostro apographo hic adjungitur
famiiits

CCenohium habuerunt : nam in utroque exemplari in margine notatur ; Monasterium a Casensi {in Ms. a Casis; dependens. In ipso etiam hiographi textu hoc et sequente

ad vocem Daletum

nomen

numero

Chavanon,

et

mox

pro e territorio Lan-

quam
1

occurrit fcormonasterium.^atto aiiud Daletense, mihi tamcn aliunde ignotum,

familia

geacensi habetur tierritorin l,;m^iuco. Dc Sancti et hca natali consule Commentarium

l(i

significatur.

prwvium num.
I

Qua? scquuntur, desunt in Ms. usque

ad Hoc

ct seq.

siquidem.
additis

Ibidem

tnutuare,
in

sequentibus:

Ihidem

fellx

commercium,
ccalestia,

terrcnis

quo pro imis summa, pro pro perituris in aeternum

Dominum

: nam antea etiam procerto scimus. plurimaindicia suae voluntatis eidera

manaura captantur o admirandum, inquam, commercium, in quo de servitute regnum, de

I

secreto ostendisse, et

quam

suavis esset ad gu-

pconis gloria, de tristibus gaudia. de aoquiritur.

C
i

morte vita

siamlum, palato cordis ejus obtulisse. D Hmc a voce nequiverunt iterum a Ms.

ahsunt

Yocuhi 80 ivifius abest

(

tt

J/x.

uin hac voce SetiSUS ibidem finitur, et novus

itu

inchoatur
etc.

Ssepius tllud Evangelii volvebat

secum

s Bic iterum m M$. sensus completur atque itaperaitur: In pratazato Itaque oppido Lan-

giacensi,

oum

insignilnis,...

plurimis esset refertus virtutum ad arehisaccrdotium... sublima-

tns est.

CAPUT

DIE

NONA SEPTEMBRIS.

475
;

CAPUT

II

por tenebras ad proprium stratum A. Stbphaivo rogreditur ubi itorum ccepit ajstuare et, quid ageret, anxia CAN.IttM kKI meditari. Occurrit illius animosancti Viti tbrinseca pulchritudo membrorum, decor vultus, faciei
I

hilaritas,

eloquium dulco,

valetudo et c<etera,
singulis Dens, prout

additar

ti

quorum gratium bonorum

hic viriuni

Invicta animi constantia resistit

vult, confert
nis,

impudicae feminee

quam pce-

d : quibusporro non esi abususboquin potius Creatoris obsequio se totum manoipavit.

10 Sanctimonialis ergo
illa feraina,

na divinitus inflicta liberat; fit canonicus Regularis; Piperaci monasterium fundat incendium exstinguit; ecclesiamDeipaneVirginieedificat
et

qua^ po- nnwtnr

>

<

,u-

tius dsemonialis

tertiotandem sanc- gnare. et tum Viruin de incestu alloqui meditatur et saga- Iwrriliili tnoiio divinitus puciori artificio verbisque excogitatis acerbissimps mtin iei dat insultus. Quare. inquitilla, mihi nmi prav rubetam.
est,
;
|

dicenda

bes assensum

?
,

chritudinem
qualia

Apparet certe, corporis mei pulforma>que nitorem et carnis

:

lenitatem te penitus ignorare

et

si

perspexeris,

quamque jucunda

sint
quffi

luee,

nullatenus

ab imminente ruina

ser-

renues. Valentsiquidem,
gis latentia.

apparent, sedma-

Cumque

hajc et similia prosequere:

vat.

tur,

S.

Pebi pudi-

citiam monia-

Contigit autem cum abbatissa

quibustlam
aliis

alio

prsefati

quodam tempore, quod monasterii et cum

Vir sanctus ait ad monaoham Postquam video, quod aliter non desistes, nec resipisces Deum omnipotentem imploro, utmanifesta inliao nocto animadversione pro hoo scolcro mulcteris. Me autem scias, omni remoto ambiguo, neque

Us

ram messium
*

in

more solito equitaret, ut trituquadam earumdem sanctarum

corpusneque animam sorde luxurisa usquequaque * polluturum. Tum vero tertio confusa ac

E
'

Ihid,

in M$. sa-

nrarum

feininarum villa videret. Cumque ibidem nox imminens eos occupasset, ac remanere coegisset, tandem dum omnes irecubitumfestinarent,
vir Dei Petrus, ut liberius orationi vacaret, et

lacrymis furibunda e discessit, etgrabato quo- usquani e dam, ac si exaniinis essotet fessa vexationo diuprosternitur. Koce aulein ex improviso quidam maximus bufo, quem vulgo rubetam f dicunt, vel idem spiritus, qni eam interius venono nequitiae in Virum Dei inflamniaverat, specie bufonis immanissimi, veluti crepid;e nooturnalis turgidi, ipsam ibi oubantom per tibiam arripuit, dentibusquo acutissimis exterius

turnrc stimulationis,

etiam a nocuos noctis vermes devitaret, super plaustrum, quod casu prope ostium fceno oneUrifi,

rogavit

ratum

erat, sibi cubile parari curavit

et diligenter a

*
:

quod

extemplo accurate

cubiculariis

est. Dum vero ibi lucubraret et in psalmis meditaretur, ecce b nequissimus spiritus, qui semper quieti bonorum invidet, quamdam mulierem de sociabus ipsius sanctimonia* veneriofurore stimulatam, inSanctumDei /. sanctimolis nialera vel excitavit qua3 ad lectum ejus furtim per tenesanctimoniabras accessit, et, ut secum cubaret nocte illa,

apparatum

turgidam ropontissime roddidit, ottuiu

toxicatiB

lummibus dentes acutissimos per oarnom ot nervos ad os usque transfixit. Quod ei aine dubio
contigit,

ne oratioViri sancti quassaretur. Dixe:

libus

rogare

ccepit.

Cui

ille
;

nequam, ibmes peccati

Recede a me, femina vade quietum, et signa

enim Ut manifesta in hac nocte animadversione prohoc scelere mulcteris#. Voluitnempe Dominus et votum sui servi perflcere, et, no aeternoplectereturexterminio, temporalivrihnv
rat
'

'V>iii.

additui

in pr.Tsnilt

cor tuum, quia diabolus hoc incipere et loqui, imo facere te exbortatur. Cum itaque illa instaret, nec ullatenus adscedere vellet, Vir sanctus
zelo Dei permotus terribiliter ccepit
nisi
ei

eam
11

punire.

Tum

vero dolore torquetur intolerabili, et qua

tlla

fucti

minari,

ab incoepto desisteret, se omnes homines illico, qui prope jacebant, inclamaturum. Illa vero confusa pudore et de turpi dolens repulsa
vix
\mpuderitts~

pamitens ad ccelum horrendos intonat elamores. Aenir8am >" tandi m festinatomnis faini- hhi runt cubicularia? etfamuli ratw. lia: monstrumaspiciunt lnu-rihilo, visnquo conterriti fugiunt. Hasrebat quippe vastissimo hiatu
;

tandem discessit. 9 Sed aliquandiu commorata, iterum eodem

F pedibus desuper calcitrabat, cute nigerIhvl. rima turgebat, ardentibusqueflammabatur' OCU flammabal tamlem ad dominum Petrum, nuncialis. Ilur
tibiae,
'

sim

frustra

spiritu libidinisstimulata,

immo

ipse spiritusne-

turque,

quod

monaoha

talis

tam torrihilom

quam per ipsam Virum Deisecundo aggreditur, atque ad peccandum, veluti serpens primos homines, tentando hortatur. Sed illorum, proh
'

Ibid.

addi-

ftir

ninrte

unde genus nostrum perculsum est hic vero a secundo victus Homine, gemebundus ad tartara detruditur. Vir quippe Domini Petrus, sancto Spiritu roboratus, iterum atque iterum mulierem absterrebat,
dolor
!

victor

exstitit

patiatur pestem, ut ille citissime subveniat; eamque ipsum de tali re attentius exorare h. Porro Vir sanctus hoc perpendens, Dei fore pro ejus llagitio manifostissiiuam vindietam, usque
visere se nolle asseruit. ,[,,,,, mane foret, eam Tota igitur noote inseouta nec bufo illam deseruit, nec aliquis eum inde removere potuit Virus occupat artus, horrendo femina plectitur incendio. Et tandem facto mane amicus Dei Petnis ad eam accessit, quam per spiritum adhuc torqueri novit *: vidensque illam tam horribUi
/'.

et altiores

intonando voces attentius

illi

minaba-

tur, ut saltem verecundiam hominum vereretur , qua3 zelum Dei postposuerat. O quam magnus et

'ihvi.

noven

immensus

est

Deus omnipotens

Ecce nempe
'

)0sitl,s alter Joseph, in -Ug}'P to hu J us mundi I alter Putipliaris ab uxore patitur insuilus c, in

miserrimaa mupunix-i tormento, compassusest lii>i'i et/- ut duo illa implorot pietatis opera,
:

thalamo pallium relinquit et cumamictucastitaquantisaufugit: ne vestem pudicitiae perdat,

miseratus est salute egentem et consolatu miseram gravissime languentem. Nam acceden Bignum Cruci uper locum morbi imposuit, ta
e

Secundo itaque femina pudore percellitur, et clam impudica raetu ac

tum

potest,

obnititur.

timque virulentum reptile membrum ita abseessit, 1,,,, ablato, tumor omnis

reliquit.

ut uulla

turgiditatis

476
v.

VITA ET MIRACULA

S.

PETRI CANONICI REGULARIS

terrifice

Stbphaho turgiditatis indicia in ejus carne apparerent /. cmi.Rbgoluo q fe iix mercimonium caritatis, quo virtus vipe'

venientem, elevata

manu unmimentum
;

Iiom. c. v

reum adimitur, salusanimaetribuitur, reatusque noxa diluitur Jam etenira videmus, quod Paulus'de quibusdam dixerat; a Ubiabunpraeteriti
!

molesque illa Crucis Dominicee illi opposuit statim terrae defixa ita parendo substitit, ut virtute divina videretur depressa. Proinde socii affinesque videntes Dei mira opera, Christum qui in Sanctis suis voluntatem suam mirificat, glorificaverunt rquippe qui u sicut Petro Apostolo suo mare stravit, sic Petro sacerdoti suo petram
,

20.

davit iniquitas, superabundavit et gratia. Hoc viso, terrentur, qui aderant Petri sanctitas innotescit; confunditur illa pudore, quod sanc;

turn

Hominem

de

tali

interpellarat turpitudine

gravissimam immobilem reddidit.

Piperacum
tibt divtnilut

et de prssterito pcenituit, cavitque de futuro. 12 Peracto itaque, ad quod ierant, negotio,

:u
\

ANNOTATA.
a In Ms. narratio hoc modo continuatur : et etiam propter nocivos noctis vermes, super quadrigam fceni plenam, quse ibi ante ostium forte
aderatj
sibi fieri

Casense coenobium

illico regressi

sunt.

Ubim

\uuq<ln
riiiiniivuiim

Dei Petrus, jejuniiset obsecrationibus vacans, saepe Dominum supplicat, ut, aquo procevir
dii

Begulat ium
habitu,

omne datum optimum, locum ostendat

sibi

mm

sociia iulit;

aptissimum, ubi, relicto actu secularium, divi num liber exequatur negocium. Votum hujus Patris etdesiderium Deuscernensauditorhumilium, cujusoculum nullum Iatet abditum, locum

cubile rogavit.
;

h Hic vero ita contrahilur

ecce qusedam de

sociabus sanctimonialibus, maligno spiritu instigata, ad lectum ejus etc.

n
Petri

monstrat illi idoneum per Apostoli Petri tum, antiquitus Dei Genitricideditum,tunctemporis indigentissimum, Piperaci dicunt vocabulum, quem sacerdoshabensconjugium tenebat, sed incultissimum n. Petrus Petra? fretus
spiri'

Dacheriana hoc loco corriacnda est in quo biographus novum sensum exorsus ita prosequiiur : Ille (Joseph) thalamo et cum amictu castitatis pallium relinquit iste (S. Petrus) ne vestem pudicitiae abfugit
c Editio

ex nostro Ms.,

oraculo, Isetificatus praBsenti indicio, suo relicto

etc.

Historia sacra, quoe hic attingitur, legipotest

archipresbyterio, prcesulis Durani o functus con-

Gen. cap. xxxix.

d Adjungiiur
e Jbid.
in

K
Ms. quse
fcemina?

silio,
niiinrli

assumpto

habitu

Canonico

onereque

cunctae

dcposito, Deo militaturus perpetuo, sufFratrum p gemino solatio, Vigiliarum Natali Dominico, Piperacum venit solemni gaudio, anno Domini millesimo Bupra sexagesimum
fultus
1
plurimos
disctpulos ibi

huic ejusdem Dei dono contigerant.

tectioncs variantes jam
rii.

lacrymans furibundaque. Eujusmodi swpe inobservatas prceterubeta, per

ac stspius proBteribo.

Becundo

q.

Quib

sit

quam

importunissimce
fuit, intel-

QonQvegat;

multm
SiOS
ii-

firln
;

i/iinil

Duranus, vir sanctissimus, audiens a vicinis primatibus Petro et Bociis ejua gratis ecclesias dari, easdem etplures alias eis communi Claromontensium canonicoLS Praefatus vero praesul

sacrilegce monialis
lifje

impudentia punita
lib.

ex verbis Plinii
id

XXXII
,

cap.

ranai, quae in vepribus seit rubis

; Sunt tantum vivunt,

,

xxv

ob

rubetarum nomine

ut diximus

quas

iflCi 11'fuiin

SU

pum
fcem

capitulo liberalissime concessit

r.

Deusauplures

bito

crstm;

suorum fidelium messem augmentare volens,

visitans, in

Gra?ci phjnos vocant, grandissimae cunctarum, geminis veluti cornibus, plense veneficiorum

QUit

numerum Bupradictum
adunavil

unum

Mira de
g Ms.

his certatim

ei Regularium, qui Bequantur victum Apostolicum secundum edictum Augustinicum*, nihil habentes in hunc mundo proprium, Multonnii Fratrum conglobato cuneo, exiguo manens in fcugurio, dum arctantur frigore niveo, ignis flagrana accensua plus nimio, domicili haBret fes-

Pwnn

tradunt auctores. impudentissimm femince inflicta in

:

aliter ei contractius ita refertur

Eeceautem

tigio;
fcinxit

precibua

quem Virsanctus, viso periculo, suisexillico. quantum fidei beneti!

bufo, quern vulgo rubetam dicunt, ipsam incubantem per tibiam arripuit, ac dentes acutissimos cum toxicatis luminibus per carnem et nervos ad os usque transfixit. Quod ei videlicet contigisse, ne
ti

illico

ex improviso quidam

maximus

cium, quae tantum compressit incendium Dum putat Fratrum perdere collegium, deest oblatum
ardenti auxilium.
incendia,
qui

oratio sancti Viri quassaretur, sagacius intuenliquido daret * dixerat quippe Manisfesta
;
:

W.claret

iu

Quantum apud hunc premere

qui dsBmonia-

hac nocte animadversione pro hoc scelere

mulcteris.

cacorum mox accendii lumina?

Aut quid estdepellere flammulas,

cas profugat insidias?
timplum
tti

h In Ms. Tandem igitur itum est ad domnum Petrum, dictumqueest ei, quodtalis nonna
*

F
'

tpara

Virgini adi
ftait, rt

addatur paginaj nec enim deerunt sacerdotis miracula. Dum enim longe lateque languentium Bplendescerent signa, jam ex inopit

Sed

citissime subveniret,
rare.

tam terribilem pateretur pestem, et ut sibi eam ipsum attentius exo-

monialis

frrui

ntrm
i

in

natis partibus ad
riM-c,

eum

turbas cceperunt concur'

tllud

iii" in

sujim onicis

ir.itil.
t

Uiul.

Iiv

quentla

eumque tmmensa turba perurgere. Exiautem Vir Dei exultans de mirabilibus, iedule operabatur Dominus Jesus Christus, m ccepit animo complerej quod sibi fueratdivino revelatum oraculo. Parat enim templum Dei
raius

i Jbidem mox subditur: Denique facto mane etc, omissis intermediis. k Ibid. et signum crucis etc, suppressis

iis,

U""- hic interjiciuntur vocibus et ac signum.

Ibid. tumor omnis abscessit sanitas confestim consequuta est. Iieliqua desunt usque ad
1 :

Hoc
ni

\isii.

Qenitricis titulo consecratum

erigere officiosis-

simo studio, ubi pastoroves sibi commissas alat Domino, d&moniaco ereptas excidio. Sicul ei

Diversissima in Ms. est sequens lectio : Ibi verovir Dei Petrus, jejuniis et obsecrationibus
racansj sajpius in orationibus suis

semper humani generis adversarius suam non

ostendere nocendi potentiamj tunc ex adverso saxuro immanissimum de vicino monte
desistit

Deum
ille,

omni-

potentem implorans, quod

sibi

qui

om-

'implorabal

nium

solus

cogitationes

novit,

sic

temporalia
dein-

ruptum repentissime snper novellum esdificium facit ruere, comminans paratum pmcipitium,
nisi
*

distribuere bene concederet, ne petra gaudiis quassaretur. Addebat insuper, quatenus

ceps locum

sibi

Vir Dei

illi

fuissel

obstaculum. Vidensequi'

habilem tribuere dignaretur, in

Itfd.

super

dem Sacerdos

pius

rupem contra

diiicium

quo, negotiis secularibus posthabitisj semper indxviniavacaret. Verum enim Deus sua boni-

tate

DIE
tate exaudivit petitionem ejus
:

NONA SEPTEMBUIS.
Christus

477
\
I

nam

per spiritum sancti Petri Apostoli in Casensi monasterio ei revelavit, ut pergeret in locum,
antiquitus Genitrici deditum
etc.

n Ibid. quem sacerdos hujus tenebat iucultissimum. o In Commentario prosvio a num. 31 ostendi,
nihileorum, qumhic narrantur potuisse fieriea consilio prsesulis Durani vel, ut in Ms. esl, Duranti, sed quemego Durandum nominare malui;
nisi
is

proproa detergendo manibus saluti extemplo ivstmiito. Qui. viso, venerabilissimusDeiSacerdos non in humanum elatus esl ravorem oreni aed bonitatem Dei ni suo opere esse intellexit. Virum per omnia sanctissimum, qni oum in
;

MHIUMi
WllH.U
AHI

mundo

nihil

habeat propriuin, fulget tamenin

accidit,

omnibus dote virtutumA! 16 Sub eodem fere tempore

vicum, cui

eum

in

navim w6im rsionit periculo cripit,

nomen

Brivata, beatissimi Juliani

proflcisoi c.

martyris visendi studio

proesul vocetur per prolepsim, quodpostea

sit

Cum autem

Votulam lirivatam
ab eo efflagitare
navis,

factus

Claromontanus. Sanctus arckipresbuteratu deposito, assumptoque canoni,

episcopus

devenisset, undique ad eum ccepit populus affluere, et verbis ac lacrymis

,

ut virtutem ejus,
in

corum Regularium habitu, Piperacum

quampratn

secessit

scierant, agnoscerent

liberatione

atque ejusaem Qrdinis monasterium ibidemerexit, ecclesiam Claromontanam administrante Ste-

quam oneratam hominibus

cujusdam proximo

phano Durandi decessore, quemadmodum ibidem

demonstravi.

flumine rfjam mergi, jamque adverso flante vento periclitari videbant. Tunc Vir piissimus
fletibus,

Guido d*Artos, ut in nostri Ms. margine notatur. Guidonis meminit

p
et

Hi fuere Petrus

terraa prosternitnr,

precibusque populi supplicantis viotus, uberes fundit laorymas,

alta suspiria,

geminat

biographus initio capitis sequentis. q Mititum dubito, an biographus hunc

lime pro naufragantibus

Dominum supplicat humilet tandem manu ale;

annum

expresserit,quiabilliusnarratione abest in nostro Ms. Vide dicta in Commentario prwvio num. 3(3.

vata, signoque Crucis facto supernavim, verbi praecipit imperio, ut iniquus prasdOj qui eara
intus vexabat, discederet, Christique famulos, irapie uocare gliscebat, desereret. Ad Viri sancti orationem et imperium invidorum invi-

B
Adde Petro

leguntur inMs. Prsefatus vero praesul sanctissimus, a vicinis audiens primatibus

r
ecclesias dari
",

Bac aliter ita

quos

suisque complicibus, gratis

sibi

omnibus plures subjugare sategit providus. Helege, quce circa hanc et proxime sequentem periodum observavi in Comment.num. 35. s Adi iterum Commentarium num. 38. t In Ms. ita percjit bioaraphus : Vellein adhuc
concessis

dissimus parens invitus aufagit, utsignum uimii toetoris ab eo in navi excitati indicavit. Sioque
naufragii periculo erepti, gratias egerunt Deo, miraculo ostenso.
17

insignis,

Per idem vero tempus Vir Dei per omnia omnibusque virtutibus adornatus, et. in

nuii S6 limiii

miracula sanctissimi Viri insatiatus decantando elucidare, sed fastidia vereor lectorum. Ne, dum noxam praesumptoris evito, incurramoffendicula Sacerdotis, addatur pagina, nec enim desunt miracula. Interea dum longe lateque signa languentium splendescerent etc. u IMd. quippe qui Petri Apostoli sui pedibus

verbo Dei simplicitatem A.postoIicam observana e, vere sacerdos et hostia Dei, cum se ubique

deponi jussft$et, sundissiiur

moritw

alendorum pauperum negotium semper osteudisset, etiam tunc lempnris dudum susceptum opus explere contendebat. Cum jam
sollicitum circa
Eetas

ad perfectam senectutem proclivB depeu-

deret, ampliatis
sociis,

omnibus

auis

tam bonis quam

mare

stravit, huic

Petro sacerdoti suo

etc.

Bonorum enim omnium perfectissimus remunerator Do minus gloriosissimum Famulum suum laboriosa corporis mole diutius gravari non suatinuit; El similiter ut meritomeritum misericordiaa Mater,
sorlitus est.
cui tota raente famularurn
ipso tideiiter pradiu

extremum diem

CAPUT

III

eratj prout dignus erat, compensaret, Nativita*

tis

susb die,

non dicam mori sed

imis.

coslis nasci vo-

Paralyticum sanat; periclitanti

navi succurrit
ritur
: ;

luit, relictis

Cumque

ssgritudine coge

piissime

mo-

corpus ejus super stramentum discipuli depone rent, ut exjussu sancti Viri terra proxima terraa

corporis splendor et

suavisodor; mirabilis liquor

e

poneretur psalmodiam, hymnosque decantans, in Deique aumre el laudibus perseveruns, sexto Idus Septembris tncontaminatura ocbIo apiritum
;

reddidit.

sepulcro manans;
curata;

manus

arida

febres pulsae

aliaque beneficia; fur sacrilegus punitus.

Evoiuto autem multorum dierum Guidonem, unum e\ primitivis
in loco, Villa supra
curriculo,
sociis Buis,

18 Qui autem ad exequiaa ejus perflciendas i! Uido <>pevenerant, ridentes gloriflcati corporis gloriam, ini tolitum semper antea obte carnemque, cinere et cilicio mire splendet ctam, ita splendentem el ad modum vitri pu- et suuvcm sjtii

rissimam, resurrectionis quoddam decus jam proferre crediderunt. Accedentesque ficini aa cerdotes et clerici, vulgusque permistum, odo

int odoretn:

cinnamomum redolentem

remque ab eo procedentem auper balsamum el sentientes, jam Virum

ibid, libera-

Paratysi invitn- di&<

iimi n

adducti
i"
>

nbi-

Motam

nominato, quo eum

in
vitse

aletudinem

miserat, gravissima paralysi

discrimen
illum

Apostolicum el Deo dignissime a sociandum ac clamabant.OccurrunthuicIiberalissimaB^anima^, omnium ccelestium consortia agminum, Theo-

llsBlme
/

"' uperat:

redactum

esse

admonetur.

Haud mora

visitat, ut, si fieri possit, Piperacum deduomni cat. At dum ei gressum parat, itacaptua sensuest, ntvita pene privatus videretur. Com-

Concivemque toco / reverentif dmaa eon lociata, suuim paradiso reddunt, insinu A.brabae^ peran niter quiesceutem , ubi gloriatur multipliciter
toj laureatus, prasstante Domino nostroJesu >hv\ ,. Spiritu sancto rivil et regnfll qu j cnm p atre
'

passus itaque Pater sanctissimus

tilio p;u:i

m mm,

multisque obstrictus laerymis, eum, utfertur,

oer Deufl 1

omnia secula aeculorum. Amen.

\u Petrua

17
A. Stepoano
Q4R. RbGI
a/rida
l

VITA ET MIRACTLA

S.

PETRl CANONICI REGULARIS

a populo t. Et Iicethujus Virisanctissiminaturse debitomorsextinxitcorpusculum, fulgenttamen viventis membra polvandro. 22 Inter u tot miracula unum erat celebre et
I)
(

AHl

udicium

19 Petrus post carnis obitum, ut praesens fit * , majora dat miracula Domini per

manus

su/iatn;
'

Ibid. Indi-

cium

ihiit.

Ber-

excessum discipuii deflent, et de ejus migratione dolent, consolatione solita carentes, inter suspiria gemitusque moerentium Berlanus" quidam, a primo
statu

suffragia. Dbi

enim

tanti Patroni

Snnrti tepuL
crut copibse
e
i

landus
h

conversionis coqutnaa deditus

officio,

de-

stitutusviribuseuis, arefactaque manuaccedens//

inter ceteros aiens lamentabatur Quis, Pater sanctiesime, gregem commiasum consolasic
:

bitur, quisve nobis sic caritative verbi beneficia

impendet? Inter hujus seculi frementes silvas lupj subditos devorabunt et quis nos a morisibus eorum conservabit ? Quis, inquam, amplius me pauperrimum viribns destitutum corriget et fovebil ? Tu ergo, Pater carissime, miserrimum consolare, dolentem aspice, aegrum consolida, lachrymantem suscipe egentem misericordia tua adjuva tibi supplicantem servum officio tuo, dum vita comes fuit, deditum in se, etnum:
?',
:

continuum, quod ad sanctissimi corporis tumulum fons assidui redundans sudoris intantum continuatum sumeret augmentum ut nvus utrimque circumfusa aquae abundantia madida quasi lacuna x redderet. Ad hoc undique auditum prodigium copiosa defluens multitudo languentium, manibus suis sancto liquore madefactis y tangentes, a quacumque debilitate
tenerentur, sospites repentissime regrediuntur
ibi
:

if

" ,de

^
a>g,i s

liquorem

saiutiferum.

enim

virtus divina sic affluenter exuberat,

z.

ut nullus absque salutis auxilio redeat

II

V M N U

S.

2'.i

Postquam Vir egregius,

petivit sydera,

numtnorum
Sancto obln-

Carnis solutus artubus,

a te discessurum solita pietate intuere. Hajc et alia multa dicens flebat, etanxiusanhelabat, erigens manum super tumulum totaliter

quam

Ovans

Splendent crebra miracula. Hujus claro prodigio

Caeci, claudi

torum fur pUnitUS, lirnrfria generatim enumerata

aridam, suffultusque super tantum Patro-

hoc tumulo

iium, lacrymis precibusque perseverabat.

Haud

mora,

ita

sanum

se sentiit /. ac

si
:

nullius aegriet sic

Sani redduntur, merito Benedicentes Domino.

tudinis languore fuisset detentus

lil/vus hofirr(i

orando

gemendoque tristis adveniens, laatus abscessit. 20 Tempore etiam, quo Duranus/episcopatus

Robertus m comesaudiens famam sanctitatemque perfectisIrvernensis regebat

Pulpitaeruens populus Convenerat circumfluus,

luinitis, ijid

Unde ornetur tumulus,

Datis multis muneribus. Inter bos quidam veniens,

S.frfium viiiui amarat st

i

ecclesiam,

mortuum
Kllnltlll
I
,

ven$*

III

Ibid. in-

Viri, quemdam villicum suum Brivatenem, aomine Filiolum, febre diuturna vexatum, nullum ob diuturnam ' eegritudinem percipienti-in cibum, cum cera quatuor solidis empta ad

simi

Non

offerens, sed rapiens,

Sex raptis numismatibus, Redit domum quantocyus.

mlam

Hos dum

rapit attentius,

iii ii

lu

iii

ejusinhaecverbamisit :ExceIIentissimi

Raptores sensit avidus,

Sacerdotis Petri festinanter adi Barcophagum, rogana eum, ut ob mei solitam amicitiam tibi

lupis raptis ovidus

Numeris non disparibus.

Vir Dei ab infantia
Christi repletur gratia;

fructum impendat. Audito venerabilis servus parat iter arripere tandemque per devexa et concava fessus et viribus
Bospitatis
coraitis jussu,
;

Dum

paululum quiescens, talibus eum allocutusesl verbisn: Tibi, Pater Banctissime, me per omnia sibi subditum consul o Robertus, peracto tempore,
Viri

deatitutus ante beati

tumulum

vixit in hoc corpore, Miro refulsit opere. Mentibus noctem pepulit,

Lumen

diei retulit,

raodernaeque dilectioni obnixe copulaius, iVbre longinqua maceratumetnisicitissimesubYenias, morti connexum mittit, sanctitate tua mise-

Vires nervorum aridis, Dedit vigorem languidis;

Praesentes fugat dasmones,

Baccantes

mesa oppressionique subvenias, recordatusque antiquaa dilectionis aece fugata vel dilata, saluti restituas. Vix verba finierat, cum incolumitatem sentiitp. Domum sospes revertitur
riea
,

purgat aa homines

Surdorum aures erigit, Mutorum linguasaperit,

L Bacchan .

tes

Quo sensus

m
F

per officium

familia congra^tulatur,
ticio

Isatatur,

consuJ de impenso bene^ multiplicisque populi per aures

Plures conlaudant Dominum. Ergo, Sacerdos inclite,

sanctitatis ejus

fama ab eo usquequaque pronunfecit

et

clmicus

inicii n< is,

qui

<i

puerum pastoqui cum virtutibus cujuslibel animum repleverit. ardentem incendentemque per omnia facit, 21 Aniciensis quidam clericus Bertrandus, cognomine Bos, qui, cum Vir Dei praesenti
rem prophetam
egregium q\
vi-

ciatur. Heac Bunt illius opera, qui

Crimina nostra dilue, Sit nobis per te venia;

Peras tranquilla tempora.

Amen.

ANXOTATA.
in nostro apographo aliter Ua proponitur ; Evoluto autem dieul *? ruin ^rriculo, causa necessitatem qu sitandi f quemdam ex primitivis sociis Guidone m 1D loo"., ViUam nuncupatum,
et

ta frueretur,

cerat, fbbtibiu

ecclesiam beati Boniti

*.Eocmiraculum
odscurtus

r tribuerat,

Hberati}
p
8

quartanafebrediutissimestimulatus,adeout nec corpus erigere nec sustinere praevalerel cogni;

""
f

Ibid. super*

s ejus redeuntium gradato proprio manens, nuncium direxit Piperacum, ul qui prosentes aderani exiguum de vino, quo Sacerdotis tumulussu' perfundebatur*. mitterent li
I
i

multorum a polyandro
Mi

sospitate,

^/^ttbrtoparriiticumiiiorlwpr^m

dum

hinderetur
*

autemamisso

tbid,

senail

vinum optatum accepil et gustavit, sanitatem integerrimam illico sentiit \ E \irrelatore

tU!

-n.iM-uuenim tanti impetus vis morbidi fu'-ns.ut dum pararet Vir sanctus ei gwssum ^ovz^tlapsum.CompaasuaitaquePate;
sanct.ssimus Fratris lunebrio mnvh* v...:.._ rratns funebrio morbo," exterius Jens, multisque lan-vmi* et prec-ibua obstrictus [eum], ut fertur,

progrosaa

.1,

tumulo ubique magniBcabatur

detergendo
propriis

DIE

NONA SEPTEMBIUS.

propms manibus

A19

saluti

restituit.

Sccuudum

hauc narrationem in foco, Villa dicto, de quo in Comment.prcpvio man. 28 egi, miraculum non contigit : ibi tamem contigisse arbitrot\ quod
exemptari Dacheriano id verbis clarissimis afftrmanti consonet Branchius Prior major Piperacensis idem ex biographo referem miraculum
t

<^'<>P*P&wensiejusiues<meto Prmposito \. Stiphaao "nutu.futt. e cim excessit mense Novembri cin.Riauuai """' 1005, cum alterum Claromonte cancilium CeU m pp. // ttapag, ao8.

^^;.^ HM^^arHummmar
i

inSanctivita, Ga/iicc an/w 1652 edita, pag. 537. b Inepta ho?c exclamxtio in nostro Ms. retirctur; scd aliam ibi invenio, qua sancti
fessoris

istius nomims Arvernim comesabannocirater [QQOusque ad L095 teste Balwsio in Historia domus Arevmiae tom
I

Fuit Aic secundm

pag. 48

Con-

apud Deum merita nimiu/n

efferuntur.

Est autem ha>c : virum super omnia lamlabilem, qui Apostolo Petro per merita judieio nostro aequiparandus esse videtur Ille enim um!

nerauonemque, videri po&sunt prcevto num, 26.

Benefida, quibus Robertus testata reliquit suum erga s. Petrum amorem

in

et

57.

II

u& Commentario

bne tactu

in plateis positos aegros curabat

;

Act.

cap. v, f 15 erigebat.
c

iste tactu saerae

manus

n In Ms. ante beatum Virum accubuit. Prout paululum quiescena accubuit, talibus -/WaDetade Dei Hommem allocutusest

mde

verbis,
et

paraliticos

o /Etatc biographi consul

nyma.
p In Ms.

comes erant svno'

senseral

In Ms. beatissimi Juliani martyris festivitatis studio accedere. De Sancto illo actum esttom. VlAugusti a pag. 169 ubi Brivas seu, uthic
;

jamque incolumitatem

q Davidem intelligit biopaphus. Sequentia a nostro Ms. absunt.

r

scribitur, Brivata, et

Vetus Brivas, quce mox Vetula Brivata nominatur, a/iquot notitiis illustrantur. Utriusque hci etiam memini in Commentario
prcevio

3,

loidc/nhicadditurel.

I)e ecclosia

S.

Itoniti

ejusque donatore Bertrando mderi

j>t<<t

Com-

ubi

de

canonicorum

Regularium prioratu S.

mentarius prawius num. 26. s id est, sepulcro, utjam montti,

t In Ms, uostro ista totbjunguntittr : Nulli quippe audientium sit fastidio gesta Patroni nostri revolvere calamo, quia populorum fldelium remedio. Licet enim nibil egeal mortalium

Vincentii agitur,

quem

Veteri Rrivate erexit S. Petrus, et 5, ubi instrumentum refertur, ex quo constat, illum nobi/issima> Brivatejisis ecc/esiee S.Juiiani canonicum anno 1070 factum fuisseetc. Porro prater jam indicatam lectionem inMs. nostro variantem tam mu/tce alice hoc numero occurrunt, nt vi.r ullum
sit

jnstua
sctip-

in littera, idest
tis

livct

non egeat hominum

orationis

membrum

sine

a/iquavocumaddita-

rum, transpositarum vel

sitate
;

ce/eW/,cujus nomen coalesti jam cont.inel ur in pagina; tamen fidei succroscunt meritaj dum Sanctorum recentia replicantur exempla oum
;

inflexarum diversed quce nullibi valde notabUis est.

aliler

d guo

Scilicet Elaveri,
S.

nam Veterem Brivatem, Petrus advenerat, Brivatem progressurtts,

:

et coliorti Christicola- Pastorj clausus paradiso terrestri repraesentatur stylo, ut grex exemplis accitus ad aethera tendat gressus quatenus
:

fluvius iste alluit. e In Ms. ita pergitur

nulli inferior et

omni-

juxta Danielis oraculum cap. xn, y ;t odoct.us Patronimagisteriopopulusutsplendorfirmamenti rutilet, et Ductor siderea sibi luce cumulata
coruscet.
turae debito

bus praefectus, vere sacerdos et hostia Dei, cum se ubique sollicitum circa alendorum pauperum

Hujus igitur Viri sanctissimi etsi ua mors extinxit corpusculum, fulgent

poliandro.
In Vitm

dudum susceptum opus

explere

contenderet,

tamen viventia membra

[atque] setasjam ad perfectam senectutem etc.

f Vox Grceca 0eg-:<5xos Dei Genitricem seu Deiparam significat. g Biographus S. Petrum Deo in ccelis fruentem minus recte quiescere ait in sinu Abrabae.

S. Su/pitii Piiepiscopi Bituricensis prolOQO, uudc accepta sunt t qua> modo ex nostro apographo
transcripsifpro viventia

membra

poliandro

apud
.

Mabillonium

Seculo

Benedictino

pag

1 1

>x

legitur viventia miracula polyandro.

intellexit

Certe his vocibus Christus Lucai cap. xvi, $ 22 locum, in quo usque ad ipsius mortem
et

u Nostrum Ms. ita prosequitur : PiM-lcro.-i ad sacratissimi corporis tumulum fona... Slimebat
etc.

patriarchw Abrahami

aliorum in Dei gratia

poli-

mortuorum animce detentce fuerunt. h Nostrum apographum habet : accedens

andro
sic
:

x Suspicor, biographum
quasi lacunam
titur.
:

scripsisse

madidam
p

prima tamen vox

in Ms. omit-

lamentabatur Quis, inquiens, Pater sanctissime etc. Medii cevi scriptoribus, ut in Cangii Glossario videre licet, polyandrum, pro quo hic vitiose scribitur poliandrum, idem est ywotfsepulcrum. Sequentia ibidcm dcsunt usque ad Haec et
i

y Suppte
/.

se vet sua corpora.

/lie desinit

ere/up/ar /hirherianum. /Crapo-

(jraptio nostro sequens

Hymnus

adjungitur; de

quo relege annotata in Comment. num. 15. aa Vox purgat snmruda eidetur in ea signiftcatione,

alia.

quw
:

ipsi

/'n

Cangii (ifossario hisee errbis

k
1

Ibid.

Quid multa?Haud mora,

ita

sanum

se

attribuitur
spiritibus

sensit.

Puroaui dicimtur, qui immundifl liberantur apud Ambrosium lib. V/I

Ibid. Durantus, et

mox pro

Arvernensis

rec-

epist.

ii,

Hieronymum

in

Vita

llilarionis
lib.

et

Arvernensern. Prwsu/ iste, cum in concilio Claromontano sub finem anni 1070 vet initium sequenlis habito consecratus esset, optime de
tius

alios laudatos
eccles.

ab Ileur. Valesio ad

Ilistor.

Eusebii cap.

vn

ubi

zoOapfCeiv

eadom

notione Gra;cos scriptores usurpare observat.

!HJ':S

480

ACTA SANCTORUM

DIES DECIMA SEPTEMBRIS

SANCTI, QUI
IV

IDUS SEPTEMBRIS
S.

COLUNTUR

anctus Nemesianus
S. Felix

Agabius
in Italia.

episc. conf. Novariae

S.Lucius
S.Felixalter
S.Litteus

Martyres

S.

Pulcheria

imperatrix virgo

Constantinopoli.
S.

;cum
aliisin

Veranus
in Gallia.

episc. conf. Vincise

S.Polianus
S. Victor

Africa

S.

Hilarus

Papa

confessor

S.Jader
S. Dativus

Roma^.
S. Salvius episc,

conf. Albigae

S.Sosthenes M.
S. Victor

Chalcedone
inBithynia
S.

in Occitania.

M.

S.

Menodora
'

SororesVV.

S.Metrodora

MM.

in Bi S.

Tbeodardus episcopus Trajectensis martyr, apud Nemetes in Germania.

S.Nymphodora
S. S.

thynia.

Thomas abbas
binis.

Farsae in Sa-

Euplus

vel Euplia

Alexander
martyrrsCa*sareae
in

S.

OdeerusdiaconusRuramuno
dae in Belgio.

S.Cuspicus vel Gero

cisus
S. Ilysicus

S.

Eunucius episcopus confessor

Novioduni

in

Belgica

S.

Aloponus
quinque

CapS.

secunda.

S. Silvanuset alii

padocia.

Cosmas archiepiscopus AfricanusPanormi in Sicilia.

conf.

S. Doletatulus

aut Catulus

B. Joannes Salernitanus

S.Tuscus M.
S.

Ord. Praedicatorum Florentiae

Valentinus M.
el

in Etruria.

ForteS.

MegarusM.
et

S.

Nicolaus

Tolentinas,

Ord.

S.

Barypsabas eremita
in

Mart

Eremitarum S. AugustiniTolentini in Piceno.

Orieule.

PRiETERMISSI ET IN ALIOS DIES RELATI

*

Videappmd,
<i'l

-N <

ancti Benedicti eremitce transiatio hodie

inrtiinriitttr in

SS. Apellii, Lucse et Clementis ut

foffi.

VIII

^^^

Aitt tariis llrdtr. ,\/i intrlli-

StptembHs
'"''

/^%

memoriam
tyrologio
r.r
illis

Grcecorum Mmo/ogio

hoc/ie

martyrum Mar-

gendtts

sit

''"'

*^-s Umbrosa))
legitur in Actis,
tioii s<ttis
li)

Benedictua eremitm Vatliscorpus />is translatum sed non addito translationis diet
ciqus

rti/it

perspiciOi Videri potest iUitts Vita data

nifiif

inseruit Baronius. At duos memoraverat ad 22 Apri/is, nimiApellium et Lucam, licet mutato nonnomine Apellis et Lucii fuerint annun-

Romana

jtim

Januarii.
S.

tiaa\

Egwini episeopi translatio memoratur \n Auctariis Usuardi nostri ex codice Altempsiano.

Locus addittts ostendit, agi de
(jti/niritsi, ntjtts Avtrt

addaturque ex primis Christi discipulis. Certe nulfttm est dubittm, quin plane sint //etsi

dem,

distitictos

erediderit Baronhis,
in

S.

Egwino
sitnt \\

quod

117-

ex soto Menologio SHetiano,

apin/ HOS

rffl/fl

Ja-

nuarii.

th ponuntur nomina minus 3 intelligere posset, eosdem fuisse repeHtos apud Greecas. At clare
id

qua kodie nu-

;
.

DIE

DEHMA

SEPTEMBRIS.
,

isi

cx Menads Gnscis, in guibus utroque hco breve additur elogium : utroque enim die omnes trcs annitntiantur : utrogue loco vocantur Apostoli utroque loco Apelles SmyrncBj Lucas aut Lueius Laodicece, et
:

id intelligitur

Nemesi kmmoni et atiorum Martyrum multorum nomina occurrunt hodie in Bieronymianis

apographis apud Florentmium ubi Alexandri passi dicuntur. Verum iidemcum aliis mrmora/i videntur die s hujus mensis,
,

Clemens Sardium

episcoptts

dicitur.

Binc de
Aprilis.

ut

ibidem

probavi

in

Ammonio

et

Sociu

tribus hisce Sanct/s vide dicta

S. Petri archiepiscopi

ad 22

Tarentasiensismemoria ho-

Mcrandrinh. Porro ex hisce aliqui ad apogra pha contractiora fuerc dc more translati. Duo
nominati cum pluribus anonymis memorantur
in Rhinoviensi ei in Hichenoviensi his verbis
:

die recolitur in variiscodicibusUsuardinis apud

Sollerium in auctariis. Codex A Itempsianus Petrum Tarentasiensem clare exprimit cum non modo archiepiscopum vocet, sed etiam locum exprimat ubi ille sepultus est, nempe in monasterio Belhv-vallis. In codice
.

Strozziano legitur : In Carontasiensi urbe, sancti Petri archiepiscopi etc; sed haud du-

legendum, in Tarentasiensi. Eumdem annuntiant Belinus et Molanus in , suis Usuardi auctariis. Acta illustrata sunt
bie
.

aliorumoctingentorum sex./n Augustano, Labbeano, ei Gellonensi, in quibus omnia passim magis corn/pta suntj ex hisce teguntur Orosus et forte Sylvanus cum 900 anonymis. Aliqui etiam ex dictis Martyribus in auctos Usuardi codices translati sttnt : Tales sunt Denn fcrius et Ammoet

In Uexandria Orionis, Erosii

opinor

nius,

gwwn
ubi

variis codicibus hodie annuntian/'// auetariis Usuhabeni Nemesium ei

tur

apud Sollerium nostrum

atii

8 Maii.

ar///\

codices

SS

Gricciviani, Justini, Viriani, Orphiti, Exupe-

Aniiinniiiiin, linus ctia/n Heinesiiim corrupteet

rantii, Benedicti,

Eutropii et Fortunati marrefert

tyriam
de
iis

ad hunc diem
II

Jacobillus

in

Sanctis Umbrice tom.

pag. 235.

Apud

nos

Ammoniiim. De hisce martyribus aliqua etiam leguntur in Ms. Martyrologio Tornacensi, etin auctariis Bedce apud nos ante tomum 11 Mar/ii.

Martyribus actum est una cum S. Crescentiano ad diem 1 Junii. S. Marii Presbyteri et confessoris Translatio hodie celebranda decernitur anno L528ad episcopo Claromontensi Thoma du Pratj uti tfocuimus cx epsiusmet Dccrcto, ad diem Sancti
S.

Demum
tati

Demetrius

et

Ammonius

sunt ab auctore Florarii Ms. t

etiam adopet a MaurO'

ultimum vocat Ammonem. Quin et Grevenus primo sine loco memorat Demetrium et Amninuium, ac deinde Alexandrim Ammonem, Orionem et Orosium. Verum vixdubilyco, qui

8 Junii. natalem, Autbertus episcopus Abrincensis hodie annuntkitur a Castellano. De eo actum est ad 18
.lunii.

farr possint, qain oinncs' sprrtmt

dii/c/n

illam

ad mul/itumartyrum Alexandrinorum, de

quibus egi
S.

in

Ammonio

et

sodisdieS Sep
tembris.

S.

Paulinus Junior eprscopus Nolanus hodie angui in margine notat nuntiatur a Castellano seculum VI. Disputavit Papebrochius noster
,

de tribus sanctis

Paulinis episcopis Nolanis

vixit seculo vi,

Adriani martyris memoria recurrit hac die tn aliquot Mss. Kalendariis. Vita data est s Septembris, SS. Kyacinthus, Alexander et Tiburtius hodie

guorum
est,

tertius
se

atque

is

ipse

memorantw

in codice

suardino BrutseUensi.

pro filio vidua Wandalis servum dedit. Verum secundus Paulinus hacdieobiit anno \\'2. Yidc igitur dicta in S. Pauiino ad 22 Junii.
q//i

Spectant hi ad diem prwcedentem 9 Septemb. Petrus cpisropas GompostellcB in Galleecia pri-

mum
toris.
,

anuantiatas

rst

Cahsiuin

his rrrhis

Compostellas, sancti Petri cpiscopi

nuiics

SS.

Leolinus

et

Hilarius episcopi

Patavini in

Xallas liajasn- uuuu/ilialiuuis ratiina-s in

Italia

ad hunc diem
,

relati sunt a Ferrario.

[nnotatis allegat Galesinius. Hinc contigisse vi

y

Apad
xerint

nos, licct hi Sancti diverso tempore vi-

dciar

/it

Baronius crederet Petrum Compostel

a/n/ii
;

de

utroque simul actum

(alias

est

ad 29
Junii.

laiiam aanantiari c/ia/n

auctariis
utrii/sij/ic

Mulaniiia

in

ad

'suardum
:

et

annuntiationem

S.

Adelwoldi,
giis

toniensis translatio
i

EthelwoldiJ episcopi W/nmemoratur '/// Martyrolo-

conjungeret in Martyrologio

Romano
ri

in

haar inuduin

Compostellas S. Bcl
iiahvt ; T;ilnil;c

cpis-

'

S
est

Greveniet Canisii; ac in Florario Ms. !)< Ethelwoldo ejusque hac elecatione actum

copi,

qui multis virtutibus et

rairaculis ola-

ruit. ln Annolatis ita

CompO-

ad
sanctse martyria I

Augusti.

Btellanae, cx

Apud Persidem

memoriam

ad Qsuardum

quibus Molanua in additionibua etalii. At Molanuspost Belinum

/

consignat Menologium ex Sirleti interpretatione editum, quae cum esset ex castro no-

et codices aliquot

suardinos loquitur de S. Pe-

tro Tarentasiensi archiepiscopo,

utjam dudum

mine Ze\as, captiva cum uovem millibus Christianorum a Persarum rege Sapore ducta est
ac carcerem, vincula et verbera sustinens, sub Styratio prseside martyrium assecuta eat.

probavit Papebrochius noster in Commentario

preevio

ad Vitam

S, Petri Tarentasionsis, da
T>

lam 8
festa

Maii, i/utu.

rt

.'

ibiqUQ SIC srripsil,

respondens ad Annotata

Baronii:

Habemua
anno

Eanc a synonyma etiam martyre in Perside sub Saporc passa,cujus Actadedjpms die
i

proprias dioscesia CompostellanBa

hujus mensis
(

iugusti distinguit

'angius hb.

IV

L596 excusa, sed plane absque ulla Petri mentione... Interim et- Hispani recentiores ct martyrologi

CPolis insuper Martyrem in Perside notabimus inter Pratermissos die crastina. Tres ego hic Mar1

'hristianai

pag,

17.

Homonymam

Benedicti
esse

sentes

uradem referunt, cenPetrum, qui seeulo x floruit,

centum
iii

et pluribus annis

antequam Bedes

illa

tyres distinctas tunc admittam,

ter

dum
et 11

wfftcieni

metropolitanam sive archicpiscopalem

eri-

quispiam idprobarit.

Videinterim

A.ug.

Septemb. S. iEgitlii ahhatis translatio m Menologio quodam Benedictino Ms. recoiitur. Acta hujus
Sancti illustrata suni ad Septembris Tomus
1

Bispanico geretur. Er ipso tnarit/rologio Joannis Tamayi facile ostendi potest, ex Molano mair intellecto contigisse ut Petrum Com-

Septembris.

postellanum RomanoMartyrologio insereret ita rou/us. Quippe Ulead hunc dUm pag. ih et
0]

III.

SCqunihhii

182

PR.ETERMISSI
S.

sequentibus corrasit diligenter omnia, queede Petro Compostella.no im enire potnit. cf ttr

ratw
ti

Guiliclmus episcopus, Lauduni cultus, memo/,<i Castellanum sine ulteriori noti-

uihnn adducit Baronio antiquiorem, qui de r/,s inirnnilis f/if//jit/t affert, nCC ullum de

temporis aut episcopatus, ut <' i Martyroloi/io Parisiensi. Cum plures sint istius o~
,/iinis episcopi,

cuUu adducit
Pelro scribit
in
:

testem.

Quin tmo

hatc

ipse

de

ignoramuSj quiskic designetur.

Ejus nomen

prirnns recensuit

S. Callinicus,

nescio quis, hac die coli dicitur in

,

M.-ir-lviviln^iisMolanns in

Additad Usuard.
im eniam

fol.152, ul fatetur Cardinalis Baronius in Not.

ad

Roman. Quarecwn
r/iii
/iiltu/ii

nikil de cultu
i,i

irrritfitio

iiorninis

Marti/rologio Ho-

/ttsti/u Creta ut videri potest tom. VI Maii pag. 693 in Miraculis S. Phanurii. At cum varii s,t Sancti, quibus nomen est Callinicus, yiescimus, de quo ibidem agatur.

mano

iimi

Benedictus XIV rissimo Opere de Canonizatione Sanctorum,

summm

importat, ut erudite probat Pontifea in prmclar

Gisihviu* prcsbijtcr in Cata/orjoimpresso Sancto>/ Hiberniee Benrici Fiiz-Simon ut Sanctus /r//io, ////, laudaturque Subensr Mri>/rolo-

anno L743 Patavii

recuso,

lib.

IV

part. II

cap. xix num. L6 Petrum Compostellanum, Ucet alias virum pium et egregium hactenus
t

Ruperti apud Canisium f/i/on et Vita S. tom. VI. Verum agetur de eo, t/uando corporis trttitsifiti instituta fuit festiritas, dic 24 Septembris. Isaac Badasaeus ut Sanctus annuntiatur u Castcllano in yEthiopia sine ulla temporis nota. De-

prcetermittimus.
Antoni/is
cap. xiv.
S. Balvini episcopi
tiat
iii

Deeo

videri potest

Nicolaus
lib.

Bibliotheca Bispana veteri

VI,

memortoi Matisconae annun-

sumptus

est,

opinor, ex Fastis Coptitarum a

editis, in

Ferrartusin Catalogo generali. Salvinum similiter sanctts episcopis Matisconensibus an-

Joho Ludolfo

quibus similiter legitur.

numerant Severtius
h//s

in

episcopis MatisconensiIII

pag.

i,

Sammarthani tom.
t/<'i>/>

GalUce

At Fasiis illis minus ausini fidere, quam ut Snct.is sim annumeruturus virum aliunde milti ignotum.

Christianeepag. ott, ac
Hiv

scriptores iilcol. 1039. Veest,

Christianas recusaj tom.

>/ ratio i/hriim

i/iihi

IV omuium unica

Carmundica solituria iu /Et/t/pfo memoratur apud Cfistelianum : uf nobis ignota est.

Manri martyris mentio fitin Mss. additionibus tif/ Grevenum. l</>iormus, quis ille sit Sancts ex multis ejusdem nominis ; sed ejisti

eaque

videtur

/<>i

infirma, >

Salvinum illum

nequeam admittere /<> episeopo Matisconensi. Audiamus igiiur, qita ratione illum episcopis Matisconensibus annumeret Severtius
certo
iiri
iii'Ik'iii

manus eum ad hunc diem non

forte

perti>iere } nisi

ohuiiquam

reiif/uiri trfinslutionem.

iilii

sequuntur

Antiquitus, inquit, per

ifticium

ac (iioTcsim

Maticensem solitum est

<

Oglerus abhas I^ocedii in Italia cum titulo beali unnuntiatur in Menolof/io Ctsterciensi apud

fleri

ejus fesluin seu ilivinum

Idus

Eenriquezium
sins
iiisrrliiin

et

Calemotum
Kie/lrio

nomcnque

ip-

Septembris, e\ vetustiori Breviario Matiscoin-iisi

rsl

(_

istrrt/ensi l)i-

impresso, ut
:

narrat canonicus San-Ju-

vione impresso.
iioiibus

Heatus item vocatur in A?iiv

idque sit satis pro nota sanetitatis BpisQopi c\ fama publica et usu priorum temlianus

Cisterciensibus

/
elogio
<>l/ua,

1123 cap. honoratur.

apud Manricum ad num. 7,ubiet insigni

ct

porum. Sed hodiehaec minime legimus, neque in vciusiis auperstitibus impressis, neque in diversis Ms. multo anterioribus, seu conscriptis, antequam ars typographica conspiceretur
adinventa; etsi singula conquisierimus, quanluin saltem licuit. ilfictcnus Severtius, cujus
iiiii/

Quin

Heri</cz affert

qum utcumque innuere videntur cultum

,

publicum. Attamen hcec talia non sttnt ut tlttl/ tle publica veneratione nobis eximant. Boc si quis exemerit, iibentcr de Oglero plura
tiuhimus.

rvrb dubitare

coguni, canoni-

Serlo abbas Signiacensis, et

monachi

in

Nova-

cus

San Julianus
impresso

revera invenerit in Breviario

aliquo
tlri

Salvinum

Matisconensem
r//,,,-

Cella Silesiee caenobio ah Bussitis occisi, se<//, /! Benriquezium , sed sine indiciis
cultus pubiici.

itn/ur rii r/>i, rur n/ Yiullo Hrrviorit,

invenisset Severtius ipse.
sitfijiinrt
t/ui,

Nec

tt/ilit

hanc
f/e

ili(tiort
tetttfr

Srrrrlii olisrrrittio
inquit, srripsit

San-Julian/,

mite

Guarinus Ordinis Prwmonstratensis abbas qui ab aiiquibus vocatur beatus a dic 4 et 11 Maii huc remissus est, quia hac die ohiisse di, ,

nucslns his oaptBB

nistis

ci\il;itis

ab

Inrreticis Calvi-

ciftir,

nt

Yita

tltirefitr
is

si

interim

constaret

menta

annos, qui tunc omnes chartas et dooubasilicee Matisconensis \i doloque raabstulerunt

de cuttu publico. At
tuit.

nobis

necdum inno-

puerunt. Quippe saltem <>

Brevxaria, nuscripta.
ttf

M
ma-

Stanislaus de

qum

ipse consuluit impressa et

Quare cum non raro mihi

st

contigerit,

fulrertrrri

Hurma Ordinis S. Francisci deobservantia vocatur beatus diciturque obiisse tmno 1423, die 10 Septembris, \'ilno> in Li,

ri/itorif/s oi/vr/isissv

haltuci-

nafionsm nescio quam, qua dicerent aliquid

alibi
Irt/i,

f/uoti ii

nullo

modo

legebatur ; ve-

tirntrittrr

SUSpicOT s/uiiiv f/uid vtmtii/issr Suintt

Ita pluribus Marlinus Baronius in Stanislai Casimirensis pag. 32. At ihi nihil tie f/uhiico cuitu prwtticti Stanislai de
\

tuania.

ita li.

Juliuuo,

rtint

Ivijisse

ulit/uiti, r.r
iittliijit.

quo

Sal-

Hurma tenom

Mttrtijrolof/io

viuuut illum /iri/irrum

Sttnr,

uii

neque hunc apud Arturum a MonasFranciscano memoratum

t/orniti,

,vc aputJ Fortunatum

tli

kodie colatur
/itituit illv

s.

Salvins

Bueberum

Albiensis

in

episcopus,

Menohgio.
cos
stt/

inveniri in

Breviario

qtwdam Ma-

aut quod Matisconense credebai San-Juliuitus : itrr tiijfmiitrr Salvm i,i Salwtisconcnsi}

tamen sciptores aiios nonpaUr Ordinis alumnos virtutibus inclutos

ftofitr

rcvmsent, singulisque beati titu/um

certa publici

more

suoaajungitArturus.

uuin frausformuri potuit nouten. Prtvtr/r mt/t

ef tilu

nxam
Beatrix

tivittnr

Saluui

vf

Silviui

episcopi,

Verumcum non invecuUus mdicia, ad laudatos

scrt/i/orcs

afiuuiie vrror ohrr/irrr /totuif. Yeiii/u f/itit/quid sit t incertior esi ille Salvinus MatisconensiSj

Raineriis,

t/e/itnct

(fuum ut

tte

eo tujcndum ccnseurn.

Arturo in Gt/naceo

pium lectorem remitto. OrdmisS. Clara>, Venetiis et sepu/tu, ut beata memoratur ab

et

in

Martyrohrjh Franciscano.

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

ciscutio.

18M

Eamdem

sinc titu/o beata. ponit Huc1

gui

coli dicituf
ti

as Septembris. Quare examiplures distinguendi sint ejus^

berus in

Menohgio ad 8

Aprilis.

Phora apud

naripoterit,

utrumque videri possunt. Maria ItwUensis apudArturum inGynwceo hodie

beata
vocatur,
in

dcm nominis
S. Qdilia kodie

Sancti ad

25 Septsmbris.

quia

de

ea obiter meminit
Belgii

Rayssius

A uetario Sanctorum

ad

Molanum
Arturus.

die 19 Novembris. At nec Raysshts

ipsius

beatam nominat, nec cultum

ostendit
S.

apud Camerariwn ponitttr, indequeapud Arturum in Gyrueceo, tamguam una ex Sociabus S. I rsuh>. />< o, utjmdum esse itnu nim S. t rsulip, iteruto in pwtmnissis fam dictum est gj Octobris,
Joannis Capristani
die
beatificatio
in

Paulus tertii Ordinis S. Dominict, pro fide occisus Nangazachi in Japonia hodie in Anno Dominicano multos inter venerabiles Beati titulo videtur konorari. At cum mors ipsius
figatur

apud Batinghem
Marim.

celebratw hoKalendario beatissima

Joannis Copistrani

Vinjinis

Vitn s.

ittustranda venietad
S. Finani

episcopi confessoris
in

23 Ootobris, Vitam dat Capfol,

anno 1622, et nuila beatificationis fiat mentio, polerat idem ei titufus dari, </ui multis aliis ibidem recte attribuitur,
t

gravius

Legendis Anglim
ilie

\\i et

148,

Sanctusque
itlum

defuncius dicitur quarto tdua Septembris. Nec omnino improbabile apparet.

Carolus Spinola, Societatis Jesu presbyter

tutibus

cir-

non minus guam natalium splendore itfttstris, anno 1622 cum octo aliis ejusdem
Socictatis lento igne combustus est in Japonia,

esseeumdem cum Finbarro, abaliquibus hodie memorato, Colganus in Actis Sanctorum Hihcrnitv nun modo iMiiainun nitf Kinnianum

ubi fidem prmdicabat.

Memoratur u

'usiel/ano

ut venerabilis, etin Menologio Ms. Societatis.

cum Finbarro hodiemb, sed etiam ctimFridiano aut Frigidiano episcopo Lucensi, qui in Martyrologio Romano est, ubi id exaconfundit
minabitur, die
Felicitatis vidua\s

Diodorus
in

et Didymus martyres kabentur hodic Menologio ab Eminentissimo Sirleio Latine reddito ; sediidem sequenti die iterum memorantur cum Diomede, et sunt in Romano

Novembris.

W
,

tiliarum ejus hodie mcniinit

,

11 Septembris.

Martyrologium Germanicum nescio qua dc causa, Etenim suspicor legendum esse Filiorum, designarique
,

Grevenus

et

Canisii dictum

Findbarrus abbas apud nos recensetur

termissos

inter

Pnesane

S. Felicitatem

martyrem

quce adscripta 23 Novembris,

Jutii.

est
fi/ii

ad

4 Julii,

ut hic

ulterius aliquid

Martyrologio
dicta de

Romano ad
nd
10
ct

statuatur aut 20 Septembris.

Reperio

vero ipsius sc/ttein

fi/iis

Vulc ioitur

Findbarruiu aiic/uetn, sed cum titulo episcopi, hac die in Catalogo Sanctorum Eibernice JJenrici Fitz-Simon. In Vita S. Comgalli abbatis, qua* daia est 10 Maii, cap. n laudatur S. Finbarrus episcopus, qui jacet in miraculis multis in sua civitate Magbile. ln VitaS.Mochoemoci abbatis, ad 13 Murtii data, cap. n item memoratur S. Finnbharrus, ibique in Annotatis cre~
ditur fuissc cpiscopus Corcagiensis inBibernia,

ad 10 Julii Novembris. S. Dagobertus rc.r hudic ro/itur Satanaci ud Mostim (vulgo Stenay) annuntiaturque in aucto f/uodum lia/tc codice, At cum illud
dicenda de matre
et 39

festuni videatttr esse

cujusdam

translationis,

natalisque passim referatttr a</23 Decembris ; uos Vi/um S. Dagoberti differimus ad dictum
dicni.

28 Dscerubris.

DE

SS.

NEMESIANO, FELICE, LUCIO,

DATIVO

FELICE, LITTEO, POLI ANO, VICTORE, J ADERE,

EPISGOPTS
ALIISQUE EX

EORUM GREGE MARTYRIBUS

IN

AFRICA
I

MM

EN TA R

HISTORICUS

IMemoria in Martyrologiis, sedes horum Episcoporum qui concilio Carthaginensi sub S. Cypriano interfuerunt
iiicmuruns
Folicis

In pbrse-

sacris Africce Ath/ctis, qui in persecu-

hunc dicin

sic /irrr/frr
Nniiif;
\</o,

In

AtVica,
7.

CUTIONE
Valbriani.
Stmetonan
mffmnrin

misso

tione

Vaieriani imperatoris illustre dc Christiana fide testimonium dixere

,

(ipiscoporum
Hiiiu secutus

iani,

ef,

aliorum

aliquot hoc die Episcopi aluque 6X com-

ipsis

grege Martyrologhs inscripti

mnt

illorum septem nomina etiam expressit, allOSque prwtereu uiunu/inos ndjuiuif r.r epistolot quam adeos consotandos ccwfirman-

Auctor Romani parvi, a Rosweydo editi, reliquU wlos tamen epUcopos ad martyrologis prceivit
,

dosque demus.

tcripstt S,

Cyprianus, ut nto loco ostenVerba Adonis accipe : Apud Africam,

natalis

484

DE

SS.

NEMESIANO, FELICE, LUCIO ETC. MM.

,

AUCTORE
C. s.

Nemesiani, sanctorum episroporum Felicis, Lucii. Item Feliois, Litei. Poliani, VicValeritoris, Jaderis et Dativi, qui sub Decio et exurgente persecutionis rabie, ad primam ano, confessionia Christi constantiam, graviter fiistibus csesi, deinde compedibus vincti, et ad fonatalis

D quos aliunde constat martyres fuisse. , 5 Inter epistolas S. Cypriani, editionts Venetce, ln hac Turha erant mrtct exstat i.xxxvn, ex quahorum Episcoporum nomi'''"-( itionxs, nasimuletagonemAdo aliiquedidicerunt.S. Cynotari

dienda metalla deputati, gloriosse confessionis agonem consummaverunt. Quorum etiam exem-

prianus, et ipse tumpro Christi fide exsul, eam Cyprianus Nemesiano, fus verbis exorsus est : Lucio, alteri Felici, Litteo, Poliano, VicFelici,

atatis. etutriu&t/ue 8&BUS.

plum secuta multiplex

plebis

portio

cum

eis

confessa pariter est et enronata. Exstat epistola

beati Cypriani ad ipsos et de ipsis scripta.
i//

Dativo coepiscopis item compresdiaconibus et ceteris fratribus, in metallo constitutis, martyribus Dei Patrisomnipotentis et Jesu Christi Domini et Dei Consertori, Jaderi,
;

byteris

et

iVirlyruh:

Adonem

descripsit

giis antiquis

diem, prcelermissis
correctione
////

ad eumdem tamen, quw de eorwndem ex

Usuardus
Haronius vero aliqua
ratus, iilos in

vatoris nostri, asternam salutem. Prceter

it/itur

novem

plcbc Sociis Hlf udtliflerat.

utendum

Romano Mar,

ologio iuir pariter die ita annuntiat: In Africa,

compellat , Cyprianus, aliqui etiam Presbyteri ac Diaconi in beata illa turba numerabantur. Per ceteros vero Fratres cujusvis cetatis ac sexus Fideles in-

Episcopos

quos nominatim

Nemesiani, episcoporum item Felieis, Littei, Polyani, Victoris, Jaderis, Dativi et aliorum; qui suh Valeriano et Gallieno, exurgente peroatalia

sanctorum
Lucii,

telligendos esse, ipse

Felicis,

altorius

eadem

epistola inter cetera his verbis

:

Sanctus explicat, dum in Episcopos

secutionis rabie, ad

primam

confessionis Christi

Denique exemplum vestrum secuta confessa est vobiscum pariter et pariter coronata est, connexa vobis
alioquititr

multiplex plebis portio,

conatantiam graviter fustibus caesi, deinde compedibus vincti ct ad fodieuda metalla deputati, gloriosse confessionis agonem consumrnarunt.
/,'/

vinculo fortissimee caritatis, et a Praepositis suis nec carcere nec metallis separata.Cujus numero

toto

cqntextu liquet, Baronio

vel

Mc prceluxhse

Adonem
laudat
iii

Usuardum
:

quem utrumgue eliam

:

nec Virgines desunt, quibus ad sexagenarium fructum centenus accessit, quasque ad ccelestem coronam gloria gemina provexit. In Pueris quo-

Annotatis

recte tamen, rejecto Decii

que virtus major

aetate,

annos suos confessionis

nomine, Valeriano adjunxit Gallienum nam Bub Iu's, iiDii tiutriu sub Oerio beatu illu catcrva

laude transcendit,

ut martyrii vestri

beatum
et suis
Inquiritur in
sedes

gregem
sedibus

Christum confessa et ad metalla damnata ex dicendis manifcstum erit.

vana TUfflttr num kvtio
'i

est,

ut

omnis ornaret. 6 Porro sancti hi Anttstites, antequam

et sexus et setas
/teilerentur,

Alifjiiu quoque, sed perexigua in duorum Episcoporum nominibus occurrit variatio: eorum enim ttnus, qui ab Atloue Liteus, a Notkero

Carthaginensi a S. Cypriano pro baptizandis, quos hceretici baptismo initiarunf, annit 250 eoacto interfuer/tnf,
concilio

eorumque
refufat
natistas.

sententias ac ratiocinia S. Augustinus

Littaaus

vocatur

in
;

Romano

Martyrologio

lib.

VI

et

VII de Baptismo contra Dosedes

LittCUS seribit/tr

niter rero,

t/uant

laudatum

Castellanus ex hoc, ni faihr, concilio

Romanum cum Notkero Polyanum appellat, ab Adone Polianus vocitatur. Litteum cum Baronio legit Operum S. Cypriani edito Veneta
tiiiui

singulorum Episcoporum
recensio in aliquibus

ad marginem

Martyrologii sui universalis annotaoit

etenim
tu/ituiit

; verum ea non caret periculo erroris :

1728, et Usuardus Sollerii\ quamquam hic moneat, codices in hoc nomine maxime variare,
iuiiii

cwn

inter sartctos

Episcopos nostros duo

,

Felices

occurrant

in

memorati vero

quibusdam Liteum, Liceum, Licteum ri Luteum scribi. Nos cttm Baronio ac Sollerio Litteum retinemus. Polianum habet memorata ediiiu Veneta utiet Bremensis anni 1690, Adoet Usuardus, guos nos pariter sequimur. Codex Usuardinus Antverpiensis major apud Sollerium pro Nemesiano Manesianum, pro JadereJaredi iii, lirerrttits Vaderein. utiiis itrm Lacium pro Luoio perperam legunt: verum hcsc contemnenda
in
stiiii,

concilii actis sex

ejusdem nomiuis, totidem diver-

sfinim sedium episcopi, sententiam dixisse legantu,\ ritieiicet, Felix a Bagai, Felix ab Uthina,
Felix ab Amacorra vel Bamacurra, Felix a Mazarana, Felix a Buslacenis, Felix a Gurgitibus

duobus alterum fuisse alterumab Dthina? Quatuor guoque Lucii eidem concilio interfuere ; primus a Castra Galbae, alter a Thebeste, tertius a Membresa,
fimle didicit Castetttimts, e
a

Bagais,

et

transcribentium

oscitantice

vel

errori

quartus ab Ausafa

similiter et tres Victores in

impuianda, Porro hos omnes tamguam martures tth Ecclesia celebrari, testatur Baroniustom. II
Auntiliitm
aliw Nemesianus in
I

eodem reperire est, sciticet a Gor, ab Assuras, ct abOctavo: ipse vero Lucio nostro Membresam,
Victi
iri

titt

tiuuunt 262

nititi, )!?.

Assuras sedes assignat.

:

Non caret tamen

fecit,

///

antiquissimo Kalentlario ecelesitoLurtita-

hic tuuni probubilitate

t/iiui
///

itl

enim

opinor,

i/ir/tsis

apud Mabxllonium tom.

Irtjitiir
:

III

Analectorum,

nonnullis laudati
ct

Kalond, Cqt*
thogtnensi.

pttt/.

400
;

io.. Kal. .lan. sancti

i/isr

Nemesrtt/u<!ri

Lucio a Membressa
dicenda num. 21.

exemplaribus Victori ab Assuris titulus

consilii

siaui

huncqtte

ib/ttrm pag,

,|ls

putai
t/ui in

rum

Nemesiano episcopo Tubunensi, hodierna corona primus occurrit. Addit

s.

videri sibi
t/ue in

eum
60

/iftre,

persecutioni sup^ rfuissse, obiisset/tioil martt/ris titulo miuiinr hic

qua de re vide minus est dubium; vuut tilii his cognominesprcedictoe synodo adfuisse mm legantur. Porro Nemesianus a Thubunis

Confessoris adscriptus legitur;

De

reliquis

t/onrtur. Yerti/n

multO rrrisimiliits rst ,'it laudatO idario non sanctum Episcopttm nostrum

fflrf

tie

t/uo eviut

emesianum puerum martyrem celebrari, tum ommbus notissimo meminit

ibidem scribitur, Litteus a Gemellis, Polianus a Mileo. Jader a Midila, Dativus a Uadis. 7 Incertum est, utrum Thubuna vel, utapud horum Episcoalios iet/itur, Tul.una, in provincia Numidice /jnrum,
furriiit,
ufi in

S. .\ut/usti,iussrrm.cv\.xx\\],rti}).n,rffititniis/hT

Mauritania Casariensi
rt

quippe

in

Sotitiu proruirifuuut
t/

BertedictmosCongregaU<misS.Mmtriconcinnata>.
\

rivitutum Africce,

etl/tu

obstat,

t/uott
t/tu/tt

titttttts

martyris absit:

nam

cutionis

/utvtvri/tuim

vtium ubsit titulus episcopi,

Theodorico Buinartio in Bistoria perseVandalicai, inter episcopos provincim

Xuuuttitr
inter

Mabillonius ipse fatetur, in quibusdam ejusdem KaUndarii locis etiam alios sine martyrii taureola

Ueparatus Tubuniensis, ac deinde Mauritanice Ccesariensis sedes, qui titm

episcopos

non habebant, Tubunensis recensentur.

Christophorus

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

Christophorus Cellarius in NotiHa orbte antiqui lib. IV, cap. v Gemellas in Numidia collocat ex
Ftinerario Antonini, ubi
et Sitifi

486
loco
edidit
\'

rius

ad hanc diem SeptemfoiStestquel&XVUeditiQmsVmetmanni

beatam hanc fuisse eodem tempore, quo s. Cyprianus in oppido Curubi sutahat. Ita enim ipse laudaiamepistoum exorsus ert:Gloria quidem vestra poscebal beatisstmi ao
catervam
itjn.

Actorum

DTORE

C. s.

inter

Novam-Petram

Ex

hac epistola discimus,

ponttur : ibidem tamen et alterius vici cognominis meminit. Idem auctor Mileum, ubi Polianus cathedram habuit, a Milevo, Numidice
urbe, S. Optati episcopatu clara, distinguendum

ad metalla damnatam

>

non

esse ostendit.

Midilam quoque, cui Jader

fuisse discimus ex

prceerat, in

Numidia

mox

lau-

dUectissimi Fratres, ut ad conspectum atque ad complexum vestruro venire ipse deberem, aisi

data Notitia ecclesia Africanai, in gua inter Numidice episcopos Florentianus Midilensis nominaJur. ln

mequoque ob
praefiniti loci

confessionem nominis relegatum

eadem pariter provincia

termini coercerent. Constatautem

videtur fuisse Ba-

densis sedes, unaque ex gemina,

qum in prcedicta Notitia Vadensis opjoetfator. Geminam enim ejus nominis urbem episcopalem in Numidia fuisse, liquet ex eo, quod ibidem septimohco Rufinianus
Vadensis, centcsimo vero
ficius
et decimo septimo ProVadensis legantur. Ceterorum sedes, ut monui, determinare noniicet, ideoque necearum situm juvat indagare.

ex authenticis S. Cypriani Actis proconsularibus, productis a Baroniotom. II Annalium adannum

260,

cum

sub

Valeriano

et

Gallieno relegahtm

passvmque fuisse. Binc corrigendi Adoet Usuardus, qui, ut supra vidimus, nostrorum Sanctorum
ccrtameu sub Decio
licet

ct

Valeriano

retulerunt,

oiri,

salva pa-

ce Erclesiasti-

ul.

SQu(e admemoratumconcilium Carthaginense ad 14 Septembris in S. Cypriano, ad quem ea causa propius attinet. Intcrea consnli potest Commentarius prmvius ad Acta S. Stephani I Papce et martyris ad diem 2
spectant, dilucidanda erunt

Cyprianum sub Valeriano passum dicant. Non tamen omnino insoiitus est is loquendi modus, quem Ado et Usuardus primo loco itsurparu/it, ut cidc/i potest apud laudatum Baronium
S.

adannum
cultatem,
rit,

253,

qum

n////i. lil et 142, i/hi hancdiffiinpluribus Acfis Fastisque occur-

solvcrc co/tatnr.

11

Missus

est S.

Aufjnsti illustrata, ex quo hic tantum ohservo, nec S. Cyprianum ncc sanctos Episcopos nostros ob

temo

proco/tsttlc,

Cyprianus in exsilium a Pa- anno 257 imperatore VaJeriano quartum vel 188.

et Gallieno teriinni consulibus,

eam

controversiam per S. Stephanum a sua seu

conci/tu

(''.(/-

Ecclesice communione umquam Quare non satis capio, quid sibi velit Bailletus, di///t adpraesentem diem de S. Cypriano ejusque Coepiscopis sic scribit ; Quamvis Stephanus Papa propterea pacem cum iis rupisset, non desinebant eam servare cum omnibus ecclesiis, inearumquecommunioneinviolabilUer permanebant. 9 Si Bailletus hisce verbis ve/it, laudatos san-

sanctce

Romance

fcertio Calendas Septembrium, /// habent ejus Acta. Baronius in Annalihus hfjscr ro/tsa/atus ////no Chfisti 260 lV)

resc/ssos fuisse.

nexuit
i/i

at

anno 25?

illigandas esse
est,

Critica,

aliosque videre

Porro

apudPagium eumdem
li

Sanctum anni proxime

hciui/s;

subsecuti die

Septem-

brismartyrio coronatum esse ex iisdem Actis ha-

undemanifestum estmemoratam Cypria-

ni epistolam inter diem 30 Augus ti

f/nosf/ne Confessores scriptam fuisse,
epistolis,

anm 257 et

14 Septembris anni 258 adsanctos Episcopos reli

tkftgimmsi interfueie.

ctos Antistites,

quamquam

eos vehementer redar-

Deinde ex quas laudati Sanctiad Cyprianum res-

rit,

gueritS. Stephanus ctjustisetiam miniscoercueabejusdem tamen adeoqueet universw Chr/sti

Ecclesice

ponsorias dedere, discimus eos post hunc, adeoque

post
31
1

A ugusticoram tribunali ( 'kristum confessos

SS. Nemesianus, Dativus,

communione separatos non

fuisse

recte

esse. Ita r/tit/t scr/hnnt

At si existimet, eosdem Sanctos a S. Stephano excommuniratos, in omnium ecclesiarum

habet.

Felix, et Victor inter epistolas Cyprianicas sep-

communione permansisse, falliiur: quianecab illius communione rescissi fuere, nec, si fuissent
rescissi,
i/t

tuagesima octava : Quasi bonus pastor et doctor, quid nos discijmli secut.i apud pravsidcni dicere

deberemus, prior apud acta proconsulis pronun*

tiasti, et

Christi Ktc/csi/p comiiiuninneperseveIuec,

rassent.

Verum

ut monui,

i/t

S. Cypriani

niis instruclos
t.isii,

tuba canens, Dei milites ccslestibua arad con^ressiouis priulium exciacie

Actis prolixius ostendi poterunt, etpartimjam ostensa sunt in Commentario prcevio atl Acta

et in

prima pugnans
i/t

spiritali gladio

diabolum
passionem

interfecisti etc.

Similiter et S. Luciua
1

S. Steplta/ti, in cujns

1,

rtum. 34 ex S. liirnisen-

a/iit/itc ci/t/t

ipso
te

epistola

AXIX

aiunt

Antc
.

nymo dicuntur Episcopi, quicum Gypriano

serant. novo decreto sententiam suamrctractassc. Luhet ipsaS. Bieronymiverbaex epistota adver-

episcopi,
(S.

sus Luciferianos hic recensere. Illi ipsi, inquit, qui rebaptizandos hsereticos cum eo

sumue ad gloriam provocati qui prior nobis ducatum ad confessionem nominis Christi praabuisti. Nos vero Becuti vestigia conlessionis tn;i! parcm ^raUara tecum Bperamus:
a

Cypriano) statuerant, ad antiquam consuetudinem revoluti, novum emisere decretum.

nam qui prior mium etc. Ex

est in cursu,
his itaque

prior est et ad praaconfes-

habemus korum

sionem damnationemque figendam esse,

12

inter prwdictos terminos

Quid aufcut

Sa/ic/i /lassi sint, ex laudata

8,
iii

Cyprianui

S. Cypriani epistoia,

quam ad
et

consolandos per
eos transmisit,

&pUtolaad

Herennianum hypodiaconum

Luctanum, Maxi

001 Hcrijita,

8 II. Acta Sanetorum ex Epistola S. Cypriani ad eos, ct ho-

uiiiiii

n Amantium

acolythos

ad

rum
Gesta

ad S. Cyprianum.

audiamus. Au ego possim tacere, inquit, et vo eem meam silentio premere, cum de carissimis meistam muita el gloriosa cognoscam, quibus
vos divina dignatio honoravit, ut ex vobis pars

A>i metalla

(iamnantuT

korum Prcesuhim, reliquorumque, qui iisChristum confessi \unt,nan habemus prater ea, qua> S. Cyprianus in epistola ad eosdem data commemorat, quam propterea Sa-

jam martyrii sui consunimatione praecei erit, meritorum suorum coronam de Domino receptura: para adhuc in carcerum claustris, sivs in
metallia et
vincuiia

cum

demoretur,

ipsas suppliciornm

moras corroborandi

exhibena per Fratn

ruui

mcril"bus et armandis nuijr.ra d.iciimcnla, ad

IW
AUCTORE
('.

DK
titulns

SS.

NEMESIANO, FELICE. LUCIO ETC. MM.

tarditate

rum

rniipliores

tormentorum

S.

proficiens, habitura tot mercedes in coelestibus

qualecumque illud caput deceat, necesse est, quod ob Domini nomen insigne e.st. Omnis
ista deformitas. detestabilis et terra gentilibus,

I)

pr.cmiis, quot

nunc

dies

gue cum

htsc

scriberet s.

numerat in poeni^. FtaCyprumus, aligui ex

quali splendore pensabitur!

Saecularis haec et

hiuitn iliu greffe

martyrio

jam

farratil

<

oronoti,

nvetormentorum cruciatu,
siir ni

tive in metalli fodinis,

rarrerr

r/sti/icfi.

lirindr iu

Episroporam

quam clari et aeterni honoris mercede mutabitur, cum secundum beati Apostoli vocem transformaverit Dominus corpus humilibrevis pcona
tatis nostraa

laudes excurrens, eorum meritis confessionis lonEpiscoporum

i

conformatum corpori

claritatissuae

giguemartyrii gloriam adscribit. 13 Quae quidem, inguit, vobis, fortissimi ac

beatisaimi Fratres, pro merito religionis ac
veatrae accidisse
fidei

Sednecin

illo,

Fratres dilectissimi, aliqua potest

,

irtutem

quod aut religionis aut fidei jactura sentiri illic nunc sacerdotibus Dei facultas non datur
offerendi et celebrandi sacrificia divina. Celebratis

non miror, ut vos sic Dominus ad gloriarum sublime faatigium elarificationis

sua;

immo

atque

offertis

sacrificium

Deo

et

lionoro provexorit, qui

semper in Ecclesia

ejus custodito fidei tenore viguistis, conservantes flrmiter dominica mandata, in simplicitate inno-

pretiosum pariter et gloriosum et plurimum vobis ad retributionem praemiorum coelestium pro-

futurum
cat
:

cum Scriptura divina loquatur

et

et di-

centiam, in caritate concordiam, modestiam in humilitate, diligentiam in administratione, vigi-

Sacrificium Deo spiritus contribulatus, cor

contritum

lantiam
ritate

in

adjuvandis laborantibus, misericor-

Cetera, quibus Sanctos oetemce glorice

humiliatum Deus non despicit. speadcon-

tliam in fovendis pauperibus, in

defendenda veseveritate

stantiam exhortatur, prcstermitto.

10 Exstant tres epistolcs
litteras responsorice.

eonfltantiam

in

disciplinae

cen iuram. Ac ne aliquid ad

exemplum bonorum
in

ad has S. Cypriqni Cyariano Prima,guce inter Cyprianicas Saweu

:

factorum deessel

in vobis,

etiam

confessione

nunc

vocis et

passione corporis fratrum mentes

ad divina

martyria provocatis, duces vos exhibendo virtutis; utdum Grex pastores suos sefleri a

ejusdem edilionis Venetceest LXXVHI scripta cst a SS. Nemesiano, Dativo, et Victore cx eague discimus, non modo litteras, sed et munera, guibus inopiam mitius tolerarent, a Cypriano missa
fuisse.
solis

quitur, et, quod

tur,

Prsepositis cernit, imita-

Ne

vero guisarbitrehir, S.

Cyprtanum ex

paribue

obsequiorum

meritis a

Domino

conjecturis illoiwm pcenas ac moiestias des-

eoronetur.
eorumgue
et

cripsisse, juverit

aligua ex laudata Sanctorum

11

Post hcsc de
:

eorumdem

tormentis ita prose-

epistola recitasse. A.gunt ergo, inguiunt, tibi no-

reliqitorum

ijiiilur

Qund aulem

etafflicti

fustilius cavsi prius graviter per ejuamodi pcenas initiastis confes-

sionis vestreo gloriosa

ista rea

primordia.execranda nobis
fustes Christia-

non

est.

Neque enim ad

biscum damnati maximas apud Deum gratias, Cypriane dilectissime, quod litteris tuis laborantia pectora recreasti, fustibus vulnerata niembra curasti, compedibus pedes ligatos resolvisti, seraitonsis capitis capillaturam adaequasti, tene-

iiiim

corpua expavit, cujus est spea omnis in

ligno.

Sacramentum

salutis suse Christi servus

agnovitj

redemptus ligno ad vitam aeternam, ligno provectus est ad coronam. Quid vero miruin, si vasa aurea e1 argentea in metallum, id
auri et argenti

num

bras carceris illuminasti, montes metalli in pladeduxisti, naribus etiam fragrantes flores
imposuisti, et tetrum

odorem fumi

exclusisti.

Fecit autem et prosecutum ministerium

tuum

et

csi,

domicilium, dati

estis,

nisi

Quirini dilectissimi nostri, quod per Herennia-

quod nunc metallorum natura conversa

caque, quaa

est, lo-

num hypodiaconum,
et

et

Lucianum

et

Maximum

aurum etargentum dareanteconaccipere

ueverant
felicia

cceperunl

[mposuerunt
et

acolythos, distribuendum misi.sti, quaecumque necessitatibus corporum defuerant,

expediri.

Amantium

quoque compedes pedibus

ac Dei templa

vestris,

membra

Hucusque

ibi.

runt; quasi cum aurum vestrum ferri contagione maculetur. Dicatis Deo hominibua e1 fldem Buam religiosa vir-

infamibus vinculis ligavecorpore ligetur et spiritus, aut

17 Altera epistola, guat in

eadem

editione est tribus

litteris

numero septuagesima nona,

modam: qui mecum

inscribiiur in hrrnc respondent: Cypriano fratri et collegse Lucius et undedistimvs

non vincula neo Christianorum pcdes ad infamiam copulant, Bed gloriflcant ad coronam. pedes
ista,
;

tute teatantibus

ornamenta sunt

sunt Fratres onmes, in Domino salutem; eademgue fere, qute prior, complectitur.
Tertia denique,
bet
:

non a fabro, sed rasolvuntnr! Opedes feliciter vincti,

feliciter vincti, qui

Domino
iti-

gu&priorimox subditur,koc hanordium Cypriano carissimo et dilectissimo Felix, Jader, Polianus, una cum presbyteris et

qui in

nciv salutari ad paradisum diriguntur! pedes lii sffloulo ad pnesens ligati, ut sint semperapud

omnibus ndbiscum commorantibus apud metallum Siguense asternam in Domino salutem.

hac uttima locum
scimus,
exsilii

Ex

D
s(

inura liberi

sariis interim

} pedes compedibua et travercunctabundi, sed celeriter ad ChriI

ac diuturni martyrii

glorioso itinere cursuri!

Quantum

Sanctorum aut omniumautsaUemaHguorum diguamguam non satis constet, ubi fodince

vult hic

vel invida
suis
istis
iu fbdinis
.(

crudelitas

vel

maligna nexibusvos
a terris et pcenis

vinculis teneat,

cito

ad ccelorum regna venietis.

mo

leatias eajpori.

LB Non fovetur in metallis lecto et culcitris corpua; sed refrigerio et Bolatio Christi fovetur.

illa- Siguenses fuerintsita. Eminentissimus Baronius tom. II Annalium, adannum 260, num. 42 de his sir smhif: Locus, in quem deportati sunt iCmt/rs.nrr^, dictus crnt inctalluni Siguense ahter Sigense, apud Sigam, civitatem

Mau-

Humi

ritamse
in

Tingitanae
sitae.

jaeenl fessa laboribus viscera sed pcena non ast cum Chriato jacere. Squalent sine bal;

ex

adverso
ut

Malachae
indicat
illi

Hispania

Ex
ad

Sigensi

namque metallo
red-

[idem

neismembra

scripsere

Borde deformia sed spiritualiter intusabluitur, quod foris carnaliter sorsitu

el
;

Cyprianum,

exiguua; at non In solopane homoj sed in sermone Dei, Vestis algentibusdeestjsedqui Christum in.luit, el vestitus abundanter et cultna est. Semitonsi capitis caillic

didatur, Panis
vivit

inscnptio litterarum, quas ad ipsum diderunt proxima^ enim Sigae erant

:

ChalconcRn dicti, apud quos erant n . quarum meminit Strabo. Hcec

ai

montes
fodi-

asris

Baronius

pillus borrescil

sed

oumsH

capul

viri

Christus

Joannes Cestrensis in Annahbus Cyprianicis prwfert conjecturam Bolstenii, gui, ipso teste existimat fodinasUlas Siguiensesvel Siguitenses
fuisse

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

187

fuisse et ad Siguitara, qua> in palis sedes fuit, pertinuiase.

Numidia

episco-

pnano,

Bes incerta est: obtantummodo, urbem Sigam, ywo?, / habet Baronius, olim in Mauritania Tingitana fait,
servo

postmodum
fuisse, in

ifauritaniai CasaHensi additam quoeamcoUocatCellarius Orbisantiqui

art. 56 htmt Baronii locum laudans margtne, Emmentissimi mentem percepit, dum //< Sanctisnostrisait:Fusti um ctua acfodinaa loboressufflcmntilHsad promerendum marty-

auotore
C. S

rum titulum:Baroniusenimcontendit,eoshoc
tituIoabEcclesiahonorari.Quinel
fieri

tom.
,

II,

Ub. IV, cap. vi.

potest,

vS ab

inrvem

separatos

fmsse.

iisdem epistolis discimus secundo, pratclaroshosceConfessoresadvariasverisimiiiusfodina$ re ie a i os (l)lf Sl ,i (cni mitfa cofiv/ct-t/ g separatos f/t/sse
epistolis,
;

18

Ex

qaenaamodumadvertit,utpostmodum,proutet
alus multis contigit, revocati fuerint,

supphcmm
ictibus
<utt
iti

subituri,

Non

recte t

supremum inquam Baronii

solis

alioquin enim non tribus distinctis

mentempercepit: hicenim non ex

fustium

sed una eademque Cypriano responsuri

fodmarum

laboribus infert, eos nh

Ecc/csia
c/uoci

fuisse videntur.

Nec

refert,

quodhic unam tan;

martyres jure honorari ; sedexeo,

tummodo ad o/mics

iths martvrio

quoque ronmatos

destinarit

tahulu'

potuit c/>in> ipse

ecclesiasticBB tradant;

idignorasse, velsisciverit, Herenniano, Luciano, Maximo et Amantiomandasse, ut epistolam iuam e/d omiies, ubi essent, perferendam curareht.Sic itague dispertita fuisse videtur beata illa turba

quarum tabularum

crlam/atisSS.
iaboressufficere t

.U/a/tit,

dicta Svcttm/ini et Sociorum

Fidelium, >/t Ncmesianus, Dativus, Felix ci Victor atiii aliqua sacri gregis parte in una fodina laborarent, Luciuscum /tli/t caterva in altera ac
t

tamen similes fodinarum siexeorum molestiis confessores moriantur, t habemus ex sanctissimo Domino nostro Benedicto XIV, lib. 111, cap. uimtditi Operis de Servorum Dei beatificatione et Beatorumcanonisatione,quodolimCardinalisedidit t ac
//(>'//< jai

Actis confirmat, Fateor

in tertia denique alter Felix, Jader, et Polianus cum reliquis. Solius Littei nomen in responsiis

Pontifex

21

Ceterum

jam B
Probabiteest,

desideratur: unde suspicio est, illum vel titm martyrio coronatum,vel carcere, aliove aceteris longius dissito loco, detentum fuisse.
/ittctis
1'.

thaginensi,
a/i</iti cttoi

Maximus recognovitac au it. memorato concitio <'<tr- Mortyrisei apud Labbeum tom. Conciliorum, wnftosanm
<

in seepius

martyris

<it

//"'/

SUnt, //aa>

///

s/inctis

hiscc Martt/ri/ats

eorum saitem

aKqwx

novimus; //></' quo necis genere, quove anno martyrium consummavmnt, nusquam memorieeprodit/tm reperi.

scriptileguntur,etinterhosquidemtConfessorei martyr Jader a Midila, confessor item alius Lucius

a

confessoris titulo sub* WftiaKqu<6us " ,M " ,:

'*'

Membressaj Confessor
Licteus
a

Assuris, confessor

Omnino tamen

Victor ab Gemellis. Eadem

alius

verisimileest, sinon

omnes, sa/tem eorum prcecipuos necatos fidsse. Etenim eam f/tisse persecutorum scsvitiam, nt quos prius exsilio mulctarant, deindead carnificiiKim
accerserenU

habenturin editione Bremensi Operum S. Cy~ /iriam', ti ct i Barduini Coltectione concilio rata; aaaict tamva hk i Ms. SUO Confessor cl.
itvta

habemus

ex

s/nceris Actis

SS

martyr Jadero non apponi. I editione vero Yc eorumdem Operum Cypriani mdlum exmetiti/lis /vi/crc cst,

Agapii et Secundini, Sociommquemartyrum in eadem persecutione, quce <//> ocu/atoteste conscripta Majores rnei/i/f/fient ;;o Apri.

imtratis

Numidarum
fis

s. Augustinus, editionis Basileensis

ffe

quospariter n/t adhibuit lib. VI ct VII

Iia/>tism<>

contra

Donatistas, ubi

singuhrum

exhibuerunt.

Nec

in hos solos, inquit auctor,

sententias confutavit. Vtat sit,videntur hi tituli

crudelitatis exereebatur insania, qui in superio-

postmodum
pos
illos

adjectifuisse,nisiquis mlit, Episco*

ribus

persecutionibus
;

inconcussi

libere

Deo
in-

inpratcedentipersecutione Decii

viverent

sed in

illos

quoque

manum

diabolus

confessos et propterea

quadam

satiabilem porrigebat,

submotos,

etsi

nondum

quosjam dudum in exilia sanguine, mente tamen

hoc aatvm SUppOSitO

tavcit

</<>

( 'hristum passos fuisse: in ratiaiiv marti/c ,/iti /10

S.Jader consuli po,test laudatwnSS.

/>. ///'-

martyres, ferox pnaesidisamentia coroharat. Simile prorsus exemplum habemus in S. Cypriano t

cjni
c.r

nedicti
C/t/J.

XI

Opus
10.

h'b.

I,

cap. u,

num.

7 et lib. III,

XII,

///////.

Curubitano exsilio

accersitus,

capite

p/exus
supremv
suppikio n ''' s ll
' !

est.

22 Deniqueex hactenus dictis liquet primo % unnusetdiea hac beata Confessorum vel Martyrum caterva smovtuales
prafter

20 Binc Eminentissimus Baronius ad annum 262, num. 37 citataverbasic excipit : Cum scribat auetor damnatos exiliu revocatos esse admar. tyria confessores; hine iutelligasjureab Ecclesia
celebrari Martyres, quos ad metalla amandatos,

novem Episcopos,
alios
'/</

alios

Presbyteros, alios

'

'""' !

Diaconos,

laicos ac utriusque sexus,

variatque atatis fitisse, sed

fcrttii/iarc iian tivcttt'.

quorum mimerum
/!<-<
si>u-

<//

IJi/avl sc< itm/a,

I

p/ane iaaliqid

certum esset quo an<>

omnes t

martyrio quoque coronatos tabulas ecclesiasticas tradunt ad quos exstant scriptie epistohe Cv;

martyrium
<

sive

i/i

metaili fodinis,

supremo
<///'
'

priani superius recensiia'.

Non

satis recte igilur

('//-

SUpplidO a/isamntariiit ; i/aarv ima valvntar de catis<t eodem die coti, </mtm<//a</ simal a,i
taila tlaiiitaiti /aissv fv//aiititr.

,tic

Til/cmontius t/rm,

IV Momt/i/eittorum inS.

!)K

itiH

ACTA SANCTOKUM
i)

DE

SS.

SOSTHENE ET VICTORE
MARTYRIBUS
CHALOEDONE
IN

BITHYNIA

j. s.

SYLLOGE
Memoriain
Fastis: tempus, locus,

etgenus martyrii

B
Sil!

DlOCLB-

Ouamvis hi Martyres cum notissima apud ChalceGrcecosS. Euphemiapassi

sint

rologio

Romano, ex Adone
sonat
:

atque

ita

fere contractum est, Chalcedone sanctorum marty-

TMNO.
Metnoria

jSartyrum in
Fastis sacrie,

in quibuB

done in Bithynia ; non video eorum mernorium Grwcis Fastis fuisse insertam. Pnmus eos celebravit auctor Martyrologiiper Rosweydum editipaucis his verbis: Apud ChalcedoWandelbertus eosdem n ;ini Sosthenis et Victoris

rum

Sosthenis et Victoris, qui in persecutione

Diocletiani sub Prisco Afiae proconsule post vinat cula et bestias superatas jussi sunt incendi
:

illi

salutantes se invicem in osculo sancto, in ora-

duobus
'

versiculis

ornatin hunc

modum
'

tionepositispiritum emiserunt. Hcecnon omnino congruunt cum Actis S. Euphemice hactenus a

me
i. e,

visis.

Eteniminquinque aut sexexemplaribus

eo fere consonant, Sosthenes

quarto

Sosthenes et

Victor quartis

memorantur,

Latinis aut Grafds, quce Metaphrasta? tribuuntur,

lllllS

eamdem
Christi pro

aut
sortiti et

cum scriptis ab

regno

laude coronam,

et Victor,

git.

Martyrum perstrinEuphemim Actis sua hauscrit : nequeenim in vulgatis Actis omnia leguntur. Verba subjungo : Eodem die in
Ado
prolixiori elogio gesta

Atneedum

inveni ex quibus S.

juhebantur S. Euphemiam ad ignem parare, visione divina dicuntur conversi, ita ut officium recusarent. Hinc in careerem ducti, indeque postea ad prcesidem reducti, cum fidem

dum

constanter profiterentur, bestiis objecti dicuntur,

Chalcedona, natalis sanctordm Sosthenis etVicqui, cum beata Euphemia sub Prisco contoris
:

sule pro Christi

nomine decertaret,

apertis sibi

divinitus oculiSj viderunt circa illam

prresidia

angelorum sanctarumque virginum chorum atque hoc visoad Christum conversi, ob insuperabilem
:

dum orabant, sic occisi sunt, ut tamen non fuerint devorati. Additur etvoxcmlo dimissa} qua ipsorum preces exauditce dicuntur : ac demum corpora eorum sepulta a Christianis sunt secuuah iisquc,

dum

Metaphrastem.
iib.

3 Petrus de Natalibus

VIII cap. lxi elo-

ut

adjwcta

fldei

confessionem trusi in carcerem, et inde producti, adstipitesreligatisunt.Quibusprimum

ursi,

gium concinnavit ex

ac deinde Perocissimus teo, dimissi,

cumin
Illi

nullo eos Itederent, misitproconsuJ ad deferenilam cupam, in qua eos pariter concremaret.

vero interea incumbentes

ccelo,

orationi,

vocati de

datoque

sibi

mutuopacis osculo, spiritum

Sosthenis
et

emiserunt.
toris

Eodem plane modo

Vic-

martyrium

referi Notkerus,

sed paulo bre~

viuSj et prcetermissa occasione conversionis.

e!

martyrium

2 Usuardus vero sic habet

Eodem dieinCalel

Euphemice, ut affir- omnia non videantur rnat. At nihiladdit jam datis prceter diem mar/ysatis certa. rii, quod ait contigisse 4 Idus Septembris, e/ hcec verbade feris Sanctos venerantibus : Sed cum ab eis Sancti) in nullo lsesi fuissent, quin potius omni deposita feritate pedes Sanctorum lingerent etc. Vix credere possum hcec in Actis fuisse inventa. A/iamcn, cum Acta S. Euphemim ad 10 Septembris illustranda veniant, speremgue nos eo tempore habituros Acta alia hactenus inedita, studiosum lectorem malim remittere adi/laActa,
Actis S.
ut ibisingula accuratius

brevitvr sfc

cedoniaj sanctorum Sostenis

fldei

Victoris,

qui ob

examinentur , quamprme/iam locus examinandi

exponitur,

confessionem, sub Prisco consule, carceet

cipitare judicium. Erit ibi

rem, vincula
oratione

bestias

superantes, tandem

in

ccnsuras,

rjuihus

Til/emontius

Acta S. Euphe-

vocati

de

arlo, spiritum emiserunt.

mim

impetiit, ulteriusque

explicandi

horum Mar-

Elogium, quo

celebrantur in hodierno

Marty-

tyrum

gesta, sivideatur necessarium.

DE

DIE

DEHMA

SEPTEMBRIS.

1no

DE

SS.

MENODORA, METRODORA ET NYMPHODORA

SORORIBUS, VIRGINIBUS AC MARTYRIBUS

IN

BITHYNIA

COMMENTARIUS PR^VIUS
Sanctarum apud Gracos
et

J.

S.

Latinos memoria: cullus apud

Greecos: Acta a Metaphraste conscripta.

B
Sub Galerio Maxihiaho.
tfemorantur
hai SanctcB

MemoriasancfarumsororumMenodorx,
Metrodone et Nymphodorae, virginum et marlyrum, in omnibus passim Grmcorum Fasfis hodic celebratur, videlicet
in Menologiis diversis, in Menceis impressis et
libris ritualibus,

F
logio
etc.
:

\[

*p*t{

icapofvot,

id

est,
.

fcrea

Virginea

Accedit

bus nostris

Synaxarium Ms, quod Majoricommunicatum est a Sirmondo. h>

apud QrcBCoSf
Mosros

H Lati-

illo Grmce annuntiantur ad hunc diem, proutsvnr gula verba facio Latina : Certamen aanctarum

Mss. in Typico S. Sabie aliisque

martyrum, sororum

et

virginuin,

Menodorn\

quos singutos cnumerare non est necesse. Eadcm a Grcecis derivata est ad Moscos, in quorum Ephemeridibus aliisque Menologiis annuntiantitr ecedem Sancta>. Grcecos demum secuti sunt Latini, Galesinius, Molanus, ct Baronius in Martyrolocjio Romano, ubiad hunc dicm ita habet: In Bithynia sanctarum virginum Menodorae, Metrodorae et Nymphodora? sororum, quae sub

Nympliodora? et MetrodoraB. Nullum igitursuperest dubium, quin hm sanctrn Sorores ut virgines

celebre/t/ura Grmcis
: longeigitur meliori ratione illarum virginitatemasseruit Metaphrastes, quam iilam dubiam facere voluit THlemontius.

3 ActeSS.Menodorra.MetrodorBBetNymphodorac, qua>
et

UM

U( .,

Latine edita sunt

apud Lipomanum
MetaphrasH.

phrasti <sortp*a, ^uai

s

Surium,

passim

attribuuntur

Frontone pra\side martyrio coronatae pervenerunt ad gloriam. Ha?c desumpta sunt ex Menologio Sirleliano, in c/uo fere cadcm habentnr, omisso tamen titulo virginitatis. Breveetiam estelogium, guodlegitur in Mencsis impressis, neque in ilio Virgines nominantur, imo in annunUatione ibidem vocanet
,

Maximiano imperatore

Grmcum horum Actorum

Simeonum
scriptis

initium dat Allatiusde

"!'"",

'

pag. 130, interque ea recenset, qi/ir Metaphrastem haud dubie habent auctorem. Exstant Gratcein vwviscodicibus, etapographum

edenda.

Grmcum ex
itlttflq/tc

codice

Medicmo ad

manum

kabeo,

contufi ctim versione Latina Lipotntnti.

tur mulieres,

Anthotogio, quod anno 1738 Grcece recusum est : ac tandem nulla fit mentio virginitatis in Menologio
fit

quemadmodum

etiam

in

Latina, operw prettum

si

Atcumsatis accurata mihi appareat versio illa me non facturum exjstimo,

Ac/a Grcsca ederem, prwsertim quia illorum
TiUemontius,
licet Acta magni tamen quoddam illorum com

auctoritas tanti facienda non videtur, ut nequeant

C
et

Basiiiano.

Latina

sufftcere.

celebrantur

ac coluntur ut

Boc Hlentium Menologii et Menatorum de virginitate Sanctarum Actis virginitatem asse2

rentibtts oppOSUit Tillemontius tom.

non
att.

faciat, recitai
toni.
cf nottt

prnditti/i

V
in

in

Persecutione

Dtocktiani
Ul

Virgines:

nota 71

62

eauit/fin

/'erser/tfioneni

in Persecutioncm Diocletiani, insinuans

deri pro
vit ille

virginibus habendas.
legere omnia,

non >/'Verum non cura-

aliquotcontraftdem Actorum difficultates

moinr/tl/objifit.
hir rliseufere,
< I

levioris

rr/ttii

iterrsse

non

rst ens op/ rosr

de hisce Sanctis habentur in Menmis. Cum enim solemni colantur Officio, multa quoque inserta de itlis sunt canticis in

qum

ttt/i

iton oinnitto irpittliainla hCBC

Aftu

r/rtli/lfri/, tirr illa rtpi tlrfriulr/iila rriisra/ti

utprorsus genuina
sufftciet breviter in

et

fideiindubitatm. Quapropter

earum laudem compositis

variis
,

in iisque ut

Annotatis observare ea,

qum

virgines celebrantur locis

nce/s
to.
ci)

cum

in

Me-

aut Tillemontio autnobis displicent; ibique simi

Uter indicare,
rof,

impressis,

tu/n in Anthologio

Nampost

versus aliquot

mox lauda[w^kvocant Grm:

Hquid
Actii

in Fastis (irwrorut/t firrttritott

quod

tti/i

cont/rai/, "u/

tttiti

tlr

mox
ri)v

de beatissima Virgine ob octavam Nativitatis, de sanctis Sororibus hmc sequuntur

auV^<p6j]TO

ra/isa olisrifiiiitlii/ii eitfrtur.

'ASta^Oipiu?
ufitov

XpJ:<7>

:w

9(Ep

-/];j-<T.v,

ouvti]pouvti
ittt

;:apOv(av

d|n5XuVTOV

etC.

f/cec

/jtliltf

expono: Incorrupte agglutinat esiis Christo Deo nostro impollutam conservanti virginitatem vestram. Deinde variis vicibus virginefl
,

nominantui

i/i

sequf/t/ibus ra/i/fc/s, ff
iterata
fit

tlf

sjiottso

earum

Christo

mentio.
///.

lu

AnthoWl

Sf/i/f/nb/is

Tomus

VITA

490

VITA

SS.

MENODOILE, METRODOR^ ETC.

munda vita delectatur et virtute, et iis. qui sic bomtatis gratia soex virtute vitara agunt, suae et sub quo reges imperant, et tylet apparere ditione. Virginis haec ranni terram sua obtinent valdeconstanter et concinne respondentes praemtuens, et modestiam valde est admiratus,
:

VITA
AUCTORE MeTAPHRASTE
Laline reddita a
editione

ses
et

miraculo, vix et haec ducens pro

responsorum sapientiam. Diu itaque tacens, tandem secunintulit interrogationem,

dam
:

rogans, quaenam

Lipomano ex ejusdem Lipomani

2^8.

essentearum nomina, tem Primum quidem

et qua; patria. Illae au,

a Christo vocatae e su-

mus, dixerunt. Quod si etiam nomen a baptisrao irapositum oporteat addere, una quidem Menodora, altera autem Metrodora, deinde tertia Nymphodora, dicimur. Patria autem ncbis est Bithynia. Ex eodem vero semine productae su-

tom. VI

fol.

mus,
Sanota in

M-

thynia natas,
vivunt in loco
solitario:

quidem, nec Nec mulieribusmartyrii:sed puellis et est etadium

contern nuii
l

clausura

eae

mortem
:

ab eadem matre sumus educatas, et ab eisdem parentibus dilectae sumus, et eamdem raatrem et eumdem patrem appellavimus. Eamet

decessum habent pro ludo immo ex eo rero ipBUm honorant et amplectuntur, pulchraBBibimerceBcomparantes^nemperegnum trinitas ccelorum. Propterea admirabilis quoque Menodora, inquam, et maxtyrum et virginum, Nymphodora et Metrodora, quae vere erant dona ad hoc vevii -initaf is, prompto et alacri animo
,

et

dem quoque vita? rationem secutae sumus, et eamdem adhuc tenemus sententiam. Hherepro 3 Morum itaque et verborum liberalitatem omm^ rccuriose admodum etcaliliesilentio admiratus,
lide

vafer
:

ille

seducere

Ne

1 Me ' conatus est protinus Virgines JJJJJJ ergo, dicens, quae dii ad concor-

nerunt, et
fortissime,

oum

voluptate

mortem susceperunt

non qu ad inferos deducit, ut mors thalamos et solet impiorum, aed ad aeternos ipsum jucundum sponsum sacros porticus, etad OhriBtum transmittit alacriter. Atque raodeste
fuerunt educatae in Bifcamquam generosos aliquot thviiia, (ea enim ramoa haa fculit Virgines) et eaa circumvolarunt rinraj autem exortus est gratise virginitatia

diam bona dederunt, vos, o carae Puellae, reddatis vana et inania sed super haec etiam alia aedificate, et mihi parentes, diis quoque communiter sacrificate, et tanquam sorores in be:

nec nevolentia erga eos consentite protinus sustineat altera alteram sororem videre turpissi,

quidem

et liberaUter

ma, o

dii,

et acerbissima patientem, et florera

pulchritudinis probriset contumeliis miserabiliter affici. Haec ergo, ut qui, quae oportet, di-

cam
ti

et

vobis

utilia,

me

accipite

et mihi

etiam

floa iu

vultu, et rubor in genis.

Nam

et

parete,

tamquam

patri, in vos

paternam servan-

jucundissimum exhibebant spectaculum, et per

sptM-icin cin-pin-is

affectionem. Sic enim imperatoris benevolen-

anima* nobilitas sensim in eis

relucebat

et erant pulchraa citra curiositatem.

tiam assequemim et gloriam, et vos excipiet affluentia et mare bonorum, et merito felices

Paulattm autem eisexcurrebat tas, etamantes

virginitatem
,

semper existimabimini, et memoriae mandabimini. Sin minus,

fugiebant

hominum

consuetudi-

immane etcrudele supplicium

Menodora
:

nem

et

desiderabant

solitudinem.

Propter

consumetpulchram vestram etteneram speciem.

Clirisluin

ergo
in

relicta,

vciiiunt

quemdam

quae eas tulerat, patria, tumulum non procul a

Ad

haec excipiens

At

nobis, inquit,

Pythiis thermisc/, cttempcrantcrineovivebant, et in omni alia virtutis excrcitatione studiosae

ojudex, nec quae tu promittis, videntur esse magna nec quae tu rursus minaris, possunt ullum terrorem incutere. Nam frui quidem divi:

erant et diligentes.

Cum autem procedente temporeadmisiBsentomnemgratiamdivini Spiritus,

bonia resplendebant operibus et miraculis, et

tiis,

et deliciis, et gloria et aliis jucundis,

quo
sta-

majorem habet ad tempus voluptatem, eo

bilius ac

diuturnius

illic
,

habet supplicium. Supin

oopia gratiarum erant revera civitas sita supra montem. E1 ideo cito evadunt manifest, et
niulti

plicia

autem, et hujus

corporis afflictio, nos

quod cadit interitus, quidem hic fortasse mo-

ad eas confluebant

qui non solum libera-

lestia afflciunt, et efficiunt, ut dolor aliquis sen-

bantura morbisel a malisspiritibus, sedflebant etiam divites luce anim&a et salute. Hac perveniunt etiam ad aures Frontonis, cujus fidei oommissa fuerat regionis illius administratio, Maxiet miano b tenente Romanorum imperium continuo mittit Fronto suum assessorem c oum multis ministris e1 satellitibus, jubens ut quae:

tiatur

autem conciliabunt, quse nunNam malum quidera, quod et bonum. quod ate infertur, est ad tempus confertur, praeterit nostri autem Domini et id, quod affert molestiam, est aeternum et id, quod lsetitia afficit, semper manet. Sic et magis
;

laetitiam

quam

est desitura.

videbimur sorores

et sorores animis
sicut nos venter

potius

rerel virgines.

quam
inventaa
asl

corporibus

si,

unus pe,

captm fcrdti' milurad

judtofn >( m!< nvgantur

Oum autem

fuissent

Undenam,

peritj ita
.'i

dicebat judex, tanta

ceetera,

vobis audacia, ut, mitto

etiam mors consummet pro pietate idem suspiciet thalamus. Sic non dissolvetur
separa-

Deum colatis, quem neque ipse magnus Maximianus, neque nos bonorantes in liodiernum usque diem conspecti sumus ! Nequaquam autem perturbatss, sed in eodem animae Nos, o judex, dixestatu manentes Virgines runt. non humano dmvio Ucum nosse didicimus sed 'nni utique, qui semper est, et universum intuetur, confltemur qui etiam hunc continel ordinem universorum, et potestate, uon essentia, mente comprehenditur d ; qui
:

nobis amicitia, neque a nobis invicem

:

bimur sed perpetuam servabimus nobis fraternitatem

sorores,

conjunctionem , si ei, qui nos finxit exhibeamus etiam sororias voluntates. Sed te non negabimus, sponse Christe, coram hominibus. Nec tu ergo nos neges coram Patre
et

nostro, qui est in ccelis. Castiga itaque, o judex, hunc tibi pulchrum florem corporis et
,

consume

Nullum enim ornamentum pulcherrimum, neque aurum, neque tegumentum

flagellis.

DIE DECIMA SEPTEMHUIS. tum ullum magnificum

et varium, ita ornave-

491
:

sent ad thalamos Sororis

et plensa voluptate, ut

rit corpus, ut tuae plagae,

erantque valde

tua flagella, qu;e nos

jam
graviter

quaa

usque

ad inortem

diu sitimus propter Christuni, et quaj adhuc magis desideramus. 4 Haec non moderate tnlit judex, sed omnem iram in hanc immisit Virginem :etstatim jubet, aliis duabus abductis exutam Menodoram f,
csedi

laitse A. Metaeam deducerent phhastb.

adtlialamos, in quos non cadit interitus, et ut . nec ipsaafa iisessent remota, properarent. 6 Sedjudex, etiamsi i ;im forti et tam excelso fltowwiwfl fuissent animo ad conspectum Sororis, non de- tospectamio
speravit

a quatuor
;

lictoribus,
:

et

sic

exclamare

.pneconem Deos cole bonis verbis et laudibus prosequere imperatorem latas leges noli injuria afficere. IUa autem, cum duabus horis csederetur, nullum sensit dolorem^. Nam propter insignem generositatem ne plagis quidem ingemiscebat. Vuitus autem rubor nihil omnino expalluit toto enim oculo adspiciebat ad futura, speque suspensus et erectus eratejusani: :

persuasurum sed (ut JJ"*" movit lapidem, partim Zntmquidem minis tormentorum tentans earum labefactare animum: partim autem bonorum promissis illicere, et, Si sacriftcaveritis, inquit,
:

tamen

se sas esse

nec

estm

proyerbio)

omnem

scribam statim ad imperatorem. lUeautempecuniis et opibus multis vos donabit, vosque viris genereet dignitate clarissimis conjunget matrimonio, et invenietis sponsos dignos vestra pulchritudine. Et
is quidem hc. llho autem, Quousque, dicebant.non cessabis, miser, Don aostro solum scopo, sed etiam tibi ipsidicere contrarial

autem judex, qui hc perspicere nou poterat (occsecatos enim habebat oculos animw) existimabat se propter tormenta molliorem habiturum Martyrem, et ad ea, ad qua
inus. Stultus
,

et

prius

eam

hortabatur, et jubebat rursus sacri-

ficare. Illa

vero

praeter hoc, opus a ine factum est?

Et quodnam, inquit, An non

sacrificavi?
utilitas,

aliud,
vides,

quod enim

me totam Deo meo

est

Quamam
descendo
scintilla

meo
?

sanguini

dum

in interitum, si

non eum prius meo Sponso

veluti

nunc quidem nosvocaresomroshujus a> nunc autemnosaggreditanquamalienas, etquaa facile possunt vinci? Sinosergo credidisti esse sorores genere, hanc etiam pro piotate omstantiam, et nihil abjectum et illiberale, ueque tali Sorore, neque illa, ex qua tres Rami orti sumua, radice indignum inventurum existima. Sin autem vis scire, qualis sit nostra constantia, ex ea,
l i

sacrificavero

Haec

'

alias verti

potest baculis

assessoris, eum magis in. accenderunt et ejus furorem vehementius inflammarunt, et armaverunt contra sacram illam animam. Et virgis* ossa conserebantur, et confringebantur genae roseae Martyri, quae non movebatur omnino, nec concidebat. Erat enim

cecidissent

cum animum

quaedam

qua>

pravessit,

aeciirate inl.clligc. Si ciiiin oa,

cum nullum
tam

haberet exemplar propositumj lau-

ostendit virtutem,

quidnam fecerimus

nos,

tale exemplar,

nempe Sororem.adspieientos? An non vides, queinadmodum illa vel jaccns qos adhortatur, et cognationem revocat in memoriam, et ad talem zelum nobis addit animum, seipsam pradwns pulclinun exemplardecertationis?

omni ex parte alligata valido ac firmo Christi

Deinde Sponso suum adventum signiEt cum magna voce clamasset, Domine Jesu Christe, mea exultatio, meus amor, ad te spem meam confugio, accipe in pace meam animam et ipsum emisit spiritum, et praeclare ascendit ad Sponsum, quem diligebat, pro ipso susceptis stigmatibus et vulnerum cicatricibus
desiderio.
ficat.
:

qua certo
illius

scias nos

non esse discessuras,

neque

nobilitatcin

babituras contemptui.

Non
tate.

fallemus parentes, illiussoliusparent.es esse

persuadentes,

exornata, etquovisflore speciosius et jucundius

variata.
heinde Sororibus

5 Post quartum autem diem,

consultasset assessor h, ne ab
aliis

cum apud

se

ad

quoque ejus

tribunalductis

nudum Menodoree corpus

Qstendifur

Sororibus vinceretur, et animum versasset in oinnem partem, et mentis quodammodo intima Metrodoram quidem et explicasset penetralia
;

si in periculum veniamus de pieValeant diviti, valeat gloria, et heac, quea sunt e terra, et rursus in terram revertuntur. Valeant proci, in quoscadit interitus. Ilahcmus nos Christum nostrum sponsum, quem valde amamus, et cui cum dotem solum dederimus, eam, quam pro ipsu suhimus, mortem, sacros immortales et aUcnins accipiemua thalamos, et prseclare apud ipsum regnabimus. 7 Ex his intelligens judex se nibil quidem

)!,/>/, ,,,>

effecturum,

fervenli lainrn

w,i-

indulgens, so-

M&rodora

Nymphodoram
C

ducit ad tribunal.

Eas autem

ille

cumlam Sororem seorsum

quidem miser sub suum producit conspectum, et ponit ante pedes virginales pulcrum illud corpus Sororis, quod non habebat amictum, non integumentum, totum tumidum etconfectum vibicibus, apertaque flagrorum et plagarum yestigia ferens in omni membro, et quasi sentibus obsitum vulneribus, mirabile quoddam specta
culum,
et

dat secundo Locotor- Yj/mp/todora ruffiu iiiiin>t>sublime quidem in Ligno pendet quendam. Et iwntis trumulierum fortissima Metrodora, Lampadesautem tatur
;

ignis

eam urebant ex omni parte et cum spatio duarum horarum hoc gravi premeretur supplicio, solum suum clamabat A.matorem, et ejus
:

nec

ipsis

quidem oculis

credibile. Sic

invocahat auxilium. Sed ueque Ldolorum negligebat deceptionem. sed ei eam aubsannabat, et, id quod erat rovera, turpem ostendebat et
ridiculam. Deinceps autem generosam quidem illam Virgincm illinc deducit, lerreia veroveotibus / subjicit, et univorsum ejus corpuspremit

enim existimabat

fore, ut eas obstupefaceret, et

metum

eis

afferret,

timentibus, ne

eis

tale

aliquid eveniret. Sed illius quidem corpus sic fuit propositum, et omnes qui circumsistebant,

animo perturbabantur
bant lacrymas,
misericordiam,
et eo

et manifestas effunde-

eteonfringit. Illa autem defatigatam jam sentiens naturam, Sponsum dilectum alloquitur, ut

spectaculo movebantur ad praeter saevam etimmanem animisericordia, sed

Illffi

qU j0 per mortem

ei

appropinquaret,

el sibi

parat

mam

judicis

eum enim non

thalamum. angelorum,

Dciinle
et

animam

siiam credit inaiiihus

tota

ad ipsum excedit. [niquus

ira potius subibat et indignatio.

autem

tra-

hebantur quidem a propriis visceribus ad

lacry-

mandum

sed

conscientia.

nequaquam permisit Sciebant enimet martyrem esseSoid

eis

autemille judex spem omnem abjiciens, etnon valensferre summum dedecue,sibi tamen quam relinquebat consolationem, nempa tertiam ,\ :iul

et ad rorem, et ipsas quoque hoc postea futuras, ipsam mox esse venturas per consummationem.

Sororem. Et cum producendam curasset Nymphodoram, mansuetudinem et hilaritatem impugere, denter simulavitj et ei dixit; Mihi morera
o pulcra adolescentula,

Itaque

sic

fuerunt

affectae,

perinde acsi venis-

quam ego

plus,

quam
alias

492
A. Mbtaalias

(deorum amicaeid

MENODuK-E, METRODORiE ETC. animae unum et eumdem sciuntgratise)etadmiror

VITA
S.

PHRA8TE.

propter pulchritudinem, et astatis misereor.

Mo-

cutae,

sunt thalamum conseearum ne surdus quidem cinis separare-

rem mfhi gere, qui non minus, quam germanse et accedens (quidnam fiiise tuo incendor amore est hoc grave?) deos solum adora, et statim maximam quidem tihi gratiam hahebit imperator:dabit autem pecuniaa et honores, et quod Sin est longe maximum, apud ipsum fiduciam. ipsa male peribis minus, hei rnihi, tu quoque neque hsec mors acerba tibi quicquam ominnu
:

sed Sorores in vita, Sorores in coelis, Templum Sorores etiam in terra ostenderentur.
tur
:

proderit,
tid fariiter

quomodo nec
Bic

tuis

profuit

Sororibus.

renpondens,

dixissctjudex, postremo autem eam etprudentem et eeteris vocasset sapientiorem,

Cum

autem in hodiernum usque diem positum est in earum sepulcro, instar cujusdam fluvii intus effundens miracula m. Haec audiant sorores, et quam quaj universa? mulieres, tam virgines, Et illse quidem sic suntconjunctaematrimonio. hse autem suam non conse invicem diligant demnent naturam. Nam foeminis quoque aperta similiter et est janua martyrii. Omnes autem mortem etomnia contemnant, utsimilia quoque
:

fiinm coTonatur marlyrio

illa alia

ejus verba uon magis curans,

quam nu-

gas, id autem Bolum, quod eam vocabat prudentem, excipions Non te pudet, inquit, nec eru:

nunc quidem nominareprudentem.nunc autem verum Deum relinquentem jubere ad tuosaccederedamiones? Et quonam modo, inbescis,
quit, extremse

consequantur ab ejus bonitate et benignitate. Qua? detur nobis omnibus consequi gratia et benignitate Domini nostri Jesu Christi:cum quo Patri simul cum sancto Spiritu gloria, honor et
potentia,

nunc

et

semper, et in secula seculo-

rum. Amen.

plane emot,

'

uon fueril hoc infamiie.etmentis commuzii Domino et universorum

ANNOTATA.
a

Opifkx* defieientein sefjui

manuum

opera, quae

carent sensu et intelligentia, et ea colere tanquam dcos? Quaenam ex eis possim spevare, et qusenamlucrifacere, dic raihi,etaccipio.Ostende
inilii. ijiiid hoiii sis

Locum eodemfere modo exprimit Menologium

consecutusex tuain illosspe:

etparebo. Sed nihil potes dicere. Revera enim simulacra gentium, argentum et aurum, opera manuum hominum. Similes iilis tiant, qui colunt ea. Et ideone parcafi ea, quae velis, facere. En tibi carnes paraU; pati propter Christum, et

: Habitabant autem in Pythiis, ubi prodeunt aquae. In synaxario Ms. Sirmondiano dicuntur in Pythiis habitasse duobus milliaribus a thermis. Locum alias non invenio : at in Bithynia eum fuisse existimo. TUiemontius

liasitianum

calidae

quidem nota
tur, conj/cit

71, quia patriam reliquisse dicuntocum fuisse extra Bithyniam; at ex

relicta patria nequit cotiigi, eas esse profectas

ad

magis,
deret,

quam
(per

tu nos punire.

Tunc ignorans

sce-

aliam provinciam.
b Intelligendus est

Iestus,quid ageret,et

quamnamspem

apprehen-

Maximianus

Gaterius, qui

omnia enim fuerat repulsus) iianc quoque sublimem in ligno extollit, et ferreiseam discerpit uti^iilis k. Sed illa ad lioe nullam neque vocem, neque gemitum emittebat aperte autem osteiulelj.it, se ciini lJeo colloqui. Kt hoc doce:

cum
7io

Constantio ut Augustus imperare coepit an-

305, quiquc

Asiam minorem, cujus pars

est

Bithynia, obtinebat.
c

Apud

antiquos liomanos dicebantur asses-

sores,

qui principibus aut prcefectis judicanti-

bantetlabra, quae movebantur, et oculi, quos ad ccelum extollebat, Qle autem. stolidus rursus quoque verbis eam esf aggrcssus, non citra violentiam,et per prseconem jussit eam sacrificare,
el

bus aderant, eosquc consilio juvabant. Hinc Titlemontius dubitat, an congruat officio assessoris,

liberari

a tormentis.
sacrificavi,

Illa

vero dicebat:Me

Domino meo

propter

quem

vel pati

quod hic diciiur missus ad Virgines qucerendas. Verum verba Grceca, quce hic minus accurate exprcssa sunt, ostcndunt, missum fuisse assessorem, ut causam Virginum judicaret, non ut
ipse eas

autem injusto judici majorem accendit furorem. Deindeautem eam quoque ferreis contrivit et confregit vectibus, Scd luijus quoque omnino similiter curam gerebat Deus ut Sororum, et efficiebat, ut imest voluptas et mori lucrum. Illud

cum

satellitibus qucereret.

Nam pro

vo-

cibus Latinis, jubens ut Virgines qupereret, hce

kabentur Grteca
rp^as, id est
,

t& xst to$ rcapOivous kutg hn: quse spectabant ad virgines ipsi permittens.> mox sequitur, pro iitis verbis La:

mane

vinceret supplicium, et adversus ipsam

tinis
tSiv

Cum autem

inventae fuissent
oY,|a[u)v

'0

6: Sii
1

fortis starel

accersit, et
siini

aaturam deinde eam ad se quoque Virgo libenter deponit aniniain in

:

ujirjpEToufAivojv

auTo

fmaaTEiXdfu.vos to$tb

Jt

etc. Ille

Ainaloris.

res illas

vero (assessor) per servientes sibi lictoaccersens. Hcec elare ostendunt asscssot

corpora rniruouto, ui
/

9
in

riu,

[mpiusautem judex iraa utens auxilio, etiam ipsa mortua corpora bellum gerit: et cum
in

rem misisse lictores, guarum habitatio ei

,

ut accerserent
satis

Virgines,

videtur fuisse nota.

accendissel fornacem,
pulfura,
ibiqui
Boelesia

apia materia,

structa,

mfroculd

eamque aluisset multa et ipsam jaculatur corpora martyrica. Deus aulciu aiiialur aiiiniariiui, neccorpora quidem ueglexit: sed magnavis repente erumpens tonitruum et fulgurum, praavenit ignem fornacis, et ipsum judicem, e1 quae ei serviebai, multitudinem in favillam redigit ei fuligiuein /. E1 hoc invenerunl proeemium gehennsa,

MOX vero assessor ut ex Grtsco chirum est, alloquitur adductas Virgines, et totum judicium peragit.
d Id
potestj
esf, cujus pofestas intelligi ab hommibus non vero essentia comprehendi.

e
f

Id

cst,

Christianae dicimur.

quaa

revera digni.

uunquam desinit qui erantilla sola Vehemens autem repente erumextinguit

duabus adductis, non sunt in apographo meo Grceco : at ex sequentibus utcumque

Voces, aliis
coltiqitur,

abductas fuisse.

pens pluvia,
tiiu avulis

fornacem;
el

et

cum
pii

sta-

manibus Yirginum corpora

g Ait Tillemontius totam historiam sine raculis narrari a Metaphraste usque

mi-

sustu-

tem

lissent,

magnificequeornassenl

composuissent

foderunl eis sepulcrum in loco earum consummationis Deo quoque hoc providente admira:

Virginum. Verum non potuit duabus horis ccedi, et corporis dolore

ad morMenodora

carere sirw miraculo. Malvmcredere Vtrginemgenerosam

tam
set
;

fortiter se gessisse, acsi

biiiter,

ul

quas

quoque unum

unus pepererat uterus, eis daretur sepulcrum et quarum

:

dolorem non sensis-

sed revcra nimio doiore occubuisse.

li

TiUemonHus, ex hoc toco discens assessorem

prcefuisse

DIE DECIMA SEPTEMBKIS.

493

prtBfuisse fudicio, rogat, an tanta fuerii assessoribits potestas, ut ubi aderai prwfectus provincitB,
t

ipsi judicarent,

et

ad rnortem condemnarent?

Respondeo eam non fuisse assessoribus potestatem, quantum existimo ; nisieam a prcsfecto aa iperent. At/ion eide/i dttbitanditm ,(/uin assessores

duabusmors dicituriUata. Utrum vero Nympho- \. MIIA dora eodem dte cum Metrodora fuerit occisa,non PHR&STB, iiquet. \t certe non omnes uno die sunt coronatat,
ut constat ex dictis

mm.

5; hincdies martyrii

Hngularum etiam

est incerta.

judicare

ct

ad mortem condemnare

possent,

quando ad id delegabantur a pra-fecto ; prout ftie factum dicitur. Adverfit secundo Tillemontius in Menologio BasiUano totwn jitdirit/m uttribui Frontoni pr&fecto, utietiam fit Synaxario Ms. Sirmondiano. Verwm respondeo prosferendam
t

1 Tillemontius hoc miraculum explodit, tami/aam ex genio Metaphrastis prolatum. Notim pro faeti veritate certare, cum nec in Mvut>(n, ,is t aut Synaxat iis hujus miraculi fwt mentio : alias

tamen in opthnis quoque Actis Sanctorum corpora simili miracula conservata leguntur.

m De
rittm, in

toco sepitltunr. et miraculis ibi patratis

Metaphrastis sententiam; quia martyrologi, rem breviter explicantes,videntur Frontoni attriesse

consonant Menologium Basilianum,

buisse,
i

quodejus mandato

fecit assessor.

Dwersis igitur tormentis tentatm sunt sanctce Sorores. Menodorje nec latera aditsta sunt, nec eorpus ferreis vectibus confractum; uti faetttm
est
et

Metrodorse. Attamen in taudatis Menologio Synaxario etiam crura Menodorae confracta

;

et Syhaxaquo dicuntur beneficia apud sepulcrum eontiiiuata usque in hodiernum diem.sicuf etiam hic asseritur. Miracula autem itla admodum verv similia sintt of, cetvhritatvin, qva apud GrCBCOS cultos sunt ha Sanctce. Ceterum an umquam translata> sint hari/m Saur/arum relif/uia; pror-

supra num. 4 de ea dicitur : Et virgis ossa conterebantur. k Aliud iteri/m suppticii/m, pro quo Metrodorre
dicuntur
et

sus ignoro. Invenio quidem ftinere Romano Ms. Papebrocftii nostri pui/. 231, Cmsenm in ftalia ostendi os grande ex corpore S. Metrodorae
in ecclesia cathedrali
;

sed dubitaripotest, hujusne

latera suni adusta.

Eodem tameu

tormento

ftisec

Metrodorae

sit,

an

uftcritis.

DE

SS.

EUPLO VEL EUPLIA, ALEXANDRO, CUPSICO VEL

CEROCISO, HYSICO, AL0P0N0, SILVANO ET ALIIS QUINQUE

CESAREi: IN CAPPADOCIA
Ex apographis Hieronymianis,

.!.

s.

manipufum, MartyrumCappadocia passorum,

atiquot
rece in

Ccesa-

nominutii

jam

obserrari iu

titt/io ipso,

nec lubet

hodie

diriiiare, ufro loco scribantt/r rect/tts.

suggerunt Fasti

Rieronymiani, sed
corrupte
et

nomina

/n

itiis

diversi

mode

retata sunt. Florentinius textum Martyro-

ita in corrf-

logiisui ita edidit: In Caesarea Cappadociaa natalis sanctorum Eupli, Alexandri, Cupsici*, Hysici,

Ceterumex hoc toto manipulo unus tantwn Martyr nomine corrupto ponitttr in apographo Epternacensi quod ita habet : Caesarea Cappadociae Euferiaa. ln Gellonensi apud Acherium hi >nw aliis misrcutttr, uisi irrtftniiits sofitts EupHffi,
'/'/"'

/nit/i"

gendU

Aloponi. Silvani

idem

est

cum aliisquinque. in Martyrum numerus, ibique hi

Corbiensi
sic

ponitWj ibidem
tioribus,

fieri

expri-

Silvani deinde bis

mentionem, quamvis nomen repetatur. In duobuse contrao

post
rt

muntur : In Caesaria Cappadocias, natalis sanctorum Eupliae, Alexandri, Cirocisi, Hisici, Alaponi, Silvani

apud nos

tomum

VII Junii

editis,

Ij/bbcano niiitiriim

Aitf/t/sta/io,

etiam
:

EupliflB

cum

aliis

quinque.fe

hisce existimo,

undecim omnino

fuisse Martyres.

Diversitatem

habetur memoria, et Deinde Silvani et/am ad atiam rhisscm /ivrlinvrt' potest.

sed hic

1)1

494

ACTA SANCTOKUM

DE AFRICANIS MARTYRIBUS
DOLETATDLO, AUT CATULO, TUSCO, VALENTINO, ET FORTASSE

MAGARO
j.

s.

Ex apographis Hieronymianis,

Ouai
censi;
/lom/nibiis

apographis fjieroni/mianis regnat diver&itas, in hisce quoque Martyribus

in

iidemgue
et

atiis

immixti nominantur inAugustano

conspicitur.

Etenim

tres

oent codices

Ftorentinii

Martyres exhicum Epterna-

Gethnensi. Jn primo Martyrologio ex iis, quce edidit Martenius tom. III Anecdotorum, solus
reperitur Tuscus.

Ex

hisce lector studiosus colliet

quartum vero adjungit

nutrm nitllum

Corbezensis.

Ex

gat

inter hos

Martyres fuisse Tuscum

Va-

reperio,

quod

in

omni-

ims t-odem motlo cxprimitur. TextUS Florentinii

sichabet: In Africasaactorum Doletatuli, Tusci, \ alentini. Epternacense : In AIViraCatuli.Tusci,

lentinum, t/uorum nomina sic recte videntur expressa ob qualemcumr/ue plurium codicum consensum. Doletatuli aut Doletatulae, ut est in codice Flumiano apud Florentinium pag. 1068.,

Valentian. Corbeiense, prout editum est ab Acheriojta hfihrt : \u Airica natalia sanctorum

magis dubium
bus contractis
tatur,

est

nomen, cum

in

Epternacensi

vetustissimo tegatur Catuli,

sit

martyrum Doletatuli,Tusciae,Magari, Valentini.

/;/

COHtractis codicihus llkttrnoriensi et fjibheano

an

retiquis

cumque hic in omniomissus. De Megaro item dubiaccenseri debeat, quia in uno

Tusciis et Valentinus soli in Africa recenscntur,

tantum reperitur

codice.

DE

S.

BARYPSABA EREMITA ET MARTYRE

I

R
I

E
S

NTE

.1.

s.

M M E N T A R

PRiEVIUS.

1.

Sanctimemoria

in Fastis

Graecorum: Acta antiqua

fide dubitatur.

Greeca, de

quorum

Memoria

8,

rcBci

plerique martyrologi kodie nobis

scipulum ipsius
bantur.
'2

apud Qracos
iiiiniintinta,

omnibus ignotum. Menologiwn, Eminentissimus Sirletus fecit brevi elogio ontnia fere, quce de Sancto illo nota Eodem die nasunt, comprehenditj ita habens talis sancti martyris Baripsaba. Hic cum accepisset ab eremita quodam pio ac religioso preoiosum Christi Sanguinemj qui effluxil e latere Domini Dei Jesu Chriti Salvatoris nostri, pluriiii" per illuui ijisuiu sanahaf. llaque ab infidelibus uoctedolo interflcitur, thesaurus autem ille reinaiisii apud quemdam ejus discipulum servatus. Metusa impressa plane eadem Grcece hfihritt sed duos addunt versiculos, quibus cxplicatur mors Sancti hoc tnodo
fere

quod Latinum

G
:

cum

pretioso thesauro per tene-

annuntiant S. Barypsabam alias Baripsabam, eremitam et Martyrem3 Lattnis

bras aufugere potuisse,

dum

illum aggredie-

ln Mcnologio Basitiano exponilur, quo

modo
ipsius elogium

sacer Christi

Domini Sanguis

fuerit conservatus,
;

ac

dcmum

Barypsabae traditus

sed in fine ad- ex Menologio

Basiliann,

duntur aliqua prcemissis utcumque contraria. Quare totum ehgium huc transfero : Quo tempore Judaei per invidiam

Dominum nostrum
Jacobus quidam militem lancea inde Sanguinem

Jesum Christum cruci

adstans
latus
eruci,

affixere,

cum

vidisset
et

Domini perforasse,

aquam prodiisse, accurrens, cucurbita pretiosum Sanguinem excepit, atque apud seoccullavit, illumque sub extremum vitae srne tempus duobus eremitis reliquit. Atque itapermanus
et

Itipu^aSi;
/<./.

ot'

aijia OeTov

Aic6tou

doinceps traditus post multas ffltates pervenit in potestatem cujusdam pii monachi, Baripsabbffl

obufov

Etxttbv* bT|UI, <juvtj>i6e\( 5'JXot!, yfct.

nomine. qui perillum plures curationes per-

Barypsabas propter Sanguinem divinum Domiui

agebat.

Proprium sanguinem, baoulis contritus, fundit

Antequam autem decederet, sanctum Sanguinem una cum eucurbita accipiens, totam urbem regionemque illam obambulabat, fre-

quentia perpetrans miracula.

occisus
sit

Quo mortis genere

edicunt.

Sanctus, aliinon
sit

At si revera
ttt

baculis aut fustibus

in-

tn/rrtns,

Qua re animadquidam Deum minime timentes in eam spemvenerunt, ut si Baripsabba interfecto potiversa,

hic diritur, faritr inteliigitur, di-

rentur

ipsi

cucurbita

cum

pretioso Sanguine,

ma-

gnum

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

105

A gnum

inde

qu&stum essent

facturi. Igitur noctu

ferri

illum adorti interficinnt. Et cucurbitam quidam acceperunt; sed nihil eorum, quae sperabant,

creatbiti

modo parum verisimili, otqw aliqua ctium

;

et

non

admodum

AUCTORK
.1.

verisimi/itndinem,

ut

amplificari supra Amwtutis observuho.

s.

iuvenerunt.
reddidit.
qitod

Ille

vero ita trucidatus, spiritum

dicitur

Hac

tamen

Quod

hic

videtur corri-

pisse quiden/ cucurbitam

homicidas i/tos accesed nihil eorum, qua*

gendxun

sperabant, iuvenisse
Fastis

jam

datis,

sed

twn modo coutrarium est etiam Synaxario ftls.,

nostri,

dr causa multum dubitavi, utrum kcec Acta essem Operinostromserturus, an vero ut mutilia fimisstiriis. Attamen, quia de Hs iam memmit Allatius, n Majores nostriad ir> Mariii m s. Lon-

quod a Sirmondo accepcrunt Majores cet illud Synaxarium alias accurate

H-

cotu/ruat

ginoeadem iaudarunt, dandacensui, examhxandumque, an saltem pracipuum guod in Actis adstruxtur, de Sangitme nimirum 'hristi m/lecto, appareat probu h ilr.
,

hoc Meno/ogio in iiistoria accepti a Barypsaba sacri Sanguinis. Itaque finem istius elogii ex dicto Synaxario exscribo ; M66vts$ U e; tov
6e6-j
[at)

cum

9o6ou[i.EVOi
Xa6(o<ji

xat vo[i(oavTE; 8ti

lav
,

otuTbv

(pumu-

i;
moai
xa\

II.

to

Ta;
,

lacms

IkiteXouv

xEpSijoouot

8ti

Aliqui scriptores Qegant,

towtou ^p/jpLaTa noXXi

vuxto; ^e)v06vtes dj^XTEtvav outov.

Itcetu/ov
Tti>

quidpiam
Christi
terris
:

de

sanctissimo
in
id

WXk'
6

o\ty\

xai

tou

o-xgjiou

Osfa

f ap

talvifatl

Orjaaupo; outo;
,

TipojrapEOoOT]

jiaOr,TT)

auTGu (puXartdTauTT)

[ievos

y.a\

fjiETi

xatpou^

tt;

fiEYaXorcoXEt

dnEOoOTj.

Latine hcec

ita

sonant

Videntes vero quidam,

si

Sanguine mansisse at non videntur

Deum non

timentes, et existimantes,

illum

evincere ar^umentis
gicisaut historicis.

llieolo-

occiderent, illudque acciperent, quo sanationes

perficiebantur, se per illud impetraturos

muHum

pecuniae, noctu accedentes, ipsum interemerunt.

i;

At neque

sic

desiderata consecuti sunt: divina

iste
;

enim providentia thesaurus

discipulo ipsiiis custodiendus

traditus fuit

SCriptores

nonnulli,

ct

prw

ceteris f/ieolagi ali-

Voi issftnti

et labente tempore magnae huic urbi (Constantinopo/i) tra-

qui, cxistimant,nihil Stit/oi/iuis C/uisti f)omiiii mitousissr in

/tiltil

scriptorBSt </(

trrris. A/ii

coutru opi/taut///\
illos, t/ui

OOlunt niltil

dt:

ditus est.
Acta Grmca Metaphraste
rnuito

uhsott/ uut ohsiirtli

dtCtWOS

tulmi-

vkihii Son>i'<itt<

in
;

teira

4
prce

Quw

referuntur in Fastis

modo

laudutis,

serint C/iristmu

Dou/iui/ui u//i/uos pretiosissimi

irtirtum

longiori sermone exponuntur in Actis Grcscis,

manibus habeo. Leo

Altatius de

qum Simeonum

terris reliquisse. Inter recentissimos,

Sanguinis sui particulas ad solatium fideliumin qui ru de rc

sorrorii Ajiostoliri;
rt r/ti-

antiquiora

pag. 123 illorum Actorum dat initium, eademque ponit in eorum catalogo, qua> ob styli
scriptis

disputaverunt, recenseri potest illustrissimus Ani/rlus linrcu /iricfrr/t/s

('iinut/c/itor/itiu ctiitiif

differcntiam aut scriptoris cetatem nequeunt esse

Scopus

Tct/us/citsis,

i/tii

de

Utraque ratio in hisce concurrit, cumstt//us sit humi/ior stt//o Metaphrustis, cutiu/tte
Metaphrastis.

Sanguine a Christo Uomino

assumpto. Ezstul
(oitdufi srri/i/oris
/iiu/.

in resurrcctione reitttcr

hi/

Commetttaritts

Opera
tom.
I

Acta hccc Metaphraste haud dubie sint vetustioru, ut vel ex solo codice, ex cjuo apographum nostrum est, facile probatur. Quippe Papebrochius noster
de codicis vetustate hcec annotavit : Ex codice Vaticano 1589, cujus primum ternioneni, charactere longe a ceteris differentem ante mille annos conscriptum censebat Leo Allatius, bibliothecae Vatieana? custos, cujus hoc est speci-

RomCB irtusuuuuo

ITir

140 etseqq,

Eumdem
///

qucBStionem tractavU

seculo nostro Honoratus de Sancta

litu

MariaCarmeiisinu
I.

E.rcaiceutus

O/irrc (iul/icn, i/uot! /uscri/isit

rct/itlus
cl

Anintattcersioues utl

criticcs,

tom.

lll,

scu/ib. V,

tl/ssrrt.

v urt.

Duo hiscri

plorcs

itlc/u

fcrr iiituutur /iro/iurc, scil uri/ttmmfis

men. Deinde dat initium

litteris

tztuli,

quod contuli cum

valde diversis : primus cuim theologicis uti/ur argumentis, ut erineut om/icui Suiu/uiiicui, i/ncin
/ii passione fudit, ab eodem in resurret assumptum; et consequenter omnem San ( guinem qui itt ruriis /cclcsiis /iro 'hris/i Samjuini
(

Grnecis seculivu,quas dcdit Mtottftuu outits

lib.

iir/sfus

in Palceographia Grteca

III cap. iv, vidique

tione

singulus

tituli

Utteras optime

cum

iis

congruentes,

elplerasqueetiamctiiii dutis
litteris seculi vi.

upud Moutfnucniiiiim

Deindr subdit Papebrochius Reliqua autem omnia ejusdem temporis esse, etsi minusculis conscripta, indicant singularum Vitarum tiUili ab eadem plane manu, forma etc.
item quaedam nuant, codicem illum
Vitae in medio.

oliuntlr r.i COUtur, ccl cr in/tu/i/tc lirr/triis, rrl prodigiosa aliqua sanguinis effusione or/u/n habere.

Secundus hoe ultimum quoque utcwnque

quia traditiones illarum
attribuunt

se

ostendisse creditt

eccle

siarum,

qum

sibi

Sanguinem

Christi

Hwr umniu

insi-

verisititilitrr rssr sr/ufi

sicut credidit Allatius ; et consequenter hanc Metaphraste multo essc vetustiorem.

se</

vn, Vitam

incuncinne

5 Attamen

vel

sic

difficulter

statui

potest,

Domini, fundamentis nituntur admodum levibus. 7 Eatenus tamen laudati icriptoresdissentiunt, quodsecundum asserat, negarimertto non posse, aliquidSanguinismodicta Christo Dominofuisse c/i/n /ustrumcttta t/uivtlnm hoitt trrru rc/icfu/u,
minicai Passionis

t/iasnttiititt
SitiKjitint:
j.ii^siiinis

</<:

in

ln tiilllirlUi*

tt

minus accu-

quantahuic
collectis

Vitce fides
et

debeatur,

cum

accurate

Sanguim

tincta habeantur.

Ad

rtUcto

rate scripta.

scripta. noti sit,

prcesertim

cum

ea habeat de

Sanguine et bomini in rrtur pendentia, t/tur non legimus apud ullum scriptorem antiquum, AcceCluisti
dit et aliu

aqua, effluentibus u latere

quiin hoc probandum laudat S. Hieronymum, Epitaphio Paulm hmc scribit: Ostendebatur illi

columna
gflllatu
.

ecclcM:"'

porticum

susiiii<-ns,

[nfecta
fla-

Cruoro Domirii, ad qn;uii

nctUfl di.ilur

dubitandi ratio, quia nonnulli negant Sanguinem Domini in terra remansisse post gloriosam ipsius resurrectionem} laudantque pro

Laudat et alium icriptorem anti columna i/itnin, qui affirmatSanguinis guttas in idemque observat de Corona spinea, conspici;
aliisque

eaopinione auetoritatem S. Thomm Aquinatis. iw ultima !"" dubitandi ratione moa agam paulo factorum fatius. Quod vero spectatadstmj"!"
udjunttu, certum
est

passumU

tnstrumentis, "' videri ibidem

aliqua in hisce Actis re-

ita loquitur : Sanpotest. Contra Rocca de hisce raiBautem, vel ipsiuscoioreanguineufl^quopaBinstrumenta cruenteta cernuntur, et ?asionifl
riis

: ;

496
AirCTORE
J. S.
riis

DE
in
iocis

S.

BARYPSABA EREMITA ET MARTYHE

scilicet

conservantur
spinsfi,

particulee

crucis,

clavi,

laneeae ferrum, et aliquid

vestium, idque genus alia, est sanguineus color Sanguinis illius, qui fluxite Christi corporecruci
affixo.

D lum, qui in variis ecclesiis pro ?-eliquiis consematur, esse de quadam imaqine percussa ; so- Sanguis lum dicifur, ut occurratur objectioni : neque Cunstantinoenim Sanetus doctor inquisivit, unde ecciesim singulce acceperint Sangxtinem illum, quem venerantur tamquam Sanguinem ipsum Christi
Domini. Hac de causa S. Thomas quodlib. V (jitcest.mart.hhuicresponsoaUudadjungitt dicens: Vel etiam alias ex corpore Christi. Non igitur
noverat S. Thomas, unde
ille

poli,

Verumsubtiti hac distinctioneusus non est Hieronymus, quinon timuit columnam Cruore Domini infectam dicere, guianon credidit, opinor, S. Hieronymus aliquid integritati corporis gloriosi defuturum, si guttm (diguot Sanguinis fueS.
lint in lerrn relirla>.

ronymo

dicere

in

Quare malimcum S. Hiecolumna fuisse re/ic/um

Sangtiis provenerit,

sedsoium
potaisse.

vult,

ex imagine percussa ortum habere

Sanguinem, quam cum Jtocca solum colorem sanguineum in instrumentis Dominicm passionis apparere. ViO.it laudatus Bocca, omniasuaargumenta coneidere, si vel unica vitalis SanguinU
gutta a ChristO in terris relicta censeri debel; in-

Porro quod S. Thomas dixit, ut objectioni responderet, probare historice conatur laudatus supra Honoratus a S. Maria. Observat iffe primo imaginem quamdam Christi a Judo?o
,

trans/ixam cultro fuisse,

et emisisse

Sanguinem.

degue pro sanguine sanguineum dumtaxat

colo-

rnn
Conira

tu/misit.
stricte

H Adeo

Rocca explicare volutt verba

III

Sanguinm
Christi (n terra

S. Thoma> parte

quwst.

mv

art. 3, ubi

ctus doctor ita loquitur: Quidquid ad

Sannaturam

Lambecius in Commentariis de Bibiiotheca Cossarea lib. I pag. 132 testatur, Grmcam istius miraculi nairationem in Bibliolheca Ccesarea servari, ejusque hunc esse titu/um : 6aufj.a yev(5(jlevov h
K(iiVTtaVTtVOOJI(SXl ^V e!xOVI

TOU XWpfoU

5)|J.(0V

'lT]aou

Xptotou.

rclviiim nfftn
tur auotoritas

8. TkomcB,

totum fuit in corpore resurgentix. Manifestum est autem Chriflti (jiiod ad naturam corporishumani pertinent carnes, e1 ossa et sanguis, et alia hujusmodi. Et
corporis

humani

perlinet,

Miraculum factum Constantinopoli in imagine Domini nostri Jesu Christi. Rem contigisse sub Justiniano Magno, id esf, seculo vi, ait Lambecius.
1

ideo

omnia
:

ista

in

eorpore Ohristi resurgentis

Observat secundo, Beryti in Syria imagiChristi a Judceis fuissc crueifixam, indcque

E
et

fuerunt, et etiam integraliter absque

omni

di-

nem

deinde

minutione
rectio,
si

alioquin non
fuisset

fiiisset

perfecta resur-

non

redintegratum, quidquid

per mortem ceciderat. Similia respondet adtertium,sivead illudipsum, quodtractamus de Sauguine in variis ecclesiis servato, additque : Ssjiguis autem ille, qui in quibusdam ecclesiis pro non fluxit de latere reliquiis conservatur
,

copiosum effluxisse sanguinem, uthabet Martyroloqium Romanum ad 9 Novembris his verbis Beryti in Syria commemoratio imaginis Salvatoris,

Berythi ex
Ckristi ima-

gine percvssa
fluxit

quae a Judeeis crucifixa,

tam copiosum

emisit sanguinem, ut Orientales et Occidentales

Christi,

sed miraculoss dicitureMuxissedequaChristi percussa.

dam imagine
datur

facile guilibet admittet theologus

VerbaS. Thomai : si tantum cre-

ubertim acceperint. Factum id ex sub imperio Cojistantini et Jrenes,non uxoris, ut habet , sed matris ipsius uti etiam farit Pagius ad annum 780 num. 13. A t laudaius Lambecius, qui totam. facti reiatioecclesiEe ex ea

Sigeherto

collocat

tu/uiis iilr Stiiit/ttis sir itiinii/ufioiieresum-

ncm

(ircecam assignat in bibliotheca Ccesarea,

ita scribit

ptus, fjui necessarius erat,

ijnmt esset n/a/it rerba S. Tliouu/> Itnn s/rir/e

ul /tft/fi/uiu/u
sit

perfectum et inteGhristi corpus. Hinr multinon existiut

e.r/io/ir/uta esse,

pag. 124 de tempore miraculi iUius

Contigit
lioc

alufiiul tlirini Sa/u/ui/iis in terra

remansisse.
ritjits vrtixi
tiuti

9 Si expendamus rationem S. Thomee

non

stiHotsnon
ewpti

sinit

niiulit,

ntm

inveniemus, opinor, tam stricta opusesse explicaUour, ijutini. rttit/i/ Rocca. Ut essetperfecta resur*
rrcfin, ilebuil reiUiitet/ruri, t/uittf/tiid

miraculum anno aerse Christia nse 765 sub imperatore Constantino V, cognomine Coproiiymn, Caballino, Iconomacho, Iconoclasta, cum quaestio de sacrarum imaginum cultu agitaretur quam maxime. At cum differentia illa temporis ad propositum nostrum non conducat, illa in medio relicta, ad a/ia transeo.
12 Observat tertio Honoratus, simi/e miracu- quod de
illo

obstot S. Ute-

per mnrtem

ronymus.

ceciderat, ex
ri/trt/ir

mente s. Thomee. A/ illa ratio non c.rit/crc, ul <iicn/iius, rrsum/i/um a Cl/r/sfn

i/ucm

lum referriaS. Gregorio Turonensi tib. deGloria martyrum cap. xxn, idque aitvetustius esse duobus preecedentibuSj ac contigisse tempore ipsius Greqorii Turonensis, id est, secu/o vi, quo hic
/lo/uil et de/unc/us est.

facto refert

Turonensis,

fuiSSe timiirm Saiu/uii/em, t/urut in fior/o,

i/t

videtur Constantinopoli
contigisse.

/lat/ci/ufionr,

quruu/ue sp/nis cnrnnufus

effutie-

rat.
rtsi

Prceterea perfecta fuit

Christi resurrecttOj

Verum, coUata refatione

sacra stigmata in glorioso corpore retinere

Qregorii

cum

iis,

quce de imagine Constanfino-

rolurrit.

Cur

it/iiur

dr

prrfrrtitii/r resurrectionis

tful/itemus, iiret ircfiti/iius aliquid Sti/iqninis sui

potitana fiabcf Lambecius, dubitare vix possim, quin S. Gregorius Turonensis agal de itla ipsa

Dominum
tle

in terra

relinquere roluisse?

nffcr/i pOSSent

c.r i/isti

Plura cliam S. 7/tou/a, uhi tu/it

;

imagine Consta/iti/iopoUfana, guce a Judceo per/ui(

resurreelione

mortuorum

af dixisse suf/iciuf,

cussaestaeablata,etdemuma Christianis rrprrta snngiiine conspersa : nam tempus optime

no/i t/ubitassc

S Hiern/igmum

rcsurrccfia/u\

infectam
rif/ide
/u///ii

tli/it.

dr perferta Cbristi qua/uto colum/uim cruore Domini Si </ui ii/itnr ccrfm S Tinmur /<>m
.

congruit, ceteraque facti adjuncta recte concort/<//it. Hor so/u/n observo, ne factum gcminetur,

intrllertu

relinl,

u/

rum

rerbis S. Hiero-

/irqueanf

concit/ari,

non

a-grc

fcrniit

S. Hteroiti/mi senlc/itin//i milii

pnepiaccrcquemtfc

nd/mufum
Scrroruiu
iib.

ad proposifum parum inteisit, unumne factum, an f/em/num. 13 Porro iaudatus scriptor subjungit hanc Hunc sanguiritieri nrit/inem Sanguinis il/hlS qui pro vero nem pro
Ucet a/ias
sit
,
,

/irtrpftieet

Sauctissimo fhnninn noet

ci/risfi

strtt ticnctiictii

\/]\ qui in Opere nuperreniso

bcati/icatinne

Sanguine servatur Mantuce, Brugis,

Gailicp,

et

Christi San-

in rariis eeeiesiis

Dei

Italim et Anglice ; at-

guine servari
aliquis credit,

ranoiiizatiane

quc

f/nr

quoque
facta

essc S.

11 rap. \ de fiar qmvstinnc in utrtiuu/ur pttrtrm disputat, rt in Opere tlc FeStlS

IV, purfr

T/toma? Aquinatis sen-

tentiam.

Addii etiam
hierat,

quam

heec

erant

li. V. Jcsu Cfiristi nuper etiam Latme recuso, pnq. L62 ntim. 37 clfirc sentent/um suam edicit. 10 Qund addit S. Thomas, Sanguinem //1

hanc rationem : Antemiracula numquam

,

auditum

nostri Jesu Cbristi in terra haberi, et traditiones de hac re

Sanguinem Domini
istis

omninm

vetustissima?

miraculis sunt posteriores.

DIE DECIMA SEPTEMRRIS.

riores.

497

Et dcmum

concludit,

Sanguinem

iitum,

qui in variis ecclesiis pro Ghristi vero Sanguine servatur, ex imagine aliqua profluxisse, quia non habentur monumenta idonea, quibus ostenditur
esse

nitiopinionm illam de Sanguine Christi cxcepto:ci/m Germanus itte, sire sit S. Germanus,
sirc alius, qui secuto
si/

Wi TOHE
J.

s.

xm florttit,

Nicephoro multo
(te

antiquior.

ex sacratissimo Christi Domini corporc. De Sanguine tamen Mantuo? servato magis kasret ambiquus : non enitn ita adhceret sententice S. Thoma?, utnikil omnino Sanguinis a Christo
in tcrra relictum velit.

16 Quin
fione S.

seculis antiquior, in

Nicephoro quatuor Oratiom de Vita et assumpMarice apud Surium ad 16 Augusti

;

Metaphrastes,

Sanguine

Christi in
terra serrato.

,:

t de illo

Can-

14

Cangius

in

Constantinopoii

Ghristiana

idem fere cttm Nicephoro narrat his uerbis Dicuntur autem haac quoque a linguis, qua plurimi faciunt. veritatvm. qiu.tl cniu hav mna
et admirabilia percepta essenl
et post

qius expHcat
versus, gui de

vero

Chmti

IV paq. 131 recitat versus aliquot Qrcecos Joannis Euchaitarum metropoWtani, qui floruit
Ub.
seculo xi. Compositihi sunt zk
in
rt
Asoj:otix6v
aT|* f

mortem

Filii,

oculis Deipar, perinde acsi viveret, ex

illa

Sanguinevidentitr scripH'.

ejus latere aqua et Sanguis scaturirat,

eum

Sanguinem Domini. At Gangius existimat, referri eos debere ad sanguinem ex imagine Christi
fusum. Versus ipsos huc tranfero
'Ev oupavoT?
"E8ei Tb
jjiv
;
(

quidem hauritreverenteretdiligenter.iln/iTMwr
etiam Nicephoro est Relatio de servato et in Angtiam portato Christi Sangttine, quod contigit

Kpooxuvr Tii; to j$ BfY&ou?

anno
anno

1247.
:

Ilrugcnsium traditio
hi sacrwen

similiter vetus

Xfirpoi) ttjs ijxr^ ^iuyyj? r/stv.

tior est
,

nam

Sanguinem acceperunt
illius

'AXV

?|V

(JflelVOV TOV Ot' Bv TEapSCy^Ori

1148,

etmodo anmtm sexcentesimum

Toutov TO Bwpov JCpOOXUVEtV

"Op.(iJ? 51

Iv

-^tJ

XdcTti).

acceptionis

summa

solemnitate celebrant. Bisce

touto r:poaxuvoyoi xat v6e;

accedun/

'EvTau8a oextto; vuv

Ilpircei

T=Q7]oaupiajj.Evov. Ttpiav Aeotiotou

,

Martyrohgia GrOJCOrum, ex quibus Menologium Basilianum certo spectatadseculum

x. Tnventio vero
gi/

yap a&TOUc ataa

8l'

Et? V

aUTOU TOt? (jpOTOtC

ayVTjjJltl^VOU^.

anno

circiter

Sanguinis Mantuanijam conti804 eaque ipsa inventione anti:

Ex
sint

interpretatione Latina lector Gra>ca' lingim

quior

est relalio,

quam mox

subjiciam,

Ex

hisce

ignams coWqere

an ullo modo hcecposintelhgi de sanguine cujuscumque imaginis.

poterit,
coelis

conctudo, traditionem
seculis viguisse,
esse, acsi

qualemcumque de
in

servata

partc atiqua Sanguinis Christi

te&a multis

Quantum fieripotest, verbum dcvcrbo exprimam:

quidem adoratores angelos decebatut Lytrum animaa mesehaberet. At melius erat ut ille, propter quem datum
In
est,

ideoque non facile rejiciendam

rationir

17

omni careret fundamento. Verum laudatus ffonoratus duabus

Siuiiiiiiin

ii!

bus evincere conatur, veram originem Sanguinis, omnem, qni

ipse

donum adoraret

in terradeorsum.

Attamen illud adorantetiam angeli, hic cumTeneratione pro thesauroreconditum. Oportet enim ut ipsi Sanguinem honorent
Domini
qui per ipsum in
luerunt.

qui pro Christi Sanguine servalur, esse ex ima- ' SangvinQ hngine Berytensi aut Constantinopolitana. Prima lictur, i\r ima est quia non satis probari potest, Christi esse gine esss Rfl
J

Sanguinem

altera, quia constat de miraculis,

qvit

probari',

quibus Ghristi imagines Sanguinem effudenmt, itespondeo hisce rationibus Sanguinem, qui ali-

unum cum

mortalibus coa-

quot

/oris srrraiar,

posse atrumquc

rviliti

duhi:

um, cum

traditio potuerit revera

corrumpi

at

Lytrum, seu pretium redemptionis, animmnostrai haud dubie est verus Christi Domini nostri Sanguis pro nobis fusus ; idemque reliqua etiam

Us rationibus

nequaquam

evinci,

qxtod evincere

molitur Bonoratus. Pro exemplo sumamus sanguinem Brugis servahnn, quem omnino negat ex
Christi vulneribus fiuxisse. Dicet
iile,

tam

clare videntur insinuare,

ut versus iltos ne-

constare de

queam
'ttii,
i:t

de alio

quocumque Sanguine miraculoso

illius scripto-

explicare.
alii

15 Porro tanto minus de mente

ris
et

scriptores

h-

qyantw'

dubito, quanto clarius alii Scriptores Grmci aliquid de Sanguine Latini consentiunt
,

reponam, etiam certius constare de Sanguine per ( hristum Dominum effuso. Dicet, non posse legitima auctoritate probari Sanguinem Brugensem esse eum, qui c piaqis Christi fluxit. Reponam, multo minusprosanguine ex imaginibus fuso
:

Dominico servatum

fuisse in terra.

Euthymius

bari posse,

mohachus Zigabenus, qui floruit ineunte seculoxn, in Panoplia adversus hcereses part. II
^.XXIV//f//K//^/;QuodautemnonumbraChristi,
sed ipse Christus crucifixus sit carne, inteUigi potest ex Sanguine, qui ex sanctissimo ipsius

cum pro
ullus

Sanguinem esse alicujus imaginis, eum non acceperint Bruge7ises nec umquam talem dixerit. Sane mirabih est
tali
t

ratiocinium Bonorati,

si

sine ullis

monumentis

de thesauroBrugensium aliquidcerti velit statuere.

Atmodus, quo
reatur fidem,
18

Ilrugensrs thcsattruin Uluai. acrcest, ut

corpore defluxit, et aChristianis hominibus asservatur, quem Ohristi esse ex inorborum curationibus, et multis miraculis constat. Ita habet interpretatio Latina Petri Francisci Zini in
editione

perunt, non tam impfobabilis

nullam me('hn>dssamguinB
qui Hi"
I

Audiamus Joannem Iperium, qviin

nico S.

Bertini cap. xliij narrans dona,

qum mim,
gii
ft

Yeneta

fol.

61.

Textus

Gnecus cum

II Biblioalia interpretatione videri potest tom. thecat Patrum Grcecorum pag. 290. Ibidem pag.

150 Germanus archiepiscopus Gonstantinopoli' tanus ita loquitur : Poculum (sive calix inMissa)
est

rex Bierosolymai Balduinus genero suo Theode rico FlandncecomititePalaislinadiscedentidedit, i/aiiiqiiitar: Inl,<l cetera cara joealia data fuit ipsi Theoderico comiti a rege prasdicto, consensu
praelatorum et principium, magna para Sanguiper nis Domini nostri Jesu Christi, quam comes

Bffl

"'"'

qui

iii

AwjIkiiii

mi8tU6 fioi.

vice vasis

illius,

quod

accepit Sanguilatere

nem emissum ab immaculato

puncto, et

manus domni Leonis

Flandriam
lii

abbatis aostri praedicti in

pretiosum a manibus et pedibus defluxum. \ olim tamen hic contendere, Opus illud de Itcrum ecclesiasticarum contemplatione, ex quo sunt adducta verba, certo esse S. Germam ConstantinopoUtani, qui floruit scculo vm, Ucet hujus nomine sit editum. At sallem locus adductm
ostendit,

detulit, et

Brugia

in ecclesia S. Basi-

collocavit

anno Domini

1148- Hasc

para

es1
i

illiuspretiosiSanguinis,qui collectusetservatu
fuit,

non

solo

Mcephori

Callixti
III.

tesHmmio

Septembris Tomus

ras mundum Lentum de eruce depositum, super sacro Sanabluerunt etc. Addit tperim plura de '/"""' 63

quando Joseph ab Arimathia et Nicodemu Dnminum nostnun Jesum Chrjstum, Banguino-

; ,

408

DK
plwibus quidem

S.

BARYPSABA EREMITA ET MARTYRE

c/avis

AUCTORE
J.

01/fae Bruois recepto ibique culto. Deinde studiose advertit,

locis

adha?rebat,

S.

honorari San-

fortasse e vulneribus

gninem, Sed, inquit, res est miraculose provenienSj et non de corpore Christi fluxa. Hoc vero
dico sine praejudicio illius partis, quae in Jerusa-

abstersus et

dt/m ilii extrahehantur manabat, reverenter fuerit cxceptu.% di/igenter conservatus? At

et,

lem hac vice remansit etc. Observo hic primo, non ianotum fuisse sa/u/uiucm, qui ex imaginibus ftuxeraty quando suiim accepemnt /irugenses. Srruntiu partcm a/iquam UUuS Sanguinis, qui ante medium seculi xn Eierosolymm pro vero

omni ratione careret. Quare necesse ad corporis ab/utionem, ad absternon sionem Sangi/inis, qui cruci adhaerebat ; ad co/Zecilla duhitotio
est,

ut

tioncm i//ius, quicircacrucem in terram deflnxerat3

advertamus animum, licet dubitandum non videatur, qtdn omnis ille Sanguis siudiosissime fuerit co/lectus : neque enim dubitare possucariosius

Sanguine kabebatur, tunc ibidem maniisse ; et conseqiumter non videri dubitandum, quin it/a ipsa sit pars Sauguinh Do/ninici, quce anno 1247 ex Palcestiua mi$sa cst ad Flcnricum III Anglim regem, Ut narrat Mattkceus Parisienr ad eumdem annum : nam Angli eodem mddo ctiam tunc loquebantur de conservato Sanguine
Christi

mus, guin

notabilis

Sanguinis Christicopia fuerit

revercnter co/iecta, et studiosissime conservata neque egemus evangelio apocrypho, ut istud pro

indubitato habeamus.

20
objici.

Verumtamen non ignoro, quid hic possit Diccnt enim adversarii, Sanguinem iiium
fuisse a Christo in resurrectione resumet sic redibunt ad argumentum theo/ogi-

nee solwn

omncm
ptuin
;

quo lirugei/ses suu/n conscrvatum rUmirum in ablutzone sanctissimi corporis pcr Josephum ab Arimathasa et Nicodernum, ut videri poiest in Additamentis apud Parisiensem pag. 105, aut etiam apud nos ad 17 Martii in
sibi misso,

sitenUum priorum seculorum suffidt

(id veritatem

dicunt,

cum ; ad quodjam respondi. Unicum igitur, guod

merito objici potest contra Sangt/inem Brugensem, eumgue, quiin Angliam portatus fuit, est
silentium priorum seculorum, quibus de conservato Christi Sanguine nihil scriptum legimus.

illius

Sangui-

nis

negandam

Jusr/j/to
uihit diriliu

(il>

Ar/mathtnu.

qUOd
bite:

ikiii iiji-

pareat prob&

modus ille, quo sacratissimus Christi Sanguis dicitur impetratus, tam est naturalis et verisimilis, ut satisfacere posset viris prudeu19 porro
ti/n/s
,

Verum respondeo, multa Passionis instrumenta

hodic habcri pro veris, etiamsi de itlis conscrvat/s nihil apud antiquos /egatur scriptum. De Sanguine, qui Mantuce servatur, post serium
favorabiiiter ji/d/casse dicitnr

et

episcopus

/Jnco/nienSis

ea ratione
in~

examen

dubitationem Anglis quibusdam exemerit. At,

quitf htudatus

Eonoratus tota

illa
et

relatio

San-

guinis in corporis depositione

servati

ablutione con-

apocrypho Ntcodemi Evangelio adcoque nullam luerctiir fidem. Respondeo talem objectionem exigua dignam esse attentione, cum ex illo Evangeiio nihil affcracr

dcsumpta

est,

/ur,

\c//af)ifuriir Chrisfi

de ijim merito dubitare quispossit. Quid? Corpus a Joscpho fuisse de

Leo III. /irugensem secu/o xu pro vero habuerunt in Paloestina et in Flandria antistites etprincipes : neque it/i ignorare poteraut, servari /ocis quibusdam sanguinem miracutosum, qui ex Beryttiensi i/nagine fluxerat. Quarc cum negue argumentis iheologicis evinci possit negue historicis, Sanguinem ita omnem a Christo rcsumptum esse, ut nihil in terra rcmauserit, gaudea/it iiii sua possessione, qui Christi

crucc depositum ? At id habent sacrce Litteros.

Uuhihibiuiitsiic,

Domini Sauf/uiitem muttis jam

seculis ita coh/C'

an prctiosissimns Sanouis, qui

runt, ut nequeatostendiid temere inchoatum esse.

AGTA GR^GA
AUCTORE

ANONYMO
vn credidit

Ex
C

codice Vaticano 1589,

quem

seculi
J. S.

Allatius.
p

lnterprete

luctorfldem

Omnfi
linniuiun,

d&tuui npiimum,
sst,

ol

11111110

domnn
b

per-

suam
>ht.

in nui-

fectum de BurBum

desoendens
est

randoconiDMft

apud ouem non

Patre transmutatio, nec

n
(

aaz oioi?
xata6rvoii

aYaOr) xal
ir.b
V,

7rav

56prlfj.a

tA^ov

ftvw9^v
,

lort,
(5
[jlou

to3
TpOTrifc

T.a.zrjb$

tu>v

^(otwv

-ap'

oflx Jotiv

nipaXXaYf)
Si^iKftv

anocntiaopa. "OOcv aosX^oI

aa^rjvraai
'Itjoou

\ icissitudinis obumbratio. Unde, fr&tres dilecti, aecur&tissim&a n&rr&tione vobis mamfestare cupio dispensationem Dominj nostri Jesu Christi,ut

aya-r T'/i,
r.z-,\

u[itv

po-iXo^at

d/.p!6:oTfitTr v
(

t^; otxovo(xa? tou Kupfou J]fl5v

(

XpiaTou, Vva

[ma naor ; d^iXcfa;

dxouoio^v
Tot; outov
Tf;;

xal

xaOapa; xapota;
jiyorrjpfiov, tov
/v

i-iit

omni cuin aecurttateel mundocordeaccedamus, qui audtverimua rerbum mysteriorum, quorum Dominus dedil recipientibua ipsum oum g&udio coronam promissionis. B Eo tempore, quo p&saus sst Dominus noster Jesus Ohristas sub Pontio Pilatopneside&t summis sacerdotibus flnna
el

K^oai^jaum

oi

9(ov% tGv

Kupio; eow/.iv
ttj;

dnixoEjrotiivoi; [iets

apa 5 tov OT>avov

ir.zy-

YtXtas.

ChristiSan-

yuinem
pi$s<

C&iph&j qui

<f

Dominum

2Kata tov xaipbv 8v =-a0 6 Kpio S Xpwrdc bA novTfou nadTou tou flT;[A 6vo ? "Awaxa\ Katd ? a, 01 xaTExptvav tov KiSpmv
,

h^
xat

'irjoou;

ipyiBptw

quidam

didtuv:

condemnaruntadmortem.Pilatustradidil Domiiinm nostrum Jesum, m oruciflgeretur. Qui toroJesum acceperunl milites,cruciftxerunt ipsum

Bavdrtp t6te 6 HtXiTOi icapiSu Kuptov tov ^nooBvtva oTaupcuOTJ. Aa66vTE 5 Se

ot

orpa::.T,Ta (

tov

'ItjooCv

EOTauptaom xjtov
Kpavlau
riu

t6-<.i JntXs-

YOfiivoj

EWXroOa, 5

hrm

loco

Qolgotha

t6^o S

dicto,

quod

es(

locos cal-

*U,?il9 51

^p

Sfxato; xa\

Oso^f,; -poo^Owv

U:\i-<.

f^r^aTO TO

0^

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

tou
l7i(ro3,
oi

499
A. asojtoo.

wn6

IIiX4tos

IxeXeuoe ooOijvai
Ijci

ai

Tb ou>u. a . Tbv

y.yri.e.

Ka\ t6te

orpaTi&Tai

IX06vte S

tou araupou TSov

Mt)oouv Bti ItfxEV -h iHESti

Xoy77,v
rvu^c tt>
jcXaupav

|M

Xa&jv
I

eT5 tu>v oipaTttuTu.v

Josephus autem vir justus et religiosus, accedens ad Pilatu i". petm corpus Jesu, et Pi

tov

V6B

xa\ EutWws

^XG*v
dv6u.aTt
,

atfta xat Boiop.

MSwv

dvOptDjc6;

Ti?
tfi

dfcjtos

tou OeoS

MaxoiSos
euOIoj; Oe\ ?

to

YSTfOV^s,

eytov
p.ETa

iv

y^

1to5 xoX6xuv0av

cem vementes, viderunt Jesum esse mortuum unusautem militum accpta lancea latus .lesu
:

latus ilh corpus dari jussit. Tun,- milites ad cru-

kUtaxo auTb
xai

yapa;

iieyoXtj?,

xa\ IjctaTEuoEV

aperuitietstatimeffluxit sanguis et aqua. Boc

tactum cum vuleret

*U

tov

Xptorbv

anixpt6v

vir quulain

SauTbv Sta

tbv

? 66ov rGv

Dro li-uus no6

mineJacobus
bitam,

b,

MouSafojv. IltoTd; fapoiv 6 avOpwjro? xacE?p6vT]0EV tqu 96600

auTuW "va r Evi]Tai

-tOTEuouatv
eSXuoev Ix
ei;

df.opp.r,

r.u>7J$

jcaot

rof;

avOpt^noi?

Tof?

Tbv

XptoTbv

tov Oyjoaupbv

t% Cwifc

T$

yip

t% jcXeupds

tou KupEou.

3
xuvOrj

....
,

C jc&v to aTu.a xa\ to uStop OEl;du.vos iv

fieret vitaa occasio omnibus bominibus credentibus in Christum, qui vitea est thesaurus illis enim fluxit ex latere Domini.
:

rem

mox illani sangumem etaquamexcepit, credensque inChristum, abscondit se propter metum Judaaorum. Cum ennn homo esset fidolis, contempsit timollluin, ut

manu habebat cucursupponeni, magno cum gaudio

qui in

Tfj

xoXo*

3 Porro

r ubi

omnem sanguinem

sXa6sv

eXatov xaOapbv

Ijcdvoj

tva

u^oeU

ooxijTat 6ti

cucurbitarecepisset,

lyji lv tfj xoXoxuvOr,

dXXo

et aquam in purum oleum supra posuit,

guo morluo, thrMutrm ilh

'"'

ti

jcote

jxJj

u.6vov ftaiov
,

xaQapbv.
r,v

ne quis censeret aliud quidpiam esse

in

OCrwg
-apa

cucurbita

tims "'""
''

8e dvOptojcos
T7)5

jttorbg iipuXaTTE t?> eOXo-f (av

iSi^aTO

prmtersolumoleumpurum.

Sic vero virfldelis

r" tu

,lrl " tus

7;XEupa;

toS

MrjaoS

fotl

icoXXa

ett)

[LETS

KoXX%

aoipaXeEa;, xa\

j:oXXa\
tt)V

fdaa; Iyevovto ota tou iXafou Ixsfvou.

teXeuttjv

"Etuve
oub

Sl

u.ETa

tou TttOTOU
Jv

MaxiuSou

iXOcfv

daxr]Ta<;

xal

outoi

dvfjptojcoi

o/Tjptatt
Trfc

lpT)(ir)Twv Ijco^tuij;

nuinns, quod ex latere Jesu acceperat, multis annismagna cum securitate ninst-rval.at, ctoleo illo multaa Qebant sanationes. Contigil autem post obitum fidelzs Jacobi, utvenirent duo
viri
.

pEtiovTO

xa\
u.?)

auTbc

outo?
gxt

Oyjcaupb?
Ix
ttJ

t^XOev

(;

religiosi, qui habitu ercniitartnn inccilcbaut

et
i{

auTou;,
13

ftoTiov

auToiv

ttj;

n^yrfi
,

tou
(

'AOavciTOu

^ortv. IIopuou.vtjjv ol auTtuv lv

6oto

l(pavr

OTOti oyteXos

Kuptou,
v3v

xal stnsv

auTof<;
up-tv

Etpi^vr) ujifv

u.sO?jTat

tou Kuptou

EuaYYeXX(Cou.at
t'ov

1'va

Iv

ao^aXsfa xai (p66w pzyiho

,

ouXottt)T
^ifJLt&V

Or,oaupbv, ov paorittT
,

8ti t6 atfia tou

TT)?

Kuptou
,

Euntibus vero illis per viam apparuit angelus Domini, eisque dixit Pax vobis, discipuli Domini. Nunc vobis annuntio, ut tute et magno cumtimore
:

hic ipse thesaurus vitaa venitad illos d, ignorantes illum esse ex fonte Immortalis.

MtjOOU XptOTOU

TO I^EXObv

Ix

jcXeupai OUTOU

custodiatis tliesaurum,

quem

fertis,quiaSanguis

paoTfit^ETat Iv t^
tt]to? otujj.aT05

xoXoxuvOtj

aXXa

fjtET&

dooaXtfa? xat iY vw_

estDomini nostri Jesu

Christi, ex latere ipsius

xa\
c>Tt

TivsuiiaTO?
lc;

c^etc

auTb
Faatcj

w$

I86te5

j;ofov

Orjoaupbv I^etc,
xat
u.T)

auTOu 5(3oTat

Jtaatv

ivOptonot^,

xoXuete

tVjV

StupEav tou XptaTOu.

Ka^ p-ETa Tb XaXijaai

cJj;'

egressus, qui gestatur incucurbita. Verum cum securitate et puritate corporis et animaa habete illum, tamquam scientes, qualem habeatis the-

tov "AyyeXov tou? X^you? toutou;

aKT]XOv

auTtov
It:\
TT)

oT Se
StiipEO

aUTol i0XT)Ta\

EKOpEUOVTO EuXoYOUVTE? TOV Qe6v

t^

8o0E(aT) auTof; iv

t^

Ip^u-o.

saurum, quia ex illo datur sanatio omnibus hominibus nolitn impeiliredoiium ('bristi. Angelus, heec verba locutus, abeisdiscessit. Viri vero
:

hi religiosi ibant

laudantes

Deum

de dono

sibi

in solitudine dato. 4 Kai

yovTO
1'TjXOev
t)

9^u.T)

Iv

oXoj
,

TtTj

x6ou.ti)

xa\

auv^p-

1
et

drcb jraar)? ttj;

oJxouuivT);
S/jTcote

xa\

0T05 dv^pysTo iv JilarEt,

Fama porro exivit in mundum universum, mulHsque conveniebant homines ex orbo toto e, ac quis- ^arufeae

IXdtu.6avEV

Taatv

o"a

t;v

xaTE/6[xEvo?
(")bv.

doOEVsfa,

xa\

quis
tur,

cum

flde accedebat, sanitatem consequeba-

'' Jt

'

v ''

''('*.

JfpyETO
TtoXbv

Et 5

tov oTxov outou euXoyouv tov

toiv

Ka\ p.Tayp6vov
EipT^vT)?

quacumque correptus

esset inflrmitate, do-

auviSi) TEXEuTTJaat ?va

4oxT)Ttov

u.et"

xa\
ti(

mumque

daripsabw
,.

rodibat laudans Doiim. Post niulliim

:

xatot auYxupfav

tou Oeou

touto o?xovo[i(oavTo;.
e?;

]iovov6;

TaTCEivb; ijcopEUETo

xati t6v t6t.ov IxEfvov

6
u.axdpt05

7c(oxEi}tv

tGv

jcaTpoiv toutojv.

ElStjjv

l?cuvOdvTO Tb

Cvojia tou

IlaTpb;
i|avTo;

eotj

auTu,

8ti
ouy^

Hapti|*a6a; xaXoujiat.

Kat StarptUapt-JiaSa,

outou, 6 Stxato;

ifioXdYTjOEV
[.UTct

toj 4y(oj

to ?:ou exeito to sXatov. Ka\

TTjoat

^oXijv

yp6vov ?tu'/ev teXeutt)?

tov

3(xatov
c*Ytov

Ixefvov

xa\
,

npb?
eTkev

outou

teXeuttjc,

IxdXsoE tov
0J5

Bapt|a6av
5)

xa\

outoj
ji

KuptE

ndTEp,

voaf^to
-

EoOaosv

oipa tou a-

jiETEXOEfv
fiou.

ix

tou x6ou.ou

toutou

ctXXa
.

j:apaxaXw

dxoua6v

Ka\ a XIy (u aot

,

ouXatjov

'fva -jhr^

iXeTjjioouvT) r:doiv dvOpt/ijcot?

xa\ to 3vo[id
,

tempus unus ex illis eremitis quievit in pace et fortuito, Deo ita disponente, Monachus quidam humilis per locum illum transibat, ut patres illos inviseret. Ilunc videns beatus ille, rogabatquod Patri esset nomen. Reposuit vero Baripsabas nominor. Illoautem ibidem commorante, justus ille non indicavitS. Baripsabm, ubi essetoleum. At, multo tempore elapso, mortuus est justus ille et ante mortem vocavit S. Baripsabam eiquedixit Domine pater, quemadmodum existimo, advenit hora, qua discedam es hoc mun:
.

^*

oou xupy,yGr]oETai

Iv

8Xw

td

xoojioj
,

Sta

ttjv

irapaO^xrjV

fv
;

do.

Verum

te rogo, audi

me

et quaa

tibi dico,

rapiyoj aoi. Mfj ouv xaTatppov 7^07,5

poTT)Tt TcvEUfiaTo;
fJojTj;

cJXX'

lv 6otoT)]Tl

xal xaTattj?

observa, ut misericordiam prsestea omnibus ha minibus. Nomen tuum pra'dicabitur iu mundopropter depositum, i|uod i.ibi t.rado.
igitur
;

/.at

oapxb; y^ vou

^ v ^d^aat?

Taf;

Tj[iipat5

toto

aou.

Noli

5 Kat
Bapt}a6a
Mtjoouv

7.a6v
,

tt]v

4y^* v
,

^oX^xuvOav

xat

^Soixe to> cSy(w

fjpffiv

XIyo? v

oc&T^

oti

touto

evojv

tov Kifptov

contcmnere sed fac sis sanctus et purus et corporo omnibua diebus vitas fcute. 5 Sumpsit autem eanctam cucurbitam, dedit- quteomuita nueS. Iiaripsaba-/, dieensinsi Qui lioe babet, /""'"'"'""

anima

Xptorbv
ttJ5

paod^ts"
tou

Intto^

to aTjia xa\
ijct

xh

(J8wp to
Iv
01

DominumpostrumJesumChrwtumgestati quanSanguis et aqua, qu83 ex latere Domini effluxerunt in cruce pretiosa in Golgotha, id est, in loco Calvariaa, ubi ipsum cruciflxerunt
rloqiiidi:m
.ludaii, est illud ipsuin,

'

i5X66v lx
Toi

JcXEupa;

Kupfou

TOU Ttjifou CTOupou

FoXyoOS, 8 lart Kpavfou t6ho;, Snou auTbv laTaipojoav

,

Mouoafot auT6 iaTtv

tco(ei

Jgu

?)

4y ( *

WxuvO. Outwc
t?c

Ouv

^dat Tof; JCtorEuouat xal Ttpoorpxouivo[(

,

"aotv JSaXtfv

quod continet sancta

cu.

fXatov xaOapbv
o(Sou -dat Tof

xa\

u.y:

!/

tou

IXaiou

toutou xaOapou. xa\

icjjr/p,

IjctoEojiEvots 15
u-T)

Taatv iv ndvTt xaip^ xal

(

curbita Sici^ifiiroinneseredeiiteset, aceedente ut sanentur, jllbe dan- mniidum oleum, eique

BXins, x^ptendTEp,
"va
(17)

du-EXr^? nep\fiv
oou,

lvTtXdu.?- V 501

dnoXEor.j tov xd;i2Tov

ov ixau.ilfc

7taat5

Taf;

admisee ex iioc oleo puro, et da oMiinbiis petentibus in sanationem omni tempore et lopO. Vide,

Domine

"

S.

500
\

ACTA GR/ECA

BARYPSAB.E ERKMTDE ET MARTYRIS

TJuipatS 000.
aJtffi

taoimm. Domine pater, ne quid neglexeris eorum, quse tibi mandavi, ne perdas laborein, quem sustinuisti omnibusdiebustuis. Sanctusvero Baripsaet post bas fecit, sicut ipsi mandavit justus ille modicum tempus (Deo id ipsi suggerente consi;

"O

os SytOj

Bapi^aSls Ir.ol^it
xai
)

xaOws IveteiXbto
yp6vov
(

I)

6 ofxatos EmTvqs

[iet'

dXlyov

iveSaXev o

Geos t; tt,v
rijS

xapofov

outou

xaTavaoTa? eXoSev

ttjv

EuXovfav
v

^wtJs ttjv 3oOE(<jr,v auTtjJ

ouvau.tv
tafidTOjv

unb tou otxafou

ItcoEei

xa\

3t;ou 8'

IropEuETO,

Kuptos tjluov

'Ir,aous

lium) surgens accepit

munus

vitaa sibi
ibi

donatum

et

quocumque pergebat,

a justo virtutem

Xpwnbs StaTwv -ystpwvauTou,

fUtS

xai dr;b t6te eVis tou vuv 6uvd-

[uy&ai ylvoVTat

ota

tou

IXafou

toutou.

'H[utc

oe,

sanationum per manus ipsius faciebat Dominus nosterJesua Christus. Ab Hlo fcempore g usque in prawensinsignesvirtutes fiunt oleo isto. Nos rero, fratres, utpote tideles, sic credimus, quod quisquia aliquando ad illud oleum accesserit, ad

doX?ot,

mi
iffi

6v e oSwc rfo^i
,

oio

*poo&a n

a(*
xai

touto,,

tffi

Kupfo

!j|ifiv

l*n*

Xpwtffi

1*00%,
wn

8t*

t^

xfotu

^v

efs

ut6v

x^at ruv

OEpaTcefav ttovtojv

tSv [uXfiv dtatt.

Dominum nostrum Jesum Christum

membrorum suorum
Banationeno-

accedat, ac

perfidem inipsumobtineatmedelamomniumque

M eumdern
thesaurum
dUcfpulo
,'1,/H/uit.

6 Sanctus vero Baripsabas secundum revelationem Domini et Dei Bumpsitdatum sibisanctum dcpr, iinin, tlicsaunim viUcacivitCatarram h in

6 '0

oe &Ytos
tt,v

Uapti}a6&s xaTa dTio/.dXvjVtv tou Kupfou xai

Oeou IXa^EV
t/oijs,

6oOtar,v

07(0^

napaOrjXT)V

tov

Or,oaupbv

ttjs

xai 2nopEu6T| KarapjSiv ev

;:aoas Tas

vuphp
T

eT;tXEYO|j.evo> ouvj>Effiv

omnibus locum dictum SouxpBfflv diebus vitae suse, et ab eotempore usquead praesens omnea ibi morbi sanantur eorum, qui cum fide accedunt ad Dominum nostrum Jesum Christum, et in nomine sancti et gloriosi Baripsabm. Cum autem videbatur Dominus eum a corpore
et habitabat
ibi

xat

tV.r,!JEV ixEi*

V-P a ?

^ ^^
TOJ

auT0 "
iv

"

^
'

a7ro
voorjIrjOOU

t6te eojs tou vuv !iwts xai OfipaTCElai ylvovzai

[taTt

;:a\>Tt
T)[J.WV

TOts

iv

7EIOTEI

^pOOEpX_0[J.EVOtS

KupftU

XpiOTw

xa*t iv

tS

ovujiaTt

tou

aftou

xat

iv36^ou Bapti|*a6a
h. tou
IxeToe
[

xai 8t eoo^ev

auTov 6
xat

K-uptos

[i.eTa8a8ai

ati)jj.aTOS

h
Tt?
]

TtoXX^

J^v

aaxrjo-Ei

atutppoouvr,

xai

oEx^oas

translaturus, erat in multaexercitationeet tem-

6Xfya;

r][J-^pas

[aeto

tou

Stxafou

^xoXouOst.

'ESouXeto

cum aliquis ibi paucia diebus cum Justo habitasset eum sequebatur. Volebat i abire
perantia
:

et

^sXOeFv 6 d66as Bapt^a^a;

TiapExdXEaev
lori
[J.ET*

/.at

drcEXOsrv eEs tov

'

totov t^tzov xai

auTOV

6 Sfxato; autbs Xiyw^

Kup'

ndTEp ?av
-otr,oo'fiOa

abbas Baripsabas etredire ad locum suum. Illum Dominepater, rero rogabat justua ille,dicens [)ei est beneplacitum, rogo te, ut simulha:
i

Oeou Euooxfa TcapaxaXoJ

dXXjjXtov

a=

tva

ttjv

oixrjaiv

'0

6e

d66as
[j.ta

Baptt|ia6a;

Oeou

EuooxrjaavTOs

r,vayTo tou
|j.aoov

au[i[j.Ervai

tou otxafou xat eaatvav 6[xo0u6uvd[iEts TCoXXa; xa\ tdots

bitemus. Abbas vero Baripsabas, Deo volente,

yp6vov
ota

noXuv.

Kat eSXetcev
tou

manere et manserunt unanimiter multo tempore. Dle autem vidit virtutes multaa et aanationea factaa per oleum, quod erat in cucurbita, Reiiquif (Baripsabas k) hunc thesaurum vitae nostra, sibi datum in cucurbita discipulo suo. Omnes vero alacriter accedamus ad reliquias ipsius, et gloriam demus Deo Patri et Filio et Spiritui sancto, nunc el aemper et in
austinuit simiil

cum

justo

YEvojxlva;
Xeitiev
ttJ

tou IXafou

c>vtos

ttj

xoXoxuvOrj

xote-

auTOs tov O/joaupov t^? C^tjs

f |j.oiv
(

tov SoOivTa auTto

xoXoxuvOr,
Tots
I*io>

toi (J.a6r|TT) auTOu. IldvTEs

oe 7rpoOu[j.(us

TipoaiX-

Oto(iV

Xttfidvois

auTOu, xai 66^av

ayto)
'Au.v)v.

dva::[j.i|(to|j.Ev

tS

IlaTpi

xai tSJ
dtoivas

xai

tui

nvEuu-aTt, vuv xai del xai e?s touc

tGv

a!o'>vtuv,

secula seculorum.

Amen.

ANNOTATA.
rnini nostri

a Quarrmis auctor dicat, accuratissimam $e veile narrationem instituere de modo, guo verus DoSanguis servatus fuit in terra ; et fortasse ettam hona fide processerit; varia tamen narrat

adjuncta,

quoBparum videntur
sitiste Jacobus,

credibilia,

b Qualis

ignoratur. At non videtur fieri potuisse, ut ignotus

omnino maneret

si satis constitisset

de exmpto /; insam Samjuhu-

bmnmkfi

modus

etiam, quo \d fecisse dicitur

non
c

est

vatde verisimitis.

Bic voa aliqua Greeca fuit omittenda, quod scripta esset tam mendose, ut nullo modo divinare potuerim qualis esset, et utrum ad prmcedentia an ad subsequentia pertzneret Verum phrasis sine corrupta illa ,:. satis intelligitur ; illique Latine substitui porro, quodsimile quidesse credam.

Tam hmc de adveniente ad eremitas cucurbita, quam sequentia de angelo ipsis apparente et thesawum cucvrbitm explicante, fabulam redolent. Prceterea, qua demum ratione innotuit quomodo Jacobus ( 'hristi Sanguinem in cucurbita exceperit, si ipse id nulli narravit,
.1

nam
e

angelus tantum revelasse

ut videtur sunnoni

di\ itur,

Sanguinem

Christi esse in cucurbita

Auctor haud dubie,

si

qum

tunc sanationes contigermt,

ampttficat.
f ln

concursum' hominum s?ipra l

verum

Synaxario
2,

et

no num.

dmtur

in Menologio Basiliano, ex guo elogium S. Barypsabse dedi in cucurbita dla non tam cito ad Barypsabam venisse,

Commen-

trndaa, ac tandem post multas tates pervenisse ad Barypsabam. cujus

i/

sed per
a-t,,*

manus fuisse l,i r admothmfit

toto

ea, qutB ,. g narraverat de sanaUonibus quorumeumoue ex munao accurrenttum, pnusguam cucurbita ad mattus Barypsabse pervenerat b Cumapographum, quod habeo, variis inguinatum sitmendis, ex quibus clara aliouot
i

auctor nohttt negare

::
i

iSE z;,;z^
ess,

-'-

~,

hjcphrasialiquiddeesset, vocem ifaa volebat, uncis mclusam, adjunxi tdebH sjurf.i lector hanc Vitam plane esse imperfectam, um ne mors quidem S. Barvpsab* referatur, sed mag* supponatur llud fere unicumest, quod ex eadiscere
k
I

Cum

* -^

locis
:

anttquam

apud Qrmcos tradxtamem de servato atiquo Chmti Sangume.

possumuf^M^
hanc

Lod,,,.^!,,

iSx^^-i^ffl
DE.S. AGABIO EPISCOPO CONF
NOVARLE
IN

DIE DECIMA SEPTEMBRIS

'

ITALIA

SYLLOGE HISTORTCA
Sancti cultus

J.

s.

mortem

Vita olim scripta, sed aliquot seculis post Sancti gesta ex variis scriptoribus collecta.
: :

ovarta eivitas episcopalis Ualim

colit

B
SKC. V. AHTB

cumqueS. Agabii Vitam concinnare

hodie ut

patronum, saltem secundar

BBDIUM.
Sancti

Ngnitum
.

riwn,

S.

Agabium episcopum

mtm

aggredior. 8 Patria S. Agabii ignoratur, teste Carolo, qui

ejus patria fuerit,

\t
t

pag.mitahabet.-QvLBmm

me-

vetustioribus quidem martyrologis incosed a plerisgue reeentioribus memora-

moria in
Murtyrologiis
recentioribus,
et

ntJtns

tum. Primus, opinor, Sanctum kunc annuntiavit Grevenw in Usuardo suo aucto ad 10 Septembris, sed corrupto nonnihil nomine in fiunc modum : Civita Novaria Sancti Oabii episcopi et oonfessoris.

ignoratur: advena tamen ftiisse videturexeo. quodeumNovariamdivinitusmissum,qufiede ipso habentur litteraa in ecclesise arraariis, narrant. Natus fuit senescente smtlu iv, et deinde s. Gatt dentii primi Novariensis episcopi fuit disdpulus,
ut farile colligitur ex dicendis de initio episcopatu.s. ffuc spectat observatio laudati Caroli, quam
esj

PatrtaSancH
ignota-.nahis
s*

smsswnfc

*'''"'" 1V:

Secuti sunt Ferrarius

,

iti

Catalogo Sancto-

rum

Italice Galesinius, Casinius, Ghinius et Baronius in Romano Martyrologio, ubi ita habet: Novarise sancti Agapii episcopi. Addit in Anno

dalpag. 253 hisverbis:Iti tabella, ut inscripta Dipthycha episcoporum Novariensium, quaa

Gaudentio, seditque annos viginti, ut docent tabula? episcoporum ecclesiae Novariensis, quse tamen in ajiquibus sunt ementatis: Successit hic S.

jussu Francisci Bossii episcopi edita est, dicitur Agabius ftrisse canonicus diaconus ejusdem ecclesiee

majoris

sed ejusmodi

tabellee,

ubi aliis

idoneis argumentis non juvetur.haud facilefldes

dandae.

De annis
:

his verbis

episcopatus consonat Ghinius Novariae sancti Agapii episcopi. Ilie

sancto Gandentio successit, seditque annos viginti.

Floruit circa

annum Domini

400. At nec

anni episcopatus certi sunt, ut infra videbimus, nec floruit Sanctus tam sero quam voluit (iliinius, aut etiam Castellanus, gui in margine
Martyrologii sui universalis notavit seculum
vi.

habendaest, eum multa in eam temere illata, inscio episcopo, noverimus, etprsesertim cognomina episcoporum antiquorum quaa cognomina ueque incriptionibus, neque scriptis ullis, neque in Novariensibus, neque in aliarum urbiura episcopis probari possunt Ei vero illudetiara qanonici nomen non convenit illi sstati< Bactenus
:

Illiistrissinnis, nijits

rrrlnt siif/iriiiiil
Itnlieir,

nd

inipro-

De

culiu Sancti nullum est dubium,

,

cum
,

O/fi-

bandum
ricii^is.
i

assertttm

VUcb

in i//"i

Agabius

cium ipsius

ritu duplici

recitandum

habeatur
erudi-

cognominatur Solonius,
Episcopus factus
i\x, ii/niil
t

'/

patria dicitur Nova

in Officiis propriis Novariensibus

ad hunc diem.
vir
,

C
Vita diupost

2 Carolus
tione, pietate

Novariensis episcopus,
et

est S.

Agabius pt^t mortem

-

1'

prudentia

insignis
S.

in

Nova~

S. Gaudentii, quce apud nos figitur circa an-

pist

opus

i>t

mortem
i'i
:

scrip-

riasua
minit
criptos

collegit

prmcipua gesta
de ea,
ea

Agabii.

Me-

num

ghellum anno 417,

circa

et

apud

lau>

post 8, '<""I.

alii scrip'

ille

pag. 291
aitgyte

quaa de S. Agabio

tlfitutii

Carolum pag. 245

117.

Ferrarius

ntintit, t/ui

toreSy

qui de Rancta agunt.

habetur bistoria inter ecclesiae codices manus;

nsKrrit,

episcopatum Kg&hio prajdictumaS. Gau*

t/psujn ooffi

in

legi corporis translatio-

dentio. At id clare
dentii,

non invenio

mendaverat
in

Vita s.

Gau-

nem, quam
illa

figit circa

annum

890, ita ut
ut

Vita

qum apud w>*

fuerit scripta quatuor secu/is,

minimum,
auctori-

[llaboravit
si/u

<i<itn est ad 22 Januarii. tamen s. Gaudentitts, ut Agabiue

post

mortem

Sancti.

Magnm
illius

igitur

tatis esse

non potemt, nec

,

factura magno-

pere deploranda

proesertim

cum meliora
tam exilla
,

et

certiora illustrissimus Carolus

Vita

tuccessor eligeretur, qucmadmodum narrat Gaudentii Vita cap. iv, ubi dicitttr sanctusantistes morti proximus consilium cepisse commendandi aliquem adepiscopatum, ne deinde oriretur
dissensio, idque sic exsecutioni

f/uam ex
riniifirit,
bii

aiiis

monumentis

collegerit

eaque
S.

mandasse : Itaque

Novarice suce

et tectionibusOfficii,

quas

ipse con-

coacto clerocum plebe, raonuit primum, utverba

Dei, quae per

insmierit.

Haheo

itetn
Vitis
,

Italieam

Aga-

Vitamimpressamcum

aliorum Sancto(tpitseuli
satis

ceperant.
dens,
|i;i

emetipsum reserata auribua per mente retinerenl :... I] etiam ad*

,

rum, aui

COluntttr \ornria-

seil illius

auctorem ignoro.

Elogium quoque

proli-

xwn

dedit Perrarius, etaliud Vghellus in Italia

Sttcra recusa

Agapitum
latis

IV pag. 691 et 692, ubi omnia conferam cwn reab illustrissimo Carolo, ex iisque qualemtom.
vocat. ffcec

mi universus ecclei iae populus ftiturura ibi suumque religiosum successorem torem virum prudentem, Agapium uomine, a l''" pr destinatum scirent cunctique in ejus electione
, ,

unanimitei concordando perei terent, ne contra divinam praasentiam plebs inscia rebellare vide
retur.

; ,

502

DE

S.

AGABIO EPISCOPO CONFESSORE

anni, quibus quisque episcopus sederit, nisi posterioribus seculis. Incerta iqitur est episcopatus
duratio, et verisimile est non fuisse tam diuturnam, quia Novariensis pag. 258 ostendit ex concilio Mediolanensi , jam anno 451 Novariensi
ecclesice prosfuisse

AUCTORE
J.

s.

retur. Eaetenus Vita, quo> non addit, utrum electio facta sit, vivente Gaudcntio. an statim post

ejus

mortem

tllustrissimus Novariensis

rem guosic

que relinquit ombiguam, electionem Sancti

perslringens: Sanctus Agabius, et virtute sua, etsancti patris testimnnio probatifs electusque
suscepit episcopatum.

Simplicium, inter

quem

et

S.

Agabium duo

alii sederunt.

Quare de anno

cccfenutm a

QaudenHo
inehoatam
perft&t,

eumqve
sepelil.

in ea

mortis nihilcerti statuo, nisi eam contigisse seculo In Officio dicitur. obiisse 4 Idus clrsiom, quam S. Gaudentius exstruere cceperat* 5 ante medium. Septembri reliquerat: pro sepultwa sua, et imperfectam 8 Mortem et sepulfuram laudatus Garolus his mors, sepulatque tnterim corpus defuncti inhumatum depotuva, corporis verbis refert pag. 252; Demum cum ad seterna Virginis 5

Prima novi Bpiseopi cura

fuit perficere ec-

in ecclesia sanctissimce Mariat. Latius hcec exponuntur in Vita S. Gaudentii num. 17 et 18, ac fumnum. 18 ho?c se-

suisse dicitur

episcopalium laborum prsemia evocatus esset ejus corpus extra portam civitatis conditum est,
quae ab ejus
sia,

translatio,

guuntur: Inter haec B. Agapius una cum omni populo antedictam basilicam ingenti sumptu,
cultuque eximio consummatam dedicaverunt. Senis deinde post defunctum mensibus, bissenis diebU8 additis, sanctum COrpUB incorruptum, velut unius diei postfunus,

nomine adhuc appellatur, in eccle-

quae itidem ab eo nomen habuit. Post aliquot deinde secula venerabilis episcopns Cadultus, aliis

quoque pontificibus comitantibus,

illud in ecclesiam

majorem
in

religiose transtulit.

summohonoresepulcro

De hac

tradiderunt. Ea>c ita exponitNovariensis prossul; Basilicam extra muros, a B. Gaudentio inchoa-

tam,
vit

cum
et in

judicasset,
:

ejus corpori sepeliendo opportunam quamprimum perfici curavit, dedicaid

Cadulto pag. 291 ita logxdtur : Cadultus sedit annis 8 mensibus 9. Hic transtulisse scribitur corpus S. Agabii ab ejus ecclesia in majorem in ea, quae de S. Agabio
translatione

ea venerandas reliquias, qua par erat, sepulcro

H
SfinrtivirtutBit dotes,

cleri

populique celebritate, decoro ad

habetur Historia inter ecclesiae codices manuscriptos. Quod factum essecirciter annum 890, anni superioribus episcopis tributi ostendunt

praeparato, rite sepelivit.

6
S.

Munia

episcopalia,

virtutes

et

miracula

miracula:

Agabii deindepag.251 ita narrat laudatus Gar roli/s Novaricitsis : Cumque sacerdotalia munera

Apostolicam Sedem quo tenuit Steplianus V. Qua vero de causa corpus ad ea ecclesia translatum sit, non reperi. Ughellm tom. IV col. 696 in Cadulto, quem Candul-

tempore

Romanam

omnia egregie impleret contemplationis tamen rerum divinarum, orationisque studium in priita ut nocte meditatione rerum mis coluit
;
:

fum

vocat, hisce consentit, ut et Vita Italica.

9 Qua? in translatione contigerunt mirabilia, mirabilia in cum reliquis ad reliquias et cultum Sancti spec- transtatioviinntibus, pag. 252 laudatus Carolus enarrat his
verbis
:

ccelestium

animum

pasceret

die vero populi

facta

doeendi juvandique cura sese exerceret. Non laboribus solum, sed jejuniis quoque, et aliis afflictionibus eorpus macerabat, ut spiritus imperio perfeote Bubjiceret.Eximiain eo apparebant

Dum autem

transferretur, juvenis aftoto corpore,

fuit inflato,

ex morbo quodam,

viribusque pene destitutus. Monitus ut sancti

Episcopi suffragio fretus, sub sacrum feretrum
transiret
bile,
;

sed animi Christianarum virtutum ornamenta sincera quedam ingenuitas, et candida puraque
:

fecit, et

ac divinum

illud

sanatus est. Prseterea miraAgabii sanctitatis et

exstitit: candidse

liicns in primis elucebat. Alta et sublimis ejus coacionantis traditur fuisse oratio: dum de ccelesti

glorise

testimonium tunc
alia

dam

nubecula?, columbae figura, duse

qua> quidem e

gloria

seternisque

praemiis

dissereret
supplicia

coelo descendentes,

ex ore ejus ad ccelum

sacris

eum ad perpetua explicanda descenderet. Miraquadam

vehemene
et gravis,

evolans apparuere.
Patris
officiis

Novariensis ecclesia beati

transla-

suavitate

memoriam a primis temporibus

celebrat die decima Septembris
:

afficiebatur erga sanctissimum Corporis

Domini

Sacramentum ut quasi
:

eorporis vinculis solucaetu versari vide-

t.us,

in

caalestium spirituum

tionem autem memoratam trigesima Augusti. Asservatur in ecclesiae cathedralis sacris loculis
cubitus hujus sancti Episcopi
teger,

retur. Cujus rei mirabile indicium apparuit,

ei

cum

mauui junctus,

in-

sanetissimnm Missa? sacrificium quodam tempore offerenti, fulgentis angeli species supra caput visa est. Miraculis dum viveret, sicuti etiam post mortem, olaruit. Hydropicus ad beatum

quantum

ariditas patitur, ex dimidia fere

parte inferiori.
10 Corpus vero sub altari
;

F
in

mine dicatum,
turri

quod ejus no- reliquiai uhi capite navis aquilonaris, sub modo conservata.

Virum cum

accessisset; enixe preoabatur, ut

ei

sanitatem a Domino impetraret: quem is fide admodum firma cognoscens, manu tactum, sa-

campanaria, fornice supraducto, collocatum est. Non solum eum Sanctorum honore Novariensis ecclesia coluit

num

dimisit.

Leproso itidem

ei se

comniendanti

mus
S.

in

sed etiam observavimultis veteribus chartis eum una cum

:

sauitatem codom
dc sgr6giis

modo divina ope restituit. Hmc SancH uirtutibus $t miraculis, qu(g

in Vita

Gaudentio patronum esse nominatum

dum

dicitur ad
et Agabii.

honorem SS. Patronorum Gaudentii,

Haetenus eruditissimus episcopus, qui pag. 10 monuerot, corpus S. Agabii

etiamexponuntur
ct

Halicapaulo prolixius,

brecius pcrsfringuntur u Ferrario. 7 Laudatus Yitw Italico- uuctur onnos viginti,

jam
in

lib.

duratio epfeCOpfltttS

vt
:

Ughelius triginta plus minus annos

ipsius

iucvrta

episcopatui adscribunt. At iitustrtssimus Novaricnsis sads osfendif,

quatn ea durutio episcopaluvc scribit

:

cathedrali esse, ejusque memoriam Patroni antiqua venerationeco//. Ejus sepulcrum inquit, sub turri campanaria est, angusto sacello ibi altarique supra sepulchrum execclesia
Uti
,

tus

sit

inccrtu,

dutnpag. 254
tabella
{ctti

Di-

citur (in)

eadem

habendam ante
catlicdralis, in

dixit

exiguam fidem nwn, 3> annos viginti

in c&talogo ecclesiae

episoopatum gessisse. Sed

quod hodie exornatur, ut sepulcrum campanili antiquius videatur. Plura hiscc oddeuda non habco : sed nescio, cur Orlendius part. II tom. Ipag, 252 Sanctum nosfrum matructo
,

quo nomina episcoporum notata sunt, post S. Gaudentium non apponuntur

luerit

Agapitum nominare cum Ughello, quam Agabium fliUAgapium cum ipsis Novaricnsibus.

DE

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

503

DE

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRG.

CONSTANTINOPOLl
C

MM

E N T A R

U S

S T

ORICUS
et

j.

s.

I.

Memoria

S. Pulcheriae

apud Greecos

Latinos

Maroianus

imperator item in Meneeis memoratus;

sed de ejus cultu non constat: cuitus S. Pulcherise:
gesta ejus unde eruenda.

AN. 453.

Memoria
SancioB in
Fastis Grrcecis
et

GrmcietLatiniS. PulOuamvis Scriptorespassim cheriam summis

extollant laudibuSj ac elogiis celebrent prcestantissimis,

Latinis
:

admodum tamen
qum
in Fastis sacris

jejuna sunt

et varia,

neque illum tituluin Marciano attributtttn inveniam tdio alio loco itt Fastis Grmcorum aut Latinorum, vel upud allum scriptorcm aiitiqutt/n. Quare titulum Sancti Marciauo adscribere uon
ausim,
licet alias

iinnuntiata

de sanctisshna Imperatrice

non ignorem

fuisse iniperato-

leguntur, ita ut difficulter statai possit, ubt Qfficio

ecclesiastico celebretar,

rem
3

gium Basilianum ad

quaveid fiatdie. McnoloAugusti eam cumlrene augusta conjungit breviter hisverbis: Et commemoratio religiosarum imperatricum Pulcheriae et Irenes. Menologium Sirletianum ad hunc diem
7

pietate, religione, aliisque virtutibus prmstaittissiiuum.

Quod

vero spectut

ad

S.

Puh-heriam, Vun97

1'ir.dtt t'uit{iitis

gius in

Familiis augustis
cttlta

Hyzantinis pag,
:

Sniirltiin fttiii'

de ipsius

ita scribit

Festum vero Pul-

ss ttiittim

cheriae augustae institutum aiunt a Leudie

Magno

tempoTQ LsoiUs
imperatorisi

10 Septembris tale habet elogium

Eodem

die

imperatore, et statuam ejus positam iu ipsius

commemoratio

sanctee Pulcheriae reginse in pace

monumento. Laudatpro
tantitiopolitanas ab
et

hisce Antiquitates Cons-

quiescentis. Haec fuit soror Theodosii Junioris,

dicta conjunx Martiani pietate prsestantis imperatoris, quaecum virginitatemipsamad senectutem usque servasset, multaque praeclara opera intemplorum ethospitalium aedificio contulisset,

anonijmo Grmce collectas, a Lambecio cditas pag. 71. Sane ibidem $imile quid dicitur : at dubilo, au de cult.u rrrc
ecclesiastico tocus sit expticandus, cuttt uec lleatai

nec Sanctaa titulus nomini

adjectus.
IloXXa
xat
ttj

Pulcheriee legalur
trunsfcro

et sancti Chalcedonensis concilii patres adjuvis-

Verba
auTTjs xtj(

ipsa

Grwca huc
eneuXet
,

pace requievit. Eadem plane ad hunc diem habent Mencea Grmca, additis tamen duobus versiculis, qui nuttius sunt momenti. At non video, in Officio ibi prcescripto aliam de S. Pulset,

in

paaiXiot HouXy^spfa Aituv

XEXEtcJjaEaj;

6 [liyas Ijiaxapi^ev
xal

K8ev

[Av/jji.i)v

dv xSt zatj.ta

autfj; auxo; \a\6pr\ot to xauiTjs tvoaXu.a

xal ev xof( [JaaiXE(ot(

6e

Oewpwv

auxrjv ev

'taxopla,

tov

(J(ov

8Xov aux^i ip.axaptaiv.

cheria mentionem
S.

Baronius tamen hac die Pulcheriam inseruit Martyrologio Romano in

fieri.

Eadem

recusa sunt apud

Bandurum

in

Imperio

OrietttaU part. III pag. 95, tbiqtte Latiue rcdttita

hunc

inodum

Constantinopoli S. Pulcheriae
religione etpietate
secuti

hocmodo
riain

augustse virginis,
et

insignis.

; Leo raagnus beatiBsimara Puloheaugustam raultum celebrare solebat. Unde

Baronium aliiquidam Latini

nos sequimur.

sttttt,

eumque
et

C
wi

Memoriam

S.

Pulcherise

simul

Mar

consummationis sive exitua raemoriam venerabatur, ejusque imaginem SQpuloro ipsius apposuit atque in aadibus imperatoriiB
etiara ejus
:

quibus uno
conjungi-

focu

ciani /mperatoris in Menaiis quoque recoli ad 17 Februarii, jam observarunt Majores ttostri
in Prcetermissis
in Officio

tur Marcia-

mts imperator,
rfe eujtts i-ultu

ad illum dicm. Verum nec ibi quidquam de ipsis prmscribitur, nuullo

wfa

effigiera contemplans, totam vitam ejus depraidicabat. Verum hmc versio utcumqtte libe/ior est : ttam vox beatissimam non est in Grmco, certe eo scitsu, quo est expressa

ejus

depictam

non constat.

daque ponitur sine

Tfj

elogio
Euae6et

aununtiatio
p*ijn?]

Latine.
1

auTJj

J)|Up?,

p*H
xai

ysvu^vwv,

Iliuc priora verba Grtsca rectius

sit:

adproposi-

itt

tti.

titui

i,i-

JlaauUwv

Mapxtavou

IlouXyeptas.

Eodem
rubris

die

tum nostruiu
dicabat
etc.

Latine cxpriiiteittur:[jtio
potesi esse

magnus
qutfl

citur '> fttviiir

memoria
ciani
Utteris

pise recordationis

imperatorum Mar-

imperatricem Puicheriam multum beatam pra-

per ipsum

et

Pulcheriae.

Et

mox

itern

NtUlum

dubiutu,

altegata;

additur : TeXetxai U r\ uxSv auvafcs h ttj Peragitur vero eorum commeijaXTjota. psy&tl moratio in majori ecelesia. Apud Maximum Vi/lhereum eadem legitur annuntiatio. ln reliquis Grcecorim Fastis aut libris ritualibus de

hmv
tuit

tanto magis honorifica sint S.

Pulcheri,

po Leo iiupcrutor, qui Marciano in impsHum successit. Verum nott ausitu ex attatis certo coucluderc, S. Pulcheriam cuttu ccclcsiastico honoracertius otttuiu ipsius gesta cognoscere

quanto

Marciano
S,

quidquam invenio, nec plura de Pulcheria ad hunc diem. Jam vero, etsi
nihil

tam
iil

fuisse

Leone

imperante,

cum

allata

erba

certo

non

evincattt,

multaque obstenl, quo

posterioribus

verbis

videatar

insinuari,

feslir

minus td ab eo tetupore factunt oredamue. POTTO

post recitata verba addit PapiOS, CUJUS illa sttnt: Marciam vt-ro et Puleheriffl staLuas idrin Leoin

ecclesia,

aliquam de utroque peragi in majori utcumque tamen dubito, an ut Sancti Utulm ea festivitaU colantur, prmertim cum omdtatar, Sancti prmter morem Me/tmorum hic
vitatem

Theodosianoa emboloa translatas,

urbi
;idj<M-it..

imperatoriaa

bc

alia 6. Pulcheriaa statua, locala

in

: :

504
ALCToRF.
.1.

DE

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

cwn
aut
<

S.

proxime quasi ante Palatii ambulacrum, meminit Anonymm apud laudahun Banin chalce tiiniim
lector.
fif/f/.

antiquioribus et contemporaneis, sequarque orrif/fim, prout ralio exigere videbitur.

7.

ct

ihitfom

pag. Xi

Tkeodorus

Eamdem

quoque ex Suida commemorat

II.

Petrus Gyllius ibidem pap. 384; ipsiusque Suidee et Codini de eadem veraa recitat Bandurus

Genus

S. Pulcheriae, fra:

pag. 471, Aliam Puk-heriae statuam in senatu positam ostendit Bandurus tom. II
tom.
II

terque et sorores

ipsius et

pag. 844.
mulUi/jue
tra
st.-mis inli
COJIr

Theodosii fratris

setas,

mo-

per$ua&

<'

5 Anonymus aller, a Banduro itefn editus, agens de Sepulcris imperatorum in templo Apostolorum Constantinopoli, Marcianiet Pulcheriae
ur/ia/u
sir

riente Arcadio patre.

Saiicta
trris

teptami

fommrmorat

/iftf/.

\22

Alia urna

porphyretica, ubi tumulantur Marcianus et Pulcheria. Observo, huut: srri/iforrm, p/si Sancti

Pulcheria in
et

nummis

et

subinde in

lit-

Sanctcenomeu,
pfirentcs, frater, sorores

/Elia Pulcheria dicta,

filia

fuit Arcadii

Htuium dederit Constantino Magno et S. Theodorm imperatrid, dcqua egimus ad 11 Februarii. ah eo tamen titulo abstinuisse in Marciano et
Pulcheria, qui t/utituor scraiis ante S. Theodo-

impcratoris

Eudoxim

ejus conjur/is,

neptis

acsoror Theodosii II, seuJunioris, utpassim vocatur. Sorores /labidt, ut miniiiiiini, duas : scd aliqui scriptores tertidm adjunTheofftisii Mtif/iii

ram

ftoruerunt.

tivitas s.

Boc sane mirum videtur, si fesPulcherte/om instituta fuit et celebrata

tempore Leonis augusti, seu secitlo v, prcesertim passim alii Grceci scriptores abstineant a titulo Sanctae, fium Puleheriam laudant; cumque
t/ti/i fi
i/t

ipso MenplogiOf

Basilii imperatoris jussu post

quidem natu majorem. Hic sororum tjititt, ct numerus diligentermihi videtur exami/iandus, uti et te/npus, quo S.Pulcheria fai/na/a: nam scriptores antiqui dc hisce non eadcm scribunt. Sozomenus /ih. IX cap. i mortem Arcadii relietosque ab eo iiberos sic memorat Cum Atticus annuni
:

tantum memoretur u/ religiosa Fmperatrix, non vero u/ Sancta. PrcBterea nullam invenire poUti cedem nomini S. Puleheriae dicatam,ac nihil denique, quo

medium

sceculi x composito,

tertium ageret in
tano,
Iiasso

episcopatu Constantinopoliconsulibus.

et Philippo
fecit,

Arcadius

finem vivendi

successore imperii relicto

;

Theodosio
filiabus
lictis,

osfctif/crc ra/rain riilhiiii ipsius rssr raiiir

rrtus-

tum.
S.

Itaf/ar

r.t

dictis ru/irlatlrrr cot/or, cutf/ut/

filio, qui tum recens erat ablactatus autem Pulcheria, Arcadia et Marina readhuc adolescentulis. Qua quidem re vel

PulcherieB multis seculis posteriorem

I,

videri

maxime
pietatem
bur,
desse. virrns
disset,

declarasse mihi

videtur Deus, solam

imperio Leonis

nee

solemnem
i

fuisse

umquam tam celebrem et apud Gra~cos quam mereri

,

imperatoribus ad salutem sufficere

sine illavero nec exercitus,

nec imperatoris ro-

iilfiitar r.riutitr r/r/tt/fs,

quibus Saiirtiini ftoTUfi/iar/

nec reliquum apparatum quidquam pro-

iSBe fiiinrs riaisftiliifiit.

Qllid ffiastr sif.rt/r raltas

Nam cnm

hujus universi custos Divina

foreprffivi-

S.

Pulcheri

a<ai

maf/is furrit /iroiuotus

;

imperatorem religiosissimum

(irtrros, iioa jitrilr t/iriiiarrro

iitm iiinltiiiii ri/rarrriat
siir

nisi ftrrtc (ira>ri

/tnau/iia' Eccle-

Sanrtam
sit,

curatricem illius, ac totius imperii constituit Pulclieriam sororem; quse licet nondum

addictissimam, Quidquid
f/iiiitjitr

eximias ipsius
i

rirtntrs ari rtitrri silitrruut /trr /lostrriorrs (irtrt

liliilaai

quindecim annos nata, supra setatem tamen sapientem ac vere divinum sensum accepit.
8

Beatffi

illi

frcf/upnter tit/rihuit
:

Ad

hcec verba
fi/ias

observo primo, tres

recenseri a
fuisse

tdn- du(E tantum

illa-

S. Tliro/iiitinrs
Sanctffl
f/ifiiii

riini aliis fj/tihasttai))

tir

tirinam
Crtrti

tum Arcadii
ruaa/uc na/u
caiifio

Sozomeno,

eiattribuuntur
t>t

tilulfi
:

ra/m/rm

/loatirtiiiuit

tam (irwci

muximam

Pulcheriam. Se- a Sozomcno

Vhilostorgio
cntrvis
:

l.filiai

iinu tialii/arc nrt/nrti t/aia

ro/tiit/

rx mrufr hujus scriptoris Theodosius tribus

Saar/tiai

f/aot/ur

(Jf/irin

rrrlrsiastico,

hisrr sororihus t/u/u

minor videtur
Grcece
(Spitws

nam

dicitur
TpfyeaOai

saHria in rrrlrsits
scriptores, qui
flr Snnitti
BQ\ nint..

olii/iait /itiitit iiiarihus.

recens
sorores
'////

ablactatus
qui
uero

ydXaxit

Quod

s/irrt/i/

ad Vitam

Sanctat, hanc, guani

serau^voe,

fum uorimas, nullus Hrtfroraiu

sasrr/nf.

t/usi

ritirm/um

nuper lacte nutriri desierat omnes vocantur adolescentulae,

,

\rritm htr ttr/cctus utcuim/ar supplrri

hisfi/iitis, t/tti iiiih

valde

adolescentulae
viac,.

ut

habent
scriptor

voces

/iufrsf

r.r

/laura
.

t/c.

f/estis

et

(irtrta
si/in

xo(8fi

Philostorgius

item

rirfa/ihas Sfiatftr mrmoraraitt

tiarit

.\t/inrn

horum
po-

Stiztimraus,
sn/as
si
asiji/r

t/ai

rot/rm rirrhti/ trmporr,

tlr/rrlum
su/i/i/rrc

hromts de numero ct Arrat/ii Siizomruo accuratc

srri/ifur
illr.

ordine
in

/iberorum

consciitit.

Etenim

rt

rr/

\iftr

tUtSSet,

tuf /inirtrm sanc/Oi

:

luiprn/fn-

ris srri/irm/o /irrtit/issrt

f/itul
iiii

a/ /iritira

laalam

ali-

aiiiitiram t/rsln

tmsrri/isit tiut rrrtr i/hi stihi

/i"s

/ir/rrorraaf.

Qui ruttrm

/hirarru/it tcmaliit/iw
1

epitomen contractus est, editusque a Jacobo Gothofredo, fib. XI aam. 7 ita liahct Ipsa vero {Eudoxia imprratrix) filias duas jam Arcadio pepererat: deinceps veroet Marinam et filium Theodosium
:

/irout

a Pkotio

porc.

Socrates

rt

Thrtn/orrtus,

illius

edidit.

srruli historiri iortain

Irnaisrriiiit.
itt/

/ircS, Pulclmria gesta /inr.sif

Quo autem tempore jam duorum liberorum mater erat, ab Eutropio contumelia
afifecta,

ut ucrrssoriitm
rrt itrrrrr
.

tit/

hisfo/icos

mat/is rcmnfns rfiam

Sahsit/inm tf/mr/i
r/iisfohr S. Leti-

reiria

sic quidem, ut ei minaretur, se eam propediem expulsurum, liberos utraque

aon moiiiri/m prtrsfurr potcruut

manu
tiuito

tenens,
et

ms Papm

et

Concilia, a gttibus mire

commen-

exsilium
Pat/iits
sir

maritum accessit. Moxsubditur mors Eutropii, quam contigisse

psf,

tltitur sa/irttr

Imprratriris pietOS,
S.

Ex

hisrr /itirro

S99 ccrtum

ut scriptores

consentiunt.
r.rsi/ti

monumentis de
qUOS
tiuiio rst

Pulcheria egeruni Baronitis,

ad lilum
;

tiitimut

mim. 2 fcmpus

Til/rmoit/ius, lltiillrfas aiiit/uc rrtrutitirrs, itifrr

Miittlurns
1

Hmlrrus Snnrtntis
res gestas
et

J.sit, gtii

163

ct/it/if

()/iasra/am. t/uot/

Aulam sam Theodosiill

nprimif Eutropius die 16 Kalend. Febr. omnibus dignitatibus exutus fuit, et in Cyprum
insulam relegatus, ut ex lege cod Theod. 17 de Poanis, ea die data, oonstat. Hcec non solum afferOj ut ostendam Phitostorgium onsenhre de iiuoterort tnt/itic liherorum Arrat/ii. scd simut,
t

tam m$crip$it,compiectens
impcratoris
ratrit ttm.
.

ac

Puloheria
aiiosgue

luu/ocitr impe-

ffosce

scriptores

conferam

ut

DIE DECIMA SEPTEMKRIS.

de eetate S. Pulcheriaa subficiam.
iis
prfflfer

:,!>:.

ut ex

atiqwddemde

has

vciv in
tiico

Chro-

Paschali

9 Marcetiinus comes in Chronico tiberos Arcadii et Eudoxice alio modo et ordine recenset,
assentientem habuit auctorem Chronici Paschatis, qui tamen unam addit fitiam atque huic demum adhmserunlpleriqueneoterici.
sibique

Eutropn datam notari 7 Januari armi 399, ait id consisterenonposse cum tomporenatm Pulche1

AUCTORR
J.

s.

riae,

anm: mnn secundum

datm
legts

qvia hujus natatisest 19 Januarii ejusdem

Philostorgittm nata erat

Florcilla poni-

eatenvs

tur ut natu

Pulcheria ante Japsum Eutropii. Bim

vitiatam suspicatur,

epocham
id gratis

maxiina.

Verum

dicitur,

Hac de causa totum fundamentum

lubet inspkere.

Marcellmus ad annum 397 Ind. x Cawario et Attico consulibus, itahabet :His consulibusFlaccilla Archadio nata est filia. Ad annum 300 Pulcheria Archadio altera filia nata est Adannum 401 Theodosius junior patre Archadio
: :

nec tamen prodessepotest TiUemontio ut Phiiostorgium concitietcum Chronico

Paschati.

Ktraim

Arcadia

Chronico

nata

anno

dicitur

400.

ffUO rrrfr

dudum ocdsus

rrat Blttro

pius. Phiiostorgius

natus est 3 Idus Apriles. Adannum 403 Marina patre Archadio nata 3 Idus Februarias. Hcec omnia in ChroniconPaschale, quodatias Alexan:

veroex tribus fitiabus \rcadii solam Marinam posi lapsum Eutropii natam asserit, atias duas ante ejus lapsum. Philostorgius igitur repugnat Chronico Paschati. Quapropter,

cum

drinum
cadii

dicitur, translata sunt. Verttm ibidem

ad

annum 400

additur Arcadia,

tamquam atiaArTheodosium nata.

Philostorgiusrecte sibi consentientm habeat Sozameutim, et atert/ar f/,\rr ronri.irr/f ,-mris arguendttm et deserenduni est Chronicon Pas;

cfta/r:

ncc

ofitr

filia inter

Pulcheriam

attriimrntftr sunf fitim Arcadio

et

Placuerunt hcec omnia neotericts;sed vehementer dubito, an revera quatuor hasce filias habuerit
Arcadius, etvix credere possum, utiam eifuisse filiam ante S. Pulcheriam, quia tam Philostoraius quani Sozomenus cam nominant ubique

pra'fcrV\\\vhov\:\u\, Arcatfiom cf Marimnn, qum in ipso Chronito Paschati otf annuin 396 SO&B rr censentttr.

12 Prmterea dubitare nequeo, quin \farcetii nus cfiom avero aberraverit, non quidem in nu-

rt

illanun

nntit

mixtnm
.

primo loco y ncc ullibi de Flaccilla meminerunt. Quin ct ipsum Chronicon Paschale tres dumtaxatfilias Arcadio attribuit
sic

s mrrt, fitiarum Arcadii, sedinordine, quosingulm dicenda e$t suntnattr. Secuiufain ex tribus focit Pulcheriam, Viilihnin

natamque hanc dicitanno 399, die 19 Januarii.

At verisimile non
lapsUS rrrfo
est

ad annum

396, ubi

Hic Arcadins, Theodosii magni fllius, conjugem habuit Eudoxiam, ex qua natus est
:

habci

rontit/it

ob dicta de Eutropto, cujus 17 Janaarii ejusdem anni,

verum videtur
auctor istius

Chronid ex
iiini

Arcadii

Theodosius junior. Habuit et filias Pulcheriam, Arcadiam et Marinara. 10 Iterum repeto, multo mihi probabilius videri, tres tantum fuisse fitias Arcadio, Pulcheriam autem omnium fuisse natu maximom. Er-

uffam /anr ArrtrtfH fitiam faissr notain ; sett t!na> jani antr crant nattc, fcstc Phihstorgio. fitr ,, trm dum non atim essepossunt quam Puloheria

fdia duas

formasse

auctorem partim esse Marceltinum, quiannis centum et quinquaginta hisce posterior est, rerisimile censeo, sive quod Flaccilla eadem sit cum Arcadia, quai utrumque nomen habere potuit, et alias omissa est; sive quod Flacciilam Theodosii filiam, de cujus morte meminit ad annum 131, Arcadin prrpcram attribueril. Si Arcadio altera,
roris

etArcadia: atquecertoconstat, Pulcheriam natu majorem ftdsse Arcadia. Itaque, cum Areadius nuptias contraxeritanni 395 et quidem secundttm Ghronicon Paschale dieW Apritis, natatesS. Pul
cheria' rerosimifimr rcfrrcndi sunt

mt nnnum'.\\K\.

nec possunt probabititer locari post annum 397, quia soroY ipsius rcadia postipsam nata est ante
.

anuuni 399. Si Marina,

videntur Philostorgius

ntirra snmr PuloherlflB, etitim natacst aatr Tfaoifosiam, proat insinanvr

aftrra Theodosio II fucrit filia

,

Flaccilla, oftcrius

fuerit

natalem omisit Marcellinus mortem alterius. Quod spectat ad Chronicon Paschale, iltius auctor, utpo/c longe posterior et seepe mihus accuratus , Flaccillam in Marcellino repertam facile adjungere poW.it tribus aliis apud atios scriptores memoratis. Rationes, cur ita censeam, sunt ha>. Primo Philostorgius in hac re, quia synchronus
est,

Sozomenus, nata Ula 101, quo Theodosiusin lucem prodtit, omnes consentiunt, 13 Exdictis colligi poterit, quot fereannosha /hil.n/t illn beret Pulcheria, quando obtit patcr ipsius Arca annoi Ircii duodedm, dius, cujus mortem Socrates lib* VII cap. figit iiiuii obut Kafcialis Maii, onno 108. Or/aram tam aaaam
et

anno 399 aut

100:

namdeanno

<

agebat

Theodosius imperator, u/ tiquet ex anno

<li

ircodiusi

nafa/i, 'nti/ar Surra/r<. a/i/t/ar scriptores rliam

Marcellino longe prceferendus, clare excludit

item cdiesse post

serte exprimunt.

Cangius

in Famitiis

Byzantinis
Eccl, in

quartam aliquam Arcadii filiam. Cfare cit, unam tantum fitiam Arcadio natam
Eutropii lapsum, sive post
fuisse

pat/. 79, Tillemontius tom.

\V Monum.
faiitum

Pulcheriaj

Bailletus

ad

10

Septembris, atiique
liinmin

annum 899, eamque Marinam. Ergo dum illce, qum ante lapsum Eutropii natm erant, fuerunt Pulcheria et
Arcadia. ftaque Marceltinus per Flaccillam non

pfurrs r.ristimanl,

Pulcheriam

majorem
tanr

fuisse Theodosio, sive

annum decimwn
{

rt/issr, i/aia

srrufi saat }farrr///i,//, r/

'/m,

niron fasrfialr.

PagitlS "</

annum

::'J'.I

lilim. A

atiam videturinteilexisse

quam Arcadiam,et

con-

sequenter auctor Chronici Paschatis ex una,

qum

fortc dicta fuerit Flaccilla Arcadia, verisimititer

duas formavit.

ram opinioncm ///>/'//////, fitfrmt/ar PhilostOTqU in dubium vocat, quia verbaipsius nequeuntcum iifa opinione concitiari, Mox tamen addit sequen fia Si tarrifii vcn nai-ral IMiilnsf.nr^ius, Marce]
:

wte

tres

tantum fUias [rcadius habuisse wdetun

Hcec jam sufficiunt ad refutandum Titie* montium, qui cum aliis plerisque presse insistit
11

linua et auctor Chronici Alexandrini

anno uno
isque
y\r
.,u<,

tardiua Pulcheriffl natale

consignarunt,
erii,

Chnmico Paschafi
cadio

quatuorque attribuens Ar-

error Marcellino attribucmlii

<.

natam anno 897, filias, Pulcheriam anno 899, Arcadiam anno 100, nam secundum Marinam denique anno 403 Philostorgium sola ex filiabus Marina post lapFlaccillam dicit
:

raque descripsit auctor Chronici Alexandrini. Verum nullum erit piaculum, ndicamus Marcel
t//////i/
t/it

iniK/ias aberrasse,

sicutnonraroipsiconti

sum Eutropii nota

missis

est.

Porro Tillemontius, ad-

Philostorgii verbis,
el

an,/am
fixum.

tliem

flinic

servare tamen voluit imtalrm Pulcheris " Manell/ao V Imperatorum in finem tom.
fcf/cnt rfe etsitio

nota 22 in Arcaffiumohsercoici,

Chronicorum Hcriptoribu8,prmcipuein Hs, a quibuS lorujius abemnt. Imo ron/ro saiiam risim peccabimus, quantum mihi apparet, Hso* lam dubitare vetimus, utrum Philontorgio tcri ptori contemporaneo credendum hic sit, an Mar rei/iao centum '/ t/ittiif/aoijini" o/m^ posteriort,
rt aiiis
t

Septembris Tomus

f/f.

i\\

\\ (Jaarr

500

DE
Quare secundum

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

D

AUCTOKK

dicta

omnino exietimo,

.1. s. S. Pulcheriam, moriente Arcadio, puellam fuisse plusculum duodecim fere annorum, ita ut duodet >/>" ageHcet ei tribwmtSoret aut derimum tertium. Quo majorem atatem

zomemts

et

possimus attribuere Pulcheriae, eomagis eonformis

staitm fur.c erit gestis ipsius prioribus, qua nuirafiiiuiis, t/utri/tir ontitiito iiiuuutit </ ffu/lc
(jwitwji-

7lirnf'h<n,v>,,

III.

Utrum

tutela

Theodosii per Antio-

mit

i/i/itu/ur f/nuis

tam

Binc tempore, quo mortuus est Arcadtus, quando dicit; Qua- licct noiiflurii qnindwim annos natatfP.," agens GrtSCC, ofaw ttevwutiZhatnm lto< f?Y ouoa nonduin
esse.

ante Theodosium existimo Sozomenum loqui de

fuerit

commissa
et exercita

regi Persa-

rum

chum:

gesta S. Pulcheriae sex

annum decimum quintum

ita

ut velit annos

eam

necdum quatuordecim habuisse completos. Tkeophanes etiam de eodem tempore clare loquitur,
in impefratorem accepto, ejus Palcheria quindeeim annorum virgo soror Dei consiliis ac duetu publicas res egregie ad-

primis Theodosii annis.

dum dicil : Theodosio

ministrabal

ete.

Nam

uterque deinde distinguit

Zonaras
tom.U

lib.

XIII Annalium num. 22, seu Arcadius

tempus, quo Imperatrix creataestpostsex annos. Tillemonlius tamen aliique existimarunt, laudatos scriptores quindecim tantum annos Pulheriae
attribuere,
rui/i

pag. 40 hcec scribit: Junior autem dicitur Isdegerdem PersaTheodosius Constantinopoli Pulcheriae sororis rwm regem studio diligenter educabatur et erudiebatur, Theodoiii

tuto-

dum

creata est Augusta,

Verumin
quia se-

opinionem

illi

solum perducti

ntnt,

metu Ifdigerdis Persarura regis nemine contra rem constieos insurgente. Nam Arcadius moriens Isdiger- tuisse
:

cutisunt eporhuut Cltrouiri Pasrhalis seu Afexan-

dem
Hst,

in testamento

filii,

pueri adhuc, ut dictura

B
,,ui
,!,

dtini u)i refutatam,

rt

qua cum

dictis

Sozomeni

loquwtur
mtatQ ejus,

morimte
patre,

Theophanis nequit componi. Porro quia video plerosque eruditos in opposi/u cssc o/ii/uone, juverit dicta paulo lathts cxponcre. Sozoutcuus /oquifttr de atate PulchejTj

tutorem scripserat. Quo ille accepto, Antiochum eunuchorum suorura principem misit, custodem et curatorem iraperatoris Theodosii, admonitis per litteras proceribus, ut imperatori suo
parerent
:

quod

nisi

fecissent, se injurias pueri

n;i\

i/i/i/

ccepit

habere curam fratris Theodosii,

vovit,

non

esse neglecturum.

Hanc historiam primus

t/uu virginitatem
:

qua insigne donum

ttr/tif.

ec-

scripsit

/,,/,!

obtulit Aff/i/i /ratttttt iitstitttcrr

u/

Procopius Cossariensislib. I de Bcllo Persicocap. i, tthi pfurtbus verbis exponit, quibus

rationibus permotus
caperet.
sil

clareostendam $x Theophane, virginitatem vovit, tftiuu/iu/itciffiu/tjfjfitfif, antequam fieret Augusta.

\nii loquitur ergo
ptOS jiofrslfitis

Arcadius, ut id consilii

necdum
uiciios
t/ittintft),

egisse
ipse

Sozomenus de tempore susceittt/it tCuit Pulcheriam annum decimum quintum. Sozosuiircunr

;

scripsit,

Agathias, qui pauto post Procopium lib. IV sic loquitur post factum breviter

uicufriii

suuui hoc de re exponit,

narraverat,
subdit

ubi

/incifictft

hac

nrrfiu
pi
i

ctr.

Postquam vero principatus curam susceSententia Theophanis non minusclara est.

Arcadiimorte, moxAntiochum Theoinstitutionemque attrt-

iXtrut rr/utd

t/osii ru/ttforciu fttissc tiit,

Honorio imperatori, qui longe aberat, et sorori Pulcheriffl his verbis: Is vero ab Honorio patruo, et a sorore Pulcheria Christianis institutis probe et solerter eruditus est. Quin <-t rebuit

rinu

fiit/i/irttruut tufuiiuistrafiuitrtit

,ifi <;,

irm/nirc
1

: Hic enim sermo ab antiquo, veluti per manus, posteritati traditus, plurimum etiam hodie apud nos invaluit, et apud doctos pariter ac vulgus hominum circumfertur scripto vero aliquo aut historicorum libris id proditum non reperio, ne in iis quidem, qui de Arcadii morte scripserunt, uno tantum Procopio rhetore excepto. Neque sane meo judicio miruni est, ad multiscii hujus viri, quique universara, ut uno verbo dicam, historiam decerpsit notitiam, hanc etiam narrationem abalio olim conscriptam pervenisse, meam vero nequaquam, qui minutissima quaeque, si modo hsec minutissima sunt dicenda,

rrftifum

tittrif/uit

PuloheriaQ verbis supra

tiiu

num,

datis

haud norim. Ita Af/athiasa Vulcanio Latinereddituspag. 125, non omnino asserens factum istud,
uct/uc rr/iriens.

C
out certt non

ttoit
lii

tuiucu su/irt uiuiii

foritufrut.

Evincunt id verba, qucs Theophanes quinto

tuiiiti

de

irtntt

nun

/itist

subjicil

pag. 70.

EIoc

eodem anno
yfyovg,

18 Porronec Procopius nec Agathias

tlicuut

quiUquam
consti-

TillemonHui

fti/Ota ist

Antioohus Persa e vivisexcessit(&no6(Bv

t/tuiti

de Antiocho
iif

Theodosii curatore
addidtt Thco/jha/ies ,

Mstoriam
illam oppngnat'.

imperatrisD,

alias

sim;i

vero

amotus est:) beatisPulcheria supremam el absolutam

rrr/i potest,

tuto; scif

/iriittus

quem

secutusest Zonaras, uti deiiufc etiutu Cedrenus

administrationem exercuit. Ex hisce cfurttut utifii ru/rfur, Sozoutcuuiu ct TkeOpha/iciii itou (fcsrril/cic trtutctit Pulrhoria t/uautfu

rerum

tom.

pag. 334
et

Baronius

et Nicephorus iib. XIV cap. i. Pagius ad annum 408, aliique

scriptores sine ulla dubitatione admittant, Isde-

rruuittiutti csf .[iti/usfti

.[irtttfitts,

s,;f

pOtiuS f/iiautfo
hot

otiiif

uttt

si

t/uis

intiiit

stts/iirari,

truando ccepit fratrem mstUuere, aut quando virginitatem vovit: nam Theophanes certe plttstttttiiit

gerdem tutorem Theodosii fuisse constitutum Antiochumque ab fsdegerde hac decausa Constantinopolim fuisse missum. Verum Tillemontius tf/ut. VI Imperatorum nota 1 iu Theodosium
tniiltis ttfiturrutiorittiis, ttt

trttttis

attribuit
;

Sancta
(uiu

qxtam

hahebat
OUt
tfr-

uuuiciitc

jitttrc

rmn

tfu,i,ln iuuti/t

irthftit

tOtam ilftitn histoiitnit suspectam, fabulisque annumerandam osLubet examinare argumenta hunc inft-

itutuiu (cittum wttitis uiiuttiit verisimiUime age-

irtufat.
itciii

supra vidimus. Huic epoeha Chronicon IpSUm 1'usc/tu/c ituisciifit ttt/ utiuuiu 450 uaiu uuftcuti cii tiuiio Puloheriea attribuii annos 54,
rct
,

ui

al/tifa.

celebre per

Primo, int/uit factum if/ud tam annos 150 nullus conscripsit, ne ii

,

,/iuis

tttuc ftttt/crc

iitiii

putttit, ttisi luttu sit

unuo

quidem, u/ observat Agathias, qui mortem Arcadiinarraverunt. Silent de eo Socrates, Sozo-

396 OUt 397,

menus,

Theodoretus, Zozimus, Philostorghts, uterque Prosper, Marceflinus cornes. Respondeo,

nullum

DIK DECIMA SEPTEMBRIS,

507
,

Msce scriptoribus3 qui non omiserunt alia multa relatu dignissima, ita ,/t minus
esse ex

nuUum

mirandum
et

miSSUS rst nh ts./rqrrdc qi p r n >Ctw/m cu/n Theodosio paeemservaoit,

AUCTOKK

sit,

si

ihurf etiam omiserint.

Quad

tum cons/ho

quam si nrwato tan-

S.

spectat arl Socratem,

Sosomenum, Theodoretum
scripserunt sub Theodosio,

urf m/h/n, Theodosii

quewm

mntii/it

Itn-

sufflduntoojecttones
,/<

Phi/ostorgium,

qi/i

tam \Uam historiam

fsdegerat pro
tal/s
sit

Tillemontti, utto-

faclum illud Persis honorificum facile omittere potueruntj ne coram mundo propalarent, quantimi Theodosius regi Persarum deberet. Quod in
brevibtts Chronicis Prosperi et

fictitia

Theodosh delata habeamus, pwscrtim cum

llull

tutela

nntunv.
,/

,u

>,

l/nfm

vi , }> lllllr% nillls

.

sn/n cssr

rnriis SCTiptoriouS

GvWCtS

srrf

Marcelhni omis-

nuu/mc

r,wtn,

cssrt

mirnnrfum

si

sit, ne observatione guidem est dignum. Zosimi quoque de hisce si/entittm mirari non possumus, cumBistoriam suam non perfecerit,

st/m

,/rotwn,

Pcrsuriim

ngis

fttissct ronficta,

et

vix leviler Arcadii

mortem perstringatj

nihil

fere scribat de Theodosio Juniore.

argumentis
aliquots

21 Quirf mterim fecerit s. Pulcheria, SozoS.Pukhma menus lib, IX rup. ita enarrat A.c primum frgWtoton quidem suam ipsius virginitatem Deo ,irovov,t "J i

consecra

vit,

qw

19 Secundo nititur ostendere Ti/lcmontius, narrari a/iqua a

sorores suas ad idem inionnav.t. ne qnom alium

et

,n

vivondi

Zosmto
fotete

'PmZem~

coh(Brmt rum

Sozomeno, qum non Isdegerdis, Narrat revera

et

lntrodiuvivf.,

Virum in utque a^mulationis el insidiarum

palK *"

.^nus

";

<""""'""

^
>

utcrqtte Ilonorium vohtissc Constantinopojim venire, ut Theodosio prospiceret ; id att/cm dissua-

occasionem omnem excluderet, Denique ut ea, qua* denw.M-af, amplius conflrmaret, Deumque : sarerdotes, ,.f, subditos oinnos, |,.
s fos

SHliconem, quiipse co tenderc cttpiebat cum aaminc militari. Yirfcri de his potcst Sozomenus lib, IX rap. iv; ct Zosimus lib. V pag. 807. Vesisse

rttm ha>c
f/erdis,

nequaquam pugnant cum

actorum suorum, ex auro et pretiosi lapidibus admirabile quoddam donarium, ope rum, quss spectantur, longe pulcherrimum, sa-

baberel

tutela Isrfe-

crammensam
vit.

in

ecolesia

Honoriiis initio, rfurn nwrfifu/wfur iter Constanti/topofitanum, facile ignorare pote-

quam

Constantinopolitana,
fratris

pro virginitate sua et pro

Kr
in

rat, aut, si nosset, improbare. Tertia Tittemontii objec/io nihilo melior est, sed potius manifestat,

imperio dedioaPronte ipsius menssa, ut cunctis conspicua essent, haec eadem inscripsit. Ecec

omnia

scriptorum,
cap.

intellexisse mentem illorum tutehmi Theodosii attribuerunt Isdegerdi. Anthemius, inquit3 teste Socrate /ih.VU

ipsum non

recte

qtti

Til/cm,wtius iu Pulcheria narrat post annum 414, quo declarata est Augusta; quia, opinor, cwrfirfit non convenire mtati quam ipse Pul,
cherisa attribuit ex Mareellino, nus fcc clarcprwinittit, cjusqu,rectius hic stabimus,

VerumSozome
testimonio longe

i,

Orientale gubernabat imprrii/m; non An-

t/ochus, u/

Theophanes

asserit.

ftespondeo nec
Isrfc-

quam

assertis
;

Marcellini

Theophancm nec ullum

a/ittm dicere, talem

de a/iuo

ntita/i,

jam

sttpra rcfututis
srf
,

prmseHim
,/c/n-

gerdi Antiocho attributam fuisse auctoritaiem, t/t minisiros statuerent, quos vellent, aut id eos
fecissc,
si

cun, nc rcrisiini/c ,/uirfrn,

inipcrimn

tum

fuissc

Pulcheria priusquam virginitatem

rercra pot//crint

scrf

ruruin fuisse
strueret, aut ut pi\*efec-

corisscf.

commissam
res

Isrfcqcrdi, ut prospicei^et incolumi-

tati impcratoris

ne

qt/is ei insidias

22 Quce rffinrfc sequuntw apud Sosomenum fratrsm Thsode mstrttcto Theodosio, statimamorle Arcadii dosfuminsH-

novas mo/irctur. Antliemius igitur

utcumque

ccepta existimo, ut Tfieophanes innuit

:

""''''

tus praetorio

summam rerum

stth T/worfosio

ad-

itascrihcns

Theodosio

in

imperatorem aocepto,

ministrabat, ut habct Socrates. Antiochus rcro, ttt habct T/icophanes, imperatoris comitem uiii-

soror ejus Pulcheria quindeoim annorum virgo Deiconsiliia ac duotu publicas res egregie administrabat,... et
ut sapientissima

que se pnebebat.

Is

vero ab

Honorio patruo,

fortasse per littcras hortante, et

maxime

a sorore

mentem
sium
in

a nafura <-ouso(|inita frafrem

divinamque Th [o

Pulcheria Christianis institutis probe et solerter eruditus est paxque diu inter Romanos et Persas traducta, sa/tem /tsquc arf ohitum Isdegcrdis anno 520 rfefunc/um. Hmc omnia aptissimc eohah
;

instruxif.,

pras ounotis niminini pietatem

ctc. Irfii/ostorqiuseHam lib, \II nu/n. 7 insinuat, aliquantum fuxsss auctoritatis

Deum

haborot

Pulcheriaa simulatque obiit Arcadius,

scribit
:

rent, eidifficu/tatem

non patiuntur.

rfum hmc Mortuo Arcadio, Orientalia imperii suo1'"

certum est, An/iocht/m aliqucm au/a Thcodosii junioris. Qui/j/ic evinctt pro S. Isidorus Pclustota epist. xxxvi, qttam inscribit fktitia habenAntiocho mmucho palatii, ut habct (irwca inscriplio, eidem commenrfutjttstith/m, ct dc potcu-

20

Prceterea.

et

-juiim

nofi

fttisse

potentem

in

cessorThtiodosius flliusejus, juvenis admodum oxistens, designatur. A.derat Pero ipsi et Pulcheria soror, imperiales dispositiones adjuvana et dirigens. Kx isiis omnibus mihi persuadeo
t

s.

Pulcheriam nonquitiem auctoritate prwcipua

scrf /irr omni etiam OUCtOli qualcmcnmquc cttram insHtUendi
;

tta ipsitts

ila loquitur

\c quoniam non modo

c/c.

crfuissc co tcm/iorc
tutc curuissc, ct

imperii minister es, sed ipsum etiam arbitratu

tuo ac libitu nioderaris

in

De

eorfem Antiocho,

frntrc/n ci

/<////

//////

//// ,.< ,/,,,

mm/ntnni

/uu,

ut ipse c.ristimat Til/cmtmtius, loquitur SynesiltS

tatim tamcn
crevisse.

cum

a-tatc

auctoritatcm

Sanctm
et

Episto/a cx,

dum

dicit

Potest autein Antio-

chus,
asserit

quwcumque

vult. Ilitnc ettmrfcm

ab

potentem fuisse eo temporc munsissc

quoquc apud Narsem Persam, ct

po/cntcm.

23 Crevit hmc
Sttm Anfioi
/,i

maxime
rfr

per mortsm aut rcccsnrf

<///-

(mpevii

Pcrs/r,

quo Thco/rfwnrs

<iffmtnr<r,"rr

Si

crqo

Antiochits in att/a Theodosii potcns fnit, irfcm-

nt/m qttintum Thcorfosii itascribit: Soc flodem anno Antiochus Persa c vivis cxcossit. (irmCB O
,

""''!"'
''""'"

,r '" s

'

"'"

que potens aptul Persas

f/a/ida est /thtoriu a

qua de causa

7ie-

-w. itfwt

///

cst, v

uiodio siihlatiU)

i-

auguBta,

scu mor-

fof sciiploribus

u sccu/o

vi

consrrtpta? Ef/o ccrtc noa capio, cur ma/it

/emo/ttitts suspicari,

77/-

Antiochum huac ex Perservitium Theodosii, inde-

side rt/tro venisse

ad

est) l)o;U,issima vcro Puloheria Bupremam et absolutam rarum administrationem Bxerouit. Dubitarimerito hic /iotest, an Pulolioria corfcn, tcmporc, ,/uu Aufioi/u/s i/lc

tuus, aut cfhim amotus

quc totam /listoriam fuisse confictam, quarn eo missumesse ab Tsdegerde, sicut Theophanes aliiquc scripserunt. Certe magis verisimiiis cst tauta ipsius potentia, si ut curator et tutor TheodosU

abscessit,

declarata

fuerit

augusta

///////,

etsi

aimus

quinl'/s Theodosii i/on loiu/ruat curn

nmm

i,

//////

Augustam declaratam
Uitc.tor

scribunt

Mm
esse

cc/lintts

et

C/tion/ci

fasi/wlis,

stis/,,,,),

ry.x

DE

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

AUCTORE
J. S.

esse potesl,

Theaphanem per absolutam rerum

quot denique monasteria constituerit,

mam
/

adminiKtrationem intelligere du,nitatem supreipri collatam, cum postea illius collatioms

,,.,

ntmmcminerit.Sirceeraidvalueritneophmies,

mm

ipse furlua, proaenil, aul alii justo

perpetuis sumptibus ad hasc dest.nat.s et annona ad alendos eos, qm .U.c manerent. Quod si scrutar. mal.t, quis ex rebus ips.s yentatem quam verbis meis credere, inven.et profec to me

Augusi tiam oreatamdixerunt. Venmprobabilius mihi rtdcfur, adminis/rutioncm imperii sine titulo augusta anno 413 Pulcheriae dcmandatam fuisse ; imperhtm vero ipsum eidem delaserius

dum nec ad grat.am ista scr.bere notitiam, a procuratoribus bonoharum rerum rum illius perscriptam legerit, et ex scriptis ex

nec

falso,

ploraverit,

num

tum

esse

anno 414, postquam

niuijisijuf crut

ejus induslria

ma-

consentiant. Si cui
ficiunt,

res ipsae cura verbis nostris vero haec per se sola non suf-

tjis fiu/i

probata.

atcerteDeusillifidemfaciat; quiillam sanctimoniam adeo caram habet et acceptara, ut eam orantem celeriter exaudiat, ac saepenumero quae gerenda sunt, ei praenuntiet. Neque enim Dei amorera ac benevolentiam hoob
vitse

t>

IV.

Augusta creata, prudenter prseesLfratris et sororum instructio

:

minibus unquam conciliari dixerim, nisi illi operibus suis dignos se amore illo praestiterint.

omnium
vivendi

Hactenus Sozomenus breviter multa accumulans;sed aliqua ex illis deinde magis explica/juiilur.

pietas, et

onlinariiis
S. Attici

modus

26
:

Non modo Theodosium,

et

Arcadiam

Marinam, a

S.

sed etium sorores, Pulcheria adpieta-

qufB

et

sorom

suas virginitatemservare
docuit:

ad sorores Opusculum: uxor Theodosio data

IS

tem fuisse institutus, jani supra vidimus. Quam autem felix fuerit itla institutio, liquet ex variis
scriptoribus.

Sozomenus

Ub.

IX

cap.

Eudocia.

vivendi

omnium

kis verdis exp/icat:

111 modum Nam et illse

(Pulcheria ejusgue sorores) idem vivendi genus institutumque sectantur. Erga Sacerdotes ac sacras aedes promptae ac sedulae in peregrinos,
:

Chrunicun
fere 18, au-

luischulc,

ud

unnum

114

sive

Ind.
huiirl
:

Ilis c.oiisulibus

xn, Constantio et Constante Coss., ita Pulcheria soror Theodosii

egentesacpauperesmunific33.Mensautplurimum eadem est omnibus, idemque processus. Noctu

atque interdiu hyranos Deo simul canunt. Et prout honestarum mulierum consuetudo est,
texendi et hujuscemodi operum studiosse sunt. Otium enim ac desidiam, quamvis augustse, et
in imperio natae atque educatae,
tate,

Koftjf

lnm

imperium
:<!, aflminis-

Junioris augusti nobilissima,augustarenuntiata estmenBe Panemo, itfes^quarto NonasJulias.

/>/

Wat.

anno

consentit Marcellinus, sed

diem

omittit.

Erat iunr atate octodecim fere annorum secunduiii dic/u su/icrius de unuo nutuli. Suztimenus iih. I\ rup, ipsius administrationem laudathis
i

sacra virgini-

verbis
cepit,

Postquam vero principatus curam susorbem Roxnanum optime ac decentissime

:
:

gubernavit
oonsulta

caleriter

quippe qure recte consuleret, et exsequeretur ac scriberet.

et

indignam esse censuerunt, et a vita sua procul amandarunt. Qua de causa cum Deus manifeste propitius esset, earumque domum praesidio suo tueretur, imperatoris quidem et aetas et imperium in dies crescebat. Insidiae vero et bella, quaecumque adversus
profitentur,

quam

Naui
i.iiii

et

loqui

scribere eleganter callebat,

illum conflata erant, sua sponte discutiebantur.

<lr;oco,

i|ii:ini

Latino scriuoiio.

Omnium

vero, quas gerebantur,

Laudcm ad IVutrom referebat. Dabatque operam, ut disciplinis ad aetalis captum accommodatis, regaliter quantum fleri posset, educaretur. Et artem quidem equitandi, armorum quoque ac litterarum scientiam, veroin ab hujusmodi rerum peritis discebat.
l
I

Hoc uUhnum deinde variis exemplis probare niSoautcs aliique faciunt. Theodoretus iili. V cap. xxxvi hisce consentiens, ait : Nam et piam educationem ei {Theodosio) Deus praestitit, et imperium vacuum a seditionibus ac tumultibus dnnavit, et tyrannica aliorum consilia
titur, uti et

repressit.

prorrssibus gra\ilor ac
state B8 gereret,
e

pro Imperatoria inaje:

27 Deinde Theodosii
celebrat
:

et

sororuni pietatem ita

Sorore instituebatur
:

quo-

do vestem licslurc dcln-rel

iluiii,

i|iiomudo
esset
:

>cdeu-

et qualiter

inoedendum
el

quomodo
el

beneficiorum, Aucto- Theodosii rem suum assidue laudibus celebrat comites ejusquc SOIVautem hymnorum habet sorores suas, quae per- rum pietaSf
itaque
:

Memor

risiiin

oontinere,
iiuiic

pro loco ac temporo iniuc

eos,

miiis,

formidabilis esse deberet,

qui ah ipso aliquid

/niiiriiKjW

peterent, decenter audire.

petuam virginitatem colunt, etsacrorum oraculorum meditationem pro summis deliciis habent, et quae egentium uecessitatem thesaurum tutis-

aliaque virtuteSf

ad

/..

Sed prascipue eura ad pietatem informabat,

ul

simum

arbitrantur. Porro imperator ipse,

tum

pietatsm imHttiit
-.

assuefaciens illum

assidueoraret,

e1

ecclesia;

aiiismultis dotibus est ornatus,

tate, quae

tum
:

praecipue

alia
s

adiret; easque donariis ac pretiosis

insigiu

\nr-

ornaret
n>s,
el

ul

sacerdotes,

muneribus omneaque veros bo-

clementia ac raansuetudine, et animitranquillinulla tempestate turbatur

tutes Stmcfrs.

ad haec

ax Christianorum Legibus atque institutiB philosopharentur , in pretio haberet.

eos, qui

sincera et probata fide.

Theodosio,

Eme

oerissima erantde

quamdiu

sanctee

Sororis adctoritas
lib.

Prterea cum per adulterina dogmata religio turbanaa e&se videretur, tpsa studiose ac
sapienter prospexit. Certe quod novae haereses nostra eetate minime prm valuerint illam in
,

nptiil ipsuiu pru-ctttui/.

Socrates

VII cap. xxn

clementiam ac pietatem insigni commmdat elogio. Aliqua ex iliis. qua\ huuil duhic S. Pulcheriadchuit, huc

Theodosii virtutes, ao prcecipue

reperiemus, aicul in sequentibus co jnoscetur apertius. Porro oum Deum maxima religione colerel prolixum fuerit reoensere, apud quos illa. a1 41101 ecclesias magnifice concausa
fuisse
,

Primum igitur, tametsi in imperio natus atque educatus sit,nihilstuporisac vecordiaa ez illa educatione contraxit verum adeo
transfero:
:

prudens semper

fuit,

ut

iis,

qui

cum

ipso col-

struxerit

quot diversoriapauperumac peregri-

loquebantur, pluriraarura rerum scientiam usu

ac

DIE
:

DECMA SEPTEMBRIS
Eudociam nominavit.
cap.

509

ac peritia collegisse videretnr foriatudo vero ac tolerantiatantain eo tuit, ut algorem pariter etssstum generoso animo sustineret jejunaret
:

Addo Evagrium

lib.

xx de

dUCTORB
J.

hisce

mtptiis

breviter scribentem:

S.

etiam frequentissime, ac prassertim quarta et

sexta feria.
qua
ortca

Porro Theodosius Eudociam, domo A.theniensem, formaelegantem, qqc ignaram artispoetw5f interventuPulcheria'augusta>snrMrissu r
:

88 Idque agebat, Christianse

tidentur cx
institutiojte

Religionis ritus

xorem

duxit,

cum

htkherice

accurate observare contendens. Denique palatiuiu suum sic instituit, ut a monasterio aon

iUa salutari lavacro prius

tincta fuisset.

31 Gccasionem

Opusculum S. Vttici ad
sorores.

multum discreparet. Matutiuo tempore ipse una cum sororibus suis hymnos in Dei laudem alternis recitare consueverat.

runt scriptores

harumnuptiarwnnonexposu+ omsto^qm sym hroni aut suppares. At Chro- illa dicitur ad

Proinde sacrse Scri-

pturaslibrosraemoritercallebat E1 cum episcopis, qui ipsum adierant, tanquam veteranus quidam sacerdos de iisdem disserebat In colligendis autem divinis libris eorumque interpretibus, longe

nicon Alexandrinum satis prolixam de Vukheriam ea narrat vmistt. historiam, qua non videtur tam certa

quam

rabiHs. Alii
runt.
it

tmi Gratci eamdem quoque narraZonaras tom. II pag, 10 compendiose rem

majorem adhjbuit diligentiam, quam

Ptolomaeus olim Philadelphus. Clementia ver atque humanitate omnes mortales longo inter-

refert: Jam pubescenti (Theodosio soror Pulcheria Eudociam A.theniensem despondet, forma excellenti prasditam, et omni doctrinaa
ge^

rum

vallo superavit. Plura de Theodosii ejusque soro* pietate afferri possunt. At hac sufficiunt, ut quilibet perspicere possit, quanto

uere perpolitam. Eratea Leontu cujusdamAtheniensisnhilosophifllia, e1 Athenaisnominabatur: quicumeam splendidam fortunam consecuturam &x arte cognovisse^ testamento suas opes
,

cum

fructu

prudentissima Pulcheria adpietatem omnes <,,,dierit. Adhane,q{toquecttramaecessit S. Atticus, quitum praerat ecclesiai Constantinopolitance

duobus Hliis peliquerat, Valerio et Genesio, liliatantum centum aureis legatis, hac adjecta clau sula. quod fortuna ejus suflfectura ei esset. Fra
tres igitur, patrimonio
sibi

ad alendam enim

vendicato, Athenai-

Pulcheriaa ejusque sororum

pietatem, Opusculum aliquod <( eas direxit, </< quo it Marcellinus comes ad annum tlt; Atticus Constantinopolitanus episcopus scripsil ad reginas, Archadii imperatoris Hlias, de flde et virginitate libellum valde egregium, in quo prte:

dem legitimam suam postulantera paternisetiam eadibus exegerunt. Qua matertera suscepta et
Constantiponolim perducta, oausa exposita, Pulcum puellam formosissi mam et integra eetate esse vidisset, rogatj an
cheriaasupplioant. Quas

veniens Nestorianum dogma impugnat, Gennadius in Catalogo illustrium virorum iisdem fere
verbisillud

adhucviriexpersesset? Eocognito, baptiza rudeiu adhuc Ohristianaa religionis, el tatoejus

det,
in Budooiam, fratri Theodosio despon diademate brnat, etaugustam appellat, /// Chronico Alexandrino pater Eudocia vocaiur
il>i-

nomine

memorat. Verum Opuscutum istud ad nostra usque tempora non

Attici

Opusculum

fuit conservatum.

Pukheria
<k uuptiis
Theodosii
sollicita,ob

29 Porro ubi ad eam cetatem pervenerat Theodosius, ut de matrimonio contrahendo cogitaret,

auxiliatricem quoque hic habuit
s.

Heraclitus, forte quia </<< habebat nomina. qae Eudocia dicitur augvsta declarata mn>

\z\.

Pulcheriam

nam conjugium

Theodosii

ingenii prcsstntitiam,

cum Athenaide

attri-

buitur curee et studio S. Pulcherise Banc vero uxorem Theodosiodatamesse Pulcheria propter
excellentes
colligitur

naturce

et

institutionis

dotes

clare

S^

V.Degestis
tra

ex

iis,

quee de ea referunt scriptores.

S. PuldierifiBConet

Erat enim admodum erudita, utpote Leontii Atheniensis sophistse filia, a patre edocta et in

Nestorium,

pro

felioi

omni litterarum genere

lib.

instituta, inquit Socrates

exitu concilii Ephesini,

xxi, ubi pr&miserat : Ipsa quin etiam imperatoris uxor heroico versu poemata composuit. De eruditionis laude eonsentiunt el alii scriptoreSj ac de carminibus ab Eudocia </<ganter scriptis videripotestPhotius in Bibliotheca

VII rap.

i
<

prmcipuas S. Puloheriaa virtutes ratur fervens st</ii Ecclesiam et

nter

fidem
is/-

V
Prosoipua

pag. 414 et seq. Haque dubitare non possumus, quin ol> ingemieniditionisqtieprcestantiam S. *ulI

'atholicam defendendi contra hwreticoi

/ ihiniui !'/
i/<is
si/is

um

8anctm laua

/iis,

UtterisS, Leonis aliorum~

recitabimtt8.

ut defBnsiu
EcctQStOB

chevise prce

<-<-t<-ris

placuerit Eudocia, ab eaqve

dissentiunt

ijr,

iocis

Binc sanctis
</

Theodosio proposita adnuptias.

\tii>

PulcherisB consiliis merito attribui possunt leges

contra ii-nrflniS.

<iuidem

;so

De anno nuptiarum
id
<

utcumque
ll

j)/iiiii<i\ i/i/iis

TheodosivA

tulit

pro Ecclesia,

philosophi

scriptores,
dosii,

Theophanes assignat

annum

Theo<"<t

contra idololatriamt contra Judceos, contra hairetk

<//, oum illa proprie spectant adhistoriam Theodosii, eique i impero>

fUiam, qiue
prius baptizar fur r( Eudwia

est,

annum

eeree

Christianat

118

cos antiguoset recentes,

419.

'hronicon

Alexandrinum narrat adven*

120
\

<tatur,
\

eidem

tnm Athenaidis sub consulibus anni

nuptias
<(</
.

sed

tori fuerint adscriptat

sinfiii, i///<r Sii/iriii />/<,

eligii

sicui

annum

etiam Marce/linus, differt usque 421. .1/. quidquid sit de anno nu-

solum < commemorare prudenter et fortiter egit

et

contra fuereses Nestorii

<

Eutychis,

mo

tempore
ut

ptiarumt consilio PulcheTi&contractasesse, Theo phanes asserit, it scribens : Hoc anno Leontii philosophi filiam, Athenaidem nomine, baptizavit Aiticus. quam et Eudociam appellavit.
Iila

onstantinopoli natas, Suidasin Lexicopqg.&fB

ita

habett Pulcheria NeBtoriura ad

qui
ill

iderat,

\festorianij

amabanl

em

spar-

gerent,
ijiioii

ideo Pulcheriaa Nestorium exosura esse,

corporis elegantia, animi solertia,

<

fa

^estoriufl
iuiii

cundia

sermonis

<-um

excelleret,

Theodosio
heo

inci

cuin

Pulcheriam crirainatus fuissel ob Irai.re suo Theod imperatore

illa

Pulcherise consiliis nupsit. Socrates de baptismo

consentit his verdis:
-

coraraiesum.
I

Et propterea

iHura tanto odio

Hanc cum imperator

iquebatur.
i

Ejusmodi criminationes
l

hwreti

uxorem

ducturus esset, Atticua episcopn

iiHinii castissimce

irgini ceque sunt /<// </>

:

Christianam

fecit, et in

baptiamo pro Athenaide

etogia

CathoUeorum

//<

calumnim

illm

omni

carent

510
AJCJCTORE
J.
i

DE

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

Imperairiz
confessique sumus, nosque oneri tanto impavos magis silentii hujus culpam sustinebitis, quse illustres adeo, adeoque
sti

& ent fundamento

verique similitudine, ac iucu-

S.

iniirt

ostendunt quantopere sancta

res declaravimus

Nestorius Inif i'H'h-1

fni
vi,

impietatem Nestorii aversaretur. 33 Nestoriusilleanno \2Bper Theodosiumimperatorem ad episcopatum Constantinopoiitanwn

conspicuffi estis, ut vestrae virtutes ac recte facta

ili

inUio !'"'"'
77
l"SV"ll,
/'"'-

tomquamprobe Catholicus : sed non multopost hawesim suam, eruditispassimnotam,

eveetus est

omnium oratorum eloquentiam longe vincant. Nam etregium vestrum genusjam indeab
:;:,

exordio longa

temporum seriehucusque
:

earum fidem est pro- aliasqne

'

non vero otariam

docere
v.t

<><

propalare

ccepit,

multis indignantious
1/

sv

statim oppo/ivuiihus.

Thfodoifus ipse

pagatum, et ulterius, ut credimus, in posterum adhuc propagabitur nec non Christi regnum
cnpessere, et ea, quae
sentire studetis
;

irtuUs

i/Lti-

gni celebrann
tlogio.

videlur initio favisse Nestorio. Certe Basiliusdia-

illi

grata sunt, facere et

prfficlaris actio-

conus st archimandrita oum suis, quos Nestorius persequebatur, in Supplicatione ad Theodosium Valentinianum imperatores apud Labbewn ct tom. III Conciliorum col. 329 ita hquitur de Nes~ t..i i'i : Kt, libere, quod res est, dicamus,vestra
ii t

partim quidem

nibus, inculpataque fide, ut paulo ante diceba-

mus, prsestantes

partim vestras regiasqueaulas

virginitatisgloriacondecorantes. partim denique

quoque dominatione fretus, baec facit Verumtamen non uidetur Theodoshis dogmati Nestoruv/io consenstise, sed tantum utcumque favisse Nestorio necdum satis cognito. Non sic imponere
siim
iir

sumptuosissima templa Christo excitantes. Nam et hoc quoque pietatis studium inter cetera ille sanctis vestris animis impertitus est. Igitur, ut
rx sacris Litteris aliquid quoque

depromam,

Imperatrici potuit hasesiarcha: certenulla

iterum dico gaudete. Modestia vestra nota sit omnibus homi-

Oaudete
nibus.

in

Domino semper

est rnfio,

cur suspicemur S. Pulcberiam

illius

umquam
Cyrillus

Imo vero jam dudum

illa

apud omnes
divul-

hypocrisi
u, 01

fuisse deceptam;

nam

civitatum et regionum

omnium homines

laudandus eam ait ornatam esse fide recta cum idem taaullamque in partem vacillante iiini noii ita loqueretur illo tempore de Theodosio. ffcBC fortasse fuit ratio, cur S. Cyrillus AlcxandrinuSt qui se cum Ccelestino Papa vehementer \r\h,n" apponebat, anno 430 alterum scriptttm direxerit ad Theodosium, alterum ad reginas virf/i/ics, i/ifrr quas principem locum tcnehat Pul;

gata percrebuit; neque secus fere atque tabella quffldam depictam in se pietatis in Christum venustatemgerens, latequeresplendens, omnium

admirationem excitavit. Ratus sum autem nonnullum operae precium me facturum, si vobis vere sanctisChristi sponsis (quamquam ad quodvis opus bonum abunde instructffl videamini) libellum hunc non ita pridem a me elaboratum,
velut spilitale

rhrrin. (Jtiiii/n/uv rst dv rrt lu fulv vontra Nestorii

dogmata.
rt seq,
1/1/

trumqueexstatapudLabbeumtom.lll Conciliorum, nimirum coL iQ et $eq. f ac col. 166

I

qui quidem

quoddam xenium nuncuparem non contemnendum, ut opinor, le:

.

ctoribus allaturus est utilitatis fructum Hactenus

S. Cyrillus, qui prolixam deinde disputationem

quam

ejvs

::i

iiiiiii/m aii/ts,
i/isii/s

quoadS, Pulcheriam duasdirigitur,

,

subjungit.

Ne

qttis

vero suspicetur, aliqua exag-

tjiir

SOTCTSi
ilng-

f/ttr

sorores

i-tiitti"

videat

studiosus

lector

huc transfero, ut quanti earum virtutes

geratione, nc dicam adulatione,

usum

esse Cyril-

mata
,s.

Nestorii

srriliH

faceretS. Cyrillus. Sane vos sacras castissimas-

lum, legat ejusdem prcefatio?iem ad Theodosium, satisque advertet, nec virtutes Theodosii, nec stu-

Cyrillus,

que Chriati omnium nostrum Salvatoris sponsas (religiosissimffi, ac Deo dilectissimffi Imperatrices orbis terrarum ornamentum, sanctissimariiini|i crlcsiarum decus optimojure i|uispiam appellarit in quibus nimirum omne virtutum ganus, omnisque ornatus divinaa Majestatis ocu:

dium
ipsius

rectce fidet sic extolli, ita ut Cyrillus

ttt/tr

de ftde

videatur dubitasse ob-favorcm Nesto-

r/opnrsti/i/m. Quapropter de Nestorii

inielligi

dogmatibus

possunt verba Sozomeni lib. IX cap. i, ubi de Pulcheria ait : Prfflterea cum per adulterina dogmata religio turbanda esse videretur, ipsa studiose acsapienter prospexit. Certe quod novae hacreses nostra aetate minime praevaluerint, illam in causa fuisse reperiemus, sicut in sequentibus cognoscetur apertius. Sihaberemus, quae hic promittit Sozomenus, clare perspicere-

lis

graf.us

urceptusque mirifice splendftt. Neque

content,

his
ii

opibus
'i|iir

omnem quoque curam

i|iio fiilr

studium
in

ndhibrl.is,

rrrta, nul-

Lamque

partem vacillante excellatis; memorer haud dubie iUius, quodsapientissimusmysteriorum Christi diapensator, gentiumque doctor
1'anlns srrihil
:

mus, quantumcontrakceresim Nestorianam laboraverit

:

Itaque,
et

l'rati'rs

mei

dilecti, ait,

at ea in Historia

Sozomeni non

reperi-

stabiles

astote

immobiles,

abundantes in

//ins, (jttia

opereDomini aemper: quandoquidem ubi fides rcota el iaoulpata cum bonarum actionum houestate conjungitur, aquabilique nisu et eupflu

aiiqua ipshts sc/ip ta exciderunt. 36 Potro cx libello ad Tkeodosium num. 4 Cyrillus f.Q' lii/urt, hunc fttisse etiam compositum pro impe- dcm tempore
ratriribus
sir

omnis boni perfectio s:iiiriilirntionisque integritas nunperitur. Quapropter nos glnria^ et rrlrbritnti \estraj parem orationis dignitatem afferre aon posse ingenue fatemur, uec erubescimus unde et venia quoque digni merito censebimur, si ea laudare veriiiu
illis

copulatur

ibi

Pulcheria, de qua ultima librvm scribit ad TheodosiAltera vero inter virwm, qui tttud gineas gemmas adolescens (Grcece otjvax^ouaa tngre fert vigens attt florens) regni vestri praeclarissimi cu-

Eudocia

et

loi/iiihtr

Cyrillus

rns vobiscum

communes

habet. Attamen,

cum
scri-

Uhrr alter soli Pulcheriffl ejusque sororibus ptus vssvt : hunc pro se conjuyequv
,

quOTUm r\rrllrn! lam BOS BSSequJ posse nou putamus. Ar siquidom id, quod prfflstare dasider&mus, oum L&ude praestandi facultatem haberemus, jure profecto acousaremur, si de
rrmiir,
infirinitatr nostra anxie nimis

sua alteruu, pro Pulrheria svriptum Theodosius crediflit idque agre admodum se ferre, insinuat
,

iu littrris
rot.

ad CyriUum apud laudatum Labbeum

QOgitantes, cun-

rtantius ageivmus
affugere, utpote

Etvni/n Cyrillum urriter perslringit, vuuu/ue accusat, ursi credidisset dissidium esse
433.
i/itrr se et

nt-quc Lgnaviffl

rrimen liceret
iis.

Pulcheriam, aut itlud vxcitare

est sane,
iis

vellet

qui silentio

utentes,

quos

Nequemirum
duui exrrssir,

inquit,

ob virtutum

maritis Landum prasconus exornare debueramus, molestiam potius tristitiamque pareremus. Ceterum quandojam anteadeimbe-

eum, qui mo;

conatus suos non definivisse,

oiliitate

uostra in dioendo, timoreque conque-

quaa ad eoclesias et sacevdotes spectant sed de OObis ipsisquoquequiddam pietate nostra indi-

gnum

credidisse.

Nam

nisi

aliquodiuter nosdissidiuin

DIE DECIMA SEPTBMBRIS.

sidium esse putasses, aut certe aliquid ejusmodi ex litteris tuis oriturum sperass&a cur, obsa;

511

cro, alia privatim ad nos et ad

sentibus, el in defensionem ejusa Dominoprparatis. non posse turbari. Non enim

ArCTORK
.1.

Eudociam

Deus aut

S.

reli-

suffl
11

misericorditB
,i,,s,
'

giosissimam conjugem meam, alia vero ad Pulcheriam sororem meam augustam, eamdemque
pietatis studiosissimam perscripsisses? Respondit postea S. Cyrillus ad illarn Theodosii epistolam

r '~

Sacramentum, aut vestri lameritum, quo dudum subdolum

tueri

al. Iidei

sanctae Religionis uostem ab ipsis visceribus Ecclesia depulistis, cum hssresim suam impietas Nestoriana

aon

potuit,

per Ube/htm apologeticvm s quem edidit idem Labbeus col 1028 et seq. ; ibiqtte af/lrmat,

quia non

fefellil

non ftrisse corruptam Theodosii ftdem. Attamen ex dictis liquel, Nestorium ipsum nimis fuisse

Discipulam veritatis, quantumsimplicibus infunderetur veneni per illa loqnacis hominis colorata mendacia, Batc sanctus Le<>,
et

Famulam

carum Theodosio, donec

lio
alter Cyrilli

esset

damnatus

conci-

Hber od Pulcheriam ejus-

Ephesino. 37 Verum S. Pulcheria rectius excepit doctrinam S. Cyrilli, ita ut et alterum de eadem
materia librum adreginas direxerit sanctus doctor. In hoc apud Labbcum col. 227 ipsas sic
atfogwttor

postquam Eutychiana haresis ejusdem Sanctas opera erat damnata, WwyiiePulcheriaa attribuit peromnes mundipartes, in quibusDomini Evangelium pwsdicatur, duplicem jam at palmam... el coronam. Plurasuis bcis alim Leonis Epistolat dabunt, ,-., quibus idem satis cotligitur. 40 Binc otiam in synodo Chatcedonensi apud
Laiiheuin
!<>,,

que Sorores.

i.tiit

<

;Quomodoabsurdum non

ffecit-

fuerit

apud

\\

C ol. LOS

muiti episcopiclama- que utNeslo:

vos

auribus sacrarum Litterarum notitiam, veluti dulcem quemdam viviticumque laticem nolle aubinde iustillare?.... En ergo, regime pietatis amantissim, librum,

silere, piisque vestris

bant: A.ugusta Nestorium ejeoit multos annos Catholicos {Grmce Catholic) A.ugust. Etrurst/ii,

Pftu

1'inmarc-

tnr

Actione B

</.

r,:;

A.ugusta Nestorium cxlaudatus,

pulit.

Consentit

Sozomenus supra

quem de

dum

recta et inculpabili in

Dominum

nos-

trum Jesum Christum

fide, qualis vestra esse debet, conscripsi, vobis offero. Decet enim vos,

dicitipsamincausa fitisse, quod haareses...miuime prasvaluerint. Epistola Epiphanii ad

s.

Maximanum

Nestorii in sede

onstantinopoli-

sanctimoni

et pietati

apprime addictas, una

cum summo

regni fastigio caritatis quoque, qiue

tana successorem,edita a Baluzio in Supptemento conciliorum col. 007, ostendit s. Puloheriam

se etiam pericula exposuisse.

est in Christum, corona redimiri. Haec

enim
est,

ve-

nerandis vestris verticibus jam aptata

et

sioi/ttn-s.

universorum Dominus gloria numquam peritura vos condecorat. Attamen quo magis etiam condecoremini Christi mysteriuui exaeta et nequaquam adulterata notitia percipientes.oratiuncu-

Etenim cum dissmCyrUlum Alexandrinum et Joannem Antiochenum necdum sublata esset, et Joannes Nestorium necdum voluisset damnare, rogat Maximianum Epiphanius, t/t apud Pulcheriam pro
Gyrillo agat, hisque utitur verbis; Festina igitur ipse, sanctissime, supplicara dominm anut

lam composui
directum fuisse

etc.

Tillemontius tom.

XIV

in

ettu

S. Cyrillo art. 32 asserit, hnnc librum a Gyritto

cillaeDei Pulcheriaa auguat,

ad Pulcberiam
st

et

Eudociam
S.

animam suam
quod nunc
11--11

pro

ino Christo (puto

iterumponat enim
i,

Ita et ego existbnarem,

solus hic liber ad regi-

satis curel pro sanctissimo fratre

ni,

nas inscriptus exstaret, cum sorores

non videantur umquam ratrices fuisse dictce. Verum

rise

PuloheA.ugusta8 sive impe-

vestru Cvrilln...)

scribat increpative Johi

illius

quo nec memoria

scribatur vero
ut instet
ei

impii

{Nestorii^

liai,

,-

cum

in

libro

et

magniflcentissimo
/;./'

A.ristolao,

pracedente iisdem titulis insigniverit PiUcheriam ejusque sorores, quibus in secundo utitur Cyrillus ac uterque liber inscriptUS sit. Tr ouae,

[Joanni) celeriter.

his

vwbis

coltt

goprimOj
f/u<></
<///'</

S.

Pulcheriam

tuni fortiter egisse consive

tra Nestorium, ut res

non careret periculo,

e^TaTat;

religiosissimis
;

reginis

aul

potius

imperatricibus

mus
i

non video, cur credere debeautrumque librum ad easdem non fuisse

lubet

Theodosii odium de causa,

sic potuisset int urrere, sive

n Secundo ex hisceetiampatet,S. Cyrillum eHamabQrtm

ina.iiinv allaborasse
<//>//</

directum.
iim turbce

Pulcheriam, ut ipsa

talibus, i/ui
ut

magmi- essent
in concilio

Ephesino, ubi

danmatus
Ne&toriu&j

est

examinare totam historiam concilii Ephesini, in quo Nestorius condemnatus est, sed non siite turbis or/tr/ssi/i/is, et periculis Catholicorum episcoporum, quod tVesto?'itt$ potentes haberet fautores,

38

Non

curaret Nestorium quoque

damnandumaJoanne
ipsi adhcerentibus,

facm
:

Antiocheno,
soln/ii
s(

imhin-iiiil oi

et

<)ri<->/t<//i/>//s

nuiiiliii

quo pax rnn/ Hs concludt

ripsit

posset.

Etenim

//</ </<

Epiplvanius Cyrilli archidiaconus ea

re

multwnque
<

dissensionis

ad Maximianum, sed
S.

ipse

quoque
in

( '////'/-

esset htter ipsos pra-su/cs

'atho/u os.

Videri pOS-

lus

ad

Pulcheriam,
fratre
i

quemadmodum
[Cyrillo)
ei

eadem

sunt,

////<r

de

iis

apud nos disputata sunt ad

hit placet,

epistola

iegiturhis verbis: Soriptum est a doveatro

28 Januarii in S. Gyritto Alexandrino. Illud

considerare solum
prude/ttia
S.

mino meo
anciUaa
i >*
*

dominea

quantum

pietas ac

peverentissimaa PuloheriaB. Prwterea

ut

Pulcherise profnisse

rideutur

ad

Epvphanius rogat Maximianum,

/ir/r/iosituiii, i/i/i /xitiuis
i'i

Chrysoretem
'l/iro/losi/in/,

feliccm concilii cxituti/

ipStUS
/iidustr/a'

:nam
,

scriptores plerique

</<//

/i/ut</

ttttribunnt

quod

TheodosillS,

i/ui

Nestorio favere

pergebat, per
I

Pulche-

diu

/irr

fautores Xestorii

dere/ittts,

oeu/os

tandem
;

aperuerit,

partesque Catholicorum
</<

defenderit

quodque Ecclesia Catholica

phaverit.
Pukheria pro
felici

impietate triumr

amovendum, erba subjungo : e fcinel autem an< tita tua rogare dominam Puicheriam, u1 facial dominum Lauaum intrare
riam
i

curaret

el

pn

imi fleri,
i

ut

Chryson

tia

potentia dis-

39 S. Leo Magnus,
t/oite inajor,

testis

eerto

omni excep

solvatur, et eic
tio

dogma nostrum

roboretur. Ter-

exitu

'Onrilii ape-

ratn

/// Epistola ad Pulcheriam </<<" xxxixest in editione Parisiensi anni1018, at in nova editione anni 1675, quam ut pleniorem

Aristolaus
///

si/s </</!

ntpramemoratus a Theodosio misOrimtem, ut Orientales Cyrillo /<

eis

concittandos curaret, et Nestorium ab

quogue
/></

taudabo, iuod'1

est

usj ad Sanetam

ita

scribit:

damnandum, Porrocumomnia
littn
si/it
,

illa feliciter

Quod semper de sancta

prasumpsimus,
vimus.
id

pietatis vestrae

mente

verisimile est, S.

PulchericB operam

plenissime experiendo cognofidem,

niiilt ii/ii

Christianam

quamvis

divereis

Joii/iiin/i

quoque proftasse ad reconci/iandum Antiochenum aliosque episcopoi Orunu

s. Cyrillo 42 Ceterum

pravorum appeteretur

insidiis,

vobifltamen pra>

tales

<

>'//<

512

DE

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

cem eduxit. Cedit itaque Pulcherise laudi, quidquid ipse ex hoc tempore pro Catholica fide est
visus egisse
insidiis,
si

AUCTORE
J.S.
Ncstori fovit

ex allatis rriox verbis Epiphanii archidiaconi, Puto enim quod nunc non satis
43 Ceterum curet
potest,

(Pulcheria) pro...

Cyrillo,

suspicio

oriri

Sanctam non teque semper patrocinatam

Cyrilli.

adscribitur autem domesticurum interdum permissi sunt Xestnriani

:

8anda,
>it

fuissc canso- S.

Altamcn mspicio
;

itta

liberius agere.

ftaque qttod non poterat soia

probatur.

solidum

iimi

habebit
t

fundamentum

nutn

cum

auctoritate, prudentia et constantia

fccit.

tandem per(/ua etiain

Epiphanius archidiaconus per Moximianum ad Pulcheriam recurrerent, satis

Cyrillus per $e
et

insinuabant se ejus benevolentiai multum confi-

an ante condemnatiowm Nestorii frim addicta Gyrillo lemperfuerif Sancta ; cum Cyrillusin Encomio in sanctam
dere.

Magis dubitari

potest,

supplicibus libeltis 44 Tali artc Theodosium ne lertis t/uirltm sithscrihetttem, Sancta correxit. Suidas pag. 577 id refert. Ejus verha Latinus
.

correxit

Tkeo-

&>sii negliget,.

interpres paulo uberius exposuit hoc mot/o:Theo-

tiam.

dosius naturasocorsetinconsMeratusinomnibus

Mariam Deiparam tom. V Operum pag.

382 di-

quidem
illos,..

erat.

praecipue vero sic se gerebat erga

cat de Nestorio: Hic enim, hic execrandus, exhaueta aurea aua pharetra, consules etcomites,
et magistros,

qui per libellos supplices ei oblatos ab eo

reginarumque chorum concitavit. Verum ne hisce quidem verbis verisimiie fit, Pulcheriam favisse Nestorio ante condemnatio:

petebantaliqua beneficia, mnnera vel privilegia. Nam non lectis litteris ipsorum, inconsiderate

intn

inii

Ij<>

.uji/fi

laudatus

et

Sozomenus
quo
Nestoriana.

Quo sapientissimaPuIcheriasemel animadverso, ipsum callide subiit, id est, circumvenit, quum scilicet Eudociam ejtis uxorem
subscribebat.
in servitutem sibi

clare dicant, per Pulcberiam effectum esse,

dono datam accepit per suum

ei

minus prawalere potuerit

Itaque tentare
rius
;

hceresis

libellum supplicem

oblatum,

et

concitare reginas potuit Nesto-

subscripserat

non

ante

lectum.

quem etiam ille Quamobrem

CUmque

qutt/uu/ csscitt, quihus iltiuf rtnmcit

tribuit Cyrillus,

fortasse et aliquas ex

illis

sibi

faventes initto reddere potuit, sicut revera faventcm.

habuit Theodosium

atittud de sapientissima

Pulcheria non estverisimile^ necuttibi istud de ea

nominatim
t/tttis

dicitur.

rlurc

net/ul

Contra S. Leo verbis num.39 Pulcherinm unu/nnm fuisse

Pulcheria acriter est objurgatus. II paa. 44 idem factum narrat kis vcrhis : Erat Pulcheria mulier prudentissima, quffi multa fratris errata partim corrigebat, partim tegebat. Litteris ille certe quidem inconsiderate subscribere dicebatur. Quod ne faceret,
a

postea

Zanaras tom.

deceptam a Nestorio. Imo necSorores Pulcheriae

uuu/tut/u Nestorio addictas fuise,
rcsiiu stuini propalarecceperat,
Ijuliilius.

utque litterarum sententiam consideraret, ab illa admonitus, affirmabat, a nemine strui sibi frau-

postquam
de

hee-

mihi apparetproninffu
rei/iitis

Cerfo Ci/riilus

allQ

loquitur, alio de comitibus.

iif

Nam

de kisprcemitiste

dem, etscire se, quid litterse continerent. Quare illa ad socordiam fratris coarguendam hujusmodi commento usa est. Nomine illius syngrapham componit, qua sibi Eudocia augusta veneaque, ceu aliud quiddam esset, imperatori oblata, efficit ut subscribat. Deinde Eudociam ab illo accersitam abire non sinit, qusesitaque retentionis causa, profert syngrapham
deretur,
:

ccrftu isiu

Adeoque
a

riefarius

et

blas-

phemus, videns
sui/t

comitibus se defendi, borum

flducia elatus est.

M non
a

dicil,eum fuisse defenPulcheria.

u reginis,

nedum

S.

itaque convincit,

neque norit,

subscribere plurimis, qua; neque etiam fortasse fieri velit.

eum

VI. Alia Sanctae gesta, videlirel

Ac tum

quidein

commentitia
inter

illa

venditione

sublata, uxor imperatori restituitur.

ct alii recentiorcs,

Comentiunt

Theodosius solerter eoraliquot reliquiarum

quos Constantinus

Ma-

nassespar/. 56

ait,

Theodosium deinde

sibi cavis-

rectus:

se

ab ejusmodi
t/t

stultitia. Cocevi

vero de eo Pul-

Lranslatio; ul et inventio reli-

cheriaa facto nihil

potucruttt,

memorarunt, quod omittere

;

quiarum martyrum Sebaste-

i/ue nullits expressit

norum
Sanrhe.
Quod
auotori-

per

revelationera

Tempus quoindeque dubitari potest, ttfrum anteanpost concilium Ephesinum conH,

parcerent Theodosio.

oerit.

Ouw mox
ciia
Xcsfuritriut
,

disputata suni de felici exitu con,

45 S. Proclus anno 434 episcopus ConslanF tinopolitams creatus, cogitare cospit dc transAdcst Saneta ferendo Constantinopolim corpore S. Joannis translationi Chrysostomi in exsilio defuncti, idque revera corporis
perfecit

fnti -Innit,

Ephesini

et

de

damnata impietate
S.
Ct/rilitim
cit/tic

anno

138, teste
irt

Socrate
S.
Itic

lib.

Vllcap. xlv,

S. Chrysos-

Sofji '"

suppfc

/lucct/uc

i/tfcr

ut latius narrtthitur

vit iiiini }>ru-

Chri/sostomo
ohservo,

adversatUes
Orietitulrs

cum Joanne Antiocheno

/clicitcr

ad

14

tomi,

episcopos
nttrihui-

dmtia.

Septemhris./littt/

stuiuiiUi

unit

sk

mus

S.

ui/iuin perfecisse

Puloheri, n( ipsjam propria auctoritate credamus. Etenim omnino exis,

Theodosium Pulcheriam translationi ac snlnuuituii adfuisse, teste Theophane pag. 80,

imperatorem
et

unum

S.

ubi "it de Proclo

tttttii)

Easdem

timamus

summam

(reliquias S.

'hrysos-

illam

auctoritatem

i/uu

adolescente Theodosio
stui rclictnut

imperium administraverat,
/\/,/,c-

citlcm lutu fuissc ust/tir u,l tcm/tnru ctuicilii

oonfertaque processionis pompa deductas, imperatore et beata Pulcheria comitantibus,

publica

u Theodosio

iiccl tut

nmui

lumeti

Fuerunt

auctoritate eo etiam tempore caruisse videatur. Placet initur scufcufin Harouii, qui utl nuuitm

Apostolorum deposuit eeclesia. aliorum Sanctorum relxquim Constanin

tinopolim

translatm tempore S.

Pulcherise,

et

omnino
plerit/ue

verisimile esl ittam

640 de iis recte scribit : Miro quodivino concilio factum est, ut perVirginem Christi sponsam Virgo Deipara a Nestorii vindioaretur blasphemiis dum circumventum
13]

pag.

earum tramlationi

utfstitissc, ttret scriptores

<lc

dam

id prcetermisermt, sicut cu ctiutn tucuerunt iit translatione

S. Chrysostomi.
itui sine

Attamencum

nihil asserereve-

idoneis iestibus, de

ac penitus
fallaciis,

obrutum Theodosium Nestorianorum

perspiouam veritatis
!u-

kUionibus,

e tenebris in

Hssolum agam transquibuspartem habuisse S. Pulche16

riam scrtptores testantur.

Theophanes

DIK DECIMA SEPTEMBRIS

518
:
|

A
iHcitn,

$Ham
jrroces-

46 Theophanes ad annwn 20 Theodosi, qttirespondet anno 427 et 128, ita habei : Hoc anno

S.

Euthymii

cennio, ut

obviam
.,,.,

reliquUs

s.

fitephata:

Theodosius pius iraperator, beatam Pulcheriam imitatus, magnam pecuniarum vim egenisdistribuendam, aureara quoque crucera pretiosis
lapillis interstinctanusanctoCalvariffi locofigen-

/<. \\ JanuarHpag. 308 alia deminimum, serius ab Eudocia Cons-

J.S.

tanHnopolhn detata dicuntur. Priorum advenlus

S. Pulcherite revelatus dicitttr; de aliis Uhtdnon legitur. Prioribus honorifice inpaiatium

inductis

S. et

Pulcheria ecclesiam exstruxit

dara,

ad

Hierosolymorum

quanotissima
:

episcnpum

misit.

cehberrima
II

munere compensaturus, dextraa manus martyrum principisStephani reliquias per sanctum Passariorem obtulit. Eo Chalcedonem usque profeqto, cernil beata Pulcheria nocturno in ostento sanctum
verbis
istis se

Praesul hsec dona vicario

tom.

in

fuit, ut ipse testatur Titlemantius S. Stephano art. 10 his verbis lila

(ecclesia S.

StephaniJ

qua

eral in palatio, quse-

queper Pulcheriam

adificata dicitur, celehris est in histoviis, quia multi imperatorea et imperatrices ibidem coronati sunt. At attataper }:dociam reliquim non dicunturpropria S. Stephani
ecclesia honoratcs,

Stephanum

compellantem

Viden', ut preces

tuae simt exauditse, et ut petitio

pleta
illa,

tuajam adimChalcedonem usque perveneril Exurgens fratre comite sanctis reliquiis in occursum
\

deposita.

minam

$ed in s. Laurentii martyrio tanto magis insinuani getranslationem diversarum reliquiarum

Eac omnia

prQcessitiiUisquedemuminpalatium illatis.sumptuosam aadem sancto martyrum ductori, extru-

S. Stephani, guanto minus mirari possumus, aliquid reliquiarum corporis nuper inventi <>t> epis-

munera deposuit. Verum Tittemontiustom.Vl Imperatorum in Theodosioart.23 nullam kisce fidem habendam censet, qtda Marxit et in ea sacra

copo ad

pium imperatorem fuisse missum; ac deinde aliud quidpiam prasenti impcratrici Bierosolyma fuisse datum, 49 Verumtamen Titlemontius
lationes illas
variis locis trans*
objeetionos

cellinus videtur dissentire de

nts,

tempore translatioTheodorus Lector dc fncn, m quo S. Stepkani

reliquia Constantinopoli fuerunt depositce. Binc relationem Theophanis )> dedi temporeper ip-

non distinguendas contendit, multumque disputat prasertim in>t<t i in S. Stepha-

TiUemontii
irfittiiutiir.

num,

t <>st,;nf<!t priorem,

quam

<t

Theophane,

swn

designato;
sit

licet

Tillemontii sententia nequa-

qtiam

certat

imo etiam minus probabilis: nam

igitursunt argumenta

Cedreno et Vicephoro assertam dixi, fideprorsus esse indignam. Primo ait, de illa historia dubitare Baronium ad annum 130 num. 2e/3, Res pondeo Baronium merito de ea utcumque dubitare3 quianon legerat Theophanem sed Cedrenum dumtaxat et Nicephorum longe recentiores sed eamdem dubitandi rationem non esse nobis, qui Theophanem habemuspost Baronii tempora <<//'t

gemina

potuit esse translatio reliquiarum aliquot

S. Stephani.
Tillemontii.
disputatur,

Examinanda

an

47

Audiamus primo Marcellinum, quiad anhatc

scribit
:

iUm

reliquice

per Eudociam
aint aHatcB,
aii<r

Eudocia uxor Theodosii principis ab Hierosolymis urhem rejjem romeavit, an beatissimi Stephani primi martyris reliquias,
quae in basilica sancti Laurentii positse venelib.

nuni 439

tum. Deindeait Tillemontius, se t>n capere, quare Eudocia imperatrix suas S. Stephani reliquias
posuerit in ecclesiaS. Lawentii; si jam
clesia.

rantur, secum deferens. Socrates

VII cap.

anno

139
ec

xlvii meminit dc itinere illo Eudocia imperatricis, deque ecclesiis ab ea condecoratis, oum illuc
profisciceretur; et

Constantinopoli exstavet aliqua S. Stephani

cum

rediret,

sedneverbum
(

Respondeo id facere potuisse Eudociam^ quia ecclesia aui aratorium s. Stephani jam ha
Quare, cum non negare oratorium aliquod s. Stephani a Pulcheria structum fuisse in palatio} idque
bebat reliquias istius Sancti.
atesus sil

quidem

adjttngit de reliquiis ab ea portatis

'ons-

tantinopolim. Quare nec silenthtm aliquorum de

acceptis a

Pulcheria

reliquiis

mirari debemtts,

cum

de similibus facile taceant scriptores. Theo-

scriptores

mulH affirmentcum Cangio

in

Cons
argu-

dorus Lectorpag. 568 ita scribit : Eo (Theodosio) regnante depositse sunt reliquiae sanctorum Stephani, Laurenti et Hagnes in martyrio S. Laurentii die vicesima prima mensis Septembris: et eodem die celehratur illic eorum memoria usque in hodiernum diem. Solus Marcellinus Eudocia attribuit translationem reliquiarum a Stephani, quam tamen illius testimonio satis certam credit Tillemontius. At cum necMarcettinus nec Theodorus Lector, (qui eatenus Marcellino consentit,

tantinopoli Christiana pag, 136, non

/><>ti/i/

mentum afferre, quo magis fieret vcrisimile illud ipsum, quod oppugnat. Vulla enim ratiomagis
et rectius

S. Stephani reliquias aliena ecclesiaj

movere potuit Eudociam ad tradendas quam quod

Sancti rehquicB in propria ecclesiajam

alia

itfi/is

colerentur,

50 De inventione reliquiarum sanctorum '/>/<> F f/>/<>' <><> draginta martyrum Sebastenorum RetiqutM incerto contigit circa tempus, in //<> versamur, ss. quadra.

quod depositas dicat

in ecclesia S. Laurentii) ullo

re-

<m/}>f<i}i>

relationem

dedit

Sosomenus

lib,

l\
i>s

ginta marty-

modo
(iquicB

explicent, de

qua corporis parte fuerint

cap.

ii.

Verum cum

toia illa relatio

/>//<f

rwn.

S. Stephani, quas attulit

Eudocia, aut

data

sit

ad 9 Martii

/>st

Acta Sanciorum </

qua

in ecclesia S.

Laurentii fuerunt depositaz,

particulam
reliquias,

merito suspicaripossumus modicam tantum fuisse adeoque diversas esse S. Stephani ;

de quibus loquitur Theophanes,
et

draginta martyrum; ea tantum huc Iransferam, ////// proxime spectant adS. Pulcheriam, De ea

cui
II

Sozomemts <-/>. sic loquitur : A<- singula qui dem, ex quibus demonstrari potest, Dao oaram
i

consentitCedrenuspag. 337,
pacj.
ostenditurque,
probabilius

Nicephorustom.

esse imperatoris Sororem,

libens

lii'

pra^tereo;

155.

48 Porro variai

rationes afferri possunt ad-

me,qui aliud Bcribendi argumentum flusceperim, ad laudesel encomia

ne duifl forte cal
Illinl

nietur,

ssedivenasi

distinguendas reliquias S. Stephani, guas episco* pus Bierosolymitanus Theodosio misisse dicitur,

rhvertrTe.

vero,

qiiud

p-r

-;.

ijisnm el BC

oh

iis,

guas

Eudocia dicitur

attulisse.

Quippe

prioreseranl reliquia dextraa manus; alimeranl particula nullibinominaia. Prioresmisitad Theodo&ium episcopus Bierosolyminatus : alias in Patastina accepit ipsa Eudocia imperatrix. Priores Constantinopolim tulii Passarion cfwrepiscopus,

congruum esse mihi videtur, etdivini in illam amoris perspicuum argumentum, hoc loco commemorabo, quamvia aliquanto
clesiasticu' bistoriai

post acciderit.

Mox

cap. u incipU narrare, quo

1

modo

dicta: rn/iquia fuisseut /fe/n/sif// pro/te ConS-

qui anno 428 aut 429 obiit, ut colligitur ex Vita Septembris Tomus 111.

tantinopolim, ubi post ecclesta S. Thyrsi fuerat adificata. Deinde ita pergiti Porro supra memo ratum lociun destrui, et tantnm temporis spav,o liniii

514

DE

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

natam ecclesiam S.Sophiae, quiaepiscopiinprincipe illa eeclesia perorare solebant.

4UCT0RE
J.

tiumeIabi,meoquidemjudicioDeus de industria
idcirco permisit, ut et
<)

S.

martyrum inventionem,

Verum cum

lienevolentiam suarn erga Inventricem illorum

51 InventrixautemilUfuitPulcheriaaugusta,

mirabiliorem atque illustriorem redderet.

ftust reveintio-

orator lapidationem S. Stephani memoret, eiquc opponat prceclara opera S. Pulcheriae, /br/eprobabilius suspica&imur,

omnia

fuisse dicta ob con-

wm
aihi

dl\ unlir,

soror imperatoris.
9UB ter
illi

Nam cum

admirandus Thyr-

fadam,
enit,

Sanctaim

apparuisset, martyres, qui sub terra latebant. indicavit, utque ad ipsum transferrentur, praecepit, ut eadem depositione parique

ditam S. Stephani eeclesiam. Quidquid fuerit causre, veris laudibus sancttts anlistes sanctam
Imperatricem celebravit.

quo ipsc, fnierentur. Ipsi quoque quadraginta martyres, candidis vestibus amicti, eodem tempore semetipsos ei indicarunt. Bisce rci dtfj,t ultatem subdit, exponitgue cujus rekdione
cultu,
constiterit,

quae Deus Augustae revelaveral aequomodo,eademjubente, gucerere

vera
,

esse...

ea,

VII. Pulcheria,

quam

nullus

Graecorum
contra

de

semulatione
accusat,
et

fodiendo pervenerint adsacras reliquias. Demum inventionem translationemque ita enarrat : Quae cum nuntiata essent, confestim Augusta et episcopua ad basilicam martyris accceperint, et

Eudociam

molitionihus Chrysaphii

currunt. Ac protinns ferreisvinculis opera artiflcum circumquaque excmptis, operculum facile posthac extractum fuit. Sub quo magna copia

Eudocise aulam sponte deserit,

vitamque privatam

agifc

unguentorum,

pyxides argenteae n-[)crt.i' sunt, iu quinus sacra; reliquiae erant reconditae. Ac tum quidem Augusta, factaoraet in hia duse

sed deinde a Theodosio revocatur, pulso in exsilium Chry-

tione, gratias egit Deo,

quod ipsam tantavisione

dignatus
et

esset,

et

quod sacras reliquias tandem

saphio.

reperisset.
pretiosa

theca recttuas

transfert.

52 Postmodum vero, cum martyres pretiosissima capsa honorasset, eos juxta admirandum Thyrsnm deposuit publica festivitate, ut par erat,
el

Quamvis

scriptores synchroni

nihit

omnino

Uiritur S.ful-

solemni pompa
:

cum

psalmodiis et competenti

eultu celebrata

cui

quidem
bi,

in

bunc

modum

ego quoque interfui. Ethaec gesta esse, testabuntur

:

dicant de relictaper S. Pulcheriam Theodosii cheria aliqyo auta, quia adillud usquetempus illorum prced- tcmpore extru

qui

festivitati

interfuerunt

omnes enim

ferme adhuc supersunt. Quippe haec diu postea contigerunt, Proclo Constantinopolitanam ecclesiam administrante. Itaque inter
et
i

puihistoriam suam non perduxerunt, extesti- aulam monio tamen aliorum, qui medio atvoscripserunt, dubitandum non videtur, guinSanctaaliquotempore extra aulam vixerit, et ab administratione imperii tunc abstinuerit. In istudenim consentiunt Theophanes, Zonaras, Cedrenus, aliique recentiores Grrnci: verum neque de tempore nequede causa aulce relictGe tam consona aut aecurata narrant, ut veritasclare elucescat. Prceterea certo

mxissi

annum434

ni

nam

eo tempore S. Prochis ecclesim ConsIn

tantinopolitanm prcsfuit.
inventio

Chronico Paschali

perperam refertur ad annum )&\,quo proclUs diu erat defttnctus. Porro Sozomenus
iii

cap.

de revelationibus S. Pulcheriae hcBcsubaliis in

constat, simultates

fuisse graves inter

Theodo-

fungit: Sed et
tur

rebus Deus

id,

quod ventiasse dici-

sium

fcurum erat, Augustae saepius praei

:

Eudociam conjugem ipsius, earumgue causa Eudociam Hicrosolymamfuisse profectam,

et

multaque tum
est, quee Dei

illi,

tum sororibus

accidisse

ibiquevitam

finivisse ;

fama
s. Proctu

erga illasamorem testarentur.

insi-

tum tempus
ronitts

sive initiumcerto est

1

Hactenus Sozomenus.
63
gne,

adannum

16

sedneque harum simultacognitum. BamolitionibusennuchiChrydesereret.

Ad hoc

etiam iempus spectat elogium

saphiiet simul Eudocice augustas effectum credit,

ut s. Pulcheria

Pulcheriam
insigni etogii
celebrat,

quo S. Proclus in Oratione xn viventem Puloheriam cetebravit, Verba ipsius, prout Latine

aulam

55

Joannes

Philippus

Vorbugicus tom.

K
idquefactm
creditur d^lo

reddita sunt, subnecto

animi ipsius
ritualis

Admirare celsitudinem Reginas, omnibus fontis instar spi:

Bistoriaritm

ad annum 439 pao. lio

et alibi,

effundens

effundentis

benedictiones.

Olim quidem Judoji tapides in Stephanum intorquebanl animo obruendi primarium militiae CrWflxi principemque athletam rhetoremque .U haec Virgo, Christo seipsam invictum. conseorans, religionia ergo divitiarum thesauros erogando exhauBit. Mortiflcavit furentes carnis suas motus Cruciflxum in animae suae
:

non solum Pulcheriae secessum attribuit Eudo' non modicam Pulcherise cemu; sed vit issim lationem adscribitt eaque factum tradit, utEttdocia tandem ab aula perpetuo excluderetur. Laudat pro hisce Annates Baronii, qui nihil
cice

Ckrysaphii
cemulaiione

et

Emhtiiv.

simiie de Pulcheria scribit, sicut nec alii scriptorcs

Pulcheriam de itta cemulatione accusant. Quapropter temere de sancta Imperatrice, quam

nullus antiquiorum, nullus medii ceviscriptorum 3

thalamojugitercontinuil
pliiiu

terrestrecoslum,tem-

quod oculis spectamus, eleganter exornavit. Confitetur salutis thesaurum essesepulcrum: gratulabundagloriaturincruce, per quam vetus discissum esl chirographum etc.
istud,

nempa

imonerecentiorum quidem Grcecorum ultus d<> temulatione act usavit, temere, inquam, etsine ulto fundamento dicta fuerunt, ut etiam obsertali

pavit Tillemontius,

Vincentius

Hicchardus

in

Annotatis fuec

om-

Pulckeria, ncc de ulla alia rcctf exponx posswd; licetnequeatcerto dici, qua occasione S. Proclus in hasce ipsius laudeseruperit.

nia inteltigit de S.

Eudociam vero, sive a Chrysweagre tulerit auctoritatem Pulcheriaa sua longemajorem esse, non omni culpa caruisse, consentiunt Theophanes, Zonasaphio fuerit decepta,
ras,
titur

ct

cu/u eo

Existimatquidem taudatus iHchardtts p Tillemontius, dicta fuisse ob cxor-

Cedrenus, Nicephorus aliigue, quibusassenBaronius. Horum quidem sententiam non

admisit TiUemontius,sedargumenta, quibus tmpugnauit, examinabimus mferius.

eam

56 Interim

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

515
</>m

A
Chi-ysaphius
s. Ftaviawj
iitfcnsus.

56 fnterfm audiamus Theophanem 40 Theodosii, gui cum anno Chrisii

concurrit.

<!
1

armitm
ei
1

rum uarrat,

demum

ratione

ad

<

17

18

aulam revocata

roai
S.

Primo

explicat,

gua de eausa Chryin palatio et

.

opera Eudocim

saphius eunuchus.

summam

fuerit s. Pulcheria. Si ergo vera estipsius sententia, utveram existimo,

J.

amotaa

penes

pu/cnertam amoverc

imperatorem assequutus potestatem contra s. Flavianum episcopum Constantiopoiitantan,

c/i

S. Proclo successerat, fuerit exacerbatus : eujus rei ad Pulcheriam nulla delata notitia. Deiiu/c

Hc pergit Interim Chrysaphius cum impietatem animo recoqueret, nee ecclesiarum concordiam posset conspicari, studium illis turhandis adhibet, ac nt Flavianum episcopatu de:

rerum publicanan administraaone erat vancta Imperatrix, guando habitum est condliabulum Ephesmum, de quo mox agemus. 59 fnterim audiamus rursus Theophanem ml tCkrysaphiui anmtm 13 Theodosii; Hoo anno, ihquit, res pro- B&Sitabn "!

prias accuratins perpendens Theodosius, gatus; 1'uhh,et se Chrysapbii fraudibus circumventum agnoscens, ria <i-i aulam de impiis in Klavianuin perpetratis sceleribus, revocatvr;
et

admissis

in

jiciat

lapidem movet, Eutychem quemdam Archimandritam, qui cum ipso male de fide sentiebatj episcopum praficiendum secum consiliatus. Quoniain vero. Pulcheria rerum

omnem

summam
ctoritate,

administrante, nulla valebat ipse auin

animi concepil dolorem. In iram ii., ie prorumpens, primo Chrysaphium in quamdam insulam ablegal tum in Eudociam graviterob jurgatam, malorum omnium auctricem eam ili,

mum

reliquos episcopos injuriis,

sum

animum

sese

rudem et inexpertum Eudociaa primum insinuat et in propriae

,
.

cens, quse Pulcheriam aula ejecisset, durius invehitur, et ea insuper, qusa circa

Paulinum

acciderant, in rebus
ris
;i(1

cum

probris objicit.

Illa

matris perniciem invidiao faces accendit, eiqne

suggerit, ut

desperatis

eam apud imperatOrem

praepositi

praapositi

roque pivshytero,

sihiadsciscendifinecavpatet incuset. Puleheria

negotiis gerendis necessario exigebat. Imperator a conjuge molestius interpellatns, hoc ad eam responsum dat Depone animi anxietatem, praepositum enim obtinere nequis neque Si>n>reni
in
: :

namque conjunctam

operam

Hierosolymam se dimitti rogat:Seveet Joanne diaconosociis itincacceptis, Hierosolymam tendit Illos autem sam frequentius in urbe prius itasse, et modo
ali

cum
bus

ea Hierosolymis reperiri, ac insuper pluriea donis augeri audiens tmperator, missis

capite

litieris,

mulctarijussit.Tumdemum
:

bea

praeclare, solerter,

et

cum

pietate res imperii

administrantem ego removeo.

efficitquc ul
illa ultro nli

lam Pulcheriam multis precibus sollicitatam re duxit in aulam quaa extemplo mandavij Ephe sum, qui sancti Flaviani corpus atportarent,
illudque

57 Intentis frustratus Ghrysaphius, aliam do-

magno pompie
in

satellitio

per

mediam
,

riuln

recedat

lorum componit machinam. FitEudocise auctor, nt ipsa precibus imperatorem fatiget, ac Pulcheriam quam virginitatem Deo consecrasse
,

ierebant, a patriareha Diaconissam ordinandam,

sanctorum apostolorum eedem speliendum inferrent. Ba?c Theophanes cui fere in omnihus <<ms<>tmt Nicephorus tib. \\\ cap, xi. \ ii et xi, ix, ubi tamen porperam, nisi
.

urbem stipatum

eo jubente, impetret. Ita Eudocia in rogando frequentior, et in postulatis exigendis importunior, leniorem imperatoris animum, quo desiderabat,
impellit. Deatus Flavianus, accepto imperatoris jusso, mala ex eo, si fiat, nascitura

mendum
sc}>tiim>

sii

transcribentium^ asserit Pulcheriam

esse,

anno absentim revocatam

cum
t>>/

id
<n,

}>n>i)rii< ejus <lictis

repugnet: neque enim

nis d.ri/ TheodosiuSj

postquam episcopatum ad
\\

iiiinistnirr c<r/>n-<rt l-htriatixs.

et in anxietatem conjicitur. Imperatoristamendictisobseqiientem se fore pollicetur

praesentit,
:

60 Zonaras tm.
!i
s< i!

pag,

<(<

amandatiom

ut ctim Tlie<
pluffli

aula

ct

revocatione Pulcherim brevius scribit,

<!rs'jti/

mii niul
'

acsimul Pulchera, ne

conspectum admittatur; Ne forsan, inquit, quod a te libenter non sit ferendum, circa te quippiam exequi cogar, litteris significat. Ex scriptis, quod parabatur,
illa

in ejus

tempus. Verba ejus sub }</. Idem Chrysaphius, aacita etiam Eudoeia
adjutrice, facilitati principis illudens, persuadet, ut et Pulcheria ab administratione rerum amo

idem plane

Zonaras,

conjiciens,

preeposito ad

Eudociaa
pri-

veatur.

Ea

igitur,

aula

relicta,

vitam privatam

libitum cedit, et in

Hebdomtim secedens,

agit, et iu

Hebdomo

quiescit. Ai Imperator (post

</<>

vatam vitam agebat. Hinc in Fiavianum, velut commissum sibi arcanum )'evelantem, imperatoris et

conciliabulum Ephesinum, tn

damnatus pes
et
,

simeque vexatus s. Flavtanus) \i\ tandem ad sa-

Kudociie comiuota indignatio.

mentem

reversus, considerata

nefaria

C
ted
'iiiii

liu-

tociu ipsa

TheodoRio
facta
e$8i
i

58 Caeterum Pulcheriaad privatam compulsa vitam, et Eudocia negotiorum curam gerente, tale quippiam accidit. Erat Paulinus quidam vir litteris omnibus et formm venustate conspicuus, Eudociaa apprime charus,
liarius agere,
et

Flaviani caadej et Pulcheriaa delatione

justa in-

dignatione contra eunuchum commotus, quera earum rerum omnium auctorera esse constabat, hominem relegat, opibus ejus eonflsoatis, et So
///</!<>, !>

tUSpecta,

cumquofamiilia aolebat.

seorsim colloqui

rorem petita venia peyocat. fta quod Paulinus occisus,

napecta,

ille,

hisioriam

<!<

</

Eudocia

'/'!<>

At

cuiu sanctorum

Theophaniorum

die

malum

dosio fuit
/<,/ etiam

seorsum inferim narrans,

\>
'.\'.\l,

elegans omnino et stupendse magnitudinis nonnullus imperatori obtulisset, ille fructum ad-

separanmt illud factum ii aliis cephoruslib. tVcap, XLiu,et Cedrenuspag,

iii

miratus Eudocfae misit, baec Paulinodedit Paulinus duos posl dies illud imperatori obtulit.
:

/l <</

/></.

343 postrelatum conciliabu

Crilciini

imii

Ephesinum
i?
f i 1

<!< rr<<><<t/

adaulam Pulcheria
insecuto, qui

aiiiqui

Imperator malum agnitum ceiavit, etad augustam profectus, Persalutem, inquit, meam, obtestor, quid de malo, quod tibi dedi, actum est?
sis, inquit illa, comedi. Imperal >r et Pauliiram versus malum proferri jubet num in Cappadociam exulem abactum trucidari. Bactenits Theopkanes, qui deinde asserit, Eudociam <> Chrysaphio eliam contra S. Flamannm faisse excifafom, im/ci/m- ortam esS6 l)i<>scori et Chrysaphii conspirationem pro Eutyche contra S. Flavianum. Porro laudatm Theopha-

subdit seguentia:
fini
1

Ajmo proxime
;

Theodo
,

iu

se a Chrj laphio
ini

deceptum

eum

in

quamdam

ulara relegat. Eu-

Ita salvus

in

quoque augustam graviter objurgat,om nium malorumeamcausam,e1 abeo Pulcberiam aula fuisse pulsam, iliccns simn) el Paulinum
dociara
:

exprobran

ei,

quera pomi cauea necatura fuiese

rei indignitatera

demon travimus. Eudocia

ferenSj petiit
ut

non

Hiero lolyma sibi abire licerel petrato eo econtulit, comits Severo presqui bytero, et diacono Joanne. Imperator cognito
illos

516

DE
etiam
in

S.

PDLCHERIA IMPEKATRICE VIRGINE

episto/ce illius dare, ubi fheodoretus,
ait
:

AUCTORE
J.

s.

urbe frequenter ad ipsain conimeasse, missis earnificibus capita eorum amputari

illos

Quia

imperium pietate

ornatis, et

purpuram

tide illu-

Sanctamautem Pulcheriam multis verbis consolatus, in aulam reduxit. Ea statim Ephesum misit, gui sancti Elaviani cadaver adferrent.
jussit.

stratis; scribere audemus, tenuitatemque nostram non cernimus, quia sacerdotio debitum

honorem impenditis.
64 Verurn existimat
Tillemontius pat/.
episcopo
178,

Ex hiscc
erat

omnibus concludo,

S.

Pulcheriam anno

A\l aut 448 ab aula

set essisse in

Bebdomum, quod

cpiscopos Asianos ct clerum

Ephesinum anno

unno ui fortmse data,

aftfl

prope Constantinopolim, ibique mansisse usqueadfinem fere anni 449 autvnitium sequentis. Set undo, licet Ckrysaphius auctor
palatium
illius secensus

fuerit prcecipuus,

videtur

tamen

Eudot ia etiam aliquid contulisse, et consequenter litbcns net dum eo tempore fuisse in pattfstina. At esse, qum de Eudocta narfateor non aque certa
rantur, ufi nvi
tilia qita-datn
<

Ephesino sH certo ante tempus, quo scripsisse ad Theodosium et Pulcheriam, hanc- Sancta que etiam respondisse. Colligit istud ex iis, quce secessit. habentur tom. IV Conciliorum col. 689 in disceptationc Bassiani. et Stephani de episcopatu Ephe447 aut 448 pro Bossiano
sino litigantium in concilio

non
ex

video, aliquid certi de

,

adjuttCta.

illis

quce ibi leguntur.

Ghalcedonensi. At Pulcheriaemposse ftam primo ne.de

temporc qu/dcm missce istius relationis adaulam satis constai, cum verba valde obscura sint ; nec verisimile sit, episcopos dc pace ecclesioe Ephesince ad aulam scripsisse, postquam Bassianus quatuor

SUnt VIII. OUSD relata sunt Quse

contra

de

Sese-

annis pacifice sederat, ut locum intelligit TillePraderea si omnino constaret , illam epistolam ab episcopis Orientalibus futsse scrtp-

**

cessu S. Pulcheriae, vinriicantur

tam ad Theodosium

et

Pulcheriam,

et

hos

ad

Tillemontium

UUiimdiu "
Sancta#

ab aula abfuerit

litteras episcoporum respondisse, postquam Iiassianus quafuor annis pacificc scderat; omnes illce cpistolce necessario ref&rendai essent adpriores

menses anni 447, id est, ad illud tempus, quo S. Pulcheria uecdum secesserat. Gottigitur id satis ex illis ipsis, quce Tillemontvus disputat nota 10 ad S. Leonem de lcmporc depositi Bassiani.

Etenim Bassianus apud Labbeumcol. 696

Tillemtmttut

dicitur

mox reUUa ex
Vheophane
fatitta
wt

Unpugnat,

qua refert de conatu ( dam ab administratione Pulcheriam sed plura omittit, asseritque adjuncta aliqua a Theophane relata parum esse probabilia, alia vero nequa:

illemontius tom.

XV

in S.

Leoneart. 15//'hrysaphiiad amoven-

inclusus carceri quiuta feria Paschatis,

id est,

24 Aprilis anni 447

deinde post tres menses exattt

minis fuit depositus, igitur estsub finem

cilio

dicitttr col. 689.

Depositus

Julii.

presbyter dixerit anno 451

Itaquecum Cassianus mense Octobri in con-

1/101111

defendi posse, ac
illa

demum timendum
sit

esse,

Ghalcedonensi, se post illud tempus quatuor

et

ne relatio
rei

Theophanis tam

falsa pro ipsa

summa, quam falsam

est,

certo credit in adjunctis

potest depositio referri, nisi

aliquot, Gravis sane hcec est

dendum
t/a>,

censwa; atperpenan rationes Tittemontiitamsint solisit

mendicasse Constantinopoli y non adannum 447 : cumque epistolce omnes prwcesserint carcerem Bassiani, illce certo datce sunt ante Pascha anni 447,
annis errasse
et attte

ui huir censurm nccesse

consentire.

Primo
in

secessum Pulcheriae.
ni/ii/

objicit,

annis

17,

(9 et

150 litteras fuisse datas

G5 Pratrr httuc cpisftdam, ex qita

plane

Ejiistala S.

ad Pulcheriam, tamquam ad personam, qum

evincitur s nullam aliam attulit Tillemontius ante

Liuiusanni
nihil

administratione rerum partem habebat, non tamen taittam, guanfam luihcrc dcbuissct prn htmo Ecclesim.
tur,

conciliabulum Ephesinum,
pervenit. Scripsit

qum adS. Pulcheriam AM ftiatn probat, tamen S. Leo ad Pulcheriam cum ad Sancttim

Vthoc argumentum accuratius

illos

discutia-

recensebo episiolas, quas circa

scripsit ipse

annos ad

anno 449 antr conciliabulum, et geminum quilirm exstat exemplar litterarum Leonis adPuicheriam,
iufra videbimus.
stola f/S.

non pene-

nerit.

s.

Pulcheriam datas
alias atiquot,

Tiltemontius,

ittui ct

quas ipse ante datas existimat, quia saltem utcumque pertinentad Vitam
68
///

qum notantur Idibus Verum cum

Junii tmtti 449, ut

illa

S. Leonis epi-

Sanctai.
littera

od

S, Isidoro Pelusiotaart. dcredit,epislolam

Snnrtani
antr

tt<r

ipsius r\i.ui /ibriquurtt\qiof rarvt insctiptione,

dttfutu

fuisse tu/ S.
tjiiiu

Pulcheriam. Probabile id
t/f

Pulcheriam non fuerit perlata, cttmque ipsa nullum tunc videatur curam habuisse de iis, quo? Ephcsi in conciliabulo acta sunt, omnino dicendum videtur, S. Pulcheriam eo tempore se rebus publicis non immiscuisse, sed
ritaui egisse privatatn.
c.i

mnuiii 117

mi/ii vidrtnr.

iu illa epistola, jinstquuin

imperatore meminerat S. tsidorus, subdit; nec iiuu sanitatem salutera pii vestri uuperii
<
i
i

patebit

variis litteris

Bocipsum inferius magis ad Sanctam datis, ttt fidei

etEcciesta'

opem

[vuiii

cognovissemusj, et

maxima

repleti laetitia,

semper
cessus

fecerat.
ille

gratiarum actionena ad Deum nostrum omnibus intentis uervis effudimus etc. Etenim vi his verbis videtur scribere ad aliquem, qui imperabat cum Theodosio imperatore, itu ut aut Pulcheria uut Eudocia necessario iitr intelUgenda. Verum, cuicumque taipta fuerit epistola, verisimiliter data fuii ante unnttm 177. hhin in Pulcheria pag. 17.S, obscrvat ad ipsam scripsisse Theodoretum Epistoiam xi. lii, neurbs Cyrus gravioribus premeregloriam atque
tur vectigalibus ; sed ipse agnoscit,

prcestaret, quemadmodum antea Hasce inferius dabo. Verum seSancta*, de quo ex scriptoribus satis

lilteras illas S. Lconis et aliorum adeo non potest in dubium revocari, ut ettam magis confirmetur. Certe fides Sanctmiis

videtur constare, per

mirifice

commendatur
iis,

nec tamen ullibi legitur

seopposuisse
et nefarie

quce contra fidem

;

gesta sunt

Ephesimale quod oehementer mirare-

mur,
66

si ulla

Tiliemontius

tunc auctoritate valuisset. nota 5 S. Leonem con-

ftatioci n

tendit,

non

esse verisimile,

Theodosium

voluisse,

quibus rrlatiunem Thto-

fumc fuisse

scriptam circa

445, ita ut non spectet ad ptopositum nostrum. Lubet tamen iuHium

annum

ttt Flavianus Pulcheriam conseerarect diaconissam. At uon video, quid in Theophanis id nar-

rantis rclatione mcrito disp/icae potttcrif Tillc-

phanii imptir ffnat TUlemontitts.

montio.

: ;

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

517
lUCTOR]
J.

ctare perspicio, ipsum muUa Theophani attribucre, quce non habet. Primo ita factum oppugnat, acsi Theadosius voluisset, t/t mvita consecraretur Puleheria. .1/ id nullibi
dicit

month. Contra

non

potuisset ceque aberrare a tempore rei qcstce

quam

Theophanes. Pagius adannum iSOnum. 3 Marcellini verba allegat, dicitque rem ab eo relascriptor contemporaneus, in

s.

nem cum

Theophanes, neque necesse erat ad intentioChn/saphii, utprorsus invita consecraretur

ea esset pietas S. PulcheriaSj ut facile

tam anno non suo, 89 Sane Priscust

tt
i

serenda
. i

Excerptis de legationibus pag.QQ insinuat, Satur-

idetw
'

iii

ad

ninum,quem Saturnillum
Constantio ctridam,
bcet
Attitce

vot

,t.

assensum perduci

occisttm esse,
se filiam illius

li

iii

contra<-

potuissct, si id ei S. Flavianus

postquam Theodosius promiserat,

rftis

oi
>

votuisset persuadere.

Theophanes tantum dirit. scripsisse Flavianum ad Pulcheriam, e veniret ad se, ut non cogeretur facere, quod a U\ rnqitit,

Pi tscus

Bunnorum

regis

nu

non sit ferendum 3 secimdum Grceca, quod te dolore afficeret. Itaque piusculttm kic Theophani adscrioit Tiilemo/itius, quam itle dixit,
libenter

nuptus dasurum : quod ipse TiUemontiusin TheodosioIJ refert ad annum UO. Verba Prisci huc transfero ; Huic pethUoni (praidicti Constanta imperator annuerat,
et opibus
el

el

Saturnilli filiam, viri

illi

generei

lari e1 ornati, se

aliquid non libenter aat cum do~ lore permittere; aliudpatialiquidinvitum. Verum
esl

quia atiud
ionrje

ouptui

dum

magis a Theophane aberrat Tillemontiust subdit: Theophands asserit, Chrysaphium insinuasse Theodosio, ipsam ( Puicheriafn ) id

daturum promiserat. SatumiUum autem (Grarce M vero) occidit Athenas seu Eudocia (utroque enim nomine vocabatur) aeque imperatori ad exitum perducere, quod promiseratj per Zeno-

Contendebat ipsam id velle ad amplectendam virginitatem. Hwc omnia falso ac imperite attritjuuntur Theophani, a cujus mente prorsus aliena sunt. Votebat enhn Chrysaphius eo argumento uti Eudociam: Cum Pulcheria virginitavelle.

nem virumconsularemlicuit etc, Beect inquam t iimuuut occisum esse Satuminum, postquamfttia ipsius promissa eratConstantio, Cumautem illa promissio nequeat figi ante annum in, ct potirn
l

cum IWemontiositflgendaanno
videtur epocha Marcellini,

140,

deserenda

B
illamnequeunt
fatsitatis con-

tem dicatur servare ordinetur diaconista, &7 At qucerit Tittemontiits, an kabuisset impedimentum, quo a rerum administratione impedi;

habet sibi

quinullum n Grcscis consentientem ; prout Marcellinumjam

insuper objicit
Tillemontius
.

erroris arguit Pagius.

70

Qum

exigui

nfiir

obji tttd

rctur, si diaconissa fuisset ordinata. Respondeo,

momenti

vincere.

diaconissashabuisseofficiastatuisuopropriat quo2
obirc voluisset Sa?u-ta,si consecrata fuisset. ffisce igitur impedita fuisset ab administratione rerum

solam tangunt chronotaxim tm miliim Nicephori, qui secessum S. Puloheriaa petperam iiiomvnti.
sunt, uut

iu umiiiui

publicarum, quce nec congrua erat statui diaconissarum. Iterum qucerit TiIlemontiust cur adeo Fiaviano irascerentur Theodosiuset Eudocia, quando sponte a rerum administratione discedebat Pul-

septimum producit, indeque annos Eudocim supra verum anget. Aierrores chronotogici istius scriptoris nequeunt efficere ut retatio Theo t
pfuinis
t

sit

fulsu,

iitiii

iuir

i/'s

crniribus

<

rr.it.

nicus igitur superest scrupulus

Tillemontii, qtti

ait

senon

intelligere,

qnid

sit

ilh prcspositus, qui

a qua cupiebant arnolam ? Respondeo, diciiratos faisse, quia arcanum credebantrevetatum. Quod ille adjungiti dici Theodosium simpliciter egisse, aliorum molitionibus deceptum rursum alienum est a mente Theophanist qui affirmiit, Theodosium crebris Eudocice precibus tancheria,

S, Pulcheria
RespondeOi
isto

dicitur

transiisse

adEudociam

transitu

nihil aliud signiflcari.

quam quod prwpositus sacricubiculi^cujusmagna

erat dignitas etpotestas, quique antea o S. Pul-

cheria dependebat,

et

retur deinceps parert

flcuttatis lateat,

mandata accipiebatt jube Eudocim.Quid ea in re dij

ad
nngutas

dem

succubuisse, consensissequet ut consecraretur,

u/ sic

sane non perspicio, Itaque con

nimirmu

minore invidia

et

sine suo dede-

fldo

me

sufficienter respondisse

core prcrdarissima fmperatrix ab imperii admiministratione amoveretur. ftaque tota illa historia apte

Titlemontii objectiones.

71

Verum

lubet

etiam inquirere,
illa

quo

uuno

Uistoria powri

colueret

apud Theophanem,

et

inepte

figenda videatttr discordia

ex

pomo

ortat

qum

discoTdUm
gmerantiB referenda
'iiinuin

hactenus oppugnata esta Tillemontio. At hic subjungit aiiud argumentum, quo contendit, Eudopotuisse.

Pautino mortist Eudocia exsilii fuit occasio luiiit dr ilta scriptores ambigue loquuntur, Mar
celtinus
iii.ii,
(

est

<><i

HK

omnibus istis molitionibus adesse non Verum, si Eudocia omnino non adfuissett inde non posset inferri, faUa sse omnia, cum Chrysaphii dolo peragi potueriut. \njunieutuin
t

ciam

mortem Paulini figit anno 10, "/ jam causam occisi Paulini prcetermittit. 'hronicon Paschale totam historiam habet ad aniiiuii 144, innuitque Paulinwn non statim inter
1

sed

Tlllemontii accipe.
Marcellini
auotoritaSf
.isiliiiin Eudocia titias

/rr/iii/i

sed, relatm
illos

historim de

pomo

subdit

68 Marcettiuus cornes iu Ciironico ad uniiuni 440 ita habet: Paulinus magister offlciorum in
Caesarea Cappadociae, jubente
cipe,

Theodosio prin-

referentis.

vere factum est anno 440, male historia de Paulino et Eudocia ii Theophane refertur ad tempus, quo aberat ab aula S. Pulcherfa. Rursum Marcetiinus ad anautn 444; Severum presbyterum et Joannem diaconum Eudociae reginaa apud /Kliam ursi

interemptus

est. IJoc

(Theodosium et Eudociam) inter divortium intercessit ac BeparatiOjjPaulinumque deinceps suspectum halmii,, ac i,;imJcm interflci praecepit. Postcmdem vero Pautini Eudocia Bie rosoiymam discessit, ut ibipluribus referlur, Zonaras, Cedrenus, Gtycas, aiiique factum referunt sine ulia temporis certi nota. Verum Theophanes

Exhinc

etaris

verbis asserit, discordiam

esse,

iltam

pomo

bem ministrantes

raissus

ab imperatore Theo-

dosio Saturninus comes domcsricorum occidu.

Eudocia nescio quo excita dolore Saturninura protinus obtruncavit statimque mariti impi toris nutu, regiisspoliataministris, apud Kli.un civitatem moritura remansit. Stsc similiter ad atiud tempus a Theophane relata vidimus. Binc Tillemontius ait,clare fabulosa esse, qum de-Pautino et Eudocia tempore secessus S. Pulcherise referuntur a Theophane, acsi Marceliinus
:
.

quando Pulcheria privatam vitam 18 aut degebat in Bebdomo, ita ut ad annum 149 '' mente Theophanu flgendum ntinitium discordim inter Eudociam et Theodosium: disces susvero Eudociat referendum sitadannum 440.
natam
1

"j^

Theodorus Lector Uatim

initio

Excerptorum
fuei

disti
i

ii<

uero

refert

mortem

Theodosii,

et

de Eudocia

tub

n.

i,r

ad

junguntur: Refert etiam Theodorus Eudociam augustam BUerosolyma profectam, aoo ampliue revertisse : et Marinam virginem in palatio ante fratris sui obitum e \i\is excessisse. Exhisce
i/uis

iiniiiiin

H'.\.

518
A.UCTORB
J. S.

DE

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

et

quts posset exislimare, discessum Eudocia; a Theo-

optime

cum Theophane

congruit.

Verum

id

doro figipost
claris verbis

morlem Theodosii quemadmodum figitur a Zonara pag. 45. Verum id

:

morjis explicahitur,
tolas,

dum

ipsas

proferemus epis-

ex quibus patebit, quantum Sanctce pietas

non videtur velle Theodorus, sed solum dicere, Eudociam, quai ante obiertit, uon rererfisse, ut ex facfle exponi possunt verba Gjr&ca. Jam vero

Catholicce Eclesice profuerit.

Theophane certum videtur, Hierosolymis aliquot saltem mensibus ante mortem Theodosii, cum ibidem occidijusserit Saturninum, eaque de causaseverius
Prisco, Marcellinoet

Eudociam

fuisse

a Theodosio fuerit tractata. Attamen probabilius e.ris/imo, carn non discessisse ante caneiliabidum Ephesinum auditamque mortem S. Flaviani,
licet verisimiliter

8 IX. Secessus Sancta? quantum Ecclesife nocuerit ob tumul-

omniauctoritate caruerit, simul-

atque Theodasio ob pomum Paulino datumsuspecta fuit. Tota hcec chronotaxis est Theophanis,
cujus relatio apte cohceret, ut vidimus.
Mon etatim post promotionem 8. Koviiiiii seceBSit

tuosum conciliabulum quan:

tafuerit spes S. Leonis et alio-

1?j

Einc etiam nequeo asseniiri Pagio, quide

Theophani,

rum
danna

cie

S.

Pulcheria

ad

ceteris fere consentiens

adannum&O

Ecclesise resarcienda.

num.

Pulcheria.

Pulcheriam adaulam fuisse revocalam, non post quartum secessionis ex ea annum, nt ibidem Baronius habet, sed tantum Theoposl aliquot menses, quam in offensionem
\ contendit, S.

dosii fratrisincurrerat Assentior

quidem eatenus

Pagio,

quod

S.

Pulcheria ab aula non adfuerit

Secessisse ah aula
S.

quatuor annis; at de absentia aliquot dumtaxat mensium minime assentiripossum ; cum probationes ipsius fere biennium exigant. Ait S. Proclum

anno verisimititer 447 E ab administratione imperii Quando prorsus abstinuissc usque ad fincm fere anni 449, S.Pulcheria mox ostendimus. Fecit hoc Sancta ut invidice ce- pnidentcr ab
Pulcheriam,
et
deret,

armo 447 defunctum

non potuit:
rii

esse,

scd id certum facere

nam

ui

S,

Ftaviano,

ffenscheniusnosterad 18 Februaet Cuperus in Pafriarchis

ne periculosis molitionibus ulterius se exponeret: non jussa ab imperatore, quantum

et

aula

rc.rcssr-

rat.

Constantinopolitanis ante

tomum

Augusti

in

existimo, sed prudenti consilio ef propria voluntate, uthahet Theophanes, oh rationes jam dictas,
et

Proclo, hujus Sancti obitum longeprobabilius re-

ferunt ad annum

secundo Pagius S. Pulcheriam ab aula secessisse, postquam Flavianus successit Proclo: Eudociam vero die Epiphanio146. Ait

varet.

forsan etiam, ut admeliora tempora se reserTimere etiam poterat, ne cogeretur rerum

administrationem dimittere, nisi id ultro facerct. Quare dubitandum non cst, quin prudcntissima

rum

anni 148
est,

Theodosii

gratia excidisse.

At

certum

S.

Pulcheriam non statimpostelectio-

Imperatrix sapienter se auhe subdiixerit, prccsertim cum prceviderc nonposset, quanta inde fidei
Catftoiicre turbatio,

nein Flaviani secessisse,

cum
et

id potius contigisse
fortasse toto

videatur aliquot mensibus,

serius:

anno

essent exoritura. Hcec

tuisset

quantaque Ecclesia damna quidem mala impcdirepo-

namvariQ

molitiones Chrysaphii praicesest

Pulcheria,

si

serunt

ner necesse

dicere, eas paucis diebus

auctoritatem habuisset,
?iis

peractas esse;
innuat, et

cum ipse Theophanes contrarium promotionem Flaviani referat ad an-

erat Theodosius

cam in rebus gerendis quam habuit, dum juvesed forsan parum efficere

potuisset co tempore, etiamsi

ucc nliijuot

39 Theodosii, secessum vero Pulcherise ad sequentem. 74 Prmterea, sicut ex relatione Theophanis et

num

perii administrationem retinuisset, quia

qualemcumque imnomine Theodosii gerebantur omnia, summamque apud

Theodosium potestatem
adeptus
erat

Chrysa-

snhim inae-ibus
nli
iittht

aliorum

abfutt, sed

duobus miins

ciroitet

Theodosii non excidisse die Epiphaniorum, sedaliquot diebus post Epiphaniam, ita prorsus incertu/u apparet, utrum itf contigerit anno 448
est,

certum

Eudociam gratia

phius.

70 Quidquid futuntm fuerat, manente in pa- ingens dumPulcheria, quod nequit resciri, ea vitam num passa est agente privatam, ingens damnum passa est Ec- Ecclesia a tttlatio
clesia.

an
<jutt>

149.

Ktjiie

iitrerttr,

intti

improbabilia sunt

Historiam

salis

notam

breviter perstrin-

muUuoso

con-

tttftfit

Pagius,

piritme

e.r

pomn
;

offlciorum aocidi

dimus,

iut/uit

quod Theodosius, orta sttsPaulinum magistrum mandarit, ut anno 447 ostenquod Eudooia non multoposl
slalim
,

gam. Eutyches archimandrita magni nominis

propc Constantinopolim in hoeresim lapsus est Ncstoriance confrariam. Hac de causa S. Flavianus anno 448 concilium congregavit Constantinopoli, ibitjue damnata cst hwrcsis Eutychiana. Non
acquicvit huic sentcntia? superbus archimandrita,

cilio EpAesino.

Hierosolymam proflcisci jussa et Pulcheria in aulam revocata. Nihil ex hisce ostendit Pafjius,

nihll

ostentfere

jiofuif,

cu/n
titii

o/uniti

siut

sed

voluit.

generale concilium, iitudque id con-

conlraria Theophani, cui et

pfcrist/ur. Xihi/
irjilur
e.r

consentiunt in
t/e

gregaretur, obtinuit ope

ipso et cuni

Chrysaphii, qui

cum

fiisre

retfitu

Pul-

Dioscore Atexandrino episcopo con-

cherias tuf

aulam

potuit recte inferre.

:

Deindede
sub

tra S.

Puloheria subdit seguentia anni

Christi insequentis

Hanc

149,

expulsa

finem ab im-

peratore Eudocia, ra aulam rediisse, et iterum

Flavianum conspirabat. Synodus igitur anno 449 habita est Ephesi : sed ibi per vim et metum acta sunt omnia, Dioscoro Alexandrino sifu' omnem auctoritatem per Chrysaphium vindicantc, ita ut Eufyches a conspirantibus fuerit
absotutifs,
et

rerum admimstrationemsuscepisse,demonstrant
Leonis ad eara direct, aliasque, quae inter epistolas Leoninas leguntur, qu tamen datffl non sunt ante annum 449. Hic facileassenepistol&B S.
tior
1

S. Ftavianus

cum

atiis

condem-

natus,

19.

Pagio, rediisse Pulcheriam sub finem anni .1/. si tunc reffierif. er rulrulis Popii duobus

exsilium actus. Addit Theophanes cum aliis : Hic ( Flavianus ) porro etiam ante exauctorationis decretum pugnis et calcibus a
ef

in

Dioscori ministris ejectus, triduanus

cum morte
diis

fere annis ab aula abfuit; atque id

verum puto

viiam immutavit

et

altero die minis et gla-

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

diismilituniintentatisadsubscribendumepiscopi snnt adacti. Non tamen subscripsenmt, $ed omnibtts

r.Ki

siae,

Quid S. Leo mmt nda, ,

contradixeruni ApostoUctB Settis legati. 77 S. Leo, q\ti summxim pontificatum admi-

vuu metumque gerereitfur, sacramentis Eccleet tpsi symbolo ab Apostolis instituto, prsejudicare aon posse, aec se ab ea fide ulfa
injuria separandos,

11

'

J.

TOBl S

quam

plenissime expositam

nistrabat,

it

Soncfre
concilia:

quando legatossuosmisit adsynoditm,

atque digestam

4int<:

trilum

vonas ea de causa conscripsit episiolaSj notatas Idibus Junii anni 149. Qate autem data eral ad S. Pulcheriam. adipsam tttnc non pervenit, sed ejusdem exemplar, forte nonnihil auctum t postea misit ad Sanctam. Certe exstat geminum exemplar notatum Idibus Junii ad Puleheriaui, videlicet epistola

apostoli Petri ad sanctam svnodum detulissent. Cujuscum reci tatio poscentibus episcopis aon sit admissa, u1 scjlicet remota ea fide, quaa patriarchas, probeajti

Sede

phetas, apostolos, et raartyres coronavit, gene

ratio

Jesu

Christi

Domini

oostrj

secundum

carnem,

et verse

xxvn
xni
et

et
et

xxx
xvin.

inter Leonias editio1

confessio (quod

mortis ac resurrectionis ejua horremus dicere) solveretur,

nis novoe(olim

Utraque

in

eamdem

sententiam

iisdem fere verbis conscripta est3

plura disputentur contra Eutuckem, ita ut credi possit kaec deinde missa fuisse pro secunda, nisi utraque simul missa sit,
et diversis

nisi quod in priori

scripsimus de hac re (ut potuimus) adgloriosissimum principem, et quod maximum est, Christianum, cujus epistolaa pariter exemplar subje
cimus, ut Kdem, iu qua renatus pev Dri ^ratiam regnat, nulla sineret oovitate corrumpi, quo niam Flavianus episcopus in aostra omoium

latoribus comissa.
sit
:

Qualiscumque

ge~
ita

minationis
alloquitur
siee suae in

causa; inpriori Leo Pulcheriam

praesidii

communione

persistit,

atque hoc, quod factum

Quantum

Dominus Eccle-

estsineconsiderationejustitiae,

vestra Clementia praepararit, multis

canonum

el contra omnem disciplinam, ratum haberi ratio aulla

ssepe probavimus documentis. Et quicquid nostris

permittit, et quia

dissensionis scandalum aon

'

al.
al.

obtinet

'

redun-

dabit

temporibus contra impugnatores Catholicae veritatis industria sacerdotalis obtinuit *, ad vestram maxime gloriam redundavit ", dum, sicut Spiritu sancto docente didicistis, illi per omnia potestatem vestram subjicitis, cujus munere et protectione regnatis. Deinde kceresim Eutyckts
exponere
illxid

abstulisset Ephesina syuodus,

sed auxisset

de

intra Italiam concilio, et locus constitueretur et tempus, omnibus querelisel prEejudiriis partis

habendo

utriusque suspensis

quo diligentius

universa, quae offensionem geoeraverant, retractentur, et abque \ uluere fldei, abque religiouis

incipit,

de concilio convocato scribit,

se iegatos

utcumque improbantt missos a

docet, ac sub finem ita logitur : Et ideo pro vestrsepietatisconsuetudineelaboraredigneminijUt,

pacem Christi redeant, qui per impotentiam subscribsre coacti sunt sacerdotes, et soli auferantur errores.
injnria, in

80 Quod ut obtinere mereamur, probatissimie apud

nobis
fidei

fmpei

quod contra singulare aacramentum salutis humanse blasphema insipientia protulit, abomnium
animis repellatur. 78 Ubi S. Leo didicerat infelicem concilii exipost infelicem itlius exitum tum, legatosque suos non potuisseadS. Pulched scribit, im- riam pcrvenirc, ut memoratam eidem traderent
probans gesta

pietas tua, quoa labores Ecclesiaa

',

sem

lnniti
trlit.
'

tnshur

per adjuvit
tissimo

supplicationem aostram apud clesibi

mentissimum principem,
Petro
apostolo
:

specialitera bea-

nf.

adjuval
logatio-

legatione commissa*j
civile

<ii.

dignetur asserere
exitiale

ut

priusquam

hoc

el

nem commlsBQRl

Ephsina.

epistolam;rursumhancadSanctamscrip$iteodem m20,3IdusOctobris, qutsinter Leoninas est xli, otintxxxi. Leo episcopus, etsanctasynodus, quaa
in

bellum intra Ecclesiam convalescal redintegrandae unitatis copiametmodum, Deo auxiliante, concedat sciens imperii sui viribus profuturum.quicquidCatholicaa libertati benigna
ipsius fuerit dispositione collatum.

Urbe Roma convenit. Pulcheriaa

.

augustaa. Si

Data pridie
viris claris-

epistolaj

quse pro tidei causa per nostros clericos

Idus Octobris, Asterio et Protogene

simis consulibus.
test,

directse sunt.

ad vestram pietatem pervenissent,

Idesl,

anno

149.

Dubitaripo

certumest, remedium vos liis rebus, quae contra fidem factae sunt, aspirante vobis Domino, prsestarepotuisse.Quandoenimsacerdotibus,quando
Christianae religioni aut fidei defuistis? ad mansuetudinem vestram adeo non potuerint

Eam
tunc
S.

uu jam (um ad aulam rediisset Pulcheria. tunc reversam fidsse credit Pagiusadan
i

ntmi [ffonum,
iii

itascribens:
exilii

Quud
loco,

si

Pulcheria

Sedcum

Hebdomo,

sui

gemuisset,

pervenire, qui missi sunt,

ut

ad nos vix unus

plorasset,
tholicaa
Xvrttut

Leo ejusauxilium contra Eutychen oon imneque haac contra impugnatores Caveritatiszelumsuumosteodere potuisset. quo teste probabit Pagius t Pulcheriara

illorum Hilarus diaconus aoster effugiens sit reversus, iteranda scripta credidimus. Et ut validiores preces nostraa esse mereantur, ipso-

fuissr in

Hebdomo tamquam
teste

in cxsilio t

cum

eo

scriptorum, quae ad Clementiam vestram non pervenerunt, exemplarsubjecimus, amplio-

rum

sponte se receperit,

ul.

sede

ribus vos obtestationibus obsecrantes, ut quanto regia vos acerbiora facta sunt, quibus pro fide
'

convenit contraire, tanto majore gloria,

excellitis,

in

qua
ne

mento evincet, peratorem accedere, quandocumque cupiebat? Certe nullus antiquorum asseruit, Theodosium fuisse animo ita abalienato a Pulchsria, uteam
nec videre nec audire
vellet,

Theophane? Qu<> argu non potidsse ipsam adfratrem im

curam

ejus religionis habeatis,

etiamsi

causam

sece-

CatholicEe fidei integritas ulla

humanarum

con-

certationumoccasionevioletur.Quseenimcongregata apudEphesum synodo,sopienda el Bananda pacis remedio credebantur, oaec aoo solum in

dendi imprudens ipsi prmbuerit, 84 Quare ea icriptis ad Pulcheriam Htterh tuto

/;./.

kii

atiti

inferrenonpossumuSfipsam tuncadaulam fuisse reversam. Quin potius,8inovcrat S. Leoeamnon

degere in palatiOj
potuit,
ii/

ifin
i

hltnis

iimi

fUitWf
>

pulcht
tiinv

"tiii
Hillil

majora pacis dispendia, sed (quod nimis doleniluin est) etiam in ipsius fidfii, qua Christiani
sumus, excidki processerunt. missi sunt, quorum7!) Et lii quidem, qui que unus vim Alexandrini episcopi, sibi omnia aobis vindicantis, effugiens, rerum gestarum ordinem fideliter nunciavit, reclamarunt in synodo (sicut oportuit) unius hominis oon tam judicio, quam turori; protestantcs ea, quic per

tam

zelo fidei

ad illam scribere accensa ad Theodosium e

fortiter

iii

tlegiMC

<id

obtinen-

ituin

aliud in

conferretjW precibus, rationibus, auctoritatequet qua apud ipsum semper valuit, aberrantem ei bmreticis faventvm in vhm redm-eret. Ilinc ipsam

Italia
i

au ilium.

Leo kortaturj non ut ua auctoritate aliquidde cernat sed ut agat "{>>>' Theodosium tamquam commissa. sibi specialiter Legatione Apostolica excitasse videturt ut wribe Leo et alios
, ,

ffini S.

re/tt

(520

DE

S.

PULCHERIA IMPKRATRICK VIRGINE

erunt. Secundum voluntatem namquecujusdam pravum apq uid adversus sacerdotem Constantinopolitanum exritatum dicitur. Nos itaque in
in quo nullus ordinem sacerneque mensuram, sine consideratione Divinitatis omnia esse gesta cognovimus, qu*tenus prffisumpho et anjustitia quorumdam damnationem vim obtinere dica-

M TORE
.1.

rent

S.

ad Pulcheriam, ipfamque vnxtis prmbus hortarenturadrem aggrediendam. Certe titteras

Ecclentas conjunxit S. Eilarus, tunc Ramanm Leonis in pontificatu suc,,,- diaconus, <t deindt

Ephesino concilio,
custodivit,

ad Sanecessor, de quo hodie egam. 11 auiem post concilium ad ipsam voluisse se hi,,, uribit
.

dotum

Z litZas
veniste
:

S.

LeL

eitlem traderet,

sed

ctur Dios? coger< fiugere se cx concilio coactum, ne incognita et invia loca coro consentire, et per

Romam

sbi vero reprobari

Ephesi erant gesta. s. Eilaro Papa.

<nif fiim

omnia, qum Totam epistolam dabo in

terribilia essevidentur.Debetitaque fidesproprie valere, sanetissima atque venerabilis filia Augusta. 84 Igitur tua clementiasecundum Catholicam

tur:qua>nostristemponbus

ui

elit alfa.

"/'-

82 Euc

wlum

illitts

tJUtd fecU$6

contra Euty-

Dominasplendidissimn gusta, adoranda vestra

Unde, finem transfero : clementissima Auatque

pietas, in quibus libenter

fidem, quod
militer

semper nobiscum

fecit, et

nunc

si-

borare ad

resdndendn conspirare dignetur: ut quidquid illo gesta F.phemiserrimoque concilio constitutum sina. tumultuoso,

chianos ante hns lltterae.

debet,sedhseczelo fecit initium, relinquere non servare. Ita religioso fidei constanti voluntate

apud Labbeum tom. IV Conciliorum col. 52: apud Cotelerium tom. I Monumentorum ecclesite Graco-Latina, ibiGrcecce exstat eadem epistota

sed

omni virtute removeatur; ut omnibus intepermanentibus ad Apostolicoe Sedis, in qua primus Apostolorum beatus Petrus, qui etiam
est,

gris

clavesregniccelestis suscipiens, sacerdodii principatum tenuit, episcppatus causa mittatur. De-

Latine: que pag.6) verbaexprimuntur hoc modo Domina splendidissima atque clementisUnde, quae et u !,. adoranda vestra pietas, ,,i irn:i non debet, zelo religioso inchoata relinquere
.

bemus enim primatum

in

omnibus immortali

conversationi tribuere, qu?e totum mundumproprise virturis dominatione complevit, et nostro

imperio

orbem

gubernandum

servandumque

sincerae fldei, constanti

animo constituat.
in

Tille-

monlius
colligit,

in

Pulcheria pag. 17K ex

attatis verbis

Puleheriam/aw

hac causa agere

cce-

pisse

pv flde,

ciUum. \ sipriorem lectionem sequamur,

idqne ante tumuliuosum istudconerum Bilariverba idnon evincunt :nam,

vocesitta*, in qui-

commisit. Hactenus Gatta Placidia imperatrix, (jucp, uti ct Valentinianus Ulimperator, ejusque uxor Eudoxia augusta, ipsius Theodosii filia, scripserunt ea de read Titcodosium, pcticrimtquc
ut irrita fierent,
quce maic acsta erant Ephesi,

ac

bus libenter fecit initium, videntur explicandm deprioribus Pulcheri pro fide gesiis, quemadmodum verba S. Leonis in <-pht<>i mox data,

in Italia haberetur conciiium. Verum nec precibus nec rationibus eorum acquicvit Theo-

novum

Quando enim

sacerdotibus,

quando

Christianffl

religioni aul fidei defuistis? Sic etiam

cidia in litteris statim ait: rgitur

Galla Platua clementia

secundum Catholicam fidem, quod semper nobiscum fecit. et nunc similiter conspirare dign< mv. Rogantomnes, ut,sicutantesemperpro fide laboraverat, contra Nestorianos videlicet3 idnunc
similiter faciat contra Etitychianos
:

ex Uticris ejus ad Valentinianum, ad Gallam Placidiam, et ad Eudoxiam, qua> cxstant tom. IV Conciliorum col. 57 et scq : nam aii omuia Ephesi recie fuisse pcracta, dicitque se ubcriusdc omnibus saipsisse ad Lconcm : at hcec cjus epistola ad postcros non pervenit.
dosius, ut liquet

85 Pulcheria vero, quaj verisimiliter

ad

au-

Sancta operam
s

lam redierat priusquam prcsdictm

citari

rpistola?

Con-

^ p
t

''~

stantinopolim sunt perlatce, aut ccrtc qua> iiscxpotuit

idque ro-

ad aidam repctcndam
fratre suo Thcodosia,

c/

ad

gando

insinuant, Sanctam usque ad itlud trnijnis nihilin <" causafecisse,eertequodRomce

satis

agendum cum
rescripsit,

ita

Lconi

ut et

gaudium

ipsi pcpcrcrit, ct

spem

innotuerat.
eheriffi,

Sicausam quaramus

siicntii S.

Pul-

macjnimt ingesserit de resarciendis Eccicsia>damnis.

llalln
itt
iii

Pladdia
'

nn aliam inveniemus, quam quod necdumpublicis rebus se immisceret. 88 //'" rursum ut faceret pro fide Catholica,
Galla Placidia augusta, maiet Valentiniani III, litterts ss. Leonis et Eitanisuas adjunxit. lllas,

Non habemus

illam

Sanctce

Imncrntricis

epistolam ; sed qualis fuerit, intelligimus cx epistoia XI.VIII, aiins xxxi,

.V.

L<'<>nis,quamad SancApritis anni 450.

Hbtt

tam
ri;v

d<>dit

<t'i

Ui Kalendas
subjicio
:

Qua-

Pukheriam,

propter
in

fi<ntr

Leo episcopus

Pulchequibus

prout

editae sunt
:

hicrecito

tom. IV Conciliorum col. 55, Galla Placidia piissima semper au-

augustip. (raudere

meplurimum,

et exultare

Domino,

pietatis tuse scripta fecerunt;

gusta .Klia- Pulcheriaa piissimse semper augustse li!ia>. \'t Romam frequentibus concursionibus

adreque desideraremus inspicere, causa nobis esi amplectendas religionis, ut terminis Sanctorum nostram exhiberemus prsesentiam quos
,

quantum Catholicam diligastidem, et quantum haereticum detesteris errorem. Hnpresis qnippe est nimis impia, etEvangelio peritatis inimica, quae non portionem
evidentcr ostenditur,

certumest pro sua virtute in coelestibus constituit>s neque inferiora despicere. Nos itaque sacrilegum csse credimus, si solennium ordinem denegemus. Cura igitur beato apostolo Petro
,

aliquam l?edere, sed ipsa Christianae religionis conatur fundamenta convellere: negans sempiterni Patris Filium

Virginis Matris

nostramprrosentiamdedissemus,illicmultitudine

sacerdotum reverendissimus Leo Papacircumdatus, pro dignitate sui loci nos primus adiit qui propter interpositam gemitus sui tristitiam, desiderium suum \vTbis plene insinuare non
poterat. Vicit
cerdotis,

natura\ et Kvangelica et apostolica Fide nullo deduci errore potuerunt, illudque frustra pra^tendcns,

sempiternum de utero beatse veram carnem nostrae sumpsisse eos damnatione percellens, qui ab

quod Nicenaa synodi fidem teneat, cujus eum constat esse alienum, ^loriosissima Augusta. 86 Unde, quia non deserit Ecclesiara suam quapromisdivina protectio,
dicente
,

tamen constantia sapienti

paululum retineret,
fidei,

saet

Domino

ut

lacryraaa

vobiscum sum omnibus

causam violata
novimus,

tamquam hujus

vindex,

manifestosermoneproferret. Inquoserraonecognostris temporibus

Catholicam fidera
nostro Cons-

diebus usque ad con^ ,. summationem seculi, codemque opere et tempore spiritus Dei et Clementiae vestrae sollicitudinem, et curam nostri cordis accendit, nt de

Ecce ego sionespem ma 9 naw0 '"'

cipit S. Leo:

esse turbatam,

quam adiyopatre

lantino nostri generis parentes hactenus serva-

remediis procurandiseadem utrique cuperemus; qua; prius poposci. nunc quoque.instantius peto.
inajore

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

inajore

521
ut sofficet, quid de Incarna;i

utens fiducia deprecandi, posteaquam prsesidium venerandae exhortationis accepi ,

ire nt>n ^efieo,

AUCTORK
J. s.

tione

Dei

Constantinopolitano episeopo

sperans adfuturara misericordiam Dei, ut cooperante Clementia vestra. pestiferi erroris possit
l)1i tpLll.t morbus

teneatur agnoscam, pnesertim

* i i

auferri

nnPi

*
i i

ut

quicquid

ipso inspirante

atque auxiliante, potuerit salubriter tieri. cum vestraa fidei laude peragatur quoniam res hu:

nem ipaius plura _ 11 _ debuerit scripta dirigere, qun tUum a contagio- ab

_b_L

ordinatio- gutetdemns' prsBcesserint, taliaque ad nos iwk<, quid

Anatolio
fJOt,
1
_..

cum

_> J

_.'

.x

11,1

hujUS,

qui nuper emersit, erroris

.'.I

ali.Minni
'

manrc aliter tutaa esse non possunt. nisi quffl ad divinam confessionem pertinent, et regia et sacerdotalis defendat auctoritas. Data decimo sexto Calendas Aprilis, Valentmianoaugutetosepties, et Avieno. viris clarissimis Consulibus. lt<i S. Leo Papa. Si quis modo perpendat, pra-redetttem S. Lconis epistolam ad Pulcheriam notariZ

svidenter ostendetent. flptans itaque seouram cfim eo habere concordianij gratiamque iili iVaternse charitatis impendere, scribereei interiiq

al. in ofdlU.ihonr ip*ius

etc.

plura

non dilectionem neganSj Ad manifestationem Catholicsa veritatis expectans. Simplax enim est absolutiumque, quodposco, utremoto lon^arum disputationum labore, sanctaa me<
distuli
:

morise

Cvrilli

AJlexandrini

episcopi

epistola,
in

Idus Octobris anni 419, kanc vero 16 Calendas Aprilis anni 450; videbit quinque mensesinter

quam

ipse

ad Nestorium miserat, acquiescat,

quaeterrorem
adsanctffl

Nestorii arguit, et fldem Nice-

utramque
tola

intercurrisse, ita ut prior Leonis c/j/V

nee deflnitionis exposuit, et epistolse me&3, quse

Constantinopolim
facile

Romam
scritteret
at illa dc hisce

responsum Pulcheri_e pervenire potuerit, antequam hanc

et

recordationis Flavianum episcopurii

est directa, consentiat.

ctis,
sibi,

Quibus vigilanter inspe-

S. Leo.

ad Leonemnon
scvipsit ante

acceptam ejua
epistolam.

87 Hoc observandum fuits guia Tillemontius Pulcheria pag. 178 ex modo data Leonis epistola inepte coltigit, S. Pulcheriam de hisce
in

Constantinopolitanus antistes repudiandum quod ausus est contra puram el singularem

tideiu imperita insipientia delinire. iiu-unrlanler

rebus scripsisse
ipsitts tle illis

accepisset epistolam.

ad Leonem, priusquam utlam Yerum nequailla,

agnoscat, quia et mea, <-t sanctorum Patrum de lnearnatione Domini COncors pBV Omilia, et.

pro qua nutr lum in Iiar epistola est fund,;mentiiin, prorsus sit falsa. Dicit qutdem S. Leo eodem opere et
dttbito,

guam

quin conjectura

tempore

remediis mato adhibendis

Pulcheriam cogitare coepisse de sed non dicit, ipsam cadem tempure littcras Iiomam scripsisse, quo
se et
;

una confessio est. Quam si quis existimaverit non sequendam, ipse se a compage CatholicBB unitatis abseidit eum lamen QOS, ut in inle^rum omuja revocentur, optemus. 90 Adeffectum vero salubrium dispositionum
*
;

K
'al.abscinde

etlegatos

velocius

ohtinendum,
et

fratres

et

coepiscopos mitHt Con

stanttaopoHto

meos, Abiimliiim
el

AstrTimii, sed et Basilium

ipse scripserat Ganstantinopotim. Contra

bis,

iis

ver-

Nunc quoque

instantius peto, majore utens

fiducia deprecandi,

posteaquam prsesidium vene:

Senatorem presbyteros, probatissimos viros misi, qui clementise vestraa formam fldei, quam seeundum doctrinam venerabilium Patrum
praadicamus, offerrent, et remotis oircumloquutionibus, quibus obsourari veritaa solet, quid de Incarnatione Filii Dei a totius orbis probatis
sacerdotibus defensum
post divinam
auxilio
sisa

randae exhortationis accepi

satis innuitnr,

his,

inquam,verbis

Leoncm

accepisse

primam de

ea

re

scribebat,

Pulcheriae epistolam paulo antequam hanc ita ut conjicerc possimtts epistotam

tuisset,

ostemlerent.quos
vestras
pietatis
iu totius

SancUe datam fuisse tnensc Januario, et altqitot diebus aut hebdomadist postguam itla priorem
S. Leonis acceperat. ss XulJttm porro Sanctaproflde
iaburat, scri-

gratiam,

sancto

dignum estadjuvari, oa

Ecole-

perturbationem imprudena procedat inten*

;

est

dubium, quin reversa

laboravcrit, fra-

tio

euin correotione adhibita,

ad aulam Pulcheria
trem
avellcrct.

studiose

in unius<Jonfessionisredire concordiam.
si

omnes oporteat A qua

nl. ronteiilio

bitque pro

Anatolio ad

Leonem.

Theodosium a partibus Eutychianorum Qttem aulcm consecuta sit laboris fructum, infra cxaminabo. Inleriin Sancta e/fccisse
videtur,
itt

forsitan

concilium

ab aliquibuB discrepatur, universale sacerdotum baberi Lntra [taliam

annil.onl.e
'
,

Clementia vestra

jnbeal.iir

qiio

ii

annuente

Anatolius,
Certe

guia

fautoribus Eutyehis

consecratus erat,

Catholicis sejungeret contra

Eutychianos
dinationis,

Anatolius

deinde probe
initio

fuit Catholicus, qualiscumque fuerit

or-

remota arte fa_lendi,tandem pateat,quidaltiore tractatu aut coerceri debeal aut aanari. Data tertiodecimo Calendas Augusti, Valentiniano auguato septies, et Avieno, viris clariBsimia
consulibus.

quod

hic

non examino

mortem Theodosii imperatoris nionem cum Ecclesia Romana. Cum autem Anatolius non tegatur ad fiomanttm Pontiflcem scripsisse statim post ordinationem suam ; verisimite cst, cnm permottttn esse a PtUcheria, Ut id
facerct.

jam ante expetiit commu;

et

Quid perfecerint
.1/

'onstantinopolt,

juvante

S.

Pulcheria, legati S. Leonis una

cum

Anatolio, deinde videbimtts,

dum

est,

quanta

ibi
'/

mortcm Theodosii
runt,

prius exponen rerum mutatioper matrimonium S. PulcherisB

facta

sit

cttm Mart iano imperatore

nam hmc

conttge*
atti-

Httnc qttoque in /inem ridcntur anno

priusquam

legati

Constantinopotim

450 ad Leonem scripsisse Theodosius et Pulcheria. Certe utriqnc luic de re scripsit S. Leo mense Jutio. Epistola uv, alias xxxv, ad Pulcheriam sic edita est : Leo episcopus Pulcheriae Augustse

gissent.

Gaudeo

fidei

Clementiae vestrse, quod religio

,

SUm studium dignanter impenditis ut pax ecclesiastica renovetur, quw quorumdam dissensionibus videbatur esse turbata. Debetur enim hos vestrae specialiter glori, ut ablatis ornni-

bus scandalis, quae contra Catholicam fidem inimicus excitaverat, una eademquesit per totum

mundum

confessio veritatis, qu_e faciJius,

cerfci-

usque reparabitur, si pravorum sensuurn nulla semina, nulla vestigia reliuquantur.

89 Quod tamen mearum partiuin Septembris Tomus III.
est, praHer-

x.

522

DE

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

farie illatam
tulit.

AUCTORE
J.

s.

in

contumeliam et condemnationem Et quum dolori suo mederi non posset, Chrysaphium legitimum justumqueeffudit fu-

rorem. Itaque illum

primum

dignitate,
in

mox

X. MOrS IheodoSIl imperatOria ris,

...

mii riirwinliinm reie qui unryeapmum rele,

insulam quam d am relegavit. Cujusjudicium, quodcoeIestis <l u0{ l ue calculus comprobaret, in mari naetiarn substantia

omni spoliatum,

gaSSe, et parles Eutyclliano,

rum

probabilius deseruisse

...

estSacu iti aneophani nt sse g sunt additaatqueobscurp: nec admiiti sic possunt, ut credamtts inmari periisse Chrysaphium,

m\

^ ^
et

a/jtiS

mortemmox videbimm.

videlur:

Chrysaphius jussu

S. Pulcheria occisus.

laudati num Ccdrenus, laudati num. 60 ab eo relegaChrysaphiuma Theodosio rele- tum esse; nec merito id tjatum fuisse. Constantinus Monasses de eodem negatur. pag. 56 ita foquitur : Erat autem ille Chrysaphius eunuchus, communis hominum pernicies,

94 Zonaras

et

Ql,consentiunt,

Ktors Tlteodo&ii

Mortuum

esse

Theodosium

II

armo 450,
;

imperatoris,

scriptores anliqui et novi consentiunt

de

dic tamen emortuali nbn omnes concordant. At plerique dicunt, defuncium esse die 28 mensis Julii, horumgue opinio prmferenda videtur, licet aliqui obitum ipsius uno die serius, alii etiam mense Junio retulerint. Ad gloriam S. Pulcheriae nihil inierest, unone an altero die frater ipsius Theodosius mortalem vitam flnierit. Verum si vera est opinio Baronii, qui credit Theodosium coTisilio S. Pulcheriae resiliisse ab Eulychianis
t

execrandis sanguinariis improbus, impuris moribus; cujus nequitiam ubi deinceps imperator cognovisset, publicatis bonis hominem ad paupertatem reductum, scquissima lata sententia, solum vertere jussit. Hactenus scriptores
,

allegati,

quibus nihil opposuit Tillemontius, conet

tenfus

eorum rerha supprimere,

eos

sotum

laudare scriptores,
saphio ittata.

qui egerunt de morte ChrySuspicor tamen Tillemontium tot

scriptoribus fidem abrogasse ob verba Prisci in

Excerptis de legationibus pag. 71, ubi hahet ; Hinc Attilas (quem per sicarium subornatum
occidere volucrat Chrysaphius) illinc

sub finem

vitoz

id honoriflcum

admodum
est,

est

Zeno (mi-

sancttB Imperatrici. Illud

certum

quqd idem

Baronius cum aliis scriptoribus observat, Thcodosium pic, rectc et feliciter imperasse, quamdiu S. Puleheria stimmam habuit in administrando
imperio auctorifatem
;

litum dux) Chrysaphium ad pcenam deposcebant nam laudans hcec verha TiUemontius in
:

Theodosio II art. 34 observat', fegatos

ad

Atti-

lam

missos,

ipsumque fuisse mitigatum. Verum

infefiiem eero fuissc tjra,

si Atlila

vissimeque lapsum esse

gusm
nnti:

postquam eunuchorwn

Theodosius euin
diifit,

nmsiliis uti nutluit t/uam sanctas Sororis.

iwnti-m ab

nonperrexit caput Chrysaphiipetere, si petenti Attthv tunc non trauthabet Prisctts; si e/iam Zeno quicvit,
;

Eutychianis

rwmim

ore*

itu tiaronius.

non eeque certa sunt, quee ad annum 450 iium. Ki de Tfieodosio suhdit iit hunc modum : Qui qiiidem attemperatam inisericordia Dei vindiotam expertus est, quod datum illi sit ante obitum admissum facinus inteliigere, remedia querere, in auctorem (Chrysaphium) ulcisci,
92
.1/

quod non hahet

potuit
scilicet,

an

idcirco deindc refegari

non

homo

tot sceleribus

infamis

Id credam

quando existimabo mutari non potmsse

Romano

Pontifici obedire,

care, ul datse

mutuo

litteraa

eidemque communidocent. Tanta uaec,

Theodosium. 95 Porro avulsum fuisse ab Eutychianorum Kx Prospero partibus Theodosium, alia etiam inmtunt. Certe quuque et missis a Leone omni auctoritate jn hisce dignus estS. Prosper,
tegatis

haud dubium, precibus sanctaa sororis obtinuit, ne praateritflB optime sanctaa vitea bona opera interirent. Sed et miserlcordiaa quoque divinaB
fiiitj
iii

eodem tempore vivebat et scribebat. Hic in Chronico ad annum 450 ita habet: Praavalente iterum Papa Leone, diriguntur ad Orientem
ijui

presbyteri et diacones, ad haeresim

dain. Et
tus.

confutan-

immanis perpetrati

sceleris in hac vita

eodem anno

defecit Theodosius

augus-

cum non linlicrt Deus l>is in id ipsum nam sic, ex aententia A.postoli, electi in hoc mundo corripiuntur a Deo, ut non cum hoc mundo damnentur. Uu Baronius de Theodosio II, nec improbapotius daret pcenas
in

quam

futura
:

Quomodo

prcevatehat iterum Leo, nisi quia

per dc
ris hi

cedebat Theodosiusl Loquitur,ut opinor, S. Proslcgatts, quos se mittcrc scribit Leo in

Epistola
fuerint episcopi et presbyteri ;

biliter.
I

,,l,

uuii

'.;{

Verum

raiiones, guoe

Baronium

in

illam

Bcrtptoraa

Qr<B0iO889niiii

Chrysfr

phium

impulerunt sententtam, neganiura Tillemontio, NegatilieinS. Leone art. \\ et alibi, Chrysaphium, malorum omnium auctorem, umquam
excidisse gratia
fuissv,

ad Pulcheriam num. QOrecitata: quamnon vero diaconicum presbyteris. Deeisdem legatis decimo septimo Calendas Augusti scripsit S. Leo ad Theodosium epistolam ui, in t/ua explicat, quid
exigat ab Anatolio Constantinopolitano, ut
eo

cum

communicare

possit, et
:

<fe

missis legatis sic

Theodosii, aut uh eo relegatum

igitur,

alloquitur

imperatorem

Ut autem salubribus
auxiliante

Videamus

an merito neget
scriptores
varii.

Tille-

curis velocior

pleniorque

Domino,

montius, quod asserunt

Theo-

phanes

ita habet : Theodosius... se Chrysaphii fraudibus circumventum agnoscens, de impiis

per vestrae clementiae fidem praestetur effectus, ad pietatem vestram fratres et coepiscopos nostTOS Aljiuuliuni et Asterium, sed et Basilium

in Flavianum perpetratis sceleribus, el admissis inreliquosepiscopos injuriissummumanimi concepil dolorem. tn iram itaque prorumpens, pri-

mo Chrvsaphium
Xi/tit htsce verbis

Senatorem presbyteros, quorum mihi devotio Dc iisdem rursum loqmtur Leo in epistola lhi ad Faustum Marciael

est probata, direxi etc.

in

quamdam insulam
Nicephorus

ablegat.
lib.

/lu/n

et

ceteros
:

sequenti die

clarius.

\\\

alia huhet

cap.

xux

Nam cum

</<//<t uhi inter clementissimus impera,

Deinde vero Theodosius, ubi re

secum perpensa, se Chrysaphii astutia deceptum esse comperit, perquam graviter et impietatem
in

tor lalia ad nos scripta direxerit, quibus sollicitudinem suam pro pace universalis Ecclesije demonstraret, ipse Cunstantinopolitanus epis-

Klaviano perpetratam,

et

alns episcupis ue-

cupus, ethi, qui

eumdem

consecrarant, prseter

DIE DECIMA SEPTEMHRIS.

id,

523

quod ad nrdinationem novi

antistitis pertine-

Divinitateifl placandanf, sequenti die

ad

basiliJ. S.

bat, nihil

nobisde compressis vel abdicatis erro-

cam

apostoli Petri processi, et

illic

post venerar

ribus indicarunt.
dicendwn videtw, muta-

96 Nunc ad attegata tantisper animum advertamus. Noverat Thendnsius S. Leonem Eutychia7its

bilem noctem diei Apostoli, et a Romano Episcopo et ab aliis cum eo ex diversis provhiciis
congregatis, rogatussum scribere vestraj
suetudini de fide
etc.

tum

fuisse

man-

hcereticis

T/w.odosium;

maxime

esse contrarium,
,

ipsumque

Quesnellus

in

prohibitis

improbare ef rescidisse omnia qum acta erant Ephesi in st/nodn prcedatoria. Cur igitur tantopere expetit cnmmuninnem ipsius cum Anatolio, sipergebat eo tempore favere Eutychianis etgestis Epkesinis ? Secundo concurrerunt eodem tempore ad communionem Leonispro Anatolio petendam
Theodosius, Pulcheria, ipseque Anatolius. Atque
certn Catkolici tunc erant Pulcheria et Anatolius.

DissertaHonibus

sttis

exallegatis verbis collegit,

adOperaS. Leonis pag. 281 synodwn fuisse con\

gregatnm

in festn

die 29 Junii

Apostotorum Petri et Pauli anni 450, et tunc scApsisse Valen-

sit illa opinio, conversus non Theodosius, nisi forte uitimis vitoe diebus, cum non superrircrif nttcqro mense et tamen

tinianum. Si vera
est

responderit

Vatcntiniana, recte

damnatum
Quesnelli

esse

non est, heereticum tunc, aut heereticis faventem fuisse Theodosium prmertim ; cum Leo fidem ipsius bis tn eadem laudet epistnla, dicatque Theodosio : Agat clementise vestrse devotissima fides etc. Binc guoquc Pulcheri oh correctum Thcodosium gratulari videtur his verbis : Debetur enim hoc vestrae specialiter gloriae, ut ablatis omnibus scandalis, qusecontra Oatholicam fidem inimicus excitaverat, una eaverisimile

Ergn

Flavianum.

Verum

illa

opinio

jam

refutata est a Tillemontio nota wz in S. ac ne prohahilis quidem est, quia fam

Leonem cito nnn

perferebantur litterce Roma Constantinopoltm, ut Theodosius ad hanc respondere ante mortem

potuisset, si data fuisset die 29 Junii aut poslridie,

cum

nullus

mortuum

dicat post 28 Julii.

at err fuentnt

99 Tillnooiitius aliam viam ingressus, probare

nititur, verbis

Valentiniani intelligendum

esse

demque sit per totura mundum confessio veritatis. Ob Theodosium correctum, inquam, etfortasse nb Anatolium, de commtmione cum Romana Ecclesia sollicitum, heec dicta nportuit, cum non
constet de aliis Ecclesice seandatis usque adistud

fcstum
Baronii,

Cathedrm S.

celebratur

Petri Antiochence% quod 22 Februarii, rejicitque opinionem qui ad annum 449 existimat intelligi

data anno449 mense Octobri, quo Homfp twbitum cst ivncttfum;

festum dedicationis Ecclesice S. Petri, celebrari solitum 18 Novembris. Verum si omnino festivitasaliqua allegatis verbis indicetur, sententia Baronii longe probabilior mihi apparet quam
Tillemontii; sed neutra satis placet. Etenim varia mihi persuadent, litteras Valentiniani datas esse mcnse Octobri quando si/nodum Honur cctc,

tempus

ablatis.

Tertio

clarum

est

ex collatione

epistolarum,

mutatum
:

fuisse Thendnsium.

Nam

ante in mcmorata superius epistola

ad

Valenti-

nianum
viget.

dicebat

Oranis pax et omnis concordia

regnat in ecelesiis, et nihil aliud quam veritas Deinde vero talia ad Leonem direxit scri-

hrahat S.

pta, quibus sollicitudinemsuam pro pace univer-

quando

ita ut conver$io ipsius sit

demonstraret. 97 Quaproptcr de mutato Theodosio, qui hcereticis potius iniprudenter favisse videhir quam
salis Ecclesiae

Vcrte si/uodum fionur /V/A.sv, scribebat laudatas litteras; clare edicit Valentinianus. Nnn minus apcrtc idindivat Galla
Leo.
in

Placidia

suis
dicit

litteris,

idemque
postulasse

insinuat

Eudnxia, cum

Leonem

admodum
babilis.

cum

aliis

pro-

haeresi,

hcec probabilissima

mihi apparet conje-

plurimis episcopis. At eonstat, conciliwn Bomee

Exacerbatus fraude Chrysaphii erat conFlavianum. Hinc facile sibi persuaderi sivit, iniquum esse Flaviani de Eutyche jndicium. Consequenter voluit congregari concitium seu latrorinium Ephesinum in quo S. Flavianum vioctura.

t?*aS.

habitum mense Octobri, quando Leo una cum synodo scripsit ad Theodosium et Pulcheriam.
Itaque durantc
Valentiniani
vcrisimilc
et
ilto

concilio scripta> saut littcra'

,

duarum imperatricum

cum

Eutychianorum conspiratione sivit opprimi. Querelas gravissimas de iniquo illojudicio audivit per t/tteras Leonis, Yalentiniani, Galhr Plalcnta

non Slt, aliiuf post pancos menscs congregatum fuisseaLeone concilium ex diversis
provinciis,

aut

ex

ut de hnc bqidtur Valentinianus, innumerabilibus civitatibus Italisej ut

,

cidue, et Eudoxice,

omnibus
acquievit

mense Octnbri, ut videlur de anni 449 datas. At hisce adeo non

ut rescriberet
recte

Galla Placidia. Certe de dltera synodo quce habita esset priorihus mensibus ">//// 150, uu/Iibi

damnatum

esse

Fiaviamim. Non diu post S. Pulcheria, litteris Leonis et Galhe Placidice excitata, rebus se immiscere ccepit, et Ckrysaphius fuit relegatus. Tum

meminit Leo in litteris suis, quamvis varias en anno scripserit mensibus Martio, Maio et Julio
de causa Eutychianorum, nec de ea memintt ullus
alius.

demum anno
Eutychianis,
ct

450 mutatum existimo

animum
favisse
sis

Thendosii, qui vidcre coepit, se

perperam

non

100 Porro, utnbscrrat TiUcmontius, vcrisimifr ut ostenditw cst isfad conrifium, quott anfe mcdium men- rutiunibus
Octobris

pacem

Ecclesia? restituere vofuit.

Roma>

erat congregatum,

durasse

Binc lcgatos suos Constantinapolim misit Leo, ut dictum est, ut omnia in integrum citius restituerentur. At id perficere non potutt Theodosius, quia ante adventum illorum legatorum vitam
finivit.

asi/uc

ad

18 Novembris.

erat laudatus scriptor,

Verum advertere debuopinionem suam ea oh-

servatione prorsus reddi impiobabilcm. Quippe,

si verisimite

nnn

cst,

concilium durasse usque ad

verisimilitudine dice-

18 Novembris, qua
,

demum

Miqui iredunt
litieras

98 Scio

qtiid huic

rcrum

ordini

ipsiquc

Vaten- poenitentiai Theodosii possit

tiniani

ad

lentiniani imperatoris

ad Theodosium

opponi ex epistola Vaet hujus

mus, episcnpns mansisse eongregatns usque ad 22 Februarii anni sequentis ? Non potuit non videre Tiliemontius insuperabilem hanc opinionis
suce difficiiltatem

Theodosium
datas

ad

illam responso, quia hasce litteras cdiqui da~

aimo HSQi

non diu ante mnrtem Theodosii : hoe autem si verum sit, multa ex dictis nequcunt subsistere. Hinc examinanda est epocha iitteratas putant

quam
tur,

at eam maluil dissimxdare, : frusfru rrspoiiderc. Pnvtrrrn fatrtur Tiftr-

inontius, idque rr fitfrris laudafis clare col/igi-

ignoratam fuisse

Romm mortemS.
et

Ftariani,

rum

Gatla Placidia et quas Valenthiianus Eudoxia simut ad Theodosium scripserunt, ut jam rnonui. Valcntinianus Eptstolam suam sic orditur : Cura advenissem in urbera Romam ad
,
,

c/uandn Vatentinianus

imperatrices scribebant
est,

ad Theodosium. Atquiverisimile non

Augusto, ignotam fuisse
fionta-

mortem

S. Ftaciani, qui, fatente Tillemontio, obiit mense

usque ad 22 Februarii.

524

DE

S.

VIRGINE PULCHERIA IMPERATRICE

defmere
qttlaris

AUCTORE
J.

bruarii, seu sex

(ffiiur est

s.

mensibus integris. Improbabilis datarum Tillemontii opinio de tempore

est hoc tamen argumentum eonatus : nam dicit, se ostendisse nota 28,

wm

debet,

eum

forte tanturn ftterit sin

r/ttatn

aliqua

devotio.

apttd

sepulcra

Valenttnwnus. Certe n/ alns Apostolorum exercuit

Ulterarum.
variis,

mhtl epistolisdesolemnialiqua festivitate

dici-

quas

101

Ad

tffa JpKB suggerwit littera.

atir/ua festivitas clare stgnificatur iur, ner stafa

litieris. in ipsis Valentiniani

responderc

mortem adhuc Romrn ignotam fuisse Marlinum VtMartii, quando Leo scribebai ad epislolamsuamxus.. Verum totaproetFaustum

Flaviani

eis det mandatum de >orte Flaviani, nullum qno modo electione successoris, nec dicat, pro

hatin eo reducitur,

r/uodS. leo

ipsis nihilscrtbat

ostendunt, Theodo- ^rysaphUs iis, quce ultimis vitm mensibus cor/itasse jussu Pukh,,. sium probabilius ac de fovenda fide riai occisus estde pace restitucndaEeelesim,
104 Disputatis

cum
plane

eo
esse

deberent
rationem
:

agere. Respondeo

frwolam

CathoUca.suhjunrjam Chrysaphii eunuchi cmdem Theodori Lejustissimam. Excerpta ex Historia de ea sic habcnt ; Ait prseterea (Thcodorus) ctoris
'

factutyidantt

WS

nuptias,

neque enimUoaddegentes

rnortc FlaCoiistafiiio/>o/> srribvre r/vbebat de nec pro elecltonc riani, qua> iltic crat notissima ;

Chrysaphium, qui et Tzumas dictus est, jussu Pulcherise interfectum fuisse. Marcellinus comes

ad annum 450
riffi

Chrjsaphius eunnchus, Pulche-

Quo autem illi successoris, qum diu erat peracta. Utteris, modo arjerent cum Anatoiio, ex ipsorum dubie intcUexerat. ad qttas respondet, haud
Uaque nequaquam
verisimile
esf,

Theodosii sororis nutu, sua cum avaritia interemptus est. Theodortts supplicium Chrysaphii /wn

modo

attribuit S. Pulcherias

sed etiam

viani ignotam fuisse Leoni 22 Februarii,

mortem Flanedum

narrat ante nuptias ipsius

cam Marciano, prout

Tille17 Martii. Tertia ratio, qum opinionem improbabilem, pefitur ex litteris, montii reddit

etiam ccsdem illam mtptiis clare preeponunt Prosper et Victor Tunonensis in suis Chro/ticis, atr/ue
in

seribunt

de quibus agimus. Ita imperator et imperatrices ad Theodosium, ut nihil videantur sci-

Itaque Marcellinus

hunc ordinem consentit Chronicon Paschale. et Theophanes, qui prius narner/lexisse.

rant promotionem Marcirnti, censendi sunt ordi-

visse de gestis

male Ephesi, antequam venissent

Galla Placidia
in

nem

Romam.

ffinc

epistola

ad

Pulcheriam dicit. In quo sermone (Leonis) cognovimus, nostris temporibus Catholicam ftdem esse turbatam etc. Non didicit hoc ex verbis Leonis, si antea noverat. Atqui nequaquam in verisimile est, imperatorem et imperatrices
,

105 Porro Chronieon Pasehale de cmdc eunuchi sic habet : Eodem anno interfectus est Chry-

et probabilius

saphius spatarius ad portam Melantiadis. Tille- prope portam

montius in S. Leone art. 11 portam Melantiadis explicat pcr portam Constantinopolitanam, qum rhtcit versus Melantiadem. Mciantias autem op-

Mehmtiadis
oppidi,

ad 22 Februarii ignorasse gesta ilta Ephesina, autLeonem ad eos non citius reeurrissc. Hursum igitur improbabile est, eorum
ttitiiii

degentes, usque

pidum

erat Thracice

longe a Propontide, ut videri potcst

ad Athyram fluvium, nec apud CellaI

epistolas fuisse datas circa

h,r

22 Februarii.

rium in Geooraphia antiqua fom. ubiSuidas observat, Melantiadem ,

qum

pag, 852, etiam

UUOriS,

102 Attamen in
ad

litteris

Theodosii

tom.IY Comex quibus

Melitias tunc dicebatur, distare 102 stadiis

By-

(juilms

eiliorum col. 58 aliqum sunt voces,

zantio seu Constantinopofi. Cangius in Conslantinopoli Christiana

Tltcodasius
illat

Quesnellus pag. 281 collegit, serius scriptas esse

Valentiniani
ratiocinatur
:

respimdtt,
jiuiest

et

imperatricum

litteras,

mhil
(TWt,

Sieenim

Melandesiam,
sic

lib. \parj. 52 inrenit portam eamr/ue existimat a Mehintiade

Rescribens Theodosius ad Valenscripsisse

dictam.

Verum

incerta est

tiniaiium et ad augustas, dicit se de his, quse

Canrjii, c/tm litterm vocis

illa conjectura Melantias non omnino

Leo commemoraverat, jam ad eum

PUSIUSj PLBNIUSj APERTIUS, PLENISSIME AC S.SPE. At cuiu statim post rescitas Ephesinas turbas

talcs sint, ut Melandesia recte ab ea derivetur. At incertior r/uoque estet minus probaMlis opinio

TiUemontii

cum non addatur

in

Chrontco occiipsitts

Leo ad Theodosium ex synodo Octobrisj quomodo crebra inperatoris rescripta Leonem prius accepisse credemus, quam VaJentinianurn' Uespondeo ullec/atasvocesextribus epistolis
scripserit
esse conr/estas, nihilquc difficultatis habituras, si

sum

esse

Constrmtinopoli ,

ideor/ue probabilius

appareat 3 occisum esse Mckmtiadis.

habct

ad portam

oppidi
per iordoncm.
cujus
ilte

suissingulce reddantur.
soribit Theodosius,

Ad Valentinianum

re-

de illis rebus latiusatque pleaissime ad Leonem esse scriptum.Poterat id vere

dicere

eodem

die,

quo adLeonem scribebat. Gallce

Placidim respondit, de iisdem rebus plenius atque apertius scepe scriptum esse, Non dicit s&pe

Chnjsaphii sie Beata porro Pulcheria Chrysaphium eunuchum cunctis exosum Jordani Joannis (qui Romse quondam tyrannide arrepta ad Ardaburium et Asparem post deditionem se recipiens, cum eis Byzantium profectus, atque ad honores
:

106 Theophanes de supplieio

pa-

trem ocdderat.

etdignitates proniotus,

tandem a Chrysaphio
filio

mortem

illatam sustinuerat)

asescriptum

esse

adLeonem;

tradidit

quem

scd smpe deilla

re esse scriptum

: ex quo nihil omnino pro tempore potest evinci. tiudoxim demum respondet; Sed de praasenti causa... reverendissimo

Jnrdanes pari mortispoenamulctavit.i/ot//^ hic, quo nsa est sancta Imperatrix ad puniendum

hominem scekstum, utcumque

in exsilio.

archie-

pisn>[.o Louui periecte

flcavit.
ijUuti

nostra mansuetudo sieninihil

insinuat, ipsum nec iu aula nec Constantinopoli tunc fuisse, sed

favoat

L08

Ex

hisce

igitur

inferri potest

de

adversarionsn
opin&oni.

tempore scrtptarum epistolarum, nisi id per conjecturam valde probabilem,

unum

uum
stum

Valentinia-

vt

augustas simid

cum Leone ad Theodoadepistolam

fuit

Nam si semper eadem potentia apud Theodosium usus fuhset Chrysaphius usque ad obitum imperatoris, fortasse non potuisset Jordanes sine perieulo hominem potentissimum aggredi m istud perkulumcessabat,quandoille
;

scripsisse;

cum

hic remittal

t/wv eodem vemimiiiterdie

ob exsilium amicis orbatus erat sequenter auxilio.

et

amicorurn con-

adLeonem data

guinaugustos vt awjastiv stmul cum Leone seripserini exconcilio Romana, quod habitum fuit mense Octobri.

Quare dubitandum non

videtur,

Quod vero inepistola Valentmiani innuitur de fvstintatv aliqua S. Petri tunc teiebrata
nos

XI.

::

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

100 Evagrius
bet.
!ih,
\\

:*:.

Cap.

rlc

eo multa ha:

AUCTOBK
J.

At pauea solttm huc transfero [gitur Marcianus, sicutcum abaliis multis,t,um a Prisco

S.

nt ii)tun

XI.MatrimoniumSanchecum
Marciano, adjecto pacto de

rhetore proditum

est, oriundus fuit ex Thracia, patre militari. Et post multa : Fuit Marci
i

probati
<
/

iiti(
.-

\wn

erga
quse

Deum quidem

pius

evehat
;

in

subditos

autem jusuon
eas,

tissimus: divitias

veras

existimans,

Marservanda virginitate cianus imperator creatus

:

reconditaa sunt, aut quae ex tributis colliguntur; sed eas solum, qua> indigentium penu-

res

fidei

utriusque

studio

promotse, et corpus S. Fla-

riam sublevare possint, et iocupletibus totas ac securas opes suas prastare Formidabilis non propterea quod puniret, quara quod metuebatur, ne puniturus esset. Itaque imperium, non qui-

vianiConslantinopolimtranslatum.
pulcheria sitb

dem

haereditario jure,
:

sed

prffimium
et

virtutis

adeptus est

cum senatus

omnes omnium
ei

ordinum

viri

connnuni coiisensu hunc

hono-

rem

detulissent suasu Pulcheriae.

Quam

ille, ut-

Theophanes

pacto servandcevirginitatis

pag. 88, relat.a. morte Theodosii, ita perg/t: Caeterum beata Pulcheria, nondum ulli imperatoris morte manifestata, Marcianum vira prudentia et honestate morum celebrem, aetate jam provectum et ad negotia gerenda idoneum, ad se accersitum alloquitnr Quandoquidem decessit imperator, ego te ex omni senatu ceu virtute praestantissimum
,

pote Augustam, uxorem quidem duxit: numquam tamen cum ea rem habuit, quippe quas in perpetua virginitate ad obitum usque perman-

Atque heecgesta sunt, antequam ValentiRomae iinperabat, electionem illam suo suffragiocomprobasset. Quam tamen ille ob
serit.

nianus, qui

virtutem Marciani postea

(i

((

elegi.

Da

fidem, virginitatem

meam, quam Deo

:

et imperatorem renuneiabo. Illo se ita facturum pollicito, patriarcham et senatum Pulcheria convocat, et Marcianum Romanorum imperatorem declarandum curat. Eodem fere modo Zonaras pag. 45 Theodosio mortuo, sed ejus obitu paucis cognito, Pulcheria Marcianum accersit, senem jara, sed virum bonum et modestum et, imperatoris morte indicata, Te, inquit, pra? caeteris omnibus imperatorem elegi si fidem
n
:

consecravi, te servaturum inviolatam

confirinavit. Porro Marcianoid maxime in votis erat, ut unus idemquecultus ab omnibus exhiberetur Deo, linguis, quae per impietatem confusae fuerant, rursus pie unitis; utque divinum Numen una eademque

glorificatione laudaretur. Brevius S.

Prosper in Chronico: Theodosio imperatore diem functo, et Chrysaphio praBposito, qui amicitia principis

male usus fuerat, interempto, Marcianus consensione totius exercitus suscepit regnum, vir gravissimus, et non solum reipublicae, sed etiam
Ecclesia? pernecessarius.

dederis, te virginitatem

meam, quam

conse-

annum 450 locum hicabonmibus diem elecHonis adjungtt h/s verbis: Eodem ipso ordinibui anno levatus est Marcianus augustus a Circen- rlcrtlts.
110 Chronicon Paschale ad
ct

cravi Deo, intactam conservaturum.

sum

Assenillum, patriarcha et senatu accersitis, im-

sibus seu Factionibus in Hehdomo,mense Loo,.. 8 Kal. Septembris., feria 5, Solus vero imperavit
(in

peratorem salutat, etdiademate cingit; mdelicet Pulcheria tamquam augusta Marcianum. Uterque obscure magis quam clare insinuat, matrimonium, quod sub paeto servandm virginitatis cum Marciano contraxit Pulcheria, ut ipsum co modo

Onew/eJ.Uxoremduxitdominam Pulcheriam,
54. Tdacius in Chronico, relata
sic

Theodosii imperatoris sororem, virginem, annos

natam

TheudosH

morte, de electione Marciani

habet: Statim

ad imperium

eveheret.
,

apud Constantinopolim Marcianusa militibuset ab exercitu, instante etiam sorore Theodosii Palcheria regina, efficitur imperator.

mm

Marciano

nuptias contrahit.

est ex scrip/orious Marciani pra?ccsserit nuptias, an vero fuerit subsecuta. At certum est ex liticris

108 Porro c/arum non

elcctio

Qua

sibi

in

uirum

conjugium assumpta, regnat.

tis.

in partibus

Orien-

matrimonium fuisse vcrc contractum cum in iis Marcianum vocet conjugem suum. Nccmm/tscertoconstat, Marcianum fuisse
S. Pulcheria?
,

Ex hisce conjicere licet, talem fuisse rcrum urdinem. Mortuo Thenrfosio, Pulcheria Murvianum
advocat, et cum <<> facit contractum de ineundo matrimonio, servandaque in eo virginitate. Sunc deinde communicat cum patriarcha
et senatu,

imperatorem electum a senatu ctiam et poptdo, suadentc Pulcheria. Jn Chronico Paschali dicitur Theodosius ante mortem commendasse Marcianum Pulcheriae, et roram smato/ibus tli.iissc, sr
divinareveiatione didic/sse, illumsibisuccessurum.

agitque
creando.

cum

iisdem de Marciano im~

peratore

Obtento

horum
omnibus

et

aliorum

consensu ,
eHgitur
cheria.
lli
( :

imperator OC dciudc mtpfias tclrbrat rttm Pulspectat

Marcianus

ab

Quare nec illam Theodosi revelationem, necalia,qum

Verum non

caret fabulis Chronicon istud.

Quod
(iirs

ad diem 25
;

Augustini, in imperium

apud

varios scr/ptores

reperiuntur de prcedicto

'hronico Pasckali

assignatum

nec

cum

feria

v essit
'"'"
s

w>

s<

'

variis vicibus

Marciano imperio, lutctrausferenda

quinta
esset

Hlr ttmgruit,

nn

rttnt titritsr

Mnrcdti

aut examinanda censui, prcesertim cum, proprie non specteut ad S. Pulcheriam. JJoc autem ma-

nicoLoo: nam cum

littera

Dominicalis eo anno

xime conducit ad laudem Sanct.ee, quod virum ac imperatorem elegerit, non quidem nobilissimo genere illustrem, non summis dignitatibus conspi-

A. dies 26 Augusti erat feria sexta, non quinta; mensis vero Lous finitur 24 Augusti. Quare, cum Idacius seribat, post morten Theodosii statim rlrrtttm rsse Marcianum, cxistimo

cum ; sed virtutibus inclytum, pietate pncstantcm,

moribus perpolitum, ad imperium administran-

diem malc ass/gnari in Chronico Pasckali frequenter mendoso, remgue peractam esse cit/ns
die mihi ignota.
tttor fitittotuiii

dum maxime
que,
ut.

idoncum, ac

dcmum

talem tanturncelebrctur

Mtatem quinquaginta n
tliint

qn<t

infer prcestantissimos imperatores merito

fuisse S. Pulcheria',

nt/psif,

numeretur,
laudibus.

omniumque scriptorum

fac/le adm/sero,

cundurn disputata

cum ea cetate esse dehuerit se%2de anno natati. Yrrum auctor

526

DE
non poterat
dixerit

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

omnia crant peracta,
litteras.

AUCTORE
J.

tor Chronici

ipsi tot annosattribuere,

tales

ad

S.

Leonem

dcdit

s.

cum natam
sel

anno 399,

nisi sua corrasis-

ex

variis

scrtptoribus,

quos invicem non

com
Corpus S.
Ftaviani
Constantinopo-

iliavit.

112 ElectO Marciano, nuptiisque ipsius cum S. Pulcheria celcbratis, varia mox fieri curavit
S.

Leoni reverendissimo episcopo Ecclesiae de hisce gloriossc civitatis Romae, Pulcheria venerabilis- Pukheria ad Leonem sima augusta. Litteras tuae beatitudinis cum scribit. omni decentiomnem episcopum veneratione su-

lim transhittim
:

Pulcheria ad fidem Catholicam promovendam, Primus, gruantum existimo, loeusdebetur transla-

scepimus per quas tuam fidem puram et talem cognovimus, qualis debet cum sanctitate sacro praeberi templo. Ego vero similiter ac meus do;

tionicorporisS. Vhtriani. Theophauespag. 88, et Mee/i/torus lih. XIV cap. XLIX referunt transla-

minus tranquilissimusimperator, meusconjunx, in eadem semper et mansimus et manemus,

tionem illam antemortem Theodosii imperatoris. Marrianns imperator iu Leqe, t/ua f/rsta rontra s. Flavianum irritat, tom. IV Conciliorum
col.

omnem

pravitatem atque pollutionem et maletigloriosae

i-n

cium declinantes. Sanctissimus igitur

Constantinopolis episcopus Anatolius
fide

eadem

865

ait,

civitatem

Constantinopolitanam

expetiisse Flaviani reliquias et recepisse,sed nihil

iUr.it t/e

tempt/re trunsfafionis, nisi

quod

insinuct

factam saltem esseanteconcilium Chalcedonense. ffoc certum estt mandata de transferendo Sancti
Corpore data esse ntnlto ritias

qaam

.sacrum rorfieri

pus Constantinopolim
tait, ut,

pervenerit.

Binc

vivente Theodosio, S. Pulcheria

posacrum
Cons-

permansit atque religione, et tuarum litterarum apostolicam confessionem complectitur, illo errore sublato, qui ab aliquibus nunc ortus est, sicut ex ejus quoque litteris clarius tua Sanctitasagnoscerepoterit: etepistolaesimiiliter Catholicae fidei, quamad sanctae memoriae Flavianum episcopum tua Beatitudo direxit, sine
aliqua dilatioue subscripsit.

is/ud corpus transferri jusserit, illudque

staniinopolim pervenerit,
llot

imperante Marciano.

modo
nes

115 Et propterea tua Reverentia quocumque una pctens, prospexerit, significaredignetur ut om- ut concilium
;

autem modo epistola s. Pulcheriae mox t/a/oia, quajussu Marciani translatio facta diritur, sir coneiliari posset cum Theophane, ut ante niorteui Throt/osii niandatam flPuIcheria translatioiiein, ror/ri/st/ne

Thraciae etiam totius Orientis episcopi atque Illyrici, sicutetiam nostrodominopiissimo

,

universale

habeatur.

imperatori

meo conjugi
illic

placuit, in

unam

civita-

tem

velociter ab Orientalibus partibus valeant

faeto concilio, et deCatholica

Coiislanlinopfiiim

perduclum

convenire: et
gregati sunt,

reconditum, jubente Marciano, crederemus. Quidquid vero sit de tempore inibique honorifice

confessione, et de his episcopis, qui ante hoc sesicut

fides

et Christiana

pietas

choatat

translationis,

dubitare non

possumtts,

t/iiin il/ain

peragendam prcecipue cwaverit S. Pul-

decernant. Super haec autem sciat tua Sanctitas quoniam praecepto nostri
exigit, te auctore
,

cheria, cui de ea gratias

primum

egit S. Leo, licet

Hla modeste scriberet Marciani prcecepto transla-

factam, Existimo etiam mandatum de trans/afioue fuisse datui/i, priusi/uam legati

tioiieut esse

domini et tranquilissimi prinoipis mei conjugis in gloriosam civitatem Constantinopolim sanctae memoriae episcopi Flaviani corpus allatum est, et in basilica Apostolorum, in qua consueverunt
praecessores episcopi sepeliri,

Apostolici roariliii/n rrlehrarunt Consfantinupo/i,

in

competenter est
propter
sanctissimo

t/uo de

Cotholica fide Anatotii

S.

constitit,

ut

positum. Et hos similiter episcopos, qui

mox

ffieemus, t/uia Irunsltitio alias peracta esse

eamdem causam

quoniam cum
,

noit /lo/aisset, t/uant/o srriheha/

Puleheria de

gestis in illo concilio.

eotwAUutn
ti.nl-ni

113 Yitlinias

iiiu/t.

habi-

sta/ttiiit/politn fUiSSe

90, legatos a S. LeoneConmiSSOS iitease Jalio anni 4D0,

tutn, (n

quo
Bccle-

/tost/nr

commendatos
Lrti

fuisse S. Pulcheriae. Ratio

\itatnliiis
niiitjiir

concurdebere robore pragmatici sui praecepit quatenus per approbationem synodi, atque sententiam omnium episcoporum convenientium, episcopatum
rerant, exilio deportati sunt
reverti
;

Flavianoad concordiam

fidei Catholicae

erat, nt S.
(

/lorain

operu de ftdc AnatoUi

etecclesias proprias recipere decernantur.

Ha-

ffa Huniiimr
iiiiniliiiti
:

'onstantinopolitani episcopi et aliorum cognosce-

ctenus

ret,

priusquam cum
in

itlis

communicaret.

Borum

Pulcheria, cujus pietate et industria felkiter omnia crant peracta. Epocha datw rpiS.
sto/ce no/i addifitr.
/itteris, et aliunde etiam ConstantinopoU, S. Leo epistolam lix, o/im 39, miris Sanctm laudibus conspersam die 13 AprUisanni 451 ad Pulcheriam misit. Totam huc transfero : Leo Episcopus Urbis Ro-

/efjatorum /uii/ius episcopus,

'

erat

S.

Abundius Contensis

cujus

Vita,

apud nos data ad

110

Acceptis hisce
tjestis

Aprilis, cap.
:

leguntur sequentia adproposi-

F
Respoitd-eiis

edoctus de

tuni uosirani
ecolesias

Praterea

Constantinopolitanae

acoeptn epistoh S.

episcopus minoris Romae, Leonis Papai de confirmaet archi-

Anatolius,

S. Leo,
Siiinfaiit

elogio iiisiani

tione Catholicaa fldeicontra baereticos, congre-

mae, Pulcherias augustae.

Pietatis vestrae

Quod semper de sancta

,

cehbrnt.

gavit concilium

omnium episcoporum

mandritarum,seu presbyterorumetdiaconorum, el ante conspeotum omnium recitata asf epistola s s, quam H. Ahundius coram omnibus
l

sime

mente praesumpsimus, id plenisexperiendo cognovimus Christianam fidem, quamvis diversis pravorum appeterevobis

tur insidiis,

concordantibus testixnoniis Romanorum patrum atque Argolicorum. Aaatolius

praosentavit,

defensionem ejus a
posse turbari.
ricordiaa

tamen praesentibus et in Domino praeparatis, non Non enim Deus aut suaa mise,

apiscopus
S,

<

'onstantinopolitanus

liuic

epistolae

Leonis Papaa, conlinenti Catholicae fidei veritatem, concordantibus etiam tes&noniis Patrum
directis,

serit

sacramentum, aut vestri laboris demeritum quo dudum subdolum sanctae

:

religionis

hostem ab

ipsis

ab eadam Apostolica Sede

tiona consenail
al

visceribus Ecclesiae

plena devo-

depulistis,

subscripsit,
el

anathema dicens
vel seotatoribus

Eutychi

e1

Nestorio,
cceteri

dogmati

eorum. Tunc

Patreanon parvinumeri

suam tueri impietas Nestoriana non potuit; quia non fefellit Famulamet Discipulam veriiatis, quantum simplicibus
hacresim

cum

eodem modo subsoripserunt. Bac facta sut aniio 150 ud /inrm re/t/enle, postt/uani /e/jati eenrrant
Constantinopotim, et Citho/icu rursu/n /irtrvalitit.
sir

mfunderetur veneni per illaloquacishominis colorata mendacia. De quo virtutum agone processit,

ibidem

fides

ni

Pulcheria,

cujus

mdustria

ut per sollicitudinem vestram ea, quae per Eutychen diabolus molitus est, non laterent; et qui sibi singulas partes geminae impietatts elegerant,

feliciter

una Catholicae

fidei virtute pro-

cumberent.

DIE DKOIMA SEPTEMBRIS.

cumberent. Secunda ergo haec vobis. de perempto Eutychetis errore victoria est
sani cordis habuisset, errorem
;

527

qui,

si

quid

dudum

rnandavit Pulcherie?, sed epistola illa excidit ut etalim haud dubit plures. Certe in epistoia ad

LUCTOHB
J.

in auctori-

Pulchenam moz danda

s.

bus suis perculsum olimque prostratum facile potuerat declinare. ne de sepultis cineribus rediviva tentaret incendia commovere, ut in

m gua petit,
cum multi

ut

Eutuches
exstat

mexstliummittattir longius a Constantinopoli menttofitdealiqua epistola, qum modonon

aut
cilio

certe

latet.

Porro,

eorum
esset

transiret consortium. quorum secutus exemplum, gloriosissima Augusta. Libet

hawesim

cum gaudio, et pro vestrae Clementiaa prosperitate digna Deo vota persolvere, qui tibi per omnes mundi partes, in quibus
igitur exultare
et
et

m conConstantinopolitano, de quomox egimus et legati illi priores Romam essentreversi ;meme Junio anni 151 Lueentium episcopum
et

lapsi,necdumrecondliaHessent Ecclesice

Domini Evangelium praedicatur, duplicem jam palmam contulit, et coronam.

117 Clementia igitur vestra agnoscat

tium presbyterttm legatos Constantmopolm misti S.Leo,ut hi cum AnatoUo Constanbnopolitarw de re tota tUsponerent secundum
regulas prmscriptas.

Basi-

alia

omnem

qwr-dam

Ecclesiam de universis fidei vestras operibus plurimum gratulari sive quod legationem nostram pio per omnia juvistis affectu, et quod sacerdotes Catholicps, qui de ecclesiis suis
:

Romanam

Papa ad Marcianum, ad Pulcheriam, ad Anatolhtm, et ad Julianum Coensem episcopum, 1^0 Qua autem ad Sanctam nostram datee
olim 45, deinde 84, ita se habent: Leo Episcopus Pulcheriae augustae. Religiosam pietatis vestrae sollicitudinem,qua universo mimdo,
inspirante, consulitis, crefcrioribus alloquife incitare praesumo ut operum vestrorum profectum necessaria perfsctio subsequatur ac sicut de statu Constantinopolitanecclesia3
;
:

Litteras de

hiscr

dedit sanctus

hic

iterum

sunt,

ulios Iruntiis

injusta fuerunt ejecti sententia, reduxistis, sive quod reliquias sanctae memoriae Flaviani, innocentis et Catholici sacerdotis, ad ecclesiam, cui

mittit Constan-

tinopolim,

Deo

bene
cari.

cum honore debito revoIn quibus utique omnibus gloriae vestrae multiplicatur augmentum, dum et Sanctos pro suis meritis veneramini, et ab agro Dominico spinas et tribulos vultis auferre. Quosdam vero
praafuit, fecistis

episcopos de liis, qui rebus impiis videntur praebuisse consensum, reconciliationem poscere, et

Catholicorum communionem desiderare, tam nostrorum quam fratris coepiscopi mei Anatolii, cui testimonium ferre dignamini, relatione cognovimus, quorum desideriis sic praebemus
,

gratulamur, cujus et sacerdos et populus Catholicse puntatistidem jam tenere cognoscitur, ita etiam aliorum concors nobiscum sit de Verbi lncarnatione confessio. Unde quod facturum me aliis litteris indicaveram, Lucentium episcopum, et Basilium presbyterum fratres meos
dirigere properavi, qui dispositiones meas, fratris mei Anatolii devotione sociata, secundum eas,

effectum, ut correetis, et quse male sunt facta, propria subscriptione damnantibus, participata

nostrorum, quos misimus, cura cum supradicto episcopo, pacis gratia tribuatur: quia devotionis
utrumqueestChristianae,ut etpertinaces veritas justa coerceat, et conversos charitas non repellat. 118 Quia vero novimus, quantum piae suli-

quas acceperunt, regulas exequantur, gloriosissima Augusta. Sicut enhn praadicti episcopi scriptis,
et clericorum ejus

suggestione patefactum

est,
;

multa sunt, quae indulgentius sunt curanda multa, qiue justius coercenda ut in causa tantfie:

eidein ntrsiis

commendat

Mansuetudo vestra dignetur impendere,indicandum esse cusacerdotibus

citudiuis

perburbationis, nec districtio nimis sit aspera, nec remissio parum cauta cum aliud satiafa;

Catholicis

ravimus, fratrem et coepiscopum meum Eusebium nobiscum degere, et nostrae communionis esse consortem, cujus commendamus ecclesiam,

cientibus, aliud pertinacibus debeatur. Offertur ergo Pietati vestrse digua materia,quee placitam

Domino curam sancti cordis exerceat, dentium meritorum coronas etiam de

erruris abolitiune multiplicet.

et pra?ce-

praesentis

quam

dicitur vastare. qui

:

illi

injuste asseritur

etiam a vestra Pietate poscentes, quod vos spontaneo facere non dubitamus arbitrio ut tam fratrem et coepiscopum meum Julianum, quam Constantinopolitanos
illud
,

subrogatus

121 Sicut enim Nestoriana impietas, ita et Eutychiana blasphemia ab omnium est Catholicorum eliminanda consortio. Qui tam impium est, consempiternam et consubstantialem Patri

fOSiiui:

Vulrhr-

nir n>m-

mendat.

memoriae Flaviano tidelibus officiis adhaesere, ea qua debetis gratia foveatis. De omnibus vero Pietatem vestram per
clericos, qui sanctae
,

Deitatem, etiam ex utero Virginis Matris partu editam negare corporeo, quam unam in DeiFilio post Incarnationis sacramentnm afflrFilii

mare naturam
essentiae nec

nostros, quid fieri aut ordinari deberet, instru-

refutetur, aut Deitas

ut scilicet ant humanitas ejus cum unitione ntriusque

;

ximus.

Data

Idibus

Aprilis,

Adelphio
dic S.

viro

altera

sit

in

alteram versa, nec

clarissimo consule. Scripsit

eodem

Lco ad

assumpta

in

assumente

flnita: sed et Verbi in-

Anatotium, de cujus fidc

ditus,

jam

certior erat rcd-

commutabilitas, et carnis atque animae veritas

epistolam lx,
cpistotam,

et

tum aliam

ad Marcianum augusquam uon habcmus, ut

maneant Quod qui

chis,
lio,

inseparabiliter

in

unitate

Persona?.

testiflcante Lege, credentibus patriar-

colligitur ex cpistota lxii,

quam paulo
:

post

itc-

rum ad Marcianum
S. Pulcheriae.

annuentibusprophetis, pivrdicaute Kvange-

sed nulii de rcbus recte gestis tantam attribuit laudem, quantam

dcdit

dooentibus Apuhtulis, et tuto mumlo confitente non creduut, extra sacramentum Corporis
Christi, extra unitatem sunt nominis Christiani.

119 Theodorus Lector lib. I fucc habet : MarCum Marcianus et Pukhe- cianus et Pulcheria litteras scripserunt ad Leoriain omnibus
Leonivellent

nem Papam Urbis Romae, quibus omnem potestatem tribuebant. Utuc verba, opinor,
gnificunt,
indicaret,

illi

st-

eos scripsissc

ad Leonem,
c/fectum

ut libere
fjtnc

quid pro

fi.de

vcltet.

Quorum sicut ruinam dulcmus, ira perfldiam detestamur. Ut autem circa (alium personas sincerum servetur ubique judicium, et aliud correctis, aliud pertinacibus rependatur, vestra Pietas nostros qui ab Apostolica Sede sunt missi, tovere dignetur eorumque omnes, quas
, ;

Marciano

in epistola lxii scribit, ut

non

sinat

injunximus, adjuvet actiones, quo

lius,

citius acfaci-

amptius disputari, aut in dubium revocari, utrum Eutyches impie senserit, et utrum perverse Dioscorus judicarit. Simiiia verisimiiitcr etiam

auxiliante Domino, qu83 ad

vestram glo-

riam,etad tothisEcclesis9pacem quantur.

proflciant, exe-

122

De

'

; ,

528

DE
Eutycheautem

S.

PULCHERIA IMPKRATRICE VIRGINE

presbt/teri,

AUCToRK
J.

122 De

totius scandali et pra-

quibus adjungebatur Julianus episcor/iti

s.

vitatis auctore,

hoc Clementia vestra prajcipiat,

urbi ni:

pus Cocnsis,

erat Constantinopoli.

Dc

hisce

petens etiam,
ut Butyches

ut ab eo loco, qui Constantinopolitana?

mis vicinusest, longius transferatur ne frequentioribus.solatiis eorum, quos ad impietatem

Marcianum, ad Analegatis scribit Pontifcx ad Julianum Coensem, et ad ipsam tolium, ad wnodum attamen in lilteris ad synodum inter
:

suam

Monasterio quoque cui perniciose indigneque praesedit, Catholicum

traxit,

utatur.

ipsius,

abbatemjubete praeponi, qui illam servorumDei congregationem et a pravo dogmate liberare, et

institutis veritatis possit imbuere.

quos vult synodo prmsidere non Jalianam Cornscm, ita ut htc magts no/niuat consiliarius quam legafuisse videatur legatorum
legatos suos,
t

Data7ldus
Bmcquicupiebat

Jnnii, Adelphioviro clarissimo eonsule.

demS. Leo ad Pulcberiam;

sed

qum

Prmdictm litterm die 20 et 27 Junii leguntur quoque tunc scripdatrn. An Leo-ad Pulcheriam exstat epistola ad serit, non constat : nam nulla excidere potuit cum ipsam co tempore data ; sed
tus.
aiiis ntuitis.

Chalfieriper hosce legatos, facta sunt in concilio

cedmensi, quod jam erat indictum a Marciano,

iii

mdebimus.

ad Mar- deinde ad 124 Mense Jutio de eadcm re rursus lxxv (aiias Lij ad PtUckeriam cianum scripsit, et tunc hanc scribit dc UIU Pulcheriam dedit : Leo Episcopus Pulcheri
missis
;

vestrm solliciaugustaa. Religiosart Clementiaa quam Catholicaa fidei indesinenter tudinem

,

impenditis, per

omnia recognosco, et Deo graago, quod tantam universalis Ecclesice cutias

XII. Oesta Sanctse pro

ram habere vosvideo,ut quodjustitiaaetbenevofelici

lentiaa

congruere arbitror, confidenter insinuem,

hactenus
gesta

exiluconciliiChalccdonensis.

quo
tra3

celerius, quse, propitio Christo, Pietatis ves-

studio irreprehensibiliter

sunt, ad
13

gratulandum perducantur effectum,

gloriosissima Augusta.

QuodergosynodumChalpraacepit,
*

cedonensem*haberi Clementia vestra

sciiptum

Ctnm S. leo
conoiliutm
tcept

Sanctus
'.

sini latrocinii

Leo Papa post infelicem exitum Ephesmpe per litteras petierat, ut

coiirilinin

cum a me ut in Italia haberetur Mansuetudo vestra retineat postulatum; utomnes nostrarum

partium convocati antistites, ris suppeteret, convenirent
securitas tempoadeo tamen non aspernanter accepi, ut binos de coepiscopis meis et compresbyteris ordinarein, qui vicem meam implere sufficerent, etiam datis ad venerabilem
si
;

fuit Nicaenam
ttut Nicaste

petiUi

anirnsalr
rirrit///i

hahrrrtar

i/i

Italia,

utresar-

ilaini/a

Kphrsina. Marria/ias augUStUS,

S.

vhi creatus erat imperator, ac

concilium congregaretur,

Pulcheria eidem
hi

perlitteras significarunt, sibiquoque placere,ut

licct

semper magis

desideravisse videantur, ut haberetur in Orientali imperh, qua/u in Ifalia, t/tttr rrat Ocridrntaiis

synodum congruentibus
in iiac dijudicatione

scriptis,

quibus frater-

nitas advocata cognosceret,quam

formam servare
t

imperii,etsub Valentiniano ///.

iitm
t

Verwncumtanta
multain

deberet

iiirrrtarniiirilii itrccssitas./iostt/aam

aut

fidei regulis,

aut

canonum

ne ulla temeritas statutis, aut begestis male

integrum erant restituta per legatos H. Leonis, et Occidentale imperium gravi bello infestaretur ab
Attiiu
Hu/iniiriiin
rct/r
;

nignitatis remediis obviaret.

inintts ja/n

festinahal

125 Sicut enim a principio hujus causae fre- de in quentissime scripsi, hanc inter discordes sensus
et carnales remulationes moderationem volui custodiri, ut integritati
nihil liceret

iatrocini

Ephesino,

s. Lrn, malebatqueut concilium differretur,quem-

admodum
ini. his

scribit in

epistola lxiii (dliasxLiv)

ad

quidem

fidei nihil evelli,

Marciaintin auf/usfa//i, ilata anno 151,7 Idus Jurrrhis

;

opponi

ad unitatem vero pacem-

Synodum vero

fieri,

ut meminit

clementia vestra,

etiam ipsi poposcimus. Sed saeerdotes provinciarum omnium congregari praasentis temporis necessitas nulla ratione periniiii!
;

quoniam

illasprovinciaa,

dequibus maxi-

>ii.

Inquiolfl

me

sunl evocandi, inquietante bello* abecelesiis

bellorum

suis eos

tuniori tempori propitiante

fuerit
ti;i

non patiuntur abscedere. Unde opporDomino, cum ftrmior restituta securitas, jubeat vestra clementttm

que redeuntibus remedium veniae praestaretur. Quia tunc opera diaboli potentius destruuntur, cum ad Dei proximique diiectionem hominum corda revocantur. Sed quam contraria tunc his monitis atque obsecrationibus meis acta sint multum est explicare, nec opus est epistolari pagina comprehendi. quicquid in illo Ephesino nou judicio, sed latrocinio, potuit perpetrari
ubi primates synodi,necresistentibus sibi fratri-

ivs Tvari.

bus, nec consentientibus pepercerunt;

cum ad

M>uci<iititx

tlhhf Martnit

Gonvocat

.-

Puloheria ignorarcnt ntutatitm cssr Lcfnwtn, rt synodi uccelerationem desiderarent, ut episcopi sedibus suis
123
.1/

Marcianus

et

infringendam Catholicam fidein, et ad execrabilem haeresim roborandam, alios privilegio lionoris exuerent, alios consortio impietatis infi-

Pontiftx vsra BO flfsttn ! !

gatos &UOS

injuste
-

expulsi, eas justo judicio reciperent, et

;

cerent

littrtiici oi< a/ialis scttibus cx/ic/tc/r/tfar

Marcia-

nits

sc

jam sunodum convocaverat per litteras menMaio dalas, qum videri possunt tom. iv Con117.

sseviores profecto in eos, quos persuadendo ab innocentia separabant, quam in illos, quos beatos confessores persequendo faciebant.
:

riliorant col.
oiiiucs

Pcr hascr aatrni

(ittrras episcopi

evocabantw \ icmam, ubi hanc sunodum habendam cogitabat Umc imperator, jubebanturque adesse Nicam Kalendis Septembris.
s.
\

126 Verumtamen quia tales sibi maxime sua de indulgentia iniquitate nocuerunt, et majoribus vulneribus pirititeittibus concedenda diligentior est adhibenda medicina nullis
,

unquam

Leo,

acceptis

Marciani

litteris

de

concilio

etiam talibus, si resipiscerent, veniam denegandam. Et quamvis incommutabiliterinimicissimamChristianaareligioni haaresim detestemur, ipsos tamen,
si

epistoiis definivi

cmam
rf
,

convocato,
t/ttalaor

mox

ejus

consUium approclci/it

corri-

harif, tjatos

attf rfia/n

t/ni/it/ac

lr-

t/tti

mmiine

stwuni

Pnntificis conciiio

adessentetprmsiderent.Legati hi fuerunt Paschasinus

Ulybetanm

gantur, et digna se satisfactione purificent, ab inefiabili misericordia Dei non judicamus alienos sed potius cum gementibus gemimus,
:

in Sicilia episcopus, Lucenlius

et

cum
:

flentibus flemus, et sic

tionis,

episcopus

Ascuftmus,

Bonifacius

et

Basitius

utimur justitia commout non omittamus remedia charitatis

quod

: ;

Dlti

DECIMA SEPTEMBRIS.
verbis

529
AUCl
.1.

quod
solis

sicut pietas vestra cognoscit,

non

promittitur, sed etiam lactis docetur. Si-

juxta ipsam Domini Evangelicam vocem lucet lux meritorum vestrorum coram cunctis homi-

S.

quidem peneomnes, quiin consensum prxsidentium aut traducti fuerant aut coacti, rescindendo, quod statuerant, etcondemnando quod scripserant, perpetuam culpae abolitionem et
,
,

etbonaopera vestra cernentes gloriflcant Patrem nostrum, qui in ccelis est. Ecce
nibus,

enim cunctis

Apostolica? pacis gratiam sint adepti.

at hinc nequit

infenH, ali-

quod factum
leonis Sancti
dispHcnisse,

ergo Clementia vestra propositum considerare dignetur, probabit me eo consilio cuncta gessisse, ut sine cujusquam animae detrimento, haereseos tantum obtineretur
127 Si

pietatis vestrsa fulgor irradiat impletus est per vos apostolicae doctrinse cursns, el zelo vestri amoris in Deum ignorantiae caligo perculsa est, et ficlei declarata concordia, nec
:

meum

ultra haereticaepestilentia* nobissunt importuna zizania.

Consonamus

universis

magisteriis pie-

tatis, vestris id adjuti

extinctio

et

rum turbinum quiddam

ob hoc circa auctores sswissimoconsuetudinis minuisse,

vos enim
tur,

laboribus impetrantes. Per nobis tidelium gregibus caulse replendispersi,

restituti,

ut ad indulgentiam postulandam compunctione aliqua possit eoruin tarditas excitari. Qui etsi
post illud judicium

per vos nunc, qui olim fuerant concurrunt suntque pastores ovibus
:

et magistri discipulis,

suum tam impium, quara

in-

130 Qui

enini

disperg^bat.

extinctus

est

damnationem
Dioscori eidem
perscribit,

justum, non sunt Catholicae fraternitati honorabiles, ut fuerunt, suas

sopitus est persecutor,

tamen adhuc obtinent

sedes, et episcopatus sui honore potiuntur, aut per veram et necessariam satisfactionem pacem totius Ecclesiae recepturi aut si hseresim, quod absit, tuentur, professionis suae inerito judicandi. Data decimo tertio Kalendas Augusti, Adel;

princeps tempestatis explosus est: ipsique naves suas in cursu repetiere rectores, Christo ad intelligentiara prospere di-

Leone mirabili veritatem quiasicutsapiente Petro, itaet istoutitur assertore. Et nos quidem desidernvimus, ut omne
rigente, quiostendit in

phio viro clarissimo consule.

plicuisse S. Pulcherise,

Tiliemon/ius

in

membrum nobiscum pariter fraterna concordia choros gaudii celebraret. Sed quia solus ille, qni
Alexandrinonim tenuit. prsBSUlatum, ultro seinetipsum a tantorum bonorura collegio pepulit,
et nos ei

S. Leo?ie art. 99 ex hac epistola suspicatur, dis~

diptychis reeitari

quodS. Leo nomina Dioscori,

vetuisset e
et

aliorum

quoruiitdum,qui prwcipuas pfirtesefjcrtint in latrocinio Ephesino. Verum inanis mihi apparet hwc
suspicio,

communionis

cum

variis de causis consiliorum

,

suorum

lacrvmis denegavimus quia et Salvator noster, qui vult onines homines salvos fleri, et ad agnitionera veritatia venire, illura,
tristitia et

cum

nostraj consortium

rationcs Sanctce potuerit exponere

Concilium
serius et Chal-

ut facit Leo.

quemsordida indutum veste conspexit,

aula oompetenter exclusit.
dotii

a regali

128 Porro concilium istud nec Niccece habitum est, nec cceptum Kalendis Scptembris, ut initio
fucrat statutum.

Cui quia similem

sacer-

comperimusesse Dioscorum, obhoceum a

alienum. Fratribus enim

cedone inchoa-

Ratio differendi poterat esse

dignitate contra vota nostra deflnivimua

tum

contra

tumultuantes
scribit

Sancta.

gemina, cumquia Leo in epistola uxxivadMarcianttm scripscrat tempus nimis breve fuisse constitutum episcopis ad conveniendum, tum quia
,

scandala ponebat ut

ipse imperator in

lilyrici

partibus de/ineba/ur

quibusdam incursionibus hostium, Ihec ultima ratio etifim fuit transferendi synodum, ut Marcianus
</>s<-

inoresuoabundavit nequitia, fallacia sua litteranun liomani Pontiflcis abnuens lectionem. Unde quia semetipsum non exhibuit bonis exemplum, remansit sicul siat.ua salis,
et

nequam,

adesse posset,

quemadmodumpetebant

ut terreat delinquentes, dum per illa,qua)gessitj pro nobis suis adjudicatoribus sati&faciat, eo

lcgati Sedis Apostolicce. tianc rationem profert

quod exnulla
exigebat
131

duritia,

quinimo necquanta adhuc

Marctanus in UUeris, quibus spnodum /ransfert Chatcedonem Coustan/inopo/i vicinam, ttt ideri potest tom. IV Conciliorum col. 74. i\ou immct

justitia,

sententiaa adversus

eum

de-

creta protulimus.

Unde prsBsumentes

ea, quai

placuerunt,

ac profecfto
iinn

rito peliisse legatos Apostoticos

ut

impcrator

vestro insinuamus imperio, ut ilium pro suis erroribus execretur,

Sancta

adesset, satis colligimus cx turbis,

quas Niccece

nostram

vero

sententiam

postulat.

excitabant Eutychiani, et fortasse etiam Nestoriani. Certe S. Pulcheria, auditis istis furbis,

probet, a quibua pro totius corporis providentia,

quod computruerat,

ad consularem Bithynim Stramandatum tegum, ut omnes non advocatos et tumultuantes Nicced expellat. Litterce istce lcgi possunt tom. IV
misit
Synodus,

est abscissum. Estote igitur incolumiuin protectores, el sicut pii roborate

fideles, et divina^ in

vobis providentiaa Largi-

tori

Vukheriam
miris laudibus
relebrans,

Conciliorum col. 70. 129 Inchoata demum synodo die 8 Octobris Chalccdone in ecclesia S. Euphemio?, damnatoque et deposito Dioseoro Alexandrino 13 Octobris; synodus cum imperatoribus tum S. Pulcherise pcr litteras illius depositionem earposuit. Quanti autem synodus tota facerct sanctam Imperatricem ejusque pro Ecclesia laborcs, luculenter ostendunt, hmlitierm3

hanc vicissitudinom repsnsate, uttali precio illum obtineatis honorem, qui nulla succe&sione finietur, et imperiali corona coronam immarces-

cibilem comparetia. His enim, qui piedisp&nsationera rerum peragunt fcerrenarum, necessario
caelestia
lissimi,
iii

rependuntur, <'i, maxime vobis, o fldequibua et inter tanti onera principatus,

orationibus tota vita consistit;

;

quorumcon:

versatio est in psalmis

et

apud quos dignitate

Conciliorum col. 484 simae et Christum diligenti, Deoque dilectissimaa reginie et Augustae, custodi Oatliolic et orthodoxae fldei, tiliffi Pulcheriae, sancta et magna

quashabbem tom. IV recitat hoc modo : Piis-

videntur ornati,qui sehuuiilianl. propter Deum quibus religionis est, ut ad eos facile accedatur;
ille ccslestis, quatenus omnibus, qui ad vestrum pertinent principatum, fructum provideant veritatis. Hactenus episcopi aliique m

etzelus

synodus , quae secundum Dei gratiam et vestri imperii sanctionem in Calchedonensium metropoli congregata est. Multa tibi bona pnestentur, quea

concilio congregati.
vpistolai

Verwn aliqua

circa ftnem

mendosa

sunt, nisi fortasse episcopi suh

finem

amas Christum,
nos ad

donante digna sunt Salvatore, quse filia Augusta. Loquentes enim

fidei,

epistola>, exposita damnatiom Dioscort, Marcianum imperatorem simut cum Pulcheria

volucrint alloqui,
(jtn-t, fjiKinttiin

Quidquid

sit t

ex epistola U-

Alumnam

oportet ab orationibus
offerre,

stbi /jrofttissf

di/tt/eittctn piclntcin

inchoare, atque hinc

Deo laudes Septembris Tomus III.

quia

pulcheria episcopi existimaverint. 67

XIII

530

DE

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

dum
venerit imperator, dixit ipse tom.
col.

loru:

IV Conpravis

J.

S.

ciliorum

577,

scilicet,

ut fper episcopos)

mventa

veritate,

non ultra multitudo

quorumdam doctrinis attracta discordet. Pacem igitur et concordiam Synodo conciliaturus, et

XIII.

Utrum

S. Pulcheria

una

cum Marciano
synod i.

imperalore

jussvrus exsequi decreta concilii, non disputaadesse turus de fide, aut atiquid definiturus voluit imperafor, ut coUigiiur ex omnibus, gua>
,

venerit ad actionem sextam

in

Synodo

fecit ct dixit.

Eadem quoque
jam

de cau-

sa adesse poterat S. erat auctoritas, utpote quce

Pulcheria, cujus

summa
,

triginta annis

imperaverat

cum

fratre Theodosio

primum

et

deindc cum Morciano. 135 Quod de Agrippina adducitur, frivohim Argumenta

1'uktieria

eum
in-

Restat
terfuisse

examinandum, an

S.

Pulcheria in-

est,

cum

longc alia

sit

ratio

Pulcheria?, alia eorumguine-

Uardano

terfuerit synodo,

terfuisseSynodf) dicitur

guemadmodum eidem innosdtur Marcianus. In versione Latina

I

Agrippinm. Romani Agrippinam non elegerant ad imperandum, nec ullam ipsa habebat potestatem nisi pcr filium imperatorem. Pulcheria vero imperabat ut augusta, et summam de fide CathoUca euram gerebat, petentibus ac gaudenttfjtts

{^gJJJ^
cheriam.

%ynodicol. 57

dicitur,

Praesente ex divino zelo

in textu

iMtino

ac fervore

etiam piissima et Christianissima regina augusta Pulcheria. At htec non leguntttr tn textu Grceco. Stephanus Baluzius in
fidei

Pontificibus atquc episcopis.

Cur

igitur

non

Collectione
ita

nova Conciliorum
:

col.

1264 de hisce

licuit sanctce

Impcratrici sua prmscntia honorare

disputat
in

Haec {de prcRsentia Pulcheriffl) de-

siinl

omnibus antiquis exemplaribus, et in textu Graeco. Deesseautem debere, hinc etiam

Valentinus episcopus PhilippoliIlcllesponti et veteris
Epiri,
in cap.

Chalcedonensis) prasertim cum ne verbum quidem legatur locuta { Cur adesse

Patres concilii

nlli^iliir. rjuod

tanus, et episcopi
scribentes ad

quoque curce fore, ? Cur imperatorem comitari ad concilium non potuit, ut non
ut

potuit, ut osfendcret, sibi

observarentur

decreta concilii

Leonem imperatorem

xvi,

tacito assensu declararet,

unam

sibi

cum

illo esse

xxxv
iii

et xlvi codicis encyclii,

auctor Breviculi

historiaa

epistola ad

(,us,

Eutychianistarum, Ferrandus diaconus Palagium et Anatolium, LiberaKvagrius (!l. Tlufophanes nullam in Iioc loco
faciunt
Pulcherige,

mentcm ad cocrcendum eos, qui decretis consilii seopponerentl Cur ipsa demum una cum imperatorc inquirere uon potuit, an omnes concordarent, an deereta concilii condita essent communi
consensu ? Nihil sane in hisce omnibus absoni, nihil absurdi apparet : nec inutilis concilio poterat esse prcesentia S. Pulcherise,

uioMl.ioiHMii

sed

tantum

Maroiani et judieum et sacri senatus.

nt id Ilaltizius

aliiquc nel'!t,
tjiiitt
iii

ii"
ti'.r-

Antiquum tamezi esse huncerrorem, paex antiquissimis codicibus, in quibns lioc additamentuiii invenitur, et ex Breviculo supra
133
tet
laudaf.o,

cum ea omnes

excitare deberet

ad concordiam ob

summam
:

vene-

rationem, qua ipsam prosequebantur. Quare ex

Utjituf

iuquo scriptum
indixisse

est

tu Gto3Co:

imperatorem Mar-

parte honestatis nihil habent

gtsque

adversarii

ma-

cianum qua et

eo

synodum apud Nicaeam, in tpse et Pulcheria resedit, et omniscum senatus at potastates. Quo loco recte in

mirandum

est,

quod Patres de

deposito

Dioscoro rationem per speciales

derint S. Pulcheria?,

litteras reddi-

quam quod eam cum impealia.

margine annotat Labbeus, liquere ex Act.is tuiesse. Deponendus est ergo vetus error, qui Pulcheriam interfuisse docuitsynodo Clialcedonensi. Nam si Romanis nondum Christianis indeceus visum ost, Agrippinam matrem Neronis asoendere suggestum imperatoris, et praesideresiniul, quum legati Arnieniorum causam gentis BUB3 apud eum oraturi erant, haud dubie ('hrisfianis in mentem venire non debuit, fenii-

ratore

prasentem viderint.

sum hoo

136

Nunc expendamus argumcnta

Non

cxaminantuf
et rcfutantui.

habentur in textu Grceco illa, qum sunt in Latino deproescntia Pulcheria?. Hespondeo, ea facilius

excidere potuisse e textu Groeco, sicut alia

midta ibi in textu Grceco omissa sunt, quam adjungi iu Latino. Scriptores aliqui loquuniur de
prasentia Marciani, iidemque tacent de Pulcheria. Respondeo alios ne de Marciano quidem loqui : sed paucos loquentes multis tacentibus
,

iiain. licet

piissimam, simnl

cum imperatoie pra

sidara possa in concilio sanotissimorum episcoporuui, in quoda stabilianda vera fide fcractabatur.

prteva/ere. /n codice canonu/n

antiquissimo,
allocutio

Hactenus
nota

Baluzius,

cui assentitur Tillemontius

et

M m
81.

S. Leonem,

Pagius

adannum

Romance Ecclesice apud Quesnellum edito pag. 102, Marciani ad consilium sic inchoatur :

451

Cum

num.
mt Vnhhma
L34

pervenissetpiissimusetfidelissimusimpera-

tor Marcianus ad

mr

Mtiniantts

synoiio
prajsedit.

tmttum 151 pag, ir>;t aliique scriplores eruditi non dttbitaventtti. tjtti,, s. Pulcheria simul cum Marciano ad concilium venerit neque argumenta Baluxii, guantumvisspeciem aliquam veriprceferant, tanti ponderis mihi apparent, ut iis subscridere ve:

Attatncn

Baronius

ad

diem ad sanctissimum martyrium Calenici et Eufemiae, prsesente ex divino

zelo et fervore fideietiampiissizna etCbristianissiina regina augusta Pulcheria etc. Tn Allocutione eadem, quam ipse Baluzius col. 1388 edidii ex tribus vetustis codicibns bibliothecse Colbertime, eadem de prcesentia PulcherisB leguntur.

lim

ttttt jiti.ssitn.

(Jitin

potiUS rtis/iina, S. Pulrliein

riam adfuisse

cum Marciano

Actiom

sexta

synodi, nec id ex veteri errore fldsse creditum, sed potius novo errore negari existmw. Ve-

Idem traditur in Breviculo Bistoriee Eutychianistarum, confusius tamen, atque ita ut

rrttt.

Pagius
rese-

dici
:

/atttitm,

Pulclieriam

Nicasse

disse

rum
tri.i-,

de quo,

inquit,

<ifi
ttt

concitium
prcBsideret

non venit sancta

fmperane ipse

non videtur dubitan-

ntm Marciano, eum

Marcianus prasederit aui pra>sidere quatenus res ftdei traetabantttr, mU episcoporum judieia ; quod nosset idepiscoporum
voluerit,
esse,

quidem

dum. Potius dutssrc Quod certo falsum est cum synodus Niceece tantum indicta fuerit at
Chalcedone habita. Dicit igitur auctor, PuJcheriam fuisse m synodo, quce Niccece
indicta fuit et
dicit

Chakedonem

translata
:

non imperatoris. Qua de causa ad syno-

autfalsum

verba htrc sunt

yam

Lajsam tidem graviter ferens

{Marcianus,)

, :

DIE DECIMA SEPTKMHUIS.

(Marciamts,) indicit

531
in concitio fuerat
/(///

synodum apud Nicaeam,

in

tamen necdum

Sancta,

dum

ei

acclinna-

tionibw Pa-

trum
ijitur.

coneilii

r.late colli-

qua ot ipse et Pulcheria resedit, et omnis cum eo senatus et potestates. 137 Verum, missis scriptoribus a/iis, inspiciamus ipsa si/nodi Acta, ex quibus /iqttet Pulcheriam adfuisse cttin Marciano. Acclamationes p/arima? Marcia/io <>t Pulcheria?, /amqitam. prccsentibus factoe, luculentcr ostendunt

AUCTORK
J.

ha>c scribebant episcopi , ct

eidem dicebant:

S.

Consonamus
tris id

universis magistcriis pi<-tatis, vesadjuti laboribus impet.rant^. Verumvix

possim dubitare, quin Chalcedone resideret, m t promiscrat in litteris ad Strategitm ante laudatis,

utrumque adfuisse. Ubi peroraverat Marcianus, moxeidvm, tum Pulcherise, ac demum utriquc fausta omnes
t

suam

ubi ait ab episcopis, qui convenerant, exspectari praisentiam, quae non post multum, Deo cooperante, aderit.

140

Demum

ex Relatione concilii ad S. L>->>cm Prmentia

Conci/iint
cot. s;;::,

prccafi sunt. Post lectam definitioucm conci/ii

petiit

Papam, tom. IV

fmpcrafor, an omnes
:

w//\ guo- SanctaeUam

colHgitut

sic sic

crvdvrvnt

itli

vero respondcrunt

(}r. piam orthoJoxam

'

credimus etc. Deinde Marciano acc/amant, ut novo Constantino etc. Mox coi. 608 Augustae multos annos. Vos lumina Orthodoxae fidei etc. Quae ex genere orthodoxa est, Deus eam custodiat eam, quse semper pia est, Deus custodiat. Pia, orthodoxa, * quae contraria est haereticis, Deus eam
: :

Omnes

que vof/ii/itur, non so/um Ckolcedone fnissv Pidcheriam, sed etiam venisse a>/ ecclesiam S. Euphcmi/v, ubi Patres erant congregati. Etenim in />!>ii/afis /it/cris, ubi de cpisvnpis et prafSentia Leonis per /egatos dict/tm breviter erat, hosc se>///tr

Latine

Imperatores vero

fideles
vtc.

ordinandum decentissime praesidebant

imperatores
cianus
ct

ad Per

alii

nequeunt

intelligi >/>>'

Mar-

custodiat.

Omnes

hsereticos tu fugasti. [Nestotu persecuta es *1 Absit invi-

Pulcheria, qui pra>sidvb>/n/;u\ ordinan-

'

Htecuncis in-

rium

et

Eutychem

tiusa ?ion sunt

in Grceco.

dia a vestro imperio.

Digni

fide,

digni Christo

absit invidia a vestro regno. Fidelesimperatores

dum, ut omnia i/ccvnfer et pavificv peragerentur. De kis iterum m iisdem litteris ///it>- synodus, quando dicit, definitionem fidei /)> oblatam esse

B
*

GfCBce osten-

disti

honorantur. Deus custodiat potestatem vestram Deus pacificet imperium vestrum. Marcianus novus Constantinus Pulcheria nova Helena. Fidem tu ostendisti zelum Helen?e tu sectaris. * Vestra vita, munimen cunctorum est vestra fides, ecclesiarum gloria est. Pau/o insic
: , :

aS.

Eu/\/>mia convi/ii paiio. Verbaaccipe: Quao (S. Euphemia) tamquam propriam confessionem, fidei definitionem suscipiens a uobis, suo Sponso per piissimum imperatorem et ami-

cam

feriitSj

postquam imperatori

intcr/oqucnti fuerat

in actione

sexta

cum

Marciano
prcesentvm
fuisse Pulchc-

acc/amatum, Coelestis Rex Augustam custodi. Per te fides firmata est... Ita ct phtra sequuntur ubi Pulcheriam soiam, aut utrumque simul aUoquimtur epfscopf, 13S Li/bet nunc interrogare adversarios. Car Pulcheriam non mim/s quam Marciani/n/ episcopi alloquuntur ut prascntem, si prcesens non
erat? Sane etiam in Actione prima conciliiac-

Christi Augustam obtulit, onmom quidem perturbationem contrariorum sedans, veritatis autem confessionem roborans, el manu aclingua universorum decretis pro demonstratione sub-

scribens.
141 Bcv.c dicuntur de S.
troviiiio

in ejus ecclesia erant facta,

Euphemia, cum quia ex Mati lum quia ipsiuspa- wnciliiad Patres attribuebant , </</ omnes /<>/>/ v -""'""'
/

dcfmitionem convorditir
(' fir/nftssvnt,

ssi>'/>>'ssri,f

subscrip-

impcratori ac Imperatrici proslectam in scxta Actione iterum approbas&ent.

riam,

tbcece

/audem Pulcheriae, sed non Bcec apud Labbeum co/. 102 leguntur : Multos annos Auguste. Et p>!//]>> inferius Augusta Nestorium ejecit: multos annos Catholicos * Augustae. Qum sequun-

clamatum fuit acclamatum ut

fn

Vernm quomodo per Marcianum

quia
va/ii

vt

Pulcheriam

prcesenti.

S. Eap/ivinia fidem illam Deo obtulit?

/ii>vrat>>i\ a>(i/// dcfinitiivf

Nimirum
in

onaiiam

consensu,

mox

col.

G08 ulteriorem de

fide

disptt/atiouvm prohibtti/ approbon/i/ius rpiscopfs,

et pn-na i tumuituantes statuta. Quo t>-i modo simul per Augustam obtulerit s. Euphemia, nisi

Catholic-T

tur dcinde acc/amationes, ejusdem sunt gcneris.

Simi/iter in Ac/ione quinta conciiii

apud Lab-

beum
verbis

col.
:

557 ut absvnfi acc/amarunt aliqui kis

Ula lv iu vonvi/io adfavrff;

rc/iiK/iiii, </i

Augusta orthodoxa est, Augusta Nestoriurn expulit etc. Acc/amatnm ibi quoque >*! imperatori. At nuilum ibi legitur verbumt quod ad Marcianum ipsum a/tt ad Pulcheriam ut pra'sentc< dirigitur. Quis modo non videat, >/ta sit d/ffcrenfia. intcr ha>c : Augusta Nestorium
ejecit;
et
illa
:

illis vrp/ivandum Pulcheriam negant adfuisse. 142 Porro multa alia deinde i eo concilio sta,

Epfacopi

ihi simi

voi/itv

fv/iviiiv

peracto, episcopi
scilicet

:ib

/"""'" '"""
'!"'

imperatoribus (Marciano
runt,
iiu/uit

et

Pulcheria)
variat

hn "" ri f ''"
1

nonoratij singuu ad propnas civitates remea-

/..

fj

ijiiii-

Theodorus Lector.

Mox

ad

diwn,

Omnes

hsereticos tu fugasti.
,

S.

Leonem

scriptw fucri/af vpisfa/iv

>/> gestis <<>/

QuiSj

inquam, non videat

;

priora de absente
praisvi/lf
/tvv/a-

fuisse dicta

postcriora

vero

mata? Itaquc necessario dicendum est, S. Pulcheriam una cum Marciano venisse ad st/nodum, ut definitionem fidei conditam audiret, et pcr se ipsa etiam intelligeret , eam >i>>//iaai
totius concilii consensu probari. Pra>u- >>>/
,

dubitandum videtur, quin ipsa quoque Pulcheria litteras adsanctum Papam de his >/> deritj licet illee non exstent. Certe s. Leo >uui
cilii; <<
-

452, die 22 Maii, epist.

ho?c scrfbit
:

\,\\\\

ad Pulcheriam

Sanctis et Deo placitis Cleraentiaa

vestra; stmliis

defensam contra haareticos Catho

et

licet

licam fidem,

universa;

Ecclesiaa

redditam

semel tantum
est,

>/</

concilium venerit
,

verisimile

ca/n

Chalcedone fuisse
si

quamdiu duravit
/nfmittere
,

conciliuiit-

qWE
liter

vcrisimi-

139

Quod

i/ui

uo/uvriiit

v./p/i-

pacem, incfiabilitcr cum vestra Pietate gaudemus; gratias agentes misericordisB omnipotentis Dei, quod, exceptis his, qui magis dilexerunl tenebras.quam lucem, neminem passus esi evau
gelica veritate fraudari
;

Chalce-

cent

i//i,

cur non
concilii,

ininor laus aut et/n> major

c/

ut abstersa errori

cali

d<me mansit
tempore
Goricitii,

a Patribus

a S. Leone,
Pulcherite

</<

gestis in

gine, iu

omnium
ille

cordibus purissimum

lumen

ooncilio attribuaii/r S.

quam Mar-

oriretur; nec

de infirmis

(iaiio. Cur Pulcheriae dicuntPatres coneilii; Per vos nunc, qui olim fuerant dispersi, concurrunt suntque pastores ovibus restituti, e! magistri discipulis si ipsamanserit Constantinopoli, nec quidquam feccrit tempore concilii? At:

tenebrosus

exsultarct inimicus,

quorumdam animis quem non

:

solum

lii. qui illaesi steterantj sed etiarn quos fecerat QUtare, snpeiMverunt ii crron- .-ihnJilo, per totum mundum fides vera regnaret, etomI.

nis lingua confiteatur,

quoniam Dominus Jesus

Christus

532

DE

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

Mihi autera raultura fiduciae Deo per vosoperante, collatum est, quod probasse vos observantiam meara de custodia canonum pascribit
:

AUCTORE
J.

S.

Christus in gloria est Dei Patris. Hactenus gavr deus Leo : sed gaudium illud utcumque tempera-

tum erat ob ea, guce in favorem episcopi Constuntinopolitani ab Orientalibus in concilio eranl
tentata, ut

mox videbimus.

indicatis. Et ternorum, pietatis vestrse affatibus gaudium meum, cum vobis merito geminatur et fides Nireligiosissime placere cognosco, ut

caena

suam teneat firmitatem,

et privilegia ec-

clesiarumillibatapermaneant./e/^o/aLxxxvi
passe Anatolium. non respondisse

dicuniur de his increclarius piissimi principes Anato/ius videtur priVerum

mum

ad

S.

Leonis

iitteras;

XIV. implorat contra

8.

Leo auxilium Sanctae

ambitum

et

alia facta Anatolii: scribitilla

etiam offendisse facto, guod MarciaLeonem coegit rursum seguenti anno ad per litteras recurrere. num et Pulcheriam Catholicus, Gtm 145 JEtius vel Aetius, vir probe
deinde

eum

a/io

Anatolius

binas lilteras conlra calumnias

ab officio reegregie se gesserat contra Eutychianos, et in movisset nrchiGhalcedonensi fuerat ut archidiaconus diaconum concilio
r/ui
,

Eutychianorum in Pala',stina lumuHuanliun.

Constantmopolitanw, ab Anatolio pres- probe Cathobt/tcr ordinatus erat , ct sic ab archidiaconatu licum, amotus, quod eo tempore istud officium per diaecclesice

conos, et necdumperpresbijterosadministraretur. ln locum vero Actii subrogatus erat Andreas diaet inter COnuSf qui oltm fuverat Eutychianis, accusatores fuerat S. Flaviani. Vtrumque ex litteris Juliani Coensis intellexerat S. Leo ; cumque autjusta hujusce mutationis causa non esset, aut causam certe ignoraret S. Leo ; non poterat non

li

Orientalcs
summi

Cum
s.

Qrten-

statuerant

episcopi in cmicilio Chalcedonensi reciamantibus tarnen legatts

,
,

tnh:, rj.isroj.i

Pontiflcu

ut

Ecclesia Constantinopoli-

iuiilum

luiiiin attri-

tana religum prcecederet sedes patriarchalesj et primum locumhaberetpostEcclesiam Homanam;

rogaverantgue s. Labbeum tom. IV

suspicarirninus alieno abEutychianis

animo

esse

tuissent tedi

CotutanHnopotitiimr.

Leonem per Utteras, editas apud

col.

H'M, ui hoc decretum sua

dignaretur; prout etiam Marcianus imperator Leonem rogavitper Utteras. An de eadem re Pulcheria guogue ad Leonem
auctoritate confirmare
scripserit,
pjiisioht,
<[tttt i<l

prmsertim guia ab Eutychis fautoriordinatus erat episcopus, ct quia necbus ctim dum Leoni satisfecerat de iis, gua* mox narra-

Anatolium

nonconstat. Certe nulla ipsius exstat petiit : negue ex epistola S. Leo~

Quare sanctus Pontifex anno 453, mense de hisce scripsit ad Marcianum, ad Julianum Cocnsem, et ad S. Pulcheriam. In
riiutts.

Martio,

epistola

lxxxiv ad Marcianum

ait,

se

causam

niscerto colligi potest, gualis fuerit Pulcheri

de ro canone sententia.
uuji/iut/t S. ImlclieriflB

Attumcn, cum S. Leo

'"

ignoraret cur virum Catholicse fidei... sub honons specie ab officio amoveret, et dispensationem
totius causse et

qualibet occasione im-

curae ecclesiasticae in

Andream

plorare sot&r&tj

iil,

spirilu

sensus

mentem suam de eodccretoeidem aperit injam laudataepi$tolaixxix.(olimvv) hisverbis: Conflrmato autem in unitate Evan* mundo, et in eodem sensu gelii universo directis cordibus omnium sacerdotum, optimum
fuerat, super
iii.i.

Eutychianistam repente transferret, rogatque imperatorem, ut Anatotium necessarie increpare

dignetur.

propter qusa sancta est syno-

due congregata, etquas secundum Pietatis vesprobabili sunt flneconclusa, nihil, trflB studium
i|
I

14G In epistola lxxxvi ad Juiianum suspicio- eique substituisset suspecnes sttus de eo Anatolii facto insinuut ; sed locum tum ; S. Leo ad voluntariae emendationi se dare. Clementissimo Marciamtm, tamen principi, inquit, et piissimae Augustse de ad JuHanum, his, quae ad custodiam pacis ecclesiasticae pertinent, scripsi
:

liinin

li

i.iitrariiiin

csset,

inferri; nec

per occasionem episcopalis synodi id in commune appeti, quod non Licnit concupisci. Frater

visuros esse
iinde eidem

non dubito,

quos devotione suae fidei prone contra gloriam

operis ipsorumdamnatahaeresrsvaleatpullulare.
l)i

enim

et coepiscopus

meus Anatolrus parum con-

commendans curam contra Nede Marciano et Pulmemintt: Et quia tanta est

fides,
*

sideranSj quanto Pietatis vestrae beneficio, et

storianos et Eutychianos, cheria iterum sic

mei favoris assensu ConstantinopolitansB ecclesiee sacerdotium fuerit consequutus, aon tam de adeptis gavisus, quam de imrutnlicis appetendis

gloriosorum principum

ut confidenter

al. cle-

eispossis, quse aunt insinuanda suggerere, pietate ipsorum ad utilitatem Ecclesiae universalis
utaris.

mentia

Bupra mcnsuram sni honoris accensus est etc. Pergitplura disputare contra ambitum Anuto/ii,
uli liiuitt
tntitts

Hcec ostendunt, S.

Leonem non minorem

,

facit iu epistola "<l Aituioliuttt

ipsum,
S,
/.'"

et iu

attera

ad Marcianwn,
ita

laudem Marciano et Pulcheriae tribidsse dum v ribebat ad u/ios, guam ipsis tribuit ln epistolis

id

lit Deinde

Pulcheriam

alloguitur

Pro-

ad

illos directis.

improftans,
Sfarcianuni

ad
>(

Lixitatem itaque epistoisa mesBj qua aecesse haimi

147

jEpwtofomLxxmvatfS.Pulcheriam, eadem
httc

explicare

quid sentiam,...

Pietas

vestra

de causa scriptam,

fotam transfero

Vnhhi
| |

Leo

et ad S. Pulcheriam de

iinin

dignanter accipiat. Ki. quia moris vestri est pro pace el unitate Ecelesiee laborare, tratrem meum Anatolium episcopum, ex vestrainsinuationedilectum, aalubriter in
his,

Episcopus, Pulcheriee augustae. Multis exstantibus documentis, quibus in dilectione Ecclesiie

Dei pietatis vestrfle manifestatur affectio, merito

hisce scribit,

quse ipsi profutura

sunt, continete;

gloria Clementifle vestree,

fide

quoties aliquid nascitur scandalornm, vestrum desideratur auxilium ut fides, quse anniten:

sicut magnificatur de

reparata, ita prsedi-

tibus

vobis
est,

contra
securse

haereticorum
pacis

commenta

cetur de ambitione cumpressa. hata undecimo

defensa

Calendas Junii, Heroulano viro clarissimo consule ; id est, anno 152. Porro assenstsse Marcianum augustum, ideoque haud dubie ei Pulchevmnijiifuete.r epistoh l.xxxix udMurcionum,ttbi

obtineat quid prodest, foris adversarios veritatis oppressos, si eosdem habeamus intra Dominica septa redrvivos? Quod itaque circa
tirmitatem.

perpetem

Nam

personarn

filii

mei

.Etii

gestum esse cognovi,

nimium

DIE DECIMA SEPTEMIiRIS.

mmium me

anxium faeit, 6t metuere certa ratione compellit, ne poenitendum mihi sit, quod de episcopo Constantinopolitano, qni ab impufuerat ordinatus, vobis adbortantibus, acquievi meliora sentire, cum tanto Pietatis vestrae testimonio juvaretur, ne iilum

partes abripuit
vini; abripuit

omnes monachos specie zeli diquoque augustam Eudociam

,

MJOTORE
.].

S.

gnatoribus

fidei

qoaa iUic tonc aderat: atqoe ita, hujus aoxilio osos, vi sedem Hierosolvmitanam

occupavitc*1

gravaret suse ordinationis infirmitas, ubi vestra

gratulari cceperam, quod beati Flaviani Jionorare memoriam,
et haereticorum

dibos prareptam; aliaqoe contra ^.fmnooesperpetravit. BcecapudlaudatumCotelerium

interventio prsestaretor.

Unde

conatibus obsistere diceretur. Sed doleo, illum (sicut prredicti lacrymabilis querela demonstrat) in deteriora mutatum, et eum

ubietepiscopos plures ordmasse dicitur, multa ijitv alia per vim egisse. 150 De hiscc agunt et aliiscriptores rum
u!

pauci,

fynodum

ut

nunc

constituisse archidiaconem,

quem

Evagrius jam laudatus, Theophanes aliique recentiores. Cyriliusm VitaS. Euthymiiabbatis, apud nos Latine editaad20 Januarii, et deinde a
Benedictinis Grceco-Latmedatfi n, Analrriis dr/rcis, catteris prceferendus videtur, quia estsynchrontts.

Nestfrrianam
'hniiiiinrefll,
,

-/

InqUP

ipse pro-

et vi

fessus est a se esse rejectum,

qui Eutychianffl

haereseosse apud nos prodiderat defensorem. Quem quia nunc eccJesiasticis negociis praeposuit,

Eic

in Analectis

pag.

55, ubi dixerat

igno-

vorem suum

propter hsereticam perversitatem eidem faprsestare convincitur qui etiamsi

:

magna

satisfactione potuisset indulgentiam prohis,

dumChalcedonensem a S. Euthymio statim fwsse probatam, ita pergit: Fama aotem divolgata, magnum Eothvmiom promolgatam de fldedefinitionem suscepisse, hitorom erat, ut universi monachi eamdem amplecterentor, nisi obfoisset Theodosius, habitu quidem monachus, sed Anti-

mereri, nequaquam debuit

rogans, ut

qui in fide per-

manserant, anteferri. 148 Undequianon latetClementiam vestram,

Anatolium
corrigat.

quantum

periculi, aut per

pudendam socordiam,

aut per dolosam nequitiam nntriatur, dignamini episcopum ad professionem suae fidei autoritate vestrae Clementiae revocare. Non sibi has maculas superducat, nec existimationem suam, quam
vestro acquisivit favore, contemnat
haeretici,
;

qoicomin Palaestinam venisEudociam augustam, qosa tonc ibi aderat, secum abripuit, universumque monasticum ordinem seduxit, in Chalcedonensem synodum invectus, tanquam rectam fidem evertisset, et
set,

christiprsecursor:

Nestorii

dogma

confirmasset.

societatem
;

et

quem dudum a se removit, abscindat persequi eum, quem gratiorem debuit habere,

modo patriarchalem Jerosolymaa thronum

pavit, sanctisque

151 Itaque propriis caedibus usus, barbarico sedem llierosouaor- h/mitanam

Cujus innocentiae vos ita affuisse gaudeo, ut mcerori ejus digna consolatione vestra
desistat.

canonibus bello indicto, moltos

uvarpasset, uc

episcopos ordinavit,
ctis,

dum

episcopi concilio adhoc

et bellis confepotiri valuit.

pkrosque
mviiaihos
decepisset:

aderant: atque plurimis canlibos

intra viginti

Pietas subveniret. Circa fratrem

meum,

venera-

menses omnium

torem vestrum Julianum episcopum, quantum

debeat crescere vestra dignatio, Apostolicae Sedis

cum in causafidei, cui Gloria vestra famulatur, vicem ipsi meam eatenus deleaestimate judicio
;

Itaque omnibos fere civiboa, et eremi monachis illiusapostnsiam sectantibus, soli magni Euthymii discipuli extota
sunt. Subdit deinde, S.
se recepisse.

eremoidem facerenon passi Euthymium frustra tenin

garim, ut ab

ea, quae vobis debetur,

observantia

tatum a Theodosio, ob vimillius

gestat observari potest,

non recedens, Pietati me vestrae praesentare non desinat exequens in custodia fidei, et in ecclesiasticis disciplinis per omnia sollicitudinem meam, et opportunis suggestionibus, quod uni:

Ad ha?c autem verha pro

alium locum tempore rei

Theodosium fuissein Pa-

fastina, et auctoritate episcopi

finem anni

151,

versali Ecclesiae prosit, insinuans

ut in ipso,

dum

episcopi

usum fuisse anle episcopos ordinasse dicatur, concilio adhoc aderant, ideogue

cum

nec Catholicis vestrum praesidium, quibus volumus subveniri nec meum vobis desit obsequium. Data sexto Idus Martii Opilione viro
, ,

mense Octobri aut Novembri, si verba stricte samantur. Potuit iiie statimpost condemnationem
Dioscori, aut

post conditam fidci definitionem,

,

clarissimo consule. Obtinuisse Leonem, qucetanto studio petebat, patet ex cpistoia ipsius cvi , et cx
epistota vatdc

antequam reliqua absoluta erant in concilio Hierosolymam navigare, eoque s/c pervenire aut
sid) (innii

modesta Anatoiii ad Leonem, quw

constat,

Octobris aut initio Novembris.

Attamen

Ulam prmccdit. Atnon

defuncta.

quantum Pulchesit

ria in hisce efficerc potuerit,

cum eodem anno

ab eoordinatos non esse, durante concilio, sed potius ante reditum episcoporum ex concitio : atque ita explicanda esse
verbaallegata.

verisimiliusest, episcopos

Gwn Theodosiusquidam
impostor
in Pahestina

149 Verum
cita fuit

et alio

modo

uirtus Sanctte exer-

seditiosis

hwreticis, qui

eamdem

ut

152 Porro,
fere
vi

Nestorianam calumniari non verebantur. Factum hoc incfioatum fuit a tcmporc concilii Chatcedonensis ; sed illud in hunc tocum servavi, quia serius fuit finitum. Degebat in Palcestina, ut ante viditnus, Eudocia auousta, vidua T/icodosii imperatoris,

dum impius iilc Theodosius omnes monachos PalmsUnm partim fraude partim
se pertraxerat, superiores

hi insoleutes
Httertis

11-

ad

monasteriorum

btmt adPulI

ab co decepfi una cum monachis litteras valde >nsotentes miserunt ad S. Polcheriam, quam i/t Nestorianam traducebant sicutet om ilium < hal<

ll<

Illllll

t'llll~

liiuiiind N<2$-

toiituiam

Dioscoro

admodum

addicta.

cedonense. Litterm
einii

hahauddubie anno
Uhi dictas
hic
litteras,

152

ad

Cum

autem haberetur concilium Ghalcedonense, Constantinopoli degebat Theodosius quidam, monachus seditiosus, qui e monasterio suo, ut dicit Evanrius lib. II cap. v, et e patria puisus erat- ut hahent Apophthegmata Patrum apud Cotelerium inEccicsia? Gnvca* monumentis tom, I pag.4\b. Porro Theodosius auditis gestis cont

famini

datcc.

quee non

cjsdint, aca-pissr/ Snncta, casque

COmmunicasset

cum Marciano,

et

aliunde edoctus quoque

fuissetde gestis in Palmstina ; S. Polcheria Uttvrns rescripsit ad archimandritas et monachos

Palmstinm, atque

iis

sic

sparsas de se et concilio

caliiinnias ciaifatavit, at sii/ta/

cilii,

subito profectus cst in PalcBStinam, ibique

errorem deponere,
iirni

ct

quiete

nmurs secundum

lntr/aictar

professio-

Juvcnalem Qierosolymitanum episcopum, calumniisque appetens synodum, acsi confirmassct Nestorii doqiiKihi. m sauctum civitatem (Hicrosolymam) prorupit, ubi quidem ad suas
fuit ante

tuonas/icain cirrrc. Scrijisi/ codcrn tempore

jn*>/a\

Marcianus impcrator ad eosdern, ra/ionibus

ciiiiniiinn/ioncs af//a/i//c/i.s
/iiaiif/afa at/ J)o/o/l/ra//t co/ni/c/n,
/{////1/11111'

01 sttnnl rrt/ia niillrns

miiili<p

534

DE

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

quam

UJCTORE
J.

S.

prmfcctumin palmstina, qui verisimiliter sufadsceficientes vires fn&tio rebellum& non habuit
tioi

me

si^nificarem Ciementise vestrse, absolute f^audere, et incessabilibus a Deo precibus

Lttieri/ii Theodosii violentiam eomprimendam. tom. IV terce Marciani habentur aipud Labbewn col 8B5 et teq., et ibidm sequuniur

postulare, ut vos et
tholicse Ecclesise in

Conciliorum

Utterm Pulcheria

eol.

878.

Waverofidm

swm
lii

et

"

"- '-

ihctarat,

clementerque
hortatur.

Preces equiPietatem, indidem, quas ad nostram direxistis asseritse cium veetri errorifl ostendunt. Deinde imperatarem clementer agereveUe; improbat
153 ln hisce Sancta

primum

"//

Romana? reipublicaa et Caomni prosperitate conservet. De vigore autem fidei vestrae, quo indesinenter Domino sacrificimn laudis offertis, quantas Deo valeo quoniam gratias agam, enarrare non temporis nostri non solum potenprincipibus
:

et

religionem facta ab f/wteadversufl venerabilem munemque disciplinani :h<>rtfitiii\ tttnrorei/t c

deponant,
concilii
et

cognoscitiam regiam, sed etiam sacerdotalem Indicante etiam fratre mus inesse doctrinam. meo Juliano episeopo, pervenerunt ad nos in

veritatem fidei cognoscant :

et ita

git: Agnoscentea

ftdem breviter exponit, igitur simplicitatem verita-

suam et demum per-

exemplaribus prseceptionum vestrarum saluberrims sanctiones quibus insanam imperitiam monachorum dignati estis parcendo plectere, et docendopunirerut, si eosad poenitentiam mise,

studemus temque nostra fldei, quam cuetodire ecundumsanctorumpatrumveramtraditionem: ni .i,. etiam orthpdoxam fidem et clementissi,., tentionem fcranquilliseimi rerum domini,
,\

ratio divina converterit,

multis Iacrymis et a nefandiscaedibuset ab hasretieorum blasphemiis diluastur. Addit se litteras scripsisse ad emifirmandum concilium Chalcedonense, et Julianum

pietatia

meaconjugis, etrebuaipsiscredentes

commendat.
150
in Palcestina

respiciens, eos per quai solum pietatem in Deum care praBsumpserunt, digna ultione q U i B ic honore, ,.,, tigare distulit, in futuro tempore de ceoostrisque beneficiis eumulari sperantes,
]

Nunc eraminandwn est, qaem ejfectum habuerint cum litterm Marciani et

Marciani mandata.
Tille-

Tyrannis
Theodosii
impostoris
firdta videtm

Pulcheriee, tium alia

l(

cnnctam dubitationem ab animis

el

vestris

auferte,
,,i

in vestria monasteriis perdurantes,

montius nota 58 in S. Leonem disputat de lem- mense Junfo pore, qao Theodastus impostor coactus estfugere, aitni 453 id et Bierosolymam relinquere. Eristimat autem E

reverenter agentes, a reota flde el veritate ecclesiarum vos nolitesejungere; ne (quod non sperat nostra clementia) tamquam nomen adscrrbatur veritatis impugnatoribus
olitariam vitara
ha>resos.

factum essesubfinem anni 453; Ucet

rut
<t/ifjiif/,

initio

addu-

guibus credit insinuari tyrannidem Theodosii circa medium anni 452 fuisse finitam. Verum tanta in assignando fine istius tyrannidis

ui retfpiscant

ir.i

Seitota etiam, quia tranquillitas ejus, di-

difficultasmihinonapparet, quantam sibi imaginatus est Tillemontius. Venit Theodosius in Pa-

ml Bosdom quotpui m ii
hrus Marctor
ntw,

vinis litteris ad

Dorotheum comitem

destinatis,

iuv n Bubtilissimam inquisitionem breptione rerum, quee a Samaritis dicuntur esse

fieri

de su-

Imtinam, ibique mox prmvaluit, quando Pafres concilii Chalcedmensis adhuc erant Chalcedone,
ut

vidimus ex Vita S. Euthymii. Itaque initium

tyrannidis figendum videtur mensc
151.

monitU
addit
:

miiiiis

etquaaeumquedirepta monstrantur; 68 sanotissimis ecclesiis, etquiea perdiderunt, ab eia reddi sancrvit atque raptarumrerum aupTEe:
in,i|)i;i
:

illtus

brianni

Protractaesttyrannisilla

Novemadmenses

ctores poenas debeant legitimas sustinere. Moli:i teria veroet babitaoulavestra ab importunitate militum, ejusdem viri sollicitudine libera, et sine molestia eonservaripracepit. Creditenim nobiscum ejus tranquillitas, quia per hanc pro-

viginli, teste iterum laudata Vita, Theophane et aliisinidconsentientibus. Atnecesse non est, ui

menses istos fuisse completos. Itaque a Novembri anni 451 usque ad Junium asvni -4o3 menses viginti habemus. Neque necesse est aliunde, ut dicamus Theodosium fuisse Bierosofliettnius

videntiam atque exhortationem, et priorum vos

h/mii' post
ilit/, fj/ifp

mcnsem Junittm anni

453,

cum omnia

aotuum

poenitebit,

el

Gatholicea Ecclesiea con-

aordi fids possitie aniri in pace el ananimitate, orthodoxa ndiginno servata. Epistohi Marciani

Tillemontium in partes diversas traxerunt, intie epochce facile accomodari possint, nec ttllii modo cidem reptigncnt, modo rectius explicentur, </t/am

huic conformis

est

sed crimina commissa magis

ab eo fuerunt exposita. Preeterea

explicat, et pcenas minatur, si

non

resipiscant.

mon

utrUtsqvolitte-

Scriptm fuerunt smitl utriusque litterai circa iniinini anni (53. Nam S. Leo Papa, oisis earwn exemplaribus, de iis gaudium suum testatus est tribus epistolis, eodem anno, die 21 Martii datis. l.v. /// Epistola i.wwm ad Juliamtm Coen-

quam necessario figenda videbimus ex Htteris ipsius ud liassam, non permittit, ut crcflamus Theodosii
S. Pulcherise, ante
est fiK/<t Theodosii, ui

tyrannidem durassepost mensem Junium. qtio se torquet Tiliemontius, 157 Primttm

,

nec aliquii/

petitur cx epistola

rasmirelaudat
s.

semde
dara

illis

ita

loquitttr :

De edictoautem
quid

Chri-

ctam synodum
scripta est post

in

Marciani imperatoris ad sanPafojstina congregatam, quce

Theodosii, editaque tom.

allatam

est

Tillemontio

Leo.

stianissimi imperatoris, quo, imperita

quorum-

fugam
col.

IV

monachorum
:

tnsania

mereretur

Conciliorum
/itnitiiis

877 ct seq.

OStendil

91

de responsione piisshmr- Augusia?,

sceleribus

Marcianus ibi, Theodosii, hmc subdit : Quse

serenitatis venis-

qua monasterium prassules inorepavit, multum non ignorans hunc ipsis tuderfl significo
i

quidem cum ad aures nostrae

neo tamen satis dignam
irrogante,
se<l

sent, siniulatque audita sunt, justa sententia,

fervorem

fidei

divina inspiratione conferri, ut

regii cul-

ejus

injuriis

pcenam

omnesexoellentiam ipsorumnonsolum
otitatis./n Epistoia

humaniter castigante, compressa

minis, sed etiam sacerdotalis esse appareat san-

i.wxix adMarciamtmsigniflcat, illius ipsius deevetum, quod mire laudat, mnotuisse perMianwn. EpistolamxoadPnXciheriam partim huc transfero ;Quamvisnulias uunc Htteras tuaa Pietatis acceperim scribente tamen
Loriosissimoprinoipenonaliterdignationeipsius

Quod cum sensisset, Hierosolymis aufugit, ac vitat Palaestinam universam..., se ipsum vero in Sina monte una cum quibusdam soelestorum consiliorum participibus occulfaoinora sunt.
tate/c.

Exhisfuga

rinn tnedium anni 452,

ntiri.

Theodosii uideretur figenda ait TiUemontiits, cum

sum

gavisus,

quam

si

mihi etiam tua- Serenita-

Theodosius untc finem anm 451 cosperit domiYerttm nimis ecleriter ilie incedit; nam

ns redderentur ailoquia, (Jnde eonsnetudtnem me debitam meo oftioio oportuit custodire, per

Marcianus bene de omnibus instrui debebat, nan fama tiliqua populari, sed per eum, qui rei militari

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

litari prceerat in

53J

Palcestma. Deinde considerare

didicisse

mtilUtUmem

Juvena/is

episropi a/tfe

ronB
s.

debebat, quibus copiis instrueret ducem suum, ut vires haberet sufficientes ad cowprimendum rebelles. Milites

undique mitii debebant, ut provin-

ciam
erat,
guod coyat
dicere citius
fgget finitam.

ioncje

dissitam, quce quasi tota in armis

diem 9 JamtarHanni 454, utliquetea epistofo ipsius xcix et c .IUo prcecipue argxtmento contmdit, fagam Theodosit fiqendam esse sub finem armi 453. Verum, si rerfr tnmtia ronsidrrrmus,
magis faoet sententia Etenim nulUbi dicitur Juvenalis eodem plane tempore sedem ntam recu> perasse, guo ex ea fugit Tneodosius. Quin potius e.r Epistola xcixLeonisad Marcianumoolligitur, eum dumtaxat rediisse, post motus omnino sedatos, quando populus ipsum desiderabat.

.1.

Thet

dotH

tiji-nnnvt*

durnss*'

ad obedic/ttiam reducerent 158 ffcec omnia multum temporis exigebant,

hmc

ipsa

ratio

nostrm

quam

Tillemontianm.

prcesertim

cum Marcianus
Dorotheo

verisimititer

tantum

submiserit subsidia ex aliis provinciis, postquam

intef/exerat,
co/niti sufficientes

non

esse

copias

ad rebellionem exstinguendam,

Jtat/ue,

dicit imperator, compressa facinora esse, simulatque audita sunt, loquitur de facinoribus ad multOS mcnses continuafis, eaque compressa dictt pcr remed/a tunc statim adhibcri ccepta. Nec dubium est, quin loquatur de edicto itto, quod circa finem anni 452 aut initium 453, una cum
litteris S.

dum

Quod

ergo,

inqttit,

\\\

proviuciis
fidei

Pala?stinis

plebes Dei ad unitatem sunt

revocatffl, et

compressis errantium motibus ad evangelicam apustolicamque doctrinam omnium, ut indicare

coepiscopo

Pulcheriaa

missum

est in

Palatstinam.

Cum autem sufficiens militum numerus haud dubie eo simul conflueret; non ausus est diutius resistere Theodosius, sed circa mensem Junium
aufugit in montem Sinam. Verum, inquit TiUemontius, videtur Marcianus urbi Hierosotymitance

dignamini, corda directa sunt, quodque fratri et meo Juvenali ad sacerdotii sedem

tandem

licuit,

non jam resultante populo, sed

;

desiderante, remeare
rediisse

vestras fidei opus, vestrae

pietatis est fructus. Ha*c

OStendtmt, Juvenafom Hierosofymam, postquam onmia pacata videbantur, ideoque temporc satis notabili posi

ab anno 452 imposuisse prcesidium : nam rebelles in iitteris ad Pulcheriam conquesti sunt, quod a militibus custodire jussis ^Eliensium civitatem gravarentur et turbarentur monasteria, ut legitur in dicto Marciani decreto col. 861. Respondeo /ocum male intellectum a Tillemontto : agitur enim
de prcesidio, quod ante rebellionem fuerat Hierosolymm,aut certe de illis militibus, qui prcevalenti Theodosio coacti sunt cedere. Hinc necesse

fugam
cap.

T/tcodosii. Consentit Evagrius /ib. II v dicens de Marciano : Primo quidem Theodosium ad se in comitatum perduci jubot. Deinde Juvenalem mittit, nimirum ubiaudierat Theodosium fuga elapsum, et reditum Juvenalis

Sive igitur Juvenalis tunc esset Constantinopo/i, sive aiibi laterct, potuit facile dttobtts atU etiam tri/nts ntrnsibus serius Uierodesiderari.

so/ymam
dosius.

venire,

guarn

i//a

cgressus erat Theo-

non
eo a

est,

ut dicamus Theos/un/ mansisse Hieroso-

lymce,

postquam urbem intraverat prcesidiam Marciano missum ; ncdum ut asseramus,

prcesidium ibidem
Hvfntantuv
lathmes
,

jam

fuisse locatum a/ino 452.

i/uious ri/te-

monlius osJenrfere uo/uif,

159 Nunc videamus, quas attu/erit rationes, quibus fugam Thcodosii figit circa finem anni 453. AUegat pri/num, quod Theodosius clominatus sit ad viginti menses. At hi tantum ducunt

ioi Si mocfo consideremus, nuntiumderecepto Hierosolymm Juvenali prius Constantinopolim vcnire debuisse ad Marcianum, indegue Romam /itteras mitti ad Leonem ; non mirabimur vehemeuter eas solum die Q Jamtarii ad Lconem
perfatas esse. Saiie adverti ex
iitteris

usqtieadflnem
ftre anni 493.

S. Leonis

Constantinopo/hn missis, aut iude acceptis, eas

usque ad mensem Junium, ut vidimus. Ait seEuthymium, qui Theodosii tyrannidem funerat, tantum rediisse post duos annos, ut est in Vitapag. 60. At, cum fateatur, u/tum annum et aliquot menses pro duobus annis sumi, favet mece sententice magis quam suce, prmcunclo, S.

passim duobus fere mcnsi/ncs in via faesissr. fj<e autem eum hiemafi tempore si/tt per/ata; etiarn mu/to diutius in via esse potucrunt ob incertam navigationem. Prmtereanescimus , an imperator,
accepto nunfio de recepto J/tre/ui/e, SOttim ad

Leoncm

scripserit: potttit

enim

secunt/ttm e./sprr

sertim

Euthymius non dicatur rediisse eoclem tempore, quo fugit Theodosius, sed verisiredierit

cum

tare nunthim,

ut plura perscriberet

adjuncta.

Quoatmquc demunt
paulo serius de

contiqerit mot/o,

utS. Ltu

militer

aliquot

mensibus

serius, post-

Jttve/uiie restitutu ettorftts sit, sire

quam

inte/icxerat

omnia

csse pacata. Ait tcrtio,

quod

i/fe

diutius post
,

fugam

Theodosii Hieroso-

S. Leonem, quando 25 Junii anni 453 scribebat epistoiam suam 96 ad Eudociam augus-

/y/nc/m

venerit

sive

qt/od nu/ifii tardius sint

tam in Palcestina commorantcm, supposuisse, monachos Palcestince usc/ue ad id tempus fuisse rebelles. Verum id est ; sed cequc congruit epochce

/nissi, sive quod routft siul dlU iu rui lu/-rrre,sirr ob omnia hcec eo/tjuncta : certurn mihi videtur, S. Pulcheriam ante mortetn suam, qtta/n proha-

me

fixce,

quam

sententke Tillemontii, quia

facta erant, aut

non poterat liomce, quaj paulo ante eodem tempore fiebant Hierosolymce. Paqius quidem ad annum 453 num. 4, notata die 25 Ju/tii, qua data fuit episto/a, hcec subjungit : Ex quibus intelligimus, die quo eae litterae soriptae, tumultus Palaestinos uecdum sedatos fuisse, et verum esse, quod anno proeLeo
scire

figemus mense Julio edoctam fuisse de fitga Theodosiij quam idcirco post mcnsern Juniu/n non ausim coUocare. Clarum enim est ex /itteris ejusdem ud
bi/ius curn ipso Tittemontio

unui

153,

Bassam prmfectam monasterii cujusdam Hierosolymitani, Theodostum non fuisse amplius IHr-

roso/yma>,

dttrit

Sancta

ilias scribebat.

102 Ultimas hasce sancta Imperatricis

gtue frrrorem ftdei
et s/iirifmu r/tts

iitteras,

Ultima Safu
epistota

to

Apostoticum

ad

cedenti diximus, perdurasse usque ad

circiter

mensem

lucu/enter ostendunt, totas huc transfero ex Labbeo Concittorum tom. IV col. 872, ubihunc habent titu/tt/// : ExHinpluiii nrianiiu liUcrarum, scrip-

Ilnssam, gua
T/nudiisii

Julium praesentis anni. Verumta/eratiocininm risu magis aut commiseratione dignum est quaru refutatione. Quce vcro ad annum 452 num. 4 de iuitio turbarum dicit Pagius, mece
fave/tt epochce
:

seeh ra,

tarnm
/Elia,

ad

a piissima et Chrisl.i
nostrae

Hassam praefectam monastorii in amante augusta

studium,

inchoatas cnim

afferit,

mense

Pulcheria. Litlerm vero ipsce ita Latine habent

Serenitatis

Octobri aut Novembri, quibus synodus Chalcedonensis habita. 160 Aitquarto Tii/cmontius, S. Leonern non

animumque

in

sanctam et orthodoxam fidem, et quomodo eam usquequaque ampJiflcari et celebrari studemus,

nemitii

53J

DE

S.

PULCHERIA IMPERATRICE VIRGINE

:

AUCTOKK
J.

s.

nemini dubium esse arbitramur maxime vero omniurn id nosse certo tuam reverentiam
confidimus.*Sed quoniamhis teinporibusextit.it

deat. tiactenus S. Pulcheria,

ad

cujits

Uttcras

pauca observabo.

D/rit,

His temporibusextitit...

Theodosius. Xocerat

ifjitur

ipsmn tunc non am-

Simonis erroris imitator, vel potiue Antichristi praecursor Theodosius qui quernadmodum af:

plius esse Hierosolymts. Secundo dicit, incoJas Mtienswm urbis, idest, Hierosolymm, accurrisse

fecerit

/Eliensiurn

civitatem

Palsestinaeqne

adfidem
litteris

sanctissimas ecclesi:is turbaverit, eontra divina et humana jura perpetrans innumerabilia mala,

smm ct Marciani, uhi eam cognoverant ipsorum, de quibus supra eoimus, et qnahic vitlcmus. Tertio
est

rum fructum

nullum

in his

calumnians sanctam ef universalem Calchedone eolleetam synodum, quasi svrnbolum trecentorum decem et octo sanctomm patrum commoverit et labefactarit, et duos filios, duosque Christos, ac duas personas adorari oportere
et

dc rcditu Juvenalis episcopi, Ulteris verbum pTOUt ncr in liiteris Marc/ani col. 877, qua? lo-

quuntur de fuqa Thcodosii. Quare existimo ambas simul datas inter fugam Theodosii et reditum Juvenalis; indeque etiam apparere non statim posl

docuerit, nec reverentiam

tuam

latet

necessalit-

fuqam TheodosiiJuvenalem

esse

reversum.

rium
n
,,,

rluxit pietas noetra,

per sacras noetraa

vm

antea missas redargucrememoratinefaria mendacia, nostramque fidem nobis a majo-

etquod juxta symbolum trecentorum decem et octo Patrum credi,nu quod quidem sancta synodus Calchedone
ribua traditam declarare,
:

babita, nihil vei addens vel imminuens, confirinavit.

XV. Mors
disseritur.

S.
,

Pulcheriae; de

tuamqw

<<

163

Cum

vcro benignitate atque humanitate

et

Chakedonenst coneiHi

Domini

uostri

Salvatoris

Christi,

ii

qui

cujus anno

mense

et

die

/Eliensium urbem

incolunt, cognoviss*ent meae

fidem

aitatis, et

religiosissimi domini orbisterrae

etconjugismajestatia meaa, veram etorthodoxam fidem, ad eam occurrerunt, multisque laudibuaDominum nostrum et Salvatorem Jesum Christum ac nostram potestatem celebrarnnt,

veniamque delictorum, quaa ante commiserant, orarunt. Ac deiUis quidem sacratissimusel piissinnis dominus et conjux meae serenitatis, solita ubub huraanitate, eum typum dedit, qui ipsius MiriiMMn deceat. Nostraautem Berenitas conaideram praefati scelesti ac nefarii Theodosii calumnia metuenaque nequase religiosis feminis
simpliciorea circumscripserit, suisque pratstigiis
et fallaciia eas valuerit a veritate

D
cjui

eannomortis
tiequit,

S.

Pulcheriae dubitari merito

Obiit
S. Pulcheria

quandoquide/n scriptores,

cum

anti-

tum
153.

recentiores,satis consentiant,

eam

anno 453,

obiissc

anno

Bic autem annusccrtius etiam eruilur ex

iitteris

Sanctce et S. Leonis Papce. Etenim Sanc-

vidimus. JJltima vero cpistofaS. Leonis

abducere, voscelesti

anno 453 ad Bassam, jam ad ipsam data est 21 Martii, eodem anno 453. Sialiasposteriores ad Sanctum scripsit, illtt exciderunt. Ve-

tam

scripsisse littcras

lansqus undiq
nie

lelere

memorati
:

convictam impietatem

idcirco haa

bomiad vos

rum
453

nec de Pulcheria vivente post

medium anni

sacraa noatraa litterasdirigimus,quibus fidem nobis usque a patribus traditam deelaramus, eamque volumus omnibus Deo consecratis feminis quod nos fidem seper voa manifestam ease cundum expositum symbolum a trecentis decem detestamur el ooto sanctia patribua servamua vero Photini, et Apollinarii, etValentini, et ad ha-c vero et novellam Nestorii impietatem
: ;

umquam meminit S. Leo in litteris ad Julianum Coensem, ut ante facere solebat; nec videturpost mediumistius anni ullas

ad Pulcheriam
MarceUinus
ipsius collo-

ipsam
iu
<

scripsisse litteras. liectc iqitur

'hronico

ad annum 453 mortem

(avit.rertc etiam

Chronicon Paschale ad eurndcm

annum
nit/u

sed in utroque Chronico dies et mensis emortualis est prmtermissus. Theophanes ad an;

3 Marciani, qui
sic

cum

453 concurrit,demorte
pras-

improbamque Eutychis Bententiam el credimus Dominum et Salvatorem nostrum Jesum Christum de Spiritu aancto el Maria Virgine Deipara natumesse; confitentea umun et eumdem Fi:

Sanctm
clare
relictis,

habet

Hoc anno, multis rebus

gestis,

cunctisque suis bonis pauperibus beata et pia Pulcheria obdormivit in

Christo.

Bona

ejus, licet

immensa, Marcianus

liuin

Jesum,

perfectum e
vere

Deum dem
;

porlW-ium,
;

et

Deum

vere et

hominem hominem

libentissime consignavit. Ipsa porro quam plurimas sacras sedes sive oratoria, multa item publica
et

eumdem

nulloque

modo divisum, aut

separatum, au1 conversum Salvatorem Christum smper adoramua in hac flds sine fluctuatione perseverare optantes, et anathematizantes eos,
:

pauperum loca,peregrinorumquedomicilia, eisdem mortuis coemeteria, in quibus sancti martyrie Laurentii templum numeratur, mdifi166 Fdacius in Chronico

cavit.

qui diount duos

duas personas
hii

aut duos Cliristos, aut vel qui dixerunt, aut scripsefilios,

mensem emortualem
anno
Pulcheria
,

addit his verbis

Tertio regni

mense Julio, principis ut habet M"cius cocevtts.

runt, aui dicere audenl

<,if>uiiif: futjn

Marciani
emortuali,

regina

moritur

Theodosii

Saneta f"\t
C[

gnita ante

mortem.

Quam quidem sanctam etorthodoxam Hdem universalis etiam synodus, quaa proxime Calchedone habita fuit, confirmavit nullamque \.4 additionem vel detractionem fecit in exposito iancto symbolo a txecentis octodeuim sanctis patribus, ac soliua Eutychis perversam opinionem condemnavit suffragio sanctis patri:

Julio. Placet Tiltemontio hcec sententia

mense de mense

saltem ut probabilior. et mertto, quia nullum habemus scriptorem cegue t quutn, quidedie aut mense, quo Sancta obiit,

mentionem
nitm
bri,
<i

fecit.

Attamen
Sanctir
si

U\ mortcm
die

figit

Baronius ad an//H lS( SfjUmi.,

,

undecuna,

recte recie

impressus

bus conoinente.

Quamobrem

reverentia tua, oo-

gnita serenitatis nostnc vera et orthodoxa fide,

orare pro nobis ao nostro imperio aasidue stu-

Plantiniana. At existimo voluisseBaronium die 10 Septembris obitum ipsius />fjere, quiQ va die cst in Fnstis Grcecis quos secutus

locus

m editione

est

: , ,

DIE DECIM.V SEPTEMBRIS.

537

tus est in Martyrologio

Romano. Cangius
70
et

in Fa:

testantur

cum enim Marcianusimperorerwpirit

obiisset
si

miliis Augus/is Byzanfinis pag.

11

Olmt

mense Augusto,
Marciani,

Pulcheria, conjuge superstite, inense Julio, ut Idatius, velSeptembri, utMarianusScotus scripsere.

vixisset

Pulcheria anno quarto usque ad anni (58 diem

J.

S.

iOSeptembm.qvoFasHGraiciotntumejtaflgunt.

Yerum
:

id in

Mariano Scoto

reperire

non

potui
foret.

magna in Pagius ad cumdem annum num. 5

ner/ue ipsius auctoritas

hisre

etiam

XX cap. obitum Sanctat diusque arl annum sextttm Murriuni; sedid repugnat antiquioribus omnibus.
Nicephorust Ub.
stulit

disserit

de die emortuali

S.

mium

hic festinavit.

Nam

Pulcheriae, sed nir/uod Cangio attribuif

de Pulcheria, ille scripsit de Mareiano : et XorisiuminEpochisSyro-Macedonumdiss. III cap. iv de hisce disputautem sine sufficienti examine
secutus
yviisitts

170 Rectiusillcaitde sepultura Sanctas : Ipsa Ssn tc in templo divorum Apostolorum condita tura, virginitas, jiium tesest. Virginem obiisse S. Pulcheriam, testantur tum. diserte pierique scriptores, nec ullus contradicit,

autem

est.
,

non

nlia ratione

fixit

mortem ejus mense

Fdmtario.

167 Etenim certum est errare Norisium quia morti S. Pulcheriae attribuit epocham illam,

quam
scribit

inventioni capitis S. Joannes Baptistce ad-

nullum ea dere umquam furrif dubium. abeaanteobitum omnia bona pauperibus fuissc legata : et pium hor ipsius testamentum u Marciano fuisse approbatum. Quare de his sotum <uh/< verba Theodori Lectoris
ita

ut

Mque

consentiunt,

Chronicon, alias Alexandrinum dictum, Paschale vocamus. Verba Norisii sunt pag. 170 Idem auctor Chronici Alexandrini scribit, Pulcheriam augustam

quodcum Cangio Chronicon

pag.^2: Pulcheria augusta atlmodum pia tremum diem obiit, cum multa praeciare in
gessisset
,

exvita

peribus reliquisset.

cunctaque bona sua moriens pauEjus testamentum Marci;

obiisse

Vincomalo

et

Opilione Coss.

mense

Peritio,

die 12 Cal. Martii

etc.

Respondeo

anus infirmarenoluit sedadperficiendacuncta, quae illa mandaverat, libenter sumptus subministravit.

errare Norisium,

idque Uquere ex ipso , quod laudat Chronico, si verba Grarca inspiciamus. Textum subdo ut legitur post notatos consules Vinco/nalum et Opilionem. 'Eid tojtwv t&m ujiatwv
,

IteXeJttj^ev

i)

Sla^oiva
:

TlouX/p(a.

Jiccte

Latine

apud Cangium
Pulcheria.
T

His consulibus
sequitur

obiit

domina

epocha de inventione capitis S. Jor/nnis BaptistCB hoc modo

longior
Erct

Tum

twv

7CpoxEi[jiV(uv

ujrdTtuv
xa't

Btvxo^-iXou

y.a\

OTciXttovo;
,

XVI. Variso fundationesecclesiarum locorumque pionim,

?

[iamXrj^vTtov
KptT(to
,

OuaXsvitviavou
t

Mapy.tavou
tt)

auyouoTtuv

(j,r|Vi

7cpb

P*

KaXavotov

Mapttwv,

pivq
.

s63ouc8i

qiuT S. PulchericP attrihuuntuc.

TWV
oi
,

VT)OTttOV,
/.at

T0\);
,

2b]f>O-MaXE86v<0V

!(?('

AvttOYEtOV

uxe
Xat
TTJ

7005

dtp*

ou

ctnTjj.r]OT)

ayio?
f]

zpoopoao?
Tl-afa

TCpOtp/jTTl?

BaJCTlCTTTJ?
E[AECl[lOV

ItOfiJvVT]?

T^Up^T)

auTOu

XEfpsWj

EV

TCCjXei.

qnani ex

168 Hcec Latine reddenda sunt

Prffldictis
;

hoc

modo

Sozomenus num.
sias,

25 laudatus
et

asserit, tot eecle-

Multts pfo
S. iiihh.

Chronico
Paschafi inulr
inteHecto

Vincomalo

et Opilione consulibus, im-

pauperum

peregriuonim dieersoria, fundaHones

n
-

perantibus Valentiniano et Marciano augustis, mense Peritio, 12 Kalendas Martias, media je-

uc monasteria fuisse cediftcata, censibusgue iustructa /ier S.

juniorum hebdomade anno Syro-Macedonum et anno 425, 763, anno Antiochenorum 501 postquam capite truncatus est sanctus prsecur,

omnia

recensere.

Pulcheriam ut prolixum esset Generatim quogue de iis loqui,

tur Thcophanes, cujus verbu dedi iutm.

de/is ceteris

l<ir>,

nd-

jam
il/is

recensitis eeemeteria.
sic

Theodorus

sor,

propheta et Baptista Joannes,

illius

vene-

Lector de

habet:

iEdiflcavit
;

autem

randum caput inEmesenorumcivitate inventum

Clarum est ex /itteraii et genuina hac versione, non agi hic de die obitus S. Pulcheriae; scd dc inventione capitis S. Joannis Baptistce, Si id non ita liquet ex textu Latino apud Raderum dato,
est.

Pulcheriaecclesiascomplures eam scilicet, qua^ item eam, quae est in Chalest in Blachernis aliam iiuotinc, qua? dicitur IIoilc^ocopratiis
;
;

rum

pretatio, in

gui multu/n a genuina distat ; sinec Cangii in/ergua unicum quo redundat, id satis

; item ecclesiam S. Laurentii martyris. Nolui pias hasce fundationes aliis Sanota gestis iiiiutiscere, quod difficulter nd aliquem temporis

clarc habet, consulenda erant verba Grceca,

cum

gulis seorsu/n

Chronicon Grrece

fundumentum
loco Chronici

scriptum. Ruit igitur totum Norisii et Pagii, qui ex solo hoe

sit

ordinem revocari possint. (Juuie hor loro de si/iagam. ue piu liwr Sanrfw librruHtas, qucp intcr prwripuu est vttw rjtts oriu/ntrn/u,
videutur
si/ir

r.rumi/ir firw/rnnissa.
in

malc

intellecto ooluerunt,

Sanctam

172

De

condit'1 ecclesid

Blachemis
ita

quce amdidii sub

initium ftnj
rantit
:

obiisse 18 Februarii.

Si vero Chronieon de morte

primo

loco recvttsrtur u

Theodoro,
1

loqidtur
',)()

Pulcheriai omnino haberet, rjuod rle ea nequaquam habet auctorita* Iducii longe prwvalere
,

Theopha/ies

ad

uimiu/i

Murriuui pug.

Mumni'iiii
:

deberet

prrpsertim

cum

aliunde etiam constat

Beata porro Pulchciia plurcs ac ali.is Chriflto Bto herniU maxime vero, quaj ccleconstruxit ecclesias
;

niea

/<

/i:

'"//

igitw

irumse obiit,

Mddieincerto:

Sa?ictam vixisse aliquot mensibus />os/ Februa* riwn uiin/ 153. 169 Quare nihil invmio probabilius, quam Sanctani ob/isse mense Julio, ut hubet Idacius scriptor contemporaneus, quidiem nobis reliquit ignotum. Prceterea epistola ad Bassam ante laudata, non videtur scripta ante mensem Julium,
ut
eolliqitur ex dictis
,

brandaa DominaB nostraa Deiparaa dicata oonspicitur in Blachcrnis sub pientissimi imperatorifl

Marciani exordia, Zonaras pag,

16 consenlii

de

tempore, utiet Qedrenus pag. 344, ubi hac habet: Porro Pulcheria, praatermultaaliatempla, pra>
cipue Bsdem in Blaehernia condidit, ac Dei Genitrici consecravit, ciuii nuper Marcianus im-

14

luec

ergo etiam

perium
iinri /,

inivisset.
t/iti

Accedunt

et

alii

seriptores

accedit ratio
citius

i/urp

suadet obitum
Contra, ne

'ji/s

eoUocari

r.rtiitur islius //usi/irw

ro/ts/ruclionem

uon

debere.

eum

serhts eo/io-

so/i Pulcheriaa attribuerunt,

ita "t

hac de

r>-

non

cemus, persuadet etium annus

imperatoris, guo

tertius

Marciani

eam

obiisse prcecipui scriptores

III.

dubitandum, iicet apud Saderum in Alexandrino pag. 442 tuni ChalcopraChronico

videuiur

Scp/cmb/is Tomus

Q$

tiorum

538

DE
guam Blaekernarum

S.

PULCHERIA IMPERATKICE VIRGINE

ut scribit Cangius in
iiii.

MJCTOEl
.!.

fiorum

eccleske constructio

Constmfmopoli ChrisHana
.

S.

Procopiw
Justino

eam
ftiiein

fundationem
tribuens
,<<

parlim aUribuatur Marciano. 173 Procopius Ccesariensis Hb. I de /Edificns Justiniani cap. tn alium nobis kujus tempiiconJitstintifti uimirum /mpcraditof em nssiq/in/
,

sed ciarissime de Pulcheria diClare ilem cuntur, ut liquet ex prmedcntibus loquitur Cedrenus pao. 343, ubi de Pulcheria

IV

p"tj. 85.

meretur:

torem.

Verba

cjus

nudiamus
,

Pro

mcenibus
(id

Constantinopolitanis)

in

Blachernis

loco

nomen) Dei Matri aedem posuit (nam acta quoque .lustini avunculi debemus ipsi adscribere eurn ejus imperium summa auctoritate adminiillud, atraverit). Eel in maris littore templum
:

: Theopkani omnino consentit his aBdificavit, Chalcopratiorum dem Dei Genitrici synagoga. cum is locus ante Judaeorum fuisset constructionem hujus Glycas tamen pag. 260

verbis

Tunc

et

templi Theodosio attribuit , sunt Joel pag. 170. At recentiores hi

eorum auctoritas
tate

quemadmodum et quam ut comparari possit cum auctori-

religione inclytum et augustisaimum

cujus

lati-

habet tudo cum longitudinenon mediocri aptam proportionem. Nihil aliud, quo BUpra iniVaque fnlcKitur.nisimarmorisPariisegmentaincoluradispoflitavideaa. Coluranae rectis ordinibus ubique stant, praeterquam in medio,

Theodori Lectoris et Theophanis , qutbus Quod Cedrenus et Nicephorus adstipulantur. MarChronicon Alexandrinum, ut supra dixi, adscribat kujusce templi ciano simut e/Pulcheriae
constructionem, nos etiam morari non debet, cum structa videatur antc Marciani imperium. Verum difficuttatem nonnuilam habet, quam

narum formam

utn introraum recedunt acsinuantur. In primis miretur, qui pedem illuc intulerit praecelsam

176

instau-

quod

scribit

Theophanes ad
209,

annum
habet
:

12 Justini

rasse dicitur

citra ruinaa periculum fabricam, et magniflcen-

Junioris

pag.

ubi

sic

Hoc anno

Justinus

Junior

inconcinnum. Emc Procopius, forlasse guia Justinm semor, quidem cujus acta liberaliter sane Justiniano tribuenda
tiam,
quae
nihil

habeat

ademptam Judaeis synngogam, quae fuit in ChalDeiparae coprateis, Domina? nostrae sanctissimae
quae Magna Justinus fecit ecclesiam ad eam vulgo audit. Codinus inOriginibusConstantinop.
,

dkit, aliquid in dicta ecclesiainstauravit. Certe

ftdem non meretur contra auctoritatem Theoconstructionem illius ecclesim dori Lectoris
,

pag. 43 hoic Thcophanis verba

datis

cum

aliis

ante

S.

Puleheria! uttribi/cntis,

complures,

quem sccuti sunt alli cum nullus,quod quidem sciam, Prolib.XtV cap. n dicens

COpiO ussr/itiutur.
Nlcephorus
rirti;

utcumque conciliat, ita scribeus : In Chalcoprateis tempore Constantini Magni habitabant Judaei, et vendebant ibi aeramenta (hinc loco nomen.) Post centum vero et triginta duos annos expulit eos inde Theodosius Junior, et, loco repurgato, templura sanctae Deiparae extruxit. Hoc autem templura terrae motu dejectura,
reaedificavit Justinus, ex curopalata creatus

174 Nicephorus Cattistus

'/'

mibil
non

tfePulcheria, non facile enumerari posse, quae

Qla sacra templa magnifice excitarit, quaeque Dei amantium virorum domicilia atque mona-

amstiilrla
eccletiUf

im-

itm

de reli-

quiii eiiltatU.

chorum coanobia construxerit, perpetuaa in ea impensas, et res omnes eorum, qui in eis pietati
vacar&nt, necessarias constituena
;

perator, et insuper

ei

possessiones iramobiles

largitus est. Theodosio,

non Pulchenae, Codinus

interpauca,

de quibus acturum se dicit, ita celebrat ecclesiam in Blachernis constructam : Opus enim ejus est

cum Glt/ca et Joete adscribit primam fundationem ; quod fieri potuit, quia ipsa Pulcheria malebat nomine Theodosii quam suo bona exercere
opera, teste
ruruitf,

sacrumDei
dioitur,

(ienilricis
Llla

dignum

ipsa Verbi Matre,

h;il)ii,i]ci, jinlicMliini

tcmplum, quod Blachernae quodindomiciliura.... Cujus (Dei-

Sozomeno
licet

at antiquiores

non igno-

ipsam

esse illius ecclesias

tem prwcipuam,
dosii opibus.

fundatricem salfortasse adjuta sit Theoecclesia,

parm) divinura loculum, et sepulcrales fascias inventas oum veneratione maxiraa ibi reposuit. Ycriiiii hcec ultima non recte attribuit S. Pnlnam, si rtrum est, quod hic non exacheria; mi/tn, tuii/uium smn fissinuc \'/rt/ni/s nun cum
:

177 Justinianus imperator in Novella 3 cap. i constructionem al/cujus ecclesia adscribit Verince,

quam

YeriiuE attribuit Justinianits,

uxori Leonis imperatoris. Idautem de ecclesia in Chalcopratiis infrttiqendnm, suspicatur Gaugius

sacris fasciis in eo inventis

transmissumesseConr
epis-

jam

iu/ulntus paq. 80. Rafio ipsius est, quia eccle-

stantinopolim
copo, ut ulrm

t/

Juvenale Eierosolymitano

sia in Chalcopratiis dicitur vicina fuisse

cedi sanctce Sophice, cui et iliam,

magnos
Verinu

Nu r/ihorusnarrat Hb. XXca/i.xix

quam

contigit istud post

eiiim
sn./in

illti

mortem S. Pulcheriae. Missa ttirmifur, pOStquam Jnmmlis i/iscdcm

rcs/ifutns.

exstruxit, vicinam dicit imperator, et quia utra-

quc
deo,
tjut/

(ticuta fuit sanctissimce

Deipane. At rcsponsit cedes,

rrnt
S.

At

iltc

rcsfifnfus

eStpOSt

me minime

dubitare, quin alia

de

mortem

PulchericB, aut certe non diu ante

nliitmn cjnsilrui. liiiu ipsr Mte/iluirtis, sibi pnrain

consentiens, insinuat dictas
reliquias

Constan-

tinopolim
rytun

venisse,

et

in ecclesia

Blachernarum

depositas esse,

quando jam

obierat S. Pulcheria.

Etenim ecclesia illa, quam cundidit Vcrina, cum duabus aliis a Justiniano item nominatis, tam erat vicina ecctesice S. Sophhe, nt divina off/cia in ea fierent a presbyteris et clericis S. Sophhe, quemadmodum ibi
lot/uitur Justinianus.

fncciis tir

Pulcheria, dicit:

Pactum

id,

testutur Jusf/ii/itiius.

Marciano adhuo superstite. Plura de dicta ccctcsiu. frequenter mstaurata et tandem omnxno de~ strttctn, viilvri /lussttnf np/itl Vm/t/ium m Consttmti/uipoii Christiana iii/. IV pag, 83.
Constntcta
iirl.stain
i '

pratiis,

178 At qui lot/uuntur de ecclesia in Chalco- alia erat a non insinuant eam fuisse pmpe ecclcsiam Chatcopratiana

''

^ectesia in Chalcopratiis,

guam mter

Pui-

Sophice, uno excepto Theophane laudato uum. 176, qui clit/m certo non dicit tam fuisse vicmam majari ecclesim, si verba ejus Grceca

S.

'halcopratiis

(hcrimius scmntlo luru punif Tltcutlorns, fortOSSe condita fuit ante pradictam in Biachernis. ( erte
ptcriiptc

COnsideremus.
<jiat>"v
*fi

Eiwdjoev,

inquit,

taXijakv

, . .

.nXij-

sciipturcs iliins

ttntsiructiu/tcm

locant

circa ftnem

imperantts

Theodosii.

Theophanes

pag.

Q8adannum ultimum Theodosii, ubi dixerai Pulcheriam ad auiam fuisse renocatam, deilla cccicsii/ sufit/tf Eo tempore Chalcoprateorum aoclesiara, quaa Judeeorum synagoga prius fue:

Si verbum de verbo cj/iniiirrc veUmUS, SIC crrhii illu futiemus Lattiut : Fecil |7>7/m; ecclesiam appropinquanicm ad magnam ecclesiam. Bmc autem verba
[iEyaXr,

IxxXrpt?.

/iuii suiit

necess/rio expticanda de vicinitate loci. Sr/f ecctesia alxqua atterietiam aceedere tel ap-

ratj

Deiparea consecravit.

Bmc

mm de Theodosio,

propinquare dicitur similitudine, elegantia, magnitudine. Eoforsansensu inlelligenda eunt uerba

Theophanis,

DIE DECIMA SEPTHMBRIS.

Thsophanfs,
fiiui

539

no)t

rfdcutn

e.r

itllo

alio loco

probari ChaJcopraiiorum ecciesiam fuisse prope Sophianam. Consuli potest Cangius, qui hoc unfco loco nititur, et Gyllius lib. II cap. xxi, qui
duhic disputatj
et

mruu.ru! ubi fuerit deposf/u, sed /ransmfssam ad

,

S.

muros
qwr
erat
et

Constantinopolitanos

locum quogue alium prope Ckalaopratiis ex

ionoto scriptore assignat.

magnifica

Deipam dimta.

179 Quidquid porro fuerft dc loco, non dubito quin ecclesia C/uitvoprutiorum magnifica fuerit,
proprios habuerit ministros, fdeot/ue distincta etfam fuerit ab atde Deiparoe, quam condidit Veet

Refert etiam Eu.U-mmab urhe HiernsolymitaM ad Pnlchenam nusisse iiua K un>,n Mutris Domini, quam Lucas apostolua depinxerat. 182 Vemm Nicephorus lib. XV.cap. \w de sfrurtn ecctesm ,.,- S Pulcheriam. iUolaque
.

Pulchenam

AUCTOKH
J.

testatur his verbis:

5.

ubi locata

,11/

qua imagimsic habet: Secundum fcemplum M siam prima ducum, est, ubi Antiocliia misaam Verbi ' l\t. Matris imaginem dedicavit, quam divus apostovise

IUS

Lneas suis
illi

i|.se

rina. Nicephorus

lib.

XV

inaniluis depinxit,

illa

cap. xiv ita habet

ad

adhuc

proposftum nostrum : Celeberrima haec Pulcheria multas per vitam prseclare res gessit, multa publica hospitum et pauperum condidit domicilia advenarum etiam sepulcra et alia sedificia construxit, piae mentis ejus indicia in quibus
:
:

vivente et tabulam ipsam vidente, gratiamque

adeo

fonna-suaMniniinente.V^rimmittente

Haac imago

primum

in loco, qui

Tribunal

dici-

tur, fuit: ubi ea, quae

cula peracta sunt.

nunc quoque liunt, miraPorroin templo iato, ut tertio

quoque septimanaa

etiam est martyris Laureutii delubrum. Tria quoque Dei Matri ex ipsis fundamentis templa
erexit
loculi

die pervigilium itidem et supplicatio perageretur, curavit; quodad hunc

usque diem servatur. Itiem

retiquias eidcm
asserit
;

quorum unum nomen habens.

:

est in Chalcopratiis, Sacri

In hoc, veluti thesaurura,

Dei Genitricis deposuit zonam... Hoc in templo, ut quarto quoque liebdomadis die pervigilium et
lucernas et Iampades fieret, constituit, quam et ipsa pedes frequentare solita erat. Idem lib. XIV cap. n de hac ecclesia, ct de alfa
a'd

iih. XlVcap. ii alias quoque cediHlatas S. Pulcheria sed non imines a>que cer/us existimo,

euin de Us tarurriut an/u/u/urrs. In quo, inquU

divinam
in

illius

supplicatio

tabula depictam

imaginemj quara Lucas apostolus reliquit, et sacram colum,

mox

secutura dicit : Utraque vero haec fana pulchritudine simul et amplitudine ambitiosa, magnifice sunt constructa.
Ecclesia
oBijyfiiv,

180 Ecclesia
vi(B

illa,

quam cum

Chalcopratiunu
est illa

magnificam fuisse iestatur Nicephorus,

ipsa,

ductoriuii.

quam

tertio loco recenset

Theodorus Lector.

Hic Gnece eam vocat tov &Zi\y!av, fd est, viae ducum, sed interpres Latinus Hodegorum ponere
maluit, relic/a voce Gra>cu. Codiuus in Origfni-

etServatoris ipsius fascias, perinde atquethesaurum, quem ad eam Eudocia augusta, quum Hierosolyma profecta est, misit, servandas curavit. Laudatus Cangius recte prohat, monasterium ftdsse virorum seculo \m, quando eo secessit Georgius Cyprius patriarcha, e sede sua putsus. Ostendi/ vfiam si/am ad i/u/re fuisse hanc ecclesiam , et plura commemorat, qum ibidem vfderi possunt. lllud solum observo, Codinum nun auiliendum, quando ennslrurlinnrni hujus
ccclesioi attrfbuft

Michaeli

bus por/. 41 nomen utcum</uc mulat ejusque causam exponere conatur, ita scribens : Templum
,

culo ix imperuril:

uum

imperatori, qui seTheodorus Lvrlur, aliquot

seculis antiquior, S. Pulcherisa

sanctseDeiparae^cognomineVise DuctricisfGrffCfi
Ttjv
uKspa-jffav

Geotfixov

rrjv

63y]ybv

quod

sonat

tionemadscribit. AtpotuitMichaet siam deinde instaurare.

primam fundaeamdem eccleVn- ipsam

ettam adiflr
cata ecclesia S.

Sanctissimam Deiparam Viae Ductricem) sedificavit Michael Methysta, quem Basilius Macedo interemit. Prius vero oratorium erat complurium csecorum, qui in fonte ejus loci se lavatites, visum receperant. Quamobrem ipsum quoque templuin Viae Ductricis cognomiuatum est. Ex hisce Henricus Valesfus in Annotatfs ad Theodorum Lectorum pag. 101 Dicta porro est hsec
:

183 Ecclesiam
eo/ulitas a

S. Laurentii martyris iutcr Pulcheria iiilim-un rvreusel TheodoTUS

Lector.

De eadem per i/isaiu comlita ruusrutit Theophanes num. 169 laudatus, </ Nicepharus
177. ffujUS atriuni /lerfeetu/n fuisse /ifti/no

Laumitu

num.
153

eita- ejus

anno, iusinuat Marcellfnus

scrfbens: Puleheria augusta

u<i nnnn/ii

ita

JVIaiviani

basilica

Virginis, cujus

Hodegorum, eoquod ca?ci meritis beatae illic imago erat deposita, visum
nec amplius
bfatffy
,

recuperarent,

id est,

duc-

tore opus haberent.

tinopoii Chrtstiunu
rfdet

Verum Cangius

fn Constan-

uxor Ii. Laurentii atriuin inimitabili opere consummavit, healuinque vivendi linem fecit. Codinus in Chiginibus pag. ih adjungit Mareiauam funu/tiam /iit/us vfS. fsaice ecclesiix fumlalorem cuin Pulelieria. Verhu ipsius sunt ;
principis

lib. IV pag. 89 non fmmerfto hunc nomfnfs rationem; eorumque sfmititer

rejicit

scntentfam, qui credfderunt ecclesiam

sic

nnde uumen
iraxissevideatur
:

imagu

quod angelis tutelaribus dicata esset. 181 Deinde subjungit : Quin potius... hauo esse nominis rationem prorsus existimo, quod. cum Deiparae imago, a S. Luca depicta, summa
dict.am,

ab imperatore uxore Pulcheria mdificata fuerunt: quorum tempure sanctUm corpus JSsaiBB prophetas Hierosolyma allatum fuit. Cedrenus pag. 842 translationem S Isufw vftf/is men/nrat lus rerbfs : Anno 35 (Theodosii ,/uitiuris, itl est,

Templa SS.
Marciano

Esaiae et Laurentii

et ejus

annu

ciiristi

442 out
sf

[$)

Paneadfl advect sunl

I).

fieipara a
S.

religione ac veneratione coleretur a Byzantiis,

reliquiai vatis Elsaise, et tn

repoaitse.

Luca picta.

Laurentii templo
est

nullam adversus hostes expeditionem susoiperent imperatores ac duces

salutassent. ac
,

Haec

vera

sint,

conditum

tem-

quin

prius

eam

plum

S. Laarenfii n/uit/s aunis uule im/irrnim

sanctam Deiparam visecomitem seu potius ductricem sibi fieri essent deprecati. Hanc suam opiuionem, quai ceteris haud duine
est

Marriani.

Id nmniito

ilivvmliim

ru/rfur

rum

etfam reliquice S. Stephani, quas anno 439 Eudocia augusta attulisse Bierosolyma scribitur,
fn ecclesia s.

exemplis

ionge probahilior, niultis conafur eonfirmofe ducum et fmperatorum quf opem

,

Laurentii dicantur depositm,

ut

observavimus

num,

17.

Quapropter existimo,
aidi-

sanctfssima> Vfrginis fn flta ecclesfa hnplorabant,

ecclesfam illam a Pulcheria structam essef imp$'

raii/r Thvodosio,
ficiis

vfetorfasque suas beatfssfmw

acceptas, Porro

Virgfni referebant

ac tempore Marciani novis

<l

imagfnem

beatfssfmce Vfrgfnfs, a

auctam.

S. Luca depfctam, in ea ecclesfa fuisse deposi-

[84

Quod

vero spectat
Isaiai
,

transtatfonem reH-

tam

testantur

rarii scriptorcs
/><n/.

laudali. TAeodorus Lector

apud Cangium 551 non qufdem

quiurum S.

en quoqUB, si factuest vieru/r

i/itnin

Puleheria, probuhitius locahitur sub Theodosio

540

DE
sub

S.

VERANO EPISCOPO CONFESSORE

Verum calculus hic annorum nequit essc justus, Constantini usque ad cttm ab initio imperantis
mortem
Pulclieriae

CTORE

quam

Marciano,

licet

constructio ecclesio?

J. s.

illius facile differri

potuerit, ac fieri imperante

alia fnwlnti"nts citbvn altributa*.

Marciano. De structa etiam per Pulcheriara ecclcsia S. Stephani jam dtsserni 6. Ecclesiam S. Menae martyris ex fano idolorum a 1'oiistfiitiinu Mfnjno fliffttfim, ejectis dumtaxat simulacris et novo indito nomine, scribit sippc jam laudatus Codinus pag. 37, kaec subjungens :

reperiantur. Prceterea

mum vei

Marciani tot anni non Gerocomium, id est, dohospitium senum, a Marciano etPulet

Integram vero
lis

ipsius structuram,

cum

vestibu-

Codinus pag. 47. cheria conditum est. inquit nomipiis S. Pulcheriae fundationibus Plura de Sozomenus, natim exposita non reperio : at qua? dicunt, et Nicephorus generatim

et sacrisvasis,

vem

anniscentura et sexaginta nopost procurarunt Pulcheria et Marcianus.

Theophanes ahunde insinuant, multas

fuisse

ipsius

fundationes

scriptoriitus pratermissas.

DE

S.

VERANO

EPISC.

CONFESSORE

VENCI,E IN fiALLIA

J.

P,

COMMENTARIUS HISTORICUS
B

I.

Sancti

memoria

in Fastis

cultus antiquitas; ecclesise

et ejus

ipsi bonsecratse,

monasterium exstructum

nomine insignitum.

Sbculo

v.

Varii eodem

nomine opismpi in MavtyrologiU,

v
episcopi,

arii

i/t

Fastis sacris occurrunt sancti in

mi,

Bedce, Usuardi
sit

aliorumque

(nisi

confun-

Suneti nostri
cst

Gailitt cpiscopi

sub

qitos (tpud scriptores

nomine Verani Veranium et Ve,

dendus

cum

S. Verano Lugdunensi, qui in kodie non

plerisque annuntiatur

ad diem 9 Novembris.) mmlio

vel 10 Septembris

iii

an-

rannium, imo et Uranium appellatos invenias. Cardinalis Baronius in Notis Martyrologii Romani ad diem K> Octobris observat
,

Neque ctiam ad diem 9

ffitur

memo-

tiquis classitis; est in

in

Martyrologio

Romano

quantumvis

rnultis rccen-

Veranum, qui ibidemin textu

territorio Aurclianensi
(

sic recolitur ;

In

Baronius num. prcecedente citatus Sanctum appellet, et quievisse in Domino signet 4 Idus Septembris; ut mcrito insinuetTillernontius

tioribus.

depositio sancti Verani

/om.XV

'abilonensibus prcesulibus
et

annumeran-

Monumeni.
iii

Hist. Eccles.

mirari

se,

cur locum ei

lium esse

hunc modum. Lugdunensis.de quo inferius ad tertiumldus Novembris. Fuit praeterea aliusS. Veranus episeopus Venciensis, ex monacho Lerinensi, discipulus S. Hilarii Arelatensis episcopi quievisse ponitur in Domino quarto Idus Septembris: fuit
:

ea occasione reliquos recenset in Fuit ejusdem nominis episcopus

Martyrologio non concesserit Eminentissimus.

in

recentiores, CasMartyrologio umoersali ad diem 9 Septcmbris sic eum annuntiat : Vintiae sancti Verani episcopi, filii sancti Eucherii Lugdunen-

Audiamus itaque martyrologos

tellanus

sis.

Ferrarius veroin Catalogo Sanctorum, quo-

rum nomen Homano

tnl ilirm

insuper alius S. Veranus episcopusCavillicensis,

qui ut patronus ejusdem ecclesiae religiose coli-

tur.Subscriptus reperitur VeranusCaviUicensis secundo concilio Matisconensi, quod celebratum est anno Domini 688. Tot sanctorum virorum idem nomen, dignita$eadem,confusionem quam(Ifini

est, ita habet Venciae in Gallia S. Verani episcopi. Parisiense item Martyrologium ad eum diem : Veneise in Provincia sancti Eucherii

insertum non
:

10 Septembris

filius fuit.

Saussoyus

iu

qium Sancti
jicio.

contexuit,

GaUicano protixius eloquod similiter i/ic subin

prprril npuii

fiiti

turcs timi rr/rrrs

htitt

rvrcn-

3 Vintii Nerutiorum
qui sedis Venciensis
fuit. Is

Phocensi provincia Elogium

et confessqris,

flflJ

tiores,

serttnt

qui in suis elogiis uni Verano adscripquod alteri attribuendum videbatur,

Yvuviviisi

depositio sancti Verani episcopi

Ma.rit/ia difficultas rst in S,

ct

nostro

Yernno Ijitjfhiiiriisi quandoquidem non solum

:

primum lumen et columen sancti Eucherii filius, frater Salonii, ex rologio

ubi copiosas religionis et
sias
sis.

Saussayo et veteri Martyeccle-

monacho Lerinensi,
scientise

Vencien-

eodem nomme ac dignitate insigniti fuisse, sedet eodem tempore ftoruisseperhibeantur atque hinc
aliqui

merces

quaesivit, factus

pro meritis Ansideribus,

unum eumdemque Veranum /Miwe

et

votunt,

u- es:tanta sanctimoniasetpastoralisvigilantiae ac virtutis laude enituit, ut aevi sui

solari

qui Lugdunensis
distinctos
ftiisse

Venciensis dicitur
,

aliivero
atiter

velut splendore anteiret

sustinetit

aiii

demum
:

ter ecclesiarum

cum

fratre

adeo ut magisSalonio ejusdem

:

sentiunt,

Singularttm

sententiarum

patronos^

eorumque
lero
ett,

rationes dabo inferius

postquamretu-

quadeS. Verano

glorisa consorte a Salviano appellaretur, Sidonioque Appollinari, sue setatis oraculo, ad-

magn*

Venciensiin Marty-

rologiis, a<

de ejusdem cttUu reperi

apud

scrip-

mirationi ac venerationi esset, uti Ecclesiastica? strenuus vitis colonus. faecundatorque egregius.

tores anttqttos et recenttores.

2 Nulta exstat Sancti nostri

tiquis Afartyrologiis classicis,

memoria

ttt

ftn-

Qui tandem uberi laborum messe comparata. quietis ^tenue ad fruitionem perrexit. Sepultus
in ecclesia Venciensi in

puta S. Hicrontj-

sarcophago marmoreo,
multis

DIE DECIMA SEPTEMBUIS.

multissignorumvirtutibuseluxit.fffl?c5as5ayMS.
altiSt

541
Barredis,

qu<B ibidem profert idem

ma-

,'iKK

Joannes Savaro in Commentario ad epistolam xv libri VII Sidonii Apollinqris ex ecclesice Venciensis

nifeste eruitur,

recitat: In Galliis civitate

Martyrologio anmmtiationem seqventem Vensiensi flepositio

fuit

inteUigendum ern lau dafum scriptorem, diversamque fuisse ecclesutm s. Mariai Deauratat ab ecciesia vet t forte oratosic

non

J.

P.

rio

Sanctorum aliorum.

B. HUarii abbatis dictse insulae, et postea episcopi Arelatensis, qui B, Veranus sepultus est in eadera
ecclesia Venciensi, in sarcophago
claruit, ac

B. Verani episcopi Venciensis, qui chus insulae Lyrinensis, discipulus

mona-

6 Juvat ex ipso Barrali ad rem prcesentem temptum sew spectantia proferre in medium, omissk tamcn. (rratorium.
longior sim, aut

compendium

contractis,

qum ad eorum

marmoreo

in

pariete defixo, qui multis virtutibus et miraculis

vit 4 Idus Septembris.

minus necessaria mihi visa sunt Prcemittit Uaque, quo pacto sub iniiium seculiju Dttrantus abbas s. Eusebh\ monastcrii Aptcnsis, electus fuerit Venciensium epi-

intelligentiam

de nobili prosapia ortus in pace quieEadem ex mox laudato

scopus, seque
cho, cui

cum

*socio

ejusdem ca-nobii monaitineri

auctore descripsit Vincentius Carralts in Chronologia Sanctorum monasterii insulce Lerinensis parfe \, pag. 363 ; eademque, sed paulo immutata, profert
lia

nomen

erat Pontio,

commiserit

Dionysius Sammarthanus in GalIII, col. 1214,

Venciam profecturus; deinde sic prosequitur: Qui venientes, et flumen nomine Lupum transmeantes invenerunt ecclesiam beatse Mariaa Dei
Genitricis,

Christiana recens recusa tom.

quam quondam magnua

Carolus rex

qui prcsterea memoratum Martyrologium vetus

appcllat.
ejits

aedificaverat, et

etiam ipsa
hactenus colligitur

magnis donis ditaverat, quam antiquitas Deauratam cognnminavit.

patrocmio

Ex

dicfis

quadamtenus
ex

Eactenus nihildeSS,

V erano etJoanne
et

Baptistce.

consecratce.

antiquus S. Verani cultus, confirmaturque

veteribus Tabulis

initatis
notitia.

monasterii Lerinensis, quibtts

Sednarrat deinde, locum, ubi dicta dita cst, placuisse mcmorato Pon/io.
fuisse electum exstruendo

ecclesia con-

ab eodem

nomen
B

ipsius, ut testantur auctores

mox

laudati,

monachorum camobio,
invenit ora-

titulo Sancti inscribitur hoc modo : SanctusVeranus episcopus Venciensis. Yerum manifestius is elucet primo ex eo, quod ipsa cathedralis ecdesia Venciensis S. Verani patrocinio consecwata sit.

ac tandem

sic

iterum pergit: Prseseindens argo

Pnntius

immanem lignorum siham.

Sammarthanus coi. 1212 1213 in descriptione civitatis ac dioeceseos Venciensis, catalogo episcoporum ejusdem prcefixa,
Testatur hoc laudatus
et

torium sancti Petri juxta ecclesiam sancts Marise, et beati Joannis Baptistse atque beati confessoris Verani.

quam

hac occasione partim huc transfero, quia

omnino reor ad clariorem intelligentiam eorum, quce post examinanda venient: Vincium, inquit, Vericia, Vensiensis,
ipsius notitiam utilem

Vensiensium, Vincisiensium et Vecisiensium civitaSj urbs nunc exigua, olim amplior, sita est tribus leucis ab Antipoli ad Septentrionem, duabus a Varo flumine ad Occasum, a Grassa tribus distans. Comitatus olim tituio donata est, ut constat ex chartis in gratiam basilicae B.

Postrema verba, sicutjam insinuavi, paulusunt, adeoutexitsseorsum speclatis, certo definiri nequeat, an una eademque ecclesia Deiparcs VirginiacSS. Joanni Baptistcs et Verann consecrata fuerit;an, sicut ab eadistinctum erat S. Petri oratorium, sic etiam diversm ab eadem fuerint aliorum Sanctorumecclesicesiveora7

'listhftum

lum obscura

pnbabilivs ab
ivWrMif
fl.

Mari/r Yir-

jinis.

toria.
fiat,

Accipe modo testimonia, quibus manifestum priorem sensum nequaquam admittendum

,

Laudatus Barralis post relatam prcedkti monasterii constructionem, recenset donationes et immunitatesa variistum ipsi monasterio tum </esse.
clesiis

M. Deauratae

conscriptis circa

annum

1030. Pul-

concessas, atque hcec

omnia

sese

deprom-

cherrimo prospectu, soloque gaudet jucundo, ac aureorum et Assyriorum pomorum aliorumque fructuum suavissimorum feracissimo. Cathedralis ecclesia Deo, sub titulo S. Mariae Virginis, et patrocinio SS. Verani et Lamberti consecrata est. In ea prseter episcopum (suffraganeum archiepiscopi Ebredunensis) sunt praepositus, archidiaconus etc. In
ea
religiose

psisse profitetur ex anfiquis cartulariis. Pag, 863

itahabet: Anim Domini millcsimn duodecimn feria sexta Idus Au^usti, Nnhilis Petrua cum uxoro sua Ermengarda... dederunt Domino Deo, beatffl Mariae, quaa vocatur Deaurata, et beato
Verano, quie fuere constructa? ecclesiaa a piissimo Carolo imperatore... vineain qu jacet juxta flumen Cagnas etc. Pag. :i(il /// ipso, quod
,

asservantur

SS. Verani et Lamberti corpora. Dicecosis sepaa Grassensi ratur a Niciensi Varo flumine
;

producit integrum, instrumento alterius donationis, factce anno 1030,, ista leguntur: Nos jam

amne Lupo
non
S6

Forojuliensi territorio
spectant.

Glandavensi fluvio Storori, a Caillensi. Beliqua huc

fide-

Leotgerius et uxormeai iilila, <-i uiii nnstri, Raimbaldus videlicet, dominus Petrus episcopus, nec nonet Rostagnusjuvenis, praadictis ecclesiis
dicti

fincm

5 Elucet secundo antiqua ct peculiaris

sanctsB Dei Genitricis Marias, s. Joannia Bapti-

seculi

vui

haud pTocul
Vincia

crga Sanctum nostrum veneratio ex eo, quod vergente ad finem seculo viii, vel ix in-

lium

choato, erecta ipsi fuerit ecclcsia vcl oratoriutn

prope castrum Cagnm haud procul Vencia civiSammarthanus tate. Mox taudatus Dionysius col. 1234 aqcns de Abbatia S. Verani, de qua statim et nos agemus, ita tradit ex Vincentio Barrali : Carolus Magnus ecclesiam B. Marim,

Petri Apostoli, et S. Verani confessoris, Pontio abbati aut umnachis ibidem Den scrvicntibus... rea Dostrae cedimua etc. 8 Denique atiis multis, qua> apud i/tsuut cidcri s Veranc
stae, S.

possunt, subjungit idemauctorpag. 365.

Ilis

doel

tBdiftcatum,

cationibus non contenti idem vere ingenuus

pius

Lambertus

Raimbaldufl et

Amicus gennani fratrcs, lum Rostaganus simul fratreset uxoet

illius...

quam Deauratam

vocabant,

sancto etiam Jo-

res illorum principes etproceresregionis

hanni Baptist ac Verano confessori nuncupatam, exstruxisse ferebatur. Horum verborum

senstem

dederunt domino Pontio abbati, monachis et Buccessoribufl Buis... ipsum locum cum ecclesiis
in

quicumque
intelliget,

rccte

perspexerit,

unicam

vn constructis; videlicet ecclesiam Banetffl Dei

Marise,

ecclesiam
Afatri,

eamdemque tum Virgini tum SS.Joanni Baptistm et Verano deet

Genitricis

quaa dicebatur ab antiquis

linil

dicatam;
prce se

similem quidem sensum videntur ferre verha ipsiusmct Barralis. Verum ex

Deaurata, tempore piissnni Caroliregis cnustructa, nec ne ' ecclesiam sancti Joannis Baptistffi, et sancti Petri apostoli et saneti Verani confessoris

5-12

DE

S.

VERANO EPISCOPO CONFESSORE.

bati;
rit:

1UCTOBS
-I.

P.

aliorum Sanctorum honoribua Bunt consecratas, cum vineis, pratis, campis, decimis, aquis, 'Vr. HcBcprofecto evidentius demonstrant, prceter ecclesiam H. Marice Virginis, alterum tosoris et

quandoquidem

is

Ne

locus ipse S. Verani

inhunc modnm scripsepostobitum meum,

pristini

quam
hic

iiabuit

nominis dignitatem valeat amittere, hactenus a tempore Caroh" magni

cum sacrum S. Verano aliisque Sanctis ibidem exstitisse, quam utprudens dubium cuiquam ret

regis Francorum, qui illud construxit.

Verwn

linqui possit
lest, <ni

at

non wque certo determinari po-

hic locia unica fueritecclesia SS. \ erano,

petro apostolo, etJoanni Baptistas consecrata, cui expositioni favet textus posterior, an vero plura

ibidem fuerint oratoria seu sacella singuiisexUrut i" iingula.

gi

s$culo XI

niowish riiim.

Caroli
ante
;

g Viguit itaque publkus ancti nostri cultus magni temporibwet procul dubio etiam
viguisse

sermo non est tantum de monachorum habitacuh, cujus auctor fuerat Pontius, scd et iis tomprefmufuntur eccfesue a Carolo Magno ofim antc dicta Ponerectee uc ditat<s,qum, quiajuxta dono tradites sunt, uno monachis tio et sociis deinceps Monasterii seu loci S. Verani vocabulo designari cceperunt. Atque inde recte dkituriffud monasterium, secundum potiores suipartes, puta ecclesias, constructum fuisse ab imperatore Carolo

autem seculis subsequentibus et undecimo consUU inde, quod scepenomir maxime

natus Pontius camobium a sese erectum Oei Parenti
Virgini

Uagno.

nmul

et

S.

que Monasterium S. rit ; imo ex instrumento

Verano devoverit, illudVerani nuncupatum volue-

II.

Sancti reliqnise et cultus

mox

recitando, eruitter,

recentior;

perperam

inter

quantum
isto

fuerit sollicitus, ne in

futurum

celebri

nomine

destitueretur,

Quando

scilicet

anm

Sanctos OrdinisS. Benedicti

a nonnullis recensetur.
E
audatus sezpe Vincenlius Barralis de sacris CaputSancH, Vpiscopi nostri exuviis ita habet libri citati quod cum
rcliquo corpore

L050 dtcium monasterium univit sen potius rhnotione ntbjecit ccenobio Lerinensi, inquo, sicutpOr

ragrapho quarto pateMt,

S.

Veranus a juventutc

monachus exstiterat , et ex qito nd Venciensem cathedram quondam fuerat electus. Integrum

translationis seu donationis instrumentutn ex Barrali

Li

descriptum suhnecto.
iii

quod
pOSt

juiiii"
ttUtiiiifi-

Qomine Domini nostri Jesu Christi. Ego Pontiusabbaa monasterii S. Verani cum conoi10
lio lio

pag. 302; Veneranda ejus lipsana honorifice asservantur in ecclesia cathedrali Venciensi Provinciie

Venciat servatvr.

l,n itirtisi

omnium monachorum meorum

et

cum

conci-

domini Duranti episcopi Venciensis, cuncto-

suum, et cum concilio Raimbaldi atque Lamberti et Amici, dono Deo et sancta Mariaa Genitrici ejus, sanctoque Hooorato monasterii Lerinensis, atque abbatiejusdem loci Aldeberto, cunctisque monachis tam prseaentibus quam futuris ibidem assidue Deo militantibus, monasterium sancti Verani, in quo niii abbas, quod si1 positu est in p;igo Ven-

pumque canonicorum

ciensi

cum omnibus
el

appenditiis auia, prsedicto

Narbonensis; ubi sacrum ejus caput seu cranium reconditum in statua e medio pectons elevata, ex argento fabricata et inaurata habetur, cum hacinscriptione. Hocest caput heati Verani episcopi, fabricatum per magiatrum H Laurentium dc Pardis aurifabrum, anno Do mini 1495 die 10 Octobris. Et ut fama fert, elaboratum fuit jussu reverendissimi domini Uaphaelis Hispani episcopi Venciensis. Consonant fiis, i/iiw supra dedimus ex Dionysio SammaHhanof ubi dicuntur in cathedrali Venciensi Religiose asservaricorporaSS.\eraXLJ et LamberU, Consonant
et

tnonasterio Lerinensi pro inclita religione ipsius

loci,

qux recitavimus cx antiquo Venciensi

in
scilicet ibidem sarcophago marmoreo

trado

firmiter concedo,

ut deinceps ha-

Martyrologio, reconditum fuisse

beant, et perpetuo absque inquietudine aliqua,

vel cruitriiiliclione possiilcant.

Sancti nostri corpus

in pariete defixo.

Et hanc donatio-

monasterio facio, iii' Imiis ipse S. Vorani post obitum meum, pristini nominis dignitatem valeat amittere, quam habuil haotenus a tempore Caroli magni regis
religioaissimo Lerinensi

nem

fuerit dictus sarcophagusj

At quo precise anno inspectus indeque sacrum ojus caput, a reliquo corpore separatum, fueriteductum, scriptorum, quos vidi, ncmoprodit.
13

Verumtamen cum,
in

tcste

laudato

Sammartheca; argcntnr

conetruxit et donis suis ditavit; sed permaneal in ea pristina dignitas,

i|iii

Francorum,

illud

ihano

Venciensium

pmsidum

serie col. 1226,

juvante ChristOj
adjutorio.
Sddis

etcum

Lerinensis monasterii
sanctse
et

mandante illustrissimo Hispano episcopo, sepulcrum divi Lamberti apertum fuerit anno 1468,
ejusque caput argentea theca inclusum, ceteris membris in sepulcro relictis, conjectura prorsus
probabilis
circa idcm tempus, vel paulo foridem factum fuim circa exuvias sacrasS. Verani et jam tum de conficienda theca
est,

incluswtn suh

finem secHliM

Dominus DurantusVenciensis

episcopus voluit,

manu

sua tirmavit.
flrmavit.

ydebertus episcopua
dus,

Antipolitanua

A.ndreas Nicensis episoopua firmavit.

Raimbal-

tasse post,

Lambertus, A.micus principes firmarunt. V. A.ycardua F. Leotgeriuset Ralmbaldus de sancto Laiirentio tirmavernnt.. Lambartus F. Sane quis hanc donationem aliqua ocBrocardu8
caaione infringere vel voluerit, ac monasterio Lirinensi auferre conatus fuerit, auctoritate A.postolorum Petri el Pauli el uostra, excommunicationi perpetuee (nisi resipuerit ab hac ne
quitia) aubmittimus. Faota es1

item argentea agi caspisse; quo?

aliquot post annis fuerit perfecta,

aUata qjusdem inscriptione.

tamen nonnisi uti liquet ex Sane siverasit fama,

qua

p/ttutiir dicta sttilua S&U theca arrjentea efaborata fuisse jussu illustrisimi Hispani, vel dicmdtlS est aurifer ei non statim operam impen-

autem hsec carta

anno ab incarnato Dci Wrbomillesimoquinquftnnn ecclesiis donatum $$t

gesimo, Endictione secunda. 11 Ex hac donationis formula dubiion suboriri posset, an 3 quod superius ex Vmcentio BarraJi tradidimuSy monasterhtm 3. Verani sua
debeat primordia Pontio

eef ei etaborandui multum temporis insumpsisse ; quandoquidem memoratus antistes /atis cesserit die 2 Octobris anni 1491, utique indisse,

tegro quadriennio ante

monacho

</

postea ab-

notatam absolutm statucs epocham, Sed exigui admodum momenti sunt ista ; neque mullum ad Sancti cultum demonstrandum conducit assignare determinateannum, quo cantigetint simiiia; contigisse constat, et hoc
sufflcit.

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

sttf/idt.

543
:

Itaque paucis absolvo, quos dc hodierno

censuit sub hac annuntiatione

rani, Venciensis Bpiscopi,

En

Italia

s.

Verita
-I.

culiu notanda reslani.

ffabctur ibi-

viri

admlrabili

14

Vincentius Barralis verbis

;

nwu. 12

POEE P.

allatis

sanctitate illustrissimi
bris, alii 11, alii 18

dem juwta
aliquos ejus
festivitas

subdit sequentia
ejus

Porro

prasfatae civitatis

Ven-

ciensis clerus et populus quotannis celebritatis

17

die ix,

Verani) festa solemniter recolunt anniversaria, quarto Idus Septembris cum maximo applausu et devotione. Diem eumdemt quiSancto emortualis fuit, annotarunt etietm allegati supe(S.

termissis

Namprimo, addiem

d,> quu alii lo SeptemNovembris, et nos suo loco. mi advertimus etiam m Prce;

L3 Juffi,

perperam adnumerat

IU<

BuceUno, M< nologio

Venciam Uaiice
sua
sic

civitatibus ; nisi fortasse uerba intelligenda dederit, ut memoria S. Ve-

Benedirtino

rius marturologi, praster

unum

Casteilanum,qui

memoriam illius affixit diei prcecedenti. Ejusdem cum Castellano opinionis fuit Bailletus tom. III
de
nio
Vitis Sanctorum asserens id declarari

raiu Venciensis episcopi agatur in civitatequasett loco Italim a Vcncia diverso ; at vero uiiiUs, qui de Satncto nostro scripserunt, auctori-

dam

ab Antotesti-

bus locus iste cognitus fuit, Secundo nuUibi terro/u/n COlitUr Sourtiis mnisc Julio, CUJUS dietn
13

Godeau Venciensium
tom.
II,

episcopo, Historim eccie-

commemorandi ejus

locttm esst uideturassevoces

istas

siastica

seculo v, cr/p. xxxv. Saitc

rere Bucelinus;

equidem

monium

etnossuo

viri doctrina ct probitate conspicui,

Vencienscm cathedram ad annum occupavitacproinderem hanc prce ceteris novisse dchuit, abunde sufficiebat, ttt laudati scriptores ab aliorum assertionc, festttm die decima collocantium, discederent : et ratio kac ipsa movit

qui usque 1672

Locofta interpretor;cum quantctscumque adhibita diiigentia nihil de S. VeranoapMd ipsum tocis

aliis

S.

Veranum

repererim. Tertio,quademumductus ratione Benediclini Ordinis Sanctk immis-

Nam uti constabit ex sequenti , Sanctus sob initium seculi^ mundoeditus, vel non amcet?
plius superstes erot, vel certe cetatc gravis ouno 480, quem cum ipso Buce/iuo aliisque S. Bene-

haud clubie Majorcs nostros, ut inter Prcetermispauca de S. Verano annotantes lectorem remiserintad diem hujus mensis nonam imo idquoque mihi persuasum erat, jamque huuc Commcntarium dtctce diei iuserendum destinavesos diei 13 Julii

dictinatalem fiximus tom. 111 Martii ad diem2l, poq. 270, ttbi cjusdc/u Acta elucidoi imus.
18 Ncc dici potest S. Veranus ideo msertus E Sanctis Benedictmi Ordinis, quia in Leiinensi perpevam coenobio,ubi postmodum S. Benedicti Regula od- inseruit

ram.
juxta alios
verisimilius

15 Yerum dumadverterent, tum a Tillemontio, tum ab auctoribus Historia? litterarice Francue

missa
Ct

die x Septembris.

tom. II, pag. 478, diem assiqnari incertttm, 9 scilicet vel 10, subdubitare ccepi, remque stu-

fuit, monasticam vitam professus est.Xant SS. /lunoratus et Hitarius utcrque Arelotm/oj/t

siont a/ttistes, oiiiquc

donec tandem in manus incidit duplex exemplar libelliper modum dirediosius pervestigare,

ordinem festorum prop/torum, Offictum in prcecipuis Provint ice cicitotibus, atque in utroque diem 10 repcri designatitm festivitati S. Verani. Verba uniussaltcm
ctorii continentis

pottci ciri ob Sanciitaibidem monachi cxstiterunt, eorum tamcn non mcntinit taudalus ouctor. Prmterea aperte id adversari videtur scopo, quem

tcm

in Ecclesia illustres,

de quibus

fit

sibi in co/tcin/tando Me/ioluqio Ordinis

posuerat,

exemplar/s co tubentius

httc trausfero,

quod

iis

suiprosuo indicof iu Epistola Operi prceftxa, ubi ita prceludit: Paucissimos ex innumeris recensemus, quod admirabilis ille re

quemque

tcctori

mire confirmentur allata ex VincenUo Barrali super splendure dictce celebritatis. Impressum illud est Aquis-Sextiis pro anno 1070, et inter propria mensis Septembris prcescribit sequentia :
10 Ventiae. Feria 5 Verani episcopi et confessoris. Duplex 1 classis cum octava. In Vesperis

nomine lienedictus, pater et patriarcha sancDeo et ccelo peperit. Quibus verbis clare siqni/icot, se quide/n non um/tcs recensere SOHCet

tissimus

tos ct Beatos,

eos

qui S Bcncdictuiu patre/n habuere ; tamen, quos recenset, a sancto patriarcha suo
'.

Deo

ct

ccelo

partos

fttisse,

quodnon magisqua/lonorato, Hilario et

commemoratio
in altero,

S. Nicolai

de Tolentino tantum,
quce prcpscribuntur

drat S. Verano,
ceterts.

quam SS.

de quo cras. His

co/tsono/tt,

suspicor in laudatum
irrepsisse

scdnon ejusdeni anni,Directorio, Unde OpUS illustrissimi (iodeau me/idum, quod inscii adoptarint (Jas:

tellanits et Bailletus

maxime cum

Directoriu/n,

cujus verba attuli, uon nisi triennio ab obitu nominati antistitis editu/u
sit, ct

l'J Dcniquc dici /let/uit, quod aliu/u a nostro S. Yn>titiit. Veranum, eumque junioremintellexerit, velquod ignoroM houd nostrum hicmemoret, propter reliquias, quceser- dubie. vantur ct cotuntur iu aliquo sui Ordinis Monastcrio. Nonprimum, quia uustrum indigitat tum

quoad diem

co/tvc.niat

assiqnata cathedro, Vencietisis,

tti.iot

qttce

u/utin

dum-

AHts cjus
tivitatcs

fes-

cum o/uiiibus, prceter mox alleqatos, scriptoiibus. 16 Prwter jam dictam Sancti nostri festivitatem, aliam recolit Saussayus die 12 Octobris in

Veranum

intcr SUOS prcesulcs

/tumiuatjum
aliis
:

addita dics 10 Septentbris, qtta ab

tiari asseritur.

'innit/t-

ex

Non

etiam secundum

nam non

Saussayo

verba : Vintii Nerusiorum sub metropoli Ebredunensi, Ordinatio sancti Verani episcopi et confessoris, fidei et virtutum meritis illustris hujus Vencensis, cui praefuit, ecclesia beutum transitum colit quarto Idus Septembns. Sed cle
hcec
:

tontont id odccrsotur itcrttm scopo Menuloqti Soncturuttt Ordinis S. /icurdicti, $ed uc< hujus-

modireliquiorum mentio
rut/t,

fit

in Sacrario Sancto-

qttod laudatus auctor Menuloqio 3U0 8U&~

hac

festivitate

nec apud Barralem

est.

nec

alibi

ttsptam sermo

An

fortasse thcca seu stattta

Unde quocumqtte demum modo rem titulum equidem non reperio,ob quem merito sanctus uostcr Andstcs iu memorato Menexuit.
discutio,
iiuioijiu iiicoiu uccttpet.

argefitea, quce,sicutvidimus, perfecta fttit 10 Octobris

anui 1495, proximo die 12

veuerationi ritu aliquo

sita est,
i

cum sacro solemniore primum

capite

expo-

fuisse

idque annis singulis observatum ? Ve-

itut si

id voluerit taudatus auctor, reliquiaru//t

Elevatio memoranda erat, non autem S. Verani Ordinatio. AJulto difficilius percipio, quid otuerit Gabriet Buceli/tus, dtttn i/t Me/tosibi
i

if/itur, ut credamus, ignoratam ab ejus auctorc Saucti. aUatem. Legerit hauddubie, S. Veranum ex cumobio Lerinensi ad enciensem cathedram evectum fuisse, parumque sollicitus indaqarc, quo id secul <<>i>ti<jtt,

20 Supercst

SVVt

<lln

noniiulli,

qUQ

sentlo

is

vixcrit.

eum

S. Benedicin posteriorem putaverit.

est

Eadem

de causa dicendus
tit

Sanctus noster inter sonctos

logio

Benedictino

ad

diern

13 Julii

sanctum

Bencdictinos iucuui obtinuisse

apud Dorganium
Martyrologio moifisticii.

Episcopum nostrum

inter Sanctos sui Ordints re-

Kalendario

et

Wionem

in

544
A.UCTORE .1. P.
nastico, utrobique

DE
ad diem

S.

VERANO EPISCOPO CONFESSORE.

qiue

11 Noveml/ris, idque

jam dudum eruditorum

ingenia exercuit;

sat u/jertr tiisnitinl /pscme/ latulatus

Wion,

dum

post sequentem annuniiationem; Vencii in Provincia, natalifl BanctiVerani episcopi et confes-

admittendus sit tantum unicus Euchean rius, an dup/ex ; quorum utergue natalibus insignis uxorem habuerit eognomento Gallam,
scilicet

ex ccenobio Lerinensi ad illam sedem gubernandam assumptus, sanctitate et iniraeulia claruit; mox subdit: Tabulse Lerinensoris, qui

uterque, hacassentiente et comitante, se ad solitudinem contulerif, uterque demum ad Lwjdunen

sem cathedram evocatus

et

sit, et

ibidem sanctitate

ses de

eodem agunt Veranus Lugdunensis episcopus, sed ab hoc nost.ro diveraua. Quo tempore vixerit hic uoster

hac die. Celebratur et aiius

doctrina floruerit, aiter, qui senior vocatur, secu/o\ f alter, quemjuniorem appc//ant,seeulo\i.
'23

Nam,

utra sententia verior

,

sit,

nihil

explicare nequeo,
praediotse.

cum

illud retieeant Tabulsa

nostri interest

utpote qui scriptorum

SancH omnium

secttfi iv vx v

conjugibus

consensu parentes habere non potuit Eucherium

non generatione

tantum

junioreni et liujus conjunem Gallam, siquidem ii spirituali, ut umquam cjstitcrint in re?'um natura. Consuli putat Savaro,
interim potest Gallia

tom.

IV

col.

20,

Christiana recens reczisa ubi argumenta ab utriusque

III.

Illustres Sancti parenles,

,

sententim propugnatoribus adducta proponuntur.

patria

retas.

Natus patre
s. Bucherio

A,
bm
apud
tiir,

t,i

Stititti nostri, ut

mcrito do/ef Vineeu/ius

Admittunt prmterea scriptores pene omnes, etiam ii, qui duplicem Eucherium adstruunt, Eucherio senior/ //uo eoce hune a Juniori, forlasse f/cto, disccrnimns, suseeptam fuisse ex GaVa conjuge proiem binam masculam, Salonium, deguoinfra, einostrum Veranum. Htec autem veritas tam
,

Barralis, nec in excusis, nec in Ms$. codici-

firmis
sit,

iiiilii

ritietur fulta testimoniis,

ut

mirum
.

coneessum
ii/

est reperire.

scriptores alios
eet

Nulla scripUe Vitce exstant vesHgiai oportetigiiniquitate

deperierit,
vel

Joannem Savaronem in notis adepistolamxv Sidonii Apollinaris pag 469.

subdubitare potuisse

temporum

Ttaque in gratiam kujus scriptoris ex memoratis

tes/imouiis qturdam profero in medium, subnexurus deinde rationes, ob quas ipse Veraniim et Salonium filios Eucherii et Gallce spirituales
fuisse potius dixerit,

ordinem eo/n/joeto, lilleeis fuerit demandata. Quapropter eot/iiut/r niore HOStrO ei/ir i/isitts seriem meliori, qUO lienerit modo, er n/tfii/uis aaetorihus ef monun/entis erutam collectamque proponere. Itaque a parentibus exordium sumamus. Ulustres hos kabuitgenere
fo/iasse iiitiiu/tium in
titt/ue /irtetet/e/ifi/i

24 Primo Eucherium
/f/ituin fuisse,

quam naturales. cum Galla conjugio

obli-

sed natuntli,

seeaturi, illnstriores vitai sa/ie-

ac proiem procreasse constat ex ut probatur ex S. Pauliiio laudata S. Paulini ad eos epistola, quce hac foret
Gennadio,

timonia, patrem S. Eucherium, qui exsenatorio

mula

concluditur.

Benedicat vos Dominus ex

ordine fuisse passim creditur, quique abdicata inuiuli eanifnte in soliliulinein seCBSSlt, ue deinde

Sion, ea benedictione,

qua benedicitur homo,

qui timet
rentes)

ad Lugdunensh archiprcesulatus
juil
,

infulas evectus
su/tt lissi/nis

Dominum, (perpetui conjuges et pacum benedicta vobiscum Deo progenie

MittO innttniera jere, qitihus a

auctoribus vir hic celebrans fuit, encomia; erit

eniin
/ul
tlien/

nobilissimsesanctitatisvestrae.VideatisquBebona snnt Jerusalem, et pariter habitare mereamini

in

L0 \ovemhris, //ao rcr/ilitur ejus

e/i

domo Domini
merito

in

inemori/t, u/tti/ir

cotucrentuti.
t

fferai/ue
fitr

ejus

sancti,
diiecti

venerabiles,

longitudinem dierum filii intima charitate

;

i/esta /llustr/nitli l/niis;

i/u/n

tiinien

protUr

Hsse jaeeril lireee S.

liilt/rii

Arclatcnsis, seri/ilw

fuere,

et semper desiderandi. Parentes ergo eorumgue benedicta progenies superstes

ris inni iiio<ii> COCBVl, seil el /niiieitin

Eat herio eonhujUS,

i/aani

junetissi/ni
"/Istrit.t

testintoniun/,

//t

tle

in/us, ntihilitt/te coi/stef, ef t/iutnti so/tefit/tlitue

erat, dum ha>c scriberet Pauiinus. At cum eam progeniem nec enumeret nec nominel, manet incertum, an sub ea comprehensi fuerint Veranus
et Suto/tius.

tas c/tts
i.oiuiatiis
/1'irati

rieentis /ieret, ceidentrr /jatenl.

in
:

h/itur aliunde

cjus

haurienda

est

Arelatensium antistes
ita

Vita s.iio-

notitia.

Au/ii
in

decessoris sui

loquitur

Splendidue

chrouum,

Geanadium scriptorem item sunOpere, quod conscripsit de Viris

tnundo, splendidiorChristo semulus virtutisejus

(s. Honorati) beatus

illnsirihiis ea/j. 63.

matre Galla t
pifsc/arfs

82 Matris
o/li-o eelehris

s.

Eucherius etc. Verani, cognomento Gallce, non

;

Eucherius, mquit, disseruit etiam ad personam filiorum Verani et Salonii fin

aliquibus exemplaribus legitur Urani et Saloni) postea episcoporum, obscura quseque sanctarum
capitula Scripturarum.

nulilio est ae /it/tris

tlmn/i u/itoni

H/oi/t ta/i////
/

niihilissinit/

/t/iriter

futSSe,

/eiir/e

nos juhet ejus euni s. Eucherioconjugium,etmo> Ironant fuisse /lieta/e qc eirlutuin /urrifts oma

25 Audi Eucherium ipsum in Epistola prceexS.

fixa lihro de Formaiis s/jiriiuaiibus ipso/ihro typis ru/t/ofa a Vincenfio
,

Eacherio

una cum

ipso

issiinain.indieiu/n csl haail ohse//ru//t,f///ot/ /jii/m

nti/riti

de

tlisiretnlti seeu/o /iro/iosili/ni

non

inot/o

Barraliparte II Chronici Lirinensis. Dictce epistolce hoc initium

approbarit,
iinitt/ft/
sit.

verum eiiam

ipsa

illius

exemplum
r.r

est: Eucherius

Verano

filio,

in

Christo salu-

F.ruitur hOG nu/uifestr

epistotu

tem

s. Paulini Nolani episcopi,

postdictum a

mundo

secessum utrigue conjugi destinata,

(ia/he novu/n
cteentfi

Formuiasspirkalis intelligentise componendaSj tibique mittendas pro studio paternse

dicit.

Epistolam

ergatesollicitudinisexistimavi.-quibusprsaceptis
(Chiffietius re.tr legu perceptis) in omnia scripta facile se ad intellectum sequax

i/isum, t/un i/n/iense ioutlott/r fotn Eueiterii t/tm

institUtUm, eidrre /tutcst

i/t

dmna

MriOSUS teetor a/u/d C/u'//letiiim nnslru//t

sensus

PaU-

intenderet.
eheritts

sic habet: Sa.nomerito preadicandis, atque venerandiset dileotissimis tiliis, Euoberio el Gall, Paulinus eplSCOpUS. P/irro speett/t iten/m od mem>nutum
tis
s <

(mO iliusfrnfo /int/. 61. Stiffeeeri/ lam ejusdem inscriptionem, guee

t

Mitto textus alios, in quibus

et

Euipsos

hie refufii.se SO-

Y<>ranum

Sahntiun/ in

libellis

ad

directis fitios suos charissimos

appellat,

videat

eos,si iuhet, n/riosus lector,

apud Chiffietium
ti/junt

liairaicm

et aiios,

qui de Euekerio

autem
tet,

\>

them

16

Novembris

ceiebris

iUa

controversia,

fcitns /uterprc/andos quis puut Eucherius ea appeitatione filios tantum

spirituales

/la dictOS

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

designatos voluerit, quo sensu certo mtetttgendus S. Paulinus, dum Eucherium

ynntuafa

545

tuales dixerim potius.

Qwnf

,.,.,.

dattam

et

ptons

menHum

v//

secults

fii, os

dilecHssimos nuncupavit,

aliiqm

episcopi,

dum ad non
cum

episcopos scribunt, prohi-

bet imprimis Gennadius,

guem

sic

attunde nil obstat, prudentis criticinon esset. Prohibet dein, ut observat Chiffletius in Paulino, Salvianus vir humana et

meo

interpretari,

apertestgntfieant.

fudicio,

Ptceterea non vidU certeSavaro Btstonam, quam omnes recentiores anti"" m ''""'"'" Sed ,l "" lW toerpotatam

f^^entxmmdubitm didere,qtiamauctores tps Zlt7*% \ t* *********,**

voluni

cimtcr quatuor posterioris

AUOTORE
J.

suffii ien

P.

magister episcoporum sanctorum Salonii et Verani, w, inquam, id prohibet in epistola ad Eucherium,

divina, Gennadii testimonium est, litteratura instructus, et ut absqueinvidialoquar,

cutquehtcprafixusesttittdus. Conversto

non tantum quia per illam discipulos suos ab Eucherh ccrc genitos significat ; scd rjuia utilis erit ad

qaam

hic transcribo integram,

probanda

etexSalviano

qutv mferius de Sayicto nostro dtsputanda venient 20 Epistola sic exstat apud

laudatum swpc
quos

,est;S. Augendi Jurensis,ab annis fere >,... gent.s descriptus videtur. Eamdem ex Chiffletio dedtt Henschenius addiem 22 Junii, guo a )!,tyrologto Romano aliisque recoiitur S Consor
i

^^Ms mus

isejus:et Vita dffarumfiharumTulliaeatque Consorti Vinrinum Produxit eam Chiffletius

Euchernepiscop]

ancti

ei

Gallas

es aliquot, ut S .codicibus,quorum,quiantiquissi-

Chifftetiumparj. 05; Domino et dulci suo Eucherio episcopo Salvianus. Legi libros,
transmisisti.

iia t

mim

tione

stvlo breves, doctrina uberes, lecexpeditos, instructione perfectos,

s, ea Historia usum fuisse Adonem tyrologto suo addiem 10 Novembris.

ibidemque in Commentario prmvio observca

Mar-

estetmm

Idem visum
alii

Chiffletio,

idemadmittuntplerique

menti
utile

tuae et pietati pares.

Nec miror, quod tam

ac pulchrum Opus. ad institutionem potissimum sanctonim ac beatorum pignorum tuorum

condisdisti
:

cum

tmo, ut verbis TtVemontii utar, perspicuum id est, ut fatebitur, quicumque Adonis textum
prcedicta Historia conferre operm pretium

duxcrit.

cum enim eximium

doctrina
tui
adificii

sedificaveris,

summum

in eis templum Dei novse eruditionis, quasi

28

Banc, inquam, non

vidit

Savaro, atioqui

advertisset,

haud

E
secuti Actfl

dubie,

culmen

ornasti

et

ut

fwssencc
etentm

indoles sanctie, ?eque doctrina ac vita illustrarentur; quos mortali institutione formaveras, spiritali instructione decorasti. Superest, ut Dominus Deus noster, cujus dono admirandissimi juvenes tales sunt, pares eos
faciat libris tuis
;

esse pottiisse

mundo

Eucherium seniorem nec patrem s. Consortice llle

secuii v

m-

torpolata vel

valedixit circa initium

corrupta.

moi tuusque

ejusdem secuii medium,?uvc auiem nubilis adhucvirgo eratanno 563 nam

;

est circa

in

id est, ut

terio,

quidquid illi continent in myshoc uterque illorum habeat in sensu

:

praifata Bistoria diritur Hecca regiusprocurator mortuo Clotariol, eam in matrimonium

vtsse

expeti-

a Sigeberto Clotarii
si

in

regnum

successore

et

quia

jam

dispensatione

divina

atque

judicio

etiam magistri Ecclesiae esse cceperunt,' donet hoc benignissima Dei pietas, ut doctrinaillorum
ecclesiarum et tuus, profectuque extam illum ornent, a quo sunt geniti, quam eos, quos ipsi sua institutionegenesit

fructus

Eucherium seniorem }><>->, hacetatis sum facile LBO atUgisset Consortia. Inde autem duplicis Eucherii propugnatores suam dc Eucherio juniore, Consortia
butsset,

quo tempore,

annum

cellentissimo

patre, opinionem stabilitam existimant. Alii vero

unum dumtaxatEucherium Lugdunensem

scentes, vel
sortiai,

raverint. mihique hoc, et&i non inter omnia, certe vel post omnia, misericors Deus tribuat, ut qui fuerunt discipuliquondam mei, sint nunc

agnoerratum fuisse aiunt in Actis S. Congu<e secutus est Ado, et pro ffihmopatre
substitutum fuisse Eucherium, vel

illius virginis,

quotidie

oratores

mei.

dulcis meus.
est,

Sane mcdia

Vale mi Domine et in lucc cascutiat nccesse

nominc erratum non fuerit, Eucherium illum non Lugdunensem, sed Regiensem fuisse prcesusi in

qui hic non aliam detegat generationem quam spirituakm. Nam, ut aliis supersedeam, cur Salvianus pignora eos pofias appettat Eucherii, quam sua, cum et scse ipsorum instructorem ac magistrum profiteatur? Cur ubi dixit

P. dc

lem ;prolixius istadisputata reperiet lector apud Colonia Societatis nostrcs sacerdotem in
\

Historia litteraria Lugdunensi seculo v, cap. \ m apudTillemontium in Notis ad Monumenta historica tom.

XV, pag.

85] et seqq.
citatis.

apud BenscheSufficit

tam illum ornent a quo sunt

geniti,

non

abso'-

lute percjit dicendo, quam eos, quos ipsi generaverint? Cur studiose addit sua institutione,

generare restrhujat et hanc a carnali distinquat; non attingam alteram oppositfonum sub hac periodo contentam: Quos morali institutione formaveras, spiritali instructione deco-

nisi ut significalionem verbi

ad spiritualem generationem

adpropositum uostrum demonstrasse, patrem Consortia ncc fuisse, nec essepQtuisse Eucherium seniorem undc corruat totum Savaronis dubitandi ftmda* mentum. Mertto enim Ado, ubi de Consortiaet
Tullia

nium

ci

Chiffletium locis

earumque parentibus
et

ageret, siluit de
ittis

rano
nexio,

Salonio, quibuscum

nutta fuit con-

rasti

Barralis ct Baluzius, qui Opera SuJriani prclo commissa Notis illustravit, pro
;

nam

stat

29 Natum esse S. Veranum in Gattia mtis con* ex iis, qua: de.parente ejus Eucherio tradun;

Miittilii
i'st

fiitus

vcrisimili'

tur

rcrum qinc

vocc mortali legunt morali, quo sensu non tanta

esset oppositio.
Decepfas /fc#

civitas aut locus eipatria conti-

ter "i /'/>-

gerit,

neque ex gestis Eucherii neque aliunde vinda

;

nobis Ucuit crucre

si

vcra

sv'///,

quat ohscrcat Ih

Satwro fearfu
Irfoms

27 Cetcrum ratumnn, ob quam laudatus Savaro ista omnia de spiritali potius, quam carnali

Colonia, verisimiliter
cia;
in

mundo

editusestin Provin-

qeneratione

accipicnda

putaverit,

lectori

pra

colliqcndam eihibco cx ipsiusmet verbis : loco sucitato de Verano et Salonio ita pronuntiat Eucherii Lugdunensis filiosEucherius et Salviaet

nam clare cottigi ait ex Prcefatione Cassiani septem alias Collationes nuncupatas SS. Ho noratoet Eucherio, quod Eucherius mtatemsuam,
donec se mundo subduxit, transegerit in ea Gattim Narbonensis parte, qum hodiedum Provincia appellatur. Ob camdem veterum testimoniorum /><-

nus (addi potaisset

nuere.

Gcnnadius) videntur inVienncnsis)

Tuiliie
spiri-

Cum Ado

Trevirensis (imo

Galhe uxoris meminerit, Consortiae et tantum, 16 Kalendas Decembris, filios

Septembris Tomus III.

nuriam dctcrininari nequit annus S. Verano Verumtamen, cum frater ejtts Salonius, fjai passim Eucherii filius natu major creditur, 09 dcctmum
natalis.

546

DE

S.

VERANO EPISCOPO CONFESSORE.

laipsiusmct Eucherii prmfixa libro de Qumstionibus novi et vetcris Testamenti ad Salonium est : Dignum est filium. Ejus hoc fragmentum

AUCTORE
J.

P.

decimum dumtaxai mtatis annum numeraverit, quando S. Uonorati curm m discipiium commis\tts t's(

in

comohio
\

Ij-tiitcusi,

procul dubio innccti

iv.

t/rhcf uuftitis
i;rl

utriusque frafris exeunti teculo

huutj
illa

sfciilo

dudum

inchoato.

Num

S.

Uo-

noratus circa

tempora fundavit Lerinense

monasterium, eique abbas prmfuit usgue aaanr iti/m 128. Adde, quod diu ante hunc annum, quo S. Bonoratus ad Arelatensem arcMprmsidatum
asswnplus est, novum vivendi institutum am~ plexus esset s. Eucherius : uti probatur ex Cassiutii mox citati verbis, quce hic subnecto.
circa initium
seculi v.

quacumque cura mea ingenium tuum remuneannos, eremum rari, qui vixdum decem natus illas Sanctorum manus non soingressus, inter lum imbutus es, verum etiara nutritus es sub
Honorato patre, illo inquam, primum insularum, postea etiam ecclesiarum magistro cum
;

tironis. te illic beatissirai Hilarii, tunc insulani sed jam nunc summi pontificis (ecclesim Are-

virtutem perfectionis vestrse, luminaria, in hoc mundo admirabiS claritate fulgetis, multi Sanctorum, qui vestro erudiuntur exemplo, remulari vix

80

Cum

qua

velut

magna quajdam

per omnes spiritaad hoc etiam te postea consumraantibus sanctis viris Salviano, atque
latensis)

doctrina formaret
disciplinas
;

liura

rerum

Vincentio, eloquentia pariter scientiaque praee-

minentibus.
32 Certe Sanctum nostrum degisse aliquamdiu et in Lerinmsi ibidemque monasticam camobio mo~ in Lerinensi cmnobio, nastimm vivitam fuisse profcssum, manifestum fit ex iis tam professus. quce num. 3 et 4 protulimus ex mo.r. memorato
,

Honorate et Eucberi, tanta illorum sublimium virorum (ascvtt/s Mgyptios designat) a quibus prima anacnoreseos instituta suscepimus, laude flammaraini, ut unus quidem vestrum ingenti fratrum ccenobio praesidens congregationem suam, quae
queant, tamen vos
o sancti fratres,

Venciensi Martyrologio, ct ex Tabulis antiquis dkti cmnobii. Porro insulm Lerinm, cui hodiedum

quotidiano sanctae conversationis vestrae docetur intuitu ete. Eratitaque S. Eucherius non monachus
if/iitiiui, scit

a S. Honorato nomen
conditi,

est,

atque coenobu in hac

anachoreta novitius

sed vetera-

nostro,
pacj.

tum scepe alibi meminimus in Opere tumnuper etiam fomo VI mensis Augusii

nus aliorumque instruetor, quando Cassianus ipsi ci s. Honorato suas Collationes nuncupavit, utique aiifc tiiiniiiit 426, quo Honoratus ccenobio

66 in Notis

ad Acla

S. Cmsarii Arelatensis

archiepiscopi. Vberiorem loci utriusque notitiam,

t/ui cnpit,

adeat Barralem smpe

cum autem idem Eucherius non nisi post natos filios Veranum et Salonium ad vitam monasticam animum adjecerit, hi ccrtti in trlnlc jttccitil/ httud parum procesLerinensi prcesidere desiit;
scrtnif dicfo t/iiii/
v.i

descriptione, Chronico Lerinensi prmfixa

laudatum, in ; Joan-

120

ethoc confirmatur quidem

cui

nem Baptistam Guesnay iu Cassiano illustrato pag.V3\, et Josephum Antelmium de Initiis ecciesice Forojuliensis pag. 175 et seqc/. Apud hos tiiitlia prmsertim de monasterii Lcrinensis primordiis, de
viris,

ct/,

t/uutf

Salonius anno 441 jam inde episcopatet ex concilio Arausicano

legitur
:

qui

in eo floruere, doctrina et

pus

cssc/, uti

I,

sic siihscrijitits

Salonius episcopus sub-

deque prmconiis, quibus id ab antiquis scriptoribus celebratum fuil, pulchre

sanctitate illustribus,

scripsi.

exarata inveniet. 33 Latent nos item gesta a S. Verano,

diu
iti

quam-

virtuti ac

IV. Sancti educatio in monasterio Lerinensi tres de

;

Fas est credere, scientttB sacraeum aliorum sanctorum virorum illic eommo- rum Litterarantium exemplis et instructionibus, nec non sua rum studuit cum fratre Saipsius propensa in bonum indole stimulatum lonio postea
est.
,

sucro eremo versatus

Christianm pietati, virtutibusque religiosis perfectissime acquirendis impigre incubuisse ; ve-

episcopo.

sede

episcopali

opiniones
tertia

rum

et

sacrarum litterarum fuisse studiosissimum,

proponuntur, quarum
disciitilur ac ivlellitur.

atque
fuisse
fjtttits

earumdem intimm
itifciitum.

cognitioni

plurimum
alle-

manifcsta

indicia sttnt,

supra Eucherii parentis ad ipsum libellus de Formulis spiritalis intelligentiae, et bina Opuscula seu Commentarii in Parabolas Salomo-

C
Educafais a

ncompertum nobis
I

est,

virU doctis ac
Silnrtis

rum

Sttuc/its utts/cr

quo pacto </ ubi. lacoprimtrrum trttt/ct/i trans-

anaparte Eucherio mundum abdicante maternm custodim ob mtatis teneritatem rclictus

cijcnt;
siuiu

uis et Ecclesiasten, qum exstant tomo I Bib iothccm patrttm Parisiis editm anno 1580, pag. 535 d seqq. sub his titulis: D. Salonii Galliarum

episcopi

ntiu frutrc Salonioa teneris Lerinencmnobitarum disciplinm commissus. Nihil hac super re litteris proditum ttl> antiquis scrips/t, ,ni iuti.i

Salomonis Veranius et Salonius. D. Salonii Viennensis Galliarum episexplicatio mystica. Interlocutores

copi

Viennensis

in

Parabolas

doctissimi
in

Dialogus alter

adVeranium

fra-

toribus, sicui nec super multis aliis

advitmejus

seriem

sj,fi

tantibus, ut

monui
tia/i

superius. A/
ttttitc

cum
con-

rrrts/iitt/t/fr

YiTauus

quo Kcclesiastes mystice exponitur. Interlocutores Veranius et Salonius. 7h hxsCommentariis Veranius difficultates proponit, dissol'//

trem,

nntttuiit

Saionius

inde

cesserit

fratri Saionio;

cumque prudetUer du,

scriptores nonnulli credide-

runt,

majorem natu

fuisse

Salonium,

bitari nequeat,

utriusque

filii

quin S. Eucherius cequali cura educaiioni prospexerint omnino

/it,

ct
;

soh Commentarios

ab hoc

rrrtsniiilc tihi

quod
et

magistris doctrinm r rudi/itrnlis

VeranuS uh iisdrt/, pietatis, inw et vitm moS.

fuisse concinnatos non desunt tamen, qui cos utriusque fratris in eremo degentis studio attribuendos putent, quorum

sen-

tentia

fr,it

imhutus

tt

quihus
25

equidem lubens adhaiserim, eo nimirum

Saionius. Salvianum ipsis magistrum fuisse conslat ct

sensu concvpta; ut Salpnius prmcipua, quce in

spirituulibus
st

cum

fratre

Critifiditi el Salrirtiu, ipsQ

ttuut.

et

usserat,

26 citti/is; Veranum beati Hilarii discipulum aperte nuncupai Martyrologium vetus Veneiense rvlatum mnu. 3. Reliquos cognosce ex episto-

opportuno tempore

Verano colloquiis diin ordinem rcdacta

littc/K consignarit.

34 Salonium in recitatis
tults,

mox Opusculomm

ti-

utt

et

in

aliorum quorttmdam auctorum

scrip/ts

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

547

A
Varia de Salonii sede

eptscopali
sententia:
tri

plex de S.
Yerani;

perperam notari episcopum Viennensem communis hodie eruditorum mens est. Aliqui Genuensem fuisse assenmt, pauci Lugdunensem. plurimi verisimilius Genevensem. Sedhocpluribus examinare hujus loci non est, sermo de isto prmmle recurret die 28 Septembris, quo nomen ejus quibusdam Fastis inscribitw. Vide interim prmter auctores m hoc Oommentario passim citar tos, Sollerium nostrum in observatione in Martyscriptis

''trhiepiscopo,a!iterscmissevisuscst,

moxverbis ex VitaS. Aviti, subjunxit tequenUa: Haud scin.an non Stephanum poti.is I<-ondum, quam Veranum. Ratio ejus est, quod

mm relatU
nulli
I

WCTOBB
J-

P.

dunmsium

Lug-

episcopo,

um

'atalogialium

rologium Vsuardi admemoratumdiem. Nonpotero tamen, quin hic etiam subinde prcetensum Salonii prcesulatum Lugdunensem attingam occasione S. Verani, quem illius in eadem sede successorem statawit pauciejus sententite propugnatorcs. Opiniones prcecipuce in controversia de

expunctos a Savarone supra affirmavit promdequr nulli Verano inter Lugdunenses locum tribuendum putavit, et adprioris sententia patronos propius accessit, quam ad secundw. 37 Tertia opinio Vei anum
cherii fitios, patri in

mde

^t6eantprmterEucheHisuccessorem;V autem et Salonium Eucherii successores

mnnm
,

anum

merito

Varano, qui Lugdimi annuntiatur a martyrologisdieU Novembris, et Verano, qui Vencice

S.

ac Salonium Eu- Exponitw Lugdunensem cathedram tertia. Argu. cetatis ordme successu msse contendit. Banctotis vt- menta Severtti rtbus propugnare nititw pro hac Jacobm Severtitis

die 10 Septembris, tres sunt, utinitio insinuavi, easque nunc propono singulas.
cxpvnitur pri

ma et seeunda

35 Prima sic statuit : Veranus Eucherii filius exmonacho Lerinensiassumptusestadcathedram

Venciensem, qua in tusest; ac proinde
civitate

edtHone secunda Chronohgia Bistoricm num, 22 '/2::, ac de Salonio quidem primo loco agens sicloquitur : Campegius ac Sarrazinus in suis quibusque formulis eumdem Salonium Lugduni' tnbuunt, quem proxime faciunt

in

'

f"ft>!

Lug-

secutum divum duno

vitam

finiit et septtl-

numquam

Eucherium. Nempe suas ejusmodi Tabellas et seriem deprompserunt ex vetusto Homiliario

ecclesise sancti Irfinaai, vix errori obnoxio. Citat

ecclesia*

Lugdu-

nensiprcefuit episcopus : imo dicta ecclesia non tan-

similiter
ficio

Democharem
(

tum hunc Veranumon habuit archiprcesulem sed nec alium cognominem: quapropterS. Veranus, quiLugduni colitur, non alius videtur a Verano
f

Ub. de Divino MisscBsacri-

cap. xxvn,

archiprtssulum

ubiduplexexstatLugdunensium 'atalogus, prior desumptus est ex

Eucherii

filio,

antistite

nioni patrocinantur

Venciensi. Relatai opi~ laudati Joannes Savaro

pag. tom.

4G9;

de Colonia pag. 233; Tillemontius

et

Campegio, alter ex Sarrazino : in priori post novemdecim primos episcopos reliqui ita enumerantur: 20 S. Eucherius. 21 Salionius.22S. Desiderius. 23 S.

XV
in

j.

Monumentorum, pag. 135

849. Item

Bibliotheca nova auctorum tom. III, pag. 222 et alii. Altera opinio duos codem temporc Veranos episcopos et Sanctos propugnat

Dupin

26 29

S. Kuslicus. 27 S.

21 Patiens.2B Africanns. Stephanus. 2S Lupi.-inus 88 Lupicinus.

; -

S. Viventiolus etc. In

aiterum, videlicet Eucherii filium,

Vencice; alte-

rum Lugdunij
Hanc

et

hunc quidem a martyrologis deillum 10 Septembris. Theophilus

signari die 11 Novembris,

pree ceteris tuetur

Raynaudus Sanctorum Lugdunensium, cui adstipulati sunt fratres Sammarthani, dum Veranum Venciensem citm Lugdunensi haud confundendum monuerunt tom.lll pag. 1149. Qallice Christiatue novissimi editores profiteniur quidem tom. IV col. 25. suum non esse tantas lites eomnoster in lndiculo at sese inclinare in sententiam priorem, manifestant tum ex modo, quo partium argumenta proferunt, tum ex eo, quod S. Eucherio
;

: 20 S. Veranius. 23 Petrus. 24 S. Lupicinus. 25 S. Rusticus. 26 S. Stephanus. 26 Viventius etc. S. Desiderio, cuiin Campegii Catalogo locus vigesimus secundus assignatur, in Sairazini Tabulis conceditur dumtaxat quadragesimus prt-

hic ordo servatur

secundo avtem Catalogo Euc] nus. 21 Salonius.

22 S.

mus, Africano nuttus. 38 Mireris sane studiose

et

lector binas Tabulas seu Catalogos, quos, teste Sevortio, Campegim

vetusta

oatatogii;

Sarrazinus deprompserunt ex vetusto IJomi-

obnoxio, tum hic, tamalibi, ut patcbit consulenti Democharem, usque adeo nb

liario... vix errori

ponere

invicem discrepare ;
iis

et

inde facile concipias, cur

satis

fidem abrogandam judicarit Savaro supra laudatw, curve visisint vitiosi Bollando, et aliis.
Certe non omnes episcopos,
tos,
iis

Lugdunenses locum 19 tribuant, nuUum Verano autSalonio, Pro duplici Verano stetit initio Bollandus noster tom. I Februarii pag 300, ubi agensde S. Lupiinter episcopos

Catalogis ronten-

S. Patienti 20,

cino episcopo Lugdunensi, merito ex hujus sedis

manifestum fiet ex S. Desiderio, quem numquam istam cathedram occupasse ostendam infra, ubisecundce opmionis momenta diSCUlienda venient : neqne cnim ftoc
loco id fieri necesse cst
:

Lugdunenses fuisse,

prcesulum

a Savarone expunctos fuisse ait, Salonium ; sednihilominus Lugduni admittendum esse putabat Veranum aliquem, a
serie

.\'am licet

demus

tantis-

Veranum

et

per,

Tabulis contineri, quin Lugdunensem cathedram tenuerit. ac revcra S. Eucherio

iis

neminem

dem eodem tempore, quo

Venciensi distinctum, qui ibidem sedit, non qui~ noster Vencice, at sub
sciticet

initium secuti vi vel finem prcecedentis, immcdiate ante S. Viventiulum.

Priori potius

nomine Salonium, et huic Veranum, multa sunt, qucB prohibent, quominus credamus, eosdem iltos fuisse, quos Eucherii filios superim probavinius; sicut facih patebit ex
obtigisse successorem

luam postwiori

ritate
tis
,

36 fta censuit laudatus auctor nixus auctoActorum S. Aviti Viennensium antistiquce

favet Bol-

dedimus

dicto

tomo

Febrnarii,

quceque sic habent pag. 668; Hic (Avitus)venerabilem abbatem monachorum Veranum

Laigdunensibus episcnpum dedit. Hic etiam Viventiolum de gvege presbytorum Dei electum eisdem episcopum designavit. S. Viventioli obitum, tom. III Juliiad diem 12, fiximus circa annum 520; S. Aviti loco citato circa annum 525. Ita inquam censuit initio Bollandus verum tom. II Februarii ad aiem 13 pag. 072 scribens de S. Stephano Lugdunensium itidem
S.

solutionequorumdamargumentorum,qucBprofert Severtius agens de S. Verano num. 23 2. 39 Adducit primo Breviarium Lugdunense, quod S. Verani officium indicit 3 Idus mensis Novembris : deinde Martyrologia Bedce, Adonis, ijui nmne.s, i/u/uit et fsunrdi ouni pari die Lugdunensem protopastorem insigniunt IIa>c ubi de sectmda rursus cxaminabuntur infra
,

aliisque

momir

mentis

opiniouc

aqendum

crit,

nam

e.r iis

simititer tan~

tum

erui possct ,

scdisse,

Veranum aliquem Lagduni non determinate eum Veranum, quem

Gennadii superius a nobis
recitata
;

Seccrt/us Euclicrii filium e.ristimaeit. Tertio profert verba

Disseruit

1S

DE
(Eucherius)

S.

VERANO EPISCOPO CONFfiSSORE.

filiorum
etc.

iUCTORE
J.
1*.

lisseruit

ad

personam

ait episcopus... et visitare intirmum. Cui venienti

Salonii et Veranii
:

postea episcoporum

et

precor. ut...

unam

petitionem... libenter indul-

moxsubdit Obi certe vox postea. kpiscoporum absolute sumpta, et absque ullo consignante
spiritualifl prsefecturas loeo,

geas. Et ilie, Pete, inquit, nam quod volueris presbyter nepos obtinebis. Rogo, ait, ut Nicetius

dem
pos.
ri

filios
/////(

digitomonstrat eosvicissim exstitisse Lugdunensesepiscou/frritis

meus
pus

ecclesiai

etc.

Occapassc Salonium
affirmat

Lugdunensi substituatur episcoet Veranum sedem

ipsemct Severtius

ronciadif,

m/ltm Savaronem

al/eramantrt/ttttiit illepatri, hic fratri substitui

Barralem, Veranum istum vel non prmfuisse Ectfesice Venciensi, vel ad summum canonica

potuerint,

ad anEuche-

nntn

4:>1, nitnt. 22, 3.

Quando,

inquit,

assumptum
deducta

transmutatione inde ad Lugdunensem cathedram fuisse. An legitimeex Gennadiitextu

sit

rius litteras

illatio
<

prima,

lcctori

relinquo. Secundce

ont lusionis

evidenter falsam reddit vetus citatum, cujus verba majoris rologium num.
''

defmiendum utramquepartem Venciense MartyGalliis,

incommodi

episcopos exarabat, lpsi quidem alibi Pontificalia vere gestabant at nihil est, quin lapsu temporum, et succe-

ad

filios

dentibus annis Salonius canonico transmigratiui.isjureexalterasede Lugdunum ad secundas deticiente. spirituales nuptias convolarit, patre

rhiritudinis rr(/o hic repeto.

In

civitate

Venciensi depositio U.
ciensis, qui fuit

Verani, episcopi Ven-

monachus Lyrinensis, discipulus

una in alteram sedcm, eamqueditiorem ct nobiliorem non fuit transmigrandum, ut patruo subrogaretur ; fuisset transmiIgitur S. Nicetio ex

episcoB. Bilarii abbatis dicte insula?, et postea Arelatensis qui Ii. Veranus sepultus est in
pi
:

grandum Salonio

et

Verano,

si

ad Lugdunenses

eadem

ecclesia

Vendensi insarcophago marmo-

reo in pariete defixo, qui multis virtutibuset miraculis claruit, ac de nohili prosapia ortus in

de translationibus episcoporum ex minoseu trans?nigrationibus rilms scdibns ad majores prolixe disserit Thomassiitnsde Vcteri cl noca EcclesicE disciplina tomoll,
infulas fuissent evecti. Porro
lib. l\,

B
formata di&cutiuntur,

Idus Septembris. pace quievit 40 Sane adjuncta omnia, primo coenobii Lerinensis, ex guo vocatus dicitur ad episcopatum Venciensem haud procitl inde dissitum, secundo S. /lilitrii, rnj rrrtc iit dirto CCBllobio conruil,
i

diosus lector,
fuisse

lx et seqq., quem si consulat stunon tam facile eas seculo v factas cernet, quam quidem supponit Severtius.
cap.

Reliqua hujus auctoris argumenta, aut nullius momenti sunt, aut, veluti pleraque jam relata, id

quemque,

sicut frater

Salonius, magistrum ha-

unum
fitio

depingunt Veranum Eucherii filium, de quo loquitur Gennadius, ut f qui ea verba viderit, nullus, quod sciam, scriptorum de alio Verano intellexerit, vel, meo judicio, intelligere merito patuerit. Merito etiam
buit, tertio nobilitas stirpis, ita

opinio, qia

non improbabilis sit corum Veranum, a Sancto nostro Eucherii distinctum, Lugdttnensibus episcopis aunuefficere nata, ut

merandltm cxistimant, de quibus nunc.

dubitare nequeo, quin ea legerit Severtius apud Savaronem et Bairalem, quos citat ; scd quid raitsa- fttisse dicum, cur ca nec atligerit , nec
rtntiiit ciin

elidere conatus fuerit ?

.\t/

hanc fotsuspi-

tasse noii persensit ?

cnri,
tjtn/tii

Equidem

id

malim
tiiit

rrcdcrr, t/itod quident

eomm
lupi-

V.

Examinantur

secunda^

perceperit,

sedcum

nil occurreret tantce auctoritttlitts jittHcttrit citnt

tati rlrrtiudtr itltiiiriut/,

iitiit movere, nc tot undequague conquisita quoniam argumenta sponte sua corruerent ibidem dicitur Veranus Venciai mortuus, et in consequens ad Lugejus ecclesia sepulius, at / diinriisvin cathedram numquam inde translatus. Accedit, guod hujusmodi translationes rpiscopon/iii ex una sede in alteram usitatte non fuerint /irintis Ecclesice seculis, nec earum vel unum exemplum iis temporibus in Gallia reperiri
;
i

dcm

momenta, eisque opponuntur rationes, obquas

opinionis

prima opinio probabiliorcensetur.

Plures

quidem priino

intuiiu

habere visa

est

F
Confuse
et

/iitittni

Tlllemontius et GaUice Christianai novisin

jintronos opinio secinida,

qua> S.

Veranum

simi editores, pra terquam

idrtttr

episcopisa sua sede

cciic prtiducere
et

Venciensem discernit a Lugdunensi; verum

eorunt ratioties attcntius perspiciuntur,
plcrif/itr

dum

obscure secun-

ipshnet dam sententiam pleriqw! propugnant

;

ut

frwpfa

tuutrn

Srrcrtiits

confundunt,

yuos distinguendos docent.

<<jf titntur.

hujusmodi exempluminSS. Sacerdole titi seculi \ episcopis. Nam postqaam

i

Nice-

Sic

asseruit,

S.

Veranum Eucherii
srdissc,
:

filium

citc

vel indc

velnumquam VenLugdunum transiisse, sic

Sammarthani fratres tomo III GalUce Christittotc s. Veranum inter Vcncienses episcopos quartu loco rctriismtes, Euchcrn fHium fitissetraditnf, ct S.HUarii ac Salviani discipulum, Vcn:

prosequitur

Unde consecutus es1 patrem demittentem Salonius, al deinde fratrem confepentem Verannius, eo iterum ritu, quo S. Nicetius pariter Lugduneusis praaeuntem habuit s. Sacerdotem patruum suum resignantem. Sed
si Itoc colitr/il Srcrrlitts, iititltitni

cimque sepultum colilQ Scptembris: ct demum subjunguut Non (estj confundendus cum Verano Lugdunensi. Cum autem tomo primo agunt de Vcitmo Lugdunensi sic habent; De illo etiam
scripsil

Gennadius cap.LXin de Viris

filio

illustribus.

profedO disCTlminis cst. \<>u occupabot s. Nicetius sedem altcram nec episcopus erat cum patruo subrogatus t-st. Audi S. Gregorium Twonensem in
, ,

Qttod soli Verano Eucherii

concenire supra

sit

est. Eodem pene modo procesClaudius Robertus in Gallia Clvrzsiiana. Item eminentissimus Baronius, qui in Xotis Marty-

demonstratwn

Vittf

S. Mcciii

ciiito

a nohis tom.

tnensis

em

2,

pag. 96; dSgrotante Sacerdote

in

Maii Lug

rohfjii

dunensi amistitL[Chitdebertus

urbe Parisiaca... voluil rex

proficisci

usquead ejus lectulum

Homani ad dicm 10 (Jctobris ita scribit: Fuit ejusdem nominis episcopus Lugdunensis, de quo inferius ad tertiumldus Novembris. Fuit
prtereaaliusS. VeranusepiscopusVinciensisex

mouacho

DIE DECIMA SESPTEMBRIS.

monacho Lennensi,
tensis
:

549

discipulus S. Hilarii Arela-

episcopi ujiievisse ponitur in Domino quarto Idus Septembris. Tum in Xotis ad diem 11 Novembris similiter hwc habet de Verano Lugdunensi: Hunc illum putamus Veranum, cuj us meminit, Gennadius de Viris illustribus cap. lxiii et lxvh. Sed Veranus. eujus meminit

wwccessoresfuisseVermumetSalmHm/Uioi
Secundo nec satis verisimile esse creduni, fuisse Eucherto proxime mbstitutos Veranum et Salontum ab ejus fitiis distinctos ; quod tammm Raynaudt sententia necessario essei admittendum quandoquidem non tantum m Campegii et Sarrazm, Tahuhs, verum etiam in tribus antiquis
Catalogts edttis a Chiffletio nostroparte Pau Itm lllustratipag. 82, tam Suhmit nomn ,nttur, quatn Verani, hoc ordine : 19 Eucherius 80 Salonius; 21 Veranius. Quapropter notatos
l

AUCTORK
I.

P.

Genna-

a Verano Lerinensi monacho S. Bilarii discipulo ergo nec alius Lugdunensis a Venciensi.
,

dius

non

alius est

nitide ae
distinctc

Theo

philus

Ray-

naudus ex
Uortyrologiis

Raynaudus num. 35 laudatus ac dif/id/i materia distincfiits et cautius proccdit; nihil eorum, quos primw scn-

43 Theophilus

m hac obscura
tentiee

propugnatores

soli

Verano Ycnciemi

at-

trihuenda contendunt, suo Lwjdunensi adscribit Fatetur igitur S. Veranum Euckerii filium, Hilarii et Salviani discipulum, de quo scribit Gennadius locis citatis, et ad c/uem S. Hilarus Pontifex

Veranum et Salonium, uti et MartyrologiisaddiemllNovembris vere Eucherii filios fuisse vohmt contra Raynatl dum, numquam tamen Lugdunenses arckiprce-

nt

his catalogis in

Veranum

sules adversus Severtium.

memorandam
;

infra epistolam destinavit

alium ah illo Veranum eodem temporc Lugdunensi ccc/esiw pmfuisse arbitratur. Neque, ut lumc opinionem tueatur, adducitvetus Bomiliarium ecclesice S. Irencei, Campegii
at
et

Venciai sedisse

40 Nodum ita explicant i Tanta erant, inquitmt ecclesite Lugdunensis erga episcopum mum Euchermm veneratio tantus amor, ut ambos filios ejus virtutibus ac meritis illustres, in mos quasi adoptans, diptychis suis insertos
t ,

aUatc
Si

jirima

nt\ ntiir <;-

sertoribtis,

voluerit,

l:

consulere potuit ac Severius , consuluitque procul dubio ac proin ea potiore jure in medium
.

Sarrazini apud Democharem Catalogos, velLugdunense Breviarium quee sane wque

S. Cyrilli Mopsuestenis, vt SS. Ambrusii\ Martini atque Augustini nomina Areiatensibus diptychis inscripta teguntur. Illis diptychis in errorem inducti sunt verisimiliter catalogorum
auctores,
siai autistites

ticut

prolaturtis

quam idem Severtitts. si inde quid certi erui posse judicasset. Solis itaque nititur Martyfuisset

utriqur Fratri tnter ejUSdem <<<{<locum concesserunt, et martyrologi cum Lugduni annuntiarunt S. Veranum, quem

cum

Romatw, Bedm, Usuardi et Adonis quibusne quidem adjungit Hieronymiana qucedam antiqua;quantumms ea ad diem 11 Novembris Lugduni S. Veranum annuntient; fortasse quia
rologiis
s

Sanctum coli noverant. Vencice epist opttm fuisse forte ignorabant. Forte etiam, addit Titlemontitts, /micSanctodh-w Novembrh
consecratu
fuit ecciesia seculo v vel

ibiut

dUini annuntiationem postea dictis Hieronymiaadjectam existimabat. Existimavit id certe Lucas Acherius, qiiandoquidem iu Martyrologio
nis

atque idcirco eo thv notata ejus festivitas. Conjecturce sunt istcs dumtaxat,sed,ut supra inntti, mihiprorsusprobabiles:
vi,

maxime cumque
altero

ttr

vetustissimo,
tur,

quod S. Hieronymi nomine eam annimtiationem alio charactere

ut videre est

quia, fatente ipsomet Raynaudo, qums. Verano ab antiquis scriptoribus

insigni-

produntur, soli Venciemi courettiimt, etnihilde

expres-

tomo II Spicilegii novce editionis pag. 21 Id ipsum fecit Plorentinius in suo Bieronymiano vetustiori, in cujus Notis insuper
serit,

cognomitw Lugdunensi episcopo

fuit prceter

Utteris

commissum
lis citatis,

Tabuatque ea, quie in Martyrologiis memoin

nudum nomen

rantur.

subjungit:
quw Lugduni memorant Ve ranum episcopum.

Ex

additis ad vetustius Martyrolo-

gium non dubitarem.

44 Audiamits itaque primo allegata a Raynaudo Martyrologia, tum quideis reponant primce

Usuardus ad prmdictum diem 11 Novembris habent : Lugduni sancti Verani episcopi , cujus vita fidei et virtutum
et

opinionis assertores.

Ado

47 Adde, quod ntiu adeo solitum habeatfundamentumRaynaudusproepiscopatuLugdunensi ex ullecjatis Martyrologiis; nam quando hujusmodiverbis: Lugduni sancti Verani episcopi, nihil athhhtr, manifeste quidem significatur euir tus itto determinate loco; non semper. prwsertim cttm justa ratio dubitandi
episcopalis.
est,

etaliaoxMartyroloijiis,
in i/ttitmssitnilitiT

Luijduni

memorahir
S.

Tksidaius;

meritis fuit illustris.

definitttr sedes

Eadem

hubet verbis totidem

Homanum hodicrnum. liedoe Martyrologium hie prajtereo, utpote in cujus puriori textu et Flori auctariis, editis ab Hcnschenio et Papcbrochio
ante

universdit

Unde CasteUanus u> Martyrologio ad satpe dictum diem u Novembris

notuiam
aajecit,

verbis iisdem usus, uociepiscopi

tomum

II Martii, S.

Innuunt

verisimiiiter

Veranus non reperitur. Raynaudus aliique qui

,

addiditque in margine voces sequentes : \ enciensis ex die <j Septembris. Nequeputes idgratis asseri,utiUaqtte suppefere e.rrmji/a in uutiquis
Martyroiogiis. Unum accipe eo ad propositum nostrum aptius, quod ad eamdem sedem Lugdunensem pertineat. Vemrabilis Beda iu Mar-

Martyrologium, prcefixo Bedce nomine, vulgatum a Christophoro Plantino ; sed hoc Bedai perperant af/ictum fuisse, eruditorum hodie
citant,

Bedam

omnium mens est. Citatis Martyrologiis subnectit laudatus Raynaudus responsum ad argumentum Savaronis, expungentis ex Lugdunensium prcesulum albo
irutlitur,

Martii

tyrologio puriori vulgato u nt>b/s ante tom. II ita annuntiat s. Desiderium, cujus supra
cst
:

mcntio facta

Eodem

ciie

(;t

S.

Veranum, quia

is

eodem tempore

Lugduno

Desiderii

episcopi,

Idus Februarii) Hrthim sequitur

Vencice sedisse, ibidemque diem obiissc manifeste

quam

consecutionem plane irritam esse

merito contendit Raynaudus,

dum
sicut

cum res sit admofrequens, ut duo variisinlocissimuisedeant

episcopi. Scriptoris

Wandelberlus : Ternis binc Desiderius Lugduna coronat moenia. Usuardus itemadrumdem >/in,>: Apud Lugdunum naUJis sancti Desiderii episcopi et confessoris.

Martyrologium Geilonense

cognomines
patet,
restat,

hujus assertio,

quomodo

non caret suo pondere. Videndum illud opinionis primw propugnaet testimonia relata

tores nitantur elevare.

Hatio contra

apud Acherium supra laudaium pag. 'Si, et Autjustanum apud nos post tomum XII Jtuni Lugduni Dcsiderii episcopi, Denique Martyroiogium regiuce Suecio? ibidem: LugdunoDesiderii episcopi. Mitto liagiologium Uranco-Galli-

45 Primo proptcr rationes

a ttobis et admissa a

ejusdem
turn

ibi-

Raynaudo

contra Sever-

cum,

et

Martyrologia

alia,

quce

jam

recitatis
talis

tiem episcopa-

tium a vero prorsus absimile

esse aiunt,

Euche-

consouant. Similiter in

Homano

hodierno

rst

550

DE

S.

VERANO EPISCOPO CONFESSORE.

D quod de corpore S. Desiderii supra monui. 50 Prorfucit num. 23, 6 diploma editum eadem omnino anno 1337 a Guilielmo de Sura Lvgdunensium documenta
tor,

UJCTORE
.1.

P.

armuntiatio ad diem :i FebruarU: Lugfluni sanctorum Lupieini et, Eelicis itidem episcopoest

rum.
quem,lket
deanl,
et

18 f/ahes

hir studiose

lector

annuntiationes

atia id sua-

ibidem

episct/pum
fniss
.

plane similes iis, quibus pro archiprwsulotu S. Verani nititur Raynaudus; ex his tamen idem deducere ausus non est pro SS. Desiderio et Felice; utrumque episcopum agnoscit ; adhujus

proban, d m idque sepUmam ultimamque pro favent sib> Sancti nostri archiepiscopatu demonstrationem reprobare dum in eo Sanctorum adversaiitu appellat. Enumerantur primum
archiprcesule,
;

r.

reliquim ecclesice S. Nicetii his verbis ; Reliquia? gloriosissimorum Christianae fidei prin-

corpora

et

sedem incertam esse uit , illim uero Viennam; additgue f suardinoMarlyrologio deceptos fuisse, qui S. Desiderium Lugdunensibus episeopum
attribuerunt.
iinitr
ruiii

cipum beatorum
rini,

-18

Martyrum. necnon BarbaAureliani.

Rustici,

Viventioli,

Genesii,

Vnde saltem
r.r

consequitur,

quod

inlrnrfrrarii,

ttujttsmorfi Martt/rotof/tocfiri pOStie,

rrrhis
illi

non srmper
su/i/ionerc

sanctos episnihit

eopos
ul

dicei esi prcefuisse, in

qua annuntiantur,
auctor
,

rirfrtur

loudu/us

Verani et Nicetii confessorum corpora in dicta ecclesia coruscantibus miracuMartyrum, lis requiescunt, etaliorum beatorum Coniessorum etc. reliquiae ibidem reverenter habentur etc. Deinde induigentice conceduufur omnibus vere pcenitentibus etconfessis... qui ad
Cicarii, Desiderii.

prceter

ea

afferens pro sua sententia.

Verum,

tnguis, aliunde constat, S. Desiderium Viennce, iiou Lugduili episto/iotuut t/rssissc, Fateor ; sed
i/uirf

ecclesiam prsefati sancti Nicetii causa devotionis accesserint in festivitatibus.... beatorum.... 48

rrhti

i/uiin,

duplicem Veranum
citatis

duplicem Desiderium fingere, potius ? Sane addiem 11 Fe-

Martyrum, ac gloriosissimorum confessorum Barbarini, Sacerd., Viventioli. Genesii, Oreliani, Rust., Cicar., Dosiderii (procul dubio Desiderii)
Verani et Nicetii quondam prinise Lugdun. eccles. sanctorum Antistitum etc. Mox Severfius : En, inquit, amplissimi latitudine indulgentiarum characteres... pariterque adest sanctus Veranus

htutirii iu
tio

jam

Paslis nulla

Viennmmen-

fit;

in

natalis scribitur,
fessoris
foi/o

Usuardino dictus dies S. Desiderio et idem Sanctus nonnisicona Campegio in Cata-

titulo insignitur:

inirr archiprcBSules

Lugdunenses stahdtur

niniutn
rfttt/i

ante S. Patientem, qui teste Raynaudo sedit sub \li) ;iiuo S. Drsirfrrii ror/nis arfhttr [ju/asserruri creditum est scculoxiv,

Lugduni palam dictus antistes. Sed obsecro, numquid non ceque aperte postrema dipfotnufis verba conveniunt SS. Desiderio et Barburino

utmox

guam

S.

Verano? Curigiturpro hujus

archiepis-

patebit ContraS. Desiderius, Viennensis antistes,

martyr fuit, occisus in Lugdunensi territorio, anno 008, die 23 mensis Maii, quo in plurimis
Martyrologiis annuntiatur,
rjus Acta

copatu Lugdunensi demonstrationis vim continent, uou item pro ittoruin? Nam S. Desiderius, utjum
ritl/mus,

a Severtio

el aliis

passim ex Lugdunen-

u nobis data sunt

siuiit serie

expungitur, S. Barbarinus vero neque

atio ei insertus legitur.

ex auctore comvo ;denique sancti hujus

a Severtio neque u quovis

51 Porro,

martyris corpus anuis circiter decem post passionrm deportatum est Viennam. Bcec profectonata

quod de corpore

S. Desiderii oAcitur Qua: apud

in aitato diptomate, certe de

et

Vicnnensi episcopo Severtium de

corporibus
Desiderii

materiam subministrare cupienti adstruere S. Drstrfrriuiti srrn/o v /ju/if/i/ti episcopum et confessorem, distinctum a Desiderio seculi vn
sn/tf

mnrtf/re intelligi nequit, utpote cujus integrum

tnuifis anle

Yiriinriisitiin

nulislilr

rt

marli/rr.
illis

Arfdi possit

editum decretum seculis Vi&nYiennensis et nam transfatum fuit, sicut constat ex Actis trans- Verani nostri. lationis conscriptis ab Adone, et excusis a uobis
corpus
tom.

nrf r/nrfrtuhts rfif/iruitolrs

OppOSitOS, f/Uod a

mensis Maii, pag. 254. Ncque vicfetur dici

ejus

scriptoribus

quibusdam perperam confusi fuerint, adaptantibus posteriori Desiderio, in Lugdunensi

rfiu-rrsi
lis

posse,

quodper corpus

dumtaxat particula

aiifjua seu reliquice designentur;

nam

huic inter-

passo, quidquid itr uftcrutro seu ex srripsirr r.r Intt/itionr recrpvrunt

'.

prelationi ohstat crpressa distinctio relicjuianmi

rirtv m-ijnl

Htii/ntiwlns rt

tpsemsl Sai '<tins, unilr

10 Desiderium tamen inter Lugdunenses archiepiscopos hodie, quod sciam, admittit nemo prr rrrorrtn itf o/int uh otit/uihns farfutlt fuisse
rfi.iinuis

Mc

iu

Commentario prcevio ad
rfiem

ejits

Acta

OBtendituF,

ad citatum

Maii

irfnn

asserit

Baynau-

sanctorum Martyrum et corporum sanctorum Confessorum. Quirf igitur de corpore S. Verani, quod similiter ibidem asservari asserilur ? Audi Severtium citato numero, 5 Praefata ecclesia (S. Nicetii) Officium duplex Ecclesiasticum quotannis pro eo (S. Verano) reddit Numini, non
, :

rfits^

et,

t/uorf mireris,

ipsemet Severtius ;

apud

quo die

i/iirni

tnntir
/irfrni

Campegii Tabulai proSalonio e/S.Verano auctoritatis , nullam pro S. Desiderio

fnriunl
insulse
.'

Dcsidcrium,

iiu/uit

nutn. 38,

natalitia ejus celebrant Martyrologia, quia universalis Ecclesia jam tunc praeventa est Officiis D. Martino confessori debitis, sed crastina statim die S. Verannius illic coli cernitur.

4,

arbitratur

(Campegius) exstitisse
pergit in hunc

Id vero sic usu proteritur, in signum,

quod hu-

Lugdunensem. Tum
oocat,
tluin
i

prolatis nonnullis, utiipse

,

jus ac patris
quiae

demonstrationibus
In
his

mo~

cum

Eucherii) fratrisque (Salonii) reliD. Photini corpore in eo sacro prima,

omnibus

allegatis rits

sequitur,

rioque domicilio credantur repositse ex veteri

traditione, licet antistes Thabariensis missus (in

quod recentiores Rubricae hodierni Brevianon advertentibus hoc seculo hominibus, luecstaii iii

ni Lugdunensis, ex errore chalcographi vel

tuerinl

[n nativitate Desiderii episcopi

et confessoris
:

Lug-

Kdunensis
Quasi
velit

tumquod

ad ejus

margine notatur annus 1308) ad recognoscemlas illic sacrosanctas reliquias, non deprehenderit humata ibidem ista quatuor vetustiora corpora; al bene novem alia paulo tempore posteriora,

proferri atque Pontificis. mente concipere Desideriura ad Lugdunense fastigium spectasse. At nihil
colleotas jubeatur

qua ab
facta

archipraesulibus SS. Rustico, Viventiolo,

locus

Sacerdute et
illic

minus.

/ide perspteias,

quamparum

constans

fuerit (nurfafus scri/tfor, amplrrtrns nurturitatrn,

monwnentorum, cum sum opinioni adstipulantur, negligens eum adversantur. Operm pretium
fttent simitr rjusrfrm srriptoris in ratfrm mntrria
rirtu/ili/iti snbjiccre,

aliis exordium trahunt ex horum mentione. 52 Mirum sunc non est , non fuisse ibidem deprehensum saltem S. Verani vetustum corpus,

rum

allegata a Severtio vetus traditio manifeste

6X quo stiuul cognoscnt

trr-

S. Veranum, Eucherii filium et Salonii fratrem, Vencice sepultum fuisse probatum esl supra. Uictiitn ujitur diptoma eadetit tru-

erroneasit;nam

ditione

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

561

A
ac de hujits arckiepiscopa-

nixum haud dubie pro asserta S. Verani corporis in ecclesia Lugdunensiexistentia, et simtditione
libus

Constanimopolitanum eontra tueresim Eulychia,

nam prinmm

fundamentis pro ejusdem Sancti, imo et tu traduntur, SS. Barharint et Desiderii ibidcm arr/tipra-sidattt, nnllam fidem nullam mihi fidcm facit} nedum aptum apparet fanunt. EHgidemonstrationibus. Credo equidem, $en- formandis tur prima idem ante me sehsisse cum suis asseclis liaynautenlia. dum, ut velpropterea absfinuerit a citando dicto diplomate alioqui ejus sententia* conftrmandm
.

con$cripta,deinde cum aliis episco pis Orientalibus et Occidentalibus velut antidoin

J.

tum contra hujus venenum communicata. De I"" sua Pontifici grates agunt memorati tres prcesa/es Gatli, descriptam ad eumdem dirigunt, rogantque, ut

cam

relegat, et si in aliquo

<

igen

dam

valde idoneo.

Sed

hcec operose satis discussa sunt;

supcrest, ut, quce

mea

opinio

sit,

paucis expro-

correctamque remittat. Hinr mire elucet Sanrti et sociorum vpisroporum fidei candor, cum licel doctisaimi essent, verba stmt Cardinalis Baronii <td annum 449, num. 44,

judicet, corrigat,

mam.

Tcrtiam, Serertii

scilicet,

sententiam mihi

eamdem encyclicam
xime timcrcnt, ne
a

epistolam exscribentes,ma-

omnino improbabilem essejam insinuavi. In $ecunda vero, qnm Raynaudi nostri est, quatgue non omni videtur destituta pondere, tot se difficuitatesprodwit, ut ei primam prorsus prmferam: ac proindc quascumque in Marti/ro/ooiis addiem
11 Navembris, in Lugdunensibus dyptichis et monumcntis, atque alibi de S. Verano ejusque cultu

vel in apiee

uno a fldescripta

Tantusenim apud eos vigebat erga supremum Antistiiem

cultus et observantia, ut ab ejus decretis vel tenui linea deelinare, ducerent esse eacrilegum

Romano

Pontifice discreparent.

atque irapium, et a veritate omnino deficere, Epistolam autem illam encyclicam multis laudu/it pra-ro/tiis ce/fhrntuai

memorantur, non de
cherii
filio,

a/io, quam de Verano EuVenciensium episcopo dicta existimo, adoptoque rationes ex primce sententicepropugnatoribus recitatas num. 36. Sicubi tamen hcec dis-

nentissimus,

qucm

mbdit ibidem Emiconsu/at curiosus /rctor.

r(

plicuerintt

documenta
f

is

certiora dignetur nobis

subministrare

mutaturis haud cegre judicium

,

nostrum ad diem kujus mensis 28

cum eadem
non

54 Scripsit item alias ad nominatum Pontificem Sanctus noster super negotio quodam pertinente ad jura metropo/itani Provmcim Atpium maritimarum, sicut docemur ex epistola rv Bilari PapcB, in qua ipsiet Leontio ac Victuro episcopis delegat controversiamortam inter fngertuum

itrntm

/il

jura Ebredunensis archie-

piscopatus;

hanc causam
llitarus Leonis
Sitn fSsny ijisi

redibit qucestio de Salonio, qui, sicut tnonui,

tantum apud Democharem, verum etiam apud Chiffletium trihus antiquis prcesulum Lugdunensium Catalogis inscrihitur.

Ebredunensem,
tatis

ei

Auxanium,

nescio cujuscivi-

episcopum. Eitarus dictam

inscribit: Dilectissimis

epistolam ita fratribus Leuutio, Ve-

rano, et Victuro episcopis. Hilarua Papa. Eamdemsic orditur : Movemur ratione justitiie, qme

ab omnibus, qui recta sapiunt, debeat tum praeipue Domini sacerdotibus non est temere negligenda, quorum ceteros informari convenit institutis. Frater igitur et coelicet

custodiri,

VI. Agit per litteras

cum Leo-

piscopus noster Ingenuus Ebredunensis, Alpium

ne PP. Controversise exorta^

inter

quosdam
ei

Gallise epis-

copos
Hilaro

committuniur ab
successore.

Leonis

Annus emortualis incertus.

maritimarum provinciae metropolitani semper honore subnixus,in praajudicium suutn.sicut adnexa declarant, quBadam nos, petente fratre et coepiscopo nostro Auxanio, statuisst; eommcmurat, qusa universis in hac causa detensionibus contrairent. Siquidem relationibus in nostro judicio recensitis, quas frater et coepiscopus noster Veranus ad Sanctaj memnria- drcessoreni
uieiim

cum

ceteris

provinciae

sacerdotibua

misit etc.

C
ad Leonem PP.
Scribit

Juxta

modo

electam a nobis sentcntiam, uniGallia S.

55 Quamvis hujus loci non sit pluribus illam controversiam examinare; de <pnt videri possunt per UUeraSj quibua SeTillemontius in Monumentis Historim Ecclesiasticce

cus seculo v floruit in

episcopus.

Veranus
seu

tom.

i-

pag.QSO,

et

tom. XVI,/w/.

>
i

i:f,

tiui rjus
i

Nam
(de

Veranus
Cavaillon)

Cavillicensis
et

Gallia Christianarecens edita tom. UI,coi. 1272,

et

i"

nim

con-

rJudit iin lih

super epistola
ejus contra

Cabellicensis

alter

quem

FAUyehianos,

Baronius, an sat recte non disquiro, episcopis Vabiionensis (de ChiUons -sur-Saonc) annume-

hunc Commentarium dicenda in piscoputum S.HHaro. tntim tu/nrn javcrit notassc COntra Lvgdunensem, Severtium ; tfuut ita seribit in Opere aliquoties
quce post
/audato,
nisse ad

rant/am ohsercat, sicut rc/u/i num.

nent

\,

perti-

nam.

23,

J;

.i :

ilunc Verannium perveGalliae pr83sula-

ad finem seculi vi. De nostro iffitur aecipienda sunt, quacumque prceter allala hactenus de S. Verano in veteribus monumentis, seculi v
characteribus notata, reperiuntur. OccurrU primo
epistola

ingentem quempiam

quam

ipse

cum Salonio

ct

Ceretio

ad

Leonem Papam
sti 451-

destinavit circa

Exstat ea

annum Chriapud Sirmondum tam. I Con-

ciliorum Gallice pag. 92 sub hac inscriptione Domino sancto, beatissimo Patri et Apostulica Sede dignissimo Papaa Leoni, Ceretius, Salonius et Veranus
loco sub hac
;

tum, utpote ad Lugdunensem, jam pridem defuncto tunc patre Eucherio magno, instigatipse Papa (Eiktrus) ex epistola a se missa ad Veranum, Loontium, et Victurum episcopos. Ubi certe, quia Verannium seripto antecedere facit reliquos, colligere eat, eumdem ergo OCCupaase illo tempore eminentem in Gallia epiacopatum pra- ceteris conscquenter adnominatis, et. pluribus tacite prastermiasis. Etpaulo inferius recitatis h/\ epistolce verbis: Coepiscopua aoater

et

eidem Sanctus noster

tertio

formula subscripius legitur: Veranus cultor vestri Apostolatus, Beatitudinem

vestrain
saluto, et, ut pro

Veranus ad sanctas memorias decessorem meum

cum

aliis

provincia-

sacerdotiblU

miflil

'/'-,

me

oretis, peto.

Di-

Cta> episto/ce

sammi

occasionem pnehuil epistola ejusdem Pondficis ad S. Fiavianum episcopum

subnectit : In qua periodo adverte, Iector, quod dum Pontifex Verannium vocal ejus coepiscopopum, intendit ipsum speciali aliquogradu insiI

uire

552
utti.iu-:
J.

DE
supra comprovinciales.
et

S.

VERANO EPISCOPO CONFESSORE

primo apud
conciliorum
episcopis
viginti episcopos,

fjnire

Nam

primo ut per Veranum episcoeo/.

p.

Sirmondum

Labbeum

in editione

pum
tom.

(is

titulus cpistoice pra-figitttrapud

diserte legitur

a nobis inscriptio: Dilectissimis

IV Conciliorum

1045)

Labbeum moneatur Ma-

fratribus Leontio,

Veranno

et

Victum

mertus, ut ab ordinationibus indebitis, ordinis

sui et privilepiorum perieulo, in

unde si quid valeat Severtii ratiocinium, directe opposiium (nferre liceat, Verano nempe et VicW.ro dignitate antecessisse Leontiumf
;

Hilarus Papa

posterum absti-

neat.

Secundo

ut qui Deensibns a

Mamerto

consecratus

est,

Leontii Arelatensis episcopi, a

quem
tttetn

Arelatensem, alH Forojuliensem antisfuisse contendunt. Verutn ea ratiocinandi

alii

forma

non juvat; quandoquidem Victurus, tantum locus conceditur, in epistola ejusdem Po/ifi/ieis 11 relitfitis omnibtis praferauti

cui hic tertius

quo consecrari debuit, arbitrio confirmetur. In ipso autem epislola sir loquitur memorattts Pontifex: Unde nostrae moderationis nomen tenentes, ad Veranum iratrem et coepiscopum notttm)

hoc ordine: Dilectissimis fratribus Victuro, In{?enuo, Ydacio, Kusta^io, Fontejo, Viventio,
////

strum scriptadireximus, ut prsedictum (Mamerex nostradelegationeconveniat, quatenus,

58

quid de eo retuleritis, agnoscat.

Eulalio,

Verano,

Fausto,

Auxanio,
C:\ lcsiino,

Proculo,
Projecto,

Ex

aiiegafis epistolis faci/e eruimus, san-

Inde elkitur,

Ausonio, Paulo, Memoriali,

Eutropio, Avitiano, Urso, et Leontio Hilarus.

ctum Episcopum ttosfrum prcrcfarissimis virtuti- quanti fieret Homa' prudenbus fuisse exornatum, scifieet. fidci puritatc, ef,
ttf

Ubi vides dignitatis ordinem a Pontifice non observari. Secundo altera ejusdem animadversio plane futilh apparet; idem enim Pontifex in epistola sua \\\\ similiter fratrem et coepiscopum sittnii nfijiflhit luntstum Regiensem episeopum,
archiepiscopatus Aquensis suffraganeum.
OC duobttS
episcopia
legat.
uliis
<!<-

supra citm

littrouio

notuvimus, ertja
ac veneratione
et
;

Potttifiees

observantia

summos zefo ad
vitce

tia ejus et in-

tegritas.

conservanda ecclesiostica jura

sanetifa/e,
/n/etjri/a/e

canones;

dexteritate in
qiuis
ta/ita

atque rcbns peraffendis, ufpote proptcr

pritdentift

morum,

haud

dttbic apttd

SS. Leonem

ct

Eilarum

ex recitata periodo elicitur potius Veranum fuisse episcopum Venciensem, cum agaturcausa Ingenui Ebredunensis Alpium uiaritimarum provinciaa metropolitani, cujus
7>v>

Tertio denique

ejus fuif existimalio, ut in ncqotiis etiam

difflcillimis ejus potissimum

])e eeleris sancfi

operam adhibuerint.
fjcstis nifiil

Episeopi nostri

quid-

suffraganeus erat
tivtn
/'./

Venciensium Antistes, Equi-

apud vcleres ; htcomperlwti nobis estetiam, quamdiu Venciensem ereiesia/// rexeqitatn ieqi/ur
ril,

toto epistolce contextu

/j->>n<\

rem

sic

concipio

scu quo attno ejus rcgimen adicrit, idemque

deposuerit.
id

Sedente

metropolitani jura imminuipas-

ritni viiu

Episcopum
cst,

fuisse supcrstite

susfuerat Ingenuus; Veranua vero cum ceteris Provinciae, utique ejusdem Alpium maritima-

patre Enelierio,
quetii hic viiti
vsf v.r epistola

antc

annum

450, circa

funcfus

eredititr,

eruditorum opinio

rum,

sicut

verborum naturalior sensus c\/,sacer-

\u\ Salviani ad Eucherium, datce

26, verbis sequenfibus

dotibus, episcopis suffraganeis, seu sponte s//</, seu jussu Leonis <</, super materia relationes
tit/tiKit/t t/iisit,

: Jam dispensatione divina atque judicio etiam magistri ec-

nofiis

num.

quibus perlecliSfjUS metropolHanfv

est, et

clesise (Barralis el

Baluzius tcgunt ecclesinrum)

-

ecclesim
/><>//'/</,

Ebredunensi assertum

ipse
tt

metroPonti-

esse cceperunt Saiouius ct

Veranus, qutv passim

sicut nio.r videbitur,

reprehensus

de aditojam tum episcopatu intelliguntur. Juxta

luinr nutvtn
f/ere,

fice

Post Leonisobitum obrepsit fiilaro successori

itntiiis, rt

infvrprvt/ifionem nitcrius f/eet eofii-

\u

ti/i/i/ntit.

decretum contrarium Leonis decreto Sed Ingenuus, memor haud dubie prm-

Sanctum nostrnm
el

Vencice sedisse ah
ante.

anno

circiter 441,

fortasse ctiam

Nam enm

fi/iu ipsemet destatutism prajudicium snum conquestus estapudJSilarum hic /< iivrtin, examinata, relectisgue relationibus

teritm reprehensionis

ad decessorem suum
Leontii
<><

missis u Verano, mutavit

sententiam ; quapropter ejusdem Verani, unaet

Victuri uti voluit ministerio, vestra,

Sahianus de tttroqite fratre idem dieat; ccrfiisse ncmpe csse tt/f/qistros ccclesiaritm seu episcopos, indieiuui esi quod aftcr ftaud dudton unte afteritm ad eamdignitatem fuerit evectus. Atqui Salonhts unuo Ml Arausicano I subseripsil episcopus; Veranus igitur eredi potest circa eadem tempora
',

inquiens, caritati
iffl

cognitionem adnexaa queriul nilui

Venciensibus prwfuisse.

adversum venerandos canoneSj nihil contra BanctaB memoriaa decessoris mei judicium valeat, quidquid obreptum
riiini

delegamus,

nobis esse constiterit... habeat itaque pontififrateret coepiscopus noster Ingenuus pro-

59 Porro vixisse Sanctum nostrum ad anttttm Incertum nsque ii;i consffif ex epistola Hifari PP. citata quamdiu iiitt/i. 57. Pulant uuctorcs Gaitia> Christiana? re- xerit,
cens editff, ipsum inferfuisse conciiio Are/atensi, qttod a Leontio archicpiscopo

vi-

vincia suss, ds cujus

dudum ab
s. Bilari

congregatum

Apostolica Sede

fuit

est illicita cessione culpatus etc.

\iui<i ipsi
<tt<

:>:

Exstat

</

altera
n, ,u

Pontiftcis

epis-

minro PP. negoHum commtffifur:

/o/a,

/,!/ tfi/a/it

minoris momenti negotium

die

committitur Sancto uostr<>. s. Mamertus Vienurnsiuiu archiepiscopus, cujus Acta <!<<! i/nus
1

,)/////',

nescio,

qua

contra errores prcedestinatianos. Idipsum suspiea/its est prcrter afios Tii/emontius tom. XVI Monmnvut. Historim Eccfesiasticce pag. 422. Et sane Lucidus presbutcr inter episcopos, aa^quos libellum de retractatione suorum errotum et fidei professione post dictum concifium
direxit, Verianomina/, qi/ luut absimiic avcrocst desiqnntuin fuisse Sanctum nos/rum, ac proinde juxta cttm scn/enfiam vitatn protraxerit

ratione ductus,
fiuvs.

episcoi</

num

futin

tndinarat v.rtra
/'/>., el

stttis
stt/i

JQgre
\k\:\

tnlit

llilarus

dutis

niiuuiu

,1

Leon-

tinm Arelatensem
iii

litteris

rem examinari voluit

certior factus

annum

47.1,

synado.

Anno proxime sequenti

uttra cui dicfu/n coucitiunt a pfcrisque afet

tle tis, tfiur

flgttur.

sqnodo

fivructu fun-ant, scrtpsit a<l

Vide tom. IV concifiorum col. 1041

seq.

DE

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

563

DE SANGTO HILARO PAPA

ROMjE
COMMENTARIUS HISTORICUS.

I.
J.

S.

Memoria

Sancti in Fastis antiquis et neotericis: cultus

ipsius vetustus,

non tamen universalis.

adhunc diem.

Anno 467.
Memoria
Sancti hodic

Memoriam s&pe

S. Hilari Papce,

quem efiam

lerunt

tnter hos Baronius ita habet

nominatum videbimus, celebrant Martyrohqia vetustissima

Hilariutn

nnnuntiata in
vetustis

ad hunc diem 10 Scptembris. Hieronymiana apud Florentinium ita iiahent : RomEe deposito B. Hylari Papae, per quem Victor Ordinem Paschalem conscripsit. Codex Eptemacensis ibidcm in Annotatis : Romse depositio Hilari episcopi. Corbeiensis : Roma? depositio B. Hilari
Papse.

Ilomano ; Romae B. Hilari Papaa et confessoris. Addit in Annotatis: De quo Beda Usuardus,Ado,etaliirecentiores hac die. Verum nec qenuinum Bedce Martyrologium de Hilaro meminit, nec Ado ipse Sanctum hunc suo Marty-

in Martyrologio

jam monui.

rologio inseruit, ut certe probabilius mihi videri Plura ex recentioribus Martyrologiis

Consentiunt alia

contractiora

a variis

edita.Nam apudnos post tomumVHJunii Hichenoviense et Corbeiense hrevins S. Hilari depositionem eodem die metnorant. Auqustantttu vero

huc non congeropro die io Septembris. E 4 Rrfertur etiam tncmoria S. Hilari ad alios Ad trftos dies. Apud nos in Prwfcnn/ssis aif 20 Frbruarii t/u> ifim
:

juo
jy.

hcec observata sunt

S.

Hilariua

hoc die

in veteri Mart.yrologio
:

Lahbeanum habcnl Hilarii Papae quihus apud Martenium tom. III Thesauri anecdotorum conet
:

Papa refcrtur monasterii S. MarHilarii

tata

memoria

Sancti,

tini Treviris his verbis

Roma?
fuit,

Papaa ab

et martyris. S. Hilarus Papa, qui

est,

quibusdam
ei

sonant Antiquissimum, ut vocat,

et Turo?iense.

Hilarius

sed martyr non

ibi

refertur

Apnd eumdem
col.

tom.

VI

Collectionis

amplissimm

aliis21 Februarii, ut

dicemua.

///

Prwtermissis

fuit nomine,

645 Martyrologium, quod Hedte insiqnitum hoc die habet Natale S. Hilarii
:

Papa?.
p.t

itemad-j\ Februarii ; S. Hiiarus, sive Hilarius Papa hoc die adscriptus Florario Sanctorum et Maurolyci, Galesinii, Canisii Martjrologiis, variisque Kalondariis, et Greveni ad (Jsuardiim Auctario. ubi mendose martyrindigetatur.
sunt,

eUtssicis

Martyrologiis

tiat

2 Usuardus memoriam S. Hilari hodie annunhoc modo : Romae, beati Hilarii Papa?.
:

tamen ab

Vera

Romae depositio Hilari Papa\ per quem Victorius Ordinem Paschalem conscripsit. Martyrologium Autissiodorense apud Martenium tom. VI collectionis amplissimce col. 720 : Depositio S. Hilarii

Rabanus

qum

hic observantur

sed omnes recensiti

martyrologU nullo excepto, S. Hilarum rursum annuntiant ad 10 Srptrmhris. Idrtn fit in Martyrologio prcecedentibus

antiquiore,

quod

edidit

Pap?e. Depositio S. Hilari PapQ3

c/icm

ad kunc quoque
Martyrologiis
,

annuntiafur in aliquot

Martenius tom. VI Collectionis amplissima, ubi col. 639 ad 20 Februarii leguntur haic verba
:

a Oominico Georgio post Adonis Martyrologium, videlicet in Fuldensiet in Ottoboniano. Ihidemque S. Hilarus Papa
editis

NatalisS.Hilarii Papaa, etad 10 Septembris verba jam data : Natale S. Hilarii Papse. Cur Trevi-

memoraturhodiein Kalendario Palatino Vaticano et in gemino Mediolanensi. Dubitatur, an Ado S. Hilarum Papam suo quoque inseruerit Martyrologio. Certe memoria ipsius ad hunc diem annuntiatur in aliquot codicibus Mss. Adoniani Martyroloc/ii, et quidem primo toco, ut in Annotatis

ad 20

rensiailla Martyrologia S. Hilarum memorent Frhruarii, non invenio ; quemadmodum

etiam iqnoro

cur a/, aliis recentioribus et in Katnutariis aliquot aif 21 Februarii referatur. Vcrutn satis video id prodesse non posse adobi.

tum

ipsius alterutro die

sit

eruendas
iebunt,

e Martyrologiis,

figendum : nam si ille hngissime prmvasunt,

quicotitorin
eccletiU
;)'*'-

observat

jam

laudatus Georgius
:

tribus codicibus hcec verba dedit

sitio

qui ex , Roma?, depoVictorinus

qucepro 10 Septembris laudata

S.

De tempore, quo
honorari
ca-p//,

Hilarua

cultu eccle-

sancti Hilarii Papse,

per

quem

siastico

nihil certi i/trenio.

,

Ad-

Ordinem Pasclialem

ut

probabilius

Mosander editioni suce inseruit S. Hilarum tanquam ab ipso Adone memoratum. Verum Rosweydus eumdem rejecit in Appcndiccnt, quod eum in suis codicibus non reperiret. 3 Existimat quidem Georqius Hilarum esse
conscripsit.

ducta Martyroloqia Uirrunqutiana

et

/{abanique

ticularitm,

Usuafdi utcumque persuadent, cultum illum

vetnstum, coeptiinn/ar verisimiliter ante seix
:

esse

culum

at nihil

magis determinatum ex

illis

potest colligi.

Gelasius

Papa

infra

laudandus,

videtur, nmis-

AdoniSj

quia

est.

non omnia, adopfavit Ado ; imo paucissima cx iis desumpsit. Quare mogis credo Adonis non esse data
verba,
oculis

habetur in Hieronymianis. At quce in Uieronymiauis Irqan/ur,

pam

qui sedit sub finern seculiv, Hilarum vocat Pased ea verba cu/tum non sanctae memoriaj
:

important.
ccrtiora

Quapropter

cum de

vetusto

cultu

cum

c/uia

Notkerus, qui
S.

Adonem

pra*

Hilaro tacuit ; tum quia Marti/roioqiis Mss. frequentius Sancti aliqui adhabuit,

de

nequeam adducere, huc solum transferam, quw de hodiema veneratione scribit Piazza in Hemerologio sacro Italice scripto ad 10 Scinqun', cjus mcmnn.i n>\uptembris. Kestiva
,

bratur in ecclesia S. Laurentii extra muros, ubi

venerationi est corpus ipsius
in
:

ex iis deleantur. Rerenliores martyrologi pterique S. Hilarum Papam etiam retuSeptembris Tomus III.

dunfur

quam

e(

\n

S.

Joannis
,

ubi Fonte apud basilicam Lateranensem 70 ipsius

554

DE SANCTO HILARO PAPA

memoria
ut insignis benefacto-

aixtore
.1.

ipsiuscelebratur

S.

ris duornm sacellorum lateralium et fundatoris. Videbimus 8 Sanctum in ecclesia S. L/ntrentii scjniltuin, rt stirv/fnm S. Joannis ab ipso conslruCtum ( 'ultum universalem per totam Ecclesiam
.

numquam habuit. ffinc a sanctmimo Dominonoslro Benedicto XfVin Opere de Canonizatitme Scrvorum f)ei lib. III cap. xxxn recenS.

Hilarus

augustam, et in xxxi ad Julianum Coensem episcopum. Verum ex tribus legatis duo tantum cum notario pervenerunt Ephesum, ut dicilur in Breviculo Historice Eutychimistanm apud Labbeum tom. IV Conciliorum col. 1079 his verbis : Interfuerunt etiam (concilio) vicarii ab Apostolica

Sede

directi, Julius

Puteolanus episcopus,

setur inter

Homano
colunlur

qui Martyrologio Pontifices illos adscripti stmt, Officioque ecclesiastico

,

Hilarus archidiaconus, quia presbyter Renatus in Delo insula morte praeventus est. Adfuit etiam
Dulcitius notarius.

in

particularibus aliquot ecclesiis,

non

Quid

legati

in

concilio

egerint

abunde Acta
quam

illius ia-

vero per Ecclesiam universalem.

cognosci posset ex Actis,

conscripta.

si illa fideiiter essent

trocinii potius
concilii

Verum non

alia latrocinii Ephesini

Acta habemus,
cilio

quam

qum prmlecta sunt in con-

Chalcedonensi, eidemque inserta. Acta auilla

tem

mihiclarum apparet

nec plena esse nec fideliter scripta, tam et certum, ut mirer a quo-

8 o

II.
*

Gesta S Hilari ante pOIlti

ficutum, praesertim in lega

tione

negari potuisse. Plena non esse, ostenditur P' am ex scriptoribus cotevis supparibus, ex quibus varia

ad

pseudo-conciJium

dabimus per legatos facta, quce dictis Actis non sitnf inserta. Fideiiter non esse scripfa, sed falsa

Ephesinum.
B
6,

qucedam iis Actis contineri, evincit auctoritas patrum Chalcedonensis concilii, qui Acta illa,

dum

prcelcgcbantur

frequentcr adco falsitatis

llitarus

jmtione 8ar-

De
Apud

pueritia, juventute, ac prioribus S. Hilari

accusanmt, ut Dioscorus demum cot. 131 diceret: Ex confessis omnia negare volunt. Dicant et hoc, quia nec prsesentes fuimus. Hinc Christianus Lupus
illa

gestis niiiil

reperimus memoria? proditum.

in

Scholih
ct

et notis

ad Canones part.

dm, idem est cum Ililaro

liiacono.

A/ntsfitsiiim Uiblioihecarium dicitur

solum

pag. 498 dixit, mendacia et imaginaria esse Acta

fuisse natione Sardus, ex patre Crispino, qui in

Ephcsina

sane non esse fideliter scripta,

maqis vctusto apud nos ante fomutn I Aprilts pag. 34 vocatur Crispinianus. Scriptores passim omnes existimant, S. Hilarum Papam illiuii ipsum esse Hilarum diaconum qui a S. Leone Papa legatus fuit misstts ad concilium
Calnioijo
,

clare ostendit. Ifaque TiUemontius, dxtm nota 27

in S.

quam

Leonem r#tt//v7argumentalonge fortiora, aftulit Lupus, ut credat falsa multa Actis

esse,

Ephesini latrocinii inserta

videbimuSj

plus videtur cre-

didisse Dioscoro, citi ct in aiiis patrocinatur, ut

Ephesinum

nec video, cur ea de re merito dubiUcet antiqui scriptores siluerint,

<(<

quam

Patribus ChaIcedonensibus,qui

tare possimus,

contra Acta

nec narraverint

pontifiratttm fiterit

Hilaro Papa, quod anle Icgatus, nec de tegato, quod

S.

rectamarunt. 9 Audiamus igitur, quo modo Acta conscri- pir [Hoscori bcnda curavcrit Dioscorus. Docet id Theodorus notarios infideilla variis vicibus

deinde pontificatum fuerit adeptus. Etenimratio tcm/toris siuitlvl vnntdvnt csse, cum diaconum

episcopus Claudiopotis, qui,

postquam
:

liter scripta

col.

127 mnt.

Orientales et qui
copi

cum

ipsis

reverendissimi epis

Romance Ecclesics et legatum eum fuisse noverimits anno 19, < deinde etiam archidiaconum, <tr drimnit 1'tutti/iirnt clrrtitm auno 461. Accedit
1

clamaverunt de Aclis

prcetectis
?

Ista

non

diximus.

Ista quis dixit

mox

subjunxit

inscriptio,

quam
in

S. Joanni Evangelistte posuit

cedicula in ejus

Deducat (Dioscorus) notarios suos. Ejiciens enim omnium notarios, suos fecit scribere. Venianf notarii, et dicant, si ista scripta sunt, aut nobis praesentibus Iecta sunt, aut si quis cognovit, et subscripsit. Non obmutuit ad hcec

Hilarus
stritria,

Papa

honorem con-

Baronius ad annum 449 pttt/, 96, asserens cediculam fuisse conditam S. Joanni Evangelistae Ephesinae civitatis paDedit Ikhic
trono,
qittitl

Dioscorus, sed ostendit, trium, ant saltem duo-

ipsius patrocinio hberatus essetperi-

culo latrocinii Ephesini, ut inferius videbimus.

Insri i/ifit/nrni i/isain

dabo
S.

8.

rum, qui id fatebantur, aliorum episcoporum notarios etiam scripsisse. At observandum, Juvenalvm Hicrosohjmitanum et Thalassium
Ctesarietisem, qui agnoscebant suos quoqite notarios scripsisse, fuisse prcecipuos,

quemS. Lco

fiuqttv

primum
est

Ililari

Popaanno
ouffi nliis

-i-ii)

hobis innotuit,

iegatio

ipsius

factum quod ad conciUum

,

Uuobus lcgafuni misit

BpAflSfrlUffl

ad

'oncilium.

Ephesinum anno 149 habitum. Synodum illam convocatam fuisse ti Theodosio II imperatore, qititi Eutyches anno 448 damnatus erat a S, Flaviano, jam dixi hodie in Commentario de
S.

qui in tatrocinio Ephesino cum Dioscoro conspirabant ; ideoque

prodesse eorum notarios non posse

ad
ibi

osten-

dendam Actorum
corus eosj quibus

fidem. Aliter tractabat

Dios-

non

fidebat.

Nam

Pulcheria

col 130

\k

ubi ptura videri possunt de

guod frequenter vocatur Ephesinum latrdciniura. Huc ea solum transferam, qua> prtuime spcrtant ad S. Hilarum. S. Leo in Episttdaxwx, oiim xv, ad Ephesinam synodum secundam d$ missis ase tegatis itascrigestis
iilo

conciliabulo,

Stephanus episcopus Ephesinas de suis notatrstatur in Chalcedonensi concilio : Excipiebant notarii mei, Julianus, qui nunc est reverendissimus episcopus Lebedi, et Crispinus diaconus, et venerunt notarii reverendissimi
rih htw
episcopi Dinscori, et deleverunt tabulas et digitos eorum pene fregerunt,
lere el thecas

bit

Julium episcopum, Reuatum presbyterum, e1 Blium meum Hilarnm diaeonem, cumque uis Duloitium notarium pro:

Fratrea

aostros,

eorum,

volentes tol-

eorum

exemplaria
quid actum

accepi,

batffi uobis fldei, misi qui vice mea sancto conventui vestrce fraternitatifl intersint, et communi vobiscum Sententia qu83 Domino sunt
;
,

et neque eorum Actorum neque novi de cajtero

sit. Mox sequitur in pura charta subscripsisse episcopos, fustibus et gladiiscoacftw.

Qmd

placiturBj

constituant.

recenset S. Lco in

Eosdim iegatos iterum Epistolo xxx ad Puicheriam

prodesse poterat Dioscoro omnis

ut

iila

vio-

lentia, si rolcbat.

scnbercntur ?

Acta vera, pura, et plena ffaque sinemus Tillemontium

in

: :

DIE DECIMA SEPTEMRRIS

plena luce ccecutire, et magis credemus episcopis Chatcedonensis conciiii qui Actailla variis
in
',

568

victbus falstfatis accusarunt,

Leonis cpistolam ad Flavianum, quam item concilio pra-frrtam rupiehant trqnti, f/inc post alia
in concilio preelecta, cum Dioscorus peteret, an Jutius vetlct pralcgi Acta

AUCTORK
J. s.

quam

Dioscoro, qui
conscri-

qumdam

eaper suos aut benda curavit.

Legati Vontificis

sibi

adhwrentium notarios

Constan

10 PorrOy etst

non dubitem, quin

dicta Acta in

locum

in concilio

caperr nolunt

nolim idcirco credere nikil in illis veri esse. Hinc ex illis alleqabo, quce minus videntur suspecta. Ubi leqati Ephesum venerant, divertcrunt ad S. Ftavianum, a
locis falsa sint,

aUquot saltem

tinopolitana in causa Eutychis; respondit Julius col. 150 Hac ratione volumus gesta relegi, ut
:

prius Papae legatur epistola. Hiiarus diaconna Romanae Ecclesiae interpretante se Florentio episcopo Lydorum, dixit Quoniam et
,
:

sanctiasisibi

mus
istis

episcopus Romanre Eccleai, relectis

quohonorifice fucrunt cxcepti, ut leqitur in Actis col. 150, et id omnino verisimile est ob amicitiam summamque conjunctionem, qtiee viqcbat inter

monumentis, quorum nunc quseritis lectionem, transmisit epistolam, quam scripsit, eam
legi jubete.

Verum

audi, lector studiose,

Flavianum. Postquam ad synodum pervenerunt, cum viderent primum locum occupari a Dioscoro, satis adverterc potucrunt, injuriam inferendam Sedi Aposfolico?, necobtenturos se, ut concitio prcesiderent nomine S. Leonis, nisiidjam intellexissent ante concilium. Etenim Theodosius imperator per Utteras ad Dioscorum datas, qumhabeniur col. 110, eidcm auctoritatem et primatum in illo concilio attribuebat: etquamvis id fieret manifestecontra canones, utscriptores passim admittunt, cum antiqui tum neoterici tamen legati sperare vix pofera)it, Dioscorum sibi
et

Leonem

qua

arte

Eutyches, cui favebatDioscorus, illam petitionem eluserit : Quo discente, Eutychea archimandrita
dixit
et
:

Directi religiosissimi

viri

a sanctisaimo

Deo amantissimo Leone archiepiscopo Romanae Ecclesiae in sanctam vestram synodum, suspecti mihi facti sunt. Manserunt enim apud
religiosissimumFlavianum episcopum, et pranai sunt apud eum, et munerati sunt, et omne obaequium eis prsebuit. Poatuloergo aanctitatem vestram, si quid ab eis injuate factum fuerit contra me, id praejudieium mihi non generare.
epistottp

cessurum.

Hinc,

teste

Libcrato

diacono,

cujus

verba plenius dabo num. 15, assidere non passi sunt, id est, locum sibi assignatum in ordine episcopontm capere notuerunt ;manserunt tamen extra

tunc quidem Dioscorus spem lcgendce omnino abstulit ; sed solum reposuit Consequens et rationabile est primitus, qusa iu
13
:

Ne

E
teFtioque
institisset

hoc negotio acta sunt,

beatissimi

relegi, et ita epistolam

sohts

Eitorus,

ordinem
sed petuitt ut
legantur epistolm S. teonis,

in concilio.

Tillemontius his contraria

Romani. Attamen Julius legatus mdetur post illum diem concilio adesse
Episcopi
noluisse, verisimiliter quodsibi illudiperspiceret.

scribentem refutabo ihferius.

Postquam in concilio lecta erat epistola Theodosii, qua episcopiad concilium erant vocati;
11

Certe paulo post breviter interlocutus

sint vera,
et

est,

siActa

Jtdius legatus, quiin Actis vocatur Julianus, brevitcr dixit

deinceps nulla de eo Actis fit mentio. lllum igitur concilio post debitam prote-

talem quoquc epistoian/ ad S. Leonem

V2'Z

stationem excessisse opinor,

quia nec subcripsit

c.r

fuisse missam. Deinde de Hilaro cot.

ho?c se-

damnationi S. Flaciani, nrr fuqrrc

nc id faccre cogeretur, debuit
S.
cilio
;

COncilio.

Hilarus diaconua Romanus, interpretante eum Florentio episcopo Lydorum, dixit:

quuntur

quemadmodum

Gloriosissimiet Christianissiini imperatores cari-

tatem circa fidem Catholicam et aflectum tenentes, beatissimum episcopum nostrum Leonem Apostolicae Sedis Praesulem, ut huic venerabili etsancto concilio adesset, dirigentes venerabiles
epistolas,
*

Hilarum fugisse videbimus. Eic enim in conusque ad damnationem Flaviani mansit, et antr iltam rursum rol. ;toi s/c institit, ut legeretur epistola S. Leonis post lecta varia ex conciliis

Nicamo
fide

ct

Ephesino

Quae nuper lecta sunt de

in

prolata,

tam quae

Nica?a est exposita,

supplicarunt
in

cujua

pietati

placere

quam qussasancta aynodo pridem

civitate

t. e.

exem-

plum

hac re teneretur aliqua similitudo*. Nam melius vestra potest cognoscere sanctitas, quia neque in Nicaena, neque in Ephesina sancta
potuit,
si

in Ephesina a sanctis patribus confirmata est, Apostolica Sedes et docet et veneratur. Haec ergo scio sanctorum patrum conaonare dogmatibua
:

synodo, neque in alio

lali

sancto concilio Papa

haec et propriis, o vos sanctissimi, litteris, quas

perpetuae sanctissimae Sedis adfuit. Pro qua re

fortenobis

hujus forraae sequens consuetudinem, nos direxit. Qui Sanctissimusnon dubitansseinvobis* hic adesse, quos praecipue cognoscit omnia, quae
ad fideiCatholicaesinceritatem, etquaeadS.Petri apostolipertinent reverentiam, agere: quietiam per nos ad vestram beatitudinem congruas
suscipi

ad vos destinavit, Apostolica Sedes inaeruit quas si jusseritis recitari, cognoacetia consonas
esse veritati. Htec S. Hilarua
;

sed frustra.
Sed rursuih
fnistni,
illn-

Etcnim epistola Leonis ad concilium lecta ibidem non est, nrq/ir epistnfa rj/isifrm Pontificis
14

ad Ftarianurn
pctiit Hilartis,

cnjus Irrtinnrm hir rcris/mililcr dente Ugatit

///

iniquam

in

Flavianum senten-

Dioscoro.

sanctorum patrum conciliodirexitepistolas, quas et recenseri praacipite. Hactenus Hilaverba salis insinuant, legatos fuisse

tiam prtecenirrf. CertrS. Leo ipsccrcdidit lectionc epistotarum suarum nialu/u istud impediri potuisse,

rus, cujus

qitando iiiEpistnla
his SCripsit, sc
illo

xi,,

a/tasxxv, ad Theo-

missos, ut in concilio prasiderent, sicut legati

dosium dc
potuisse
iti

non rrrdidissr aiiquid

Nicamo et in Ephesino, Etenim Leo non dubitabat, quinpereos adesset. Atqui pro diqnitale Sedis SU02 adesse non poterat, nisi prwsideret. Iiaque non aiia intentione Leo misit legatos, quam ut
Pontificii prcesederant in

concilio existere,

quod noceret

de quibus meminit.

praesertim, inquif,

quod haberi

cum ad episcopale concilium. apud Ephesum pra^cepistis, tam in-

concitio prajessent.
id

si scripta, qua> vel ad sanctam synodum, vel ad Flavianum episcopum detulerunt, episcoporum publicari auribus Ale-

structi aint missi (leqati), ut,

imm iterum

12

Ad

verba Hilari

ita

respondit

Dioscorus,

xandrinus pcrmisisset antiates,

tione purissima) fidei,
et

ita

manifesta-

frustra petiissenf,

ut sperare possent iegati lcgendam epistolam; imo juravit se curaturum, ut omnibus prcelegeretur,

accepimus et

quam divinitus inspiratam tenemus, omnium concertatioamulatio

quemadmodum

in

concilio

Chalcedonensi
est,

num

strepitus quievisset, ut nec imperitia uitra

exprobratum

ipsiest col. 123.

Certum tamen

desiperet,
reperiret.
rus,

nec occasionem nocendi

nunquam fuisse lectam epistolam Leonis adconcilium, qua dr tetjotis ipsis scribcbat,nec famosam

Et sane non

poterat ignorare Diosco-

Leonis scntrt/ttant Eutychianm htsresi esse contrariam,

556

DE SANCTO HILARO PAPA

Thcodosium, ubi de Dioscoro dicit : Is, qui locum principem vindicabat Cur, obsccro,
sibi pri-

AUCTORE
J.

s.

contrariam, ideoque lectionem litterarum ipsius Euti/chi nocituram. Itaque cum vellet non modo principatum us/irpare in concilio, sed Euti/chem
<t>tn<fue

absolvere, ct S.
ita

atque

hmresim

Flavianum condemnare, Eutgchianam promovere

Leo-

principem, sibi vindicasse Dioscorus, si hunc ipsiceque cesserant ledicitur Itaque vindicare fjati, ac imperator dederat?

matum, aut

locura

guantum poterat ; numquam permuHt, utS.

nis epistolm legcrentur.

idem
voiuit

hic sonat ac

usurpare. Respondere

tocwn

numcupiunt

qmm

Id ea intentione ab ipso factum, observatS. Leo in epistola xu, alias xxvi, n<! Pulcheriam. 15 Hinc Liberatus Diaconus, prceter primam nolununt et prwcipuam euusum, oh tp/am Irgafi
in ordine

Tillemontius nota 26

ad ha?c inS.Leonem; sed

sine ulla idfecit, ut fieri solet in mala causa, Ait, se nescire, an usurpatio specie probabilitatis.

viani.

episcoporum considere
epistolo?

in conci/io, illom

qtnx/ue,

quod

non

essent lecttv, adjunfjtt,

respectu FlaHia Dioscori non debeat intelligi * Nam revera, inquit, Flavianus litigator non erat. Itaque locum ibihabere debebatprimo Orientisepiscopodebitum. Quam indignasit viro

'

partie

ita scrtbens in

Breviario cap. xii,

:

apud Labbeum

tom.

col.

758

Et sedentibns in basilica Dei

illis

erudito hcec responsio, ceqmts lector consideret. Numquam ab Occidentali Ecciesia locus datus

Genitricis Marise

episcopis, Ecclesiae

Roma-

nae diaconi, vices habentes Papae

Leonis, assi-

fuerat episcopo Constantinopolitano ante Alexandrinum : imo S. Leo cegerrime tulit, et irritum declaravit,
cilio
t

dere non passi sunt, eo quod non fuerat data praesessio sanctae Sedi eorum. Insuper etiam,

quod deinde episcopi Onentales in conChalcedonensi ea de re in gratiam ecclesitn

statueruut.

quod non lecta fuerat ad Flavianum epistola in Eutychetis damnatione a Papa Leone scripta: et occuitata fuerat epistola ejus per supra memoratos
legatos

tjitsfantinopolitafias

Atqui

Victor

Tunonensis, qui

Dioscrum

usurpationis arguit,
sicut
et

episcopus erat Ecclesice Occidentalis,

ad

ipsam synodum

directa.

Loquitur Uberatus primo de celebri

illa epistola

S- Prosper. Quis igitur non vidcat, nugas agere TUlemontium, dum suspicatur Dioscorum usurpationis argui a Victore, quia primum locum
dedit Flaviano?

Leonis ad Flavianum, quainterLeoninas est xxiv, et deinde de epistola ad synodum inter alias x
:

non

Leoninas xxix, alias xv, eujus quoquesubdit initi/tm. Porro ques Liberatus asserit de recusato

18 Contra dubitare non possumus, quin, sicut idque ob postpositos tegatos Flaviano injuria illata fuit propter iniquum judiciu//t, ita et

quia prcesidere non poterant; tam rationi consona sunt ut omnes scriptores, qui recte censmt de primatu Sedis Apostolicce, ea
loco a legatis,
,

Romanw

Ecclesia propter usurpatio-

Apostolios.

nem primi loci

epistola

in concilio.
ita

Binc Leo in laudata

passim pro
litttni

veris

et

indubitatis admiserint,
sint.

et

dubie admissuri

Etenim Leo

le/jatos

suos ubiqus laudavit post concilium, contentusque fuit de eorutu ihidem t/estis. Atqui de itl/s
eontentus esse non poterat, silocum cepissent post Diastort/t/i r/meitio prws/deutem, e/tm tic fecissent eonirt/ dignitatem Ecclesice in concifio tantut/t prcesentes

: Prae reverenter aspicite beati Petri gloriam. Et inferius; Defendite contra hsereticos inconcussum Ecclesiae statum. Quod obscurius insinuat Leo , forte ne Thcodosium offenderet ; clarius ipsius rogatu petit

ad Theodosium

eum

hortatur

oculis habete, et

tota mentis acie

Vatentinianus imperator in litterisad Theodosium

Romanas. Itaque

apud Labheum

tom. IV

col.

51

sic

loquens:

fuerunt extra ordi-

nem,
Contra Tille-

ut indicant verbi Liberati.

Dignitaten propriae venerationis beato apostolo Petro intemeratam (debemus) et in nostris tem-

16

Tillcmonti/fs

quidcm,

sirut ul///s frequenter

montium, dc
his oontraria

iititjuii/it

se ostendit primatui Sedis Apostoliccs,

ita et hi(
vtiluit,

ratiunculis aliquot
IJherutu/ii

maxime

frivolis uti

quatenus beatissimus Roman33 Ecclesiaeepiscopus, cuiprincipatum sacerlocum dotii super omnes antiquitas contulit,
poribus conservare
:

soribentem,

ut

erroris convinceret, ostennet

habeat au facultatem de
dicare.

fide et

sacerdotibus ju-

deretque
tet/tttis,

primum
iis

locum

dehitum

fu/sse

Eadem

fere petit a

Theodosio in suis

nec uh

desideratum, acsi Leo misisset

tegatos

ad concilium,
t/ut

qui

subessent

episcopo

litteris Galla Placidia col. 54: etin epistola ad Puicheriam col. 50 clare edicit, istud Ephesi non

Ate.niiiffrino

atteri cuie/tuu/ue

/irwsidenti.
lector,

fuisse

Veru/u considerare poterit prudens

/llttni t/i tilihatia
iintiitiii

virum
s//h

observatum, ita scribens : Nos itaque in Ephesino concilio, in quo nullus ordinem sacercustodivit,

Portus-Wyii Cuiii/ieusis, qum

/ih

dntum

neque mensuram, sine consi-

tiujus seri/li

nitnniin .hnisenitiintritin

dogmatum amorem
destrurft/ esf.

jussu regis Ludovici

t/utiintlitt
io< tiin

X/V

deratione Divinitatis omnia esse gesta cognovimus, quatenus praesumptio et injustitia in

eieere rolnisse,

Hcuit, et iu/i/itum

quorumdam damnationem vim

obtinere dicatur.

post nunieni sepetiri: iiule</ue

eitleni tlttiitni esse iu

inm

Knlendario Janseniano. Hac

"I u<>n nttxlti
<:<iiitimt/ii

Respectu cujus violatus fucrit ordo sacerdotum, inferius insinuat, de Romana Ecclesia dicens
:

de

citt/st/

iitiints

utirari /lossiinius, e/tiu sithinde

In

qua primus Apostolorum beatus Petrus...

19

intnles alnisse opiniones,

saeerdolii principatum tenuit.

Vtifliolieorum sententi/v de ditjniltifv Setlis A/io-

Audiamus demum
qui
illis

aiiquot objectiones

Til-

Ad
tii,

objectio-

quoque moniiinentis eiare se opponere susHnuerii. Bisceprcenotatis in gratiam leeforis prtihe ( t/tholiei. primo tisteu/tt/m sottt Dioscorwn in usurpatione concilio pnecestolirtr, setl eetiisfis
,

iemontii,

ostendere contendit,

errasse nes Tillemoncontendentis legatos

dum ait locum recusatum a letjaquique existimat Juiio locum fuisse secundum Hilaro ultimum. Primo nota 27 iu
Liberatum,
f/s.
,

disse

flC

deinde

ati

rntnuietilas

Titlentoutii

S.

Leonem

obsercut,
:

respantleho,

\e/iioid uctjaverit

wtmditur
Diosoorvm
sota

1?

Victor

Tunonensis episcopus,
: 1 ii

infra latius

Utrumque, jam
catulot/o
col.

utrumque adfuisse concilio. sed extra ordinem adfuisse diximus. Observat secundo, in

citandus, dieit

qua

fsynodo)

Dioscorus

uswpa-

Alrviiulniiiis sihi pnmaliiiu USUrpaJttS impenali

tione pnese(iissf coci7to,

episcoporum qui concilio interfuerunt, 115 secu/utum poni Julium, qui ihi Julianus

favore

etc.

Addit,

ewn impia
eunidem

tieiitittisse

eurtos e/usitipas.

auctoritate conYeiha S. Prosperi,

vitn

vocatur, etttn titulo legati S. Leonis ; Hilarum vero uitimutn ante Dulcitium notarium. Rcspon-

uherius ite/n danda,

dieat
:

Itaheut,

cum

DlOSCOrUS... priniatum sibi vindicans ete.

probari posse,

deo, exiiio <tit<i[ogo,silefjitiinus esset, nihitaliud quam toca itta iegatis assignata

Consentit S. Leo in

jam lauduta

epistola

xl ad

fuisse a Dioscoro

;non vcro ab

eis fuisse

occupata.
Praeterea

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

Pratterea in contitio Chatcedonensi, quando nomcn Jutii, ut legati S. Leonis, secundo loco ex

5&?
os-

22 TiUemontius quidem coniendit, UUeras

cataiaqo leqatur, Orientales et qui reverendissimi episcopi clamaverunt

illo
:

tendtfcbuMeamecoruMum:rtidminimepro.
bat; nec uitus idpro ipsoprobarepoterit. Etenim httcra-iticcadconnlnnn erant script<Bt ideoque

auctore
.1.

cum

ipsis

S.

Ejectus

relaiio Liberati

est,

nullus suscepit

nomen

Leonis., Qua? verba

non alio modo rectius explicari pnssuuf, guam neminem in concilio exercuisse munus legati Apostolici sive quod legatorum auctoritatem
,

m conciUo legendm erant,

concthum.

id nefjanlis.

agnoscere nollet Dioscorus, qui litteras ipsas quibus eorum leqatio innotescerc debcbat, leqi /u>luit; sive potius,

quod
in

legati ipsi in conciiio nol-

lent

locum capere

ordine episcoporum tam-

quam

legati Apostolici ,

dignitate
locum cepisse
iti

Romance

Ecclesice

quod id facere pro non possent, ut habet

ita ratio-

verba Tillemontii conatur, implicatam esse reldtionem Liberati, ubi d/nt hf/ttfm assidere mhussr conciho, quia non erat data prawessio , et insuperetmm, quia non vrant Irrta- Lro,u\ ,, lt stolm. Ha?c secunda ratio, inquit, nondum erat quando loca erant capienda, adeoque illa

Mque mania wnt

non uni aut aUeri ante

quando ostendere

non

poterataliquid facere.

/**,>,/,..

nnn

,,,, ,/,-

suffecisse legatis,

Liberatus.

ud lonun intnun rrrusunobtenta /<<uifr

dum, donec

20 Verum contra hanc expositionem

viderent, an post tcctas Leonis titteras

conciiio,

cinatur Tillemontius : Si legati locum non cepissent, Flavianus, qui quintus nominatur in Actis,

mprmidendiobtinerepossmt. Non

fuissetquartusret tamen agnitum fuit Chalcedone ipsum fuisse quintum. Uespondeo, miseram esse captionem, quam objicit. Nam aliqui Chaicedonenses tantum conquerebantur, quod

tume htterarum, et sir alteru affecti injuria ram quoque rationem habebant nolendi
Lujeratus,

seaggre-

gareordini episcoporum. Atque id rectenarrat

lemontius;
rit errores.

non

quem cxactum scriptorem fatetur Tilquemque in verbis ante datis errasse,

in varios itu ide-

nisi quintus tocus Flaviano fnisset datus, quia sic postpositus erat reliquis omnibus patriarchis

adco non ostendit, ut ipsc potius

imperii Orientaiis. Idverum manebat, sive Jutius secundum locum occupasset, sive vacuum reliquisset. Atii ne quidem admittehant, quintum

locum Flaviano fuisse assignatum ; sed exclamaiffw^; Hsec manifesta calumnia est, quianimi-

rum Flavianus jussus erat conciho adesse non ut judex, sed ut judicandus. Attamennecdum arma
abjicit Tillemontius.

III.

Damnationi

S. Flaviani

Actis a Dioscori notariis conscriptis, qua? sincera mamdt supponere quam ostendere, et aliud producit telum, ut

Verum ex

contradicit Hilarus; fugiens-

que

Romam
ad
fit

venit

probet leqatos Apostolicos sedisse

respondetur
et

litterce

tocis sibi debitis,

Jutium nempe secundo, Hilarum idtimo. 21 Clarura est, inquit, Julium et Hilarum
agnitos fuisse pro legatis S. Leonis in concilio Ephesino. Itaque debebant habere, aut saltem petere locum in illa qualitate sibi debitum. Res-

ipsius

S.

Pulcheriam

vindicatur

Hilarus

archidiaconus, et

cyclum Paschalem compo-

pondeo, imaginaria
esse obscurius.

illa claritate

Tillemontii nihil

nendum

curat.

Fatetur ipse, titteras S. Leonis, quibus ipsorum leqatio innotescere debebat con-

citio,

numquam
est,

in concilio fuisse
est,

lectas.

Vnde
tituto

ergo tam clarum

pro

leqatis fuisse aqnitos?

Anidctarum

quia

adnomen

Jutii

cum

episcopum Non mansisse Jutium usque Ephesino

concilio

et legalun, /

QttQ modtj

ad damnalionem
ut

conctlianda
stntgesta

pradectum clamabant Chaicedonenses verbajam data? Ejectus est, nullus susleqati S. Lconis

cepit

nomen

Leonis.
Jutii

At

nuant, titulum
fuisse

legati

verba omnino insifraudulenter adjectum

illa

ad nomen

a notariis Dioscori, ex eo-

certum est ibi in ipsa damnatione adfuisse Hilarum, eidemque non sine perkulo suo contradixisse. Dubitare quoque non possumus, quin et Julius iniqum illi senl.'{;

S. Flaviani, observavi num.

utriiuqut
leyati

pro

8. fflaviano

eoque

titulo nihil

probari posse.

Imo

titulus

datur} et tamen clarum ipsum pro legato agnitum esse in concilio. Perqamus igitur ad locum ab ipso pro sua itia ctaritate assignatum coi. 149 hi Grwco, in Latino 160, ubi legati iterum peest Tillemontio,

legati flilaro

numquam

at incertum videtur, quo quo modo id prcestiterit. Potuit enim generaliter protestari contra omnia, qum m con:

tentke se opposuerit

tempore,

et

ciliahulo actaerant aul <ujrrmliu\ pHlCSquam sr separabat a conventu. Potuit idem icripto furrrr,

postquam

se jarn omnino separaverat. Potuit etiam Hilaro committere, ut coram protestun-i<u

tunt, ut litterw

Leonis lcgantur; neque id obtidicit,

in concilio

pro utroque.
in

Ex omnibus autem,
r<triis

quce

nent.

At Eutyches
sibi creent

eos

sibi

suspectos

apud scriplores, aut

epistolis,

deiisls-

esse factos,

postutatque

ut

corum facta nut-

lum

dem An

prwjudicium, ne leqatorum quinomeu eis tribuens. Verba dedi num. 12. clarum est, pro legatis agnitOS iqitur

guntur, itamihi res videtur peracta, S. /'!<'<< nus, ubi videbat inique contra se procedi, ita >w
merito timcre posset, ne violenter opprimeretur,

prout factum

est,

libellum

appellationis

dedit

fuisse,

quia votebat Etttyches, ut ipsorum auctoritassibi nocere non posset? At istudipsum rurinnuit, pro legatis agnitos
,

Sinc legati videntur scripsisse formulam protestat umis rl COntradlCtioniS, </u</m

legatis Pontificiis.

sum maqis

Itaque omnino dicendum vidcntur

dem

fuisse in concilio, illos

non fuisse. notum quilioma missos fuisse a

fteri

nomine utriusque Hilarus //< concilio praelegeret, quamqi/e deinde intrepide in concilio prmlegit, ubi damnatus erat Flavianus. Hoc modo co/uitiantur omnia,

Leone, ut essent legati in concilio; sed leqitime

agnitamnon
committentis.

fuisse

eorum ieqationem, quod

ratim,

et

qua de Ftaviano, </< iegatis genede Hilaro siiujuhttim srripta Injuntur.

prr p/avianum ieqac.r

debebat lectione litterarum Leonis, tegationern

tis

24

De

tibctio appeliationis

oblato certissimc constat

rari/s.

IJhrratus
o/fi.

:;

558

DE SANCTO HILARO PAPA

xii

LUCTORE
J. s.
hic libellum

pro Flavianus autem contra se orolata sententia, per ejus legatos Sedem Apostolicam epistola xxxix, al. appellavit libello. S. Leo
cap.
:

vicariis

ches.

Nuilum

Romanis. Flavianus, et recipitur Eutyigitur est dubium, quin utcrque

legatus contradixeiit,

non modo S. Flaviani

ct

appeHfltiomU
dedit legatis,
verisimiliter
antP.

damnatio-

xxiv, ad Theodosium: Quia et nastnflegatijfi&eappellaliter reclamarunt, et eisdem libellum dedit. Vaientiniamis tionis Flavianus episcopus

nem suam:

Hujus imperator apud Lahbeum tom, IV col. 51 sacerdotii enim rei gratia (quia principatum solennitatemconciliohabet Pon#/'erJsecundum etConstantinopolitanus i-piscopus eum per
:

aliorum damnationi,sed omnibus quoquepseudosynodi gestis. Porro, sicut ab hiscc uterque protestafus dicitur, ita utrumque legatum fugisse narrat Theophanes pag. 86, ita scribens : Conspecto porro Dioscori furore et quod Papne ad Flavianum epistolam, aliamque ad ipsam sy-

rum

nodum

nullatenus Jegi permisisset, imo se ludi-

ibidem col 54 libelloa appellavit. Galla Placidia ad Apostolicam de ffaviano : Eo quod libellum harum Sedem miserit, et ad omnes episcopos concipartinm pereos, qui directi fuerunt ad episcopo Romae. In Actts liuin a reverendissimo damnationis roncilii col. 305, prolata " Dioscoro
sententia,

brio habitos, Leonis Papae

Romani

legati cer-

nentes, fugase subduxerunt, et

sunt.

Romam

reversi

27 Quamvis de utroque legato vera sint, qua? ab aliquibus tamen omnis hactenus adduximus, aliunde tamen constat, fere laus zetum prrecipuc apparuisse, ipsumS. Hilari

pello a te.

Flavianus solum dixisse legitur : Apte, Gratce, KapuwMuat ai, id est, recuso
.

que inde majoribus objectum fuissse periculis,

quia solus in conciliabulo prcesens videtnr iniquce Dioscori scntentice contradixisse. /n ipsis pseudosynodi Actis coi. 305 ipsius contradictio annotata
legitur, licet brevissime, his verbis
:

Leone art. judteem videlicet. Tillemonthts in S m, nhniurn inh/rrms Artis istius latrocinii, obrecusationem, servat tardam nimis videri judicis illejam pronmtiabat sentenHam. Verum quando

Hilarus dia-

dubitandum non

videtur, quin libellus

damna-

tionis antefuerit ab eolegatisoblalus,etsiidforte ignoraverit Dioscorus, quando sententiam profe*

conus Roraance Ecclesiae dixit Contradicitur. S. Prosper in Chronico ad annum 449, sive consulibus Asturio et Protogene, de h's ita habet
In quo concilio Dioscorus Alexandrinus episcopus primatum sibi vindicans, absoluto Eutiche,
in

rehat.

Etnthn post damnatitmem tam

rmilr habi-

uttertio tus est S. Flavianus a ministris Dioscori, obierit, teste Theophane pag. 87. Quis ergo die libelr credat, ei tunc libertatem relictam scribendi

Flavianum episcopum Constantinopolitanum damnationis sententiam tulit, reclamante Hilaro

diacono, qui vice sancti Leonis Papse cum Julio episcopo Puteolano a sede Apostolica fuerat
destinatus.

lum, eumque legatis dicendum videtur, libellum ante fuisse oblatum, ,/ai nm saam haberet, si injusta damnatio sequerrtar.
damitufiniii
*_>r>

offerendtf Quare omnino

Num cumomnes

episcopi in concilio
vel militum,

constituti, vi et

metucomitum

quos

Dioscoro Alexandrina? urbis episcopo attribuerat

imperator, compellerentur haeresi

Certo etiam constat, utrumquelegatum conesse.

accommodare
inter tot vitse

ipsim uterque
legatus

tradixisse sententim, et debite protestatum

hisce laudatus Liberatus
;

consensum

memoratus Diaconus

Porro locum obtiIir oentes Papa Leonia omnibus, quai sunt gesta, contradixerant. S. Leo mox citatus: Fideliter
reclamarunt. In eadem epistola ante di.cerat Quod nostri, ab Apostolica Sede directi, adeo impium et Catholicsa Etdei contrarium esse videriiiii,

pericula constitutus, voce contradictionisemissa, cum in ejus propter hocpericulum sseviretur

relictis
illic

omnibus

suis, latenter abscessit,

ut

praefato Papsa, vel ceteris Italiae

sacerdotibus,

qualiter

ibi

Catholica fides fuerat violata, sua

delatione promeret.

pressione

ut ad consentiendum uulla potuerintopconstanterque in eadem compelli

;

28 De pericuio et fuga S. Hilari consentit omnegue S. Leo in variis epistolis. In epistola xl, atias25, periculum

SoU

synodo, utdecuit, fuerintprotestati, nequaquam id, quod constituebatur, Sedem Apostolicam recepturam. Idem in epistola xi,i ad S. Pulchc-

ad Theodosium
concilii)

ait

Comperimus enim

(facta

attribuitur

Hilaro,

non incerto nuntio, sed fidelissimo re-

riam
runt
iii.n

Et

hi

quidem, qui

inissi simt,..

reclama-

i|u;v

in synodo, sicut oportuit, unius hominis tamjudicio, quam furori; protestantes ea, per vim metumque ^ererentur, sacramentis

Kcclesias, et ipsi Symbolo ab Apostolis instituto prajudicare non posse. Rursum in epistola \\.\, aliaswu, ad Constantinopolitanos rQuippecum

vox iilic a nostris contradictionis emissa sit, (juum Alexandrinus antistes, qui totum solum
uotentiaa 3U88 vindicavit, audire contempsit etc.
nmti-iuh.rit, nt

rum, quae gesta sunt, narratore Hilaro diacono nostro, qui vix, ne subscribere per vim cogeretur, effugit. Inepistola xu adPulcheriam : Unus (lcfjaforuni) vim Alexandrini episcopi, sibi omnia vindicantis, effugiens, rerum gestarum nobis ordinem fideliter nunciavit, Ante dixerat umnn leqatorum Hilarum ad sc revcrsum esse. In epistola xlii ad Flavianum dicit, se quantum pateretur, didicisse per Diaconem, qui ab Epheso furtim est elapsus. Rursum hi epistola xlv shniiia de fuga et reditu Hilari scribit.

8 \irtur Tummrnsts in Chr0?liC0 dicfis consentiens,

Pagius ad

annum

gtaliis oonoilii
gestis

de toto

illo

latrocinio ita scripsit

Sy:

ram

scribit, legatos in

449 num. 11, perpecustodiam datos. Etenim

in uodus generalis 2 eongregatur in Epheso qua Dioscorus Alexandrinus sibi principatum usurpans imperiali favore, Butychen postlegilimam damnationem absolvit, et ejus obtrectatores, duarum io Christo naturarum doctores, Flavianum Constantinopolitanum Eusebium Dorvlei, Theodeivtum Cvri. lbam Edessenum
, ,

id ne verisimile quidem est ex allatis S. Prosprn et S. Leonis verbis. Yerum clare id falsum cst c.r ipshts Hilari epistola inferius danda in qua fuqce sua causam exponit his verbis:

Nam

posteaquam

injustaa

ejus

Dioscori) vopotui,

luntati atque sententiae

communicare non

antistites, cssterosque alios impia auctoritate,

oontradicentibus etiaiu legatis Sedis Apostolica\

condemnavit, totamque synodum

sibi

favere

ad aliud concilium terroribus atque insidiis me evocare conatus est; quatenus me, quod absit, autseductionibus faceret consentire ad condemnandum sanctissimum Flavianum episcopum,
anf resistentem teneret
pcrrlar. ut
etc.

monachorum
clinavit.

seditione, militarique violentia inut

Fugit

igitur,

ne

ca-

Demum,
ita

mittam

alia,

Breviculus
t.

omnm

S. Leoni nuntiare posset.

ort.

HistOriCB Euttjchianistarum
eol.

upud Labbeutn

IV
S.

29 Tillemontius in S. Leone

74 mirafur,
legafi

1070

hubet

Dejicitur, contradicentibus

Prosperum

nihil scribere de prolestatione Julii

DIE DECIMA SEPTEMIJRIS.

509

A
(/lW(/

factum videtur. quia

prcesens tunc

solus Eihn-us
fuit in eonci-

Synodo, etmque de solo loqui Hilaro, cum tamen ex S. Leone aliisque constet, Julium quoque se opposuisse iniguis Dwscori qestis. Non a//am h/tjuscesi/entiidegestis.I/t/ii causatn csseopitec/ati in

,-rnt so/licifus. Ordinnrium autemconcilunn quotannu n-hbrabat S. Leo circa finem Septemfois, ui Uquet ex episto/a ejus

Ephosini consi/ii

AUCTORE
.1.

S.

\\i,a/iasi\,
tres

nor,

quam quod Jttlhis se

concilio su/ttraxeri/, ubi

Ho:

satis viderat, ttili/l a>qui posse obtineri, totatnquc protestanti et contradicendi provinciam uni demutn Hilaro pcrmiserit, ita tamen, ut illa com-

ad episcopos SiciH ( r_ v, quihus Ronur adesse jubet m\ diem tei-tiinn Kalewl.

Octobr., ut synndo interessent. ftaque dubitare ri.r possumus, quin orcHnarium istud conciltum

muni

utriusque nomine f/crent. Ita enim recte intel/igit/a\ quo modo uterque restitcrit Dioscoro, et laus tamen pnecipua uni fere Hilaro

adhuc considerett quando liomnm advenit Hilarus,

qui adfuisse
,

Octobris

cutn

videlur ante aut circa 10 varice epistotce, post advcnfnn,

in conci/io, leqantur

ipsius scriptce

a Leone

fuerit data. Ita etiam

exponi

datm

potest,

quo modo

utrumque fugisse

dicat Theophanes, licet de so-

meminer/nt Prosper et Leo. Poterat sane Ju/ius se Ephesi in latebris continere, et omnia Hilaro committere, ne ambo expositi manerent Dioscori violento furori. Quidquid s/'t, ctiam de Hilaro intelligenda sunt, qua> scrihit
Theodoretus in epistola cxvi, Renato presbytero insn-ipta, cum Renatus ad concilium non pervenerit, ut vidimus num. 7.
ejus fortitudi-

lius Hilari pericu/o

Hiiaius vmnio latrocinii Ephesini qesta S. Leoni etsynodo esposncrat.

13

et

15 ejusdem

mensis,

ubi

33 Epistotis vero, quas S. Leo ea de causa qm cum

con-

una cum synodo ud Theodosiutn itnpcratorem et ad s. Pulcheriam imperatricem dedit, suam guo-

cilio

congre-

gato varias de
iis scribxt lit-

queadS. Pulcheriam adjnnxit Hilarus oui in ea narrat varia jam dicta, et a/ia nccdwn expo,

teras: Rtiarus

quoque

siia.

Totam ex

editione Labbei tom.

IV

col.

51

huc transfero

nem

celebrat

Theodoretus

30 Cognovimus inguit Theodoretus, ardentem justumque zelum pietatis, tuae, et justissimam ac legitimam libertatera, qua usus es, cum ea,
:

Uloriosissimae atque piissimjr : augustae Hilarus diacontts. Studium mihi fuisse, post synodum advenireConstantinopolim. dicere

non debeo
quae

quoniam manifesta necessitas

erat.
cle-

quae

apud

Ephesum temere

licenterque acta

me

litteras beatissimi

Papse ad vestram

sunt,reprehenderes.Nec soli nos ista didicimtts: sed in omnem terram reetae mentis tuae sonus exivit, et omnes justitiam, zelum, libertatem, et adversusiniquitatem injectas a te minas decantant. Et haec quidem egit pietas tua, cum uni-

directas nfterre compelleret, ut pariter et vestree pietati, ac invictissimo et Christiams-

mentiam

cam

c^edera (id

est,

damnationem, ex qua Fla-

vtani c&dessecuta) conspexisset.

Quod

si

ceteras

etiam vidisset, quae post discessum tuitm patrasunt, Phineem illum fortasse imitatus esses. Exiisautem, qui posthsec damnati fttere, unus egosum.ne illo irem regiis litterisprohibitus, et tamen absens condemnatus. Hcec otnnia, inquam, de Hilaro, sunt intelligenda, cum Renatus non
tae

simo principi ofticium, quod debebam, venerationisexsolverem. Sed huiccongruo meo pri .pnsi to illud impedimentum evenit quod omnium bonoruminimicumest.etdiristianorttminyemiscit affectus, hoc est, Alexandrinus episcopus, in damnatione virorum inculpabilium potentissimus. Nam posteaquam injustse ejus volttntati atque sententiae communieare non potui, ad
,

aliud concilium terroribtts atqueinsidiis

meevo-

care conatus est

fuerit in concil/o, in cujus Act/s de eo nullibi

fit

(quod absit) aut seduclionibus faceret consentire ad condemnandum sanctissimum Flavianum episcopum, aut
:

quatenus

me

mentio.
nam Renatus,
cui inscripta
est illa
la,

episto-

in concilio

non fuit.

nequeo Baroi/io, qui ad a/i/i/im 449 ob has Utteras existimat, Re/iafum concilio interfuisse; prout et alteram ejusdem prohare nequeo opin/o/iem, qua insinuat, Julium
31
assentiri
et

Etenim

resistentem teneret, ut mihi non esset licentia ad pietatem vestram Constantinopolim percurrere, aut ad Komanam Ecclesiam remeare.

34

Verumtamen

eonfidens de auxilio Christi,

scribit
S.

Renatum remansisse
:

in

concilio post

fugam

Hilari

neque eni/n dubitarepossim, quin Hilarus

quod attinet ad damnationem reverendissimi et sanctissimi viri, innocentem me integrumque servavi licet nulla flagella, nulla tormenta me
;

ad Pukheriam

de gestis in

Synodo.

ex legatis ultimus in conc/lio manserit, scilicet usque ad damnationem Flaviani, eaque decausa evidentius adierit pericuhim. Quod spectat ad
inscriptionem epistola? Theodoreti ; aliqui credunt
esse corruptam, epistolamque non ad Renatum, sed ad Hilarum fuisse datam. Alii malunt credere, Theodoretum revera ad Henatum scripsisse; sed ex errore eidem atlribuissegesta Hilari. Non est incredibilis hic error, quia Theodoretus

possent facere ejus consentire sententiaa

sed

omnibus

derelictis, exiinlo discessi, per iriCOgnita

et invia loca

eam

Romam veuiens, nt reverondissimo Papae omnium, quae in Epbeso gesta sunt, idoneus nuntiator cxisterem. Vestra itaque veneranda clementia cognoscat, a praefato Papa cum
omni Occidentali
in

concilio reprobari omnia.quae Epheso contra canones per tumultus et odia

secularia a Dioscoro episcopogestasunt, etnulla

videtur scivisse

Renatum

fuisse

missum ad

conci-

ratione hsec in his partibus suscipi posse, quse

Hilarus fuga

lium; ignorassc vero eutn in via hcesisse, Ilinc credere potuit ab eo facta esse, qua> in Syria prwdicari aitdiebatde secundo S. Leonis lcgato. 32 Porro S. Hilarus, postquam impias ma-

per potentiam pnedicti, non sine laesione tidei et praejudicio sanctissimi viri innoxiique commissa sunt. Quae vero constanti ac fortiauctoripro tide a me nunciata sunt, superfluum nam hEBC ex litteris beatissimi credo narrare
tate
.*

nus effugerat, per incognita et invia

Homam
exponit
S. Leoni,

loea, ut

venit,

ipse

loquitur,

Romam

properavit, eoque

per-

omniaque

venit

mense Octobri ejusdem anni 449, ut colex concilio Romce celebrato ct litteris S. Leonis. Attamen non existimo , concUium istud convocatum esse a S. Leone post acceptam
ligi potest

Papae poteritis agnoscere. Unde, domina splcndidissima, atque ciementissima augusta, adoranda vestra pietas, in quibus libenter fecit
initittm
,

relinquere

non debet, sed

hsec zelo
Uilonu

religioso fidei, constanti voluntate servare.

Hilari narrationem de infausta concil/i exitu. Ve-

35 Quandoquidem pauca supersunt de

S.

Hi-

posl

rum maqis verisimile apparet, ordinarium fuisse concilium, quod jam congregatum erat, adveniente Hilaro
;

laro dicenda ante pontificatum, eapradictis his

preedictam
ieyatwnein
factus est

subjunqam.

Vidhnus num.

Hilaruni

t/h

uno

licet

fortasse S. Leo plures eo

scriplore vocari archidiacoiniiu,

ipsius ieqatioad

quando narratur
quin archidiacunits

archidiaoomiSi

anno,
ciliutn

quam

alias solebat,

ad ordinarium
,

conexttu

synodum Ephisinam. Dubium

potest,

convocasset

episcopos

quia

de

guogue nu/lutn superesse

560
\i

DE SANCTO HILARO PAPA

:

rnu;i:
s.

conus aliquando fuerit

erat,
(jui<l

nam

archidiaconus

dum

plius
si

me impendere voluisse.quam possim.Quod

aliquid tua lectione confecero, id erit

J.

cyclum Paschalem componendum, et atthonorc/n S. fjnircntH crslruendum in

ut
suis locis

dignum
:

profecto divini numeris;

tise

tum etiam benevolen-

curavitf
satis

v/dehimus.

Verumtamen

certum videtur, nccdum fuisse archidiacolet/otus

num, t/uando

Ephesum

est missus,

cum

S. Leo, S. Prosper, aliique scriptores diaconum vocent ; nullus archidiaconum, prceter unicum

cujus favor oblectans inertes quoque excihujus fide tat ad profectum. Nec dubitabitur cujus estadhortationesusceptum. perficiendum, Cum mihi quoque fiducia sit, peragi posse, quod
praecipis, cui
id

tam confidenter

injungis. Quis

qui archidiaconi titulum ipsi trihnere pofuit, aut ex solo errore, aut t/uia Hilarus deindc revera archidiaconus fuit. Hinc probab/Iius ad Hilarum datanon fuil Theodoreti epistola cxvnr,
iilutn,
(jua> inscripta est: Archidiacono Romse, prceser-

jam praesumptum, quod etiamper mecredisimplendum? Neque enim temere delegasses, ubi non tam

namque non

intelligat tuisorationibus

meae doctrinse industriam,

videres exposci.

quam tuum

judiciurn

tim

nurn,

cum Theodoretus non ad quem scribebat,

E/ihcsiiut.
f)e die

insinuet, archidiaco-

fuisse prtesen/em in

pseudo-synodo
actuncrogavit Victorium ut
ecriberet de

86

Paschat/s celchra/idi anno 455 orta

erat dubitatio
scripsit

non

levis,

de qua varias epistolas

Paschali
,ilil"W

S. Leo. Binc S. Hilarus tunc archid/aconits, cerisimiiitcr pctcntc S. Leone, pervolvere

camit
nutti,

scripta a

rotjuvitt/ue
iif

de ratione Paschali, virum erutlifum, Yirforium Af/uitadiversis

Yictorii,

IV. Hilarus
creatus,

anno 461 Papa mense Novembri

:

ca de re scriberet. Epistola Hilari legi(

tur aulc

'anonem Paschalem
l
,

a Buchcrio

atque ita habet : Dilectissimo et aancto fratri Victorio Hilarus archibonorabili (li.'ic(iniis urbis Romae Cum pleraque de ratione

editwnpag.

de die controversia est; sed probabilius est, electum esse

die 17.

Paschali.

i.uii

de

Graeco

translata,
;

quam a

discrepareinter se l,:iiinis condita, reeensorem utrorumque sententiaB, atque sihi invicem resulut neutra pars, dum impugnatur tare perapexi
:

.ih

:illri;i,

putet.nr evidenter rnlstruere hujus

observantia; disciplinam.

Quo

(it,

ut

cum

ins-

Mortuo
contigisse

S. Leone Papa, successor ejusdem in Hilanui

titutio Latina vel Graeca eruditioni domesticae

pontificatu e/ectus es/ S. Hilarus.

btrumque

anno 461
pontifcx

ji1

magis Pavere contendit praecipuo muneri peragendo inter eorum dissensiones tempus ssepe non congruat. Quapropter, dilectissime frater, tanta rerum ambiguitate permotus, tuse dilectionis st.udio fldenter injungo, ut per otium dili;

anno

461, scrip/ores neo/erici cottsen-

tiunt: a/ iidem
die.
es/

mul/um discep/arun/ de

post S. Leovuit

niense et ncm, quem

die 4

tam
4G1

f/uibus obii/ S. Leo,

quam

Hilarus. Antonius Pagius in Critica

quibus cleelas Pagius ad an- obiisse

num

num. 3 de

Novembris die emor/uali S. Leonis ita

genter inquiras, vel

nrintiir, vel

Le

aupradicta diversitas
in-

scribere incipit: Dies et

mensis, quibus S. Leo

qua potissinium ratione veritas semper tenere

in

Magnus ad Deum
troversia fuerit.

migravit, hactenus in obscuro

dagetur:

titdeinceps dissonaa opinionis errore

possit universitas.
fideles,

sublato, idem

Quatenus cuncti

commune

a dubiis

ihus expediti, iu suinmi celehritate mysterii

inolVenso ilevotionis l.rumite dirigantur.

n.iln

Ora pro

dilectiasime frater.
et

anno nunquam conE/ paulo pos/ opinionem suam exponit kis verbis: Mors ejus, quod huc usque omnes latuit, contigit pridie Nonas mensis Novemhris, seu die quarto ejusdem mensis. Hanc opinionem de more sequ/tur Franeiscus Paoius
fnere, licet de ejus mortis
in

Innr

Victoriui

87 Paruit Hilaro Victorius^

ml,inii srrijisit

chalem
rc
ittut

composuit, non quidem ab

critililuin

Canonem Pasomni erroct

afi

Breviario

Pon/i/icum

Romanorum

/om.

paq. 207. Verum

il<t

dum

rationes Pagii studiose per-

Canonem Paschalem.

iiitinunrin,

tuincn,

eruditis

volvo,plura invenio icviter asser/a quamprobata,

ut totaipsius dissertatio incertis solu/n nitatur
et
/titiociniis

paUCtS

(iinliiiluut cl
<//>//</

Itiuf/aluui,
Htirtirii/int

f/ucinati/noiit

flum

ritlrri jmtcsl

prcepOSl-

conjectwis. Henschenius noster

ad

Hs scriptorum elogiis, inquibus

Hilarus passim

Papa nnno
/iciii,

vocatur.
\'.u
,

Attamen
Victorius

f/it<tiuff>

necdum erat Papa ad eum misit Gano*

2
:

Leone cum an/if/uissimis Martyrolof/iis Hieronymianis obitum S. Leonis retulit ad 10 Aovembris, recleque observavit, hunc diem
11 Apri/is in S.

rtii

itu

prwfutur pag.

Doznino vere
fVatri

sancto,

ac

venerabiii

in Christo

Hilaro

archidiacono Victorius, Utinam praeceptis tuis, arohidiacone venerabilia Hilare, tam effectu vaLeaxo parere,

cum die electionis S. Hilari post septem secutce. Henschenium secutus est Tii/e/non/ius no/a 73 in S. Leonem, et Sollerius
opfi/nc ronvenire
dies

nosler

in

observa/ionihus

ad

Usuardum

die

quam

\ot<>

Est enim el hoc opus

11 Apri/is, merito
tia/n,

ridensnimiam Paaii confiden-

arduum,
KJgo

et meaa intelligentise facultas exigua. autem, quod ad me attinet, etiamsi deLegatse materise superer quantitate, satis habeo

qui, relic/a sen/entia dudum cogni/a idoneisque monumentis nixa, a/iam obtrudere voluit

t/u<isi

certam;

cum ne probab/tem quidem

hacte-

jussioni iu;e possibilitatis mesa obedientiam non ilcfinssc qiuv tametsi ministerium minime im:

ttus /utlir/trc

possim.

pleret injunctum, certe debitum persolveret obsequiuin. Toquo deprecor, ut si quidpiam sccu^,
ijii.nit

voluistij proveneritj Lmbecillitatem

meam

illo inven/o Pae/i/, sed longe pro* subinde pro certis argu- babilius est obiissr mentisvenditat, ut scxcentis exemplis facile de- eum monstrori posse/, brevi solum ratiocinio lubet die 10,

39 Quod assero de novo

leves ronjec/uras

t/ui

atque onus impositum eequo jure perpendens, imperfecti laborem negotii officio malis jestimare, quani merito. M:i\uiiiiin cnim iudicium
caeae

ostendere. Pagius ex dictis de duratione sedis linmfarii i. CaMestini I, et Sixti 111, ac ex interpontifloio, quod post Sixti IHmortem
fuit,

erga

te

reverentias est, imperiis tuis

am-

consecrationem

S. Leonis fixit mensis Septemhris,

DIK DECIMA SEPTEMHRIS.

ut ipsc agnoscit. Atqui de die ordinationis S. LeoniSj quam multis ratiociniis incertis qutvbris,
SlVlt,
-

501

pagio non ronscntiuuf ita Ut fundamentum istudplane vaeillet Post positum

atii
,

mutti

vero istudquahcumque
et conjecturis

fundamentum,
inccrfis utitur

ratiociniis
:

rursum
sedisse

nam

ex

codicibus paucis ct scriptoribus aliquot medii cevi

statui/,

quemadmodum initio Actorum synodalium Legitnr: iterumque coeunt sequentibus diebus, eteaconstituunt et decernunt, quas in epistola ad Tarraconenses ipsemet Hilarus exponit. Ha>c omnia mutuatus est ex Tentzelio keterodoxo t qmeademfereverba habei in Schediasmate

tractet

AUCTORK
.!.

S.

annos 21, mensem unum, et dies tredecim, cum fateatur alios codices multos

Lconem

deNatalitiis episcoporum num.%, 42 Verum tota illa expositio improbabilis

est,

f/ubd ROfl f/WJ-

habere, dies 26, sed manifpsto, inquit, libra-

riorum errore. Nimirum error hic manifestus cst, quia dicti dies non congruunt sententice Pagii, Eadem de causa definit, diem emortualem non
esse

uniceque qumsita, u/ qualiscumque redderetur ratiO, cur COnciUum a dic Y> usr/ur ad lil ut
17

posi nntalem

Novembris
fortasse

fuerit

dilatum. Quatuor

Hilari

diebus

episcopi se

quod

annumerandam
S. Hilari

Praderea
bris,

diebus tredecimjam dictis. ordinationem figit 12 Novem,

dicuntur praparasse ad conciliwn, duabus horU absolutum est. VrU bus consequenter diebus institerunt cuttuidivino:
id mihi nec

quod mox refutabitnr ut saltem minus probabile. Nunc cruriito tectori judicandum relinquo, utrum potius credere debeat, S. Leo-

nisi prius

TenUelius persuadebit aut Pagius, ostensum fucrit natalem Pontificis tribus diebus celebratum fuisse. Quod additur quarto die episcopos hortatos fuisse
Pontificem
ut tractaret dc rebus ecclesiasticis ridiculum a plane inventum est Tentselu, qui verba S. Hilari male
intellexit.

nem

obiisse die 4

Novcmbris, per
ipsitis

fot incerta et

scspe hiantia ratiocinia qucesito,

tyrologia deposiHonem

celebrant

quo nulta Mar; an die

10 Novembris, quo Fasti antiguissimi magno consensu depositionem S. Leonis annuntiant prcpsertim cum ratiocinando eadem facilitate ad
i:

alloquitnr:

HUarus enim initia conciliiepiscopos sic Quoniam religiosus, sancto Spiritu

congregante, conventus hortatur, ut qusecumque pro disciplina ecclesiastica necessaria sunt,

cura diligentiore tractemus. SiPagiushaic verba paulo attentius considerasset, nonfecisset episcopos

et

Uilarum

electum esse

10 Novembris pervenirepassimus quam adquartum. 40 ffisce breviter de die obitus S. Leonis observatis, progredior ad dicm. quo S. Hilarus fuit

summi Pontificis

hortatores;

sedvidissetWarnm

diell ejusdern mensis:

cnm illo utcumque connexum. Laudatus Henschenius in S. Leone Magno num. 6 recte ita habet : Favet valde hisce antiquissimis Martyroelectus,
iogiis

et

tempus
,

sedis vacantis, et electio suc-

opportuna occasione convcnirntiiim adfesHvitatem episcoporum excitatum se dicere ad tractandum de rebus ecclesiasHcis. Quare uerisimile non est, concilium istud habitum fuisse quatuor, quinque aut scptem diebus post natalem Hilari, ideoque
natalis
bris.
ille

cessoris Hilari

qure cadit in 15 Kalend. De-

minus

probabiliter figitur 12

NovemSl

cemb., sive 17 diein Novembris, cum a dicta depositione, seu die 10 Novembris, cessavisset episcopatus dies septem uti indicatur in Pontificali Romano ete. Hanc sententiam de electo
;

43 Contra longc probabilius apparct, concilium

istud celebratum fuisse ipso natali die Hilari
iile sit
:

n> ipSO

nOr

sive

tali cjus

ordinationis sive electionis

tunn merito

Hilaro die 17 Novembris sequitur Blanchinius in Notis Chronologicis ad Anastasium Bibliothe-

carium nupcrrime recusum tom. III pag, 145, ubisic habet; Mire autem consentit cum die depositi Leonis Magni 10 Novembris vacatio sedis
per dies septem, et electio Hilari successoris 17 ejusdem mensis et coronatio sive Ivtpopost consequitur cum Dominica vfafio? biduo 19Novembris. Ucnc jam probaverat in Cceiestino I pag. 93 ex concilio Romano, quo item argu-

utrum dierA elcctionis au ordinationis suce ut natalem celebraverint PontiHces. Imo si consxdamus Sermones S. Leonis in anniversario
dubitatUT,
die assumptionisejus habitos
;

moxin primo

vide-

bimus, ipsum loqui de electione sua, non de ordinationc, ita ut verisimilitci- ipse electionis SUAS diern

cum

ut natalemcelebraverit, cjusqur

exemploWlwsA

mento utitur Ilensehenius. Pagius istius concilii epocham cnnatus est suce etiam utcumque accommodare sententim ; at parum probabiliter, ut mox

c
ut ostenditur

videbimus.
41 Hilarus anno 465 ceiebravit mense Novcmbri concilium cum episcopis, qui venerant ad natalem ipsius, ut iatius videbimus 7. De die celebrati concilii Pagius ipse ad annum 465 num 5 hcec notat, in editione Lupi notari 16 Kalendas Decembris, in Labbeana, sub die 15 Kalendarum Decembrium, sub die 13 (Kalendarum) in appendice codicis Dionysiani, et Itaque secundum codices ">/t in Moguntino. edittones concitium istud habitum cst, die 16, 17 aut 19 Novembris : ac unico die absolutum fuit, ut ostendam suo toco. Pagius, qui
.

non vero ordinationis diem, ut supponit Pagius. Verum quidquid sit de hac observatione, a qiia non dependet pr&cipua controversia, ex epistola Hilari, quam scripsit ad episcopos provinciai Tar raconensis secundum trartata in illa si/nado, evincimihi videtur, in nataliipso 'BW&ri synodum fuisse habitum. Ita enim apud Labbeum tom. IV
col.

ex concilio
anni 405,

ctis

1036 in dicta epistola loquitur Pontifex: Leergo in conventu fratrum, quos natalis mei

festivitas congregarat, litteris vestris, etc. Voces

itta,

quos

natalis mei

fesfivitas

rongregarat,

idemsignifirauf ac illa, qui ob festivitatem natalis mei erant congregati. Atqui congregatio ob
festivitatcm fitin ipsa festivitate.
ifltt

iu

ipso natali Hilari habita est.

Synodus igitur Catr vcrba

Pontificis explicari

uripic aliquidobestj

nequeunt modo ceque naiwali; quo minus ita exponantur, ut

illu

ostrinhnn
n/si brrvis

7,

ubi de

si/uodo,

qum non

fuit

consultatio sitnuni

Ponti/iris,

latillS

natalem, seu diem ordinationis

/uisse

Hilari
ait

credit

duodecimum Novembris
e.rprimit
:

synodum

agam. 44 Qai snnodunt iilam ab

gregarat,, ita
rpisropos

ipsa frstivilatr

amo-

fnit

habitnm

aliquot diebus pOSt habifam, afquc ita apinionem

vent, voces illas, quos uatalis

mei festivitas con-

suam
bris)

Episcopi

eo die (12

Novem-

congregati initium faciunt a divinu cultu, in eoque perseverantduobussequeutibusdiebus, Sabbato nempe et die Dominica. Quibtis confectis, hortantur Papam, ut quaecumque pro

disciplina ecclesiastica sunt, cura diligentiore

hauddubie intelligunt3 ut credant liomam rcuissc ob fcstivitatem, cit/ur occasione vocatosad conciliwn. Verum plussignificantverba Hilari, quinon loquitur de conventu adeamqjem urbem, $ed de conventu, in qw lecta sunt litterce, sive de conventu ad unum locum.
7
1

Septcmbris Tomus

III.

Uaque,

562

DE SANCTO HILARO PAPA

cum
conventus
ille

AUCTORE
J.

Itur/ue,

factns

sit

ob fcstivita-

et ha? tas.
ilifi

s.

tcm, etiam factus est in festivitate. Nam episcopi festivitatetn aiiis diebus Romam conpoterant ; sed in unum locum non conveftuerc

Baronius ad
est,

quidem ob

erant ob novissimas hwreses in iis damnaannum 461 num. 14 existimat, initio pontificatus facta ab Hilaro, quodnec nec certum. Monuit

improbahilc

haud dubie

niebant ob fcstivitatem, nisi in ipsa festivitate. Quare omnino dicendum videtur, concilium fuisse

habitum in ipso natali: et consequenter, cuma ii/o die nullo kabitum dicafur die 12 Novembris, Hilarum quod ncc e/ectum nec ordinatum esse S. aliunde quoquc improbabile B8t, quia dies ille nimis
;

Orientis imperatorem, et prcecipuos cpisoccasione copos Orientates de electione sua, eaque mittcre potuit. decrctalem illam

Leonem

ad Uo n ^ 46 Cura scribendi Oricntalibus fortasse effecit, scripserit ad epis- tium ArelatenUt paulo serius de electione sua sem de ekctio. copos maqis vicinos. Baronius ad annum 462

item

vicinus cst mortuali S. Leonis seu 10 Novembris.

num. 2

ait

Post hunc vero si

sedes vacasse dicitur post

numeremus septem dies, quibus mortem Leoms, habeNovembris, quo

:

Januario,...

Anni hujus initio, nempe mense Hilarus Papa litteras de sua crea-

nesua,

tione scripsit ex moreadomnesecclesias. Deinde

subjicit epistolam

mus Hilarum eiectum esse 17 synodm Uhi figitur apud Labbeum

nnm,
esset
utii

ad Leontium Arelatensem da-

cumque

quo etectus est. Hilarus, 19 Novembris Domfnica, consecratio peragi potuitl9, quo
401,
fixcrunt. Itaque. sive
sive

tam, quajubet illum per universam provinciam scriberc de ea electionc. At hinc patet, Hilarum tantum scripsisse ad metropolitas aut primates,
ut ipsi ulterius seriberent ad episcopos sibi subordinatos. Totam epistolam, ex Labbeo tom. IV
col.

sgnodum

respiciamtts

ad mortualem diem S. Leouis,

coneilii

addiem
17

dicti

Romani, utergue recte congruit, quc permadvt Hilarum esse etectum die
vembris anniA&l.

et uter-

1039 huc transfero

Dilectissimo fratri Leon-

No-

tio Hilarus.

Quantum

reverentiae in Spiritu Dei,

qui

subditos sibi

inhabitat

sacerdotes, beato

Petro

apostolo et Sedi ipsius deferatur,

omnibus

arbitror esse

compertum

quibus paternarum
:

quos cum traditionum incorrupta custodia est nostras ordinationis primordiis gravolumus de tulari, opera, quse in nos divinae pietatis dignatio ostendit, sanctitati tuse duximus indicanda ut ipse primum pro eo, quem in nobis invicem
:

V. Gesta Sancti in pontificatu pro' fidei confirmatione, et

semper impendimus, prastante Domino,

affectu
:

leeteris

cum

Leontio

Arelatensi

deinde utdispositione tuae fraternitatis omnibus per universam provinciam fratribus et consacerdotibus innotescat, quod humilitatem meam dextera Domini visitare dignata sit, et
pro suee
gratiffi

aliisque episcopis Gallia>

pro

in Apostolicse Sedis

sed

regimen, non pro merito, abundantissima largitate

disciplina ecclesiaslica.

commiserit.

Proinde, frater charissime

sanctitatituse praesenti

quod sermone patefecimus, in

,

omnium fratrum (quemadmodum

titiam deferre dignaberis
:

dixiraus) no-

ut supplicaturi
,

Do-

mino nostro Jesu Christo

Sanoftu setibit

sicut exultationis

Anastaiius
Fecit

IHOliot/tccarius gesta S. Hilari

in

gaudia, ita profutura universali Ecclesiae ora-

pro fide

et

oon-

pontiflcatu enarrare incipit hcec

modo : Hic

tra Imreses:

dBcretalem,

et per

universum Orientem
Ephesi-

sparsit epistolas de ride Catholica et Apostolica,

tionum suarum nobis vota conjungant. Dominus te incolumem custodiat, frater charissime. Dat. 8 Kal. Febr. D. N. Severo Aug. Conf.
*

ai.

conflrmans

fcres

synodos, Nicaenam
vel

nam

nt

Chnhedonensem,
Leonis
(litteras

tomum

S.

Archi-

epiBcopi

scilicet

ejusadS. Fla-

Hilaro obser- ob quam episvat, Pontificem qualecumque gaudium de sua tolam immerir to carpitur. electione insinuare, indeque ait. se valde duin S.

47 Tillemontius tom.

XVI

vianum) et damnavit Eutychem et Nestorium, el DioScorum, vel omnes sequaces eorum, et

omnes

lucrcsos, ct

conHrmans auctoritatem

et

an S. Augustinus et S. Gregorius umquam usi essent ejusmodi verbis in scribendo. Verum respondeo, censuram esse idoneo destitutam
bitare,

principatum sanctae Sedis Apostolicse. /// antiquiori Pontiflcum catalogo apud nos ante toiiiuni I Aprilis paq. 34 de hts tantuiit lequntur
sequentia:
suni

fundamento. Certe Apostolus

dicit in cpistola

Bic fecit decretalem, et per univerdirexit,

Orientem

et epistolas de fide
S.

Ca-

episcopatum desiderat, bonum opus desiderat. Atquisi desiderare cpiscopatum licct, modo desidcrium oriatur ex bona intentionc, gaudere ctiam licet de
cap.
:

ad Timot/icum

Si quis

tholica.

Dubitari non potestt quin

LeontS iton pauCOS

Hilarus

obtento cpiscopatu, prajscrtim

se

si

quis agnoscat
essc
,

f.icnifilo S.

ad

Orientis im-

divino

beneficio

provcctum

nt

facit

peratorem
ti/iliis,

et <ut

patriarchas Orientalis Ecclesioe

scripserii epistolas contra fucrescs Nestorii et

Eu-

qui semper egregium ostendit studium servandi discipUnam ecclesiasticam, post electionem

S. Hilarus. Potcrat S. Hilarus,

uirilun/ co tcniporc quiesceiitcs

at illm esc-

suam gaudere,

oc-

ciderunt.

Attamen minus certum

est,

aninuna

casionem
Poterat,

sibi

datam

esse

multa bona opcrandi.

aliqnn

epistoia decretali sic conflrmaverit tres synodos aecumenicas supra enumeratas, ut prce-

inquam, ca de causa gaudere, Deoque

termiserit

Constantinopolitanam
ir<

sub

imperio

gratias agere, etiamsi in ea fuisset dispositione, ut, si Dco id gratius credidisset, maluisset

Theodosii H/Tagni etpontificatu S.

tiim, (jinv intcr

Damasi habi-

pontiflcalem dignitatcm humiUter fugere,

umenicas uumeratur secunda. Si id fiietum cst, noiuii llilarus omues st/noilos iccuincnieas rcccnsere scd cas tantum con/irinarc, quic tunc nuuiinc ernut in ore omnium. Tatis erat Nicirna, dc qua freqnentissima fit mcntio in Ephesina et in Chalcedonensi. Tales
;

admodum
libet

Sancti

quemnon pauci dignitates quas-

laudabiiitcr aversati sunt. Quare, si forte

SS. Augustinus

et Gregorius de siut electione iisdem cerbis uti no/uissent, inde nihit concludere possumus, quam Sanctos modis diversis ad

eumdem

tendere finem. Itaque non video, S. Hi-

larum

; ,

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

larum aliguid
con/rarium in hac ipsa neque enim
sit

563

scribcre

in

Hla epistola,

quod
et

etiam

inferiori

gradu

positos,

Christiana: humititah,

quam

abundat, mul-

AUCTORK
J.

tum

et in
illi

accedit augmenti, quod per virum spectabi-

S.

aliis sine affectatione

prodit

maxime humiles
humiU/a/em,

sunt, qui

ma-

ximam

lem Pappolum me sunt delata

in

verbis

nostrum sermonis tui ad principia. Ex quo tamen conjicio,

episco P ;,r

filium

quce

sabinde

affectata est, prce se feritnt. Fta>c breviter respon-

paginam meam, quam dudum de

:

Tiliemontii, cui tanPontifices carpendi fuit libido, ut quamiibet arripueri/ occasione/n, et ne a Sanc/is
ta

denda credidi ad ccnsurmn

Romanos

quidcm
Uontius
Hilaro gratulatur.

abstincre

volueiit.

Verum

in

viam

redeamus. 48 Leontius Arelo/ensis

mei primordiismisi.necdumtraditam tibi fuisse, cum scnberes de qua utique non siluisses, nisi perlatorem aliqua causa tardasset. Unde quod et consuetudo poscebat et charitas, jampridem me executum significo et hoc ipsis littera:

rum exemplaribus,

jam

quai direxi, plenius

nosse

audierat electio-

nem Hilari ante acceptas ejus litteras, eidemque gratulatus cst per litteras ad eum datas, antequam epis/olam Hilari acceperat. Hasce Leontii
litteras edidit

Acherius lom.
:

V Spiciiegiipaq. 578,
Domino meritorum

voscupio, utofficiofraternoinnullo mtelhgsrtaa fuisse me desidem et ita vicissini freqaentandis studeamus alloquiis, ut vicem nobis communis praesentiae scribendi cura compenset, fratercha:

rissime.

ex quo eas huc transfero

51 Affectus itaque tui gratiam petiisse non humanandm-

fastigio laudatissimo et Apostolicae Sedis dignis-

passus es

simo Papae domno Hilaro. Quod Leonem sanctissimum praedecessorem tuum mors abstulerit contra haereses invigilantem, et lolium in agro Doraini, heu nimis fruticans eradicantein dolemus. Quod de tua Sanctitate reparaverit, gratulamur. Nam gaudet filius de honore matris,
!

quod ei sollicitudini intentum te esse dwn cognosco, ut custodiendis paternorum canorum reguiis studere me cupias quo desidorio nihil concipi salubrius potest, quam ut in una Eccle:
;

et atniru:

sia, cui

rugse,

oportet nec maculae aliquid inesce, nec unasit in omnibus observatio discipHnss.

Cui

si

et
*

cum

Ecclesia

Romana

sit

omnium

mater,

dum
bere,

est,

aliquid eruditionisautcnrreptionis addenrectissime per vestram diligentiam

si,

nobis.

opinor

* gaudendum. quod in tanta consternatione rerum, et infirraitate saeculorum, super eam te erexerit, ut judices populos in aequitate et gentes in terra dirigas. Unde cum nobis

fuit vobis

consuletur,

quemadmodum

es dignatus scri-

tam instructa ad nos

fuerit

persona

di-

recta, quae inquisitionem nostrara plene ex omnibus possit instruere. Spondeo enira, quantum

ille per Concordium ecclesiae nostrae diaconum, qui tunc praesens erat, cum Sanctitas tua ad id honoris fastigiatum culmen evecta est, relatus est, gratias Deo nostro reddidimus, et te decrevimus quam primum hac humilitatis nostne

nuntius

gratia Dei donat, ut spondeam, hoc

me

ad oni-

versalem sacerdotum Domini concordiam provisurum, ut omnes non sua audeant qurerere, sed quae sunt Christi studeant obtinere. Deus te incustodiat, frater charissime. Bactenus Hilarus, qui respondere vide/ur ad aliqua. in lit teris Leontii non exprcssa. Fortasse id contigit,

columem

epistola salutare

ut et sic affectus, qui inter

et

tuam Sanctitatem

nos jam diu coaluit, in

filios

Doniino corroboretur, et de cetero augeatur,

quia Pappolus, perlator

addidit.

cpistofa*,

aliqua oretenus

cum
eid&nque
Arelatensis
ecclesice

debita reverentia, qua decet

Patrem

Tempus

scriptw Hiktri epistolce

proserjui.

diiur; at conjicere possumus, scriptam esse

non admense
deinde Leontium acritn
reprehBnditj

juru

commendat.

49 Benedictus itaque, qui venit in nomine Domini. Jam fortiter Sanctitati tuae insudandum et anhelandum est, ut quod sanctissiraus Leo Papa incepit, ad terminabilera perducas limitem, et cum exercitu Gedeonis per tubas in ore fortium concrepantes, et per lampadas in robusta manu agitatas et ventilatas, maledictos muros Jerico jam toties anathematizatos et quassatos Sanctitas tua faciat prosternere.

Martio aut Aprili. 52 Quantumcumque

in pwmissis littrris amorem erga Leontium ostenderet ffilarus, eidem tamen acriter eodem anno scripsit, quod ab eo

quod non
monuisset
Ilermere
episcopo,
dfl

monitus non

essct

de facto quodti/n disri/dimr

rr-

clcsiasticiecontrario,

quod mo.r

e.rp/irabo,

erum

ut studiosus lector perspiciat,

invigitari,

quam

seduio vcilct

guamgue

ipse invigitare/,

Ceterum

ret contra disciplinam Rcclesiw,

nequid fielitteras rjus ad

frater-

cum

ecclesia nostra Arelatensissemperab Apos-

Leonlium ex laudato Labbeo

hic rcritabo. Dilec-

tolica

Sede amplis favoribus

et privilegiis fuerit
,

tissimo fratri Leontio Hilarus.

Miramur

decorata, rogamus Sanctitatem tuam

ut per

eam

nihil nobis decedat, sed potius augeatur, ut

nitatem tuam ita legis Catholicas immemorem esse, ut quaeque iniqua et contra patrum nostro-

tecum in vinea Domini Dei Sabaoth valeamus, et invidorum conatus infringere, quos, si non esset auctoritas reprimens, certum est de die in diem grassaturos in pejus, quia
et collaborare malitia,

rum
tuam

statuta in provincia, quae ad monarchiam pertinet, si ipse aut non vis, aut non potes,

qui

nos

oderunt

ascendit

seraper.

Epocha partim erasa designat sai/em annum 462, quo Severus erat consul Occidcntalis. Ex K vero, quod initium est voces Kalendas, conjicere possumus scriptas esse
Dat. K.... Severo aug. Cos.

etiam nec nossilentii tui taciturnitate permittaa corrigere. Siquidem quod et rumore cognovimus, et quantum diligenter a diacono Joanne, qui a magnifico viro filio nostro Frederico litteris suis

nobis insinuatus

est,

requisivimus, quod

iniquissima usurpatione quidam

Hermes

episco-

patum

has
arii,

litteras circa

aut post

medium mensis Februdies antc

Narbonensis execrabili temeritate praesumpserit. Quam rem decuerat sancticivitatis

quando numerabantur
; ;

Kalendas

tatem tuam ut nobis in vestigio indicaret. Qua

de re, frater charissime, monemus, ut, si fides adhibeatur assertis, seposita excusatione, ad nos tam tuae dilectionis, quam iVatrum nostrorum,
aut per portitorem litterarum, aut per quem elegeritis, subscriptam manuum vestrarum
ipsi

Martii
titteras

cum scripta* sint ante acceptas Hilari sed ita ut Hilarus miretur in responso,

suas necdum fuisse perlatas,

bantur.
AUera Uilari nd Leontium
epistola

dum
alias

hce scribe-

50 Acccptis Leontii

iilteris,

rursus
t.

eumdem
col.

dcdit S. Hilarus. Basce ex Labbeo

fratri

ad IV

re-

1040 subjungo. Dilectissimo

Leontio

Hilarus. DiLectioni

Gallicanas, omnesque

meae, quae circa ecclesias in eis Domini sacerdotes,

ut quod definire possiDeus mus, recurrenti pagina possitis agnoscere. frater charissime. incolumen custodiat,

ationem transmittatis;
te

Dat. 3

Non. Novemb. Data quoque

est hatc

epistola

564
ICI

DE SANCTO HILARO PAPA

eodem anno 402, cum visuri simus totam causam anlc fincm anni fuisse omnino
iitteras

fOEE
s.

epislola

Hilarus exactiores de causa Hermetis

in-

J.

illam

finitam.
i/lll
<:/<>

structiones accepit, sive eas Leontius ipsc ante acceptis i n ~ acceptas Hilari iitterus iransmiserit, sive illas struckonibtu

/im

,;,/

53 TUicmontius in S. Hilaro art. 3 factum

cathedram Uermetis, quod Hilarus tam acriter rcprehendit, mtetrensemear sic exponit. Hermes, qui archidiaconus erat yue exdusus, s. Rustici Narbonensis, ut liquet ex epistola \>i,l,t,tt,:its<n,
oceupaverut

Pontifex accepcrit ab aliis GaUiarum episcopis, Gwminat i n coneilio ac qui liomam confluebant aduatalcm ipsius ce/e-

S. LeontS n, alias xcn, ordinatu.s fuit cpiscopus

/fitcr/c/isis, sef/
ci///i

admittere nolueruni Biter-

brandum ; sive Hermes legatos Hnmam miserit ad causam suam dcfendendam. Certe Hilarus rem illam judicandam et componendam eodem mense proposuit in concilio, quod liom/e habuit
in natalisuo, id est, in die electionis vel ordinationis suoe, sive 17

improbat

renses} nescitur

qua de causa, nec jus suum pro-

sccutus csi llrrmrs. Ucindc morttto S. /iustico,

aut

19 Novembris

ibique

Bermes promovetur ad episcopatum Narbonensem. Detata ha;c res erat ad Hilarum per Joannrm diuconum missum <> l/iderico, /<>>/>> Theodorici Visigothorum regis, ut vult Tillemontius.
litn

duplex adfuit iegatio, a/tera contra Hermetem, altera pro Uermete, quantum conjicere possumus. De hocjudicio Hilarus ita scribit injam laudata epistola viii : De quibus (Hermetis excessibus)
prsesidente* fratrum
diversis

iitt,/

hobentur ptniim i/i epistola Hilari laudanda, partim in data. Verum addit Tiilc/mmtius, rit/rri llrrmrlrm surcessorem fuisse
tunitia
/iustico
,

provinciis ad

numeroso concilio, et ex diem natalis nostri in

'%.

spdentf

honorem

desujnatum u S.

liuslicumque scripsisse
consenti-

ad

s. Leonem, ut in

eam dispositionem

beati Petri apostoli per Dei gratiam congregato, praesidentibus fratribus et coepiscopis nostris Fausto et Auxanio, atqueagentibus

hunc consentire noluisse. Colligit id ex obsru/is IIil.ui n-rhis. Quare sub/um/o initium
ret: ai
Hliiis

plurimis, quae vigorem respiciunt auctoritatem-

epistolce,

quce octava est

inter

epislolas

Hilari

notitiain dilectionis vestrae,

apudLabbeumtom.IVcol. 104 :Q\i8.mquam quantavel qualiain

a nobis pacis est amore constituquam sub adversione utriusque legationis inde directae, Christo Domino nostro inspirante, protulimus, neque cari-

que

judicii, id

tum,

ut in sententia,

Narbonensi ac Biterrensi ecclesia

tas ad nos

dudum

sint

tas Evangelicse indulgentiaa,

admissa, non lateant, et praesumptionis improbi-

virga defuerit discipliiue

namque
,

neque Apostolicae in totum nec

nec affectio

usque perveniens procul dubio regiosit

remittere nos fecit

coercere.

indulgentia

nibuB manifesta

Gallicanis,

Apostolicae ta-

men

eollicitudinis interest, culpas in nostro deprehensas examinenon tacere, ne per incon-

rus per hasce ipsas litteras ,

50 Qualis autem fuerit sententia conciUi, Hiladatas 3 Nonass

,

ea

tuiiivit

/,-.

nitate sentente mpe~

/l"!

i,t

litilii

lonsriUin:
iit.ltris.srt

S. Leoi

factum

gruum silentium cum iniqua agentibus habere videamur conniventiae portionem. 51 Tu/n srt/titmlitr verba a TiUemonUo indicata;QUm enim urbium praasides prsedictarum sanctae memorice decessori meonon minus quam
nobis etiam tunc
petitionibus

Decembris anni 402

provincia?

uotum
,

fecit

episcopis tiam
<it.

Viennensis Lugdunensis, Narbonensis primae et secund&, et Alpium Pceninarum, quidus inscriptce leguntur apud Lalbeum. In iis autcm tam ctaris verbis improbat

Ihliinis,

attulerunt doloris",

illicitis

apud Baron.
dolores

audendo prosequi, quod vix apud patientiam nostrom Bola necessitatum potuit deploratione leniri. Ita scribit Hilarus, postquam

prcesumptionem Hermetis, ut mirer Titlemontium tam multa disputare potuisse ad excusan-

dum factum
diamus

sibi

ex parte tantum notum,

concilio

et

sancto Poutifice in
igitur

rousriisrrat

modo

infra cxpiicando, ut ticrmrs

examinatum. Aurursum Hilarum, qui non videtur

Hermetis,
potius
ut

reveraper episcopum Narbonensem et Biterrensem videatur prlihtn/ /utssr, r/ urtjati/m a S. Lconc. Tille/mmtiiis ttimru iu toto i/h farto nihi/ iurenire potuit> quud esset contrarium disciplince eccle-

prceesset ecclesim Narbonensi, ita ut id

laudare mores montius , sed

inquit,
si

existimat

Tilte-

nunc

improbare. Denique saltem (Hermes) communi

;

ctim
ita

icmporis. .1/ Hilarus, postquam s numeroso concilio factum examinaverat, in liltrris iattt/atis prusrt/uilur ; Quibus

omnium Domini sacerdotum utatur animo imitetur exemplum si ad haec, qu

;

si

ticffi

quietis contemplatione

utcumque sopita
et

id est gratia

sunt, oculis cordis intendat,

clesise

pro totius Ec-

pace vel

ficle,

ciiiiu, si.-ut

etiam vos probatis, factum constat

rata consideret,

nihil

exemplis, etqua non objurgationedignissimum

qusa sunt multipliciter erest profecto, quod non

sibi

quod sanctorum patrum decretis, etipsis repugnat canpnum institutis? cum ideosefraterjam el coepiscopus noster Hermes a Narboaensi ecdesia credidit jure suscipi, quiaindigne a Biterrenaibus, quibus ordinatus
eat,

etiam ipse reprehendat, et erubescat

annui,

quod
de

in altero laudabiliter improbarit. Loquitur

facto

nobis

ignoto

quod

improbare
et Jlo-

potuit IJrrmcs,

dum cmt

archidiaconus

est

dicebal
ratj
el

excludi.

Qui

i/uim nussus est a S. Rustico, ut habemus ex epistola n S. Leonis. Ueinde Hilarus

si

vere hoc

itapergit

in

faetodolV

ncui iii numoroso episcoporum concilio institutam, contra disciplinam ecclesiasticam sse llcrmrtrm ita at focile contemnere pZsimus

fuerxt prosecutus;judicavitque post consultatio-

remedio subvenire propriaa scissel injurisa, vindictam magis debuil sperare perpessis.quamveniamperpetratis./mwM^rfa^ verbis Hilarus, non invitum a Biterremibus exrlusitm /uissr Hermetem. Forte aiuiierat, se a s Narbonsnsibus expeUpost mortem HusticLQuidquuistf. improbat Hilarus, quod jus suum non

legitimo

Scimus enim, et jam diu de memorati fratris

cunversatione nihil
situni

habemus ambiguum

cum
"

anteactaa vitaa ipsius cursum, et retro antepo nostro revolventes animo, hos illum forte ouiuf quos in eo arguimus, incurrisse potius, quani proposiluni tecisse ' sestimamus * excessus. Hojc sunt Baron. verba ilia, quttms mores Hermetis fugisse ad Hilaro com*
,

mea

^ocinxamemon^quidofmo^cujusadiunctanonsattshodiestmt cognita disputare nuitcontra sententiam ss. Leonis n \\ 55 Porro non diu post scriptus ad
t

susti-

preterzta Hermetis vita se timere, ne ultro potius colucnt exeessus iUos incurrere quam ilios

miemontius, At mihi contro ibid. extimemus si llaronii, qui eptstolam dlam primus cdidit, sequamur lectioncm : nam secundum iUam dicit Pontifex ex
asserit

mmdatos

ntim potius

rittctur, pra-scrtim

/ut/crr.

Uontium

Hilaro,

57 Verum,sive Hermetis vita fuerit probata sweutcumqucunprobata ob ambitionem,

qua

DIE DECIMA SEHTEMBKIS.

Hermes

;,-,

gua Biterrensem ccclesiam deseruisse videtur ad obtinendam Xarhoncnsem mrfro/mlun; ta/i mo-

$i$, sed sine jure ordinandi

deratione res composita est, ut manserit episcopus Narbonm- pus Narbonensis, scdsinejure metro/iolitico,quod

,itaneat episco-

00 Audita porro hac informatione Biiaras sequentianno 101 sexto Kalendas Martias tcrip
,

AUCTORK
S.
1

S
.

sitepistolamxi adviginti episcopos GaUiarum

re p-

tuffraganeos;

tamcn post mortem ipsius itcrum redibat ad ecclesiarn Narbonensem, et interim dabatur seniori
provincice Narbonensis episcopo,
clesia?

qua deciarat Mamertum excessisse Umites sibi prafixosa Sedc Apostolica, et fecisse contrajus
111

mutto

epto

j/osexaitivnUti,
{i' tiiut

im-

episcopi

qui tunc erat

Bim dicU se scripsisse ad Veranum episcopum, quihaud dubie est s. Ve

Arelatensis.

Tprobat,

nunc ecNarbonensi prassidere permittitur, ordinandorum episcoporum ob bssc, quae prave facta
Constantit/s Uceticensis. Ei, inqidt, qui

ranus Venciensis, ut tanquamlegatus Apostolicoe Sedis conveniat Mamertum, quatenus, inquit, quid de eo retuleritis agnoscat, idest, decla-

sunt, sustulimus potestatem

tempo-

quam

ita

ad fra-

trem et coepiscopum nostrum Constantium Uce

i.

e.

tise ecclesia)

antistitem, quia aevo honoris' pri-

perperam Diensibus ordinasse rpisco pum. Deinde oult ut declaret Mamertus s sine ulhi deinceps transgressione observatwum defiret iltuiu

re episco-

mas

patus

superstite

pertinere censuimus, ut, si episcopo defunctus fuerit, illum haec cura respiciat, quem repererit episco-

esse dicitur,

nitionem
ablaturuui

Sedis

A.postolica3

ac

11,1,1,1111/-.
,-< ,

se

Herme

Yie/itifiisi

rcr/esiw

qi/,,'fit,>r

irst,i<

suffraganeas, nisiillis contentus esse

velit, lu

mum

primatem. Herme autem episcopodeficiente, faciendorum mos antistitum Narbonensi mox reddatur ecclesise, quem 11011 civitas, sed causaprajsumptionis amisit. Hccc ostendunt Hilarum fuisse scvcrum disciplince ecclesiasticcevinpalis ordo

episcopum, qui Diensibus ordinatus erat, quemque alias diqnmn Ilihmis agnoscebat, confirmari
vult arbitrio Leontii Arelatensis.

diccm, scd severitatem clementia (cmperasse, ut inahis quoquecxeinplis vidcbimus.

01 Correctio tuec sane benigna erat ct lenis : negue dissimulat Hilarus in litteris suis graviori pa-na ptccti putuissr ftuii Mamertum Viennensem, qui ordi/u/ceraf, r.ilnt provinciam sita/ti rpiscopi/iii

etieni n
corrigit:

medi

58 Bisce cxpositis, Hilarus Papa hortatur

epis-

Diensem,
iiu/uit,

quam hunc
vulnera,

B
alia

copos omucs,

adquos

scribit,

ut

non imitentur

Verum,

eo modo ordinatum, ad ivclesiarum quietem tantffi

posl

quoque dictum

facta iu Narbonensi provinc/a, scd canones Eccle-

transgressionis
poris nostn

memores

Apostolicae

concilium or~
dinat

ad

disci-

plitiam spectantia.

Hinc ordinat, ut per annos sinqulos concHium episcoporum convocctur ex variis provinciis eo loco et tempore, quo id orsice

observarc studeant.

sapientia^, curari voluimis ante fumentis, ut cor-

menibrum

lortc

sanandum

in inte-

dinabit Lcontius Arclateneis,

ut in

illo

coucilio

gritatem pristinam permitiora medicamentarevocetur nec credatur negligi, quod interim non
;

judicium feratur de causis ecclesiasticis, et in dirimcndis c/ravioribus, quee illic non potuerint tenninari, Apostolicae Sedis sententia consulatur. Ordinat prceterca, ?ie episcopi sine litteris metropolitani suiad aliam proficiscantur proi')inciam,
ct alia qucsdam ad disciplinam ecclesiasticam, aut ad utititatcm ccclesiarum spectantia,

monetur abscindi Beec aliaque ostendunt S. Hilarum non dissimulasse culpam Mamerti,
.

qui clarissime fecerat contra statuta s. Ceonis, ut ontttrs /ttissi/n scriptores agnoscunt : nam S. Leo statuerat, utecclesia Diensis stt/f/aganea
esset ecclesice Arelatensis,

qucc vicleri possunt in laudula epistola viii.

Vcrum
rcinittit

non vero Viennensis, cui qtiatuor taiitum rrc/csias suffraqanras adju dicaveratj quemadmodum exposuiin S. Cassario
Arelatensi tom. VI Augustipag. 54
et r>5.
1

judicium de

ecclesiis aliquot,

quas Leontius que-

fille-

rebatur ablatas essc provincicc Aretatcnsi,

dubitare non possumus, qitin
dicto concdio proposuerit S.
dei/ide

ad convcntum episcoporum GaUiarum. Cetcrum

omnia
Hilarus
illa in
:

montius tom. XVI in S. Mamerto art. agonscit, Ma/ttcrtum fccissc contra ordinationem s. i.roniSj

piwsolus

sive, inquit,

quod crederet non debere

S.

se

licet

ea in re auctoritati

Leonis se subjicere (atque

mandata illa
403

iu

Galliam dircxcrit.
querelce delatce sunt

Cum Mamertits

59
S.
\

Anno

alice

ad

Vietmensis

Hilarum contra S.

Mamertum ep/scopum

illa est praacipua causa querelarum Hilari)sive quod urbs Diensis reque ac Viennensis eo tempore Burgundionum esset, indeque illius com-

accusatus esset
06 consecratum

Diensibus

episcopum,

qui graviter erat aceusatus pcr Gundliicum militum prwfectum, quod invitis Diensibus ordinasset episcopum. Tillemontms
'iennensem,
aliique credunt, Gunduicam, ut in epistola vocatur, fuisse regem Burqundionum, qui apud Turonensem lib.li cap. xxvm vocatur Gundeuchus. Quisquis fuerit is delator, exaggeratam illam accusationem habemus ex epistola ix inter epistolas S. Hilari apttd'Labbeum col. 1043, in qua

mercium
illr,

ininus esset liberum

cum

urbc Arela-

tensi, (Hia; eo

usque Uomanis erat subdita. Bcec

ratiu si vrra esf,

CUjUS

/iriiita

nequaquam

miror Hilanun acrius Mamerti.

02 liarouius
S.

scripsisse COntra farfu/u

ad annum
,

16

recitat

totam

1/111111
i/iiiii

dioenROfl BStj

Hilari

epistolam

reveritusque sanctitatem
subdit
:

Mamerti , hanc num. H observationem

dccejrfuri,

Non

mireris,

lector

Romanum

fuisse
lliltirum.

Pontiflcem

ad Leonium Arelatensem

ita scribit

Qualiter

cuntraSedisApostolicaeveniensconstituta,sacerdotalem modestiam Mamertus episcopus Viennensis excesserit, dilectionis tuae debuimus relationecognoscere, ut ausibus lalibus maturum,

Hilarum adversus Mamortum adeo vcltcinciilcr insurgere, virum (ut declaruruni eventa) sanctitate

insignem

in

liis

ciiim, quSB

COntentiosi

fori suut,

perfacilc csL

quemque

decipi...

Quis

nesciat saipe accidere, ut falsis accusationibus

et surreptionibus aurcs Pontiflcum repleantur, et

etjuxtaecclesiasticarumordinemregularumcon-

gruum judicium proferremus.

tium,

Jubet deinde Leonqui,

i/u/uit,

rem

in

conventu synodali,

cum putant agere, qu<>d justum appareat, exagiteiu innocentem/* Ita quidem Eminentissiscriptor.
art. Zj

secunilum statuta nostra aunis singulis, te sibi pncsidente, est congregandus, discutere ac deinde omnium litteris inventa post examinatio:

//tits

fiu/ii TiUciinntiiiis ut Mamerto quantumcumque pugnet pro Mamerto con

\

tra

Hilaruin,

invcnire

11011

pottiit,

deceptum

ncmrei
cpistola
tius

perscribi
t)

ad

sc

desidcrat.

Data

cst lucc

fuissc Hilarum, aut

ipsius jtissu

Idus Uctobris anni 403. Paruit LconHilari

rem tum sufficienter fuisse examinatam. Mdn qtt</a<- non vi-

mandato

cum

cpiscopis

ad

conci-

iium

convocalis, et ab omnibus illis informationem de facto acccpit, ut patet ex

Pontifcx
epis-

delur aliquid ejusmodi dictojudicio intercessisse. Prima quidem delatio non caruit exaggeratione, sed secundiim iUaiit tum juduurit HilarUS : OCcepta vero denuntialione iila, fussit rem totam
r /u/ittna,
1

tola ipsius XJ.

566

DE SANCTO HILARO PAPA

in concilio

tUCTORE
J.

ezamtnari

S.

episcoporum Galliw, et a Mamerto extgi rationem facti sui in concilio, ac

litteris

tione

personarum.

ld

rursum

apparet

ex

demum omnium
t/uemadmodum
causa scripsit
tur.

facta

ad

se perscribi,

patet ex epistola ix, f/uam ea de

ad Leontium. Non
,

poterat sane

tulius procedere

Quare non videtur excusafio

:

nee rnagis cavere, ne decipereilla Haroini

propria obrepHonmde que maluisse sedeceptum fuisse quam juri Ebre- castroNi-, dunensisecc/esice derogare. Controversiaagebatur caerai. inter Inrjenuum Ebredunensem episcopum, et

epistola iv, qute temporis nota est destituta, sed Cutn nlirfuid quce docet, no/uisse Sanctum defendere statuta concessisset cum praijudicio a/icujus ecctesice, fateri- Auxanio per

tegitima

aui potius
talis

nequaquam

necessaria

cum
tam

nequeam

invenire epistolam illam xi Hilari

esseacrem, ut
lifive scrihi

non potuerit a summo Ponterminos sibi recenter

Auxanium episcopum incertce sedis, qui aliquid per obreptionem impetraverat ab Hilaro de castro Mvaensi, quod hodie est Nicwa civitas, Ga/lis
Nice, Ita&sNizza. dicta.
justitiae, quae licet

ad episcopum,

Movemur,

inquit, ratione

praifiios rlare erredentem.

unl
,I,D
,

ab omnibus, qui rectasapiunt,

iliii

niiiiis
rijissr.

iln

ruin S.

Mn-

63 Video quidem hie mihi vehementer contrarium esse Tillemontium, f/ui in S. Mamerto art. 1, 2 et 3 multum conf/iteritur de Hilaro,
Ob voces r/uasdam duriores Hilari Ulteris inscrmarjis exaggerat. Sane tas, f/uas ipse multo
omittere
debuerat, nec

debeat custodiri, tum prsecipue Dominisacerdotibus non est temere negligenda, quorum caeteros informari convenit institutis. Frater igitur
et coepiscopus noster

merto.

Ingenuus Ebredunensis,

Hilaro attribuere,

qum

lcfjuntur /u epistola cjus ix,

cum

ibi

Hilarus

voktm loqualur
si

ita est,

ex ore quo dcclarat

delatoris, et
se dubitare

adjungat, dc delatis.

Alpium maritimarum provinciae metropolitani semper honore subnixus, in praejudicium suum, sicut annexa declarant, quaedam nos, petente fratre et coepiscopo nostro Auxanio, statuisse

Sola poterant adduci, quee /er/untur in Hilari epistola xi. ubi er propria sententia praevaricafcorem

vocat

quodque Tillemontinm
iis

maxime

commemorat, quae universis in hac eadem causa defensionibus contrairent. Addi se didicisse ex relationibus,per Veranum episcopum, haud dubie Venciensem non debuisse peti illud quod per
,
,

offendit,

haic

inseruii verba

Cui uruquam
gra-

profuitmenarebellis? aut quem superbiae non

inclinavit elatio ? Altior est
tia,

humilitatis

cui paupertate spiritus

ad praemium pro-

obreptionem erat a se elicitum. E 66 Tum dtdegans corjnitionem causce Leontio Are/atensi, Verano Venciensiet Victuro episco- omnia in pis, ad quos scribit, his verbis utitur : Tamen integrum

vult

missae beatitudinis iter regni coelestis aperitur. Verutn i/lti svribvrc potcrat Hilarus.w/ Mamertm
sibi
iif)

ne odiovel gratia moveamur, quae in causarum

disceptationibus esse
tati

restitui,

rem-

non debet,

ita vestrae cari-

quc secundum
canones
judicari.

a rebettione
iflti.

et

superlna caveret,

cum

ordina-

stfitutis

S.

Leonis

directe
inr/uit

contraria,

eo

ducere

videretur.

Verum,

Tillemon-

fius, f/uidf/uid
1'fifiu
,

de S. Mamerto cogitaverit Hilarus Hcclesia semper magis venerabitur

illius,

cognitionem adnexae querimoniee delegamus, ut nihil adversum venerandos canones, nihil contra sanctae memoriae decessoris mei judicium valeat, quidquid obreptum nobis esse
constiterit.

Nolumus namque,
;

fratres carissimi,

sanctitatem

quamvia
^iujinlimiidus
orat r-r f&CtOf

hic

aliis

quamsanctitatemistiusPapae, gestis titulum Sancti etiam

de majori aut minori duo~

ecclesiarum privilegia, quae

semper sunt ser-

mereri potuerit.
64 Respondeo.

me

vanda, confundi nec in alterius provincia sacerquia per dotis aiterum jus habere permittimus hoc non minus in sanctarum traditionum delin;

Ueet
<

deindede

,1,111,1

ipHw

sanctitate
,"l,:llti'lit.

non disputare, nec dubiMamerti, sed hunc filiis gestis ad eximiam illam sanctitatcm perrcnissc. Af quaudo e/iiseopum ordinabat in aliena provincia; S. Hilarus Mamertum non debebat considerare ut Sanctum, sed ut episcopum praiscriptos sibi limites excedentvm. Si fortc Mamertus ob aliquas raliones nobis ignotas creiliflcrit ordinationem sibi non esse i/licitam, ideot/uv uihil jicccavcrit eoram Deo ; id ir/norare
gioria
tare

rum Sanctorum
de

quitur
iJomini

sanctiones,
prosilitur,

quam
cujus

in

injuriam
*

ipsius

insigni sanctitate

expectatio

fructus

fortc expec-

nostri ministerii,

noninlatitudineregionum, sed

taiionr

in acquisitione ponitur

animarum.

Demum

vult

custodiri omnia,r/uceS.Leostatuerat supereccle-

potcrat Ililarus, qui ftictum dcbebat eonsiderare,

firout

Cemelenensis civitatis, vel castelli Nicaenut ad unius antistitis regimen praedicta loca revertantur. Cemelcnensis civitas, quce jam tum decidisse paulatim videtur, erat prope Nicceam, et non longe a Varo flumine, ubi UUus adhuc quaidam ruderacum una ecciesiasuperesse
siis
sis...

apparebat coram hominibus. Quare S. Hiillo

dicuntur. Niccea vero ante

numquam episcopum

larus tain

quam

nliis fnetis

sanctitatem

suam
,

aui/crc pOtuit,

jiislai/uc
t/itot/ue

iiierepfitioue
Vttce

efficere

a/iumvidetur habuisse quam Cemelenensem. De hisce etiam aliqua, fuerunt dicenda in S. Verano
Venciensi, de r/uo

puritatem conset/uerc/ur, eum /tuiium mihi sit tlubium , i/aiu liie Sauctus tlchitfi hurnililfitc aniuiique
submissione

ut

Mumertus

ma/orem

mox actum

est.

swnmi

Pontificis

mandata

exceperit,

Duhitat i/uidem Til/emontius art. 2, sed iuunerito, cum eausn tunc

iist/ue flciuccfis /larttcrit.

fucrit finita

et

divisio

ecc/esifirum

iufer
,

me-

Arctnfensem vt Viennvnsem quce oninihus liisce oi vnsioncm dctlerat, non fuvritmutropoles

tola
tcnijinrc S. Mfi/ncrti. J)e
est

hoc Snnvto
e/iistolaiu

apud
Hi-

nos avtuiu

ud

t/ivm

1 1

Maii. Ceterum S.

larus va uvvasimiv

svri/isif

efiam

suam

LO episcopia provinoiee Viennensis, Lugdunensis, Narbonensis primse et seeumUe, Alpine, in t/un monvt, nvt/uis trunseendat termmos SUOS, et

ut foneiliu i/untnnnis viintjrefjvntur.

66 Qum modo exposita sunt dc causa S. Mamerti. nstendant luvu/enter, r/uam amans disciptiiUS ue justitue esset S. Hilarus sinv u/la excep-

vi.

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

69

567
expticant sequentibus verbis
;

Banc mttem

PORE
J.

EpiscopusHarcinonensiumcivitalissanrtiisNuudinarius sortem explevit conditionis humanae.

Ilir ,'pisrr.pn

ac dvinde
nxjat, ut
IrencBits,

vem-rabili

fratri

nostro Ircn<eo,

quem

ipse antea in dioecesi sua nobis vulentibus

ad

VI. Gesta Hilari pro disciplina

ecclesiaslica ad consultatio-

constataert,derelinqaenei ( quodpotuit habere paupertas, supremce voluntatra arbitrio, in

(athrdram
H'i,( inni, m\' n,
<:j-

lo-

alia trtBtt

cum suum

nem episcoporum
et

Hispanise,

concilium de his anno 465 Romse celebratum.

ut substitueretur, optavit sed de- latus, coufi) metur. functi judicium in ejus meritum non vacillat. Siquidem omniscleruset plebs ejusdrm civitatis, et optimi et plurimi provinciales, ut idem ejus
:

locum observaret, a nobis speraverunt dato consensu.

Nos cogitantesdefuncti jiidi.-iiiin. <>t probantes ejus vitam, et eorum nobilitatem atque multitudinem, qui petebant, simul et utilitatem
mcmoratre, optimum duximus, uttanto

ecclesiie
Ascanius Tarratxmensiscum episcopis provincia; sua?

Anno

465 studium

S.

Hilari pro disciplina

ecclesiastka exercuerunt antistites Hispanice Tarraconensis binis ad eum datis litteris. Utraque

sacerdoti, qui ad divina migraverat, nonminoris meriti substitueretur antistes, pnescrtim cum

ecclesia illius municipii, in

Hilanim
consulit

omnium simul itlius provincice episcoporum, quorum nomina non cxprimuntur. Prima cum dudum
est AscaniiTarraconensismetropotitani et
,

qua ante fuerat ordinatus, semper hujus civitatis ecclesiie fuisse

scripta sit ante sect/ndam, spectare potestad an-

constet. Ergo suppliciter precamur Apostolatum vestrum, ut humilitatis nostra? decretum, quod juste a nobis videtur factum,
dioecesis

num

464

nam

secunda certo
col.

cst

anni 465. Priita

vestra auctoritate firmetis.

mam
dichret

apud Labbeum

1033

ordiuntur

Etsi exstaret* necessitas ecclesiasticsedisciplinse,

qucm
ginta

70 Vbi advenerat festivitas natatis S. Hilari, 17 attt 10 Aocembr/s cclebratum ostendi

et

K
Hilarusveroin
iititnli

expetendum revera nobis fuerat illud privilegium Sedis vestrae, quo susceptis regni clavibus post resurrectionem Salvatoris per totum orbem
,

4, sanctus Pontife.i octo

i/i

tebravit,

cum episcopis, qui quadraenumerantur, concilium ceubi etiam tractatum est <lr qumstionibus
actis

SUO
ce.tr-

ro/idliitm

brans.

beatissimi Petri singularis prsedicatio universo-

per dic/os episcopos

Tarraconensos

propositis.

rum
et

illuminationi prospexit

cujus Vicarii prin-

cipatus sicut eminet, ita metuendus est omnibus

Concitium istudapud Labbe/t/n tom. IV co/.1060 notatur habitum Flavio Rasilisco et Herminerico viris clarissimis consulibus, sub die decimo quinto Kalendarum Decembrium, id est, die 17 Novembris ann/ 465 atqite hanc epocham ccteris
:

amandus. Proinde nos Deum in vobis penitus adorantes, cui sine querela servitis, ad fidem recurrimus Apostolico ore laudatam, inde responsa quaerentes, unde nihil errore, nihil praisumptione, sed pontificali totum deliberatione praecipitur. Dedit hcec partim Tillcmontius in
S. Hilaro art. 7 ita ut tanto

probabiliorem existimo secundttm dicta 4, ut tamen /'mprobare notim sentcntiam illorum, qui habitiitn credttnt duobus diebus serius. Porro
ita
si

tamquam in laudem illius dicta, magis mirari possimus, scriptorem

Acta itlius concitii diliqenter inspiciamus, videbimtts totum fuisse absolutu/ti tt/tico die, et

illum in singulis fere S. Hilari actionibus quaisivisse aiiquid,

quidcm paucis

horis.

Ete/iim S. Hilarus brev/

peret.

quod sinistra interpretatione carMalim tamen ego credere Hispanos episco-

pos ea elogiapronuntiare de Itomanis Pontificibus generatim. At quod initio secundce epistolce legitur,

sermone allocutus est a/itistites congregatos, iisque proposuit p/i/num canones ad ordinationes ctericorum pertinentes quos hattd d/tbie /pse ante
,

conciltum conceperat.

fjct/ide

de quatitor
,

ist/s

de

S.

Hilaro intclligendum
gerat,

est,

ubi dicitur

Quamcuram Apostolatusvesterdeprovinciarum
suarum sacerdotibus
filio

canonibus rogavit senlcntia/n episcoporvm qui /nuttis acctamationibus propositos canones approbarunt.

nostro illustri

Horum aulem canonum

tate apttd

Lab

Vincentio provinciaa nostrae referente, cogno-

hcttm ubi integri cu/n episcoporum accUtmntioni-

c
de
iiticitis

or-

vimus. 68 Post pr&dicta in prima epistola expticant querelas suas de Silvano episcopo Caiaguritano ',

bus tegi possunt, datur

tur. 2.
riti,

compendium

Carumes

Nicseni vel Apostolic;e Sedis decreta custodian-

Ut bigami, aut

viduae aut corrupt;e

ma-

dinationibus
Sifoani Cala-

quodjam
se

anie septem aut octo annos episcopum

ordinasset nullis petentibus populis, monitusque

ad ecclesiasticos gradus (aut potius adsacros ordines) non accedant. 3. Ut pomitentes, aut
inscii

guritani
*

Calahorta

non

correxisset.

rius diceceseos vet invitum ordinasset

in

Deinde quod presbyterum alteepiscopum

illi

litterarum, sive defectu

membrorum

aut

eodem

loco, qui

fuerat destinatus.

Addunt
ig/tur

decisione aliquid mmus habentes, ad superiorem Ordinem non accedant. 1. Ut ea, qua; illicite

episcopum Co?saraugusta/tum illimaio remedium.

adferre votuisse
;

episcopus, vel decessor ejus ordinavit, ab eo,

qui superest, emendentur.

sed fruslra.

Cupiu/tt

Apostolicis affatibus ittstrui, qttid sit

litterasquc concludentes ita loquuntur
:

agendum,
Erit pro-

71 Dei/uie Hilarus progressus est

adquintum

vester triumphus, si Apostolatus vestri temporibus, quod santi Petri Cathedra obtinet,
iecto

Catholica audiat ecclesia,

si

novella zizaniorum

semina fuerint extirpata. Postquam diu expectaverant responsum ad has litteras, itludque necdum
impctraverant ; fortassequodHWavusalias quoqtte informationes ex Hispania ad se perferendas
curaret; alteram t/Hilarum dcderunt epistotam, in qua breviter de praecedenti meminerunt, responsum flagitantes ; et aliam simul quaistionem aut
potius supplicatiouem propouu/tt.

canonem, qtti spectat ad pct/lit/iic/n episraporttm Tarraconemis provindte. Illum nra praposuit hisverbis: Pra^terea, fratres, nova et inaudita (sicut ad nos missis de Hispaniis rpistolis sub certa relatione pervenil) in quibusdam locis perversitatum semina subinde nascuntur. Denique nonnulli episcopatum, quJ non nisi meritifl pra;cedentibus datur, non divinum munus, sed hereditarium putant esse compendium
:

um SpMCOJJM tradat <t<

i

psttta

hniivi
.

iijtifirmiitiui,,

et credunt,

sicut res caducas atque mortales, ita sacerdotium velutlegali aut testamentario jure poase
dimitti.

Nam

plerique sacerdotes in mortis confinio

, :

5(58

I)E
in

SANCTO HILARO PAPA

alios

auctokk
-i.

ftnio constituti,

locum suum feruntur

;

congregarat,

litteris vestris etc

Vox congrega-

S.

designatis nominibus subrogare

ut scilicet non

rat ostendit, prmteritum fuisse concilium,

,

dum

legitima expectetur electio, sed defuncti gratiflcatio pro populi habeatur assensu. Quod quam

scribebat Nihil igitur est cur credamus, concilium pfusquam uno diedurasse, cum Ac/a omnino
insinuent, unica

grave

sit,

ipstimate. Atqueideo,

si

piacet, etiam

hanc licentiam generaliter de ecclesiis auferamus, ne (quod turpe dictu est) homini quispiam putetdeberi, quod Dei est. pis dictis, Hilarus

episcopos

tantum vice congrcgatos fuisse omnhu/ar duarum horarum spatio

Veinde cum oriarum

facile ahsofvi potuerint.

secundam epistolam Tarra~ conensium episcoporttm, qua petebalw confirmar

jussit legi in concilio
tio

Jrenmi

in

episcopalu

Barcinonensi,
IS

quia

morieiis Nututiiiaritts rogavcrat, Ut

lueretur.

sibl SUbsti-

74 Porro quinam pro SiivanO scripscrint, causamque ipsius excusandam magis quam omnino defendendam susceperint, decfarat Hilarus initio epistolce suae ad Ascanium et reliquos cpiscopos Tarraconenses hoc mocfo : Postquam litteras vestraedilectionisaccepimus, quibusprfesumptiones

civitatum
i>opufi pro

Silvano inter

cedwent:

Verba dedi num. 68." Episcopi vero,

:

interlocuti epistolas lectioni, dixerunt inter alia

Ilaic
>. ./<

praesumptio

nuuquam

fiat.

ordinavero COT*

72

Demum

Hilarus legi jussitprimam Tarra-

tfonibut 8tl~

vani

tlli

iih inii'1'i'

rigendv/m

ceiamt

conensium epUtolam, qua Silvanus Calaguritanus accusabatur, ut dictum estnum. 68. Ea vero ieeta, rpiseopi arrhmiarimt tir prtrlrrtis, is/a esse emendanda ac recidenda, canonesgue servandos.

Calagurensium ecclesise retundi honoratorum et possessorum Turiassonensium Cascantensium Calaguritanorum, Virgiliensium *, Triciensium, Legionensium et
Silvani episcopi
petistis,...
,

'

<il.

Vare-

Verum
<

cnrn singulorwn qitogue sententias roga-

rrt Elilarus;

Maximus Taurinensis episcopus

ttfii

lo;

Civitatensium.cum subscriptionibus diversorum, giensium witatis per quas id,quod litteras nobis constat ingestas vestra deprompserat, excusade Silvanoquerela bant. Sed reprehensionejustissimaeorum pariter justa allegatio non carebat quia praeter con:
;

i/tns esf firimiis, tfrintfr /ngrtntitS Klirrtianrnsis

scientiam

metropolitani, fratris

et

coepiscopi

fitis

srruti simt

quatUQT, stias consequcnter

nostri Ascanii,

nonnullis civitatibus ordinatos

'.riiirntias Iirrrilrr

/if/frrnifrs. Jitm
:

ab

lllliversis

claruit sacerdotes.

Ad

episcopis dictum est

sententias fratrum

omnes
:

servo, Turiassonenses, dici

popufos ennmeratos obab urbe Turiasone aut

sequimur, omnes confirmamus, et observandaa Exaudi Christe, Hilaro vita dictum rsi sexies. Quae male admissa sunt, per
esse decernimus.
te
ii.ii

tift/i

Turiassone in Araf/oi/ia, vulgo Tarazona dicta, a Tarracone ntetropoii, nt perperani expficat

Tillemontius. Cascantenses sunt incolce Cascanti

corrigantur
:

dictum est
octies.

octies.

Quod non
ft Pontifiei

oppitfi in

regno Navarrce, quod vutgo Cascante

dictum est

Itaque

cum episcopiap-

dicitur. Calaguritani

proprium defeiufebant epiVirgifienses,

prohassrut oiitnrs ranonrs propositos,

srupatn, Quinaiii tfrsiqnentur per

Trieirnses, Leaionenscs et
se
ffieif

relinquerent correctionem eorum, quce preelecta erant e.r liftrris episroporuiit 'farraronensium
finita est

Givitatenses, ignorare

Tiffemontius.

Cardinalis de Aguirre in
fere

Ecclesiae

synodus hoc medo: Hilarus episcopus urbis Roma>, synodo preesidens, dixit
praesentis
definitionis

Cotfecfione concifiorum Hispanice tom. llpag. 230

generatim

dicit

Omnes

(illi

poputi]

mmc

Quoniam
Becuinliiin

formam, quae

post duodecim aecula

Sanrtnrum

est statuta sententiam, in

eadem antiqua nomina, etiam Hispanica lingua.i Verum prcpfer

retinent

omnium eccleaiarum

notitiam pervenire decer-

nimus, ne cuiquam pro gui possit ignoratione licere, quod non licet, edere gesta notariorum
soljicitudo curabit.

Turiassonenses et Cascatenses alii iongc qucerendi rrnnt ab urbe Calaquritana, si designenfur nomi-

nibus etiamnum usitatis, qualesswit Legionenses

et Civitatenses.

oonciNum
itud,cuinihil
deost,
nnii-i
flie itlistilntuw.

Baronius ad annum 165 num. 26 observat, Hilarum dehac synodali sententia ad TarracoT.i

75 Quicumque. autem fuerint populi ,qui causa?

Siirani patrcicinabantur
tare ?ion

Hilarus quiimprobat
ordinationem
Silvani,

apudS, Hilarum, dubi- dem

urnsrs srripsissr lcrtio Kalondas Januarii, indet/ar colligit

iirin/ir

raensem

unum

et dies

USque ad tiirm

tftitarurn littrrarum,

duodecim, syno-

perdurasse : Cujus , inquit, aliquse deesse videntur actiones, ut inter alia, qu ab adversaria parte pro Silvano episcopo allata fuisse,
diiin

quin aliquid eorurn seu rationibus seu precibus de rigore remiserit Hilarus, fortasse ne schisma excitaretur : nam polentem et gratiosum fuisse Sifoanum ostendit
,
,

possumus

idem Hilarus Papa in dicta epistola docet. Subjungit, rtiam t/rrssr rottstitiitionem iiiain Hilari.
ftr

populorunt intercessio. Respondit igitur Pon~ tifr.r per iifteras eodem anno tertio Kalendas Januarii datas ad Ascanium et refiquos Tarraeotot

iiensis provincia*

episcopos, quce fiaben/ur

qua mrminit AnastashtS

liibfiothecarius his

Labbeum
sic prrt/it

col. 135.

In

iis

post verba

rerbis : Hio feoil constitutum de Ecclesia in basilicaad sanotam Dei Genitricem Virginem Ma-

apud modo data

riam consulatu

Kalendas
(are,
tjitin

Basilisci et Hermenerichi 15 Decembris. Verum vix possim dubieonstitntam isttld sinf illi canones,
a/nttf

: Unde, quoniam quidquid ab alterutra parte est indicatum, omni videmus perversitate confusum temporum necessitate perspecta, hac ratione decernimus ad veniam pertinere,
,

quod gestum
praecepta
beati

est,

ut

nihil
,

qUOS halieinas

deinceps

Lafilirniu,

contra
Nicze-

qUQSque

in

om-

nium ecclesiar
tionrs,
(fie.

Apostoli

nihil

contra

uotitiam

pervenire volebat

Hilarus. Nihilomagis existimo, alias deesse acaut concilium diutius durasse quam uno

Qum

pro Siirano

<nt

PonH/irrm !hi!a

norum canonum constitutum tentetur. In epis/oia pricafa tut Ascanium Tarraconensem, qua> srt/aititr apud Labbeum col. 1037, clarius in'fir.it
,

sttuf,

haud dubie admanustJWavipervenerunt post absoinfmn

eaque rjfrrrrant ut diutius fiostetinriliainflitferrrtr/ustolommlr/usroposTar.

rf rttr

ronri/iai/i;

tjaitl smtiat de ordinationibus Silvani, ordinatos ab eo deponi non jubeat cum

ipso auctore.

Verba subjimgo

racmiensrs,

praeter notitiam atque

rint auctoribus

t/ai.t

nOVQ

intir orir/nttnr tlriitirranfti

; Et licet hi, qui consensum tu&e dilectio-

rausa.Sanrrr
eiiinm
ta/n

liht

ipsa epistohr, ab t/narn contittrasse

tliu

ere.thfif

Baronius

abunde
vcntu

liquet, iiiudsatis <fiu

Deeoenim

llilarus sir
.

ante habitum fuisse, loquitur : Lectis in connatalis

cum suis debuene quid tamen in tanta necessitate decernamus austerum, eos, qui episcopi facti sunt, ita volumus permanere,
submoveri
:

Qisordinati sunt sacerdotes,

ut

Apostolicis

fratrum

quos

praeceptionibus

mei

et

statutis

festivitas

sanctorum patrum non reperiantur obnoxii, ac

deinceps

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

quod contra disciplinam ecclesiasticam veniat, sicuthacteuus factum est,pernihil.

TAiU

deinceps

tissimum fuisse disciplinte

sedpttrtter

ecclesiasticee

vindicem;

ai

roaa
S.

petretur.
sed ordinatos episcopatu non
privat

bmignitm

in

iis

rorriqmdis,

qmr ,am

J.

70 idem dicit sanctus Pontifex in epistola qua confirmat episcopos / Silvano ordinatos, sub conditionibus tamen his si non sint t bigamij aut viditcc vel corrupta mariti. Vetat, ne episcopi duo sint in eadem ecclesia : ne iitteraprtori, in
ifjnari, aut pnmitentes, sive ////, qui ad publicam pamiteniiam fuerant condemnati, promoveantur ad episcopatum, et ante omnia ne allas

erant male peracta.

rum

VH.Sanctus resisfit hmretico Macedoniano: de anno el die

mortis disseritur.

consecretar antistes przeter notitiara et consensum metropolitani. Deinde episcopos, nc importunis populi precibus cedant, his monet verbis

Nec tantum
ut,^

putetispetitiones valere populorum,

stri,

voluntatem Dei noqui nos peccare prohibet, deseratis. Cujus indignatio ex hoc gravius commovetur, quia

cum

his parere cupitis,

Prater

toca sacra a S. Hilaro constructa aut Stmrtim

tit

C(M.\-

be-

nignitasejus, dumfiunt illicitaper eos, qui sunt interpretes placationis, offenditur. Ita S. Hilapondit. At nequeo invenire,

primam Tarraconensiwn epistolam reseum dixisse, partim fuisse fatsa, qum retulerant episcopi Tarraconenses, licet Tillemontius id eum diccre affirmet. Magis vhleo cum fecissc, sicut fieri in Ecclesia, dcinde scripsit S. Gregorius Magnus in ep/stota
lxiv lib.XI adAugustinumAnglorum episcopum, italoqucns: Iu hoc enim tempore sancta Eccle-

rus ad

omata, dc quibus agam post commemoratam ipsius mortem, unicum factum superest referendum, ex quo colligi potest, sanctum hunc Pontificem non minus Strenwim fidei quam discipiime ecclesiasticai fuisse defensorem. Anthemius imperator, qumido primum venit Romam,
familiariter utebatur

h&retito

imperatoris

amico

Phitotheo hteretico Macevoluit

doniano

atque hic ea familiaritate abuti

ad Romanam urbem haresi corrumpendam ; sed

fortiter sibi resistentem invenit S. Hilarum. Factumid laluisset posteros, sicut aliamultaS. HiLari gesta,

qurcdam per fervorem corrigit, quaedam per mansuetudinem tolerat, quaedam per considerationera dissimulat atque portat, utssepe malum, quod adversatur, portando et dissimulandocomsia

in epistola

nisiS.Gelasius Papa de eo meminisset sua xm mi episcopos Dardanim apud

peseat.

Hcecjam prudenter advertit laudatus Car-

Labbeum tom. IV cot. 1208, ubi ita habet: Sanctae inemoriaB quoque Papa Hilarus Anthemiuni imperatorein, cuni Pbilotheus Macedonianus,
ejus
familiaritate
suffultus,

dinalis de Aguirre.
Ircnceum vero

diversarum

adpropriam
ecclesiam
redire jitbet
:

11 Severius ad alteram Tarraconensium petitionem respondit Hilarus, quia Irenams episcopus

faciic poterat in ecclesia

nova sectarum in CJrbem vellet inducere, apud beatum Petrum apostnlum palam,
conciliabula

ne

id fieret, clara

voce constrinxit,

in

tantura

sua manere,

et tantttm

ut non ea facienda

cum

interpositione sacra-

pctcbatur translatio ipsius

ad ecctestam Barcino-

nensem,

ita

ut hcec

Cum

ho?c translatio

non omnino esset peracta. tum per se canonibus esset

menti idem promitteret iznperator. Ex hoc facto etiam liquet, S. Hilarum oixisse usqueadimperium Anthemii.
80 Marcellinus in Chronico ad annum 461, quo S. Hilari pontificatum recte orditur, scribit ipsum sedisse annos sex et consequenter ad
;

tam quia Ircnceus ad ccclesiaut Uareinonensem pelitus crat per episcopum prcecedentem; respondit Hilarus esse nimis illicita vota
contraria,

itnvs S. Ifthiri

a Mitmllitn)
i-t

alttsflQitui
lfi7
:

Barcinonensium, reprehenditque episcopos, quod postularentj utea haberentur ra/a. Deindeaitse

mittcre decreta concitu in natali suo habiti, atque itapergit : Unde reraoto ab ecclesia Barcinonensi,

407 ponitinitium imperatoris Anthemii, nmiu et S. Simplicii Papce, qui S. Hilaro defuncto successit. Itaque si credimus Marcellino, S. Hila-

annum

rus obiit

eodemanno, quo Antheminus suscepit

atque ad sua reraisso Irenaeo episcopo, sedatis per sacerilotalem modestiam voluntatibus, quae

per ignorantiam ecelesiasticarum legum desiderant, quod non licet obtinere talis protinus de clero proprio Barcinonensibus episcopus ordine;

alii dicunt contigisse mensc menseAugusto. Itaque, si vera scripsit MarcelUnus, obitus Hihni non contigit prioribus anni mensibus, sive mense Februario aut Martio,

imperium, quod

Aprili, alii

ut

aliqui volunt

sed potest contigisse

mcnse

tur,

qualem
si

te praecipue, frater Ascani, oporteat

eligere, et deceat conseerare.

Addit inferius;

Quod
quod

Irenaeus episcopus ad ecclesiam suam, deposito improbitatis ambitu, redire neglexerit,

ei

Septembrl, ut creduntalii. Idacius in Chronico figit elevationem Anthemii ad imperium anno Lennis imperii oetavo, mense Augusto, idesl,

anno

-165;

non judicio.sed huraanitate

praestabitur,

anni expletis, biennio post,

ac Hilari mortrm, scx sacerdotii sui ita ut hic etiam de-

removendum
gnoscat.
mittitque

se ab episcopali consortio esseco-

signetannum 407. Marianus Scotus, guem etiam pro mor/eHilari figenda allegandum crediderunt
aliqui ,

subdiaconum
ut

78 Demum , at omnia metius exsecutium mandarentur , Hilarus titteras suas iu Hispa-

mortem

ipsius

locat

U KaJendas Martias. Idem ad

<zd annum 409, annum 461 dicit

mandata

niam perferendas

dedit Trajano sitbdiacono, ut

"bserwntur.

monet in prima epistola, iterumque in altera ad solum Ascanium his verbis: Nec unius ecclesise duo esse permittantur antistites, quod opportunius supradicti subdiaconi (Trajani)
,

fieri

Hilarius Papa quaflra^esimus scxtus post Petrum nrdinatur 2 Idus Novembria, qui sedit annis septem mensibus sex. Nequaquam dubito, quin fere tot sint menda, quot verba ; et tamen hajus scriptoris untentiam pro assignatis ordinationis et obttus diebus

quem etiam pro condelegamus instantia servanda Ecclesiae disciplina commeare ad Hispanias dispositionis nostrse fecit auctoritas. Ita
res ecclesiasticas
tate in

mtre hic cxosctttatur

uter-

que Pagius.
81

Catalogi

Romanorum

Pontificum in de-

r,rruti'-nwi
ili-

partim tenitate, partim severiTarraconensi provincia componere voluit

cttjtts

signanda dwatione pontificatusnon consentiunt, opinio H anm Antiguus catalogus, apud nos editus ante to-

df

Hilarus,

omnia loquuntur, Septembris Tomus III.

fjesta

diligen-

muml

tts

Apritis, pag.

34 hatc habet 12

Sedit annis

varia ssJ

quinque,

570

DE SANCTO HILARO PAPA

necuilum ex omnibus esse, ex quo probari posFebruarii anni 468, sit S. Hiiarum obiisse die 21
etsi

AUCTORK
.1.

quinque, menses tres, dies decem. Opus de Vilis Pontificum, Anastasio Bibliotkecario utt/ihutum, in pturibus codicibus tiabet : Sedit annis sex,

ronstaret decerta

monumenti
dissentit

fide.

Unicus
et

est

mensibus tribus, diebus decera. AUqui tamen codiccs cum mensibus et diebmjam dictis annos septem Hilaro atlribuunl 3 prout ettam faciunt ct auctor anonyPlatina in Vitis Vontificum
,

Marianus Scotus, qui

luuli consentit,

cum Pagio de

die emor-

idemque

de anno,

de

duratione pontificatus. Quin et sibi ipsi ille consex menses, quos trcn ius est , cum septem anni et
pontificatui attribuit ,
fine

mus

in Vitis

Mss. Pontificum, usque

ad annum
et

1430 produclis. Reccntiores scriptores de anno

dic emortuali dissentiunt

annum

467 num.

i ita

habet

Baronim quidem ad anno, : Hoc namque

noncongruant cum initio ei Certum if/itur est, errare in anno emortuali S. Hilari, Marianum Scotum
ab ipso
statutis.

quarto Idus Septembris idem Hilarus Pontifex Pontifex moritur, cum sedisset annos sex (quin-

neque in
pticii.

atquc in annis ac mensibus pontificatus ipsiits his eum scqui voluit Pagius, uti nec in ohitus die S. Leonis, nec in anno mortis S. Sim~
Velirn igitur scire, cur

que voluit dicere ut liquet ex initio et fine pontificatus ab ipso assignatis, atque ita correxit tom. X paff. 960) menses decem. minus duobus ili<'bns. Papcbrochius noster in Pro/n/hvo Maii
t

Marianum

hic tanti

faciat uterque Pat/ius, ut prior ad annum 461 num. 14 asserat indubitanter, cum ordinat/onis

in Hilaro,

mortem

ejus figendam
;

credidit

die

at opinionem 21 Februarii ejusdem anni 407 dlam dcserendam existimo ob rationes mox dan-

diem S. Hilari in antiquo aliquo monumento notatum invenisse, idemgue de die emortuali altcr pari confidentia affirmet in Hilaro num. 13.

das

nec ipse Papebrochius certam crcdidit, sed

quam quod

Frustra hic alias asserti illius raiiones investigabo, dies a Mariano in Hilaro assignati

catalogo nostro Pontificum

Romanorum magis

placuerint Pagio, ejusque ratiociniis

uteumque
in-

Vagiue oontendif

conformem. Tillemontius nota2in S. Hilarum hceret ambiguus, utrum mortuus sit 10 Septembrh umii 107, an 21 Februarii aut 2 Martii uiiu/ 168, Atque hi omnes suam edicunt senlentiarn sine multa contentione ut magis probabilem. 82 Vrrum nou is BSt sli/ius Pagii m Critica
Baroniana
ts

congruant. Hinc
vcnti: reliqua
scripta.

illi

in antiquo

monumento
a

vero

per

errorem

Mariano

84 Mariano Pagius adjungit quinque Martyrologia, et aliquot Kalendaria, in quibus

ria S. Hilari pomtur

K
nec recentio-

memo-

ad

21

Februarii.

llilamm
<lie

adannum
,

167

num.

3.

Non

nisicerta

obiitus erat eorum, qute dixerat

Tamcito rum uliquot ad annum 461 martyrologorum

hie

obHsie

21

audoritas

profert

si

modo

dicenii

credere velimus.

num.

4, disserens

de die obitus S. Leonis

Inde-

mugni
eit

februarii

anni *G8

Baroniuin, /nqu/t, Papebrocbium aliosque hactenus decepit

siih Iiujiis

que evidentissime patet, vulgarem opinionera,

quse per tot ssecula obtinuit, quaaque

facieudo

Marceliinus

in

Chronico

qui

etiamnum

anni consulibus Simplicii successoris

a multorum animis evelli vix potest, Sanctos

scilicet iis,

Hilari Papse initium recitavit.

Nam
:

S.

Hilari

quibus coluntur, diebus ad coelos

anno tantum sequenti contigit isque non annos quinque et aliquot menses, ut omnes recentiores ei attribuere, sed annos sex, menses
obitue
tres, dies

stravit, ut liquet
lib.

decem, Ecclesiam Romanam adminitam ex Anastasio, Orderico

,

II. Luitprando, Abbone Floriacensi et Honorio Augustodunensi, quam ex Catalogo

imposterum habere non posse. Perperam quidem ea dicit Paghts, utinfra ostendam. Verum interim evidentissirae patet, Pagium leviter rejicerc auctoritatem antiquissimorum Fastorum , dum ratiociniis ipsius sunt contraria ; nec tamen erubescere in numerumproevolasse, locura

Vaticano-Palatino, sex

catalogis

nostris,

Re-

ginone, Hermanno Cohtracto, aliisque, nisi ubi nuineri mendose descripti. Marianus Scotus in

Chronico,
iccic

qui nos diem ejus natalem edocuit, etiam diem <>j us emortualem notavit.
:

Scribitenim

Papa obiit 9 Kalend. mensis Februarii ad quem diem Bollandus ait, eum adscriptum esse Florario ss., el Maurolyci, et Galesinii, Canisii

Hilarius
die
21

bationum adducere Martyrologia neotcr/ca, dum : nam ex omnibus, qua? adduxit, nultum est vctustius seculo xv. Talia sane Martyrologia nequeunt prodesse ad mvesiigandum dicm emortualem Sancti seculo v dcfuncti. Piwtcrea in omnibus iilis memoria S. Hilari etiam anmmtiatur die 10 Scptembris, utjam obea sibi faventia crcdit
servavi

Martii.

id

cst.

num.

4.

Marianus Scotus

Itaque Martyrologiailla oeque ac inutilia sunt ad probandam

Martyrologiis, variisque Kalendariis, et Greveni

piu/ii opinionem, Forte martyrologus aliquis ex Muria.no diem ilium assignavit Hilaro deinde
:

ad Usuardum

Auctario.

Non

itaque Hilarus

depositus die 10 mensis Septembris, quo in Martyrologio Romano colitur, quove sepultum dicit
Anastasius, sed eo die ejus corpus translatum;

oumanni

decem, quibus Romanse Ecclesise prsefuit, die 21 mensis Februarii anni Christi 468 absolvantur. Post mortem ejua cessavit sedes, non dies decem, ut habenl Anastasius, Auctor auctioris catalogi Pontiflcum Rom., et varii cataiogi nostri, sed
tres, et dies

sex,

menses

utfit,primum illum secuti fuerint. 85 Reliqua monumenta, a Pagio laudata, non habent S. Hilarum obiisse die 21 Februarii. Contra Abbo Floriacensis de S. Hilaro dicit: Qui sepultus est ad S. Laurentium in crypta
vero
alii,
,

/{(<

duratiu

pontifleatu&}

qv<B potius
duceret

juxta corpus B. Xisti episcopi, 4 Idus Septem- Februani, bris Laudavxt igitur catalogos Pontificum,
reliquosque scriptores enumeratos, ut ex
deret,
iis

osten-

dies fcantum quatuor,

iu

ut ex ipsomet Anastasio morte Simplicii videbimus. Bactenus Pagius iituiiu conglomerans, $ed pleraque omnino ad

rem
sed

iuulilia.
.

nw

ilffl-

rianij tpti

i/'s<

83 Etenim duntus rrt

,

si

ontniu maturo judicio expen-

unicus

MmrvlHuus

(cui

tamen

$ibi confro-

et

Idacius

est
,

ditit,

Murli/ruitx/iis
hit.

conformis) collatus cumanHquis tOti cuiuu/o Pagii /uwpondcraasserere

,

Hilarum sedisse bxmos sex, menses tres, et dies decem; utgue ex iila pontificatus duratione perveniret a die 12 Novembris anni 461 ttsque ad diem 21 Fcbruarii anni 468. Hoc est praicipuum et unicum fundamentum senteniim Pagii. Verum pimo observo, non die 21 Februarii, sed die 28 ejusdem mensis obiissc S. Hilarum, si vera est ilia duratio pontifieatus, i/ufim ussiijuuid cataiogi plerique
sr,i/,/uri/nts,

cum

Quare generatim primo

inslrumcntu ah ipso

tu,

laudata

non dubinon tantum

favere ipsius sententiw,

quantum adversantur

qui eos deinde sunt secuti: neque enim a die 12 Novembris inchoari debet pontificatus Hilari, sed probabitius a die 17 ejusdem mcnsis, ut ostendil. Laudatus ante Titlemontius

DIE DKCIMA SEPTEMlilMS.

571

tius

maoult durationem itlam extendere usque ad

computaliones tam ambiguo fundamento nixas,

ut certas
obtrudere voluerit Pagius, cttm nihil
certa, Afferat

auctoub
'-8.

2 Marfit\

quia pontificatwn S. Hilari inrhoat 19 Novembris, sive a die ordinationts. Sisce abservatis, ut intelligat lector, annos scx, menses

certiratiociiuintloincr.uiri possit.it/si fu/tt/amento

sint

uicumque

aliquis conjecturas

decem, quibus sedisse dicitur S. Hilarus, non necessario ducere ad 21 Febi uarii, restat examinandum, an omnino credendum sit exactres, et dies
t

prudentissimas ad eorrigendum catalogos,aui ad

eos

tum
excatalogis,
ipso Vajio
judtce,

sape

abetrantfbus,

esse itlud Sedis spatium. 86 Tofa rlubitatio eo reducifur. utrum magis credendum sit catalogis Pontificum, an antiquis Marturoloaiis invicem consentientibus. Baronius J

cum cerHoribus monumeniis conciiiandos taudabili labore probabilia afferre poterit, u<>n certa aut indubitata, cum ex incertis nequeant
certa erui.

88 VideamuS tnodo, an tsque iitrertum funda-

>"*

>

,;tw.
s,t

passim secutus
catatogos,

mcntum pro
tur

die emortuali

alit

ujus Sancti habear

S.

st,tw! "

est

Martyrologta anttqua cantra

sanctos Pontifices in

ex Martylogih
insignitis, S.

vetustis,

Wcrotignu nolib.

quando noverat

muie
epist.

Gregorius

Magnus

VIII

^2L

vetustis Martyrologiis notatos. Pagius ipse

Haro-

nium corrigere voluit ex vetustis Fastis contra dktorum catalagorum computationes. Accipc, lector studiose, exemplum, quod se mihi pritnum
obtulit.

quitur,

xxix ad Eulogium de illo Martyrologio loquando dicit : Non tamen in eodem volu;

mine quis qualiter sit passus indicatur sed tantummodo nomen, Locus, etdies passionis ponitur. Itaque, teste Gregorio, Sancti
ill

Ad annwn

SQS nmn.

','

Bavonium de

die

tempore

emortuali S. Siricii corrigere voluit his verbis : Mortem S. Siricii Papre consignatam reperimus

ad 6 Kalend. Decemb., seu ad diem 26 monsis Novembris in Martyrologiis excuso Beda?, (qttod

scribebantur in Martyrologiis illo ipso die, quo erant coronati Martyrio, et consequenter confessores eo die, quo obierant. Atqiti nomen S. Hilari

Papa omnibus passim Hieronymianis

scriptum
bilius estj
est die

Fastis

ad

Hieronymo, Rabani, aliisque a Bollando ad diem 22 mensis Februarii inter Prsetermissos citatis. Quare cum die 22 mensis Deeembris anni 384 Pontifex Romanus consecratus fuerit, sedit annos tredecim, menses undecim, dies quinque, non vero, ut Anastasius et passim catalogi habent, annos
Bedce

non

est,)

attributo

divo

10 Septembris, nee illudullo alio

die in laudatis Fastis h gitur.

Longe

igitur proba-

eum

obiisse die 10 Septembris, et

anno

467, quain guovis alio die. Fateor quidem, subin-

quindecin, menses

undecim,

et

dies

viginti

de acddrrr, ut innucti aiicujus Saiufi iu FaStis Hieronymianis alio die legatur, quam quo obierat; sed rarius id fit, et tunc aliqua pnrcessit ratio, qurr non videtuf locum habere posse m
S. Hilaro, prassertim

quinque. Ita ad

annwn

423 num. 6 S. Bontfacii

cum Romm
Fastis.

annuntietur,

et

Papce diem mortuaiemcx Martyrologio Hieronymiano definit, non ex catalogis. Non quairo, an vera sint omnia, quas hic et ibi dicit Pagius : id solum observo, auctoritatem vetustorum Marttjrologiorum ipsius quoque judicio catalogorum
computationibus prceferri posse. Atqui depositio S. Hilari in pluribus Fastis antiquis legituf ad
10 Septembris, quam depositio S. Siricii ad 26 Novembris. Itaque, vel ipso Pagio juclice, standum hic est Fastis, non cataloqis frequcntcr
aberrantibus, prcesertim

unico tuntum dic in

illis

89 Etenim cum Roma?, ubi haud dubie obiit, "> u*" """'""" lls memoretur in Fastis; crcdihile nrm est idfieriob ahquam translationem : nam mtlla ttmquumcor- mun *,,,;!,,
1

poris transtatio vidcfur farfa, aut crrfc nitlhi innotuit. Verisimile

atmo 167, die

ioS'/''""'"'-

quoque non est, ignotam fuissc diem emortuatem Ililari, quando Fastis insertus
est ;

ideoque probabilius
Fastis

est,

nomen

ipsius eo die

legi in FastiSt
fieri
iit

quo obiit, quemadmodum passim Bieronymianis jam monui. Aceedit

cum
467.

et

Marcellinm

stet

auctoritrts Marcellini, ntorfcin S. Hilari

figentis. Illo

Onno4SI

contra
tamcertavideridebet,

Pagium pro anno

autem anno

certo

non
,

obiit, si obierit

87 Ad annum 402 num. 16 rursum ex Martyroiogiis obitum Anastasii Papce contra librum Pontificalem definit Pagius. lclem Pagius ad annum 418 num. 71 ait : Zozimi Sedis
duratio quoad menses et Anastasii exemplaribus, ab
visis,
dies....

in

omnibus
aut a

aliis citatis

me

dicit

mendose descripta. Ad annum 440 nttm. 2 Anastasius a morte Damasi papse : Idem
S.

usque ad

ficibus consequcnter)

Leonis obitum nullum interpontificiumsine

;

{id est, in octo Ponti-

mense Februario aut Martio quia Anlhrmius necdum itiis mensibus anni 407 erat imperator, Contra annus a Marceitino assignalus rcctc citnt mense Septembri poterit convcnire; quia Anthemiuscerto imperium susceperat, et liomam veneratanno 467 ante menscm Septembrem. Quarr concludere licet, adeo non vidcri certam Pagii /// Baronii srafriilia ionge quoque opinionrtn appareat probabilior, idqtte dicendum fuisse ipsi Pagio, si antiquamonumcnta codem scmper modo
,

errore notavit

sed ea fere omnia eodem die-

ponderasset.

rum numero,

scilicet

20 aut 21, etiam

iilud,

quod post Sixti mortem fuit, circumscripsit ; quod evidenter demonstrat, cum hoc in capite non vero csecutiisse, et proprium calculum, secutum esse. llaic aliqua antiqua monumenta in Pagius ipse, ex quo pauca itia, quts se printa

VIII.

^Edificata, fundata, ei

eodem tomo

obtulerunt, adferre

vottti,
ille

ut

stu-

diosus lcctor advertere possit, quo

loco habeat

ornata per S. ETilarum loca

sacra, aliaque
ipsius indicia.

catahgos Pontificios , ubicwnque chronotaxim suam iis nequit accommodare. Illc confidenter

munificentise

annos,
igitur

menses,

dies,

in

iis

enumeratos,

auget
vit

aut minttit, et scepe levi

de causa. Judicaistos

Pagius

catalogos

non carere
I i

erroribus sat frequentibus,

nos,

atque

mirari non logos isios perlustro. tiinc satis suas , sum, qua demum ratione opiniones

dum enumerant antocis sacris ex- Uilanu summorum Pontificum : Magnificcntiam S. Hilari iVi mcnses et dies struondis ornandisque in hunt locumservanequco, dwn cataJJJJ^Jj ';''' ea de re ipse dubitare rrrorari.
possett

quia ad ordinem temporis nvquil Anastasius in\\\\o.ro de iis ita an/irur : Hic
vi,

feoit

addidii

nralriria

572

DE SANCTO HILARO PAPA

Constanti-

AUCTORE
J.

oratoriatrin in baptisterio basilieae

pora ab liostium civiumque injuriis Urbs et Ecclesia interim accepit.

S.

nianae (qua* alias Lateranensis dicitur, queeque

ronflitft

Laudatus scriptor
inferius.

ibi et

cst

f/

Consfantino

Magno),

S.

Joannis

alia qutvtiam ex Anastasio his saceltis attribuit

Baptist83,et Joannia EvangeMstae.et sanctaeCrucis,

ornamenta; de quibus agam

:

omnia ex argento et lapidibus

sunt totidem atlificia

pretiosis. Tria

illa ora/oria,

separata, La-

teranensi ha/ifisterio tnljwtcta. Ilasilicam Lateranensem, atque omnia oedificia ad eam spectantia,
t/t/if

Forma hujus oratorii 93 Dcinde ita pergit estquadrata, et in ipsum introeuntibus aditus patet ad dexteram baptisterii, legiturque supra januae marmoreum epistilium heec epigraphe.
HlLARUS EPISCOPUS SANCT^ PLEBI DEI. Quod epistilium duabus elegantibus columnulis porphireticis fulcitur

alterum
S. Joa/mis
Baptistcr;

Wd

describitnr.

vtiwnmim

c./sta/it.

tiut

aliqna/ulo eXStite-

runt, describit in singulari Opere, quod inscr/bitar fit- Basilica etpatriarchio Lateranensi, Ctvsar

Raspomtsejtts hasilicif canonict/S, Cardinalitiam deinde evectus: idemque pag. 386 oculis exhibet ichnographiam omnium anttquo-

ad p/trpuram

lapide ophite,

cum capitellis quem serpentinum

viridibus ex

vocant. Ora-

torium ipsum exiguum est, ejus autem concameratio elegantissime intersecta cernitur opere

rum

asdifit i"t

twt tnl releberrimam illam basilicam

munuo

"
,

variisque pavonum, et
nitet,

animantium
in umbili-

forte

musivo

spectant/um. Similem tahuiam ichnotjraphicam dedit Joannes Ciampinusin Opere de sacris mdificiis

aliarum emblematis

agnumque

aConstantino Magno constructis pagM,ubi

co solemnem Christianaj mansuetudinis effigiem habet. Altare rauro adfixum est, geminisque

etiam de basilica Lateranensi agit post Rasponurn.

tpSUlli'/'"

striatiscolumnis pretiosissimis ex lapide ophite continetur, et in loculamento marmoreo incrustaturae elegantioris sancti Joannis Baptistae siest. Habet vero ad dexteram etad laevam duas apsidulas, et tota demum sedicula opere tectorio exornata nuper a Clemente octavo est olim enim incrustatum marmoreis tabulis universum hoc oratorium fuisse testatur Panvinius, et*in ejus, qui quatuor erant, angulis columnas tres ex alabastro fuisse,

perfedt baptisterium,

Uterque agit de baptisterio, consentitque insigne rssr fftlijicium forma? octangularis. lllud a Constantino Magno juxta basilicam structum
01
/aissc, scribit
tiiitiiiii"

mulacrum situm
pariter,

Rasponus

lit>.

III cap.

i,

nontamen
Sixto

perfccfwu,

t/uotf Utc attrihuit S.

Papce
cessit

cuipost S. Leonem intermedium sucHilarus. At Ciampinus pag. 24 recitathanc

III,

E
ait

cx Qrutero pag. 1163 inscriptionem : Hic locus olim sordentis tumuli squaiore congestus, sumptu et Btudio Christi famuli Hilari episcopi,

juvante Domino, tanta ruderum mole sublata, quantum culminis nunc videtur, ad offerendum Christo peo munus ornatus atque dedicatus est.

atque unam ex marmore cum hac inscriptione supra vestibuli ejus zophorum incisa. Domine dilexi decorem domus TU^:. Varia de donariis
et retiquiis

ejusdem oratorii apud Hasponum

videri possunt.

Cwa

autem

heec inscriptio fuerit,

in baptisterio S.

teste

Grutero,
in

94 Hic scriptor

mox

cap.

vm

de

oratorio alterum
S. Joannia.

ad fontem, sive
;

Joannis

Late-

S. Joannis Evangelistce,
S.

quod

e regione aiterius

Hilarum haptistcrio rano titiiiiiftai inf/itwii apposuisse, locumque demum fliri/t" caltai tlcdicnsse. Quapropter placet mihi
inttc cnllitji ritictur, S.

Hilarus construxit, observat, illudab eo wdifi- Evangelistcein gratiarum catum fttisse, quia credidit sc protecthne S. Joac.tionem

annis,

snifriifia

"/"nipini,

qui existimat

sp/cndittum

illudesdiftcium a Constantinotantum inchoatum,

promotum a Sixto III, et perfectum abHilsxo. II ii" opinioni minime repugnant,quas apudAnastasimit Bibliothecarium leguntur iu Sixto 111

incolumem evasisse e latrocinio itto Ephesino, de quo egi 2 et 3. Confirmatur id ex inscriptione, de qua portam oratorii describcns, ita habet : Portara habet marmoream, in cujus epistylio, quod duabus
civitatis patroni,

Ephesince

Constantinianaornamentum super fontem, quod ante ibi non erat, id est, epistylia marmorea, et columnas porphvreticas
Ilic fecit in basilica

coiumnis e lapide porphyretico, sicut oratorii alterius janua, fulcitur, haec verba incisa sunt
:

LlBERATORI SUO JoANNI EVANGELIST^S HlLARUS

episcopus famulus Christi. Prteter
hcec iiem affert

jam
:
:

data,

erexit,

quas Constantinus augustus congregatas dimisit, etjussit uterigerentur, quas etversibus

exornavit.
rus.

adpropositum nostrum

Figura

ejus (oratorii) diniidise crucis similis est

Quippe, his

factis,

plura poterant
Hila-

testudo miri operis ex lapillulis elegantissimisstructurae

prr/irir/ttf" rrslnrr, cat/ifc pcrfccissc flicitttr

musivse floreis sertis pulcherrimis distincta, in

quorum

raedio

Agni

venerabilis

species

in

llttllljUS ltlttT'1
tl.ui>

tifijiusita

92 iluir autcw haptistcrio atl duo lafcrtt inciccm opposita S, Hilarus addidit memorata orati/rifi

"inttidif

dUO

s.

Joannis Baptistat
Kattri/i

et

oratotia,
ijclislif.

S. Joannis

Evanper-

intuentium oculos incurrit.Sacellum in quatuor arcus extruitur, et hoc a se reparatum (_'lemens VIII variis et selectis raarinoribus convestivit

ulriust/uc

ormtmcnta

ticscrihit

Altare oratorii hujus

muro

adhagrescit,

liihlioflteit/rius, /iost

rcrht/ su/icri/is tlafa sic S.

gens: Confessionem

Joannis Baptistae fecit ex

argento, quae pensabat libras centum, et cru-

cem auream.
grlista'
lvil.
;

El

rx argento,

confessionem S. Joannis Evanqua? pensabat libras

:

centum
(issi/nus

et

crucem auream

et in arabobus ora-

toriisjanuas cereas et argento clusas.

Eminen-

duabus columnis ex alabastrite exornatur, quarum bases et capitella aenea sunt rairo artificio elaborata, et spectatur medio loco statua S. Joannis Evangelistae opera fusili perfecta elegantissime... Postes januae, quibus oratorium clauditur, asneas sunt alise tamen ab illis, qua3 ab Hilaro Pontitice, oratorii hujus conditore^
et
;

Hasponus tib. U 1 cap, vn dejanuis ail: [mprimis portas es eere fabricandas, variisque

constructa? sunt

ctc.

caalaturis argenteis ingeniose distinguendas cura\il, cum duabus inscriptionibus , a dextera

quidem
leeva:

In

konorem

S.

Joannis Baptist.e
Dei

Hilarus

bjmscopus
a's

kkut. Kx qmlms portis dem forma, quiv erat

est;

kamulus ofquidem integrum eaadhuc superesse passse

95 De oraiorta sanctte Crucis Rasponus cap. ix tertium est hatc hahcf : Versus Occasum a latere baptis- sanclte Crucis terii olim erat oratorium sanctae Crucis, pariter nunc destruab Hilaro Pontifice coustructum et ad quod ctum, quod dotavit per ejusdem sacri fontis januain iter erat. Hoc multis
,

ornamentis:

aiitiquitus,

argentum vero incolume

non

sunt Innumeraa olades, quas post Hilari tem-

oratorium exstabat adhuc tempore Sixti V, habebatque ante areolam parvam porticum circumvallatam, qua? septem columnis, et tribus
parastatis fulciebatur. Portse veroperistjliumsu-

stentabatur

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

stentabatur duabuseolumnis ex alabastro striatis... Januie erant leneae argento interstinctse, et ipsa aediculalbrmam crucis referens structura quadrata, adeo elegantis scitique erat artificii,
gravissimi, qui Vaticanae delineationem a Michaele Angelo ex hoc oratorio depromptam tradant etc. De ornamentis htijus oratorii per Hilarum factis BibliobasilicaB

57:i

tem
teos

libras

quinque

calices ministeriales argen-

AUCTOKK
3.

utnon desint auctores

duas amasargenteasqumque.pensanteslibrasdecem. Eactenusde datis ecclesim Lateranensi. Adfuec solum observo, coronas, pharos-cantharos aut
phara-eanthara.c.vNr instrumenta diversarum for-

vigintij

pensantes singulos libras

S.

marum, quibus multa simul lumina imponebantur. De his videri potest silicm Vaticanceapud uos tum.
et seq.

descriptione ba-

thecarius sic habct

Oratorio sanctre Crucis fecit

vn

junii paq. vzw

lignum Dominicum posuit, cum cruce aurea cum gemmis, quae pensabat pondus librarum viginti. Fecit ex argento puconfessionem,
ubi

dona

rissimo in confessione januas, pensantes pondus

98 Post prcemissa Anastasius xncipit recensere itm txmHas ecclesice S. Petri oblata, <!< quibus sic s PeW' hquitur: Ad beatum Petrum apostolum {fecit) |"
-

librarum quinquaginta

supra confessionem aureum arcum, qui pensabatlibras quatuor;quem portant columnsc onychinse, ubi stat agnus aureus, pensans Iibras duas: coronam auream ante confessionem pharos cum delphinis (ins:
:

scyphum aureum, pensantem libras quindecim, alium scyphum aureum cum gemmis prasinis el hiacynthihis, pensantem libras quatuor calices
:

J','^''^,

"""""

trumenta sunt adlumina continendum, a f/quris suis dicta) quEepensant libras qmnque: lampades aureas numero quatuor, pensantes libras duas. Hactenus de ornamentis intra oratorium constructis.

argenteos ministerialcs deeem, pensantes singulos libras duas amas argenteas duas, pensantes singulas libras octo pharacanthara
: :

argentea viginti quatuor, pensantia singula librasquinque. De simili Uberafitate inecclesiam S. Pauii Ua prosequitur : Ad beatum Paulum apostolum, scyphum aureum, pensantem sing.
*

redundat

B
H
ante

quod

ruJtstruxit

nijmphanxm
magiiificum:

96 Deinde alia refert ante oratorium erecta, itapergens: Nimphjeum et triporticum ante oratoriumsanctaeCrucisexstfn&wV/ubisuntcolumnae mirae magnitudinis, quse dicuntur hecaton,

libras

Ad has voces observat Blanchinus, a Nardino pro hecaton, pentafe0i*hecatopeda;puftztywfi

penta.

quinque scyphos argenteos quatuor, pensantes singulos libras sex calices ministeriales argenteos decem pensantes singulos libras septem amas argenteas duas, pensantes singulas libras decem. Plura hisce subjicit, ecclesiaiS. Laurentii data : Ad beatum Laurentium
: : , :

eum

esse sensitm, ut

columnce a mira altiiudine

martyrem
tuor
:

(fecit)

scyphum aureum cum gemmis

,

ft'c?2tocentumpedales,

Vox hecatonpenta, a#as

t/iire

prasinis et hiacynthinis

hecatompeta
incertum
sius

et

hecatompeda

vartatur,

ut

sit,

suut sequentia,
:

quidilla significetur. Obscura etiam t/uce de eodem loco addit Anasta*

pensantem libras qualucernam auream nixorum decem, pensantem libras quinque: scyphum aureum purissimum, pensantem libras quinque lampadas
:

Lacus et conchas triantas duas cum columtbratis

aureas duas, pensantes Bingulas libram

unam

i.

e.

reti-

culatis

aquarn fundentes, et in medio locum porphyreticum cum

nis porphyreticis ragiatis

fwte adsita

concha assirta* in medio aquam iundentem, circumdatam a dextris vel sinistris in medio cancellis aereis etcolumnis cum fastigiiset epistyliis undique ornatum ex musivo, et columnis
:

pharam-cantharam auream, pensantem libras duas ; turrem argenteam cum delphinis, pensantem libras viginti quinque scyphos argenteos
:

tres,

pensantes singulos libras triginta quatuor calices argenteos ministeriales duodecim, pen:

Aquitanicis seu marmoris Aquitanici et tripolitis

et porphyreticis.
ticec

omnia ad nymphmum

ejusque locum spectant.

hic desiqnatur
tus,

Jam

vero per

Nymphaeum

altare argenteum, pensans libras quadraginta: Lampadas argenteas decem, pensantes libras duas amasargenteas duas, pensantes libras decem in basilica

santes singulos libras duas

fonsaquce

salientis arte composi-

beati

Laurentii

martyris

phara-cantliara ar:

cum

qui erat in loco sive mdificio, quod triporticonstabat porticibus, ct erat, seu tribus

conditum erat ad lavandum ibi manus vel caput. Hinc lacus ad aquam coutinendum, et conchce ad excipiendum. Columnee serviebant partim ador-

gentea decem, pensantia singula libras decem canthara rerea viginti scx ministeria ad baptismum argentea, libras decem : phara airea, libras quinquaginta. iltec omnia eidem ecclesim
:

S.

Laurentii dala existimo, ncc distinfjttcndum

inter phrases,

natum, partim ad porticus sustine/ulos ; reliqua ad ornatum. Nunc vero structursB hujus tam eximise ne vestigium quidem superest, inquit
laudattts Responsus.

putem

ad sanctum Laurentiumj

et

p
etprostationibus:

in basilica beati Laurentii.

dom

oblata

oratori S. Jo-

nis,

97 Anastasius vero redit ad oratorium S. Joanhoc alia dona eidem oblata receusens
:

99 Qum seguuntur apud Anastasium, obscuriorasunt; sed eo sensu vidmtur exponenda, ttt ud tisitt/t multorum simul locorum, ubi staiiones
erant,

censeantur donata,

Verba dabo

cum

iis

nnnis, et basiUccb Lateranensi,

modo

Ante confessionem

beat.i

Joannis

(fecit)
:

interpunctionibus,

qum

exhibeant sensum, c/uem

aliter

lyclmis

coronam argenteam, pensantem libras viginti pharum cantharum, pensans Hbras viginti quinque. Itern ad sanctum Joannem intra sanctum fontem lucernam auream cum nixis luminum decem, pensantem libras quinque turrem argenteam cum delphinis, pensantem libras sexacolumbam auream, pensantem libras ginta
*
: :

magis probabilem existimo. Siqui

velint

lacum
In

inteUiqvrv, poterunt 8UO 8tare judicio.

urbe
rent

Roma
,

constituit ministeriales, qui circui,

constitutas stationes

scyphum aureum
:

ansatum

pensantem
:

libras octo

scyphos ar-

genteos per titulos viginti quinque, pensantea amas argenteas viginti singulos libras decem

duas. Deinde recenset aliqua ipsi basilicce Lateranensidata, sic pergens In basilicam Constantiniam phara-canthara argentea, quae pendent
:

quinque
calices

pensantes

singulas

libras

decem

ante altare decem,

viglnti
:

pensantia

scyphum aureum, pensantem

singula libras librassex:

argenteos ministeriales quinquaginta, pensantes singuios libras duas. H89C omnia in basilica Constantiniana, vel ad sanctam Mariam
constituta recondidit, Blanchinus per ministeclr-ricos a<l Sacns riales, qui circuirent ititrt/iqU

unam: calices aureos, pensantes singulos libram duos, pensantes singulos liscyphos argenteos
bras

inserviendum

iis

in

locis

addictos,
Hi*

ubi statio

decem

alium scyphum aureum, pensan-

celebrabatur. liaronius

adannum

mtm. 9 omnia

574

DE
;

S.

SALVIO EPISCOPO CONFESSORE.

et

auctork
J.

omniaverbaadducta expUcat de ornamentis

rectius

S.

veroa ministerialibus instrumentis ct sic priora posteriorihus. Saitc mimstecongruunt

riules intelligi

possunt vestes aut

libri.

Quidquid
'

tunc archidia lumnas, etepistyliumab Hilaro sub patrocinio beati Laurentii cono incisum inscriptum praeservat nunc quod epistylium ita Cardinahs eminentissimi lapidaria
collectio

[)

tamen

facile significetur hic voce ministeriales,

ut sse

assentiar

prmparata

Blanchino, memorata omnia f S. Hilaro, et deposita in eccUsiis ferrentur ad item dictis, ul tempore stationum tthi liiitc statio hahrhatw. Htuiii iorum,
(0(1

Aiexandrini Albani. XP0 0RANTE HEATO + AUXILIANTE DN0 D0 NP HILARUS ARCHIDIAC FECIT. UtTRBNTIO MARTYRE

Hinc laudatus scriptor existimat, monasterium,quod&&Lxma,mcondidit

rus- ct

co loco fuisse
S.

Hila-

monasterla,
hihliothi-M

flet/eo

atf

Anastasium,
Hilari

f/tti

tfetJtmit

ti/t-

adidprobandum

plures afferi rationes,

quotrecenset
fecil

tsdificia s.

his verbis:

Hic
prae-

quce ibidem videri possunt.

AUorum monasterw-

aliaqut ffitori
mdificia:
*

monasteria (clericorum aut balneum et opinorjzd S. Laurentium. et

Stepbani*. Fecit autem

canomcorum,

al.

8.

Lau-

oratonum

condtta fuerunt, rum, quee adS. Laurentium inveniri possunt, r/uia tractus ne vestigia quidem nimium fuit devastatus, ut idem scriptor
ilte

rentin

torium S. Fecit aus Stephaniin baptisterio Lateranensi. ltem loco bibliothecas duas in eodem tem et ad Lunam. Harc mdinmnasterium intra Urbem sunt deshodie vix nota sunt, quiapleraque bapttsterio Oratorium S. Stephani in tructa.
:

observat.

Ma

ornamentis sa101 Qucc hactenus de cedificiis, locorum, et pretiosissima ecclesiarum crorum sunt, luculenter ostendunt, msupellectifedicta

ordtnattones

#
<?>.

1;

S. Venantu Rasponus, quod deinde vocatum quodque oratorium S. JoannisEvangelistm, prope S. Mariasad Fontes. nunc frequentius nominatur et xn. Idem de biblio[oit de eo lib. III cap. x llilarum condith disputat S. tbi per thecis Lateranensis in ichnographiabasilicm

Lateranensi,

illud esse credit

Eminentissxmus

cumque signem fidsse S. Hilari munificentiam, decorem domus Dei. Hisce adnecto miredUexisse Hic fecit ordiultima Anastasii de Hilaro verba : mensem Decembris, presnationem in Urbe per sex, episcopos byteros viginti quinque, diaconos
per diversa loca viginti duos
:

cap. xiv, et locum assignat,

ubi vestigia quaidam illarum vero bibliothecarum putat superesse. Blanchinus habet : Inhorto hcec in Annotatis ad Anastasium sito ante anad titulum S. Eusebii in Exquiliis vidimus detegi parietes circiter viginti nos ex effosso ad palecclesiaa cum adjacenti sedificio indeque extrahi cosolo circiter

in crypta tus est ad sanctum Laurentium, Sixti, et cessavit episcocorpus beati Episcopi patusperdiesdecem. Tillemontius minus accu-

quietiam sepuljuxta

esse sepuiium rate loquens scripsit S. Hilarum cum sepultus sitjuxta jnxta corpus S. Laurentii,

S. Sixtum

tius: sed hic

Papam, qui hajus nominis apud Anastasium legitur

S.

fuit ter-

sepultus

juxtacorpus B. Laurentii, itaut

Hilarus6 eo

mos

viginti

non longe abfucrit.

DE

S.

SALVIO EPISCOPO CONFESSORE

ALWGiE
IN

OCCITANIA

.).

s.

COMMENTARIUS HISTORIGuS.
S
1.

Sancti in Fastis

memoria

et cullus

vetustus

gesta ejus
p

olim fuerunt confusa

cum

gestis S. Salvii

Ambianensis; sed

facile

discerni possunt ex

S.

Gregorio Turonensi, qui prsecipua narravit.

Awso
s.

fi8-i.

thit/ti,

urbs

relttsttt Af/ttitaniat

ad Tar-

SfarfyroZogfa

Satvlum
iii

UbigSttiH

hodtt uiiniiitiwit.

mirabilibus insignem,celebratumque a S. Gregorio Turonensij ita ut mirum videatur, eum non

vt

nemfluvium, modo Occitaniw inclusa,

tt

mu/fis stru/is inter SauclOS veneratur

gestis sanctis

cus rex jussit construi. Cui visioni veritas statim secuta est nara post dies 22 filii regis in eadem domo obierunt. Deindc memoria S. Sal:

Salvium episcopum suum,

vii

addita est aliquot codicibus

Usuardinis, ex
corrupto, ut-

quibus

eam

editionibus suis
ita
:

inseruecunt Grevedepositio beati

iimotttisse
itie/i

omnibuS mediiwri
:

mttiti/ioht/is. AttOi/t

nus et Molanus. Prior cumf/ue Sancti nomine

Silvii episcopi

ftabet,

Item,

/iln isi/ttc itoit iituotit/l

iitii/t

sttfo

r.t

rehts-

tioribus
t/eusfiii

Uabani Martyrologio
rc/ierio

S.
,

Salvium Albitti/it/tte
/lot.fie

tiiinttnlialum

Albigensis et confessoris, quicontempto seculo, monasterium ingressus, oblitus quss retro sunt. in anteriora semetipsum inde-

exornatum ehyio: IvhUmu

episcopi,

ilie.Uopositio S. Salvii

aensis revelationena vidisset divinaa vocis evaginatum gladium immineresupertegulum, quod Hilperi-

de cujus sanctitate Gregorius Turoepiscopus scripsit, narrans quod per

sinenter extefidens, in abbatem electusest. Sed ipse utilius reputans inter monachos latere,

quam

abbatis Uabere nomen in populo, reclusorium subiit: unde postmodum extractus, prfatse ecclesia; prseesse cogitur,

tandemque laboris

DIK DECIMA SEPTEMBRIS.

575
At CTOIU.
J.

ris sui

mercedem a Domini vocatus cum

aliis

rum
serit.

S. Salvii,

multis accepit. Molani rcrba non addo, Rubani clogium leviter mutatum contru.rit.
majfime reeenttora
:

tjuia

sednon indicat, unde ea desumpVerbaejus latme reddita huc transfero

translata- in

S.
ea

2 In codice Bagenoyensi

apud SoUerium

Reliquiaa ipsius, saltem ex parte, a tempore Calegiroli

tUiqua

tw ad
tyris.

himc dicm: Item Salvii episcopi et marAt nomen Martyris Albigensi non videtur congrucrc. Quure suspicio esse potest, </b interpolatore iltius codicis

nppidum modicum provincisa Nivernensis, quod nuncab ejus nomine vocatur sancti Salvii {vutgo saint Sauge
utvideri potest in tabulU geographicis ducatus
Nivernensis.) jEdificata est in illo loco ecclesia ad ejus honorem, fnndafiimqiuinMrnuin.

Magni dicuntur

lltlS '/n lnhl,

trajulatc

:!

inm
Vl' II "I ,IU
l,i

confusum fwissecum

S. Salvio

apud nos actum est ad 26 J/tnii. fn Florario Sanctoram Ms. S. Salvius Albigensis sic memoratur: Item S. Silvii
episcopo et martyre, de quo

quod modo prioratus

sancti Martini

est,

dependens ab abbatia

\ngi^r.Hlnm>nsis.
Sancti

Verum

Albigensium episcopi et confessoris. Martyrologi recentiores passim omnes S. Salvium Albigcnsem

hodie memorarunt, sed necesse non est corum verba hitc transferre. Solius igitur Martyrologii

pars

maxima reliquiarum Albigse in loco prima

collegiata

videtur mansisse sepultur, ubi est ecclesia

Romani annuntiationcm subjungo :

dirfini

nomine ipsius insignita, et ubi cultus ipsius sine interruptione semper continuatus
est.

In civitate Albigensi S. Salvii episcopi et confessoris. Iicnc-

Illarum seculo xi facta est translatio, cujus

die 22 Martii. Caest,

memoria quotannis penovatur

que thecre aureae
:

martyrohgi

suis

quoque Fastis inserue-

put deindea reliquis separatum

impositum-

runt Salvium, acsi fuisset Ordinis Benedictini. Veritm vidit Mabillonius id non esse verisimiie,

partes reliquir in arca argentea conservatse sunt. Bactenus Bailletus, cujus

ntltm Sancti
t-etvstus: ecclc-

ideoque S. Salvium inseruit Prtetermissis seculi primi Benedictini. 3 Cultum fuisse S. Salvium episcopufn ipso seculo vi, quo obiit omnino existimo, non solum
t

de hisce relatio qtiam

nire

non potui. At

si

jft exacta aut certa invepars rehquiarum ad provinM

sia

eidem

ciam Nivemensem fuerit translata, integra; modo non servantur Atbigtr, ut supra asserit Sammarthanus.
6 hi Bagiologio Franco-GaUiai, quod edidit Labbeus tom. II Bibliothecce Mss.,ad iti Octobris

iHcntu,

quia S. Gregorius Turonensis Beati ct Sancti titulum eidem altribuit, sed vel maximc quia cxi-

K
atidincertum,
licet Sniii-tus

miam

ipsius sanctitatem mirifice celebrat.

Lubens

tamen fateor mdla mihi esse art/ume/ita, quibus culfum tam vetustum omw.no certum faciam. Ve-

Salvius aliquis confessor annuntiatur in territorio Nivernensi. Castellanus

dubitat,
ritorio
(fuiti

ad hunc diem
</<!

mm

ibidem eccksitxm hiibint.

rum monumenta

varia recitavit Dionysius

Sam-

v//S. Salvius Albigensis, qui in ter-

marthanus tom. I Gallicp Christiance inter instrumenta ecctesia? Atbicnsis, ex quibus certo constat de ecclesia et monasterio S. Salvii nomine insignitis

Nivernensi celebratur, cttm

marginem

a seculo saltem x

atque ab eo secu/o ab-

Nivernensi provincia vulgonominari saint Sauge. ln addendis pag. Q79 dicit, mortuum esse circa fui<-m Xovembris, et in indice
observet,
in

eum

bates prinium, et deinde prtepositos illius

sterii S. Salvii recenset
col.

laudatus
S.

monaSammarthanus
Salvii servatis-

memoriam
bris,

S. Salvii Albigensis figit

LO

Septemea mo-

49 etseqq., ubi de ecclesia

etSO Novembris. Malui omnia qtifim de istis aliquid certi skttuere

illa indicare,
;

cum

que in ca ejusdem Sancti reliquiis hmcprcemittit: Ecclesia sancti Salvii, olim abbatia, clericorum an monachorum, nescimus, nunc celebris collegiata, post medium undecimum seculum canonicis Regularibus sancti Augustini cessit ex quo
;

numenta non inveniam, ex quibus

certU possim

facere, attce de translatione reliquiarum S. Salvii

ad

terrttorium Nivernense ex Bailleto dedi. (j/oxl

sufficit

ad propositum nostrum,

cultus vetustus

S. Salvii AlbigenstSj cujus sedes

episcopalis prce-

Ifl

qaa

i.onser-

tempore null.ifit mentioabbatis... 4 Ut ut sit, insignis semper

S.
Salvii,
pulti, inter

teritoscculo tuf dignitatem metropotiticam evecta

fuit

ecclesia

est,

certus est ct indubitatus. Sententia vero Cas-

wntwSancti
reliquvB:

ubi primi Albienses episcopi sunt se-

tellanide die emortuali circa finem hujus

Comnic-

quos S. Salvius, cujus sacra? reliquise integrae ibidem adhnc servantur caput in capsa pretiosissima et vetustatis venerandae includi:

mentarii discutietur.
7 Quce de gestis S. Salvii

ad postemmm

Qesta Siniih
ifit"

moriam
ronensis,

sn pervenerunt, scripsit s. Gregorius Tu~

tur, quae a Raimundo Tolosano duce, ut ex inscriptione, injuria tempornm pene

fuit

constat
abrasa,

non etiam amicus

modo

S. ilrvifiinn

ipsi

contemporaneus, sed Twronmsi,

et familiaris.

Ex

h< fonte proflu-

arcam vero, qua teguntur ossa et cineres, dedit Ludovicus de Ambasia episcopus
concessa
:

xerunt, quce coUegerunt

Albiensis.

Ex

hisce aliisque, quce teguntur

in instrumentis

apud

Sammarthanum

ecclesice S. Salvii factis, satis

de donationibus Uquet, cuttum San-

Babeo Mss n alteram ex Ms. Bodecensi, alteram ex Tungrensi, et partem tertim << Ms. Fuldensi ; sed omnia tam fideliter ex Operialii recentiores.

quidem duas

Vitas

bus S. Gregorii Turonensis excerpta sunt, ut nihil

cti apud Albigenses celebrem fuisse seculo x, coeptumque verisimiliter atiquot seculis cifius, puta

additum reperiam pr&ter diem emortualem,

ut necesse non
sit,

ita

brcvi post morteni sancti Antistitis. Prcecipuam

autem

ipsius fesfivitatem

had

tlie

10 Septembris

huc transferre, cum ipsa S. Gregorii verba simus daturi, simulque examinaturi, n aliunde aliquid </<l</i possit, <tul
Vitas illas
rertr tib atiis furrif addit/tm. E.ittittiinii/dtt t.ameu

cetcbrari,

testantur passim scriptores,

qui de

S. Salvio agunt. festivitates

Vcrum
:

et alits

peraguntur

nam

forsan S. Salvii Claudius de Vic et

prius est opinio

Cointii,

qui credidit non esse

S. Gregorii Turonensis, sed interpolatoris cujus

Josephus Vaissete in Historia Occitanioj tom. I rcferunt tib. Vlpag. 287 ex Proprio Albiensi seculo xii ignotum fuisse, ubi depositte cssent 1194 S. Salvii reliquice, easque inventas anno
post
ctlfare S.

dam,
dr
S.

cap/tt

primum

libri septimi,
:

quod totum

est

Salvio Albigmsi

iiain si revera Gregorii

S. Salvii satis

non

esset,

pauca de
(

gestis

essent

certa.

Saturnini.

Cum

autcm pro ea in-

8 Rationes

'ointii

non urgentmagnopere, etjam

cta oininmi

ventione laudent proprium Aibiensead8 Octobris, mventionis suspicio o/itur, co die celebruri dktce

memoriam.
5 Prtvterea
iiaitletus in

KfteS. Salvh*

ad hunc
rctiquia-

refutatm sunta Ruinartio. Verumquianonausim adopttireomnia. qutf srripsit ro orr/tsionc Huinartius, atiquu cjus ecrba thtbo, nliu ipsr adjidam. Primo objicit Cointius <t annum b8Qnttm, 17,

attribtiendvm
$si

eaput

tibii

s, fitiint

diem loquitur de gemina translatione

caput ittud

7itm

legi ht codice Metensi.

Adhot

Ruinartius

,
,

576
Ai;CTORR
J. S.

DE
ita recte

S.

SALVIO EPISCOPO CONFESSORE.

jam
saepe dixi-

Rmnarttus

respondet: Primo codicum

auctoritas nobis omninofavet, ut

mus, cum multos integros optima? notre. et maunico Cointiano mutilato joris antiquitatis
,

apud Gregorium inventat, quam isti tam clare confusionis convincitur. Bisce plura non adjungo, ?iisi utramque Vitam Ms., de qua supra egi, omnia kabere de Salvio
esse relationi
Vitee,

quee

scriptoris incuria vitiato, et sequioris aevi, oppo-

Albigensi,

qum de

ipso narravit Gregorius,

et

tam

namus. Objicit secundo Cointius, quod in illo capite mors S. Salvii referatur ad annum 584, cum apud Gregorium lib. VIII cap. xxu videafur referri
tas

ex omnibus concludo, opinionem illam Cointii merito ab omnibus passim historicis rejectam, cum non sit idonea
ilh capite

quam

aliis locis,

ad annum

585.

Atnegue

ho>c difficul-

dubitandi ratio,

nedum narrationem

illam Gre-

dicat,

est, cum Gregorius solum Desideratum Salvii successorem anno .">85 Albigensibu8 episcopum datum:nam inter mortem S. Salvii et comecrationem Desiderati facile aliquot mcnses intercurrere potuerunt. Imo si an-

magni momenti

gorio adjudicandi.

nus integer intercurrisset, non magnopere

esset

niiruiulum, ut patebit cx dicendis, ubi agetur de

tempore

mortis S. Salvii. Nihil prmterea loco

II.

Sancti natales ignoti

vita

allegato objicit Cointius, sed tom.

080, ubi agit de S. Salvio Ambianensi,

asserit,

VI adannum num. 6

secularis

ex VitaS.Salvii Ambianensis totum istud caput historim S. Gregorii infartum essc ab audriri impastore. Verum respondco, id sine ulla
ratione verisimili a Cointzo asseri,

primum, deinde monastica, in qua abbas elec-

tus latere mavultrvisio plane

mirabilis.

cum

satis cla-

Vitam S. Salvii Ambianensis male cx Gregorio aliisque consarcinaiam esse, ut etiam observat Ruinartius, cujus argumenta aliqua huc
sit

rum

transfcro.
ni

Qua

K
stirpe
Patria
lia
et

probalur

iiMtfii ('oiii-

liuin.

Primo Gregorii genius et stylus, ejusqua loquendimodi genuini in capiteillo impugnato relucent. Secundo Gregorii narratio nullam
9

quove in loco natus sit S. Salvius, non memoravit Turonensis, aut ullus scri-

fami-

Sandi rum
:

ptor antiquus.

Verum

scriptores Historice Occita-

sunt satis
notai

nim tom.

pag. 286 allegant tradiiioncm, qua

juvenis

prorsus
dici

in se

involvit contradictionem,

nihil

habet, quQd a teste oculato et scriptore aequali

Albigos natus esse creditur. Hnic traditioni conje- cum: cturam suam de nobili stirpe adjungit Hadrianus
Valesius lib. XIX Rerum Francicarum pag 142, ubi existimat, splendidissima apud Gallos genitum familia, ex qua orti sunt Rusticus et S. Desi.

egit causidi-

non

potuerit.

Multa e contrario complecti-

tur, quae, ipso

fatente Cointio, ita Salvio Albi-

gensi

propria sunt, ut alteri Salvio absque erille

pore tribui non possint, Tertio auctor

Deum

dcrius fratres,
vii.

ambo Cadurcenses

episcopi seculo

testem invocat, se vera scribere, (aut potius auditu ub ipso Salvio Albigensi) proindeque perjurus et gravissimi criminis reus censeri debet,
falsa dixerit
:

Ratio hujus conjecturm est, opinor, quia pater S. Dcsiderii eiiam Salvius vocabatur, ut in ejus
Vita legitur. At incerta est ea ratio, et consequcnter

si

quod sane absque maxima et evidenti eausa de quoquam ne quidem cogitare licet. Immo hsec omnia narrationem arguunt veram et sinceram. Bisce addo sequentia: Gregorius se auctorem kujus narratioms apertissime
profitetur, ita
riain prosequi,
liquit,

conjectura ipsa. Litteris bene

i?i

adolescentia

Salvium, colligitur ex munere causidici, quod juvenis obivit , teste Turonensi, qui lib. VII cap. i ita habet: Hic enim
institutum fuisse S.
(Salvius) ut ipse referre erat soiitus, diu in habitu sseculari commoratus, cum judicibus saeculi

ordiens: Licet sitstudiura Histo-

COpi

quam priorum librorum ordo retamen prius aliqua de beati Salvii episobitu cxposcit loqui tlevotio, qui hoc anno Quod
vcro spectat

mundiales causas estexecutus: nunquam tamen

se in his concupiscentiis obligans, quibus adole-

obiisse probatur.

ad

aucto-

scentum animussolitus est implicari. 12 Deinde vitam monasticam amplexus

et tiavit, ut

est

rem

F
deinde monafactus,

Ambianensis, certum est, r u m inuitu confudisse ac perperam narrasse, variaque S. Salvii Albigpnsis gesta attribuisse
S. Salvii

Vitm

postea abbas electus, sed huic dignitati renuncellm se includeret.

Hmc omnia
cum

breviter chus

Ambianensi.
</in

Gregorius his verbis : Jam spiramenti odor interna viscerum

tradit

divini

etabbaselectus: cella

attigisset,

iliud stoe

10

Sufficiet

unum
;

cxcniplum,

tjuod
istius

ipsis

relicta saeculari militia,

monasterium

demum
expetivit,

sc

justa

raHom

Ruinartii verbis affero

Auctor

recludit.

VitmJ

intellexitque Vir

Qregorio adfiUr

narrat
dirutis

Mummolum
muris,

Hrnril.

patricium, capta civitate et multos captivos in Hispaniam

meliusesse
saeculi

jam tunc Divinitati deditus, paupertate cum Dei timore, quam pereuntis lucra sectari in quo mouti
:

transmisisse, qui Salvio, jubente rege, redditi lucrunl. At hau- ut de Ambianorum civitate,

nasterio

diu

sub

Regula a patribus
in

insti-

tuta versatus est.

aut de Salvio ejus episcopo dici possint, vetant

mnjori
set,

temporum, personarum et locorum circumstantiaa qusa omnia optime congruunt, si de civi:

evectus esdefuncto abbate, qui huic monasterio preeerat, alendi gregis suscipit officium et qui se
;

Jam vero cum tam intellectus quam aetatis

robore

tate A.lbigensi

inteliigantur,

quam certum

est,

sancto Sahio
fuiase, ul posl

vivente, a

Mummolo occupatam
scripsit ipse

magis fratribus publicum pro correctione reddere debuerat, fit assumpto honore remotior.
Illico sibi

Gregorium nostrum
fateri cogitur,

Cointius.

Unde

secretiorem cellulam quaerit.

,

Nam

in

suum

illum

auo

priore,

torem nonnuliaex gestis Salvii Mbigensis in Ambiamuisis A.cta transtulisse. Fatetur id sane Cointius ad annitm 686 num. o.- utquc ex eo facto discere debuerat, duos Salvios fuisse confltsos in
crisi

amplius quam novem vicibus nimia exesus abstinentia, pellem corporis demutavit. Denique accepto honore cum in hac contentius parsimonia orationi et
lectioni

ut ipse adferebat

vacaret,

illud

VitaS.SalviiAmbianensis,indeque sana
infcrrc poterat, potius

melius
tus,

sibi fieri, si esset inter

uttcrius

plerumque revolvebat, monachos occulpopulos.

credendum

quam nomen

acceperit abbatis in

DIE DECIM.Y SEPTEMBRIS.

Quid plura? Includitur valedicens fratribus, sibique ipsis valedicentibus. In qua inclusione in omni abstinentia. magis quam prius egerat,
los.

577

sileret.

commoratur

ante hos quatuor dies

(

Quo tacente, implicitus fratrum precibus, ut, q.ud vidisset, exponeret, ait Cum me
:

.1

studens pro caritatis obsequio, ut cura quisque venisset extraneus, el orationem

:

contremiscente rellula

tribueret, et eulogias gratia plenissima mini-

fnibitatur,

an

mortmts fucrit
S. Sahrius,

plerumque salutem integram detulerunt. 13 Mira plane est visio qua> sequitur apud Gregorium. At hic enm ita ex orr ipsius Salvii confirmat, ut prudens non esset censendus cri,

straretj quse multis infirmis

exammemvidistis apprehensusaduobu8angelis m ecelorum excelsa sublatus sum, ita ut non solum hoc squaiidum sculum, verum etiam solom ac lnnam, nubes et sidera sub pedibus habere putarem deinde per portam luce ista clanoremintroductussum in illud habitaculum, iii quo omne pavimentum erat quasi aurum
:

docto antistiti fidcm abronare vellet, prwsertim curn et alim similes visiones hominibus sanctis ohtigermt , ut jam
et

ticus,

si qitis

sancto

argrutuiihiu,' ivnitens. lux ineffabiliSj amplitudo

observavit Ruinartius in prcefatione

menarrabilis ; quam ita multitujio promiscui sexusobtexerat.utlongitudoaclatitudocatervea prorsus pervideri non possit. Cumque nobis
via

num.

118,

quo testes adducuntur Augustinus in libro de Cura pro mortuis, Gregorius Magnus, scriptor
Passionis SS. Perpetuje et Felicitatis,
et
alii

inter comprimentes ab his, qui prascedebant, angelis pararetur, pervenimus ad locum,

quem

jam de longinquo contemplabamur

passim magni nominis auctores. De i/lo uno dubitari merito potest, an S. Salvius revera fuerit mortuus, ut S. Gregorius credidit nam id
:

quo superpendebat nubes omni luce lucidior, in qiio non sol, nonluna, uonastrum cerni poterat,sed super his omnibus naturali luce splendidius
:

in

effulgebat.et vox procedebat de nube,

tamquam
peccato-

facilc ignorare poluit Salvius ipse

el

cum

eo

voxaquarum multarum.

Ibi etiam

me

Gregorius
rit,

quandoquidem Apostolus ignoravenon

licet

dum

in tertium ccelum et in paradisumra/>///s

est, ibiqite

audivit arcana verba, quae

remhumilitersalutabantviriinveste sacerdotali ac saeculari, quos mihi, qui praecedebant, enarraverunt esse martyres ac confessores, quos hic

homini

loqui,

quo id modo

contigisset, sive in

summo
operuit

excolinms famulatu.
loco,

E
in

corpore, sive extra corpus.

Bailletus

ad hunc

16 Stans igitur in

quo jussus sum,

sed fuisse

non fuisse mortuum S. Salvium totamque Gregoriirelationem sic immutavit, acsi Salvius scivisset, se mortuum non fuisse. Yerum ejusmodi antiquorum scriptorum corruptiones rectius omisisset, dando ipsa Gregorii verba, ubi pro verbis Gregorii assignantur, saamque opinioncm propriis verbis exprimendo.
in Salvio
definivit,

diem

me odor nimiaa suavitatis, ita ut ab hac suavitate refectus, nullum adhuc cibum potumque desiderem. El audivivocem dicentem Re:

remissumin
i'
i

ram, ut ipte

minavit.

vertatur hic

Quidqi/id

sit

de opinione

Bailleti,

quam noHm
secula accuro>

smculum, quoniam necessarius Vox enim audiebatur uam qui loqueretur, penitus cerni non poterat. Ef ego prostratus super pavimentum, cum fietis dicebam Heu heu Domine cur niihi hsBC
in

est ecclesiis nostris.

certo improbare, sed multo

minus prohare ausim,

tot

ostendisti,

si

ab his frustrandus eram

a

Ecceho-

cum non existimem ipsum post

tius

die ejicis
fragile,

me

facie

tua,ut revertar ad saeculum

insirui de re tota potuisse,

quam

cx ore
;

et

huc ultra redire non valeam. Ne,

ipsius

Salvii instructus fuit S. Gregorhis

ego,

relicta illa dubitatione, Gregorii relationem sub-

quseso Domine, auferas misericordiam tuam a me, sed deprecor, ut permittas me hic habitare,

jungo.
quando mortuus
credebatur,
i't

ne
,

illuc

decidens peream. Etait vox, quaa loque

:

14

Quodam autem tempore

inquit

febre
:

batur

uiihi

Vade

in pace.

feretro erat

impositus.
Cerie habuit

nimia exhaustns, anhelus jacebat in lectulo et ecce subito magno lumine cellula clarificata contremuit. At ille extensis ad ccelum manibus cum gratiarum actione spiritum exhalavit. Mixto quoque ululatu monachi cum ipsius genitrice corpus defuncti extrahunt, aqua diluunt, vestimentis induunt, et feretro superponunt, atque in psallentio fletuque labentem exigunt
,

tuus, donec

reducam

te in liunc

Ego enim sum custos locum Tune

relictusa comitibus meis, deseendens

cum

flctu,

per portam, qua ingressus fueram, huc sum

regressus.
17 Hsec eo loquente, stupentibus cunctis, qui
non sinr
subseouto
srruputii, ijumi

aderant, ccepit iterum Sanctus Dei

dicere
:

cum

lacrymis

noctem.

Mane autem

facto, funeris officio prae-

Va mihi, qui tale mysterium ausus sum arcana illa revelare. Kcce cniin oilor suavitatis, quem da n velasset. lnco sancto hauseram, etin quo per hoc triduum

parato, corpus moveri ccepit in feretro. Et ecce malis rubescentibus, vir quasi de gravi somno
suscitatus excutitur, apertisque oculis, et maniDomine misericors, quod bus elevatis, ait
:

sine ullo cibo potuque sustentatus sum, recessit

a me. Sed et lingua mea gravibus est operta

vulneribus, et ita tumefacta, ut

omne

os

meum

fecisti

mihi, ut

me

in

hunc tenebrosum mun-

videatur implere. Et scio quia non fuit beneplacitum Domino Deo meo, ut h&3C arcana vulgaren-

dana? habitationis locum redire permitteres, cum mihi melior esset in ccelo tua misericordia, quam istius mundi vita nequissima ? Stupenti-

Domine, quia in simplicitate non in jactantia mpni.is. Sed quseso, ut indulgeas, et non me derelinquas,
tur.

Sed tu

nosti,

cunlis haec feci,

bus autem suis et interrogantibus, quid fuerit nihil interrogantibus ille retale prodigium
,

et accepit

juxtapollicitationemtuam. Ethsecdicens^siluit cibum potumque. Ego vero hffic scri-

aontm de
tlo, ibique

autem de feretro, nihil mali incommodo, quo laboraverat, triduo sentiens de absque cibi ac poculi perstitit alimento. 16 Die autem tertio, convocatis monachis et
spondit. Surgens

bens, vereor ne alicui legenti sit incredibilc, juxta id, quod Sallustius historiam Bcribens ait,

ubidevirtute atque gloria bonorum memorest:

quae sibi quisque facilia facta putat,a?quo animo accipit supra ea, veluti ficta pro falsis ducit.
:

fuisse

tredidit.

matre, ait Audite, o dilectissimi, et intelligite, quod cernitis in hoc mundo quia nihil est quod Salomon propheta sed sunt, juxta id ea cecinit, omnia vanitas. Felix est enim, qui saeculo, utgloriam Dei cernere ager& potest in
: :

Nam

testor

Deum omnipotentem,

quia ab ipsius

ore omnia, quaj

retuli, audita cognovi.

Hactenus

S. Gregorius, cui plura de hisce

non addo.

mereatur

in

ccelo.

Et

cum

haec

diceret,
7.'(

dubitare ccepit, utrum loqueretur amplius, an Septembris Tomus III.

111.

; :

578

DE

S.

SALVIO EPISCOPO CONFESSORE.

580
,

IORE
.!.

habitaque

Brennaci

in

agro Suessio*

D
Braine

S.

nensi, quia S. Grct/orius Turonensis falso accusa-

apud Chilpericum de calumnia contra reginam Fredegundam pro/ata, ut vidcri potest apud ipsum Grecjorium lib. V cap. l. Intertus erat

III.

Sanclus ad episcopatum
:

fnissc vcro

i/ti '

concilio S. Salvium,

co/iigitur

ex

promotus
patu
:

gesta in

episco-

S. Gregorius cap. xv narrat ejus visione, hoc iiiodo : Et licet de beati Salvii episcopi conlucutione superius memorare debueram, sed

quam

felix

obitus, ejusque

quia mente excessit, esse sacrilegum non arbi-

annus.

Sartctus

fit

Postquam

S. Salvius prcedicta visione

gavisus

posterum scribatur. Igitur cum vale regi jam dicto, ad redire vellemus, nonantediscedere plapropria cuit, nisi hunc Virum libatis osculis linqueremus. Quem quaesitum in atrio Brinnacensis domus reperi. Cui dixi, quia jam eram ad propria
tror, si in

post

synodum memoratam

pfo opus

A Ibigensis,

adcellulam sttam, ibiquepiam duxit vitam, Ut sotebat, donec anno 575 aut sub fhivnt aiuti 57 ad vailiedrdm Albujenscm fuerit evcctus. Initium illud episcopalus ex tempore
fuerat, rediit
I

rediturus.

aftitiis

infra probando rerturn

est,

si

decimum
:

tniK in episcopatu agebat

annum,

ut existimavit

Gregorius, qui

ita

enarrat kanc promotionem

Pu.stniultiiin veroternpu.s ipse

Vir beatus cellula

Bua extractus, ad episcopatum electus, invitus

est ordinatus. Inter gesta

Sancti tempore cpisco-

muttoscapHvoi
ilbtgenses
liberat.

primo loco referenda cst eximia ejus charitas, quaredemit captivos Albigenses apud Mummolum Guntramni rerjis ducem. L9 lies sic nrrtr <i S. Grcf/orio : Cujus tempore cum Mummolus patricius multos captivo ab ea urbe duxisset, prosecutus ille omnes redemit. Tantamque ei Dominus gratiam cum
patuSj quce innotueruntt

paululum dum hinc inde prmvidet et mihi Videsne super hoc prcedkit ruisermoeinaremur, nam familiee tectum, quse ego suspicio? Cui ego Video enim regis Chilpesupertegulum, quod nuper rex poni prsecepit. Et ille, Aliud, inquit, non adspicis? Cui ego video. Suspicabar enim, Nihil aliud, inquam quod aliquid joculariter loqueretur. Et adjeci Si tu aliquid magis cernis, enarra. At ille alta Video ego evaginatum trahens suspiria, ait ira? divinae gladium super domum hanc dependentem. Verumtamen non fefellit dictio Sacerdotem nam post dies viginti duo tilii regis, quos superius mortuos scripsimus, obierunt. De eorum morte videri potest cap. xxxv, ubinatu major vocatur Clodobertus, junioris nomen, ibi pradermissum, erat Dagobertus, ut vidcri potest
22

Tum

remoti

ait

populo
reliquo

illo

tribuit,

ut ipsi etiam, qui captivos

ei

i/i

Epitahpio
23

apud Baronium ad annum

Salvii
iib.

583.
morte pmvisa
obit.

duxerant, et de pretio

concederent, et in

De

idthnis S.

gestis ejusque

munerarent

et sic patrite suse captivos

pretiosa S. Gregorius ita habet

In quo (episcopatu), ut opinor,

morte VII cap. i

libertati pristimu restauravit. Scriptores hodierni

decimum annum
Albigensem ur-

Eistorice Occitanim tom.

inneciunt anno 570,

fuisse

I pag. 285 factum istud creduntque Albigam tunc

cum bem

ageret, invalescente apud

captam

<>

Mummolo.
ut

Certe

Mummolus

eo

a/tuo Ucsidcrittm ('/u/pcrici regis

prcslio

duccm cruentQ

maxima jam parte cum jam pauci de de populo illo defuncta civibus remanerent Vir beatus, tamquam
inguinario

morbo
,

et
,

</>. xiii
<a/it<is

Gregorius Ub. V muttos tunc ab eo Albigenses, siveiwbem ipsam expugnarit,

superavit,
;

narrat

ita ut verisimile sit

sive

wrtptum
Chilperiai
regis <rrorc

ab ea abstinuerit, qttod in medio relinquo. ja Circa annum bSOcontigit congressus S. Salcinii

bonus pastor, numquam ab illo loco recedere sed semper hortabatur eos, qui relicti erant, orationi incumbere, ac vigiliis instanter insistere et bona semper tamin operibus quam
voluit,
:

in cogitatione versare, dicens

Haec agite, ut,

voluerit,

si

vii

rci/c

Chilperico, <ji

Gregorium Turo-

vos

Deusde hoc mundo migrare

nonin

nense/u

tnfBQtum gra
i

tter

tmprobat,

eadem de re fuerat primum allocutus. Factum contraham ex Gregorio lib. V cap. xi,v.

judicium, sed in requiem mtroire possitis. Cum autem, ut credo, jam revelante Domino, tempus
suae vocationis agnosceret, ipse sibi

Peridem tempus,
Indiruluiii, ut

iu<//t.

Chilpericus rex scripsit

in

sarcofagum

distinctione

sanctaTrinitasnon sed tantum Deus

de
</<>

Personarum

Opusculum

ittud,

nominaretur. plura subdit Gregorius}

composuit, corpus abluit, vestem induit : et sic intentum semper ccelo beatum spiritum exhalavit. Fuit autern magnae sanctitatis, minimaeque

eidem Gregorio <>stc/i</it Chilpericus ; cum autem ab itto improbaretur, utpote Sabettianismo infcctu///,

rexeoramotus ait Sapientioribus te luec pandam. Etego, rc/><>sit Gregorius: Numquam

:

aurum nuinquam liabere volens. coactus accepisset, protinus pauperibus erogabat ...Multaque de hoc Viro bona audivi:
cupiditatis,

Nam

si

sed duin ad historiae coeptum reverti cupio, plu-

eril snpiciis,

sed stultus^qui haec, quas proponis,

ille

rima

praetermittoi!

sequi voluerit. A.d haec

frendens,

siluit.

Non

24 De

anno emortuali scriptorum varia ad:

Dubitatur, an
obitus Sancti

postmultos verodiesadvenienteSalvioAlbigensi
ei praioepit receiiseri, deprecans consentaneus Seret. Quod ille audiens itarespuit, ut, si chartam, in qua haec scripta tenebantur, potuisset attingere, in frusta discerpwet. El sicrex ;ili hac intentione quievit. Bactenus s. Gregorius Turonensis, </i non </><it

modum
nuni

fuit sententia

nam

aiii statuerunt

an-

episcopo, hesc
ut sibi

5S4, alii 585, a/ii 586 aut etiam 587. Baronius, cujus auctoritatem secuti sunt aliqui,

figendvs

sit

anito 584.

mortem

S.

Salvii retulit

ad annum 587; sed

an 583

trr facta vssc,

quando laudati episcopi ibanl

>/

synodum Brennacensem,

uti facta narrat Baitte-

tus c.r conjectura prorsus incerta,

citius contigisse hic congressus.
adi
I

ca opinio recentioribus passim deserta est, et meiito. Solum hoc tempore dubitari potest, utrttm obitus Sancti contigerit anno 584, an 585, quia ipse Gregorius huic dubitationi ali</id prmbet fundamenti. Nam lib. VII cap. i
dictt
:

cum

videatur

poscil

it

condfto

&]

Fuit fa/iivu

S, Sal\ ius

Aliqua de beati Salvii episcopi obitu exloqui devotio, qui hoc anno obiisse pro-

synodo

itta

Bren-

batur.
noii

Gregorium autem

nacensi,

qum

ibi loqui

Chilperico convocata est

mmo

modo

cditor Huinartius, sed

de anno 584, omnes passim

neotertci.

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

atgue hoc est preecipua ratio, qua Cointius caput iUud S. Greporio adjudicat, quiacreditmortemS.&tl:

7,V.f

neoteric/, excepto Pagio,

consenthmt

deinde a Gregorio referri ad annum 585. Ratio est, quod S. Gregorius lib. VIII cap. xxn,
vii

Septrmhrh data vult 0,1,1, mortuum esse circa Bnem Novembris. Certe existxmo, mortualem Sancti diem semper creditum futsse decimum Septembris, quo colitur, ut in
utriusque Vitce Ms. tittdo legitur. fn utraque etiam Vita ia fine obiisse eodem die asseritur; ei in Tungrensi quidem Ms, his verbis Et sic intentum semper coslo spiritum tdus Septembris exhalavit. In Bodecensi: Evenil verodepositiocorporisejusquartoIdusSeptembris./>a^if adannum 587 num. u alia methodo conatus
:
i

nuntiationi

ad

lo

-I-

5.

relata aliquorum morte, hcec subjungat

Post obitum sancti Salvii, hoc annn Desideratus Mbigensibus episcopus datus est. Verum hcec minime
:

pugnant cum verbis prcecedentibus : frequenter enim contingit, xtt episcopus aliquis non accipiat successorem eodem, quo obiit, anno, sedsolum anno sequenti, quodnovi episcopi electio et consecratio
ipse,

est

conciliare

dicta

S.

ad menses aliquot differatur. Gregorius cum non dicat S. Salvium anno 588 obiisse,
afiis

Gregorii,

mortemque
At
sublilia

S. Salvii sic rettdit

ad annum

585.

magis adduxit quam

conclusionem

solida aut

sicut de

ibidem expresse

asserit, satis insi-

elicit dictis su?s

nnat
alia

solum agcre de electione Desiderati, nec de cansa adjungere haic verba, post obitum
se

Quin et repugnantem:nam
vera.

primo

S. Salvii. nisi ut insinuaret,

Desideratum

in lo-

cum

Sanctus Salvius AJbigensis episcopns obiit annoquingentesin :togesimoquinto. Deinde volens ostendere dicta Gregorii facile
dicit
:

Salvii fuisse substitulum, nullo alio intermedio. Ita sane loqui poterat tanto securius,

conciliari,

verum cum
episcoputus
post

quanto clarius mortem S. Salvii anno 58 fixerat. 25 Jam vero si consideremus tempus, qno
1

ita concludit : Hoc enim pacto anno 584inter diom nndecimum Novombris et primum Decembris Salvius ad Deum migravit. iftic

respexit, opinor, Gastellanus,

S. Salvius vita excessit,

mortem

Sancti diu vacare dcbuerit;

rimus electionem dilatam fuisse. Etenim mortuus est S. Salvius eodem fere tempore, quo obiit rex Chilpericus,
cui Albiga videtur paruisse. Post mortem vero Chilperici diu nesciverunt Albigenses, cui tandem

nequaquam miraripotesuccessoris ad menses aliquot

27 Ycram tantam attentionem non meretur rm ulterius mendosus iUe Pagii locus, ut communem opinio- dubitandum

nem

ex contendentibus inter seregibus Albiga subjiceretur, ut clare colligipotestex laudata

jam

Eisto-

Septembris deserere oporteat : cum dicta S. Gregorii modo plane natarali ot farifi inviccm concilientur, si dicamus Salvium anno 584, die 10 Septembris obiisse, Desideratum vero post menses aliquot aam, 585 consecratum esse. Contra totum Pagii fundamen-

de die emortuali

lo

" 1 ''"

'i

u "<

obieril ".

ria Occitanics

584 et 535. Gondebaldus enim, qui pet. adhcerentes sibi duces rexproclamatus erat in Lemovicensi provincia quique deinde eodem anno 585 interiit, occupabat ch)itates, quas poterat. Reges vero Guntramnus et
.

adannum

tum omni caret soliditate, quia conciliare tentavit, quod nullo modo conciliari potest, quodque conciliandum minime est, ut recte scripsisse censeatur Gregorius. Observatnimirum Desideratum electum dici anno Guntramni regis 84 Salvium
;

Childebertus sibi

ambo Albigam cwn

aliis civi-

vero

cfici

mortuum anno 9

regis

Childeberti.

tatibus attribuere cupiebant. Quapropterj

eleetione episcopi consensus

cum

in

Deinde OStendere
24

nititar, affqaot saftemdies

atmi

regis reqaireretur

nec scirent Albigenses cui tuto

dilata videtur efectio.

parerent , diu
inutilis est

Hac de causa

Guntramni concurrere potuisse cum anno 9 Childeberti, a/ inde concludat idem tempus utroque foro aputl Gregorium assiqaari. Yerum,
Hcet evmcerc potuisset antntm
\)

annotatio Ruinartii, qui observat Theofridum ab aliquibus interponi Salvio et Desiderato; prwsertim cum Theofridas ille nnmquam sederit Albiga,
ut

Ciiihfrhrrti rere-

ra concurrisse

cum anno

24

Guntramni,
:

nihil

omnino

profecisset apudperitos

cum Gregorius
figat

modo

satis eonstaf,

sed episcopus fuerit

Am-

electionem Desitfera/i non

modo
,

anno 24

bianensis.
nec alius dies

Guntramni, sedetiamanno

10 Chifdeberti,quem

emortualis

quccrendus est

quam 10 Septmbris
;

28 Eadem de causa necesse non est, utdicamus Salvium obiisse circa finem anni, mense Nout hac ratione minor vembri aut Decembri fiat eleetionis dilatio. Suspicor tamen, hanc sofam faisse rationcm Castellano, qui in addendis ad Martyrofoqium universafe paq. 979 anS.
,

fam inckoavitlib, VII cap. \\\\ etperducitusque adcaput XXXVII librt ortari. f/aqur mors Salvii consignata fuit a Gregorio anno 9 Childebcrti electio Desiderati anno 10 ejusdem Childeberti,
i/a
itt

frustra laboraverit

Pagius, qui duo

votaif.

illa

eodem tempore facta probare

DE

580

ACTA SANCTORUM
D

DE

S.

THEODARDO MARTYRE
EPISCOPO TMJECTENSI

APUD NEMETES
J.

IN

GERMANIA
PRyEVIUS.

L.

COMMENTARIUS
8
Acta edenda,

I.

quorum
viii

antiquissima ante

medium

seculum

scripta videntur.

B
Cjbca an. 608
ietorum, gucB

primo
iiiii
III

loco

I
tum
dllClSj

quas prte oculis habeo, Acta Theodardi Trajectensis ad Mosam episcopi et martyris ca longe aniiquissima sunt,
nter varia,
S.

ecctesia

seu sacelhtm SS. Cosma*

et

Da/niani,

secuto vi erectum a S.
jectensi,

Monulpho episcopo Trade quo ad diem 16 htlii actum fuit. In

S.

quorum apographum
esse notatur

in fronte transcrip-

sacellum istud

Theodardi corpus transtulit

dabuntur,
tnr

iimni/-

us

ex Ms. Fatrura Cister. Buscoidcst, mouac/torttm Cistcrcicmium prio-

S. Lambertus, dein creatus episcopus Trajectensis; cui ecclesice cum prcefuisset quadraginta
annis,
uti

ratus Corona>-Mariana>

; gui seculo xvi excunte ffvusdeno ob /idem exsutare coacti Silvamducis

apud Surium ad 3 Novembris

Vita,

in

S. l/uberti successoris

ab

ipsiits

discipulo

migrarunt, atqite hanc urbem usque ad annum 1629, quo a Batavis expugnata fuit, incoluerunt. Acta illa auctorem habent verisimiliter, ut mox
videbitur,

conscripta, legitur, circa

sacello
jecti in

annum

708 in eodem

martyr occubuit; corpus vero ejus TraApri patris tumulo conditum fuit; sed

medio seculo viu vetustidrem, cetera

:

mi/ii ignotum. Ntdlis kactenus,

integre vulgata fuere

aliquas

quod sciam, typis dumtaxat partes

inte-

quod S. Bubertus, uti in memorata ipsius Vtta narratur , tertio decimo anno sui prsesulatus,
Christi circiter 721
,

in

dictum SS. Cosmce

et

inde excerptas in libris impressis reperire potui.

Damiani sacellum
ecclesice cedificio

retulit,

jam tum

ampiioris

Sec aliud exemplar Ms., quod eadem Acta

gre exhibeat,
(

inclusum. Anselmus canonicus

manus pervenit prmler apographum Silvceducense ; quod post kunc

nostras

ad

Leodiensis, cujus a>tas infra indicabitur,

apud

'ommentarium primo
capita,

loco edetur, in

duo
ut

divi-

swn

quorum primum antiqua,

mihi

apparet,

manu exaratum,

sed nonnihil kinc inde

contraclum, exstat in musei nostri codice signa,to

QMs.h. Ex hoc ece dumtaxat in Notis lectiones variantes adferentur, quce miliiprceceteris observatu digncB videbuniur.
C
m
miiltu Irmporfl posttrio

Prologum
collegio

Actis
:

prcemissum

ita

concludit

mtvtor awtiit/mus

Chapeavitium in Gestis pontificum Tungrensium, TrajectensiumetLeodiensium tom. Icap.xxi de S. Hubcrto asserit : Hic cum ossibus B. Lamberti Leodiurn transtulit sedem episcopii, quse eatenus habebatur Trajecti. :J Biographus verbis numero prwcedente relatis, esse prodit quibus S. Lambcrtus in villa Leodiensi, ubiidem anno circitet postea successit episcopus, sepulcrum S. Theo- 721 mediQ dardo elegisse ait, vel agit de successione in toco tamen
:

De quorum sanctorum Mar-

tyrum
"

"'"
S.
s<

"<:'"<

exstitit prfflsul
l '

Theodardi: IjimioremsB

non abhinc multa tempestate Theodardus;decujus vita et acti "' ni P retium r;ltl sumus quemdam igniintraveritj

et qua serie viam universse promulgare. Bic biogrqphus se multa temjiest&te posteriorem esse negat martyrio S. Theodardi circa annum 668 passi, ut num. 21 ostendetur : sub Actorum vero fine de S. Lamberto ea commemorat, uwte eruitur, il(mn non mtfe amimn virvitvr 721 SCripsisse. In
terrae

culum enucleare,

Lamberti innuit; vcl de successione in cathedra episcopali, et hanc Leodii constituit per anticipationem : nemo enim mihi persuaserit , biographum, quiante affirmarat, S. Remaclo subrogatum fuisse S. Theodarduminepiscopatu, cujwlocusha.beha.turTrajeetii
atibi postea significare voluisse,
t

sepulturos, ct translationem S.

seculoymverisimiliter anli-

quior est

cathedram

epis-

copalem fuisse in
tempore,

cum

viila Leodiensi, quw etiam eo post quadraginta annos inde elap-

sos sanctus

ex latere fluminis unda Lambertus postea successit episcopus, cineresque proprii corporis ex hac luce migrando consecravit, saneto Dei Prsesuli Theodardo, quem sustulerat a loco, ahi rimum non longea n artyrii paleestra fuerat P kumatus, aummo cultu libitinam elegit. Per vilalluit,

rilla, inquit,

quam uno

uhi

idem

Lambertus ibi martyrio afficeretur, lovus iqnobi/is erat, tcste Godeschalco st/nc/trono vitm ejus scriptore apud laudatum Chapeavillum
tom. I cap. vn.
nominis...
tur,

Ad

villam, inquit, parvi

adhuc

qu Leodium

dieta fluvioMosa allui-

cum congestis copiis Dodo S. Lambertum interfccturus accessit. Ibi Vir sanctus tunc temporis morabatur... IUic non in spatiosis aut operosis eedibus, sed in parvae vilisque clausur ecclesia sanctorum Cosmse et Daraiani

lam,

cujus

hic

/it

mentio,

Leodium
el

debet

intv/tioi,

uuuv

ttrbs
;

amplissima, utramque Mosce

ai

ripam occupans

SS. Theodardi

insistebat orationi etc. Relinquitur ex dictis, ut biograpkus

Lam-

lujsivr

non

/trit/s

berti temporibus villa exigtta in sinistra

fluvii decurrentis ripa
:

scripserit,

quam cum
apassione
S.

corpus

ejusdem

S. Lamberti

ubi tunc visebatur p

una cum sede episcopali Trajecto

circiter 721,

Lcodium tmno

Theodardi

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

dardi 53, translatum fuisset. Nullum verisimihus tempus, quo Saneti Acta Utteris mandant, assignari mihi posse videtur, quam quod post annum 721 usque ad medium seculum vm effluxit, ante quod etiam SS.Lambertiet Bubertivitm primum conscripta} fuere. Certe istud biographi nostri in Prologo effatum : Non abhinc multa tempestate exstititpraesul Theodardus, veritati propius accedit, si medio secuio vni antiquior, guamsieodemposterioressestattiatur.
notari in ejits

tttam desumpquo tempore id fecerit, procemtohtsverbisdeclarat: Deinceps qu* se-

QExquoscriptore Bistoriam

*"'"

-,

et

1UCTOHE
J.

m
toh
S.

L.

auetori tribui
t

$iogium

^.^^nannoDominicaBlncarnationismillesm,o^quinquagesimo

"f.
desttt

l0

;i

Theodardi,

sexto ex alterius Opusquidam ex canonicis sancti

/,/,
loco,

s&vndo

^f^^^^^^bbatis^qna^ppbat^.
Operi tEartgert
scilicet, SU n1 annexa. Vivere eptscopus Leodiensis anno iOiSvei ctrctter. Paulo post Alexander scriben camerit necesseest; cum Anselmus ingenue fateatw se anno 1056 ex illius lucubratione s Theodardi

4 Post

narratione
defectus con-

trarium non
evincunt.

ab ipsa mundi creatione exorditur, statim enarrat biographus, quomodo ad ecclesiai

administrationem aS.

longum ac obscurum Prologum, quem

Trajectensis

Wazo

Remaclo abdicatam assumptus fuerit S. Theodardus quem deinde omnibusfere, qum episcopum exomant, virtuti;

et

hus excelhdsseprcedicat, pauea admodum Sancti rjesta, nec nisi summatim commemorans Martyrhim, subsecutaque prodigia, quibus
.

ejus sancti-

episcoportm Acta aecepisse fntegra acpura, proutea littem tradidit [nselmus, sub rujus nomine deinde citabuntur ex
vetusto codice

subsequenlium

tasinnotuit, uti

et

primam sepujluram
in villam

Ms. Andaginensismonasterii

transla-

typis

tionemque corporis

Partsiensibus

Leodiensem passim

more declamatoris vcrbosa

relatione prosequitur,

Maximein

ea displicent poeticee phrases inconvenienter interjectce etprolixiores personarum, qum loquentes inducuntur, sermones; quos nemo
iis

verbis prolatos fuisse f/raphus. Hcpc tamen

credet,

rrterw scriptorum Collectioni n Martenio n,sertaiom. IV a eoL 843. Elogium, quo ibidem Sanctus noster exornatur post hunc Commentartum et antiquiorem illius Vitam recudetur collatum eum editione Chapeavilli;
t

anno 1729 prodiere, amplissimm

quibus utitur biosufficiens

qum

omnia

non

pra>-

opinandi, illum lectori impo* nere voluisse et se antiquiorem fecisse, quam revera fuit : nam similes defectus in aliis etiam

bent

fundamentum

Prorrmiam fcrde mutilatum depravatumque proponit, vi inceteris etiam plurimum discrepat ab optima notm codice Ms., quo usus

\nsehni

Qm

est

Martenius

de scriptisAlexandri

et

Anselmi canonieorum
<

deprehendi seculi

quorum
fuere.

auctoribus, qui Sanetis, Vitas scripserunt, ceque vel magis vicini

viii

cathedralis ecclesm Leodiensisplura edoceri upit consulat auctores Historim litterariai

Francia
ac dein Vita

Xec adeomirum videri debet, sibiographus noster res a sancto Episcopo gestas, non satis
fuerit eductus:

ufrumque medii spatium, quod numero prcecedente designavi, non ita breve fidt, quin ille multa de Sancto facile ignorare potuerit quemadmodum ; ncque adeo longum, ut in prologo falso dixisse existimandus sit, non abhinc multa tempestate
Interiere, guce

nam

tom. VII a pag. -171. 7 PoKtremo hco dabtmtur ex Surio prolixiora S- Theodardi Acta, aliquotncevis expurgata

temporis inter

cujusdam Ms., nescio itnde accepti, et leetionum variantium, quas impressum editionis Surianai exemplar, quodpm manibus est, s eostdio

sub- prolixior a Skjeberto Gembfaeensi cons-

cripta

dire

Ms.

Rubeat

Vallis in

margim
est

adscriptas

kabet.

Actorum istorum auctor monachus Gemblacensis qui i

,

Sigebertus

de Sancto
scripsit

Theodardum. 5 VitamS. Remacli aNotgero episcopo Leodiensi ante fittem seculi x conscriptam ct hi Opere
exstitisse S.

,,,;/<- ultimo dr Ulustribus Ecclesiai srriptoribas, Vit.-is, im/oit, sanctorum Maclovi et Theodardi urba-

libri

Not-

niori stylo melioravi.

h'/orait

nostro

gerus.

Quod

adZ Septembris mag-na exparte Commeninsertam, integram mutato

Sigebertus in fine

seruli xi etsequeniis initio.

Anselmo

tario preevio sparsim

Sanctiautem Epis-

genuinam phrasim servavit in prcefixa epistola ad Werinfridum abbatem Stabulensem, in qua Notgerus, Non ejus modo, inquit, cujus meminimus, sancti
stylo vulgavit Surius; sed qui

copi nostri Vita, quam in melius a se mutatam fuisse dicit, ea est, de cujtis pervetusto auetore anomjmo stipra egi. Qum ab ipso memorite pro
dita fuere, alio
fhicfttijis,

videlicet Remacli,

verumceterorumnostrsesedis

pontificum tempora et gesta, quae undecumque potuere corradi, ad nostra usque tempora collegi,

repemelioravit, plurima aliunde accepta attexuit, qum illam deteriorem reddunt

y

et poUtiore sermone passim exhinc inde etiam contractius enarrat Siqebertus : sed Hs qucB in antiquiore Vita
rit,

quoadstylum

et cujus

potissimum anhelabas desiderio,

votis tuis por-

eumpleraquevelsuspectavelfalsa
locis videbitur,

Vitam S. Remaeli inde exceptam

rexi, Operis, cujus

sintt ut suis

vel

ad

S.

Theodardum non per-

auctorem

se esse hic fatetur

Hnentia. \<i

edendam

NotgeruSj pars posterior S. Theodardi et successorum ejus gesta complectens, deperdita est. At

quam Mgidius

esse judico ejus Yitom, de Leodio Aurece Vallismom-

partem priorefn seu gesta antistitum, qui ante Sanctum nostrum Tungris ac Trajecti sederunt, apud Chapeavillum exstare credo, Harigero abbati Lobiensi attributa, guod is eadem recensueritj limarit ac suo nomine emigerit. Vide Bollan-

chusseculo xn scripsit. la nostro apographo e Ms. Ultrajectino S. Salvatoris multia in locis illa

compendiosinr

est

quam apud Chapeavillum,

pi>st

qui

illam integram

e<H<lii

Anselmi de Sancto

elogium. Hinc aliqua decerpsit Mgidius ; aliqua etiam aSigeberto Gemblacensi mutuax <i ; reliqua

dum ad 3 Februarii
lino 3.

in

'ommentario de S. lladein

Lucubrationi Harigero adscriptai

Trfljectensium
et

editione Chapeavilli proxime subjicitur Historia

episcoporum
S.

Leodiensium

omnia fere transcripsit ex antiquiore Vita,gum pene tota inidioma Flandricum conversa exstai in masri nostri eodice f Ms. 87, ante trecentos annos e.nirato. Multa alia Saafti nnslci Arta et
elogiatam Mss. quamtypiseoxusapervolvi, quoraiH auctoresexiisdem, quibus Egidius, fontibus
hauserunt , si nonnulla excipias ex Vitis SS. Lamberti ac Hemaeli^ aliisque lilterarwn monumentis extracta, outpper Commentarii decursum referentur.
oiitnin

Theodardo continuata usque admortem Wa-

auetorem pratferens Anselmum Leodiensis ecclesia? S. Lamberti canonicum, At hic etiam

zonis,
fjistorifp

istius

auctor non fuit, nisi eo srusu,

alio

quod eamdem ab

compositam

et

se fortasse

recognitam atque expolitam vulgarit.

n.

, ,

:>S2

DE

S.

THEODARDO EPISCOPO TRAJECTENSI, MARTYRE.

delicet

Ll

CTOBK
L.

ab

anno

618

usc/uc

ad

631.

At nunc

J.

convenit inter eruditos, Sigebertum in Chronico

abcrmssr ct Lot/uirii II monarchiam durasse quindecim annos, deducendosab anno 613 usque

II.

Sancti Vita ante episcopa-

tum, dequavaria traduntur suspecta et falsa S. Remacli

:

fuit discipulus,

atnon abbas Stabulensis aut Malmundariensis,

quidem intelTheodardus intra 15 istos annos potuerit etnasci, ct a pueritia ad bivinni adolescentia? pcrrenire, et a parentibus alicui monasteriotradi, monasticis disciplinis imbuendus: sed quid est, quod ea omnia intra idem

ad 628, quo e viois

ligilur,

excessit. Facile

quontodo

S.

tr/ti/ii/s
/ii

contigisse

edttum anno 013 Francim

l/ircm
tur, si

pcrsnadeat? Dicerem, Saiicliim fuisse, priusr/uam Lotharius

totius

monarchiam

adipiscere-

vera esset

mox danda

Sincberti narratio,

qua

conficitur,

adhatsisse S.
iHi Sanctum natione Qed
hn/i e$86 aiunt
alii

S. Theodardum ynonachwn Amulpho, antequam episcopatum

:

Sigebertus
in

Gemblacensis Sanctum nobili loco

Metensem anno 625 abdicaret

pecta mi/ii
tori

Gallia

natum

fuisse ait3

sedequostem-

est tota illa narratio,

sedadmodum susquam ntine /ecac dein

prindpit

Hatitia [iltiwi

mate et in qua Gallim regione progenitus fuerit, non exprimit. Jacobus Lobbetius in Opusculo de
Gloria Leodiensis ecclesimpag. 54, Sunt, inquit, qui cum Sigeberto velint natione Galhim et

$sse fabulantur.

domo uobilem. Duo antiquissima manuscripta,

quse legi, adjectis etiam insignibus
gentilitiis

probant, principis

Bavarorum

tilium fuisse,

quod

arridet magis. Lobbetius duo manuscripta, </ua>

laudaU frustra antiquissima appellat : nam si etiam insignia Sancti gentilitia exhibeant, quilibet eruditus lector illa </</ fidem faciendam satis antiqua esse inficiabitur. Vehemens sane mihi est

expendendam propono. quorum exemplo vel instituto Theodardus meliora charismata semulabatur,.. prseeminebat Arnulphus ex majore domus Metensiumepiscopus, Eligius ex aurifice post Novinmi nsisepiscopus, Johannes etiamTungrensis ex Inico in episcopum... a Deo electus. Tales Theodardus imitando in gemina scientia profiii' li.it horum lateri adha^rens, palatinis principibus notuset charus erat. Jam fama de nomine
10 Inter eos,
j
:

SS. Eligio oc

Joanni Agno
adhcesisse,

suspicio,

i/t

utroque Ms.

</ut></

vidit

Lobbetius,

idem commentum referrit qiiod auctor Vitce S. Theodardi in codice Trajectensi ad Mosam f
finem seculi xv conscripto, kisce verbis obtrusit : Hic filius magni Baronis :i Bavaria ex filia comitis Namurceusis.
Ms.
7!, //ii//

postpatrem Lotharium regnantis etc. S. Arnulphi Ac/a ad dieni 18 JulH di/igenter il/ustrarit noster lioschius, qui in Commentario prmvio 2 improbat,

ejus nscenderatad solium Dagoberti^

citius

quam

s/ib

Sanctum illum Metcnsem factum fuissc ex nm/ore domiis rcf/ice. \on tamen negat, ejus episcopatui honorem illum accessissc sub Dagoberto I. cum
</utj</

hicasserit Sigebertus, scilicet

aiitistitem

Fabulam
Sanrt/
nostri Mss.

<'/<><//'<>

hanc inepte in duobus

imperileque
<i/iis

confictam

pater Lotharius II

eum regni consortem

fecisset

recentioribus
uti

musei
futili

insertam invenio t
<///<///

etiam

Catqlogo antistitum Tungrensium, Trajectensium

<>t

anno 622, Austrasiisque Francis regem />rfi>/><>suisset. Ibidem S. Arnulphum 3 ostcudit, nuno 625, cathedra cpiscopa/i au/ar/ue Daqohcrti
rrli< tis,

L<'o</i< , itsi//>/i,

Joannes Placeniius ante

in

Babendensis monasterii so/i/udiuem

S.

medium
Sigebertus

secuii xvi evulgavil.

secessisse.

E/igius aurifer periiissimns, leste

eum
II

9 Nativitatem S. Theodardi, positumque nescio

iu
ijiio

wb

tothano
/<<<-

camobio,

<///'

a parentibus

/n

extrema

iKtttlllt

rt III-'-

pueritia vel

prima adolescentia

nachum

fuerit oblatus,

Audoeno cpiseopo Rothomagensi in //.isius Yitti, fjim> dahitur ad 1 Decemhris, artem suam, antequam ecc/esice Noviomensi jirceficercfur
S.
exercuit Parisiis, ihique velin vicinia frequentavit

tiim fuisse ")',

monasticm vitm tirocinium, Sigebertus innectit

temporibus Lotharii II

Francorum

regis.

I/>sti

biographi verba adducere lubet.

Beatus Theonobili

poslquam

dardus natus

in

Gallia,

clarescit pro

parentum

prosapia,

regni

decus et Ecclesiaj
fllius

gloria futurus.

Eo tempore regnum Francorum

Lotha-

regebat Chilperici regis Suessionem

rius,

uomine et fortitudine referens avum suum Lotharium hujus nominis primum... Igitur sub Lothario secundo Theodardus a pueritia
.

Dagoberti I, an?io&28 mortui monarchia successisset. Floruit iisdem temporibus S. Joannes Agnus cpiscopus Trajectensis, quem a ca/hedru iii hnnc urbem Tuni/rh tntns/ala Sitjehcrtns Tungrensem appcUat. De eo actum fuit ad 25 Jntii.
in patris
11 Sancti

uii/ain Lo/harii II, ac dein fi/ii ejus

modo memorali cx
episcopi.

laicis
illis

omnes
Arnul-

quod fictitwm
videtur.

creati

fuemnt

Unus ex

usque ad bivium adolescentite provectus, contempsit latam viam, in qua multos vocatos sinistrorsum evagari videbat e1 elegitarctam viam,
;

phus vitam monasticam professus fuit, po^tquam episcopatui anno G25 renuittiasset. At de Sancto i/lo non ut monacho, scd ut episcopo, man/feste
agere videtur Sigebertus.

per

quam
:

pauci electi ad vitam dextrorsum ten-

Itaquc S. Theodaret

dunt ex devotione quippe parentum suorum mancipatus monasterialj disciplinae voluntarie

portabal Leve jugum Christi. Ex iis, qucesubjunguntur, manifestum est, monasticam S.Theodardi vitam <t Sigeberto componi cum tempore,
t/ao

dus monasterium
confinio inrjressus,

in

pucritim

ado/eseentim

vitm monusticce discip/inam

a nu/h> r.r trihus istis Sanctis edoctus fuit. Ut ttinicn ipsorum virtutes coram intueri alque imifari possct
,

Sirjebertus

Lotharius II post diuturnum in Neustria

suo monasterio eductum

fixissent, S.
siis

regnum totius Francim monarchiam tembat. si Sanctum tiinv quoque natum fuisse velit Sige/iviti/s.
t-t

Sanctum Adolescentem eorumdem lateri ad-

junxit, (icct iu /oeis valde

adolescentiam
dicta

i/tue

ab

/itettiitr

accipiat pro mtate, decimo quinto anno mchoatur

ct

S.

dissitis sua domiciha Arnulphus Metis, S. Elgius PariJoannes Agnus Trajecti. Horum
,

iuquit,

lateri

adlKrrens,

palatinis

principibus

relata

i/>sins

vix conciliari />ssnnt

cum

ejusdem

Chronico, quod Lotharium tredecim dumtaxat annis manarcham fuisse statuit. vi-

notus et chorus erat. Addendum hic erat juniorcm nostrum Monachum innotuisse et in amoribus fuisse palatii regii principihus: adhmsit scilicct

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

SS. Eligio ct Arnulpho, qui inter plurimum versati fucre, hic in Austrasia,
licet
illos
ille

583
<

guo neutnim
biis exstitit,

duobus jamjam memoratis cosnouix

lUi

1 :

m Neustria ;uhictiam
Lotharium
S.

patrem

ad solium Dagoberti, post regnantis fama virtutum

guce

ritia

aulneoix quidempueegressum monasticam vilam mseepisse asseest ductoritatis ;

Sanctum

J.

L.

rit9

Theoardi ascenderit. Apudscriptores Sigeberto

nulUusapud me

eum

satis

antiquzores nihii

horum omnium invenio;

protnde ad Sancti memoriam utcumque exornandam ab illo excogitata fuisse arbitror. Neoterici nonnttfii, r/ui S.

perspiciam eum ex meris conjecturis nonmdla de Sancto minus verisimilia adstruere, imo luculentis

antiquorum
14

testimoniis contradicere, ut statim

patebit.

normam

didicisse aiunt

Puitdiscipulus
S. Remaeli, et in

c&nobio

Stabuknsi

copo Trajectensi, Sigebertum. 12 De sancti nostri vita ante episcopatum acta nihil posterorum memoriai transmisit pervetustus auctor anonymm, pnetcrquam r/or/parentibus
nobiliter editus, sed nobilius conversatus fuerit, ct vixcrit sub S. Remacli disciplina,

Theodardum omnem recti a S. Joanne Ago episnimium faciles secuti fuerunt

S. Remacli drca

adZ Septembris editis cap. n num. li. et Not- monasteriiStU' 'i< nsia mit gerusin Commentario jllis prcevio Qnum. 18, Malmiutdautietiam ffarigerus apud Ckapeavillum cap.xm,
diserte testanturj utriusque recens constructi nasterii Stabulensis mque ac

Anonymus monachus Stabtdensis m Actis medium seculum ix scriptis et

Non

fuit

pritrwabbat

mo-

Malmwidariensis

de qua

silet

Siachcrtus. Mirabatur clerns, inquit

de

S.

anonymus Theodardo ad episcopatum promoto, tam

regimen S. Remaclo episcopo auctoritate regia fuisse commissum. Sola Barigeri, cumaliorum verba in Operenostro locis indicatis inveniripossint, kic retulisse sufficiet.Per&ctis igitur utrius-

subito venerabilis magistri sui sancti Remacli fore conformem, quem miperrime discipulatus

que ccenobii

regimini viderant esse subjectum. S. Remacli discipulum fuisse S. Theodardum etiam testantur ht illius Vita Notgerus episcopus Leodiensis
et

oratoriis, ad dedicanda ea Domino beatus pontifex admonitione regia proficiscitur, peractaque solemniter benedictione , curam

Harigerus. Notgeri verba

utriusque ac regionem a regia suscepit sublimitate. ffarigeri idemque asserentium Notgeri et

lctji

possunt tom.

Septernbris pag. 078

initio

num.

37.

ffarigerus

apud

ChapeaviUum in fine capitis l ef sequentis dc S. Remaclo haic hahet : Ccenobiorum

anonymi Stabtdensis testimoniis manifeste repugnautiu comminiscitur Sigebertus biographus;

nam postquam sermonem

majore domus
fuit,
,

iniulisset

deS.

Sige-

herto utriusque ccenobii fundatore et

Grimoaldo

exstititplurimorumfundator, discipulorum multorum fuit pater et institutor. Ex quorum numero beatus exstitit Theodardus, disciplinis ab eo ecclesiasticis informatus, et ab ipso sibi suc/.

qui ejus in pio

:

illo

opere adjutor

successor

cessore * designatus, et ad ultimum martvTii corona insignitus. ln Vita S. Hadelini a laudato Notgero conscripta tom. I Februarii pag. 374

communicato consilio cum Remaclo Tungrensium episcopo et Cuniberto Coloniensi episcopo, ad quorum dioeceses locailla appendebant, nullum magis Theodardo idoneuminvenerunt,quem locisillispraficerent,
Ili

mox

subjungit

ut

superponeret

spirituale

fundamentum
.

in

num. Ssetjuentia occurrunt:

In Catalogo viro-

summo angulari

rum

lapide Christo Jesu Theodardus

lensi)

qui ibidem (in ecclesia Stabusuper altare apparet assidue, habetur insertum Ha?c sunt, inquit, riomina eorum, qui
illustrium,
:

vero sciens, quod onus, non honor, imponitur

praeesse nescienti, malebat esse,

quam

vocari

cum
S.
vitam monasticam egit,

B.

Remaclo monasterium Stabulaus inha:

abbas, ut omnia omnibus faetus, omnes lucrifaceret. Auctor Chronici Leodiensis, quodadan-

bitare coeperunt

S.

Remaclus,

S.

Hadelinus,

num

Theodardus
13
Qitatuor

c/c.

1192 perductum dat Martenius tom, Thesauri novi anecdotorwn a col. 1403 et

III

alii

monasteriorum
et

primus

ahhas

recentiores, gtti vel

vel

Malmundarium
Trajectensi,

in Coloniensi,

fuit S. Remaclus. Rexit imprimis Solemniacense

in

quam

verisi-

Aquitania

dicecesi

militer suscepit Solemniar

ci

ante
S.

annum

(138

Dagoberti

Lemovicensi3 quod I emortualem a

aut Casos-

congiduni.

EUgio postmodum episcopo Noviomensi erectum fuit ; dein Caseecongidunense in kodierno ducatu Luxemburgensi ad Sesmarum fluvium,

nunc Leodiensi, dicecesi situm, vel cum Sigeberto utrumque tnonasterium a S. Theod&Tdo primo abbate administratum fuisse dicUtant, minime lectorem morari debent; cum adhcerendum sit vetustioribus aucin

Stabuletum

torihus supra laudatis; ex r/uorum fUc/is ccideus

est
,

quoda Dagobertil filio S.SigebertoIII Austrasice rege inter annum 044 ct 048 conditum fuit
denique Stabulense simul
confiniis
et

primum abbatem
et

utriusque ccenobii fuisse

S.

Remaclum.
15 Cointius

Malmundariense

in

Mabillonius in suis quisque An-

refutantur,

Luxemburgensis, Limburgensis et Juliacensis sita, gua? ab eodem piissimo rcge Sigeherto fundata fuerc, postquam S. Remaclus anno 650 velscquente adcathedram Trajectensem esset evectus. Plura de quatuor istis monasteriis videri possunt in Commentario de
S. /iemac/o 3
cari
ct G.

ducatuum

nalibuSj hic Benedictinis

clesiasticis

ad annum

<<~>'2,

illeec-

gui S-mittiit,

Francorum ad annum
III

653, Dionysius
col.

Sammarthanus tom.

Gallim Christianm

825,03962 seq.etaliineotericivolunt, S. Theodardumsecundumabbatem fuissemonasteriorwn StabulensiS et Mabnuudarifitsis, llontiii orii/incm re

Non

pittern

in

dubium
primos,

vo-

ferunt

ad nuuumW
ibidem

18, ct

S.

Hcmuvlum monacklS,
asserunt,

posse

quin

inter

omnium

qui

quos

congregarat, prmfuisse

Stabulense aut Malmundariense monasterium i/icolucrc. fuerit S. Theodardus. ln antiquo do-

donec cathedram Trajectensem ascenderet, illique in irgimiuc dittmum CCSnobiOrum Uatim "'/.
ut Cointiits
et

cumento, quod numero prcecedente ez Notgero

Dionysius

Sammarthanus opinansubrovero

Remacho monasterium Stabulaus inhabitare ccepisse. Jam veroquosnam potius in novis coenobiis Stabulensiet MalmunadduxU
dicitur

cum

S.

tur, perbrevi

temporis spatio interjecto,

S.

gatum fuisse
a
S.
.

Tneodardum. Episcopatum

daricnsi S. Remaclus constituisse putandus est quam suos quondam discipuios in Cascecongidu,

nensi aut Solemniacensi monasterio

simile

'.

ffinc viri-

mihi fi( S. Theodardum in alterutro religiosce oitce fundamenta potuissc. Sigchertus Genthlacensis, qui tempore Lotkarii 11 regis, sub

Remaclo initum fuisse negant ante anii ii m quod non prius iltum deposuisset 652 S. Amandus. Af utrutngue anno 050 attt certe non serius quam 851 factum futsse contendo atque ita probo. Mense Octobri anno 649 Bomm
t

concilium
sub

$ Martino PP.

contra Monothelitas celebratum fuit Acta, /, quiS. Amando ejus

ah

584
i\
l

DE

S.

THEODARDO EPISCOPO TKAJECTENSI, MARTYRE.

unum locum
conventuris
sui 15, ante superiorem riores

..-:
s.

ab episcopis Gallice

in

annum,

no/t

vero supe-

J.

ntbscribenda, trammisit, illumgtte monuit, Sigebertum regem hortaretur, ut in urbem mitteret

episcopos, Sedis Apostolicce legatione

annos.

Quis eo tempore, quo diploma

suum

dedit Sif/ehertus, Stahulettsis ct

ad Consfiinc

dariensis abbas fuerit, rex ipse hisccverhis

nifcstat in

Malmunma-

tantem imperatorem functuros

tilii

et

ejusdem conQuis

eodem suo diplomate : Igitur sancta

\itn

f/ti

ipsitm

ffchituros.

inferat, Ponlificias, in quibus ista

S.

non leguntur, ad

ac venerabilia monasferia, Stabulaus sive Malmundarium cognominata, ubi vir venerabilis

titterus, u Lnhhco tom. VI Corici383 editas, statim post dicti concilii celebratrionem anno 649 scriptas fuisse \ ln iis-

Amandum
rof.

Remaclus episcopus abbas, Christo auspice

prgeesse videtur etc.
17 Xu/ic ita

Horum o

argumentor

S.

Iternuctus,

ut

af>batem

fuisse

Pontifex dissuadet S. Amando, ne ob cleri sui incontinentiam et contumaciam episcolitteris

ifrm

numero 15
dere

ostendi, Trajecti seditaut saltem se-

tmm

t-

cocpit

anno 051, quo Sigehertus annum

patui renuntiet. Nihil sanc convenientius sanctiiuti

apostolicisque

laboribus S.
o/n/tes

Amandi

dici

potest, f/i/arn ipsu/n

ui/u/i/it

/ur
ttitti

/niiiui ct allcnitii

regni sui 14 mense Januario inchoavit; sed in swpe memorato ejus diplomate, quod aliquot annis inde elapsis confesfum fuit, ut eliarn satis
probasse mihi videor, clare exprimitur, S. Rernactum ep/seopum monasteriis Stabulensi et Muimuitdar/ensi abbatem prcefuisse rejicienda
:

uifloiiuissr
i

u/trs

t/itw rirro

co/rif/e/ido
r/iisCO-

/iro/ttftirti'

itlrhuittl/r,

ur

flrii/iiiri
,

patus abdicandi consilium arripuisse

st/is

cum

se

tuhurihtts rl rttris

t/iftif /iro/it

crr cons/jiccret:

rgrtur est opinio

Cointii, Mabillonii ct aliorum,

utt/tir

ideo ecclesim Trajectensisadminislrationem

suscepisse censendus est

non diu praterito. SedS. Amandi discipulus Baude17 vel certe

anno 6

eo

qiti, S. Remaclo ad episcopatum Trajectensem assumpto , statim velpaulo post S. Tlieodanlum utriusque monasterii abbatem constitutum fuisse

mundus
per
s.

tom.

Februariipag. S&Zcol. 2 testatur,

magistrum

sttttui

non
:

diutius

sedisse

quam
u
sed

triennium

fere

itaque
et

episcopatus

Amando

abdicatus

mccessio s. Remacli

miniiitr differenda
titiir

sunt ultra

annum

651,

communissimam sequanRemac/um non uisi post rccjis Sigebertiobitum eccfcsue Trajectensis curam dhnrsisse stutuit ; quod illis opposui argumentum, vim suarn omncn retinerct, iicct cfiuru concedicunt. Cu/it advcrsarii

tur sententiam,

quoe S.

vel preecedenti

anno 650

illiganda.

Banc
t

dcrcr/t,

monasteria Stabutense
S.
et

et

Malmundafundata

sententiam, scepius in Opere nostro traditam a

riense ante
fuisse.

Remacli episcopatnm
srrie

qua Cointium, Mabillonium

/irrio,
fiir

et alios

nulla solida

rotitotr auctoritateque suffultos

stohiftrtttfu/u rssr

recessisse
t/itoif

comuff-

fundumento asserunt contru Barigerum, Notgerum ctutror/ue

ufto solido

Scd

hoc

tfit.ri,

rj;

mutto n/ttif/uiorem
c/uos

anonymum
,

Stabulensem, ad

uiissu

rjtts

rrritutr

rl

ort/ttiuritto
fiat,

tuo.r

ofiuude

itcru/n iectorcm rcrnitto.

,

uss/ititriitlu

consequens
vel

ut

iidem ttuctores
S.

argumenta
tom.
1

folluu/ur.

iltiiti,

s. Remacio creato antistite Tra-

leviaaliquot quibus nituntur responsum est Septembris iu Comment. de S. Hemucto

49.

Ad

jectensi, statim

paulo post

Theodardum

num.

2*2 et

tiKoiostri iis Stabitlensi et

int/
iTiinthini
nlriiisijiii

Malmundariensi uhhaI

prcefectum fuisse aiunt.

cmiobii,

Februarii pag. z& 0 profert diploma, quo Sigebertus rex abbatis Stabulensi et Malmundariensi concedit
16

Bensckenius tom.

iiinii.

iioiuiiillo

vectigalia

irritamque declarat donaalteri

cuicumque fecerit ante auperiores annos, dum adhuc sub tenera eratssUte, id est, dum ad legitimam anillis

tionem,

siquam ex

III.

Fit episcopus,

an post

mortem
tilutio S.

regis Sigeberti? Ins-

norum
iis,

2]

mtatem, seu
iiuitffuiti

annum

regni sui decimum

uti Cfdlit/ititr

Lamberti; tempus,

t/uarfttiti

/irrrriirrot,

ex

t/tof

inquit,

proxime subjungit : Dum et aliter, compluribu! Bdelibus nostris noscitur

causa et locus martyrii; cultus.

esse
(

conventum.
iiaus,

m dum
*

auxiliante

Domino
fisco

in

regnum ad logitimam pervenimus

siones

setatem, ces-

iilii

1
,

quas

quse

ex originario

nostro

aliquid serenitas nostra concesserat, deincepsin antea, hoc est, de anno decimo quarto
nostri,

debeant

in

Dei

nomine esse
t/uurfus

rcni stabiles. Anti

artkolommus riscu
diensis
in S.

i Floribus eceiesia;

Theodardi

elogio,

Cum

Leo- ForteStabuRe- htietMalmu,,

nus Siochc/fi
tris

rrtjis ttrri//ttts
f.

maclus, inquit, Stabuleti ac Malmumdarii

nastices

/norfe

pao;J8

mo-

dariivicarius

Dagoberli
UHtii 651

fundamenta

mense
;

jecisset, et

Januario
rotlrui

anni
/ttrtisr

ad ecclesiam
se referre

fuitS.RenacH,
cui sutrpfiit

VitO

itvfmirti, tttrrrrr

rtr/ut

suam episcopatusque negotia subinde

;

Ju-

iiuurio

quo

rirritrr

tnn/iurr rtiam

legitimam annorum 2] eetatem complevit Sige hcrtos : ttutus cnhit jttit drca iiiitiuit, aaui 680. Dum vero idem rex donationes suas ratas habet de anno decimo quarto regni ', minime signiftcat, se diploma, quo id continetur, eodem
/sto

cugeretur idoneus quam maxime visus est TheodarduSj qui novum utriusque familice plantarium quod Remaclus conseverat,
,

ipse. Fecit ille

,

uiiuo

,/cttissc

imo ah anno

vim honoris patu m Stabulensem solitudinem se Remaclus abdidit utrumque illum religiosum coetum rec,

rigaret tanta vigilantia, desiderioque diut cum denique, posito episco-

regni sui

usque ad tempus dati diplomatis aliquot annos effluxisse innuit, dxm dicit, se ante superiores annos constitutum fuisse sub benera atate, qua catn prorol tunui dubh intrllit/if,

turus,

quem

illi successerit Trajecti Theordardus spes erat ea animi pagnitudine religione-

quam

que episcopatum gesturum, qu;c Remacli vices mipleverat Stabuleti. Lubens ha?c
se/o,

ctjit

usque ad regni sui annum : dicturus utique, sihoc ipso unno dipfo/ua COUCessisset, ante
1 1

modo supponatur,
et

S.

omnia admiRemaclum episcopum

et

Trujectcitsem

simul abbatem
fuisse,
et

anaum,

hunc

ac Matmundariensem

vel si illud fecisset

anno principatus

dum

S.

Stabutensem Theodardepen-

vicuriam

dumtaxat

ab

ipso

dentem

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

dentem monastetiofwn istorum curam gessisse : hancautem a S. Remaclo, qui ob munia episcopalia Trajecti residere debebat, Sancto nostro
ciat
;

585
ista pra-cedente

cgo

argummta

frustra

produxissem contra adversam partem, qtUB S. Hemultis annispost Sigeberti mortm Tra* jecti sedisse asseverat; atque idvo i /,/ ///, sententia refutandam esse duxi, uti
et

[0

J.

L.

maclam

commissam

fuisse,

ex eo aliquam verisimiHtudi-

nem accipit, quod ipsum deinde pree ceteris idoneum judicarit, qui ccclesia? Trajectensiprasesset: nam cum a rege impetrasset, ut alius sibi in Stabulensem eremum secessuro insede episcopali succederet ; Sancti Theodardi vitam satisprobabilem regi et optimatibus ostentavit, eumque vicem suam supplere et post se cathedrae suaa subrogandum ex nomine designavit, mquit Notgerus

me

fccisse

instnuavi

num.

17.
III

20 Dionysius Sammarthanus fom.

Chri$tiano3
col. 825,

Gattim

Cotts&rati

Anno, mquit, 664 dedicata ecclesiat est ecclesia Sarchiniensia coBnobii a Trudone Son htt constructa. Verum a quo?de ipsa etiam dedicatione silet

omnino Amatus* diaconns, primua

;

I.

Achs S. Hadelini ad 3 Februarii editis cap. i 3. Audi et Barigerumin Vita S. Remacti apud Chapeavit/um cap. LVH Igitur beatus sacerdos, quod semper habuit in voto, remotioris

Vitae S. Trudonis scriptnr

silH
ctei

et

Hm4 rus in

DuiKttu^

mm

Vita S. Remacli. Notgerus

emomam

illam

Remaclo

tribuit

in

ejus Vita

Lardo vero

Theodoricns, seculi \\ exeunti

vitsasolitudinem desideranterag^ressus, expermissu regis et principum et cleri sibi commissi

totiusque plebis assensu, S.
bilis

scriptor, in Vita Trudonis apud Surium arf23 Novembris, quem

secutus est auctor Chronici Trudonensis. Forte dedicationi uterque, Remadus, et ejm in regi-

Theodardum proba-

mine

Trajectcusis ecctvsia> succcssor

virum sibi succedere instituit, et in Stabuiaus monasterium, ubi remotus a curisssecularibus Deo liberius vacaret, secessit. 19 Tenent scriptores celebriores passim omnes, cjihvofjatu, quod <ni mor et in Opere nostro variis tocis asseritur S. Remat0 tmS clumeP iscoP atll seao dicasse anno 660 vel etiam fydw serius. Nihilominus ego dubito, an idfecerit morsit, in dubium tuo, an vero vivente S. Sigeberto rege; qui certe mrntnrB usque ad annum 660 vitam non protraxit at nunc in confesso est apudomnes. Fortissimum et unicum, quod mihi dubitanti objici potest, argumentum ego ipse proponam. Apud Mabillonium Seculo n Benedictino S. Trudo in Vita sua, quam Donatus diaconus seculo viii ad finem vergente conscripsit, ad S. Clodulphum anttstitem Metensem missus fuisse dicitur a S. Remaclo prassule, etadhuncepiscopatu etiamnum fungentem, transvitse
iii
} ,

Themlardus

interfuere,

quemadmodum
suam

cellae S. Gisleni de-

dicandae operam
bris

contulisse perhibentur

Amandus et Autbertus
pag. 683

episcopi.

Tom.

Septem-

num. 55

conseeratio ecctesice a

S. Trudone erectw Sarchinii, qui locus mmc Tru~ donopolis nuncupatur, eidem anno 6Q4innecti tw: additurque hmc ratio, quod scilicet hi Chronico
S.

Trudonensi
:j

legatur,

ecclesiam

istam

Theodardo episcopo
prcefuit,

Trajectensi

dedicatam
incide-

fuisse
ille
rit,

Idus Octobris, atque hmc dies toto, quo

tempore

in

Dominicam non

nisi dicto

anno

664.

Verum

idest, $iS. Re-

actis in

urbe Metensi plurimis annis,

rediisse.

maclus aano 660 oel 661, ut ibidem assmtur, nec a me negatur, episcopatum abdicarit; sed si istud fecerit, vivente Sigeberto, puta flnno655; S. Tbeodardus certe sedebat anno 659, quo dies 13 Octobris etiam Dominica fuit. 21 Sanctus Theodardus ab antiquo biographo

gyregia iiutitutio

At S. Clodulphus consecratus fuit episcopus Metensis mense Aprili anno 654, ut Pagius tenet, vel
655, ut Boschio nostro prmplacet tom. IV Julii pag. 430. ItaqueS. Remaclus plurimis annis prcefuit post

anonymo

appellatur magister S. Lamberti, adolescentis naturm et gratiai donis ornatissimi; qui

quantum sub
scientiis

illius

magisterio

m virtitte,

in saeris

atque omni

morum

honestate profecerit,
et

annum 654 vel 655, et consequenter etiam post mortem Sigeberti regis ; quem non serius

ex

Yitfp ipsius

auctoribus Godeschalco diacono

quam

Calendis Februarii anno 656

obiisse,
,

communior nuncfert eruditorum

sentcntia

cui

cgo assentior. Donato anonymum ineditm Vitm S. Theodardi auctorem opponoi quicum diserte
testctur,

Stephano episcopo Leodiensi intellige. Prior scripsit circa annum 730 atqueapud Mabillonium Seculo i:i Benedictinoparte pag, 70 hac habet: Pueriti* annos excedens, Bevum adolescentise cum
I

industria senectutis gerebat..

Eodem tempore

illum S. Rcmaclo in episcopata Traje-

opidoTrejectinsecathedree pontificali prsesidebal

ctensi saccessisse sub rege Sigeberto,

cumque proin

summus
davit

pontifex Theodoardus divinaa dispensa

bare nequeam,

eumdem anonymum
:

prologo

tione providentioj. Prtitinus pater ejus

commen

lectori liiscc vcrbis i/it/toswsse

ctorunt

Martyrum

collegio

De quorum sannon abhine multa

supradicto Antistiti, divinia dogmatibua et monasticis disciplinis in aula regia

eum jam

tempestate exstitit prsesul Theodardus, annocir-

668 passus;non possum non dubitare, an standum sit auctoritatc Donati, qui centum et pluribus annis Sancti nostri martyrio posterior
citer
est, et

erudiendum. Professione monachus fuit S.Theodardus: an etiam S. Lambertus, qui l<i<' dicitur monasticis disciplinis ah eo iast/tatas? /d exa-

ex cujas

dictis sequitur, S.

Remaclum

post
Sta-

minare propius ad eumspectat, quide S. Lamberto actaras cst ad 17 Septembris, Pergoitaque

Sigeberti obitum cathedram Trajectensem tenuisse.

cum Godeschalco:
aspectu
amabilis,

Eral

enim adolescens Bapiens,

affabilis
:

Dubium meum auget anonymus monaehus

mactum,
potest, censet.

colloquio

recta

bulensis, medii circiter seculi ix auctor, qui S. Re-

conversatione tam

cum

Pontifice,

ut ex hujus

Vita ab

itto

scripta evinci

domo

regia militare coepit.

quam et in Etiam cum esset U>vmultum

ornatus,
'

sub

Sigeberto

episcopatui

ren un tiass e

ma prsacipuus,
firmus in
et

fortiaex velox, agilis et

Idem aperte tradant Notgerus et llariaerus et alii quamplurimi. Scriptores jamjam laudati adoersus eos, qui S. Theodardum secundum abbatem Stabulensem et Malmundariensem fuisse contendunt. argumenta subministrant matjnam saite vim habitura, si certum foret, sedem Trajectensem a S. Remaclo relictam fuisse, regnante Siyeberto: verum cum auctoritas Donati, cui tamen an potius udhatrendum sit, mihi dubitare licet, rem incertam faSeptembris Tomus ///

bello,

animo

clarus, speoie

caritate, castitat.c et iiiimilitate fiindatus, etiam

ad opus' lectioni vacabat. Tantam denique nl. ruill opUi gratiam inconspectu Pontiflcis invenire meruit, (Tilt ut quasi ftlium heredem et successoremsibieum adoptaret eligere, si licitum ei fuisset propter institutionem eanonicam. 220pttme pratceptoris Theodardi atquc ejus $.Lamberti: discipuli Lamhciti laudes insigni elogio ita celehrat StephanUS Leodieusts inv.uatv svcuh X epis74

copus

r.si

DE

S.

THEODAHDO EPISCOPO TRAJECTENSI MARTYRE.

signato

AUCTORF.
J.
*

copus in Ms.

mmei nostri codice

Ms. 5

L.

Eodem tempore agius*

pontifex Theodardus, et

id

est,

sanctufl

clarissimus Christi martyr futurus, vir sacerdotali reverentia plenus, et coram divinis conspectibus sacerdos beatificandus, in
rius vico Trajectensi

tum, versante in Austria Childerico. cujus profectionem in Neustriam post obitum Clotarii fratris exponemus anno sequenti.
24 Recte Cointius

Sanctum non prius quam

:

tamo ogs
s e (t"e><H

vel

memorato supe-

anno 668 passum

fuissc tenct

at fallilur,

dum

episcopalem amministrabat

id serius fieri potuisse negat

dignitatem. Huic memorabilis adolescens Lantbertus, nobilitate cluentissimus, forma corporiselegantissimus, commendatur in aula regia

annum
Eckhart
talis

668 a mtm. 6
in

; nam Pagius ad Joanncs Georgius ad ( 'ommenta?'iis de rebus Franciw Orien-

ct

lib.

XIV num.

14 etseqq.

fuse probant,

educandus,

ut

velut pretiosus

lapis

multiplifie-

cibus poliretur argumentis, ut competens

ret cceiestibus ornamentis.

Clotarium III Xeustrke ac Burgundimregem non anno 669, sed declinante 670 obiisse, ct Childeri-

Tunc sane columba

solerter adhaerens

Christi sine felle amaritudinis, Lantbertus videlicet,

alumnus

laudabilis,

magisterio pnefati Antistitis, coepit illum venerari sicut

fcrem

cum II fratrem ejus ad totius Franeice monarchiam capessendam ex Austrasia in Neustriam non venisse, nisi cum brcvi aliquo tempore post mortem ejusdem Clotarii in Neustria et Burgundia regnassel alter ipsius frater Theodoricus III, Potuit itaqueS. Theodardus etiamannoGGd ad

dominum,

diligere
et
in

quemadmodurn

pa-

carissimum,

cunctis actis obsequi

juxta edictum Apostoli, ceu decebat servum

Domini.Enimveroex

tanti Patris consortio reple-

batur propensius gratia, ditabatur locupletius

Childericum in Austrasia commorantem proficiet in itinere martyr occumbere, ac deinde S. Lambertus sub eodem Austrasice rege Uli sucsci

l;

meritorum affluencontemplans et subtili indagatione perscrutans, quantus qualisque foret, intellexit; ideoque totum se in ejus amorem transvexit, utpote in dilectum heredem et gralissiinum BUCCeSSOrem. Adeptus siquidem magni Sacerdotis amorem, et edoctus admodum tenere monita Scripturarum, implebat duplex
sapientia, augebatur cotidie
lia.

Quod idem Antistes

tacito

cedere dicto anno 669 exeunte vel ineunte 770. Plures tamen Sancti nostri passionem affigunt
ter,

anno 668, quos secutus sum, apposita voce circine annus sequens cxcluderetur Certum est,
.

ufi

ex

dictis

ctesice

2 liquct, quadraginta armis ecTrajectensi prcefuisse S. Lambcrtum ; in

num.

cujus honorem Leodii

jam

erecta erat basilica,

caritatis prasceptum, diligens tota

mente Domi-

num, amplectensque proximum integro amore, Postquam veroabimpiis interfectus, palmam beatitudinis sanctus percepit
sicut semetipsum...

antcquam Pippinus Herstallius anno 714 vita defungeretur: nam ipsius filius Grimoaldus inillaa Rantgario occisusfuit, cum pro pairis cegrotantis
sanitate preces funderet, teste Fredegarii Scholastici

Theodardus,

lidrlis

Trajectensium caterva,

pio

671. Ba?c

Chronico continuato apud Ruinartium coL memoro, ne quis faciieS. Theodardi

Pastore viduata, ccepit vehementer perquirere alium similcm sanctitate, quem in ejus loco possel

martyrium differat usque ad annum 670, licet fortc compertum habeat, aliunde nihil obstare:

subrogare

ctc,
I

namsiadannum
Februarii

illum pervenisset S. Theodar-

pa&no

'Si

Henschenius tom.

pag. 235

dus, pariter
csset

profert diploma Childerici II Austrasice reqis, in quofit mentio sancti prcesulis nostri Theodardi.

S.

ad annum 710 pervenisse dicendus Lambcrtus, post 40annorum episcopatum

Nohis chronicas diplomatis, qum ibidem omittunidem <lt Benschenius in Excgesi de episcopatu Tungrensiet Trajectensi ante tomum VII
tur.

eodem, quaSanctus noster, mense Septembrimterfectus. Annus autem 710 tam vicinus est anno 714, quo Leodii basilica S. Lambertojam posita
visebatur, utpotius

Referuntur etiam in Commentario de S. Remaclo ad 3 Septembris num. 00. iilas et hoc loco adducere habet: Data quando
80.
[acit

Maiinum.

sustincndumsitjmnc sanctum anno 709 passum fuissevel anno 708, qui mihi
prceplacet.

25 Corpus S.
transtulit S.
I

tnensis

September

dies

6,

anno 8 regni

domni
tius

Childerici regis. Trajecto feliciter. Coin-

Lamberti in dictam basilicam Hubertus tertio decimo, utin ipsius

illiganda;

ita

ad annum W1 num. 2Q,Pagius ad annum 6B8nm. et Ludovicus Bu Four in Annalibus Francorum ad calcem tomi III Scriptorum rei

a discipulo conscripta legitur, anno sui praetranslatioms

istius

nuam
28

sulatus, Christi 721 vel circiter. Leodienses an-

memoriam

agunt

rum Gallicarum et Francicarum pag.WQdiem 6 Septembris, qum incidit in annum octavum

Chiiderici regis, innectunt anno ChristiQ&l ; quo etiam diploma confectum fuisse asseritur in Exe-

Dominicam incidit Binc Pagius ad annum 058 uum. 5 etm% num. l eamdem translationem jamjam memorato
anno
e t die

Aprilis,

quce dies anno 720 in

factam

fuis.se

credidit; et ut intelligi
egisse episcopatus
sui

Commentario laudatis. Sanctus uno dum> taxat anno vious superesse potuit in opinione Coingesiet

posset, S.

Eubertum tunc

annum decimumtertium, <mno

707

.V.

Lambertt)

ad annum 668 num. 11. Theodardus Trajectensis episcopus martyrium

tii.

Iu Austria, inquit

aubiil

uoc anno, quarto

in

notatur
tias

fcol tamque diversas sentenprotulerunt, facile colligi potest Theodar*?" ad lmiu annum (668) pervenisse docet aiploma, quod Childericus anno priori die
'

quo varn acriptores

Idus Septembris. Dies Tabulis ecclesiasticis. Annus, Buper

atque anno 667 martyrium S. Theodardi illigavit, hunc 10 Scptembris passum fuisse negans, licet isto dic ejusdem natalis cclcbretur. Adtempora ita ordinanda Pagium indumit error, quo

nem

translatio-

s. Lamberti olim peractam

fuisse putaoit

sextoSeptembris emisit; nam Theodardus, qui tunc vivebat, quarto posl die non occubuif siquidem prsjceptum Trajecti datum legitur, et rheodardus prope Nemetum interemptus esl cum proficisceretur ad Cuildericum pegem,qui
Trajecto procul aberat. Mart vi-inin autem ejusdom rheodardi |ust bunc annum diffe ern
ne-

die28 Aprilis. At hoc die illius memoria dumtaxatrecoli coepit anno 1141 sub Alberone II episcopo Leodiensi, uti testatur Mgidius Aurece VaiUs monachus apud Chapeavillum tom. II

r^j.xwviiKSancitum.^^^insuperepiscopati
ipsum ecclesia Leodiensi probante, ut quarto Calendas Maiiejusdem triumplu de castro liullonicnsi
est auctontate, id

S. Lamberti ope expugnato necnon translationis, qua idem martyr de Trajecto a beato Huberto Leodium
est transla;

quu: Lambertus eaim

tus, solennis

illi

suocessil inepisi

quia octavo Calendas Januarii, ipsa primitos translationis

imposterum agatur memoria

DIE DECIMA SEPTEMBRIS

587

tionis factao die, propter Dominici Natalis vigi liam debita non posset celebrari honorificentia. Cum itaque S. Lamberti corpus 28 Aprilis translatum non fucrit, quai ratio potcst esse negandi

fl-wi

Bienwalt

\cmrtrs

diem 10 SeptembrtsTheod&v&osupremumfuisse?

nore et dicecesi Spirmsi, ripam inter fluvios Queii

m ea notatur regione, quam olfm n^ant, n irtirrt in Pnh/Latn mfef

ujotom
J
I

,,,/

s,istrm

fihcni

h,

um, qui landaviam

],

Non

potuit

is

pertinere

ad annum
:

667, uti ex
igitur tnnee-

supra
tendus
dehent
r(Ut!"

relatis
est

Cointii verbis patet

et

praUerlapstts Germershemii in Rhenum influU ct Lutharum, qui Afst;, *,;, ,.,,

anno saltem 668,

et

Paiatmatu mfenore

dividit.

consequenter
differri

Tractus, qui inter

passio S. Lamberti

ejus

translatio
iis,

ad tempora

posteriora

quee Pagius de-

tcrminavit.

26 Supra taudatum diploma die 6 Septembris anno regni sui octavo, Christi 667, Trajccti jam
dederat Childericus, atque etiam ab
fatlor, discesserat,
ista ttrbe

utrumquefluviummedius facet, olitn pars erat Atsatw,cuietiam nunc multi iitum accensent fgitur Anselmo contraHus non est Sigebertus Gemhhcensts, dum Sanetum martyrium svbfisse asserd, cumAlsatiam esset mgrestus. Jam,
bonisadhuc proventibus gradum fixerat et ecce cuneua inimicorum Dei etc.Biographus anonymus, cujus stylum Sigebertus expolivit, in mendoso nostro anographo ita habet; Jam dioecesis sueb vicum excescerat, et in pago Allisssedem, quem sic nomine incola? dicunt, bonis adhuc proventibua gradum
;

ni

quando

diaves.s sua> terminos longe exeesserat. pago. quem Alisatiam valgo

dicunt,

inquit
rt

i,i

S.

Theodardo, ut

anonymi biographi verbis utar, compertum est, quosdam fundos a suis patribus minus juste obtmuisse. Hac verocura pro male muUatis ecclesiae

ipsis

possessionibusinfrasui arcana cordis recurquid mallet, utrum ut nactus est, sineret permanere, an super hoc negotio pergeret ire aures regias compellare.
sans, dubitare coepit,
in Domino protectore confisus, neque metuens, quid faceret ei homo, stetit sententim, et ad regem inter arripuit. Jam dicecesis suas vicum excesserat, et in pago Alliassedem, quem
sic nomine incolsedicunt, bonis adhuc proventibus gressum fixerat cum repente praedonum pestifer cuneus de suarum latebris fovearum
;

fixerat;
etc.

Tandem

dem ^ferAlliesede. Vtrobique vocemcorruptam

esse credo ex Alsatia vel, ut olim scribebatur, Ahsatia, Ehsatia etc. In hac reqione, nutr scculum vm sub isto nomine nota, Sanctum

cum repente prdonum pestifer cnneua In musei twstri codice Q Ms. Bpro
Alliaese-

nostrum

annuntiat Martyrologium Parisienseanno IT','7 ezcusum : In Alsacia sancti Theodardi Trajectenita

sisepiscopi,

qnidum

emergens exsurgit, arreptisque lancearum suarum spiculis in Beatum proruit et postquam

:

ad comitatum regis Austraecclosia^ suaj

est.

sispergeret, ab injustis bonorum

possessoribus trucidatus

multis vulneribus

eum

confecisset,

quam

celerri-

28

latebrarum suarum foveas repetit. De voce Alliresedem in apographo nostro corrupta statim
"

mo

Apud anonwnum

lego,

episcopum

Urbis

martyHi{
saeellumi*
''"'"

Vangionum, qua> nunc

Wormatia

appellatur,

Theodardum interfecerunt preedones? A n bonorum ecclesiasticorum, pro quibus recuperandis Sanctus noster ad Childericum regem pergebat ? Ita in ejus elogio
S.

sermoredibit.

Sed quales

mox

inteUccta catde S. Theodardi rt miracutis inclarescere ca-pit eatenus sibi

t

quibus

'"'"""'

futsse,

gratulatum quodin procinctu suae diceceseos martvrio

E^

"""

Anselmus canonicus Leodiensis : Hic pro rebus ecclesia^ sibi creditis, dum regias aures pergit compellare, et contra pervasores prsediorum ecclesise auxilium postulare;in'saltu
diserte affirmat

confectus exstitisset. Sigebertus Gemblacensis in eadetn quoque diceccsi rum coronatum fuissescri-

bitexanonymo ; qui forte solum tuit, Sanctum martfp-io affectum

cpiscopatus Nemetensis,

signiftcare vofuisse in loco,

licet

prmutis Vangionumjurisdirtioni snhjecto:

mmc

Spirensis,

quodam, qui dicitur Biwalt, haud longe aburbe Nemetensi, quae usitato nomine Spira nunc dicitur, AB IPSIS StLE ECCI.ESIjE PR.EDONIBUS ex improviso undique vallatur, et diffugientibus a se circumquaque comitibus, ipse innocens ibidem
trucidatur. Sigebertus Gemb/acensis Sanctiinterfectorcs etiam

finibus

incluso. Id ego non nego, nc/ue rtiain antrdiclis repugnat. Etvero quidni otim Vangionum episcopo subesse potuit pagi Nemetensis tractus, in quo Sanctus passus fuit, quemadmodum illo ipso

non

distinguit ab iniquis possesso-

temporevicusSarchiniensis,quideindeinoppidum Trudonopolim rtirtum, pcrtinuit a<f ecclesiam Metcnsem, licet ab hac toto fere episcopatu
crevit,

ribus

bonorum

ecclesiw Trajectensis: Qui scientes,

si

Tracjectensi essrt </iri^,s.

7ion

Ututresse habuerit
:'

inquit, quia in nullo sibi responderet justitia,

putem me numero

prcecedetite aberrasse in
/,,<,</<>

de praesumptis rebus ecclesise coram palatinis ageretur controversia, mala malis accumulant
et ex desperationis periculo de

assignanda sancti Martyris pahnstra,

dioecesi

Spiremi sita. Securiorem ea

in rc

me fecit

morte innocentis

Praesulis tractant, et iter ejus diligenter observant, insidias ci struunt, interceptumque crudeli
ca?de perimunt. Itaque

secundum Ansclmumet

sequcns notitia a Bollando reticta, quam </<//</,< diem sepositam inveni. Scripsit mihi 2 April. L648 Etlinga in marchionatu Badensi P. Joannes Gamans o Kxploravi et inveni locum martyrii
:

Sigebertum, quos recentiores pene omnes sequuntur, S. Theodardus pro vcro martyre habendus
est
:

k
(i

Theodardi episcopi Tiingivnsjs, ni fallunt omnia, hodienum solennissirae votivum, ac

S.

cum

suscepta juris ac rci ecc/esiastica?

apud

regem defensio fucrit causa mortis ipsi illatce. Ego pariter Sanctum ut verum martyrem honoro, quod pim isti scntenfia? anonymus biographus manifcste non advcrsetur, quamquam magis tnsinuare videatur, illum occisum fuisse ab hominibus latrocinio
t

et

rapto vivere assuetis.

pafastra

27 In Conimrntorii hujusfnmtc posui, S. Theofuisse apud Nemetes in Germania. Eorum caput nunc Spira vocatur. Non longe ab hac urbc in saltu quodam, qui dicitur Riwalt, Sanctum c&sum fitisse fcribit Anselmus. fn aliquot tabulis gcofjraphicis, quas consului.

dardum passum

proprio sacello rurali ad viam publicam (^onsecratum circa Landaviam, imperiale oppidum d diii'c. Spirensis. /// t<it,ul<i geographica Mattheei Scutteri duobus milliaribus GermanicisLandavia prope Saltum Bicnwalt in ipsa ria publica notatur locus S.Didric, ita nominatus a patrono suo, hauddubie S. Theodardo. Sacellum ipsiconsecratum, cujus meminit Gamansius, alibiqueerendum non est : nec locusS. Didric distinguendus ab eo, qui olim dicebatur Nec ubi Sanctus nosfr, ut Siqrbrrtus </ <ili/ inii/ini! /,/ope mar
; ,

tyrii sui palazstram

fuit.

honorifica sepultura affectus

fteret

S.

Lambertus, antequam

episcopus

Trajectensis,

588

ACTA INEDITA
Leodium
Fisenus
in

S.

THEODARDI KPISCOPI TRAJECTENSIS MARTYRIS

D

AUCTORE
J. L.

Trajectensis, indc

transtulit ejus corpus

quod
lib.

XV

num.

Bistoria ecclesice Leodiensis 15 a S, ffuberto elevatum, publiait.

cceque venerationi exhibitum fuisse

ultus Lciidii,

lnemoria in

VastU taaix.

29 Auctor anonymus itt Historia ostensionis re~ liquiarum, Leodii amw 1489 celebratot, apud Chapeavillum tom. III pag. 206 scribit, pro quinta vice mtmstratatn ftttsse feretrum S. Theodardi episcopi Tongrensis et martyris, in quo
corpus ejus integraliter continetur, una cum majori parte corporia S. Magdalberta: virginis, de qua actum fuit ad diem 7 Septembris. Vtriusgue reliquias, uni eidemque feretro mclusas,
multis vero seculis religiose
iti

AGTA INEDITA
AUCTORE ANONYMO PERVETUSTO

Ex Ms.

Silvaeducensi.

ecclesia

cathedrah

PROLOGUS
ante tempora saecularia cooperante Spiritu verbo suo Paracleto, condidit coelum et terram camposque liquentes a, eaque velut sapiens artifexinnume-

Leodiensi asscrvatas fuisse, docet Mgidius Aurcai

Vallis

monackus apud laudatum Chapeavillum

Omnipotens Deus
existens

Cu?n omniutn

pag. 155. Fullonius in Eistoria Leodumsi de episcopo Erardo Marcano, qui ab anno 1500 usgueadlbSQ sedit, Inexhausta, inc/uit, praesulis
tom.
I

rerum conditor

Deus homi-

nem ad mternam stUutm

crearit,

ac liboralitas tliecam argenteam mole pnestabilem divi Tlieodardi corpori parari jussit, tam exquisito opcre, ut vix aliam pluris artilices Belgio toto faciant, materiamque censeant parreligio

rabilium creaturarum expolivit ornatu. Ccelum quippe sanctorum Angelorum agminibus,quibus prajsidet et per quse sua judicia discemit, habitaculum praebuit aereum quoque coelum avium
;

minimam. Ecclesioe Lcodicnsis Directorium pro anno 1702 ritum, sub quo Sancti nostn offtcium ad 10 Septembris sit recitandum,
tem
esse
pretii

Theodardi episc. et mart. dup. in cathed. dup. 2 cl. Ex variis Breviariis Leoita prcescribit: S.

pervagandum reliquit pelagus namque squamoso pecori oberrandum mandavit, sicut Volucres cceli et Psalmista texente novimus pisces maris, qui perambulant semitas maris. Telluri sane, quod elementorum gravissimum
gregi
;
:

diensibus didici,

Sanctum

in ecclesia cathedraliac

et corpulentissimum est,

pertotam dioscesim similicultu seadis xviet xvn konoratum fuisse. Ejus fit commemoratio in antiquis Breviariis impressis

tione praefecit, quatenus

is

hominem provida raad honorem et gloet de caeteris, irra-

riam nominis

sui sufficeret,

Tungremi

et

Bruxel-

lensi S. Gudilas. Trajectense S.

Servati? vctustce

Breviarium de S. Theodardo tres habct Lectiones proprias. Frcquens ejus occurrit memoria in Auetariis ad Martyrologium Vsuardi apud Sottcrium. Jn codicibus Mss. Antpariter editionis
verpiensi
niensi,

magnalia peroraret. Cum itaque tam solerti indagine, sicutSalomone concionante didicimus, omnia in mensura, pontionabilibus videlicet, ejus

dere et numero librasset

Iibitum est Majestati,
sui notitiam Creatoris

mox

omnipotenti suae

jam dictum hominem per

luminum suorum
fide

successionem prolis mirabiliter foecundari, ut in

ac
devofcione iixisset aspectum, et in
disi

maximo,
et

Ultrajectino, Leydensi, Lovaet

Alberghensi

Danico,

item in editione

jucunda para-

Lubecana Sanctus ita refertur: EoTheodardi episcopi Trajectensis. Hic beati Remacli successor, sanctique Lamberti exstitit eruditor. Consonant codices Mss. Bruxellensis et Hagenoyensis, necnon Grevenus. Addit Molatttis: ()uiescit in Legia in basilica S. Lantberti; Florarium vero nostrum Ms. Sanctorum i/d prosequitur: Qui pro ecclesise suse immunitate sanguinem suum fudit, plurimis refulgens miraculis etc. Martyrologium Homanum,
Coloniensi

amoenitate mallet b

dem

die passio S.

Contigit autem

eum feliciter seternare. primum multos eam amoenitaDeinde pauseptiformi Spiritus

tem

attigisse, sed plures aberrasse.

latim nonnulli Sanctorum,

globo

conflagrantes, adeo illuc, unde originem

susceperunt, suspirarunt, ut non

modo d minse

adversantium

sed nec

cunctarum molimina

mortium eos deterrere

posito declinarent.

quiverint, ut a recto pro-

c
*

iti

cetera prceteream,

Sanctum

Leodii, ubicoli-

/.

Belgico

tttrjtor tnodo aiuatntial

cti

; Leodii in lielgiae*, sanTheordardi episcopi et martyris, qui animam suam posuit pro ovibussuis, seu poiius pro defen-

2 Interea justitiae verus Sol, jubaris ardentis ignes emittens, ccepit se timentium corda per- eorum, <jiu lusfrare qui juxta beati Joannis Apostoli men- illam conseeuti
;

tionem,

omnem hominem venientem

in

hunc

fuere, acta ud

mundum

illuminat, et de virtute in virtutem

sionc hottorttnt

stt.v

ca/csiir, et post

mortem mi-

aliorum tatem

"tiii-

poientia ineffabili dictitat commigrare.

Quorum

raculorum gratia

illuxit.

dicta vel gesta quisque fidelium sub regimine constitutus si ob sediticationem cujuslibet pro-

palare piguerit

is

in divinis

Voluminibus reus

subscribitur, atque obnoxius Dei verbojudicatur quidquid eniin Ecclesise Dei profuturum
:

erat, culpatur occultasse

gandum
:

; et quod cunctis eroacceperat, arguitur abstraxisse. De hoc

verbo prophetam David sic canentem recolamus Justitiam tuam, Deus, non abscondi in corde meo veritatem tuain et salutare tuum
;

dixi.

tare

Non abscondi m\sevicordiam tuam et salutuum a synagoga frequeniL Et pro hoc fi:

delis dispensator in consequentibus orat sibi humiliter vicem rependi Tu autem, inquit, Domine, ne proteles miserationes tuas a me : et

siout ego nescientibus

n.iii

viam tuam ad correctio-

patefecij

ita,

gratia tua

me

protegente,

tuam semper sentiam miserationem.

3 Qualiter

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

589
vtMierat.i. u,.
P

A
pU
,

blicanda

s>r

nudur

ostendere

conatw

3 Qualiter ergo vernula neque talenti unius expositor verbis Salvatoris convitiatur, quod trapizetis e ad mensam hoc non dederit sicproculdubio, qui prodesse aliis novit, ad poenam
;

memoriamet

!,,-,.,

adnrsi surnus,

\.

Anoktmo

utpote a bono

psedagogo

Remaclo discipulus

peivktvsto.

exigitur,

si notitiam effectus continuo non sequatur. Quare verbo Sapientisliquido clamatur Sapientia abscondita et thesaurus occultus
;

amicis amieabiliter monitis informatus, vixpe- tuccedUfn episcopatu titionis sancti Remacli magistri sui obtentu im/- !} if.ulu petrante,arege et omnibus primoribus in hujus,
'

8. Theodardv-i
'I

episcopio subrogatur,

et

quamdiu g

optavit,

quag utilitas

in

utrisque

Hujuscemodi vero
in interiori

exemplis Sancti, per Spiritum Dei

beati pontificis flagitatio Remacli effectum obtinuit. Sed episcopii tunc forte locus habebatur

homine corroborati, Deum quotidie in omnibus gloriosius operantem indesinenter laudaverunt,

Creatoris

corpora

pro sui dilectione Plasmatoris mirabiliter triumphantes somata * sua mopti arrogaverunt, quo spiritus eopum non habentes maculam neque
et
"

jam praBlibatus antistes Theodardus parentibus nobUiter editus, uobiliua conversatus. sanctorum h actuum famositate claTrajecti. Deinde
ruit, ut jam nihilo minus a beato viro Remaclo praedecessore suo omnibusincommunepiaceret, et prsesulatus infula nobilium el ignobilium,

rugam

in die

glopiosis passionibus candidati

senum

et

coruscapent.
9

non abhinc multa tempestate g exstitit praesul Theodardus de cujus vita et actibus operae pretium rati sumus quemdam igniculumenucleare, etquaserieviam
collegio
;

De quorum

juvenum, cunctique sexus

.

et retatis

unanimi delectu fundamento imuiobili firmaretur. Nec mora, in tanto honore provectus, cernens messeni innumerosam, falcarios profecto

quam

rarissimos, intellexit jure se eo sub-

universae terrse intraverit, promulgare.

limatum, non modo dumtaxat utpraeesset, quam ut pro virium valetudine omnibus benignissime
prodesset.

ANNOTATA.
a Idest, mare. Virg. Mneid. lib. VI }. 724. b Non apte coluerent membra orationis, haud
dubie a librario corruptce.
c Anctor exotica

G Mox mirum in modum totus in Dei opere <[u\ rmmen conversus, ut fortis athleta, ad debellandas ae- tua egreQie reas potestates lorica justitiaa se intluit, galea fimgitwi
salutis i se munivit,

diaeesim ha(nrtj
(

verbo Dei, quod est vivum

hac phrasi septem donaSpi-

et efficax et penetrabilius se

omni gladio

ancipiti,

ritus sancti intelligit.

d Adcle nullae.

Lege {rapezitse. Sensus hujus periodi est Qualiter ergo servus, qui unum talentum accee

perat, neque exposuerat ad lucrum faciendum, a Christo reprehenditur, quod illud non dederit

undique confortavit. Talibus insignitus armis, et Apostoli dictum, ea quae sursum stint, alta mente revolvens. animum induxit suum, dioeceseos suae oves invisere, ne forte antiquus hostis omnibus bonis semper invidens, qui per mille nocendi artes indesinenter circuit quserens, quem devoret, aditum in ovile Christi per incuriam inveniret. Mirabatur clerus tam subito

ad mensam trapezitse seu numularii Matth. cap. xxv.

f

etc.

Vide

Adde Dornini. g Vide Commentarium prcevium a num. 2 usque ad 5.

venepabilis

magistri sui sancti Remacli ibre conformem, quem nuperrime discipulatus regi-

mini viderantesse subjectum.

gat, fratres, haac

Nemo

quis ambi-

Spiritus sancti fuisse opera,

qui juxta

vocem

Salvatoris,

quem

vult, inspirat,

etqtiem
caritate.

sibi

receptaculumparat, pleua contbvet

illa,

CAPUT

7 Praeter
I

quea extrinsecus erant instan[ei]

(Tr/r.sM>

tia

k adiflcai et rrstnuritt; omnium suae dioBcesis ecclesiarum, ut in quibus nibus, qutB deerant locis instrueret, aut in quibus, cogente prasulm comnegotia,
sollicitudo quotidiana erat
'ii,,

Episcopatus Trajeetensis; gesta

et virtutes:

paganorum
riiua

saavitia,

sive

dirutae fuerant,

restauraret.
stili

temporum vetustate Omittamus plu-

mrinliii.l.

fulget

>

iriiih-

pro recuperandis

pauca pro

modulo recolamus. Erat

caritatis

6ua
h

ecclesise suae bonis ad regem

beatus Theodardus inter discordes paces mansuetissimus reformator,

inter affines

pergens crudeliter occiditur.

egregius solidator, senum, ut in bono proposito

perseverarent, spectatissimusexhortator juvemun ab aequitate per pctulantiam exorbitantium
,

peritissimus redargutor, eleemosynarum dapsiEeclesuB Trajectensis regi-

mm
S.

abdicat
;

Hemactus

Inclytus a Sigibertus, rex orthodoxus, patre Dagoberto b, regni Austriae Francorumque sanctus quoque in fascibus regebat palatium Remaclus, confessor Domini pretiosus, per idem tempus Tungrensis c ecclesise administrabat cum aeternus omnipotens Deus, pontifieatum
;
;

lis largitor, viduarum atque pupillorum facundissimus tutor, hospitalitatis secumlum Aposto-

ad extremum lum libentissimus insectator omnes/ fratres asque diligens. Semper gaudebat,
:

sine intermissione orabat

tibus,

hilaris

cum
:

gaudezi

lugens

cum

moerentibus,

locuples

cum

D'ei PatrisSapientiacumsaneti Spiritussocietate eumdem beatum virum acuris secularium rerum sequestrare voluit,et singularem, quod ei semper

id ipsum egenus cum pauperibus in se atque aliis sentiebat. Quid amplius verborum agimus cursum? Totus Deo deditus,

divitibus,

dignum duxit singulariter habimora affuit ei eventus. Regem jam dictum d Remaclus venerabilis adiit eiquc, quam instinctu Dei voverat e causam memorat. Rex, divina favente gratia, aurem facilem praebens, [his annuit ;] /omnisque SBdituorum palain

animo

fuit,

quaiem sacra Lectio commendat episcopum,

lem
se irreprehensibilem
vita et

ta-

tare. Sine

moribua osten
pj :,," upi
,/i.s

debat.

omnibus ex ordine prosecutis, rebusque pariter (ideliterque Bupputatis, compertum est, quc dam fundos a suis patribus minus juste
8 llis
obtinuisse.
ecclesiu;

ron

$cel

''
i

sua pouessio
nibus

tinorum favorabiliter applausit consensus. 5 Sanctus itaque Theodardus propter cujus

Hac vero cura pro male multatis

posseasionibus infra sui arcana cordis recursans,

590
\.

ACTA INEDITA

S.

THEODARDI BPISOOPI TRAJECTENSIS MARTYRIS

rabile tunc erat cernere

akohtno

liHurisni.

recursans, dubitare coepit, quid mallet, utrum, ut Dactns est, sineret permanere an super boc
;

quasi

Virum sanctum agnum mansuetissimum luporura

;

quem

rapaci-

negotio pergeret

ire

aures regias compellare.

confisus,

Tandem
ii;r.
i<l

in

Domino protectore
ei
si

neque

homo, stetit sentenannueret, pertentaret, quotl animo conceperat. Interea jam tempus quo omnipotentis sublimatis Deitatis aderat
metuens, quid faceret
<
-f,

humi prodiadema r in frustasecant, cunctaque, quae secum detulerant, sacrilege

tate invadunt, contumeliis affectum

sternunt

capiti ejus

Cliristus

rum

dispendunt, et quam celerrime latebrarum suafoveas repetunt. Sic a beato Pontifice est

peroratum,siccertatum,sicadsiderasua lumina
torquens,

Virum justum,

sicut postea

probavit eventus,

animam claris ccelorum

reddidit astris.

glorioso passionis palmario coronare in concilio secretali perpendebat, atque animae splendidis-

Bimam gemroam per manus sanctorum Angelorum in ffiterna quiete ut jurc emeritam collocare.
regem adit,
atque in
ui
<-r

ANNOTATA.
a Hoc
capitt,

in

octo Lectiones dis/ribu/um,

,

9 Pro commisso clero magia

quam pro

se cu-

sed hinc inde nonnihil abbrevia/um

exstat in

iti-

praBdo-

ntbus,

ram gerens, omnibus rebus suis gnaviter dispositis, ac illis, quie tempus et ordo postulaverat,
snlciniili-i'

gis in visere.
tis,

praesentiam paravit reNulla intercessit dilatio alimencongestis, quibiis in itinere sustentaretur

adimpletis,
:

iter,

sicut

disposuerat,

expetivit. et
in

Jam

dicecesis suae

pauca admodum manu vicum excesserat,

sic

pago Allisesedemn, quem

nomine

in-

Ms. 5. Multa ibi ali/er leguntur, quam in apographo nos/ro Silvceducensi: sedvarie/a/es, quceprm ce/eris observatione diqnce mihi viden/nr, dumtaxa/ indkabo. Solcecismos non paucos in Actis occurren/es e/iam non anuotabo , ncque iis infectas orationis partes explicabo ; cum hisce tantas tencbras non offundant, quin lector animum advcrtens res signifi-

musei nostri codice

dicunt, bonis adhuc proventibus gressum flxerat ; cum repente praedonum o pestifer cucolaa

catas facile intelligere possit,

quod sufficere debet.

b In codice Ms. patre Dagoberto satus, regni

Austri Frnncorum in fascibus etc. Sermo hic est de Dagoberti I fi/io S. Sigeberto III rege Austrasiae,

neus de suarum latebris fovearura emergens exsurgit, arreptisque

in

lancearum suarum

spiculis,

Beatum

proruit,

mortemque minatur. Hoc

quce olim ctiam Auster et scepius Austria

Vir sanctissimus, sicut semper in Domino eonflsuSj paululum substitit imperterritus, et

visn,

vocabatur.
1

De sancto rege aclum

fuit

ad diem
in dicto

Februarii, in

quem

felix ejus obi/us incidit.

fit

talibus perhibetur esse usus affatibus.

({U08 fruslru

c Nulla Tungrensis ecclesise mcn/io

ad $anam

cives p, qu tanta insania mentes exagitat vestras, ut desperationis sortiti chirograKi

codicc; inquoiia legi/ur: sanctusque Remaclus,

confessor Domini pretiosus, ovilis Christi per

mentem

revo*

care wnatur.

plium,

Deum Creatorem vestrum

filii,

negligentes

abdicetia et desiderio sathanse satisfacere cupiatis?

Nolite,

quseso, nolite

manibus vestris
Est pax

hoc tantum flagitium arrogare. Habetote, obsecro, fidem

Dei et pacem

inter vos.

idem tempusamministrabat pontificatum. S. Remacli Acta ad 3 Sep/embris data sunt. d Videlicet S. Sigebertum, sub quo tamen ea, quce hk narrantur con/iqissc y nunc pkrique negant erudi/i. Oubito, an recte. Adi Commenta,

serenitasmentis, tranquillitasanimse, simplicitas

cordis,

riumprcevium num.
f

19.

inscia
:

fraudis; elatos expugnat, secor-

e !n nostro codice legitur noverat.

dea glutinat
tionis est

cunctis est acceptabilis ;simultates

;

Uncis inclusa addidi ex

ita

eodem
,

codice,

in

aufert, coercet praelia, supprimit iram

direc-

quo

pergitur
etc.

omnis aedituorum

palatino-

repagulum, caritatis consortium. Hanc

quia qui in ea non fuerit repertus,

rumque

quia tenere destitistis, repetite; quia amisistis,

requirite
:

abdicatur, a

Patre

ccelesti,

captivatur a Filio,

:i

Spiritu sancto alienus existit. Si pacifice

venistis, accipite heac animis, et

figita dicta
:

mea

in

cordibus

taoito

sin autem, ut fortuna feret, omnia feremua animo. Si autem tempus meaa
nil

g Rectins ibidem : quem diu optavit, scilicel S. Remaclus. h Ibid. eatenus sanctorum etc. Additur hic : quae est insigne decorum. k ffanc vocu/am ex memorato codice adjunxi. 1 ln eodem ; omnes aeque ut fpatres diligens.
i

m
in

acceleratur vocationis,
spicula.

me

vestra

terrent

Non recusa bibere pro Salvatore oalicem mortis, qui non dedignatus est in
pore suo ferre pro

meo
cor*-

Childcrici II Austrasia> regis. Releqe dicta Cotnmen/. prcevio num. 23 et seq. n Alliesede habetur in codkc nostro, eliam

corrupte.

Quomodo

hic

locus res/i/uendus

sit,

me

stigmata passionis, Si

sic

Deus

iu libra suse sequitatis disposuit, fiat

volun-

quod huc usque certavi. Gregem mihi commissum ab illo et creditum reddo et sicut pro ejus dilectione in morte forfciter juvat occumbere, sic juvet istius seculi onerosam exire humanitatem tali preastat corona triumphare: ista dulceesl victoria ccelotas ejus. Sufficial mihi,
;
:

indicaviin Comment. num. 27. Adi i/erum Commen/. num. 26. p Longa Sancti ad sui in/erfectores oratio,
hic rrritfiiur, verisimilis
q

qum

non

est.

Gredibilc etiam

non

est, hcec

verba a

sicariis

rcddi/a fuissc.

rum
crudeU morta pmimitur.

alta penetrare.

Gemblacensis in Sancti Vita infecdcnda hunc locum i/a exponit : Caput sancto oleo perunctum in frusta secant.
rius

V Sigebertus

Contra hsec
:

viri

sanguinarii perhibentur
nobis,

[uisse congressi

Quid
agis

homo,

supervasint
tibi,

ouum verborum
que9 loqueris.
Nil

oursum? Tua

nostra refert.
el

Tuarum scien-

tiam semitarum abhonvmus.

quca turrea

Mors solummodo.
instat.

regum

tabernas pauperura Bequo

pulsal pede 7.
;

tibi prae

manibus

Nec mi-

rum rtiin juxta sentcntium Domini omnium bonorum invidus diabolus eustulit verbum de
eorde ipsorum.
ue credentes salvi
li

tnt.

Mise

CAPUi

DIE DECIMA BEPTEMBRIS,

inter

591
\

olausisset

CAPUT

II

Bceleratoruni nef anda csede diem extremum. Sed ruraus solabantur inyicem vicissim, quod ob salutem sui communem in vieinio eorum martyrii palmam essel indep-

manus

IhorImo
ii

psbvi

no,

tus.Jam qui assunt,pretioaum corporis retegunt

Miracula; honorifica sepultura;

translatio

margaritum vulnera moUibus

;

linteia exsiccanl

membra

Leodium.

quassata atque secta in gestoriorepo nunt, necnon super illa velamina quamplurima
tro,

conjiciunt.

tat,

Mutivr anrillam pernt-

Intereade
unus

circumstantibus comitum suorum

Inde pars eorum sacrando Bubit ferepars cetera pracedendo vias plana et jnxta condictum matrisfamilias in loco,

quidicitur

exstitit, qui

cum

AUi#, eitumbamdisponunt.Deinde

felicis

tim, guod d
dtesecti sacri

corporis sui reli-

capitis partes uniendas filum

quias sanctas dejectas non pateretur, commodum duxit, utrecolligens partem parti coaptaret.

exequiis rite celebratis, sanctos artua humi decentissime mandant. Quodque ibidem exstiterit
illustrium patrator

Resquidem mira,

qusecontigit, auditu dictuque

dedisset,

notanda. Cum puero ad vinciendum Martyris caput institse non sufficerent, atque ejus animus

operum atque signorum, indicium pnebent paralvticorum multa subsellia, csecorum frequentes Uluminationes, febricitantium curationes, quae ab
esse redintegrata.
Lncolis loci UUus per beati Viri merita in pristinum atatum feruntnr

anxiussuper hac re huc illucque divideretur; ratum duxit villam, quae proxima erat, petere, ut inde quippiam filaminis asportando huic necessitati supplementum posset accommodare.

lBFama

igitur quietis nescia, sua mobUitate

K
i

vigens, apud
pulsat,

urbem Wangionum

eundo mulierculam quamdamin pascendarum ovium cura occupatam comperit, quam sic suo affamine compellat Mulier non videatur tibi ab re, quod postulo petitioni mese assensum celerius prse:

Nihil haesitans, callem ingreditur

in

ris curis pontificalibus insistentis

fus o rpm aurea prsesulis transfem

fcunc

tempo-

bere cures, rogo.

tui operis filum ad fasTheodardi caput adhuc tepidum,avirissanguinumcrudeliterinterempti, concede. Sub his fragilis mulier perterrita dic-

Unum

omnemque rem ex ordine pandit. Multa super beati Patris excessu admirationeinvaria distrahitur; ac supra modum, quod in procinctu suas dioeceseos d martyrio confectua exstitisset,
gratulabatur. PraBdicta vero fama super Rheni numinis prolabitur undas, atque urbia Nemeti

oientes, ovta

subito tempestate,
to

ab

II"

>

i'

desistunt.

ciandum mei

praesulis

omnium domorum culmina

steterunt comse, voxque faucihus hsesit. Postremo, resurapto spiritu, lacrymabiliterfacinus scelestissimum vocibus aethera pulsantibus increpitat; sibique importune assistenti taliter respondit Dira te necessitas, bone adolescens, ut fateris, huc appulit; sed mei juris non est, quae petis, tibiimpendere: namdiurnum impensum, quod operor matrifamilias, cui ancillor, ad vesperam reddo. Quo si minus fuerit inventum
tis,
:

perflat; longeque inde progrediens, alis assumpta pernicibus, civitatis Argentinae e civium ora pervolitabat. Revera credidit sese memoratus urbis Wangionum

pontifex beati cespitis' thesaurura adepturum

et

rorporis

optimatum suorum consiUo fretus, cum cterarum civitatum consortio antistitum locum, quo Sanctus Dei in pace quieverat, Btatim sanotam glebam *inde translaturus acceasit. Siqui-

corpus

dem jam

Sancti

reliquias effodere ac auferre

satagentes, illico mirabilis visu ac horribUis fera,

consueto, profecto novi, quia non impune abibo.

visum amittit,

quam

dicunt

hyenam

/,

aurgens apparuit

ma-

13

Tandem

precibus supplicantis evicta,

cessit, quae

licet

quem apud
Sancti
CQiUiti
cot

sciret sibi a

domina enorme imminere pericupetebautur.

pws,

culum, spontanea
itaque laetatus,

himxnc

Homo

gnoque mugire murmure incipit ccBlum, subitoque fragore astheris intumuitsravum. Sequitur immanis mixtus cum grandine nimbus: caaci
etiam resplenduerunt sub nubibus ignes. Mox promiscui generis vulgua uimio terrore perterritum domatum* tecta subeunt, cognoscentea de medio Majestatem Dei a tanto tumultu nonduin juxta eorum judicium eoa tanto velle frussui impotes trari Patrono. Sic autem voti
effecti
(liiniuiiiin

itlustratum,
recupevQt,

se qu&sita absque difficultate

impetrasse.iter, quo venerat, repetivit,

Cumque

jam
ria

prseceps pro suo

;

Domino

sollicitus perpeti

ferretur excursu contigit, mirabilevisu! lumina-

binaflammarum globos

scintillantia intueri,

Martyris caput pedesque perlustrabant. Interea jam clauso die a

quae altrinsecus sita sancti

cum magna

confusione ad

propriasunl
Uhul
8.
et

vesper componebatolympo, cum puella prsedicta oves epastu ad caulas reduceret. Cum vero accita

reversi.

aequam

filationis suse

metretam juxta moferientis

rem pristinum non rependeret, ictum

10 Hisitaque gestis,rumorstareloco Qesciensj viresque eundo acquirens, ad beati Lamberti <j, utliquet, pnstiinidum in episcopio Bubrogati notitiam pervenit; quialmus vir scelus horrendum per suspiria longa revolvens gemitusex alto cie-

repetit

Lamberius,

tandem

dominae graviter sensit in capite. Afluit illico beati Viri divinum subsidium: materque familias utrorumque perpessa est detrimentum luminuui. Siquidem altius ad vitalia descendens ocu-

lorum

dolor, a dolore cordis intrinsecus tacta,

pcenitere compulit.

Veniam

quierit,

ad sancti

bat; pulchras genas jam primo flore vernantea oculorum flumine calido perrorabat et quia a lacrymis temperaretur, qui vultum angeUcum tanto moerore obnubUatum conspiceret. Ergo
:

Viri corpus se oratperduci: quae potiora habuit

quamprimura

se ex

more eripiens diu desiderati

ad placandum munera, obtulit

ter restauratos recepit.
Frequente
pqputo etBSe*
juiasce/eAranfe, sep,
Iftur S.
-

oculos mirabilicivitas supra

Magistri praesentiam felix feUciter requisivit quaesitura invenit. Populo refragante, quem toto

14 His itaque gestis,

diutius

montem
tium,

posita latitare

non

potuit.

Famae nun-

Theoet

dardus
chret.

quo nil velocius, par levibus ventis, ad loca circumquaque posita diffunditur; etaa beatum loculum ab omni sexu et setate, quasi

corde desideravit, minime adipiscens, Bpem conceptam sibi considerans ademptam,continuoes1 reversus. Nec mora datur, uec requies. Secundo
etiam, parato multo aere, feUcioribusauspiciisse Viri appulit ad eumdem locum. Mox venerabilis

miraculis

apesad

alvearia, tota concurritur regione. Fit

;

repentina reditio ilUus terrae colonos oppido

Uoitos reddidil
;

soJ

strepitus plangentium

it

clamor

ccelo

clama-

et

quasi avium agmina denaatis

tur ab omnibus,

quod Vir modestus et justus

cunek

ejus prassentiajn

procerea

repetebant,

quorum

592
A.

ACTA INEDITA
sir

S.

THEODARDI EPISCOPI TRA.JECTENSIS MARTYRIS

peavillo cditam tom.
egi in
I

Anosymo
h

quorum pectora saluberrimis cibans mandatis,

plari,!.,

a pag. 101 usque ad

106.

PKRYETUSTO.

ore profatur h

Fratres carissimi et

oommilitones constantissiroi,

semper

pati

quam

nostri facere praestat injuriam. Corpus patris jam altera repedatione peTheodardi praesulis, sospite vita titum, nolite negare, quem a nobis digressum, in confinio vestro rebus bumanis Nolite, quaeso, filios nroprio

Comment. num. 28. fjcfoco Nec c Quo? nuncvocatur Wormatia. Satis nota est Germanice civitas adJRhenum, uti etiam Spira, qucepautoinfra usitatoolim nomine Nemerum
appellalur.

d Relege dicta in
e

Comment, num.
kltjlts

28.

constat

exemptum.
i

Argentoratum, Alsatioe caput, Argentinam

diviprivare genitore cum potius ex prseceptis impendere dnis proficuum orbatis solatium sanguine beatis. Sufficiat vobis, quod vestras reddite terras sacravit. Jam nunc exanime

noininnt

Eddo

urbis

episcopus in Testamento

suo, f/uod confecit 3 Jdus

regis

11,

Christi 762;

ad quem

Martii anno Pippini illud profert

Cointius,

corpus.
impetratum
fll

17 His dictis

omnium

rigor astantuim flecti

Imperitus librarius feram hyemem seutempestatem ridicule transformavit in feram, qua

f

rhlt

enim ante angecoepii ad misericordiam ; neque supplicationem quisquam lici viri mellifluara et, collataseninflexibilis quiverat permanere
:

hyaena appellatur.
leqitur
:

Apud JEgidhm monachum

(

subito

terribile visu

fera

surgit

hyems.

tciitia,

humillime deprecantem statuunt exau-

g De celeberrimo episcopo Trajcctensi S. Lamberfo aqctur

eos sibi dire. Hos igitur vir Deo devotus, ut devinciret et suo proposito faceret conarctius tuviventes, locuiis opulentissimis, quos secum modoargenti xenia cuique lerat, patefactis, non

ad

17 Septembris.

h Auctor
S.

verbis a se

haud dubie

excogitatis

Lambertum

hic loguentem inducit.

virorum ac mulierum
de plurimis sileamus,

parvulommque secundum
;

Leodiensem intellige. Vide qua? circa hanc i periodum observavi in Comment. num2 et seqq.

cujusque modulum non distulit erogare

et,

ut

donec quemque, senem et adolescentem sinvirorum gulorum nummorum, praegnantes vero gemino munere solaretur. Denique omnipotentem Deum, qui sibi felices tribuerat successus, gratificans, omnibus valefaciens, secum corpus

numquam

abstitit,

ELOGIUM
Auctore a Anselmo LeOdiensis
ECCLESI^
S.

beatissimi Martyris
citer avexit.
atque in villa

cum

liymnis et laudibus

feli-

18
/,

Tum demnm

sui potitus efficientia, in villa

Lamberti canonico

LeodienM
li

jiuint.

quam uno ex latere idem postea successit episcopus, cineresque pro|,in corporisex hac luce migrando consecravit,
;

fluminis unda

alluit

ubi

Ex

editione Martenii tom. IV

Bancto

tinam

Theodardo summo itaque sanctorum Martynini et antistitum pietatem quia maxime apud Deum valent, suppliciter exoremus, quatenus
D-i

prassuli

cultu

libi-

Collectionis
col.

amplissima?

elegit.

Horum

845, collata

cum exem-

illorum meritis et intercessionibus Dominus noster Jesus Christus suae fidei cultoribus pacem
tribuat universis, seque
oculi

plari

impresso apud ChapeaI

villum tom.

pag. 100.
Episcopatits
Trajectensis
;

qualem intueri possunt mundi Sanctorum, seternaliter conspicere

in Trinitate perfecta

mereamur

per inflnita

sae-

ciilornm summiIu.

Amen.

Beatusigitur Theodardus, sub beato Remaclo ecclesiasticis ad unguem b disciplinis informatus, magistro ultro pontiticatus honorem decathedra Tungrensi, sive Trajectensi, successit vicesimus octavus c. Hic pro rebtis ecclesia? sibi creditis dum regias aures pergit compellare, et contra pervasores praediorum ecclesiaB auxilium postulare: in saltu quodam, qui dicitur Biwalt, haud longe ab urbe Nemetensi, quaa usitato nomine
siderio arctioris
vita?

martyrii cavsa
et loats

declinanti,

in

ANNOTATA.
,i

Lege diem,
f,

ut

est

apud Virgilium

lib.

numeris sequentibus patet, auctoremex eodem Virgilio tib.IV ASneid.a \. 171, ubi fama describitur, varias phrases poeti/Eneid.
878.
cas,
<t

Ex

iinntisctiissr. l)r

quibus rectius abstinuisset, narrationi suce rrrsuunt frtu/ntentis tiliunde det/ttir

Spira nunc dicitur, ab ipsis suae ecclesise praedonibus ex improviso undique vallatur, et diflTugientibus a se circumquaque comitibus, ipse in-

suntptis.

hoc

et prtvcrtfcntc ctipifc

occurritnt,

lectorem identidem
fudicavi,
b
tt

monere, operm pretium non

sctf ctiotn

nocens ibidem trucidatur

d.

Ihmr
:

roccni

umi moilo rorrufitom,

Xibrario transpositam arbitror,

in

(Ittnt rssr

atque ita legenloco Alsatur, qui dicitur Ncc. Sonr",*7

2 Nec mora, quanti ineriti apud se vir iste mulier ccecifuerit, omnipotentis Dei clementia declaravit e. tate vunitn Nam puella queedam, dum pia temeritate fila visus ci redditus; subtegmmis, unde in frustracomminutum caput
Mart.yris colligaretur, dominae subtraxisset, re-

tutn iu Alsatia latius aceepta

in

passum fuisse dixi nomen vero Commentario preevio num. Nec in Ms. /itisfro oinissum cssc, ro/fiqittir ex
:

diens

c<>,

</uotf

Ulud crprinmt

noit

solu/ii

Siqcber-

tus

Gemblacensxs, qui Acta,

;

qua> hic daniur,

cum pecore * ipsam dominam suam, eo quod pensum non redderet, vehementer offendit adeo ut furore exagitata, pugnis et verberibus in ipsam insurgeret. Sed repente dum per;

Apud

Cfia-

peauillwn pecorihus

quoad stylum emendavil

tti/ts
ttfi

verum

Atirrtv

Yullis

monachltS,
ust/ur

etiam tEgiqui oinnio, quCB

16
refls-

cutit,

ipsa

graviore

ictu,

caecitate

videlicet,

divinitus percutitur. Perstrepit illico lugens familia,

cini.

iuitio Itujus capitis

ad num.

adsunt acciti domesticorum plangore visubita?

cajcitatis'

runtur, dc VCrbO
S.

ad rrihm/i

frrr trunsfnlif in

Exquisita diligenier tam

Theodardi Vitam a se conscriptam, eta Cha-

causa; ad cadaver Sacerdotis ocius cucurrit*;

rea

*t6ul.curritur

DIE DECIMA SEPTKMUKIS.

precibua confluentium perducitur; in confessionc criminis venia poatulatnr, etimpetratur discitque ab eo misericordiam
:

508

rea illuc

cum

fide et

pus

transferendum profectus est; illud avehi non sinerent habitatores loci,

illius

atcum

A.

Anulhii

quaerere, cujus funeri pauloante noluerat pieta-

tem ab

pultus /uewrt/continuoestreversus. Nec mora Leou,k "' datur, nec requies secundo ctiam parato
:
,

uU se- ^*01000

ancilla fuisse exhibitam.

Unde

indigena-

multo

eere,

rum

felicioribus auspiciis se appulit

ad
et

de virtutibus Sacerdotis tam evidenti indicio, ejusossaterree ibidem

solliriuido, certificata

eumdem

locum,

sacrmn

corpus

obtinuit

mandare studet f cum summa

wrj>oris tratislatio

reverentia.

Leodium detulit ItinerisaS. Lamberto instituti tanta ao est longinquitas, quin intra bimestre
illud facile bis
con/iri potuerit
:

Lcodium
primce

3 Pracedente vero tempore g successor ejus venerabilis patronus noster Lambertus eadem

tempus vero,

quod secundum
iter

inter

fitcuttusSandi
in loco

iepuUurce.

Magistri ossa inde ad nos transferre saepissime h tentavit. Cumque multum reclamante rustico-

statim

ab

S. l.amberti intelkcta S. Theodardi cmde

OC

primtm

suscrptum

intercrssit,

anom/mustam

breve fuisse

Q
h

rum manu, cum armis

et sui,

ut aiebant, Martyris ossa

significat, ut

vindicantc, hoc diu frustra esset

a Sancti nostri passione usque ad ejus translatumem tres menses vix effluxisse videantur.
edit/oar ChapeaviUi , in

misericordia tandem divina concessit gratiam, ut inde transferendi tanti thesauri darent copiam
sacerdoti
i.

Quorum

singulos uberrimi* pecuniae

sacri funeris

muneribus cumulatos relinquens,

k.

k Qua- sequun/ur usque ad sacti desunf in qua narratio ita COntrahitur ; misericordia tandem divina favente,
,

pignus ecclesise suee sanctus advexit Lambertus

Cujus adhuc diem passionis ejusdem provincompatriotsa singulis annis

;

cerdoti

inde transferendi tanti t.hesauri copia datursasacrique funeris pignua ecclesiaa suaa
;

ciee

cum summa

ce-

revexit.

lebritate solent frequentare

et licet ossibus ab-

sentem, meritis etsignis, quseibidem frequenter fiunt, gaudent se habere prsesentem.

ANNOTATA.
a Gestaepiscoporum Trajectensium etLeodi&nsium a S. Theodardo usquead Wazonem perducta, a quibus hoc eloqium desumptum est, Anselmo auctori attribuuntur ab omnibus pene scriptoribus. IJos ego secutus sum, Ucet ille mesensu,

AGTA ALTERA
auctore slgeberto monacho Gemdlacensi

morati Operis auctor appellari nequeat, nisi co quem in Commentario pravio num. 5 indicavi. Rationem ipse allegat Anselmus, cujus
verba tbidem numero subsequente retuli; ex quibus etiam constat, illum anno 1050 scripsisse, blti editione Chapeavi/U roces ad unguem non

Ex editione

Surii et Mss.

CAPUT

exprimuntur.
c ///

eadem

editione lectio hic ita variat

ma-

Vita ante episcopatum Trajec-

gistro pontificatus

honorem

arctioris vitaa desi-

derio sponte declinanti in sede Trajectensi vicesimus octavus successit. Id ita intelligendum non

tensem virtutcs quibus

;

ec-

clesiam suam
Beatus Theodardus,

illustrat.

Theodardum pracesserint, cum 48 tantum nume27 episcopi rentur ; sed hisce accensendi sunt novem pr&sules,
est

ut in sede Trajecti constituta S.

natus in Gallia, clarebat

^atalwet
subLothc
rege\

qui Tungris sedisse creduntur ante S. Servatium a quo cathedra inde Trajeclum translata fuit. d Sequenlia ibidem hoc modo abbreviantur
iu saltu Biwalt nominato, de

pro nobili parentum prosapia, regni deoua vitamonastica

et Ecclesiiu ^luria futurus.

Eo tempore regnum

i I

quo vide Comment. num. 27 et seq., haud longe ab urbe Nemetensi, quce Spira nunc dicitur, ab ipsia ecclesise suse
praedonibus interceptus, diffugientibus a se comitibusj innocens trucidatur.
lee Apud Chapeavillum hmc iterum occurrit varietas : Nec mora, ab omnipotentis Dei ctionis

Francorum regebatChilperici fllius LothariuB a, nomine et ibrtitudine referena avum suum Lotharium, fllium Ludovici b, qui gentem Francorum, secum a beato Remigio c baptizatam, fecit adscribi ad a-terni Re^is militiam. Igitur

a
b

F
r

sub Lothario secundo Theodardus, a pueritia usque ad bivium adoleacentiae d provectus, contemp.sit latam viam, in qua multos vocatos sinistrorsum evagari videbat;etelegitarctam riam, per quam pauci electi dextrorsum tendunt. Ex devotione quippe parentum suorum mancipatua
monasterialidisciplinaB,voluntarie portabal Leve

clementia beati Viri meritum declaratur.

indicio tam mandare student. auctorrm aminijmum g Secundum nostrum supra num. 10 et seqq. S. Lambertus \n cathedra
f

Ibidem :
terras

evidenti, ejua ossa ibi-

dem

Trajectensi

nondam

successerat S.

Theodardo,

jugum Christi. Et quiajuxta vocem Dominicam non poterat arbor bona fructua malos faeere,
ostendebat

quando hujus ille corpus e locoprimm sepultura? Leodium transtulit. h Id S. Lambertus scmcl dumtaxat frustra
tentavit, teste

vem
suo.

et

in floro rrrsi-eiiiis afatis, quam suaquam uberem fructum daret in tempore Nempe gratia Dei, qu eum prajvenerat,
vcllft,

anonymo

citato;

pweferusticorum
paulo infra An-

ut bona

subscqucbatur .Miam. ut

perfi-

manUj Sancti
selmus
minit.
scribit,

nostri corpus, ut

cum armis

vindicante, nihil me-

cereposset. Sicut enim, arridente tempore bona ita aeris temperie, uberiua terra fructiflcat, Lotharii c, arridente rerum trau temporc rc^is
Dei uberiua quiilitate, sancta Eccleaia in Sancti
fructiflcabat
;

sui Sanctus Lumbertus, audita magistri Theodardi ccede, quamprimum, inquit anony S.
i

quos exterius aulla aut rara rerum

mus

loco indicato, se ex

more eripiena ad corTomus III. Septembris

procella inquietabat.

Nam
75

ierventibus bellis per

totum

.v.u

ACTA ALTERA

S.

THEODARDI BPISCOPI TRAJECTENSIS MARTYRIS

sanctus

A.

Sh.mikhio
i

totum pene orbem terraruni, Langobardis ItaIiam vexantibus, quam receud /"terapore manserant; Asiam vero et Africam modo Persis
Daodo Saraoenis incursantibus, solae, quse Franci incolebant, GalHfle firma pace gaudebant, et ceteris

Amaudus

catechizareteura, vix quadra-

r.EHiu.At

m.

ginta dies a nativitate habentem, finita oratione, cum nemo circumstantium responderet, Amen:
aperuit Deus os ejus, et cunctis audientibus, clara voce respoudit, Amen m. Hic Deum ado-

gentibus pro salute pugnantibus, Franci

pro gloria pugnabant.

cjonxersatia

cum SS. Armilpko, Eligio

ac Joanne

Ayno:

quan2 Sed lioc non tantum humana? virtuti, est adscribendum, quae tunu tum divinae pietati temporis proceres regni et Ecclesiae armaverat prudentia et fortitudine, sanctitate et sapientia,

rerum suarum haeredem, duodecim monasteria sed in fundando Stabuconstituit lensi ccenobio impensius instabat, cooperante
ptans
sibi
;

sibi

majore domus Grimoaldo in aedificando mo-

nasterio in ioco, qui dicitur

Malmundarium. Hi,

communicato

consilio

cum Remaclo Tungren-

Htpereoa longe lateque prosperaretur regnum totus et Eeclesia. Quoa quanti faceret Deus, pene mundue scnsit, in hoc maxime, quod eo
tempore
Heraclius

sium episcopo et Cuniberto n Coloniensi episcopo, ad quorum dioeceses loca illa appendebant, nuilura magis Theodardo idoneum
invenerunt,

imperator
Christi,

victis Persbs,

Crucem

Romanorum quam Persae, in,

quem

locisillisprseficerent o, ut su-

perponeret spirituale

fundamentum

in

summo
constituitui

censa Hierusalem, adsportatam annos quiudecim tenuerant, revexit in Hierusalem, et diem Exaltationis ejus celebrari indixit g. Ut sciamus

angulari lapide Christo Jesu. 5 Theodardus vero sciens, quod onus, non

autem, qui fuerint illi, quorum exemplo vel inBtituto Theodardus raeliora charismata semulabatur a paucifl multos, a vicinis longinquos, a notis colligamus ignotos. In iis praeeminebat
;

Aniulpbus ex majore domus Metensium episcopua h, Eligius ex aurifice post Noviomensis copus, Johannes etiam Tungrensis ex laico in cpisepiscopuineodemsigno, quo primus Aaron,
a Deo electus
;

manu

gestabat, in terram jussu

,

dtim hujus quoque virga, quam angeli defixa

fructificavit. Tales

malebat S. Theodarhonor, dus; sub eoesse quam vocari abbas ut, omnia omnibus fa- dcm Sigebertu se exctus, omnes lucrifaceret. Postremo talem ecclesia: Trahibuit, ut a regno et ab ecclesia merito dicere- jectensi prosfitur ei Major est sapientia tua et niajora opera ctfur, tua, quam rumor, quem de te audivimus. Remaclus pro regimine Tungrensis episcopatus paterna quidem sollicitudine laborabat, sed hoc eura male habebat, quod male sibi responderent proventus fructuum. Unde pertaesus laborum,
imponitur praeesse nescienti,
:

reviruit, fronduit, floruit

recurrebat anirao ad portum solitariae vitse unde a rege Dagoberto p extractus, navim ecclesiae

Theodardus imitando
;

in

gemina

scientia profi-

susceperatregendam.

Regem Sigebertum

famavirtutum
tnnotescit l)a-

oiebat horum lateri adh&rens, palatinis principibus notus et charus erat i. 3 Jam fama de noraine ejus ascenderat ad
soliuin

q adit, et impossibilitatis suae causas praetendens, raissionem sibi dari, et ecclesise canonica
tio

Dagoberti
:

h,

post patrem Lotharium reveritas rei ad

auctoritate pastorem substitui petit. Res a palaad Ecclesise judicium defertur. Ecclesiapa-

goberto l monarc.lia;,

gnantis

et post

famam

animum
om-

sub

quoque regis illum adinittebat. Jamque Deus,

qui potens orat, ut in servo suo Tlieodardo
iirin

cinaa

ijuo

varia

ittKimstma
rniitlita
ft

Remaclus onereepiscopalissaret de naufragio mundi se enatasse laetatus, portum Stabulensis ccenobii

latio assentitur.

expeditus,

gratiam abundare faceret, parabat causam, ut inter multi nominis viros hunc quoque multo nomine dignum faceret. Siquidem sub Dagolicrhi

expetiit, et contemplationi vacans, habitavit se-

pro

feliciori

temporis

illius

successu multo

plures accendebat gratia Spiritus sancti, ut pro lucrandis Deo animabus operam darent in fundandis monasteriis. Primus horum occurritnobis
fldei

cum. De episcopo substituendo in commune facta deliberatione, ad Theodardum recurritur, et ex omnibussolus placet. quidigneomnibuspraeesse debeat. Quia enim secundum Apostolura bene
rainistraverat,

bonum gradum

sibi

acquisierat

r.

Pari ergo consensu Ecclesiae et palatii et unaet a Cuniberto episcopo in

Landslinus, qui ex praedone in pr83conem

alteratus, Lobiense
sua)

tundamentum
lamuiii
SUffi

ccenobium fecit esse devotionis. AUlegundis thasponso suu Cliristo in

nimi applausu cleri et populi Theodardus electus episcopum consecra-

tus, praeseditecclesiae Trajectensi

vicesimus oc-

virginitatis

Malbodiensi cauiobio locavit. Sororejus

trudis

Waldesexagesimum continentiaa fructumin motriumphato mundo, vexillum Alto-iiioiitiM'roxit.. Ecquid vero opus est
Gertrudis
tidei

tavusa Materno 5 primo Tungrensiura episcopo. G Qui quoniam sicut de virtute in virtutem ibat, ita de honore ad honorem promotus erat,
pro speculo praeferebat in anirao suo Paulum Apostolum, qui qualis debeat esse episcopus, viva adhuc voce eloquitur. Hoc magisterio quia
;

in

iiijiis

udnii-

oasterio Castriionensi seminavit. Cujus sponsus

nistratioitt:

Vincentius dux,

pirfriiissi-

Deo

mum

vita

et

moribus
exhibuit

se

praadicare uobilitatem

Nivellensis

cujus nominia gloria est

Gallia?

diffusior,

quamtota
messis

His oultoribus

Dominum

omnibus conformabat, omniuin affectus in se et quamvis omnes gloria anteiret, omnibus tamen charus erat. Potens erat
se

transferebat

episcoiium.

rogantibus, ut in
rios

multam messem multos operaoperarios direxit a

exliortari in doctrina

sana et contradicentes re-

mittoret,

peregrinos

darguere
exeraplo.

quia quod docebat verbo, ostendebat

transmarinis partibus Bertuinum,

aiios,

Ettonem

et
et

Praacepto enim et exeinplo Domini

Foillanum
;

cum

tratribus suis Ultano

Jesu

Furseo ex quibusFoillanusFossense ccenobium fundavitet martvrio auo sacravit /.

Stabuii n&e
<t
-1

quia major erat oinnium, erat oinnium servuset minister : ante orania indutus arma,
,

turani Dei, succinctus lumbos suos in veritate

Prasvidit vero divinsa dispensationis oculus,

fcot

Mnliiaiitdni

ue inter
deesset

et tales viros dilecto buo

in

Theodardo
fornice

indutus loricara justitiae, calceatus pedes in prsBparatione Evangelii pacis; galea salutis et
scuto fidei et gladio spiritus, quod est
Dei,

n RS6 n S. Sir

geberto

locus,

quo

et

ipse,

erecto

verbum

LU$tt"0$UB1
fintdut-i,
niiii

ij.

triumphali, victorias suas depingeret, et spolia

guo-

de

liostibus

capta

afflgeret.

Sigebertus

post

munitus confortabatur in Domino et in potentis virtutis ejus, ut posset stare adversus

insidias diaboli,
tiae

abbas

patram suum Dagobertum regnansin Austria, potentiam regalem honorificabal affectu divinte religionis, ut probaret uon esse ociosum, quod Deus de eo ostender&t, miracuium. Nam cum

et debellare spiritualia nequi-

in cuelestibus,

Quem

urgebat instantia sua

quotidiana, sollicitudo scilicet

omnium

eccle-

siarum;

uihil remissi patiebatur,

nulluin locum

dabat

DIK DECIMA SEPTBMBRIS.

BfiB

nocte ac die salutem suam operabatur, Attendens etiam, quod Deus per
qui semetipsos et non

dabat

desidise, sed

Ezechielem prophetam comminetur pastoribus, gregem Dei pascunt pas; ;

cebat gregem Dei secundum Deum, non tnrpis lucri gratia, sed voluntarie non dominans in
clero sed forma factus gregis ex

fuit ad diem (i Fef/ruaa Baudemundo discipulo conscripia cap, iv mon, 17 idem rmraculum rvfertur; quod Sigebertus Gemblacensis etiam narrat in VitaS. Sigeberti retjis ad frhmarii ,-ditn

De

S.

Amando actum
Vita

\.

SUHHBTO

rS, ubi in ipsius

Cap,

Unum.
;

B,

Utietiam in Vhronirn
citius contigisse

adannum
tenendum

animo ut cum
:

633
est.

sed iilud trivnnin

veniretPrinceps pastorum perciperet immarcescibilem gloriae coronam.

n Martyroiogio Jlomano inscribitur ad diem

12 Novembris. o Errorem hunc refutav.i in Commentariopravionum. 14. p In suo tamen Chronico Sigebertus S, liemucium post mortem Dagoberti I episcopum Trajectensem anno 646 ordinatum fuisse SCTibit.
prius

ANNOTATA.
aSancta Acta a Sigeberto monacho Gemblacensi conscripta, qui sub finemseculi xi et sequenSurii,

initium floruit, kic recuduntur ex editione quam ex duobus Ms., quorum memini in Commentarh prmvio num. 7, hinc inde emendabo. Sicex Mss. illis hoc loco posui Chilperici
tis

filius

Lotharius pro Childerici

filius

Clotarius,
est,

Utrobique aberrat; nam sanctus ille prcesul non in ca/hedra Tungris Trajectum transkUa scdere ccepit, quam anno 650 vel sequmte, Uti vsfcnsum fuit in Cmument. prwriu itm. ir>.
q Ueleqe, qua> ibidem num. L9 dicta fuere. r In Ms. Rubece Vatiis kcec adduntur: etin

uti legitur

apud Surium. Imprimis certum

Lothario II Francorum regi, de quo hic agitur, patrem fuisse Sucssionum regem, owmeChilpericum, non vero Chiklericum. Mafui autem ex
dictis

pauca
s

fidelis,

digaus erat super multa constitui.

De

eo agetur

ad

14 Septembris.

Mss. scribere Lotharius

quam

Clotarius,

quiaprior lectio primigenia mihi videtur, cum in Siaeberti Gemblacensis Chronico ct aliis cjus luntbrationibus uhique invenerim Lotharius. Regnavit ab anno 584, quo pater ejus Chitpericus interfectus fuit, usque ad annum 628, non vero ab anno 587 usque a<631, ut vult Sigebertus in Chronico : qui etiam faUitur, dum eumdem Lotharium II anno 618 totius Francice monarchium consecutum fuisse ait; idenim an.no 613 contigit.
b
c

CAPUT

II

Seu Clodovei
Dabitur
1

Instruit S.

Lambertum; pro

re-

I.

Octobris.

cipiendis rebus ecclesiasticis

d Quce hoc numero Sigebertusde S. Theodardo refert, expendi in Commentario prtevionum. 9. e Sequentia ad Lotharii monarchiam, seuad tempus, quod ab anno 713 usque ad 628 fluxit,
referenda sunt.
f

regem
citur.

adit;

ab iniquis earum
affi-

possessoribus martyrio

Langobardi

in Italiam irruperunt

anno

568.

g Consule obvios rerum ecctesiasticarum

tores.

scrip-

h Sancti hujus Acta itlustrata sunt ad\% Julii, in Commentario prcevio 2 probatur, illum ante episcopatum majorem domus regice non fuisse. S. Arnulpho hic subjimguntur S. Eligius, dandus ad diem 1 Decembris. et&. JoannesAgnus,
ubi
datus
i

Lambertus
nam spem
illustrissimus

bonas indolis hoc tempore in boadolescebat,

Attnlcs<vntt<mi
s.

quem

pater cjus vir

viro Dei Lan-

Lom&ffrfi

Aper commiserat
episcopi

njitimis insti

doaldo

a,

Amandi

archipresbytero, ut
v < t

tuticmibut

format

rerum

ejus pueriles annos disciplina regulari

dootriti

ad 25

Julii.

na

liberali

imbueret. Pater gaudens lilium nnliscientisB a

Admodum

suspecta mihisunt, quce hic de

mentia utriusque

S.

Theodardo asseruntur. Vide Comment. num. 10

suum

esse initiatum, conunisit

Landoaldo ad votum eum eliam Theo-

et seq.

k Post Lofharium II anno 628 mortuum

gnavit ipsius filius

re-

dardi magisterio, ut quo amplius de multorum hauriret scientia, eo ampliori proflceret gratia.
Qualiter argentum melioratur, quando ab auri-

Dagobertus I usque ad anobiit.

num
645.

638,

quo ineunte

Sigebertus in

Mortem Datjoberti Chronico pcrperam illigat antw

Sanctos hoc numero memoratos 1 Pterosqae dederunt majores nostri ; Furseum ad diem 16 ad 30 ejusdem, GerJanuarii, Aldegundem

deauratur, taliterLambertus naturalls ingex aiMit.o Theoargento resplendcns, durn dardimagisteriomelioratur, quasi exsuperposita auri materia amplius decoratur. Thendardus in
fice
nii
i
<

se ipso expertus,

quoniam diligentibus Deum

trudem ad 17 Martii, Waldetrudem ad 9 ApriUltanum ad 1 Maii, Landelinum ad lis, 15 Junii, Ettonem ad 10 Julii, deuique Vincentium ad 14 ejusdem mensis. De Foillano agetur ad 31 Octobris. de Bertuino ad 11 Novembris. Ex monasteriis, quce Sigebertus eodcm hoc

ornnia cooperantur in bonum; gaudebat omnia prospere sibi cedere, et labnrem suum bonus

fructuum proventus alleviabat. Cum ergo multe per Dei gratiam etsuam industriam restauraret; haec cura eum remordebat acrius, quod possessiones ecclesiae suae a domesticis hostibus et iniquis raptoribue direptae noverat, et multn jam

numero sub Dagoberto I

condita fuisse

scribit,

tempore ab

ecclesiae alienatasjure in jus iniquo-

nullum est, cujus primordia tuto crcdas anteriora ineuntc : imo esse morte istius regis seu anno 638
fere

rum

cessisse.

ausim

tum, quot hic fundata fuisse.

dicere, tot errores commisisse Sigeberasserit monasteria sub dicto rege

s Hoc accidisse dolebat ex nota temporum et majorumsuorumnegligentia: ex nota tempo-

ab
al

erri.sv-

rum, quiasecuritasex longopacisocincontracta

multos a respectu divini timoris averterat,
et ex

m^-Z

rerum

ACTA ALTEKA
K.

S.

THEODARDI EPISCOPI TRAJECTENSIS MARTYRIS

morum
neversia,
bellis, intesti-

Mi.KBEBTO
\i
I

rerum

affluentia irrepserat bonorurn

t.iMlti

Iffll.

gligentia, et ceseantibns
nis bellis

extemis

tionis periculo

mala malis accumulant, et ex desperade morte innocentis Praesulis

Vir

animorum

periclitabantur.

Inde pas-

tractant, et iter ejus diligenter explorant.

sim contra ecclesiam Dei dominante injustitia, quae semper primos impetus exerit contra bonorum innocentiam, non opitulabaturecclesia? Dei
alicujus justitia, nuilaeiprincipum patrocinaba-

sanctusjusti propositi tenax, quem armabat vivus et efficax sermo Dei dicentis Nolite timere
:

tur potentia.
praesuli

Hic dolor non parvus Theodardo incumbebat, Trajectensem ecclesiam

quantitate
esse

qui occidunt solum corpus, jam dioecesis suae terminos longe excesserat, et in pago, quem Alisatiam e vulgo dicunt, bonisadhuc proventibus gradum fixerat; et ecce cuneus inimieos,

magna possessionem suarum

mutilatam, et per triginta circiter annos nuHura pro ecclesise Dei jure repugnasse vel saltem reclamasse. Amandus enim, cujus sanctitas paucis laudari non debet, pro eo quod regem Sigeber-

in

corum Deide insidiisemergens, arrectis lanceis, necem innocentis proruit Ille munitus tuto

clypeo eos ad pacis bonum invitare volebat: sed quia non erant filii pacis, pax non inveniens in eis, ubi requiesceret, ad amicum
patientiae

tnm baptizavit et de fonte suscepit, coactus est Dagoberti regis precibus, ut, Johanne episcopo defuncto, episcopatum Trajectensem susciperet.
Sed irruentibus undique in ecclesia: navimtempestatum procellis, cogitans quod ait Apostolus, quia neino militana Deo implicat se negotiis socularibus, ])ost friennium, episcopatu rellcto, in

Ut lupi agnum impii circumstantpium, illumqueoculos ad coelum tollentem et pro eis orantem exemplo Jesu in Cruce pendentis contumeliis afficiunt, humi prosternunt etquia nequit iram explerepotestas, caputsancto
pacis reversa est.

oleo

perunctum

in frustasecant, corpus

sanctum

membratim
11
:

dilaniant.

portum optat quietifl se recepit. Cujusvices Landoaldus archipresbyter suus opportune per novem annos executus, pro ecclesia stare non
potuit, quia
niliil

pontificalis juris habebat.

Ea

omnia raptoribusopportuniora erant. De Remaquia non pntuerat brachia tendere contra torrentem inundantium malorum, Theodardus suis oculis et auribus credebat b. Ipse suscepto gubernaculo, inconstantiae noDiMiiinica' iia\ tam timebat, si periculis impulsus loco credeclo,
i:

Terra quidem sic data est in manus im- palmam mar C0 niorum spiritus audem ab omni terrae rudere ^* " SP_ r 1 qmtur. excoctus per lgnem passionis et ut aurum fornace probatus rediit ad Dominum, qui fecit E illum. Fides nimirum, quae protomartyri Ste. .

m
.

phano aperuit

coelos,

ut videret

Dei stantem ad auxiliandum

Theodardo martyri coelos tem stigmata Jesu in libro

JudaBorum, quando dixit
:

Jesum a dextris hsec quoque aperuit, eumque ferensibi,

vitae

cum Martyribus

adscribi fecit. Deus, qui notavit incredulitatem Nisi signa et prodigia

ret.
UTplt abinjustis earum jmsmoriuus;

Neergo diutinainjustitiaaimpunitasamplius
accinxit se viriliter et stans pro

videritis,

non

creditis

notat nostram quoque

indolesceret,

incredulitatem, qui merita Deo placeniium non

sione signorum: signa

clamare non cessabat: quasi tuba exaltans vocem suam annunciabatpopuloscelera eorum, et raptoribus peccataeorum. Quasi aquila stans Buper domum Dei acumine oculorum versutias iniqunrum pra:videbat, et unguibus se
castrisecclesiaa

aestimamus ex virtute operum, sed ex ostenenim non faciunthomi-

nem beatum,
Sanctorum
fuerat

sed

eum

beataa vitaa

fuisse osten-

dunt, et ex nnvitatererum nos ad venerationem

adducunt.

Ecce

Theodardus, qui

defendebat. Et quia erat

ei

integritas vitae, et
;

organum

Spiritus sancti ab impiis inter-

verbum sanum
d
>

et irrepreliensibile

is,

quiex ad-

fectus, jacebat quasi vilis et despectus, et quasi

verso erat, reverebatur eum, nihil babensmali

diccrc. Tulabal .11 r eiiin roiitra

umncs iavor

Sigeberti c regis, qui amator divins religionis oouloshabebat columbin simplicitatis. Quo defuncto, regnura Austrasise, quod tenuerat, dedit frater ejus Clodoveus filio suo d Hildrico. Tum

percussus a Deo et humiliatus. Sed divinapietas totum de eo scandalum hominibus abstulit.dum ad testimonium sanctitatis ejus evidentia signa
ostendit.

AXNOTATA.
a b

vero omnis malitia et injustitia in regnoprasvaluit, et

contra ecclesiam gravis domesticae tem-

pestatis turbo intonuit.

niercenarius

non erat,

Theodardus auteni, quia non fugit a facielupobonus dixeut

in

Hunc Sanctum dedimus ad 19 Martii. Hoc numero non solum falsa, sed etiam

rum
rat:

sed pro ovibus suis constantius ex adverso

quia Pastor essentialiter

sis.

Sanetis infuriosa obtrudit Sigebertus GemblacenDoluisse ait S. Theodardum, quod partim

stetit, E1

ex majorum suorum negligentia acciderif, ut

Majorem charitatem nemo habet, quam animam suam ponat quis pro amicis suis nec
;

magnam possessionem suarum jacturam

multis annis
tulerit ecclesia

feceritet

Trajectensis.

Quo

hoc snrdus auditor

1'uit,

paratus pro ovibus ani-

verodifficilius intelligas, illas culpa

omni

vacasse,

mam
oonfrfl

ponere.

guos

xnixin,

swun
</

ihexpertuxn relinqueret, deliberal regem Hildricum adire et ante eumsu-

10

Sed ne quid

acfurus

regem psrgtt,
si afi i//(s

per

fn

ttiunr
/bcfus,

inti '-

expostuper censiirain rcgalom ecclesia possessiones suas reciperet el divinitus edoctus a mentis sua oraculo, imminere sibi temporepaslarc,
si

injustitiis ecclesisa iUatis legaliter

bonorum sacrorum alienationem iisdem notam tamen per trigintacirciter annos, nullum proecelesiroDei jure repugnasse vel saltem reclamasse pronuntiat. Tantw dissimulafuisse supponit, et

torte

omnem peniabstergunt negligentice nimimque animidejectionis maculam, guamprius

tionis causas,
<jit>is

subjungit, non

tus, ut consideranti patet,

sionis disposuit

domui

suffi,

et

vale dicensj ovasque suas

sibi illas

illi

omnibus ultimum commendans, qui

lilii

S. Theoda.vd'1 dccessor/Ous asperserat.

commendavit, duce mentis constantia,

Belial, qui

cum
sibi

paucis iter arripuit. Porro

HisS. Landoaldum archipresbyterum accenset, quem vicariam per novem annos ecclesia Trajectensis curam gessisse ait, postquam S. Amandus abdiepiscopatum, Dagoberti regis, anno 638 susceptum, Certo falsa hmc sunt; namS. Remactus anno 050 velseq. proximesuccessti S. Amaudo, quem exeunte anno 049 sedisse constat, neque diutius quam fcre per
casset

praduritia impo&nitentis cordis thasaurizabant

iram, nullo

modo potuerunt adduciadaliviam.Qui

scientes, quia in
si

mortui, precibus

quam

resipiscendi

nullosibi responderetjustitia,

de praasumptis rebus ecclesne coram palatinis ageretur coutro-

triennium

DIE DECIMA SEPTKMHUIS.

trienniumsub S. Sigebertoregeprafuisse.Rehge dicta in Commcnt. prcevio num. 15. In eodem num. 27 et segg. probavi, anno 668 vel 669 passum fuisse S. Theodardum, quod SigebeHus m Chronico perperam anno $a&/xmtigisse asserit.

:.*7

\ SianmTo Ghblmbui.

CAPUT
Mulier
ei

III

Tam

in nostra

quam

in aberrantis Sigeberti sen-

tentia 30

anni non effluxerunt inter Sanctinostri martytium et obitum S. Joannis Agni. Itague et
hic aajungendits est

caecitate punita et visus

Remaclo, quorumnegligentimnimicequedissimulationiaperte imputat idem Sigebertus, quod S. Theodardus

et

SS. Amando

redditus; exsequise a iVe-

quente
miraeula

populo
in

celebrate
loco

ecclesiam
invenerit.
tis

magna possessionum

parte spoliatam

At unde auctor iste didicit, idmemorasancth episcopis vitio dandum essc? Certcano-

Vitce S. Theodardism/rtw nikilhabet, ex guo illud extundi possit. His omnibus, inguitsupra cap. i num. 8, ex ordine prosecutis, rebusque pariter fideliterque supputatis, compertum
est,

nymus

primee sepulturse;corpus inde avectum et Leodii depositum.

obtiuuisse.

quosdam fundos a suis patribus miuus juste Hac vero cura pro male multatis
archana cordis

Puer e
poris

famulitio sancti Praisulis, qui solus,

Aiuilla,
fihi
lti<

gua

caaterisin

fugam

versis,

excubabat ad cor-

dederat ad

ecclesia; possessionibus infra sui

recursans, dubitare coepit, quid mallet, utrum, ut nactus est, sineret permanere an super hoc
;

pus exanime, dolens esse disjecta a se beati co> membra, nitebatur, ut ea quoquo modo
uniret
:

mitum
Theodardi

S.

negotio pergeret ire aures regias compellare. Tandem in Domino protectore confisus, neque

aut partem parti coaptans, non habebat, unde ea colligaret.

et

membrum quidem membro

COrpiU untn,'liiin,

quod

Nempe inimici justitiac.scelere perpet ra in,

metuens, quid faceret ei homo, stetit sententia?, ad Childcricum II Austrasice regem profectus et
in itinere ccbsus fuit.
et

omnes etiam sarcinas

diripuerant. Quod suluin potuit puer, fecit, et quotquot membra unire

potuit, institis suis colligabat. Cuniadliue eisiuu

ex

eo,

Ex data anonymi relatione quod Childericus 6 Septembris anni 667

suo palatio
versatus fuerit, ut in
videri potest, satis colligitur,

Trajecti in

Comment. num. 23

sanctum nostrum Prcesulem nonnisi post dictum diem ct annum comperisse, bona ecclesia? sua? ab iniquispossessoribus detineri. Pro officio suo haud
dubie
qui,
citius

non sufficerent institie, ccepit animo deflcere, et multa secum revolvens, ex consiUo animi sui villam, quse proxima erat, petiit, sperans Dei auxilium sibi non defuturum nec spes eum fe:

fellit;

nam

inter

eimdum

offendit muliereulam,

ca repetiisset, si citius illud ipsi inno-

paseendarum ovium occupatam etnendo diducentem decolo fila. Mulierem compeUat, et

in cura
sibi fila dari

tuisset.

cum

Idem prcesumendum esf de S. Remaclo, S. Sigebertum regem sibiladdictissimum

esset,

supplex postulat, et cur postulet,

nactus

quemadmodum

beneficia,

quibus

eum

cumulavit, testatum faciunt alienata facile

causam dicit; remque omnem ordine pandit. Audiens illa execrandi sceleris acerbitatem, primo horrescens stupuit. Deinde hunr.milai.is
affectu pene ad

bona recuperasset. Neque aliter sentiendum de S. Amando, qui a Martino PP. I Uberationem ab ofiere episcopali efflagitans, ne verbo quidem mcntionem fecit de rebus ecclesice suce injuste occupatis, scd corruptos tantummodo cleri mores attigit. Etsiforte a S. Joanne Agno minus juste fundos aligui acceperint, ac dein mata fide possederint, nou idco tamen sanctus ille culpandus cst; nam fraude circumveniri potuit, quam tandem
detexerit S. Theodardus.

lachrymas adducta. Quod

petis,

inquit,

(i

puer, libens

darem sed
;

est,

ccrta causa.

ut denegem. Matrifamilias quippe, oui ancillor,

diurnum pensum debeo; quod si fuerit minoratum, miii impune feram,nec damnum eflu&iam. Dixit et animi compassiunem pnepouens tiniori,
dedit voluntarie filapetenti.

13
et

Compos

voti

puer repedabat quantoeyus

civlubtt

Ittnmn

ne

eum

pigeret laboris,

lationein accepit divinitus.

majorem voto consoInvcnit namque duo

illiislniliim ini <

nilWf

i>ii
tt

nisi forte brevi

c Sanctus noster non sedit sub rege Sit/eberto, admodum tcmpore.

luminaria, ad caput et pedes Martyris allrinsecus Lucentia.

utitur

dotnifiQ

htBc
i-

Quis non miretur tua, Chriate,

ktm

motB ><!
:

d Post Clodoveum II Francorum monarcha factus est elus filius Clotarius III, qui Austrasice

regnum
e

fratri suo Chiiderico II cessit

anno
27.

660.

magnalia? Quia Theodardus Lux in Domino fuerat, et ut filius lucis ambulaverat tu Lux vcra. onmem hominem illuminans, obsequium Itiminis
;

tatepunitur

Consule Comment. pr&vium num.

perangelicum ministerium procurasti exsequiis quem de mundi tenebris ad varam ternamque lucem vocaveras. Hoc miraoulum maillius,

jori

et diilusiits

miraculo virtus divina conflrmat, nt citius iiomon et meritum Martyris innotesMulier,

qiue

cat.
illius

pensum suiim pro obsequio

vesperi

minoravit,

revocatia ad

caulas
',
I

pensum diurnum domina reddidit. quia minoratum Bensit domina, fraudis aneiliam
ovibus,

arguens, caput illius gravi ictu percussit, Sed domimi Dei pictas ancillam fraudis exeusat enim subita oculorum caecitate percussa excla mat cum cjulatu ad Jamulam, exclamut w ti:

mula suam miserando dominam. Res publicafaeii tur per familiam fama rei totam villam Ancilla coram cunctis causain 0attonilam.
:

venialis, illataB exponit, et ut ouipa fial hortatur, utPrsesulem sibi recnucilict.utlumen,

citatis

quod

rv.w

ACTA ALTERA
sibi

S.

THKODARDI BPISCOPI TRAJECTKNSIS MARTYRIS

Deo
tyris.

Siotbirto

quod offensa

abstulerat, impetrata a

Progressa

ulterius fama, attigit

urbem
:

Otuuam.
ctUpam fiuta etveniam petensviswna Sancto rem-

venia restauret.
14 Cogit dominam angustia, ut verbis ancillae crednla consulat BU38 miseriae. Duceancilla, vedomina ad locum, ubi jacebat corpus vene-

Spiram,

quam

antiquitas

Nemetum

apellabat

rabile

quod

ita

videre disjectum erat omnibus

caesa injuste ancilla
et ut

miserabile.

Domina pro

nec subtraxit pedem ab urbe Argentina, quam Stfazborch nominat Teutonica Iingua. Totam regionem, quam alluit Rhenus, perlabitur fama vento veiocius nec celerius aut longius defluit unda Rheni, quam decurrit fama hujus rei nec
;
:

culpam fatetur,
tiam.

mereatur impetrare ve-

niam, votis et donis placat sancti Martyris graQuando fuit difficile Deo exaudire preces
fideliter
,

miserorum
videns

impetrata venia

ad se clamantium? Mulier, gaudet redivivo lumine et

,

spatiocontentavagari,Germaniae terminos utrimque attigit. Wangionum praesul prae cunctis super hac re suspensus, invitat ad se vicinarum urbium prsesules, convocat totius
citerioris ripae

provincias primates et optimates

quid facien-

membra

sancti corporis suis

filis

colli-

dum

sibi sit

super hoc verbo, quod Dominus

gata, agnoscit

tandem quantum
omnibus

peccaverit, quae

fecit et ostendit eis,

eorum

consilio committit,

ancillam innocentem etsancto Martyri devotam

percusserit. Fletur ab
pra? lactitia,
:

liceatne sibi corpus sancti Praesulis

Deo

indigniori loco, et ad
in

amovere ab majorem ecclesiam trans-

laudes,

Deo

grat.ias

rlamantibus eunctis crescit

portare. Facile est eo transferre consiliurn, ubi

debita Martyrii reverentia, fama volat per todiscurrit longius per totam tam viciniam
,

unum

transpirat voluntas

omnium.Acom-

teres,

quoque provinciam. Quaquaversum oculos flecconcurrentium turbas cerneres. Materfamilias, quai causa et testis erat tanti miraculi,

muni consilio unum concipit assensum devotio omnium, ad majorem Martyris gloriam corpus
ejus esse inde transferendum.

i:

totam se rejiciebat in gratiam sancti Martyris, vcrbo et exemplo suo invitans omnes ad obseqniiim celebrandi funeris. Docebat rerum vicissitndo dolerepro extffaneo; at insita bomini naturae pietas eliciebat et lachrymas. Quis enira posscl viflere siix' lachrvmis, quod etiam sepultura egeret Vir apud seculum tantae quondam
nobilitatis, tantae in Ecclesia dignitatis, tantae

omnibus concurrinumerus confluentis populi non erat certior numero stellarum coeli. Jam se accingebant operi jam tumulsus sancti Martyris debebat aperiri. Sed non est ratio, non est consilium contra Dominum, quia natura rerum, militans pro Domino rerum, obsistit ipsi obsistentibus. Coelum subito inhorruit, et horrore suo terram
17 Die ad hoc condicto ab
tur, et
,

tmnslatuivs

dwinittu P editm "

trAnefecit
rentia

apud Deum
gui ab indtgenti

sanctitatis.

15 Instatur ergo ab omnibus, ut decenterjusta

sepulturaa

praenuntiant tempestatem praecurventorum murmura prsestringit oeulos praesens fulgurum coruscatio aures et animos
; ; ;

hmorifke
et

expleantur.
:

tumumuT,
mtraculia

pannis exsiccant
iniectas ad BUi
s;i(
'

isti

vulnera moUibus vestes saneuine sancto

Isti

omnium
si

solito graviora proruittam procellosa nimborum inundatio. ut.

exterrent

tonitrua

patmrinnim reservant; inembra

gestatorio ponunt, et preciosa

fuisset diutina, posset sufficere faciendo dilu-

iumoratw

s defleta

in

velamina SUperponunt. Materfamilias locum sepulturaa condicit, et juxta suum condictum in

n

loco,

qui dicitur

Nec

a,

tumbam

disponi facit.

Levato corporis loculo, nunc isti, nunc illi gaudent succedere icissim oneri corporis ferendi. Alii vero praBcedendo planae vias bajulis ostendunt. Cum tanta omnis ordinis et aetatis et promiscui sexus frequentia, cum tali humanitatis et devotionis reverentiaeelebrantur sancti Martyris exsequias, et corpus honoriflce tumulatur. Jam laehrymas omnium ea causa repressit, quod
\

Tot rebus praesentem mortem intentantibus. omnes desistunt ab incepto, quod de corde suo faciebant super quo qura os Domini non interrogaverant, se contra Deum sensisse intellexerunt. Quis unquam consiliarius Dei fuit? Ut hoc quoque miraculo longe lateque claresceret Theodardi gloria, de longe et late
vio.

diffugerunt

tot

populorum millia in unum contraxerat, ut dum omnes unius merita praedicarent, per nomen
ejus benediceretur ab
^

omnibus Deus.

18 Tifcjectenses certificati de nece sui Antis- s. Lambertos

titis,

ostendebant ex quantitate sni doloris, quo

al-

gaudendum

apud Deum baberi.qnod insperatoeisPatronumtanti meriti misisset, qui sibi cont.ra omnia adversa prsssidio vel pemedio esset. Coeunt undique inlirmorum agmina, per merita novi Martyris sperantium consequi a Deo morborum medicamina. Quot ihi pietatis opcra, quot sanitatum
sibi

esse credebant, se tanti

amore erga eum ferverent. Insidebat enim tius iu corde cunctorum pia ejus paternitas
currebat ad eos

re-

magna

Patris pro ecclesiastica

utilitate sedulitas, pro

qua usque ad sanguinem

restiterat inimicis.

Sua cuique causa aderat, pro

bebat.

qua de morte Praesulissingulariter plangerehaAt Lambertus, qui vivente Theodardo

beneflcia,

quam

(requentes caacorum illumina-

tiones, quot febricitantium curationes ibi prove-

erat spes altera Trajectensisecclesiae^exproventu bona? indolis eo pervenerat, ut, defuncto

Praesule suo, tota ecclesia in

nerintper Theodardi patrocinia, testanturmulta paralyticorum subsellia etplurimarerum monu-

eum

inclinata re-

menta, quaa pendent ibi ab incolis affixa, ut per hasc recenseat memoria posterorum, quantaibi per nomen Theodardi olaruerit gratia Dei.
Vangionvm
prmsul corpw

cumberet. Hic plus omnibus mortem Magistri deflebat, quia plus omnibus Magister eum amaverat.

16 Fama Longe lateque evagando subintral Wangionum urbem.quaa nunoWormatianuncu-

Sed post vulnus doloris inflictum cordi. assumens scutum constantiae, totus ad hoc ferebatur.
ut

saltem

corpus Magistri

reciperet.

postquam popularium aures et linguas mullo implcvit susurrio, ad ipsum quoque urbis prsesulem viam sibi fecit. Praesul expatur;
e1

emensus, ad locum, ubi corpus defuncti Patris peregrinabatur. Ubi postquam solvit lachrymas,
venit.

Longam viam

celeri voluntatis volatu

qu:is

debohat. Hlius Patri,

Patris audito, post longa ab imo pectore ducta suspiria diversus sibi aixitabatur
:

cessu beati

pandil incolis terraa

causam
tris.

sui adventus, et petit,

nequiseorumsuo
Pa:

namque

desiderio contradicat de referendo corpore

tristabatur

el

Imtabatur.

Tristabatur

Uno omnium

propter perpetratum intra suam dioacesim immane scelus porro Imtabatur propter collatum ocalitus dioacesi su;e patrocinium novi Mar:

ore contradicitur Lamberto

conclamabant

enim

omnes,
sibi

esse

suum

jure

Theodardum, quem

tro miserit, quibus per

eum

pro patrono Deus ultot miracula ostenderit.

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

:,:o

derit, et

magno rerum miraculo

vetuerit, ne ab
alio trans-

episcopis provinciae corpus portaretur.

//"'/

sanctum

esse suos, pro libitu su.. usus.-steorum cordibus. 20 lgitur illisjam non obsistentibus, sed ad

A. Sigebf.it..

impos voti Trajectum clero et populo ea de re agat. Clerus vero et populus totius pondus rei Lamberto
redit, ut

19 Ita

omma

Gnoucm.
^odbm

Lambertus

offlciantibus, amabile

Patriscorpus

tulit,

cum

etcumuymniset

laudibus revexit, et in villa **?**' publica Legia tumulavit cum honore, qualis de-

imponit.
raultos

Lambertus alia via vincere aggressus sumptus et commeatus vise apparat,

<-'lKitmartyrera.Quisnon videathic Dei dispeil-

raultum auri et argenti et aliarum specierum congregat, et jactans spem in Domino, optatum
repetit. Itaque indigenae pro tam celeri ejus reditu suspensi, excipiunt eum favorabili affectu, etex vultu et habitu ejus attendentes,
ijuae

sationem? Operabaturin Lamberto Dei providentia, quando prajordinavit decorari Legiam tumulo Theodardi quia enim Lamberto
:

locum

revereutia deberetur

ibidesignatus erat locus pasaionis, et ipsa Legia per Lambertum in urbem ampliari et episcopalis sedishoni.rebabebatexaltari. noluit Deus longe a se disjungi tumulo, quos solos e uumero Tun-

ei,

officiose

illi

adhae-

Lambertus vero eos pietatis affectu sibi conciliat, causamque viae eis ingeminans, addit
rent.

preces, ut corpus Patris sui uon ultra sibi denegent, dicens, absurdum esse Patrem filiis et

grensium episcoporum sibi aequales per martyrii gloriam praevidebat, aequales fore etiam per meritorum gratiam. Prripuit tantummodo Theodardus Lamberto, ne primus in hac ecclesia esset martyr,

episcopum civibus denegari sufficere eis, quod terram eorum sanguine suo consecraverit non defuturum ipsis sanctiPatrispatrocinium, quem
;

praeripuit

Lambertus

Tiieo-

dardo, ne solus in hac ecclesia foret martyr. te, Legia,felicem Quorum paridecoraris martyrio,
!

eorum
riara,

tanti habuerint, ut honorifice tumularent.

Jam

rigor

eorum

Denm adjuvarispatrocinio.Nos Deum magnificemusper Sanctorum suorum glopari ante ut Sanctorura raeritis illius

mellifluo ore eos

flectebatur, quia vir angelicus suo mollierat. Quos ut amplius

impetremus

ad

animum suum
:

gratiara, qui vivit et regnat in secula seculorum.

attraheret, aperto suge largi-

Amen.
K

eorum honorat donis competentibus nec ab invalida plebe manum suam

tatis sinu, singulos

ANNOTATIO.
a Loci hujtes situm assignavi in Commentario
prcevio

retrahit: et senibusetpuerissingulos, praegnantibus vero mulierculis geminos porrigit num-

mos. Tali affectu et industria victos, ut eos

fasit

num.

2x.

DE

S.

THOMA ABBATE
FARFiE IN SABINIS

MM

E N T A K

P R

M V IU S
cultus,

.[.

I.

Sancti

memoria

in Fastis sacris,

Acta

c
Anno 712
vkl 715.

tirfnm, seupotiiis Farfense beatm Marice

rifica

memoria

est

in sacris Fastis recentioribus

elogiis effertur ejus san-

Thotnam Farfensis

canobii

instauratorem

berrimum descripsimus tom. 1 Februarii ad diem 3, pag. 362, in Commentario prcevio ad

Acta S. Laurcntii, cognomento Illuminatoris, qui deposith cpisvopatus sui infu/is, monasterii ejus-

F
,

Virginis monasterium Ordinis S.

Bene-

bene multis, ac magnis

CtitOS in

dictiin Sabinensisdioeceseos territorio ccle-

vetastis mo/utna'ntis, f/utr

Unulahimus
mmoranl 1m
die marfyrol '"''

inferius.

2 Annuntiant eum hac die

elogio in

<

astelianusin Marsotet,

tyrologio universali, Saussayus longiori, ut

dem

conditor exstitit ac primus parens

in

ipsis

Supplemento Galticani Sanctorum Catalogo Ferrarias

t

ei in
v.itans

utroque

"'''"'"'
mulfi

pnvtvr

res

autc/n Actis ex Jacobillo,

ccenobii sttttum

eorum
patj.

collectore, dicti

Tabettas Farfenses Mart7/ro/of/inm

Hmedkthmm
abbatis,
qui

dedimus

364.

Nova quoS.

Amoldi Wlonis,
fvrti
:

cujus annuntiationem huc trans'

iis,

dammodo ejusdem qum dicenda occurrent ad

notitia hauriri poterit hic

Acta

ex Thomae,

Farfae depositio S.

Thomae

cum
ginis

inspiratione divina, et beatae Mariae Vir-

quantumvis plus seculo integro posterior Laurentio illuminatore, a muitis tamen sit S. primus Farfensis camobii Abbas dictus est quia
qui
;

admonitu ad moiiasterium

Farfense se

m-episset, dirutumque pristinaa restituisset di-

nempe

ittud,

post obitum S.

Laurentii devasta-

tam, et usque adeo dirutum, ut vix aiiquce rudcrant reiiquioe superessent, locusque ipse ubi insin soiitudinem csset redactw, steterat
t

multorum monachorum pater, clarus Dominum. Idem auctorin Annotationibus ad diem LO Septembris wbdit catalogum abbatum Farfensium ad annum usque 1140, acde S. Thoma, quem primo hco coiiocat,
gnitati,

miraculis migravit ad

tauravitj

aut

verius

de

novo

erexit

ct

pri-

sic

habet

Tabulaa monasterii sanctae Marias

mus abbas gubernavit. Hujus

stmcti Abbatis hono-

Farfensis a

domno Constantino

Cajetano, Siculd

Siracusano,

; ;

<iOO

DE

S.

THOMA ABBATE
ferit.

MJCTore
J.

P.

Siraeusano, liujus congregationis monacho, et coenobii sancti Nicolai deArenis civitatis Catanensis professo, mihi communicatae de eodem agunthacipsa die. XVioni consonant in Fasiis Benedictinis Menardus ac Dorganius. Agit et de Sancto nostro ad hanc diem Bucelinus in Menotoqio, prolirim t/ttidvm, ut ct ipsi mos est, sed cum nihil habeat, quad ex aliis jam citatis vel
citandis dignosci nequeat,
cjt/s verbis

Priori mterpretationi videnti/r favere pos-

L)

trema verba,per quce solius dimissi Officii mcntio fit, nulia fcstiritatis ; secunda tameh mihi
probobifior
/ipparct
.

Nam cum

anfea

dicat

Usque ad annum 1636 nos celebra dies iestos dictorum Sanctorum, recivimus tantes eorum Officium, verisimiliter per suhsequcntia imiuif, ah eo anno desiisse recitari Offiauctor:

referendis

cium etuna cciehrari

festos dies. Igitur totn hac,

supersedeo.
I
i

quam

recitavimus

periodo

prohare

intendit

antiqw
ejus

tcrij$oribiu

nonconcmerunt quidem martyrologi, quos vidi,jam

:j

Abbatinoslroin Fastissacris locum

primo immemorahiiem utriusque Saucti cultum, et secundo, quantum equidem conjtcio, monere
lectorem, ne suspicetur, festivitatem
recitatione,

emttuf

recensitis antiquiores, illum

tamenaseculis midtis
colligitur

cum

Officii

habitum fuisse prc Sancto ex Catalogo abbatum Farfensium, quem vulgavit Antonius de Tepes in Ckronico generali Ordinis S. Benedicti, partc II, ad annum Christi 680
vvrtttii etiam ex Chronico ipsiusmet Farfensis monasterii infra pluribus laudando ; ubi Tliomas passim titulo Sancti, Beati aut Beatissimi insi-

non tantum

anno suppressam, antea non fUisse rite ac legithne celebratam ; quandoquidenx, ut satis insinuat, suppressa dumtaxat fuerit ob imprudentem ct intempcsticam cujusdicto

dam
6

anxietatem

Et

vero, si

responsum

sacra?

qrec/ationis
intvifexeris,

attente

consideres,

Rituum Conhaud difficulter

atque

dimisso Farf/r

ducum Spoletanorum et abbatum Farfensium, quem Ludovicus Muraloriustom. Upart. II de Rerum Jtalicarum scriptoribus prafixit mox memorato Chronico; Magnitur
;

et

ex Indice

quod ipsamet agnoverit, Officium

eis, si retinuis-

eousque Ucite ac lcgitime fuisse recitatum,

in

futurumsimiliterrecitandum ah
;

scnt

billonius

vero lom.

I,

part.
<

II

Musei

Italici

tacite

cum dicat, non debuisse eos illud dimittere, quodammodo improbnns, quod hnjusmodi
cultum, fam diurtuna possessionc stahi-

descriptum

profitetur

brevibus

Annalibus,

in specie

majori Farfensi Chartario insertis. Sic autem incipit dictus Index : Anno (580 sanctua Thomas
abbas. Mitto Vitam SS. Paldonis, Tasonis, ac TatoniSj de qua in fine Appendicis subnexce Actis
S.

tilum, uitro intcrmisisscnt.

Buic expositioni mire

dict/i

patrocinatur concessa postmodum a

Rituum

sacra Congrcgatione facultas recitandi Officium,

Thomse edendis anobis, recurret sermo, ubi

Sabituv

Missamque ceiehrandi in honorem Sanctorum dioecesis, c/e qua scrihit, qui hodie universw Ecctesia' feliciter prcesidet

auctor Petrus presbyter non semel Sanctissimiun patrem appellat.

et

Thomam,

summus

Ponti-

fex, Benedictus
ficatione et

anuquus

Eruitur autem antiquitas cuitus ex Notitiis

,

secunda ac locupietiore editione prceclari Operis de Servorum Dei heati,

XIV

in

tltltltS f.V

Mss.
tub

Oflteto eccle-

tiastico,

rmnvm 1836

cum Majoribus nostris anno 1043 a I). Gregorio Romano, abbate S. Matthcei, Annaliiiin Farfensium id temporis scriptore, commuquce
//>'/>

Beatorum

canonizatione

lih.

IV.

part. II, cap. vi,

Offivii ct Mtssas

num. 2 ubi acjit dc coucessiominhonorem Sanctorum canoni-

nicatcB sunt
et

illustrandis Actis

SS. Laurentii
et his interserit

Thomse. Iniis compendio complectitur auctor

utriusque Sancti gesta prcecipua, sequentia

sicut
et
:

zatorum. Ejus verba hic transcriho : Ad lianc rem facitrecens concessio a sacrorum Rituum Confiregatione facta Officii, et Missa in honorem
1

Quod autem Laurentius Pundator, Thomas instaurator fuerint Sancti,

Sanctorum Sabinte
et confessor, cujus

dioecesis

inter quos recen-

setur sanctus Laurentius episcopus

Sabinorum

apparel ex antiquissima traditione, et ex qui-

busdam fragmentis antiquissimi Breviarii manu Longobarda descripti. Insuper usque ad annum
1636 qos celebravimus dies festos dictorum San-

descriptum non Romano, de ejus tamen sit in Martyrologio sanctitate, etjuxta antiquum ritum canonizatione nulla dubitatio esse potest etc. Hcec laulicet
d/itits

nomen

otorum,

quidam Prior,

eorum Officium sed oum nomine Gregorius a Perusio, tulissrl (lictnin Oflicium, asserendo non esse ex Apostolica auctoritate, rursum illud reassumere non valuimus, respondente sacra Rituum Conrecitantes
:

Pontifex.

An

vero sicnt S.

Laurcntius,
S/inctos

sic

etiam S.

Thomas

recenscafur inter

Sahiitcnsis/fi/i-i fsis, in

quorum

ii/>i>orem ista con-

cessio facta patet,

gregatione, nos non debuisse illud dimittere

eumautem dimissumsit, non

Ueliqua,
<ju<r

''ssrrr;issiinuj nduin.
tradit, concludit

ibidem de Sanctis

est, neque ex recitatis verbis, prout neque aliundenobis licuit co/jnosccre. F 7 Certe Mabillonius tom.il Annalium liene- ubiannuo dictinorum ad annum 715, paa. 44 asserit cuUukonoiaSanctum nostrum E/trfa> annuo cultu honorari tur.Actaqw

hac formula memoratus auctor : Baec ergo sunt, quss fideliterex nostrisChronicishaberi possunt.
li;i ego D. Gregorius Romanus Annalium Farfensium auctor manu propria e-i cum juramento

in in

h//sifica

hcata'
iccjitur,
;

Mari/i'

Virginis,

ubi, sicut

Actis

corpus ejus a discipulis hu-

matmit

est

prope S. Laurentium fitndatarem,

ct li<i<lviitts
,

ut addit Grcfjorius

confirmo.

Porro gesta S. Thomae

iis

Xotitiis

memoratis:
et

Romanus in Notitiis supra una cum corpore S. Lauintiocho Uonofrio pag. 110

contenta necesse non est hic transcribere^ ulpote qucB fusius enarrantttr in ipsismet chronicis ac
Vita,

rcntii requiescit, teste

100

iihri ,

quem

Heroum oompilata
itcec

prse-

de

i//iifttts

mox

suus

erit

dicendi locus

conia inscripsit. Atque

sunt, quce

de

S. TIio-

sufficii tnde dilibasse ea,

nior/thiiis
itt

unde innotescat immel<in<f/tti

,

tct/itiimts citfftts.
ttll<iti<

mae cultu antiquo et recentiorc nobis innotueruitt. Vitam cji/s, erutam ex Ms. codice Farfensi ti/jiiscritf/jorit laudatus Mabillonius part.
I,

imprudmtm\
utapparat,

5 Ceterum ex
his certo

Annalistce

ver~

definire

nolim

prorsus

interruptam

seculiiiide Actis Sanctorum OrdinisS.

cii/ti.

Benc-

fuisse ab

festivitatem,
/ttiqitott

anno L636 SS. Lattrentii et Thom Etenim ea legenti dubium saltem

/lofcsf
i/tt
.

Scrcatur

ct

in

museo

n<>str<>

Sancti Vita

rcfitit/iti

/tn

mcmor/tttts
<tc

prior

M$.f /firis/i in Lcctioncs excerptuqttc cx /iicrinrio incmhra/iaceo, ut notacit in margine Papebro-

sttjqircsscrit

dttmta

Officium

Sanctis pro.

diius; scd locum uudc accepta

Vaitfe
t/orius

sit,

non exprimit.
Cre-

priuiu,
/itt

cit/itc coiitiitititc

S/tnctorttm substituerii

suspicoream ipsam

esse,

quam supra

ccro

ct

Officium

cf festivitatem

omnino

sustu-

Romanus

in Notitiis vocat

fragmenta antiquissinu

DIE DKCIMA SEPTEMBRIS.

tiquissimi Breviarii

601

manu

Longobardadescripti,

ex quo

Breviario, vel in Farfensi comobio, vel fortasse in bibliotheca eminentissimi Cardinatis

tendo satis consuluit chronographus ; quandoquidem et hic unice intentus fuisse videatur

auctork
3.
I'.

enumerandis asserendisque
nes,

iis,

ejusdem camobii abbatis commendatarii, apographitm sibi procuraverit P<ipebrochius ; quando cumpatrc lienschenio Italiam peragrans vetera monumenta ad Opus nostrum
conducentia perscruta/us
est.

iiarberini, perpetui

quee

ad donatio-

privilegia, ae jura
sollicitus

monasterU spectarent,

parum

de virtutibus et prceclare gestis sanctorum fundatoris et Instauratoris aliorum-

que abbatum referendis

Fortasse, inquam,

in Bibliofhcca Barberina, in qua hujusmodi codices et intcr hos codex Ms. Chronici Farfensis

; quceperstringit passim, nec addurit, nisi in quantum apta suni ad propu

gnanda jam
fitetur

dicta privilegia

et

jura. Boc pro-

ipsemet, ubiagitdejure

exstare dischmts ex

Muratorw mox laudando,

quodam camobii
monasterium;
dest

et

ad quam

sui in Vuiturnense S.

Vincentii

invitatis

Henschenio ac Papebrochio

nam

relatis

prmter alia magnce benevolentiai indicia, quce ipsis exhibuitj memoratus Eminentissimus facul-

hujus monasterii pnmordiis,

tisque solito

tatem dedit quoslibet

ut inde, c/um

libros

domum

asportandi,

oweurofamS.Thomse cumSS. Paldone, Tatone et Tasone, moxsubdit: HfflC autem omnia idcirco veraci relatione brevissime restringerevoluimus.ul prafetum beati Vincentii monasterium huic beatse Marise coenobio pertinere et ejus fore dominii debere,
et

pro/h ius

gestis

sibi usui essent, describerent,

prout

cam summa
ntora,
cotlata

grati animi signifkatione testatur

ipsemet Papcbrochius in Diario de sua in urbe

cum

Officii Lectio-

nibiis.

anno 1661. unde unde acceptum sit nostrum apographum, authenticum mihi apparet; non modo c/uia consonum est iis, quce in Farfensi
8

Demum

canonica et legali auctoritate asserere per

omnia valeamus. Tum tdtimam hoc assertum

probare pergif muitis testimoniis "r ratiociniis, an etiant s,>H<(is nostrum non est disquirere. Verumtamen ut ut brevitati studuerit, nonpotitit, quin dc S. Tlioma, cujus nimirum <>pa-<t

Chronico de Sancti

gestis referuntur

sed

potissi-

mum

quia, quce habet, ita congruunt Vitm editce

,

a Mabillonio et a nobis recudendo? /// dubitare nequcam,quin Lectiones desumpto? sint exeadem Vita. Ewdem sunt utrobiqne phrases, imo ecedem voces, quantumvis hinc inde paulo immutatce, eadcmque rerum narratarum dispositio. in nostro tamen apographo, uti, necesse erat, ne justo amplius excrescerent Offieii Lectiones, plura prwtnmissa sunt; atque inde facile colligct lector, cur id prelo, committendum non judicarim ; attamen haud inutilc mihi fuit ; juvit enint primo ad confirmandum id, qaod infra statuetur circa annum Sancti emortualem ; deinde ad supplenda nonnulla, qum ex incuria procnl dubio describentis desiderari videntur

instauratum
ett/u

est

ac

iintlittnt

accrevit

ccenobium

Farfcnse, ageret
longiorc

lotis variis,

ex quibus conjiciOj
fuisse
et
<-<t<lr>>>

Vita
e.r

usuin

fort<issc,

qiuim

Farfensi codice erutam

"////-

mat Mabillonius num. 7 laudatus; <it<pte hoc iitihi suadet multorum textuum omnimoda simililudo. 11 Saperest, ut

pauca

similiter

notemus circa

edenda.
'^ tas

Vitain.

quam

collatam

cum memoratis hactenus

apud Mabil-

monumentis Commentario subnectemus. De ejus auctore nihil sibi dicendum occurrere ait MabiU lonius in Observatione ad eam prcevia. Etsane nullibi biographus aut nomen suum prodit aut mtatem expresse declarat, qua S. Thomse [cta
t

lonium.
aliisqi

concinnavit. Nihilominus ex nonnullis

periodis

anti-

quis

primum etiam ad mandaque qua?dam Sancti

9 fiaud

elucidanda, confirnostri gesta contu-

suspicari non sinit, se nec S<mrt<> coaitaneum,

nec

tanten

ab eo valde fnissc rrmotitnt.

/'/'/'-

duplex Vita SS. Paldonis Tatonis et Talit sonis , quaruin altera exarata fuit a Petro presbt/tero, altera a S. Authperto Vulturnensis
coenobii abbate, seculi yiii scriptoribus.

mum
quam

elicitur e.r

numero

Vitce ttitimo.

Nam

post-

jttrrrit

narravit, quo p<t<t,> Sanctus noster SS. Paldonem, Tasonem */ Tatonem fun-

De

utra-

que, quod de prima jam memiiti num. 3, fusius agemus in Appendice. Contulit item memoratum aliquoties Farfcnse Chronicum, Ludovici Muratorii oqera post longas tenebras luci

daiores monasterii S. Vincentii juxta Vulturvero memorati nuin flumeii, ita prosequitur :

viri

successoresque

eorum

imilla

>rum

redditum

curricula, congruis temporibus ad monasterium sanctse Dei Genitricis Marice veniebant, <-i heb-

tam.

II,

part. II de
illius

iierttm

Italicarum scripto-

domadas
et alii

suas

iu in

coquinss
ipso

officio

sicut

ribus.

Audi de

auctoribus Gregorium Bo-

Fratres,

faciebant monasterio,

manum in Notitiis: Tres fuerunt Farfensis monasterii chronisUe, singuli Gregoriano nomine iusigniti. Primus Gregorius scripsit anno 1360
;

atque per dispositionem domini Thomae abbatis, successorumque ejus ipsum sancti Vincentii monasterium ordinabatur. Igitur nt reliqm

secundus, Catinensis Gregorius nuiicujiatus, anno 1090; tertius ego minimus anno 1643, qui et nunc Opus sub titulo Annalium Farfensium prosequor, Muratorius in Prolegomenis ad

omittam,

vixit auctor noster,

ati<//t<>t

postquam

S.

Thocon-

mas

habuisset

successores

abbates

ac verisimiliter
flrmabitur.

ei

non

convixit,

quod mox

dictum Chronicoit prioris Gregorii non memi/iit, de secundo seu Catinensi agit pluribus, ostenditque ex prcefatione ipsi affixa ab hoc Gret

12 Interim ne quis judicet, biographum valde remotum fuisse <> Sancti temporibus contra se-

auctorto.

cundum

con'p< tunr

nostra

partem; quia jam

prceteritum om-

gorio duo

primum

conflata fuisse

magna

molis

datus ejus textus tempus

dudum

volamiita complectcntia ChartOS, privilegia et instrumenta Farsensis Archivi; postea vero % ne

tanta Chartarum series lectori tcedium pareret, volumen tertium mtttto eompendiosias confectum seriem et fuisse, monastcrii origiuem, abbatum et hoc acla atque prmcipua privilegia continens;
nihil aliud est, inquil,

nino spirare mdetur ;notandum, quodconsuetudo in ii/s<j designata obtinuerit dumtaxat, siquidem rectc scritnt <m</<>r Chronici FarfensiSt usque ad

quam Chronicum
quidem
tertio

Far-

tempus domini Fulcoaldi, qui Praslato ac mocausa nachis ejusdem monasterii (Vulturnensis) pietatis et inconsulte hebdomadas in coquina quod virDomini officio indulsit, et prceptum,
Tliomas a duce acquisiveral Gisulfo, largiens,
eis utsui tantum curam gererenl monasterii, pr;ecentuiii chartam hi< deinceps indixit. Per mtellige 7^

fense,

quod

publici juris facio.

in hoc

mnumentis

10

Verum ne

volumine,

lectoris ta-dio averut recte advertit Muratorius,

Septembris Tomus iii.

602

DE

S.

THOMA ABBATE
ne mentio quidem fit in Chronico apud Muratorium, imo oppositum potius elicitur ex sequenti bus inde desumptis ; Cum vero divinae placuit pietati, ut restauraretur (monasterhtm Farfense)
airna?

auctore J. P.

quo probari contendit ibidcm chronographus, Vu/turnense monasterium Farfensis ccenobii dominio fuisse subjectum. Porro Fulcoaldus defunctis Hauneperto et LuirUelligeseu dip/oma, ex
terio,

prtmis S.

Thomae succcssoribus

abbas

Dei Genitricis et semper Virginis Mariae

anttum 740, pr&fuisseque monasterio usque ad annum circiter 759; ergo dictatn supposito etzam, quod sub finem vitce suoi luecnon duravit ultra consuetudinem resciderit, annos 45 a morte Sancti, quam contigisse anno
suffertus fegitur eirca

admonitus revelatione sanctus Thomas, functus officio presbyteri, a Hierosolymis et sepulchro Domini quo a Gallia et Occidente perrexerat, reversus Italiara, repertor et restaurator hujus
sacri coenobii mirificus exstitit. 14 Bis congruunt, qua> tradit
Vitce

712 vel 715 dicam inferius

nos textus numero
biogrttphi differre ultra

ac proinde non

cogit

auctor ante
r

restau-

prcecedente recitatus mtatem

idem SBCUlum Vtitjam provectum, vei sequens haud multum inehoatum; imo id prohiberc videtur alter ejusdem textus in
laudata Vita num. 3. Illic enim S. Thomae in Italiam adventurn enarrans ita habet : Veniensque in locum, qui dicitur Cervinaria, ibi sub

num. 3 ; ratum fuisse annos

vero his

dicit enim Sanctum Bierosolymis motres, et alios tres

Ephisi,

tum

^m

^ Um pw~

annum unum

addens, tam tongte peri-

grinationi impcnsum, concludit: Sicque factum est, ut id, quo ad Orientera de Gallia profectus,

ibidem commoratus, et quo idera reversus est tempus, septem complerentur spatia annorum,

quadam Annosa

arbore, qua3 nunc superest, requievit. satis arbor profecto fuisset, qua> ab

anno 77 seculi vn, quo hcec contigisse videbimus num. 15, usque ad fmem vin vel initium ix cum dicat idem scculi superfuisset. Denique auctor ibidem num. 2, se, qum narrat, comperisse relatu patrum, rursumconjicio, cumSancto

Sanctum non nisi pertransisse ItaRmnte salutatis sanctorum Apostolorum liminibus, iter prosecutum fuisse in Orientem,
Unde
patet,

liam,

et,

sicutscribit laudatus Vitce auctor

num.
illa

1.

Dicen-

dus igitur
gorius

est

parum

advertenter

notasse Gre-

Romanus,

vel secuttts fuisse

Chronicum, a

Gregorii Catinensis Chronico diversum et

men-

f/uidem cooitaneum non fuisse,attamen convixisse OSy fjtti illi vel cocetanei vel valde propinqui fuerant.

dosum. Mendosum, inquam ; nam quamvis demus, vcrum esse, quod S. Thomas anteperegrtnationem in Terratn sanctam professus fuerit in Italia vitam monasticam, necdum verisimi/e fiet, eum in Casinensi monasterio nondum destructo habitasse ,postque ejus destructionem in Orientem
perrexisse, uti prce sc ferunt Gregorii

Romani

verba.

Nequc cnim
si/entio

omnium
centum
II.

tam unanimi scriptorum verisimile est, Sanctum jam a

in

circiter annis

monachum

fuisse et presby-

Saneti

patria; Farfensis
;

terum,
15
si

cum

Farfense monasterium

restaurare
su6 an. 680.

cumobii restauratio
emortualis.

annus

ccepitet gubernare.

Admittendum tamen id

foret ut verum,

Gregorio Romano fides Contigit quippe monasterii Casinensis destructio, ut con-

habenda.

,.

rv

$ parentibus
aitt

Sancti

nostri,
iftate

deque

ejus

natitiitctiultus,

I * t/enere
litteris

primerra

nihil

qutdquam

momchus non
fuitCa8$ini

veteres seu recentiorcs

consignatum reperi apud scriptores seu ; omnes tamen constanter

affirmant,
et

eum

natione Gallum

plerique

patria lVaurif/enatn,
Maitrianftni
(j

qua voce designatam volunt Sabaufiite reqionem tum Gatiis

ttrbs
\

subjcctam, cttjusqtte
sub
dettt

primaria

et episcopalis,
iti~

probat operose Mabillonius annum 580; restauratio vero Farfensis circa 680 ; sicut co/ligitur ex hujus monasterii Chronico. Accipe verba: Beatissimi Thomae pra?fati, hujus ccenobii sacri abbatis, felix et gloriosum terapus nos per annos Pontificum et tempora regum, successionesque abbatum, nec non et chartulse Indictiones descripta^ secundum annos ipsius 35 et menses 7 ac dies 5,* quibus huic praefuit reconstructo ab eo monasterio, enucleatius et perspicacius
tendunt piurimi
tom.
I

et

Anna/ium,

circa

arrlt/ep/seot/atii

iennensi,

Mauriana

colligentes, inveniraus exstitisse circa Incarna-

nuncupatur,
,

aliis

Fanum
Jean

Mauritiita

eti/t/o

Saint

S. Joannis de de Maurienne.
in

Presbt/terrnt

fitisse
,

/iriitst/uam
t

Paltvstinam

profirist erehtr

trat/it

t/t/i

reliquis
sottts

biographus

noster

; ttt

fttisse

monaehuin
1

Greqoriits lio-

mantts in sttpra

citatis .\otitHs
i/t

Ms., competidium

Dorainicae annos plus rainus G80. Is annus notatur in Indice ducum Spoletanorumet abbatum Farfensium, quem num. 3 dirimus ita inchoari : Anno 680 sanctus Thonias abbas. Sunt autem inter scriptores, qui Farfenseut restaurationem eo anno inchoatam putionis

itlem

de gestis
S.

S.

Thoma
primus

ht/ite

modum
fuit

inchoans

tent, suttt

eontra,

qui

absolutam,

et

hi qui-

Thomas Maurigena

(qui ponitur monasterii

)

Farfenaia

abbas

monachus
itidem

dem conformius ad chronographum paulo post n/o.r recitata verba diserte asserentem, Anno
Christi
077...

Casineusie; et

cum

post destructionem
et ibidem
,

sanctuin
pnrt.

Thomam
iiie

reperisse et

sui monasterii Casinensis se reparasset

ad sanc-

restaurasse monasterium. Ita

tum Domiui sepulcrum,

contemplatiom
Thouia
t/e/fi /itn/

orationi, et

torium tom,
batitm
fi.rit

II,

II

de

apud MuraRerum Ita/icarum

Index
alter ab-

easet

intentus

fttit

nocte a beatiasima Virginesicadmonitus

et

quadam Vade
:

scriptoribus col. 328. His favet

Farfe/tsiit/n,

que/n eident CkroniCO prcecoi. 296,

repara

monasterium

meum

in

laudatus Muratorius

sub hoctitulo;

Sabinis, quod

diu destructum jacet. Equiasset/itor. uiaie similia ftattserit Grego-

jam

Incipiunt Catalogi oranium

abbatum cum suis temporibus, quibus prsfuerunt Primus ibidem

:

tiuS,

ttttt

eur eerbis
in

/ititn.

re/afis testvtur habcri

(

loCUS tribaitur S. Laa/e/ttio fniu/atori, seeitndus

posse,

qttti' seribit,

ex Farfensibus

'Jirotiit is, (

'erU

Saneto nostro

in

httnc tnot/itnt

Thomas autem
monasterii

de

S.

Thomee

Casinensi cwnobio monachatu

venerabiiis post destructionem restaurator hujus

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

monasterii primus, presbyter et abbas temporibus domni Adeodati Papae, et Constantini, ac Tiberii Angustorum, atque Joannis VI Papse, necnon et Gisulfi Heneventani ducis,siveTransmundi et filii illiusFaroaldi ducum ducatusSpoletani. Praefuit vero annis 35, et mensibus 7, ac diebus 5. Obiit autem 4 Idus Decembris in pace. Adeodatus enim PP. juxta calculos Papebrockii nostri in Conntu chronico-historico defunctus cst
dicto
difficultus orta

dum

circa annum 703 patri successisse colligU tum ex Paulo Diacono, tum ex Cataiogo seu Indice ducum Spotetanorum <> nobis aUquoHes

J.

IV

allegato, ubi hcec nbtantur

: Ajqho 691 Transedux, pater Faroahli. Anno 703 Faroaldu.s dux. Arqctati ophiio prorsus mihi mitimi-

mundus
lis est.

anno

677, die 18 Maii.

18 Atvero,quoseiisu dinfi,,- i,i //// s.Thomie Faroaidus magno regimino ducatum tfiiuisse Spoletanura etjussuSS. Dei Genitricis atimenta
l

duris Spote
(,ni

ex hac epocha,

; neque tempora videntur consistere cum refcrendis mox ejusdem Chronici verbis, neque cum iis, quce narrantur in Vita num. 5 et seqq., quceque in compendium contracta sic sonant : Cum apud repertam beatce Marim Virginis basilicam

16

At

exsurgit hic qucedam difftcultas

destinasse
naste?-ii

enim

ista

ad Thomatn ejusque socios ante moFarfensis restaurationem, factam, ut supra sttpposuimuSj circu annum 680? /.udovicus
I

Jacobiitus to??w

dc

Vitis

Sanctorum Umbriai,

aliquantos dies pcrstitisset S. Thomas cum sociis suis, cceperunt hi pusitlamines fieri, timere, ne in
loco

addiem 19 Februarii annumerat Faroatdam, eum restauratorem Farfensis [ccenobiinuncupat, et kaud dubie ob eamdem difficultatem,
quibus
sn-ii/s

non

nisi feris et latronibus perviotrucidaren-

tur, vel certe

deficientibus, quce detulerant, aii-

mentis,

inedia perirent.

Consolatus

cst eos

Vir
eis

sanctus, pollicitusque est fore, ut brevi divina

providentia subveniret
,

uti revera. contigit;

nam

mox dixcram, omnia contigisse Verba ejus ex Ualieo reddita Latino sermoni ita habent Anno Domini nostri 702 ( Faroaidus) cuni iugenti comitatu Romamproflcisci cupiens apparentem habuit in smnnin Yirginem beatissimam, dicentemque sibi, ne eo
multo, uti
ratus
est.
:

Faroaldus qui per idem tempus magno regimine ducatum tenebat Spoletanum, a sanctissima Virgine Maria monitus magnam ad eos alimentorum copiam direxit. Ita fere biographus. Quce sane facta insinuantur pauca, postquam illuc
advenerant, tempore, uti clarius patebit perlegenti
eitato.

tenderet, sed itineris expensis uteretur ad subministranda vitse necessaria quibusdam monachis,

desertum

sui

ducatus locum incolentilms,

patiebantur.penuria vagan;

et in extrema,

quam

tibus per

eorum

integram evenlus historiam in Vita loco Scd designalus hic Faroaidus cjus nominis

Sabincnsom provinciam ac praettu-ca destructum monasterium restauraret Expergefactus Faroaldus cognovit, prsefatos

monachos eos

esse, qui habitabanl juxta Farfa-

secundus non videtur Spolelanum ducatum te~ nuisse, nisi multis annis post sexcentesimum octo-

tum amnem
eos

in monasterio A.cutiano...
S.

Mox

ad

monachos Onlines

Benedicti, et prasser-

gesimum
fuisse in

ac proinde dici possct, hic erratum

Tra-

nomine positumque Faroaldumpro semundo illius pafre acdecessore, velmultoserius ista omnia contigisse, ac scribit chronographus, uti cisum est Jacobillo postmodum laudando. Videamus itaque, qui de Faroahli ducatu actemporibus proditum
sit

Thomam de Maurienna, ccsnobii abbatem, ex dictis indigcutibus unum, alimenta prb multo tempore, ct munera non pauca tiirexit,
tim ad S.

annoque 703 mn^is eleemosynis eosjuvit ad restaurandum illml [monasterium) quod a Longobardis destructum fuerat. Ita Jacobillus,
19 Fateor res ista hoc
cipi possct,
siijiiiilr/n

ab Haiicarum rerum scriptoribus indeque quid circa hanc difficultatem probabilius sfatui possit.

modo quadamtenus

con-

mminaUr

unice dependeret ab

initiis

Fa?'oaidi in principatu

Spoletano probabiliter
ct

et tetate

Faro-

17 Faroaldo pater fuit Trasemundus primo

deductis ex Pauto Diacono,

exp?'essis in fndice

fortasse

diserte

aldi

comes Capuanus, deinde ob insignem in bcllo navatam operam Spolefunum ducatum adeptus
a Grimoaldo Longobardorum rege, socero suo cum hic Constantem Gtwcoruni iuipcratorema

ducum Spoletanorum, ubipo' nifiir dux Faroaldus ad annum 703. Fortasse, inquam; nam ibidem similiter Trasemundus dux

Bcneventana obsidione discedere compulisset, ut tradit Paulus diaconus de (iestis Longobardorum lib. V, capite xvi, id est, anno circiter Christi GG3. Carolus Sigonius lib. II de Regno
Itatia? putat,

adannum 691, quo certe ejus initia exprimi nequeunt, cum constet ex Pnnin Diacono, Trasemutiiiinn nf> mnio circiter 663 Spoletanis ducem fuisse <l>itu>n n Grimoaldosocerosuo.Sed,
ponitur
ut reliquis supersedeam,
S.

prcefuisse

Trasemundum Spoletano ducatui ad annum usque 712. Narrata enim

Longobardorum
rcgis morte,

Thomam
non

differri

memorata Faroaldi erga hujus socios liberalitas u Jacobillo debuit in annum 702, cum illum ab
et

Ariperti II

quce

a?mo 691

uiih

cum

patre Trasemundo ducaium

juxta
tur,

sic

communem chronotaxim ei mino prosequitur : Eodem tempore

innecli-

Trase-

mundo Spoletanorum duce mortuo, successit Faroaldus filius. Sed hujus auctoris opinioniadversatur Paulus diaconus mox laudatus lib. VI, qui quidem Trasemundi obifum eodcm fere modo memorat cap. xxx sic scribens : Defuncto Trasemundo duce Spoletanorum, Faroaldusejus tamen hiius in loco patris est subrogiitus citius
;

gubernasse ipsemet afferat sub initium Vitm Furoaldi ; nec tamdiu differri potuit, nisi ftdes omniuo abnegetur tum l<iiui<iu> %mpe Indiciducum

etabbatum, ubiS. Thomasabbas Farfensis ponituranno680, imn Chronico Farfensi, quodcitat in margine Jacobiilus, ubi circa eumdem annum monasterium a S. Thoma restauratum scribitur, exponuntur; et, quce ad i'<ir<><if<f<<ni pertinent ita
Rev.Tsus [taliam (S.ThomasJ repertor et
reaedi-

idfuctum esse, ac velit Sigonius, satis insinuat; quandoquidem capite dumtaxat proxime sequenJustinianusjunior, ri narrare mcipiat,quo pacto Tiberio Absimaro, et Leonr decictis atque occisis
tio, ?iio

cum ceu unacum

flcatorhujus sacri ccenobii mirificus exstitit, et novus hospes in hoc jam invento loco
aliquantis discipulis pauperrime mora

imperium recuperacit, quod

contigit

septm-

etiam certc ante Ariperti <>hitum,cujusidcirc<> Paulus non meminit ?iisi capite xxxv. Phifij>j>us

m retur, Faroaldus gloriosus dux Spoletanus, somnio a beata l).'i Genitrice jussus, multa dire Farfensi monasteriM erogavit et expensas
xit,

Argelatus

tom.

II

Operum

Sigonii coL
'

et Faroalcorrigit in Xotis recitatum ejus locum,

plurimasque donationes, prascepti per quaa praa nas huic sacro monasterio concessit^ et incuria custodum longitudine temporum, multa

pagi-

601

DE

S.

THOMA ABBATE
Conspirant in id omnes, ut

auctore
I
.

P.

fides

multa, ntinc minime cernuntur. His inquam abneganda, sivera sit Jacobilli chronotaxis,
veritatis

annum

primum ipsiregiminis assignent Christi 680, a quo velut epocha

errarit in

gua cnim

umbra

dici potest S.
;

Tliomas

postremum

substitisse Farfa*

ab anno 680
esset,

si,

postquam

maxima

ibidem aliquantos dies, ut dicit biographus, ceu

ctus noster

deducunt. At cum pars numero annorum, queis Sanmonasterium rexit, erravit simititer in
vitce

ipsius

novus hospes moratus

pia? succurrerit

Faroaldus ejus ino-

anno 702 ?
falsitatis

Eodem

jure,

et

figcndo ejus emortuali anno. Wion et Yepesius atque hos secuti Bucelinus, Ferarius, Castellanus
atiique obitum ipsius illigarunt

arguendi erunt aliter jam dicti Chronici locus, et Index secundus abbatum Farfcnsium , quorum verba recitavimus

quidem majori

anno 706, autu-

num.
acdvplici

14.

ratime

20 Quapropter, ut ex ea difficul/atc emergamus, atiam viam inibimus atque iniverit Jacobitlus, et scriptores inter se, quoad speciem saltcm, conabimur. Rem itaque absque hngiore ratiocinio sic expono. Trasemundus circa annum 663 ut colligimus ex Paulo
discrepant.es conciliare
,

mantes nimirum Sanctum ccenobio nonprcefuisse ultra annos sex et viginti, quod unde hauserint non percipio ; citant quidem Wion et Yepesius Tabellas Farfenses ; at dubitare non possum quin
,

ece corruptce fuerint, vel

valde negligenter descri-

ptce.

Etenim in omnibus monumentis antiquioriquorum hactenus meminimus, et in quibus annorum numerus exprimitur, puta in Indice secundo abbatum Farfensium, in Vita typis vulbus,

Diacono, uxorem duxit Grimoaldi regis filiani, et cum ea Spoletanum ducatum obtmuit. Igitur Faroaidus Trasemundi filius natu major, suppo-

gata a Mabitlonio, in Lectionibus veteris Breviarii apud nos Mss., atquc in Chronico apud

Moratorium, constanter lcgitur congregationi sua*

prccfuisse S. Tliomas annis 34, et

quod non ex priore quadam Trasernundi conjuge procreatus fuerit, anno 677 facile attigissc potuit wtatem annorum 13 vel\A, satis
sito etiam,

mensibus 7 ac

diebus 5 23 Hinc MabiIlonius,qui prcelaudatosauctores

similiter
differenda in

provectam, ut
iter cogifaret,

cum

ingenti comitatu

Romanum

secutm fuerat Seculo

monitus a sanctissima Virgine ab

illud destinata

rum
lius

Ordinis S, Benedicti in

de Actis Sancto- anni Vita S. Laurentiii

i

co avocaret

unimum, alimenta ad

Iltuminatoris, deseruit eos secidi ni, partel,

adS. Thomam dirigeret, ct hunc, aspirante piis filii conatibus Trascmundo, donis multis ab restaurandum monasterium adjuvaret. Lapsu temporis , crescente monachorum numero id cumutatius prajstitit tum vivente patre tum prceseriim eo mortuo ; quando insuper publicis instrumentis, ne in futurum monachis molestim creari posscnt, quascumque donationcs et privile,
,

edoctus ex Actis Sanctinostri,inquorum

meAn-

E'

obitum differendum monuit ad anusque 715, addens : Siquidem anno 680 (ut volunt) Farfense monasteriurn Thomas instaunotatis ejus

num

rare ccepit. Unde Uquet, hunc auctorem amios

prcesulatus Sancti nostri computasse ab incepta

monasterii instauratione. Atquisicut num. 15 insinuavi, sententia coUocantium primordia instaurationis anno 680 mihi minus probabilis apparet,

giu ccenobio concessa

suspicari fas est
,

confirmari voluit.

tnde

contigisse,

ut biographus et
hic secu/o xi,

post kunc chronographus,

ille

quorum

fortasse, ut advertimus
scripsit, in dictis

num.ll,

seculo viii

non tantum ex Chronico Farfensi, ubi traditur S.Thomas anno Christi677...reperisse etrestaurasse monasterium verum etiam ex scepe lau:

velxx
tes,

instrumentis ubique Faro-

aldum Spoletani

ducis tituto insignitum rcperien-

dato Indice secundo abbatum Forfensium, ubi dicitur, presbyter et Abbas fuisse temporibus
circa annum 677 demortui; rationem computandi a Mabillonio conceptam prorogari non poterit vita Sancti ultra annum 712. Quod miror a laudato auctore observatum non fuisse ; quoniam ipsemet ultimo
igitur juxta

nec satis accurate distinguentes tempora, eodem etiam titulo ipsum appcltarint, cum scriberent de
tcncbat.
dissolvitur.
iis

domni Adeodati Papae

annis, quibus reipsa

ducatum necdum

Zl

Furoaldum a
mini,

Prwtcrca quid obstat, quominus credamus, patrc hcredi suo consulente,

ejus

volentcque subditos suos

assuesccre

regi-

nominatum Indicem, e Farfensi Chartulario descriptum, prelo jam commiserat tom. 1, part. II
Musci Italici, et alia dicti monasterii vetera monumenta consutuerat, antequam ad conscribcndos
Ordinis sui Annales animum adjiceret ; in his tamen tom. I et II eamdem, quam in Actis, temporum rationem servat, mortcmque Sancti innectit
existimes, mihi prorsus Sancti nostri obitum affigendum esse anno 712 dubium estenim utrum annos 35, menses 7, dies 5 rcgitninis numerare oportcat

jam

tuui

ussumptum fuissein societatemprincipatus quando primum sancti Abbatis

,

nosiri huiiijcntuc succurrit ? Sic recte scripsis-

omnia, per idem tempus, quo Faroaldtts magno regimine ducatum tenebat Spoletanum. Negue putes, kic exciitissc niihi tocum Pauti Diaconi allcgatum num. 16, uhi defuncto Trasemundo Faroaldus in loro [i;Ui-is subrogatus scribitur : non video cniiu, cur Faroatdus patri sub uiinum 703 vcl
704 demorttio subroqatus
intelligi

sent hiudati aucfores, peracta esse

anno 715. 24 Notim tamen inde

videri,

certum

ven\*>

nequeat hoc

seusu, ut tutu primuin sotus, altcriusquc arbitrio

haud obnoxius gubernare coeperit subdttos, quibus antea pmfuerat una cum patre, cujus voluntati judiriuiu suuni subm/ttcir oportebat /u multis.
Expositis /n cuiiidciu scnsu/n
verbis

ab anno 677, quo incepta est monasterii instauratio, an ab anno 680, quo absoluta creditur. Posterius suadet Index primus ducum Spoletanorum et abhutum Farfensiumsichabens: Anno680sanctus

cx Indice
recitatis,

primo

durutit Spoletanorum,

Thomas abbas, et, Anno 710 Haunepertus abbas. Sed cum hic Index non accurate notet initia
gu-

numeroll

sucra tectamanent qttcBcumque ex vetustis tnonumentis pro temporerestaurati monasterii {'arfensis in

bernationum, sicut probavinum. I9,cumquetum ex V/ta, tum ex Chronico constet Sanctum ab

ipso suo in

nwdium

prolulitnus.

tocum dcstructi monasterii adventu

MorsSancKa
wullis^uur.ci,
tuimi 70l>,

tfuut,

32 Sicut annum S. Thomae natalem non prosicncqur crpriniun/ ciuortunlcm an/iquiora

:

socios habuisseseu disciputossibisubdito.s, acprceterca iu Indice aitero abbatum nominetur

Abbas

uuniuincnta

hunc ta/nrn ussrrutos

se

pu/aiun/

scriptores neotericiex

numero annorum, quidus

'.

sub Adeodato PP., vatde etiam inclino inpriorem srulcntiam, atque idcirco obitum ejus

unno 712
ceteri

fixi

sanctus Abbas Firfcnsc monustcrium gubernuvil

Longius hic abcrravit, q/tam scriptorcs laudati num. 22, Saussayus in

vel 715.

Supplemento

DIE DECIMA SEPTEMBKIS.

Supplemcnto
S.

uir,

Thomam

Martyrologii Gallicani, quando ex hac vita emigrasse scripsit sub

vms, Marciano

diem 10
Decembris-

Joanne V Pontifice, qui certe idtra annum 687 vitam non protraxit. 25 Minor difficultas, imo nulla est, ad determmandum diem ac mensem, quo mors S. Thomae obtigit. Diserte enim is exprimitur insecwido Indice abbatum, in Vita, in LectionibusMss. etin
Chronico, his verbis : Obiit vero 4 Idus Decembris in pace. Hinc, nisi quis suspicari velit, in

videlicet, qui postea Firmanse a temut, ecclesiee episcopatum; necnon et Martyno, qui apud H. Petri b ecclesiam

\.

A*o*y*u.
a
b

monasteno

prsfuit.

postmodum Hi namque omnes cariiatis

:

adnexi vinculo, socialisvia; carpebant iter qui post longa valde itinera tandem optata perveniunt ad loca. Tunc igitur desiderii sui vota complens*, vivificum lignum crucis Christi,
et

*a/.

com-

sepulcri venerabilem atque gloriosum adorave- P lent es

omnia ho?c monumenta antiqua irrepsisse mendum, quodverisimile nonest, hinc, inquam, corrigendus Ferrarius, asserem Sanctum ad ccelos demigrasse 4 Idus Septembris, haud dubie quia , hoc die eum coli cognoverat ; ob eamdem rationem Wion ac Bucelinus ejus hodie depositionem
recolunt, in quo et ipsi corrigendi. Atque hcec sunt,

runtlocum, simulque cuncta sancta loca habitationis et passionis Christi visitantes similiter
adoraverunt. Sed Marciauuset Martyrius supradicti gloriosi
*

viri

suam repetentes viam

reversi

'

al. religiosi

sunt in Italiam.
2 Ut vero venerabilis Tliomas ad gloriosum aUquamdiuad Domini reversus est sepulcrum, ibi per tres con- pw'" 111 **>tinuos deserviens annos,

qum

de S. Thoraas prcelibanda censuimus,

Dominum diu noctuque

mini
.

m "ratur

reli-

cum

qua ejusdem gesta discet studiosus lector ex Vita, quam de more Notis Ulustratam subnectimus, et
ex fragmento
prolixius
est,

nimio precabatur moerore, utipsum pro sua clementia ad salutis dignaretur diri gere Maria portum. Sed quia secundum Domini promissum,
fletu et

sTvS

Vitce sanctorum abbatum Vulturnensium Paldonis, Tatonis et Tasonis, quod quia

Omnis

qui petit accipit, et qui quaerit invenit, et

quam

ut Notis inseratur, in Appen-

dicem rejecimus.

eum quantocius exaudire dignatus est Dominus. Denique, ut relatu comperimus patrum, dum nocte ad idem Domini pernoctaret sepulcrum, precibus fatigatus nimiis atque vigiliis sopore depressus estrtumque beapulsanti aperietur;

tissima Dei Genitrix Virgo Maria per visum apparere eumque percunctari dignata est dicens
:

Quid

Frater, quod tanto moerore ac fletu conficeris? Constans esto, et viriliter age, Domiest,

VITA
AUCTORE ANONYMO

nusque adimplebit desiderium tuuin. Oportet namque te Italicas remeare ad auras cumque
:

illuc fueris,

Domino protegente, regressus

re-

quire in provincia Sabinensi, in loco qui dicitur

Acutianus,
decoris in

tres magnje altitudinis cypressos simul positas, juxta quas etiam basilicam pulcri

meo reperies honore dicatam, quein ego frequenter visitare soleo locum. Hunc quoque cum repereris, ibi cursum tua; consummabis vita*. In quo videlicet loco nunquam tibi vel
posteris tuis aliquid boni veniet

Ex

editione Mabilloni

minus

sed om-

ibidem perfruemini bonis, copiosaque fratrum multitudo tuo exemplo cuunibus

vitse praesentis

lestia migrabit ad regna.

Nam cum

haec beatis-

CAPUT

sima Virgo per revelationem venerabili Thomae retexeretverba,panemmii\T magnitudinisatque

I

candoris

manu

gestans

ei detulit

dicens

Accipe

panem hunc, et perge securus. Hocautem scito, quia nunquam ex eo minus habebis, sed omni
vitce tuae aevo

abundanter

tibi suffieiet c.

Tan-

Sancti patria; peregrinatio in

tam namque deinceps illi gratiam compunctionis atque lacrymarum divina largiri dignata est
pietas, ut paene de

Terram sanctam
fensis monasterii.

et reditus;

Deo

loqui nihil sine lacrymis

gesta pro restauratione Far-

posset, et die noctuque psalmodi, vel orationis

accensus desiderio divino suaves funderet lacrymas. Vere enim hic Psalmista dicere poterat Fuerunt lnihi lacrymae mese panes die ac aocte.
:

3 Igitur venerandus Virde revclationis sollicitus admonUione, reversionis ad Italiam cum

vir vitae venerabilis
alii

Italiam
tit, (

,ilcfiih:m

Profectus e
Gallia,
sua,
et

patria

Fuit namque in Gallia ut Thomas nomine

;

ferunt, Mauri-

veniensque omni suo comitatu arripuit iter Ephesum apud B. evangelista- Johannis sepulcrum moratus est, ubi fecit alios tres aniios
: :

SS. Virgine

secimdo

humam,

gena exortus provincia. Hic etenim Vir sanctus

fungebatur ofticio cui quippe Dominus inspirare dignatus est, ut Hierosolymam ad sepulcrum Domini atque alia sancta loca
presbyterii
:

sicque factum

est,

ut id quo ad Orientem de

inde Hiero-

Gallia profectus

ibidern
est

commoratus,

et

quo

solumam

adoranda pergere deberet. Qua inspiratione vehementer accensus, aliquantissecurn adsumptis

iter. discipulis, peregrinationis arripuit

tempus, septem compleannorum. Reversus vero in Itarenturspatia liam, Sabinensem peragrabat provinciam^:

idem

reversus

Cumque

veniensque in locum, qui dicitur Cervinaqiue nuncsuperria, ibi sub quadam arbore,
est c,
ibi

Romam veniens sanctorum Apostolorum limina destinata festinaadorasset, quantocius ad loca sibi religiosis de Itaha bat. Adjunctis etiam

paulisper requievit; placuitque illi, u( ita sacrificium Deo oflerri deberet. Peraotis

(jueMissarumsolemniis,eum gravitudoarripuit * Tunc

006
\.

VITA
praccepit discipulis suis, ut

S.

THOM.-E ABBATIS
ipse

Anonvmo.

Tunc vero
paululura

dum

requiesceret,

si

aliquid in suis habe-

rent marsupiis ad reficienda corpora, pararent

mensam. Aiebat
proficisci velle,

enira

se festinanter

Romam

Perquirite quisnara hic de Reatina h sit urbe. illi dixerunt, quod probator ipsius civitatis Castallus i ibidem esset. Quem accersitum percuntari coepit, ubi in Sabinis ad honorem B. Ma-

D
h
i

At

ut adoratis iterum beatorum liminibus Apostolorum suam repetendi provinciam adsumeret iter.
admonitus,

ria3

seraper Virginis

esset ecclesia dicata,

in

Mox
^

ut sopore depressus est Vir sanctissi,u

apudinventam
'murtlu.lZt-

mus

jt
'

erum beata Dei Genitrix Virgo semper

1;i
'

^ I; "' i;i

a,;

bouignissimo,
:

iz1

est,

vultu,

ei

qua peregrini degerent monachi. At ille inquit: Multae in honorem B. Mariae semper Virginis basilicae in Sabinis habentur constructae, sed in qua horum monachorura, vel peregrinorum sit habitatio, penitus ignoro. Tunc ille inquit : Vade,
et diligenterfac perquirere

tam basilicam
subsistit
sootts,

apparuit dicens
tibi

cum

Ecce, Frater, iste est, quem promiseram, locus nunc vero confortarein
:

ubi peregrini habi-

tent monachi, et

omnia quae

Romam
illas

adire jus-

Jinuiino,

et
ei

noli

pusillanimis esse. Iterumque

seram alimenta,eis quantociusfacito

statim imperio parens,

ferre.

Cujus

ostendit
ait
:

tres in visu praefatas cypressos, et

omnes

Sabinis di-

Vade, et juxta has, quas cernis arbores, quam tibi praedixi basilicam, nomini dicatam meo ibi namque permanens optimam
invenies,
:

rexit impensas. Curaque homines illius alimenta, quaejam dicta sunt, perferebant, ad locum, qui dicitur Pompeianus, pervenissent, ab incolisloci
illius

/'

reperies quietem, et labora sicut bonus miles /, ut accipias coronara vft&B. Ego vero tecum sem-

inquirerecoeperunt,

quonam inloco

in ho-

norem B. Marisa Dei

Genitricis constructa esset

per cum tuisque omnibus ero tam prsesentibus quam futuris, et congregabitur ad te copiosa

basilica, ubi peregrinorum esset habitatio monachorum. Qui omnes una voce responderunt di-

Fratrum caterva ad omnipotentis Dei servitium animas commendantes suas. Cumque evigilans h&ec Fratribus detulisset, circumquaque respiciens vidit

centes:

Equidem

in

honorem B. Marire Sabinis

:

multas novimus ecclesias esse sed ubi Monachorum sit habitatio, omnino nescimus. Verum-

tres prffldictas cypressos,

in

Orientis plagas gavisusque ait Ecce veritate inndoin visioneostensaesuntarbores

<-*>utvu
: :

oon procul

surgite itaqmplentes,

iMT^imus ad eas. Qui jussa comcum multo labore dextro, laevoque latere

tamen a patribus nostrisaudivimus, quod patres velavos suos referre audierunt, quoniam in CasaleA, qui dicitur Acutianus, juxta tres cupressos ibidem posita sit ecclesia B. Mariae miro

K
A-

*al. reper-

condensa, quse ibi saccreverant spinarum ac veprium, cultris succidentes suis, illuc usque profecti Bunt respectamque * ingressi basilicam,
:

tamque
quosloci
usi>rrii'Hr

Domino immensas retulere

5

grates.

nullara ibidem homiuum scimus esse habitationem. Et haec dicentes ostenderunt eis non procul ab ipso loco tres praedictas cypressos.

manorum sed modo

fabricata decore, in qua antiquitus tempore Rohabitatio dicitur fuisse monachorum;

'hI/iV/m/

Dei peregissent laudibus dies, coeperunt memorati viri Dei pusillanimes efflci, et eum cum magno percunctari
ibi

Cumque

aliquantos in

Quid faciemus, o venerabilis detulimus in fasciculis alimenta defecerint? Locus enim iste nulli
:

mcerore dicentes
Pater,

cum

hsec quae nostris

praater bestiis et latronibus est pervius,a quibus forsitau latronibus trucidandi sumus. Quos idem
vir venerabilis

ipsum pergere locum minime ad Sanctum viamque nequaquam reperire possent %'usque socios, onerata.quaesecumhabebant.jumentaeospraeire coeperunt, rectoque itinere ad locum pergere destinatum quae sequentesad locum ipsumpervenerunt. Sed antequam ad ipsumpervenissent, vocem ac strepitum audieruntFratres qui timore perculsi cogitabant, quod armata latronum mascirent,
;
: :

8Cumquead

Thomas benigne
:

solatus est dicens

refovens, conConfldo de omnipntentis Dei

nus ad eos adveniret perimendos. Protinusque ad oratorium confugientes, venerabilem virum

magna
turi,

largitate

el

intercessione beatissimae Dei

Thomara conquesti sunt dicentes; Ecce, Pater,

sicut diximus, latrones adsunt, qui nos interficere volunt, januanique ecclesise oppilare cura-

Genitricis Mariae, quia neque

citn

fame hic laboraneque a latronibus perimendi sumus: sed

uobis ejus subveniet clementia, quia ipse

:

verunt.

mSSiT^
'

Prophetam polliceri dignatus est dicens Sperantes in Domino uon deficient omni bono cujusquoque promissa cito nobis complebuntur. C Peridem namque tempus Faroaldus g maFaroaldmdux gno regimine ducatum tenebat Spoletanum. Hic Spoletanus, denique Romam proflcisci illo tempore volens, aPP aratum suum in ciborum atque vini copia
per
:

onera deferebant, ante jumenta exonerare fecerunt. Tunc unus ex iisdem venerandi Viri Dei discipulis respiciens per foramen januae, vidit ipsum apparatum ante fores ecclesiae depositum: revertensque nuntiavitPatri atquesociis
hi,

At vero

qui

fores ecclesiae ipsa ponentes,

nihil

mali adesse

sed econtra largissimis dapi-

oneratis hominibus atque jumentis praeire jussit; in crastiniiin ipse quoque. nt cogitabat,
suis

cum

cum commilitibus
sancto
'

aos sequuturus.

Sed eanocte
:

dem
lllllM

Dei

vini dorsis jumentorum humeris advectatis advenisse repletos. 9 Tuncexeuntes ad eos interrogare curave- etmonastmo runt, quaenam essent ipsrc dapes, aut quis eas donaconfert.

busciborum atque

Genitrix
\

Virgo Maria
est,

;i,l

>

iere per

isum dignata

dicens

Vide, ut ab hac profectione quiescere debeas, quia incommodum est nunc te pergere

Romam

Hi vero, qui advenerant, prosterram eorura se precibus commendare studuerunt, primusque eorum, per quem direcilluc direxisset.

trati in

ta fuerant alimenta, dixit

siis

eoquod minime tibi expediat sed potius meo consilio, quod t.ibi melius proderit, praebe consensum. Est uamquein fcerritorio Sabinensi basiiica uomi licata meo, in qua videlicet raonachi degunl peregrini, qui die noctuque in
;

Farovaldus glorioSpoletanus adraonitus a beata Dei Genitrice Maria, ahuae vestrae beatitudini benedictionem dirigere curavit postulans, ut eum
:

dux

sanctis

precibus

Domino commendare digne-

alimonta
dirigit

etorationibusDeoinserviunt.Hasitaque omnes, quas praeirejusseras, eo deferre facito expensas, quatenus eorum adjutus orationibus Deum possis habere propitium. 7 Qui statim de summo consurgens, hanc suis
protulit

livnniis

mini. Tum oblatis muneribus, benedictione percepta Sanctorum, ad propria reversi sunt ; et ex eo jara tempore ipse gloriosus dux eis sa?pissime sua munera dirigere curavit, ipsumque praefatum virum venerabilem Thomam abbatem
tis

ministris

revelationem, dixitque eis:

Spoletum ad se venire rogavit, atque ejus sancprecibuscommendarestuduit,aiiquantamque

donationem

,:

DIE DECIMA SEPTEMBWS.

Wl
inter

donntionem per suuro Praeceptum ejus contulit

monasterio.

et

nos

lllum

PrfPtrrtnissos

rcrrnsuimus. A. Awoktmo.

Plura dc eo vide mComment. num. 16 et seqq. h Reate civitOS h, Subinis rnisropn/is, Itatis
Rieti.

ANNOTATA.
a Fmnum, urbs esl Piceni in Marchia Anconitana precelebris, episcopatis quondam, nunc
archiepiscopalis.

Prmtorem

intelligit

gtus in Ghssario
dubitttt,

ad vocem

ancasM

MabiUonius, utietGanCastallus, de qua voce CUStodem siqnifiret, n rillm

prenfectum, idemque

quam
et

tn serie ejusdem antistitum, dat Uqhcllus tom. II Italias sacrce col 682
,

sequcntibus

Marcianum non

reperio

at

sufficiens temporis spatium relinquitur inter Lobianum, qui anno 650 sedisse scribitur, et huic

sft, ytwdCastaldus, ei htmc biographi nostri textum producit. In LcctionibusMss. itu lego Dixerunt, quod probatusipsius eivitatis Gastaldus ibidem <>sset. Quid

eumdem

immediate subnexum Valpertum qui floruit , circa annum 780, ut medius iltis inseratur Marcianus.

siPTohatox$sitnomenproprium sensti$que hujusmodi: Dixerunt, quod Probatus, pnefectus civit

tatis Reatinae, esset in

quce hic S. Petri ecclesia quodve coenobium designetur. Au monasterium S. Petri apostoli, inquit MabiUonius in suis

Haud

liquct,

aula seu in urbe Spoletina? Gastaldus enim juxta eumdem Cangium sonat pratfectum sive administratorem. k Casale pro?ter alias, quas patitur
significationes,

quandoque casam, tugurium, mllam

desi-

Annotatis, quod fundatum prope muros Benevento, subjectumque S. Vincentii de Vultur-

gnat, quandoque casarum sibi invicem adjacen-

apud Chesnium tom. III Mihi quidem idnon apparet ; nam constat, monialium, nonmonachorwn illud fuisse coeuobium, de quo Paulus diaconuslib. VI, cap. i de Gestis Longobardorum tradit sequentia : Theuderada {Romoaldi ducis Beneventanorum conjux) eodem tempore {seculo VII) foras muros Beneventanae civitatis basiiicam in honorem
Hist. Franc. ?

no legitur

in Chronico

tium numerum; hac postrema siqnificatione hic sumi existimem, et loco tum temporis deserto nomen istud apud accolas remansisse quin o/itn ante destructum monasterium exstiterant ibidcm plures numero casa>.
,

beati Petri apostoli construxit, quo in loco mul-

tarum ancillarum Dei ccenobium

Vulturnensi
:

instituit.

Con-

sonant, quce ex diplomate Gisulphi I in Chronico

apud Muratorium huc similiter Monasterium.. beati Petri apostoli juxta nostram Beneventanam civitatem, quod est sanctimonialinm, quod domna Theoderada avia nostra constituit. Quapropter , nisi dicendus sit Martyrius prcefuisse monialibus, ut spiritualis director, crediderim equidem desiqnari hic monasterium aliquod ex iis, de quibus sub medium seculi xvi sic scripsit Panvinius in bello de septem Urbis ecclesiis : Circa basilicam S. Petri (in Vaticano) per circuitum erant antiquitus multa sacella, oratoria et monasteria. Horum ex multis adhuc superest memoria. Ante omnia retro absidam ecclesise erant monasteria quatuor monachorum, die noctuque in S. Petro
transfero

CAPUT

II.

Monasterii Farfensis incrementa;gesta Sancti

cum
et

SS.Pal-

done,

Tasone

Tatone,

Vulturnensis coenobii fundatoribus, ejusque obitus.

successive per vices suas psallentium a dextro basilicse latere duo, vetustissimum S. Martinii

reliquorum priuceps, cujus initia obscura, et S. Stephani minoris ab Hadriano Papaconditum a sinistro vero latere duo alia, S. Stephani majoris, cognomine Catabarbara patricia et SS. Joannis et Pauli. ante mille plus minus annos

Igitur a cum
set,
,

venerabilis ejus Patris sanctitas,

Uistipuhs ad
se trdktt. Tres
nu,)tle!i

odorisque boni fama longe lateqm? dillusa es-

coeperuntad eum tam de proximis quam de l

l
.
.

"

...

,.

memorantur a S. Autperto, qui tamen personam non exprimit, qua? apparens Sancto porrexit panem, mystkum
haudduhie,
d
///

incertis auctoribus excitata. c Eadem, sed contractius,

scilircl.

longmquisprovinciiscortatiiD concurrere,uxejus ma^isterio se Domini srrvil.iu subderent,

in ipso

f~ ventanos, clam pamn,/,,,,

atque

cumohio

In-.dn- Dei

(lenitncis sem-

per Virginis Marise tnonasticam degerentvitam.

sicut

innuunt adjuncta omnia. Vide

2.

Eodem tempore
exorti

fuerunt Benevento tres nobiles

viri,

Appcndicem nostram num.

sunt scqucntia:

progenie

consanguinitatis quoque
eral

Lectionibus nostris Mss. hoc

loco inserta

jure propinqui,

quorum um nomen

Baldo,

Locum
loci

videlicet qmierens, qui

per

revelationem fuerat promissus. Sed

illius

cum

nullum invenire

potuisset indicium,

de revelationedissidens, jam mentedeliberabat, veniensque ut at feuam revertereturprovinciam,

etc.

quoque vocabatur Tato. Hi enim ex duobus progeniti patribus, Baldo scilicet ex uno, Taso autem et Tato ex altero, divino succensi amore, uno oonsilio parique voto
alter vero Taso, tertius

decreverunt, ut patriam parentesque relinquentes, ao inuiidi hujusse pumpis, fallacibus cxuerentdivitiis quatenus veras atque ccBlestes attingerepossentopes. Galliarum itaquedesiderarunf penetrare provincias, ut ibidem videlicet corpore, non animo sejarati, perdiversa sese mo-

e
f

Adi Commentarium num.

Additur

12.

in Lectionibus Mss, Cbristi Jesu.

nominis secmdum g Bunc Faroaldum ejus

Vitis SayicSanctis accenscl Jacobillus tom. I de Umbrice ad diem 10 Februarii, ad quem torum

nasteria servitio subjugarenl

Dei omnipotentis.
1)

Sed

'

liUS

VITA
Sed

S.

THOMiE ABBATIS
ipsos
et operando addiscere possent ac deinceps quo eos Dominus vellet dirigere, jara instructi securius irent. Nara hujusmodi eos alloquitur
,

A.
itl

Anoimio.
i,

11

cum hoc nperte pro suorura erga

illiam, ut

Deo se consecreiit,

cogi-

parentum sollicita cura implere minimepossent, ad sanctorum adoranda limina Apostolorum

tantei

Romam
ex
his,

ria,

se ire velle professi sunt. Nam oneratis quae eis in via videbantur esse necessaanimalibus, adscendentes equos profecti
T/f.

verbis ; Audite, inquit, o carissimi filii, consilium meum, et mecum ad monasterium beatae Dei Genitricis Mariae, ubi Domino largiente
praeesse videor, reverti vos minime pigeat. Et quamvis extra usum sit nostri monasterii propter ardorem tamen vestri laudabilis desi;

ergo Beneventi peragrati ingressi sunt provinciam; rlescenrlentes de equis, puerispreecipiunt, ut equo.s et omnia, quae secum detulerant, auferentes ad propria remearent. Dicebant enim
sunt
fines,

adorsi sunt iter.

Marsorumque

derii, vos intrinsecus recipi faciam, ut videlicet

coeleste

votum

se habere, uthi

tantummodo

tres

Romam

communi cum Fratribus participetis mensa eademque ubi ipsi dormiunt domo, vos quoque
simul ad opus adsistatis divinum, labores pariter exeatis, ut eorum imbuti documentis scire possitis, quo ordine monachus degere in monasterio bebeat.
soporetis, ac

suis pergere

deberent pedibus. Quibus

praefati milites

quoque remeantibus pueris, dum

ad

manuum quoque

incoeptum pergerent iter, viles sordidosque habentibus pannos pauperibus obviarunt; quibus
prefciosa sua Iargientes vestimenta,
di

eorum sordiat.quH vilibus adoperti sunt indumentis.

hm/ritin c,n

lt, imulato()iif

rniisliiii,

12 Kecto vero pergentes itinere, Sabinis ad coenobium beatae Dei Genitricissemper Virginis Mariae pervenerunt, in quo tunc prsefatus vir
vita.'

Haec autem et his similia venerabili Patre dulci admonitione prosequente, adsensum ei memorati praebuerunt viri sicquecum eoad monasterium
:

rediere.

15 Igitur

cum

haec

venerabilis

Thomas regiminis curam habeChristi milites suscepisset

fuissent, contigit

bat.

Qui

dum eosdem
moresolito

omnia (ut diximus) peracta patrem duorum fratrum, Taso-

Inventos a
Vaientitius,

nis videlicet et Tatonis,

suis

cum
:

ceteris parentibus
dis-

hospitio,

cum

patribus perrexit,

ut

secundum Domini prasceptum eorum ablueret pedes. Denique dum eorum deiicata candidaque

huc illucque eos perquirendo anxiando

currere,

Romamque

venire

ubi

dum

eos stu-

membra sordidis
rumque nequaquam
mendicos.
plevisset

contecta vidisset vestibus, eoadspectus praeelaros cernens, intellexit

eos publicos, ut
ipsi

diose per monasteria ecclesiasque atque domos singulorum perquirentes, religiosse, cujus superius menioriam fecimus, viduae ingressi sunt

fingebant, esse

Cumque

operis dominici
in

omne com-

mandatum,

Mane

igitur

sua se contulit claustra. primo eos secrete ad se fecitvenire,

donium quam solliciti percunctantes, eorum adspectus signaque dicentes, hunc * ab ea accepere responsum Hos quos vos quaeritis viros,
; :

hoc

ego in hac domo

mea cum
:

subtiliterque eos ac blande interrogare curavit, dicens Qui estis vos, fratres, vel unde venistis?
: '

venerabili

Thoma

hospitio

recepi

nam

patre Sabinis eos in

niiquid

abundat

Obsecro itaque, ut non mihi adventus vestri celare debeatis causam, forsitan eriim aliquid * ajudicibushujussseculi aliquod sustinetis judi-

coenobio beatae Mariae, ubi reginem tenet, abs-

que dubio reperietis. Haec autem

yalde gavisi
lis

cium;aut etiam,
fragilitati,

in

humanae contingere solet aliquod dilapsi crimen fugistis.

ut

illi audientes utpote magni amoris stimuagitati, ad praedietum monasterium veloci

effecti,

Credite, inquit, mihi, quia in quantum valuero, vobis Buffragium praebere conabor,
si

properantes cursu, obnixe praedictum rogantes Patrem, ut eos adspectibus eorum prsesentari
juberet. 16 At vero venerandus vir Domini Thomas compatiens eorum doloribus, suasibilibus verbis
nec illonim
qverelis per-

tantummodo
vero cer-

rectam profitemini veritatem.

Illi

oentea oequaquam venerabili Patri suum abscondi posse secretum, ei cuncta, quae egerunt, et unde essent, adventusque sui causam,

admonuit

viros religiosos prasdictos, vide-

motos

suaque

ac patrum
runt.
Uniiniiii
r.inni

suorum nomina per ordinem narra-

tatur

13 Porro quod Romam pergere vellent atque GalHarumexpeterepivviiin;is,ciminimecelant; adjurantes eum, ut uequaquam eorum impedi^

parentum. Quibus quoque hoc facere renuentibus, auctoritate cogens eos persuasit ejus parere
tis.

hcet Baldonem, Tasonem, et Tatonem, ut ad colloquium suorum exire deberent

Cumque ad

prascepeos ingressi fuissent, eos ob-

jurgare coepere parentes: Cur nos, inquiunt,

o dilectissimi
tes
tis
filii,

propositum, Atille Absit, inquit, o filii, ut a bono propositovos revocare cupiam, sed potius
:

'''

tamquam mortuos
?

sestiman-

rehnquere

voluistis,

adminiculum impendere volo. Nam usque ad limina beatorum Apostolorum vestri socius eroitineris. [dchvn hav venerandus Pal.cr vt.lebai facere,

vobis

curam animarum

nostrarumque deseruisEtenim nullus inest vobis

comet

pietatis affectus, consanguinitatisque nulla

passio?Nos namque converti ad

Dominum

ipsos religiosos viros

sihoatam longo revocaret itinere, sicut et fecit Quod utique Dei nutu actum fuisse minime. Qui

saneto con-

n "" Romam cum

pervenissent,

beato viro

Thomaiidem

viri

rciiiuit Utos

ad mona$Uh rium suum

suam cum Lacrymis devotionem sunragns Apostolorum commiserunt. ii Erai denique Romse eodemtempore anus qussdam, vidua religiosa qu , cum
sua

omni domo
Quotiesper-

uosprtahtatis

studio

fecturos esse dicebant.

saeculum funditus relinquere parati sumus propterea rogamus vos, et per Dominum coeli et terr conditorem adjuramus, ne nos deseratis sed potius nobiscum revertamini alioquin sciatis de vestra manu non esse requirendos. Vt llli verba eorum lacrymasque ac singultus pro nihilo ducentes, nulla omnino pietate permoti sunt sed Gallias, ut Domino voverant, se pro;
;

serviebat.

cumouevero
orationis
vel

venerabilis

Thomas Romam causa

Pontificem

ad salutandum

gebat,

mejusdomohospitiumhabereconsuevep.^iu-tis hosm.atus

17 Tunc vero venerandus vir Domini Thomas, sancto in se loquente Spiritu, his eos alloquitur verbis dilectissimi,
:

ipse ab itinere in Galliam Or

vocat,

inquit,

filii,

"^qwjtiimtumMuun

estyinsc Peracta igitur (ut supra retulimus) oratione,nos ccepil verbis admonere suasoriis iu secum ad monasterium deberent reverti quatenus institutionis suaj propositum videndo

pterea, o carissimi, salubres

consihum, et de Dei misericordia diffidere noiite Si enun mea monita aure cordis vobis percipere pjacuent, per vestrum bonae operationis exemplum ad ccelestia multi regna migrabunt Pro-

audite

meos auscultate sermones, et vestrorum nolite preces despicere

parentum.

DIE DECIMA SEPTEMBRIS

parentum. Namsivultis. ostendam vobis locum, in quo vestri possitis adimplere desiderii
vota.

009
A. Ahomm.,.

Gonfldo enim de Domini clementia et largiflua pietate, quoniam bonum ibidem Doraino acceptabiiemque facietis fructum. Siquidem isdem Vir Domini, dum de Orientis partibus Italiam remeasset, per Samnii provinciam babuit iter, in

locua ab hac hora in tua permaneat potestate, et flrmitatis ex eo a me accipe

v.del.cet

prsceptum.Quod
:

pmceptum se habere jussit, roboraturaque ejus tradidit potestati praSfatoa e vero

viros

qua videlicet super Vulturni fluminis ripam, a mille ferepassibus a quo initium sumit, reperit in honoreB. Vincentii martyris oratorium dedicatum, quod densissima quoque ex utraque parte
fluminis silva ambiebat, et nulla ibidem erat habitatio praeter ferarum et latronum fortasse
latibula.
et,

vocavit duns, atque

Baldonem, scilicet Tatonem atque Tasonem v,r Domini Thomas i gratiam lljllS(1) m
.

cum
Ibi

eis

demperrexit locum.

festinanter ad , um :,],;, .,,,._

qu,,,,,,,

raoratus d,ebus, e.s multa dcdit nm n ,ta <:,|ti< ostenditeia, quo loco refectorium dormito-

numqueatquehospituinsus.vptinnprn.^nrania
quae necessaria erant, habitacula construere berent.
21

d*

ut

ad Vul-

Raldonem

18
loci

Ad quem locum

quoque, quj

prcefatos dirigere cupiens

turnum Jluvium secedant,

persuadet;

quod supra diximus, eis dedit ipsius indicium, ad eumque locum quantocius eos properare admonuit dicens Ite, o fortissimi
viros. hoc,
:

athleta? Christi, ite securi, et in

neris vestris tigite

gressum

valet

tens Deus vos in eodem loco servare iilsesos, et a timore latronum cunctos per id iter agentes reddere secutos. Ego vero
loci a principe illius terrae vobis firmitatis acci-

eodem loco itienim omnipoab omni malo

regimine prreesso deheret r "'<*"". Ipseautera reverenrUsimus vir " ,,r Domini Thomas tsa "" reversusest Sabinis ad suum monasterium deferenssecumillud, quod ei Gisulfusdus dederat praeceptum. A< vero memorati viri successoreslllis

erat, elegit, ut

omnibus

mitior ftufcproywi

que eorum multa annorum curricula /congruis temporibusad monasterium sanctaeDei

cis Mariae

Genitri-

veniebant, et hebdomadas suaa in coalii

quinse officio, sicut et

fratres, in ipso facie-

atque in ejus vos revocare gratiam curabo. His igitur atque hujuscemodi emolliti admonitionibus, ab intentione, quam coeperant ad Gallias eundi, suos revocant animos, et tamquam Christum loquentem attendentes in
,

piam praeceptum

bant monaterio, atque per dispositionem domini Thom abbatis successorumque ejua ipsum sancti Vincentii monasterium ordinabatur. Ve-

Thomas cum in suo monasterio per longa annorum apatia exemplum sanctaa
!iss.'t suis, jamsenex plenusquedierummigravit ad Dominum: corpusque illius humatum est a discipulia iu B. Ma)

nerabilis igitur

conversationisdiscipulis,l,.

venerabili Viro, benedictione ab eo percepta, ad ipsum locum arripiunt iter. Et non multo post,
sicut

promiserat isdem Domini vir Thomas, nimio caritatis succensus amore eorum causa

ria? Dei Genitricis basOica. Prarfuit sanctae congregation] annis 35 et

namque

huic

ubi a Gisulfo

Beneventum pedester profectus est. 19 Erat enim eodem tempore Gisulfus d

spectabilis ducatus tenens principatum
:

acdiebusBy. Obiit vero

vir

mensibusT, Idus Decembrisin

pace.

daee Beueventano, cui

cum

B. V.

Maria

in visione

cuiquanocte per visionem sancta Dei Genitrix Virgo Maria cum eodein venerabili viro Thoma

dam

ANNOTATA.
a Ser/ucnfia nsquc a<i num.
tionibus Mss.
V.)

apparet,

apparere dignata est, eique prfeeepit dicens Vide quidquid a te iste postulaverit peregrinus, ei nequaquam negare debeas quia vir sanctus est, et orabit pro te. Et haec dicens abscessit. Qui mane idem dux de suo consurgens stratu,
:

dcsnnf in

l,rr-

b /// tres monasterio

Vulturnensi

quod, ju-

vcmfe

S.

Thoma, construxerant,

dicitur infra,

primi abbates prcefuerunt

Actis

praecepit suis ministris dicens

Ite,
si

inquit, et
forte inve-

Vitam ipsorum a S.Autpertoconscriptam ediderunt Mabillonius in

ante fores ejus perquirite palatii,

nire possitis peregrinum
stico

Sanctorum

.V.

Benedicti seculo

m,

part.

I.

quemdam virum mona-

vestitum habitu, estque venusti adspectus atque calvus quem cum inveneritis, ad me cum honore introducere festinate. Egressi vero ministri statim eum reperiunt ante januas stantem
;

etMuratoriusdescriptoribusItalimtom. UpartU. Baldo, >iiiis passim Paldo, primus abbas

obiit

amio720

die 11 Octobris;eisuccessitTaso,quiob

nimiuiu rigorem a subditisTatonem substituenti bus primum depositus est, ac dein, jubente Gregorio II PP., restitutus. It<t in utraque Vita editione.At ex nominum affinitate orta confusioest

palatii, et sicut eis prseceptum fuerat, ipsum sanctum Virum ad eum perduxerunt ducem Gisulfum quem mox quoque prout vidit, in visu
:

recognoscens, continuo de suo surrexit et omni in terram prostrato corpore,

:

solio,

quoad horurn obitum. Attrr quidem mortuus anno 729, die 11 Januarii, alter anno 789,
11

est

die

eum

locum extruendo monasierio

trat.

adorans dixit Alma Dei Genitrix Maria te mihi hac nocte per visionern ostendit. Nunc vero quidquid tibi placuerit, pete a me, et ego devotus tuffi Hbentissimae tribuam sanctitati. 20 At ille Unam, inquit, parvulam vestrte
:

Decembris ; sed in editione Muratorii sic legiautem Tato prffldictus pater tertio Mus Januariaa in pace anno Dominioa Incarnationial229: Iluic tecthmi fnrrt Chrmth ,t,,i ///
tur: Obiit
\

turnense, in quo Tasonis vita protrahitur

ad an-

num

T.V.),

cnmgue

cot//imtttrt-n/ rrtrra

<lipit>,,itt{<t

impe

namque in Samnii provincia super Vulturni amnis ripam locus quidam in solitudinem redactus, ubi nulla est habitatio hominum, et in B. Vincentii
celsitudinis pietati postulo petitionem. Est

Chronico inscrta, idsi ha>r inuftis inriidis rt atuichronismis conspersd rssmt, n/ probat ipsemet
qui
nliilit
<h,i<>

mox
si

Muratorius. Edito Mabillonii i textu pro Tatonr habet Tasonem, qum lectio

martvris ibidem honore babetur oratorium copstructum: quem videlicet locum obsecro, ut mihi pietatis vestrae largitioconcederedignetur. quatenus habitatio ibi debeat esse monachorum, et vestrae pro hoc pietati raagna apnd Dominum merces accrescat. Quam videlicet petitionem
ipse
dit,

melior sit, ut suadet reliquus Vitm contextm cormgendus erit Verrarius, in Catalogo Sancto-

rum
11

/talhp,

ahi

T<i/<n,r,

,<! n ,l

,//, 7//

Januarii,
i/rni

ijr<is

Tasonem <f n Decembris ; corrii Opere nosiro Bollandus, qui de-

fectu aliorum

monumentorum
tfrtfif

r.r

Ferrario

ad

dux libenter

accipiens, hiiari vultu respon-

diem

1 1

Januarii
/v.s

Tatonem pro Tasone. Ve77

dicens: Ecce, Pater, ipse, de quo postulas,

rnmtamvn

ista

opcrosias crami/iari potc/itad

Septcmbris Tomus

III.

d/cm

610
A.

VITA
Jl

S.

THOM.E ABBATIS
dicium sustinerent, ne peccati crimine peracto in quo valeret, fugerent, promittens, se eis adjutorium administrare tantum ut profiteren, :

Anonvmo.

dietn
erit.

Decembris, ubi de alterutro aqendum

c Nihil

de anu eorumque

apud ipsam

hospicio

et Petrus presbyter. Consulc Appendicem. d U lieneventanum ducatum tenuit, teste Paulo Diacono lib. VI, cap. n, annis decem et septem puta ab anno circitcr 000 usque od 707, juxta calculos Uollandi nostri in Commentario pro?vio ad Acta S. Sabini episcopi Canusini, t. II Febru/trii addiem mensis 9, paq. 320. e Ba>.c usque ad Ipse autem reverentissimus

memorant S. Autpertus

tur, cur eis ita placuerit

tantam simulationem
etydetcctoeu-

arripere.

Ad

haec

illi

obstupefacti, videntes consilium

suum

Seniori celari

non

posse, consilio accepto,

rum

consilio.

etc.

desiderantur iterum in Lectionibus nostris

Vide

Mss.
f

Commentarium num.

11 et 12.

g Adi Commentarium num. 22 etseqq.

narrant cuncta per ordinem, qui fuerint, unde, cur advenerint, qualiterve Romam pergere vellent, indeque Galliarum regiones expetere multis eum adjurationibus constringentes ne eorum proposito ipse fieret lmpedimento. Ad hac ingemiscens venerabilis Senex ait: Nequaquam, ofilii, inhoc tam laudabili proposito vos impedire cupio, sed magis adjuvare nec vos interim relinquam. Aliquantisper vobiscum pergam, itineris vestri usque ad Apostolorum limina me habebitis comitem. Propterea autem Vir Deo
:

plenus itineris illorum particeps

ut eos, sicuti et
illius itineris

fieri

gestiebat,

fecit, suis

salutaribus consiliisab

longitudine revocaret.

Quod Dei

APPENDIX
B
Qesta S. Tliounr niiii Vnl-

providentia factum fuisse nullus ignorat, qui

hoc monasterium cernit. Hos specie, forma, cognoscit munere dogma. Consilio refovet, levat obsequio Pater almus, Ne paveant, faveant, facilis pateat labor attus.

done Tasone
" '"",'''

et

injam data
tori
Jf

uantttmvis S. Thomao qesta

cum SS. Paldone,

satis descrtpta sint

Tasone ac Tatone dilucide

ipsius
Vita,

rem tamen

curioso lec-

tas,

5 Pergunt interea simul, ut Senis fuit volun- Romam multisque lacrymis profusis devotionem comitaUts
,

S.

Ambro&io

[uiperto,

prcesttturum existimavi, si eadem qratam me r ex S. Autperto oculis suojicerem, tum ut facta

suam Apostolorum commiserunt

moriac
nere,

suffragiis.

Ora-

tione vero completa, coepit eos reverendae

cum
iit

his

collatione conjiciat,

quam

fidcliter reli-

qua Sancti gesta

scripserit biographus noster,

tum

mejam dictus Pater verbis suasoriis admout secum ad monasterium reverterentur

:

discat ex honorificis testimoniis,

S.

apud laudatum scriptorem

tio.
sis

quanta fuerit Thomae existima-

propositum institutionis suae videnJo et operando addiscereinorati, rent, et

et aliquamdiu

apud eum

Itaque S. Ambrosius Autpertus, Vulturnennrimhii abbas, qui paulo post Sanctum nosfloruit,

tum demum, quo

o
filii,

vocare, properarent.

eos Dominus vellet Et ut verbis illius utar

:

trum

dcfunctus

nimimm anno

778, ut

probavit Cuperus noster ad dicm 10 Julii in Commentario prwvio ad ejus Acta,Autpcrtus, inquam,

meum. Ad monasterium, cui deservio, revertimini mecum, et propter ardorem vestri desiderii, quamquam
Audite, inquit,

consilium

narrato SS. Paldonis, Tasonis ac Tatonis e pal/iii

discessit,

corumdem ad Sanctum nostrum

accessum
Tirs .Utvcncs
iii

ita enarrat.

extra usum monasterii, intrinsecus vos recipiam, ut simul cum fratribus edatis, simul dormiatis, simul orationi vacetis, simulque ad opus manuum
ut his exercitiis probati sciatis, quibus modis propositum monachi adimplere valeatis. Haecethissimilia eo dicente, praebuerunt adsensum, pariterque cum eo ad monasterium sunt regressi, in quo paucis diebus remorati, ad pleexeatis
:

Qalliatn

<'<tfptoitineredumperunt,ad monasterhim gloriosai Dei Genitricis Mariaa, quod est in Sa2

billis,

logitantes

perveniunt, in quo vir vita venerabilis

prajerat.

Thomas pater

Dequoapluribus

audivi,

quia olim in partibus Orientis constitutus, sicut ipse narravit, tanuliuad Kedemptoris se])ulcrum
orationi vacavit,

num

instructi sunt.

quoad usque impetraret, quod

Te simul ecce petunt, Petri dum limina

runt,

quse-

precibus poatulabat; denique ut asserunt, nocte quadam precibus fatigato, soporeque depresso

Roma
Quos

beata nimis, fratresque Senexque

ii-

quidam, gestans in manu mirie pulchritudinis pancm, cui et dixit Accipe hunc paasiilil, ei
:

delis.

nem et abscede; scitoautem te minus ex eodem numquam babiturum. Tantae etenim deinceps, ut aiunt, qui eum viderunt, compunctionis Vir
fuit,

trahit ipsa ferens fidei per littora navis.

ut pene de

Deo

dum pater duorum fra- wi monastetrum, Tatonis scilicet atque Tasonis, cum ce- rium reducit, teris parentibus huc illucque eos qusererent, inventosijuc
6 Acciditautem, ut
rapidissimo cursu

sine lacrymis nil posset

Romam

venirent. Quos

dum

aparentilius

Loqui,
S,

Thomas

:i

ls

dum

praefatos Dei famulos hospitio sus-

hospitio perbe-

ntgna

cepisset, Ut monachorum ac bonorum moris est wAptt, Christianorum, oum fratribus, ut ei solitum fuit,

ac nequaquam inibi invenirent; audiunt a dicentibus Sabinis, eos esse in monasterio gloriosae Dei Genitricis Mariae.

studiose qutererent,

Tunc

illi

praaceptum eorum pedes abluere pergit. Ii autam, qui advenerantdelicata ac candida membra vilibus ac BOrdidis vestimentia tegebant^ elegantem ao compositum vultusaspectum prastaadebant. Quamobrem nec eorum secretum abscondi potuit oculis Viri Dei.

secuudum

Domini

majoris araoris stimulis agitati, spa-

tium itineris illius quasi transvolantes, ad prasdictum monasterium pervenerunt, a praedicto monasterii Patre petierunt, ut aspectibus illo-

Peracto itaque caritatis ofiicio noctisque cursu transacto, cum aurora daret initium diei, seorsim eos blanda loquulionc inquisivit, qui essent,
unde, cur advenerint, ne forte aliquod prseju-

autem Senex, uterat suadibilis eloquio, admonuit, ut exirent. Hlis autem renitentibus, compulit eos, ut sibi imperanti obedirent. Ut vero egressi sunt, parentesque eos viderunt, vehementer flere cceperunt, elevataque voce ad eos dixerunt Cur nos peccatores tamquam mortuos reliquistis?
:

rura praesentarentur. Venerabilis

Ut

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

Ut quid curam animarum nostrarum
deseruistis?

till

Nullusne vobis inest pietatis affectus, nulla consanguinitatis compassio? Obsecramus, inquiunt. obsecramus, et per Deum conditorem cceli et terrae deprecamur, ne nos deseratis quia ad Christum converti et saeculum penitus relinquere sumus parati. Sin autem, contestamur ccelum et terram, sanguinem nostrura de raanu
:
,

Hos Pater
nullis,

ire

monet, loca monstrat pervia

auctokk j p

Arboribus multis, quse comant flumina, pulcris,

Montibus, et ventis, nivibus sunt frigida mcestis.

His igitur
tionis emolliti,

et

vestra a Deo fore quaerendum.

nec
eibvs
tos

corum pre7 Ad permogultus,

ipse ab

itinere in

QaUiam apud Mura

quorum verba lacrymasque atque sinilli pietate nequaquam moverentur, seque ut Deo promiserant, Gallias petere dicerent propterea * ut aperte nunc cognoscimus,

hujusmodi a rignrc obstma- li<i*m. ;>.tamquara Christum in Seniore s ***",

dum

loquentem attendentes, Apostolique dictum recordantes, Nolite quaerere, quae vestra sunt singuli, sed quifi alterius; ab his. qu;iM-ii>pi>ranr,

fertur Senex ad eos voce dixisse

inquit,
filii
:

Confidite,

tnr.

prophe-

confidite,

et

de Dei

misericordia

tica

prsesumite

quia

si

modo meis

monitis

aurem

obedientise accommodaveritis, multi per vestrse actionis exemplum cosleste ingredientur regnum.

revocant aniraos, atque ab eodem benedictinne percepta, iter arripiunt, et ad hunc, quem incolimus, perveniunt locum etc. Bactenus juxta editionem Mabillonii, collata cum Sfuratorii

Audite, inquitj

filii

Patris vestri,

et

hominum, audite consilium horum preces spernere nolite.

vobis, si vultis, a Deo vobis locum praeparatum. Spero enim in Domino, quoniam illic adimplebit Deus desiderium vestrum, ibi-

Ostendam

que faciet Deo fructum acceptum. Indicium autem loci percipite, et ad eum quantocius properate.

apud Muratorium causam, cur scribat, edicent mani} feste tradit, quod de ipsius attatc dictum cst num. 1 hujus Appendicis : Hoc enim, inquit, ago non temeritatis ausu impulsus, sed abbatis mei monita secutus, eaque modo stylo prosequor, de quibus adhuc tcsics cxsistunt, qui se
haec ab his (SS. Paldone,

editione, S. Autpertus, qui in Prologo suo

Tasone

et

Tatone) au-

disse confirmant.

Non Pater hos

rentes
'

monitus, gemitu movere pa-

Murat. se

avocat et
irptiim kabita-

Sed * patriam gentem contemnererite fatentes Mollia spernentes, pro Christo dura ferentes. 8 Est autern, dilectissimi, locus ad quem vos ire desidero in Samnii partibus super ripam
Vulturni fluminis, ubi initium
fere passibus. in

10 Porro Vitm a S. Autperto conscriptm sub~ E jungitur apud laudatum Micratorium Vita <d- narrai etiam tera SS. Paldonis, Tasonis et Tatouis, in ouo ^ "!'> "'<"eadem prorsus, saltem quoad substantiam. dc illoiinti, i' li,,r

Sancto nostro memorantur

et

cujjtts

auctor se

suamque cetatem
hi

tioni

locum

: Hiec, qua; dicturus sum, omnia ex ordine retulit mi-

sic

indicat in Prologo

ostmdit.

sumit a

mille
est

quo

videlicet loco situm

oratorium martyris Christi Vincentii nomine dedicatum ex utraque veropartefluminis silva

:

Petro presbytero et monacho benignissimus domus abbas raeus Taso. l/tdc roiijicias. eum S. Autperto fuisse antcriorem, cum Taso, ut dixhnus, obierit certe ante annum 740, 17710
pater, forte ante 730.

densissima, quee habitationem tantum preestat ferarum, latibulaque latronum. Oranipotens au-

polatam

fttisse,

evidens fitexro,

Verum hanc Vitam deinde interquod priusquam

tem Dominus,
sideratis,

cui vos

famulatum exhibere

de-

in ea fiat mentio Gis/tffi lieneventanorum ducis,

etvosineodem

loco illaasos servabit,

et cunctis iter agentibus a tiinore

latronum pa-

de quo biograpkus nosttr num. 19, rrferanhtr nonnulta de unione ac mutua charitate inter
Casinenses
et

catum atque securum constituet, nec non et cerasis, dumis ac sentibus. lignis fructiferis abundare faciet. Ita, ait, filii et in eodem loco sine metu cujuscumque permanere.

Vulturnenses coenobitas usque ad

Casinettses

terapora Angellarii abbatis Casincnsis, quo no~

mifte
circa

abbatem non habuerunt

?iisi

annum

Christi 883.

DK

:: :

: ;

012

ACTA SANCTORUM
D

DE

S.

ODGERO DIACONO
RURMUND
IN

BELGIO

COMMENTAEIUS PR^VIUS

AUCTORE JOANNE BOLLANDO

De Sancti
cultu, patria, vita

monastica incerta,

setate,

gestis et reliquiis.

Sbc.
8.

viii.

Celebratur
S.

Odgerus
ilf.tUS

MartyrologiiB
l::s<

4 Idus Seplembris natalis Odgeri Diaconi et Confessoris, ut totidem verbis expressum in veteriMs. Mar-

10 Septem.
lulilur Hurii-

lyrologio ecclesim S. Marim Ultrajecti cui congruit Ms. monasterii S. Martini Treviris,

mundoB,

mannus Greven
editis

Marlyrol. excusum Colonim anno 1490, Herin additiouibus ad Usuardum

anno L515

et

1521, Canisius in Martyrol,

Germanico, Joannes Molanus in prima editione auctarii sui ad Usuardum : narn in posterioribus Iteni S. Otgeri conita de eo plenius scribit :
fessoris et

diaconi, qui ex Britannia

regrinationis fuit sanctis episcopis

comes peWironi et

ad Pippinum S. Wiro Plechelmus episcopus, uterque Romffl ordinatus, et S. Otgerus levita. Et certe quidem cum Roma in Scotiam reverterentur, eo secum duxisse Odgerum videntur, quem et secundm peregrinationis socium , cum eorum alterutri prmsens adesset, adsciverunt. Alioquin Vita S. Wironis cap. n num. 5 innuere videtur, Anglum fuisse; ita enim habct ; Beatus quoque Wiro, tali comitante socio, dum partes Anglorum peragraret, divinitus adjungitur Othgerus Vita sic habet levita. Ipsius quoque Odgeri

quoqueex

Scotia, inquit,

episcopus, S.

Fuit in Britanniae partibus vir vitae venerabilis,

Plechelmo, atquepost multa pietatis exercitia, sepulturam accepit in ecclesia Montis Petri
juxta Rurfflmundam. Andreas Boeyus noster in
Martyrol. Flandrico
tri, S.
:

nomine Odgerus.

Llcet cnim, quas regionesScoti

in Albione insula Pictique incolebant, veteris quo-

In ecclesia Montis S. Peet coniessor. Pkilippus

:

Odgerus diaconus

Ferrarius in generali Catalogo

llurcmundae in

Geldria S. Otgeri Diac.

pressit

Utrumque locum cx-

Belgico

Balduinus Willotius noster in Martyrol. : In Monte S. Petri et Rursemondae coli-

turS.Otgerua diaconus, socius SS. Wironis et Plechelmi. Promiscue Odgerus et Otgerus appeilatur,

apud Grevenum Othgerus,

uitid

in

quoddm
Tliomm

Ms. Ogerus.
non
iii

ilra:

2 Nescio

in

mentem

venerit

Ixtittiu
i

tiec

piscQpiuftitt,

iui

Dempsiero, ut in Menologio Scotico ita scriberet In Brabautia Otgeri episcopi, apostoli, Rurse-

Sacerdos

que Iiritannice pars essent; tamen utrique vel aliunde advenerant, ut Beda aliique scriptores tradunt; vel si Picti inter Aborigines numerandi, vix tamen Bedm ejusdem tcmpore et deinceps Britanni habiti, nisi qui eis Fortham ad usque Oceanum Gallicum Romanm rcip.antea subjecti, dein vel immisti Saxonibus, vel ab his in oceiduas ejusdcm insulm provincias repulsi fuerant. Ipsc Dempsterus Historim Ecclesiast. gentis Scotorum lib. XIV cap. cmlxx ita loquitur S. Otgerus an Scotus fuerit, haud facile divinarim, ac multo minuscerto affirmarim. Ast infra addit ; Scotia Honiam ivisse idem Molanus adfirmavit, Indiculo SS. Belgii pag. 70 et in Chronico

mund patroni. Molauum citat, qui nec Scotum, nec episcopttrn facit, nec in Brabantiacoli scribit.
Transiisse guidem verisimile estper Brabantiam, [cuitamen, toti certe quidem, id tunc minime erat nomen) cum in Geldriam venit; forsan ct populis guibusdam, qui nunc intra Brabantiam

habct

eorumdem pag. 89. Molanus priore S. Wiro episcopus in Scotia

:
,

loco ita

electus,

pro consecratione curn Plechelmo

et

Otgero

Romam

ivit.

Ac paulo

post

Cum

censentur, prmdicarit, prcesertim inferiori Mase-

gau;at nen
habitavit,

cst m Hrabantia Mous S. Petri, ubi nedum Ruramunda, ubinunc colitur.

Scotia venit ad Pippinum. Quod antea sumus. At non dicit Molanus e Scotia cum iis RomamVsse ; sed Wironem in Scotia electum, pro consecratione Romam ivisse cum Ple-

iisdem ex et nos fassi

chelmo et Otgero

Sed neque episcopus

fuit; ne sacerdos

quidem,

tunc adjunctos fuisse.

limus.

quamquam
editione

nec affirmat cos illi in Scotia Quce secundo loco habet

t

id Joannes

Wilsonus

in posteriori

Molanus, Chronici nimirum vn cap. supra retu-

Martyrologii Anglicani scripserit,

cum

iu priori Diaconum vocasset. Auctor Ms. Fhrariit ne errarett utramgue amplexus sententiam est EtOtgeri, mquit, presbyteri, alias diaconi, et

[Jaannes Witsonus
Anglicani, ait
gliffl

ini editione
///

Martyrol. an monachus
fuerit, non omnino constat
:

plaga, ubi et natus erat.

:

et confessoris,
(iii

anno

salutis 732.

de patria
asseverat.
sis

Sco(us

fitntt, incer-

tum, i/MsififliUS \tiifhis

:

natione Scotum scribit Saussayus in Martyrol. Gallicano hoc ipso die. At Daniri Camerarius lib. lll de Scotor. pietate
:i

Fuissc

alioquin

Ann edit itlud omisit tamen ibi monachum fuisse Credibile videtur, haud tamen fortasfuisse in Boreali

monachum

reposuit; credo, quod alium nun haberet Scotum, quo diem iltum ornaret. Depatria S. Otgeri ambigue loquitur Molanus cap. vn Chronici Sanctorum Belgii : Venerunt

adVZ Septembris

omnino certum, ex Anglim oriundum fuisse : niltil uspiam occurrit, unde dcfiniri possit, qua ex Anglimparte exstiterit. Monachum fuisse, et quidem Benedictinum censent Arnoldus Wion, Benedictus Doryanius a S. ./oanne, llurjo
at
,

tn

sut

Ordinis

Martyrologiis,

Eduardus

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

Eduardlts Maiheu in Tropceis Confjrerjationis Anglkance tom. II, Gabriel Bucelinus in Menoctos

613

ad

8 Quce atia de S. Otgero qufpri possent, ea Aict. J. S. Wironis ac Plechetmi Vitam sunt pertrac- Bouakdo
'"""''"'"

logioBenedictino.ConstantinusGhiniusinterSanCanonicos eum reccnset. fteulrum liquet

ubi ista leguntur

gulis, aut

Huic tamen videri potest Vita suffragari nam..'S, : Et cum diu dubitaret, quid
mallet, autsubjici monastic?e conversationis rein eo,

tata, ubi et refclUmus, quod in Vita S. Suiberti sub S. Marchclmi nomine, al> ignoto quopiam fabulatore edita, narratur, de synodo Ultrajectensisub S. Willebrordo habita,ctdilU finguntur

quem

in

monasterio primum

puerulus acceperat, habitu permanere finetenus. Qui/nts vcrbis innuividctur, kabitu quidem cleri-

Agii de S. Otgeri sociis, uti aUbi re/atum, Joannes Gcrbrandus a Leidis ChronU i Belgici lib. II cap. xvi, ubietde ipso hmc scribit:
interfuisse.

Similiter

et

B.

Othgerus,

levita

Christi, in

indutum, at non monasticce conversationis regulis subjcctum fuisse. Negue postea mentio
cali
fit

eodem monasterio in magna tandem omni virtute plenus,

lis

sanctitate degens,

divinisque miracu-

monasticce convcrsationis
constat,

susccptcv,

guam

clarus, infirmitate corripitur, et

terminum

Wironem quoque ac Plechehnum

non
S.

professos esse y

vitae suae

neque qualem

in

congregationem

instituerint. Bucelinus

Monte S. Pctri Otgerum

Wironis sanctitate ac consuetudine captuiu,

pnecognoscens, corain Fratribus suis positus, Sacramentisque Kcclesiae susceptia, migravit ad Dominum, cum eo, ut promeruit, perenniter gavisurus. Corpus ejus in ecclrsi.i
super

seculo renuntiasse asserit: non probut.

illius cetas
:

montem

S.

Petri praedictum, sepultum

est,

Vita unde hic

edita
;

5 Mtas S. Otgeri ex iis quo? 8 Maii ad Vitam S. Wironis, quceque ad S. Plechelmi 15 Julii diximus, colligi potest: at non certo definiri, an illis supcrstes fuerit, an potius ante obierit, qui sacerdotio initiatus non videatur, cum sempcr

ubi meritis ejus fmnt plura miracula.

Vitce S.

Otgeri epitomen exhibet

in ffatal.
citatis

fors ClliqWE
u/i/u
f,

SS. Betgii Molanus, ifemquc Miraus ex

ru iiiinff

antea Officiis ecclcsue Uurwmitndcnsis, in qua 10 Septcmb. colitur officio dupiici, la dicecesi
Uitrajectina, Gruningensi (mendose apud Ghi* nium Grudigensi) Daventrienai agitur eo die festum S. Nicolai Tolentinatis, guocum fit S.Odt
,

litivmlhcB.

Diaconusnominetur : erat alioquin sacerdotii gradus eo tempore, ad fidei pietatisque propagatio-

nem,

magnam

allaturus utilitatem. Nisi, ut alii

plures Sancti, ex modestia ac submissione animi

geri

eum honorem deprecatussit. Vitam ejits hicdamus

ex Ms. codice
ecclesia?

scribit

S. Martini Ultrajccti, qui

nunc assservalur in Carthusia Coloniensi. Quis eam composuerit, in obscuro est. Ex Vita S. Wironis sumpta materia est, verbisque amplificata.

commemorutio. Quod Molanus h>e<> citato ; a Cathedralibus ecclesiis, Rurarmundensi ct Gruningensi natalem ejus recoli, quia utraque eum ut praedicatorem et patronum veneratur
;

equidem Gruningm aut

in

vicinia prcedicasse,

nusquam

legi

at ncc circa Daventriam, Divina-

Eadem

aliquantum, in secunda parte Legendes, ut vocabat Molanus, quce Colonite anno 1483 excusa fuit, rursumque Locaexstat, sed contracta

rim potius aliquas cjus reliquias <>li>n Ullrajecto ad urbem illam utramque esse delatas.

nii biennio post.

an

libros

scripserit.

6 Quod Dempsterus ipsutn affirmet scripsisse pro synodo Germanicum librum unum, solens facit : quippe arbitrari audet, ut alibi scepius mo-

niumus, non

satis

dccorum

fore,

sinon omnes

VIT A
AUCTORE ANONYMO

Scoti Sancti, ut sanctimonia, ita et eruditione ac libris vulgatis celebres exstitisse. dicantur. Quid
vero pro Gcrmanica synodo scribendum fuit, aut

guanam illa ? an
cilio
liuliquicB
traitslatce

ea forte, cujus Canones in Conet

Leptinensi approbati?
S.

7 Reliquice
Plechelmi,
:

Odgeri, uti

SS. Wironis ac
sive

Ex Ms.
Fuit
iu

Ecclesin* Ultrajoctinav

cum monasterium Berg,

Hungero

Montis
Hntaimi;r purLibus
vir vitui vtmora.s.

Ultrajectum

S. Petri, aut S. Odiliae,

antistifi Ultra-

aligucB Rurcv-

mnmdam,

jectino

plenius

datum a Lothario rege esset anno 858, ut ad S. Wironis Vitam diximus, Ultrajectum asportatce fucrunt, parte tamen eantm aliqua in templo Montis S. OdiliCB relicta : et hcB miraculis frequentibus illustratts, Rurcemundam translatce una cum Canonicorum collcgio fucrunt,
inque basi majoris altaris tus, quce nunc cathedralis
ecclesia; sancti Spiri'

tnhtnus

nomine Odgerus, propagine nobilium patrura, Deo prcedestinante, procreatuSj meritie tamen etsanctitatis ndigione nobilior effectus.
bilis,

probeirutifo fU$, nrtutr

lulhlir /-l(i

ctmspicuus,

Parentes vero illius, in annis adolescentisB teneris siiam industriam cognoscontes, tradidci'iint

eum

religiosis

Fratribus,

nr sacrifl leotionibua

'

dcinde cathe-

est, repositcv

et

cum

dralis facta
etclesia

mira Numinis providentia,

sunt anno 15 J4, cum
(

sac/ilegis

manibus

erudireturstudiosiua.TuncsanctaDeiconcedente gratia, teneros adolescentiie annos ednmabat,

spiritualiumque Petrum, quorum se subjugave raf magisterio, perspicaciterimilabaturexempla.

Calvinistarum esscnt subductce, hwvntai

elevatoi.

demum

S. Christo-

altare ins/auraretur, et honoillius

phori.

rifi.ce

Memoria

Inventionis relitertia

Sed inter haec mira

illi

inter condiBCipulos erat

quiarum trium illorum Sanctorum, fcria

post festum sanctissimce

obedientia, infatigabilis inter eventus injuria-

Trinitatis, atmiversaria

ceiebritate recolitur, Officio duplici 2 classis, ut videre cst in Offkiis ecclesiai et diwccsis Liurw-

rum patientia, majorum quarn plurimos minorumque caritatis superexcellens offlcio, jam
tamen
se velle pMBfigurabat in opere, quod maturioresexpleverantsatate.Tuncvero Dei Eamuii,
ijia inibi

muttdensis. At

quce Ultrajectum avcctm erant reh-

quite; eas deinde

metu Nortmannorum abscondi

:

sub Christi castris servire Rege

altis-

uspiam
burni
,

oportuit

donec
,

ccntum
et el

post

annis
Is-

simo erant contenti, cognita bonaa

tione, plus

indolifi inten-

Bladricus

episcopus

ati

corpora
,

SS.

eum

coaevulisvenerabantur.Colch.ini.

WerenfVedi, Odulphi

Uadbndw/f-

divina revelatione reperit, iisque ecclesiam suam adornavit, ut narrai Willclmus

cessoris sui ,

etiam eum propinqui et pene totius provincise vicinitas, omnesque, qui eum uoverant, magie suae mentis industriam venerantes quam parennobilitatem inspicientes. Cum autem per
telsa

iteda.

annorum

<SU
A.

VITA

S.

ODGERI DIACONI
viam
propositum praevidendo Beatus igitur Levita Christi intantum se mancipavit Dei obsequio. ut per nullam mundansa inhabitationis ambitionem inclinari videretur magistris. Et cum ita evidensanctflB

\no>vmo.

annorum

circulos pubetenus cresceret, et

religionis

caritatis sibi inardescere sentiret, et

nequaquam

exstitit praeclarus.

animum terrenm
dissetj sed potins

ambitionis voluptatibus subdi-

coarctando semetipsum, totius

devitaret
;

lasciviae illecebras

sic in

Dei servitio

prnficiebat, utccelesti rore irrigaretur,

ot litterati perspicue
trdiwttur dia,<,us, iliifitns

nec non

imbueretur arte.

ter se ageret, ut suse voluntatis professio constantissima perspicue claruisset omnibus; solis

eo grada virtnti's r.rffi.ft

2 Interea Christus Dominus et Salvator noster, qui suos usquequaque glorificat famulos, illins loci antistitis inspiravit cordi, talem meriprfficipuum ecclesiasticis non esse indecorum qui divina dispensante gratia per ordinibus
iis
:

inhians coelestium

laudum conatibus,
:

lascivis

elongari curabat fabularum figmentis, frequen-

Adjutor meus, tissimeque memorabat dicens tibi psallam, quia Deus susceptor meus, Deus

meus, misericordia mea.

Cum

ceteris

gradus numiliter ecclesiasticos fecit eum ascendere,donec nutu divino levitici ordinis dignitate
sibi

rimarum virtutum
tens
,

perfectionibus,

quampluhymnis et
sequens

psalmodiis vacans, vigiliis et orationibus insisdivinae

condigna

fiilciri

promeruit. Quo

suscepto,

majestatis instantiam

sanctus Dei Famulus, sancti

Spiritus

fervore

Christianae pietatis misericordiam diligens, inter

illuminatns, intellexit se arctioribus vinciri vinculis, quo se totum manciparet in Dei servitiis.

Quantum in diaconatus officio ministerii se praestiterit, modum pronuntiationis superat. Nam sedulus erat in orationibus, assiduus in lectionilnis,

omnia mundanae varietatis adversa, magnopere pacificus esse dmoscebatur omnibus nam patientia est mater omnium virtutum.
:

5 Interea

cum

praefatis

pontificibus Dei Pip- simul Pipfi.

in

morum

honestate compositus, floribus

sapientiae ordinatus, in
fcate

eleemosynarum
fervidus,
in

dapsili-

largus, in geminae dilectionis amore,

et

Dei

videlicet

proximi,

obedientia

praeditus.

promptus, pietate eximius, omnique bonitate Hujusmodi autem beatus Christi Dei

athleta bs vallabat munitionibus, et salutiferae

Orucis stigmatibus pro

armorum

copia armatus,

contra omnes ludicri erroris spurcitias dimicare non trepidabat. Cum autem aetatis plenitudinem
attingeret,

coarctando semetipsum, ssepissime

tium adoptionis opponitur, et ob quam caussam peregre profecti essent, depronutur, atque ab eo benigne suscipiuntur. Ibique diu degentes, plus ceteris honorantur. Post multum vero temporis datur illis arege praeceptum, ut infra sui regni terminum transmitti debuissent ad quemdam locum, Mons-Petri vocatum, quo liberius potuissent Dei ad obsequia praevidere, mundique crimina prorsus aufugere. Beatus igitur levita Christi Otgerus die noctuque incessabililiter scire

pinum regera, virum strenuura, Deo amabilem, num adeunt, o quo montem regique indiet omni populo placabilem, adiit S, Petri
;

acci-

piunt

in mentis oculos volvebat,

quomodo

se implica-

curabat, ac particeps esse satagebat,

sui priores Dei

ret lectionis Evangelicae feriis.

deliberans de
ulteriore statu
VitCB,

quocumque conanime

mysteria

Et cum diu dubitaret, quid mallet, aut subjici monasticse conversationis regulis, aut in
:j

perviderent, et qualiter pro Christi amore prae-

8S, \Yi-

roni et 1'kchd-

eo,

quem
,

in

monasterio primum puerulus acce-

mo

perearijia-

pi?rat

habitu

permanere finetenus

innotuit

eleemosynas dicando, admonenrlo, docendo dando hominibus prodessent pervigilii diligentia, recordans admonitionis Psalmistre Da,
,

tiunis se 80-

infra
sti

siici:

habitationis patriam, sacerdotes Chri-

vid

Cum

sancto sanctus eris et

:

cum

viro in-

ciumjungit.

quoque, pro aeternifatis gloriaet ccelestis paacquisitione, S.

triae

Wironem

et

Plechelmum

seque sanctimoniae virum, peregrinationem velle suscipere.

nocente innocens eris horum assidue memor, taliter concordans magistris, ut affatim asqualis meriti crederetur haberi.
6 Appropinquante autem tempore, quo per- sumptis
solvere debuit. universae carnis debitum, ChrisSacru-

Quod cum Vir sanctus audiret, multum congaudens in Domino, et illud, quod

mentis ibipie
mocitur,
et in

Evangelicis inseritur praeceptis, sedulo revol-

vens animo, Qui non renuntiat omnibus quae

toque favente praeclara beatae retributionis praemia accipere corporeae molis dissolutione
; ,

ecclesia honorifice sepeli-

non potest meus esse discipulus tunc subito suis omnilms despectis, ad supradictos Dei famulos conferre se cupiebat, tantorum virnnim desiderans instrui discipiinis, et comes
possidet,
;

ccepit infirmari, et

artubus

totis

se sensit

ni-

tur.

mium

relaxari
,

sed Spiritu sancto se gaudebat

fssc pciTMrin:iiiiHHs, Ihu- etiam divinaa

:

pietatis

adminioulo annuante peractum est nam tantae [icriVctionis dcsiderio feliciter anhelans, ad praedignos Dej (amulos constanti animo tendit pergere properanter, qussrens illos, suaeque
voluntatis intentionem sibi inventis suppliciter
indicans, ac illorum sepatrociniisfideliteradjun-

gens, peragendi itineris affatim carus accipitur

comes.
mari cum
misso
sc-lulo
itlis

4 ln

illis tfiuts;

adunati,

BUmmse Trinitatis nomine fratres coperenms vitaa pr8B cordiali amore inde-

sos

imitn-

sinenlcr cupidi, corde sollicito

Deum

exorare,

tur

semonem
ri
:

Bvangelicae lectionis secum adimpleUbi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, ibi in medio eorum sum. Ille vero,

ut miras erat probitatis, per omnia praafatia placens Dei famulis, ponti littus petebat cum illis, simulque navom ingressi , prospero cursu etsecundisvelis transieruntstagnamaris.usqne

renumeratione Servus ibidemcommorantibus fecit notum fieri eum ad hujusvitae exitum ocyus accersiri. Grave hoc indicium cunctis exstitit, omnibusque rite peractis Viaticum suscepit, et se Domino commendabat, dicens In manus tuas, Domine commendo spiritum meum. Deinde valedicens Fratribus, feliciter migravit ad Christum in aeterna requie cum beatis Sanctorum animabus sine fine victurus. At vero ad beati Viri exequiarum ministeria non modicatam cleri quam populi tristitia compuncti confluebat turba etcorpus ejus in ecclesiam super praefato Petri monte constructam deportabat, illudque ibidem juxta debitum honorem cum hymnis et psalmodiis sepeliebant. Atque ibi usque in hodiernum diem patrocinia ejus a fidelibus circumquaque habitantibus pro summo honore venerantur fiunt etiam ibi plurimae miraculorum virtutes, per merita S. Odgeri confessoris praestante
confortari

vitaeque

perennis

sperabat consolari.

Alacriter Dei

dum

ad optatam beatss peregrinationis meruerunt pervenire terram. Ibique vita et exemplo

Domino nostro Jesu

nita secula.

Christo,

qui

cum Patre
Deus per

et

Spiritu sancto vivit et gloriatur

infi-

eorum

doetus, pauper seoulo,

Deo autem

dives,

Amen.

APPENDIX

DIE DECIMA SEPTKMBRIS.

(Afra dicebatur)
cura
filia

115

humano

subsidio

destituta,

AUCTOKK
.!.

religioso affectu ad dictam etiam solemnitatem

accessit, per merita

s.

diotorum Sanoto;

rum

pro ejus salute remedium

APPENDIX
De ecclesia de Berg SS. Wironi,
Plechelmo
et

ecce, Deus, qui

spernit, matri,
cessit.

quassitura et preoes votaque humilium haud

quod petiit, misericorditer conBsec quippe in ea populi frequentia ac compressione perseverabat in ecclesia, ;u- pnst
effusas preces

jam

egredi volenti,

Maneamus,

inquit, tilia.adhuc tantisper,

nam

videre incipio

Odgero consein

quo dicto

lseta

mater ardentius

orationi institit,

crata, translatisque

eam

atque ita Snnctorum meritis puella visum recepa. sublato etiam. quem coatinuum patiebatur,

illorum Sanctorum reliquiis:

ac de distinctione S. Plechel-

oculorum dolore

quemndmodum

hacc a Ouiliel-

mo

Basel ibidem parocho narrante accepi, idque

totiviciniae innotuit,

quodipaaetiampuella.jam

adultior facta,

mihi nuper per Kercken trnnsclnris

mi ab
J. S.

alio fere

synonymo.

eunti cornm pnrocho suo, domino Smets, asseveravit

,

eratque

adeo

luminibus
in iis

ut

ne ullusquidem naevus aut caligo

reret.
pv$t iUustra-

appa-

Habes,

Stitdiose
et

lector

Commentarium
S.

Bol-

tximaBollando S. Odgeri

landl nostri

Vitam

OJgeri ab ipso ad

nnnus fert 1 Coepit itaque hoc modo locus hactenus negiiiithsiinits lectusingenti demuni fidelium pietate frequentari, qui zelus

<tb

Vitam,

prelum paratam ab annis fere nonaginta. Sic ad 8 Maii S. Wironis et ad 15 S. Plechelmi datce
sunt Vitae, quas simul cum hac illustrandas suscepit Bollandus, quia Sanctorum iltorum gesta invicem erant connexa. Porro, licet in scriptis a

dum

identidem accresceret,

obitu iUotvnR
illu-

Sanctorum
cdebratus,

strissimus dorainus Angelus d'Ongnyes,

qui

in

praesens Ruraemundensiecclesiaeantistesprffieat,

jubilauim millesimi anni in eadem ecclesia de Berg nnno 1706 ab undecimn .lulii per octavam

Bollando nihil mutare, nihil addere aut demere vokierim; omittenda tamen non existimo, qum post obitum ipsius reperio facta, et ad gloriam

celebrarisolemniter jussit, obtentis in id a Ponnam ante decem tifice Indulgentiis plenariis

:

saecula circa

posthwnam Sanctorum

iilorum spectantia. Qua-

propter ea huc brevitur transferam. etxlesiadeBerg 2 Joannes Knippenberg in Historia ecctesiasconsecrata tica Geldrite lib. VIII cap. iv ita habet: Hoc eotiibus Patronis,

quornm

eo

translatm
reliquuB)

dera anno (1C8G) eeclesia de Bergh, cujus supra injecta mentio, ex fidelium oblatis, ac ipsiua

etiam antitistis, nec non canonicorum liberalitate jam restaurata erat. Hanc episcopus in honorem sanctorum Wironis, Plechelmi et Qtgeri (antea sanctos apostolos Petrum et Paulum patronos habuerat) decima mensis Maii hoc anno consecravit, repositis
inibi

idem fere tempus sub principatu Pipini Herstallii eosdem Sanctos imbi lixisse sedem, Annales, et quae supersunt memoriffl, passim astruunt ; erat autem in dicto jubilaao tnntn populi nftiuentin ex vicinn etinm ditione Julincensi, Leodiensi ac nostrn Gelriensi, ut non ecclesiam dumtaxat, sed et montem, in quo sita estecclesia.castrorum instarimpleret f quaetiam
occasione antistes
raillia

quinque circiter hominum SacraraentoGonhVmationismunivit. Uartescriptor.

nus laudatus
5

Jam

vero,

cum ad

S.

Pleckelmum non minus doUandvm,

qUi S. flrrhrt-

patronorum

reliquiis

spectet

episcopus quippe quatuor ab ante diebus, canoin ecnicis ac parocho de Berg inspectantibus, cathedrali Sanctorum, quos dixi, reiiquias clesia singulis etiam divisit etiara minutissimas, ut de ecclesia recens extructa patronis sacrum pignus

appendix, quam adS. Odgerum, /mum titstinbet et alia qucedam dc eodem Sancto hic obser- ijuit ab flpisco vare. Monuit Sotlerius noster in prafatiuncula, DO CottB '"i-

hm

'

die 15 Julii ante

Commentarium Bollandi

de Ple

didtv.

(mpu-

chelmo data, quaoccasione Vitas SS, Wironis, Plechelmi et Odgeri tam oito illustrandassusceperit

gnai Vagiu

indubitanter possideret: quibus hunc in modum ad diem paratis, comraunem supplicationera

.cujus fabulasl

duodecimum ejusdem mensis

indixitepiscopus.

Bollandus, nimirum quia Pseudo-Marcellinus, Martii tn S. Suiberto detexit, hisce Sanctis errores invexerat, aliquot etiam de
erroribus Addere potuisset Sollerius, alicujus ex

Parochiani igitur de Bergh, et qui in confinio

tenerant pastores, indicto die Ruraemundam quas in feredunt, designatas reliquias allaturi, locatas in humeros tro aut capsula decenter pastores quatuor, comitante episcopo sumunt

primarii etiara civitatis ac clero Ruraemundano; frequentes lumine agmen sacrum viriadmodum fidehum ornabant inter affluentem de vicinia atque ita hymniscanticisque per viam

Pseudo-Marcellini patrocinium susceptum essea Bollandi de Pagio, priusquam impressus esset Cornmentarius, in quo error ille S. Plecheimo Bollandus ad uberius refutatur. Rem expano. Commentario de B. Pippino duce 21 Februaritin illum 49 observavit breviter, S. Ptecltelmum

num.

quiprope Rurcemundam diu habttavit et defun Berstallus quandoque et cui Pippinus

ctus estt

turraam,

sacrapignora laudantesac benedicentes Deura, mox de Bergh deponunt; antistes inecclesia ubi ecclesia in ea Sacrum celebrat. Ast primum populi multitudinem non caperet, conaffluentis

habere placuit cionem sub dio extra illain Sanctorura fideliuin devotio atque autem
rita

ea
:

dicitur,alium esse conscientice maculas exposuisse anno 731 a Pechthelmo, quem Beda scribit fuisse "//"" Casfi' rpisfopum. faicqtw rat/onc i' lW ,iiihv toV;Nnm lTtuncanni abobitu Pippini Her Patjius vv.ro in Critira ad anatalli

effluxerant.

rae-

num

734 num. 4
et

recitatis

quam

miraculo fuerint grata Deo, potenti id

subjungit:

Verum vana haac

Botlandi verbis haa ratio : Pecthelnraa

>:a>ca

ibidem tunc visum

rwipit,

cunctis testatum voluit. Kercken 3 Erat in vicino pago de

hha aediCatharma .nomine sexennis, tui, seu custodis, raorbo orbata vnu nulla h<ec ante biennium ex mater medicurum opera juvari. Puell poterat
:

amplius annos Pippino Henstallo J auctores, qui de I ecsuperetes esse potuit, et socium doeum Wironis fuisse

enim 17

the locuti sunt,

adoptavit auctor cent Hanc Pagiicrisim Sed utriusque opt<' PUchelmo. Sacrmmu. i ^*-' r J ntonem

Batavm

i;i(i

DE

S.

EUNUCIO EPISCOPO CONFESSORE

fabnfis pleno , orta est ea recentiorum
opinio.
I)

AUCTORF.
J.

s.

hiitc

argunun

nionem refutavit abunde Bothmdos, in CommenVitce S. Plechelmi praevio 3, ubi suam srntriitifi/n maqis exposuit et sfabitivit. Aflamen cum Bollaiufus fanto minusprawitario

Ipse

autem Paqius

ad annum 690 nnm. 3

aqnoscit,fabulas Pseudo-Marceiiim refutatas esse in Opcre nostro, variaque errata de SS. Colum-

tum Bollandi
exponitur,

dere potuerit objectioncm Pagii, quanto

ptior est
ini>ts
;

illa ine-

bano, Ceadvalla, Judoco, Winoco, Aidano,

nifestata. Boftandi ca laus est,
tribuif,

Wi-

vim

rationis, qua>

vana

visa est

Paqio,

rone, Plechelmo aliisque, certis argumentismtf-

et deinde ad objectiones Pagii BoUandus nnm. 41 dixerat, S. Plerltt Imum cum SS. Wirone et Od^ero, post pra>dicatum Evangelium, sedem fixisse ad Ruram ffumen in monte S. Petri, ut ipse quoque Pagius

nponam,

quam Henschenio

rrspondebo.

ad

thelmum

Martii in S. Suiberto 4, ubi PechCandida? Cascc episcopum similiter a

1

S. Plecheimo disfinquit, ita de utroque scribens: Erat autem hic (Pectheimus Candida? Casa>episcopus) Anglus, vir doctus, S. Adelmi discipulus, qui et a Bonifacio
sultus Iegitur.
S.

id factum videri circo annum 700. Per verba autern sedem fixerunt, sedificato moQasterio, insinuavit Botfandus, tres illos Sanctos
dirif, r/oi /iddit

Verum

perlitterasnonnumquam conillo senior haud paulofuit

uti et S.

ibidem deinde habitasse usgue ob obitum, quem//dmo/hi/ii /fr s/noufis rrrto ronsfaf. /fr/q/ie
/ir/riuissa

Plechelmus, cui,

Wironi,
confiteri

solitus
etc.

qum

erat Pippinus
alias rationes

dux peccata
et

Non
dis-

erant a Bothmdo, a-quivaiebant huic

hoc loco affert Boliandus ad

propositioni : Plechelmus fuit in Gallia, vivente

tinctionem probandam,
tis

Pippino Herstallo, ibique mansit usque ad obitum. Deinde wguivalenter hanc subdit : Atqui Pechthelmus, de quo loquiturBeda, anno75l, id est, annis septemdecim post mortem Pippini,

argumenmanifestavit Pseudo-Marcettini errata non

certis

tamen

modo

de

aliis

Sanctis, sed etiam de Plechelmo,

ipso judice Paqio.

8 Itaque facile videbit studiosus

sibi

lector,

Paqium

unde Pugius

degebat
conelusio

in Britannia.
:

Er

quibus sponte

ffuit

hwc

Ergo
fliit

alter ab altero distinguitur:

nam

idem non
ratvmes Vugii refiir

simul aut mortuus aut vivens in

quoqtir

non minus contradicere quam Botlando, enm lw eum womn eamdem scntcn/iam uno loco probet, aitero im- ^mHt laP sm exjionitur. probet. Verum quantum rxistimo, Both/ndum ex
i

GaJIia Jidgica, et vivens in Anglia.

t

mera
rrrutiamus.

inscitia oppuqnavit,

quod non

vidisset )

itam

NunC Paqii

s/nqoia

ittii/itf

Pectbdnius, iiu/uit, 17 et amplius annos Pippino Hcrist.all superst.es esse potuit. Sujipona-

mus id Ua
in

esse.

At saltem idem non fuit simul

rt

nonsatis perciperet. Nescivit, opinor, S. Plechelmum in Betqio morfuum esse et scpultum : nescivit jam seniofessum fuisse, dttm in Monte S. Petrisedem
fixit:sed credidit rcdire potuisse in Anqliam, ibique episcopatum administrare et mori. Disputare iqitur voluit dc controversia, cujus fundamcnta ignorabat, quod non vidisset monumenta ad S. Plechelmum spectantia. Ha>c paulo proli-

S. Plechelmij idcoqur rationem Botiandi

Monlr S. Pefri ad Bur/nn,

eodem temest,

pore in Britannia. Dein/fr verisimile non

S. Plechelmum annos septemdecim vixisse post

Pippinum. cum Vitaipsiusnum, 11 habeat,Montem Petri fuisse donatum a Pippino , guando

S. Phriiriiuiis
fiqit

jam

eraf senio fessus.

Id Paqius

eirca

annum
/trtfeo

700. Quis igitur credat,vi-

rnm
quit,

xius deducere vohii, ut studiosus lector intelliqat, quam frivolis rationibus subinde impuqnata sint

senio fessum

deinde superfuisse

ad annos

friq/ut/t?
qtii

ad Paqit/m : Et auctores, inde Pecthelmo locuti sunt, eum WiHrre dirit Paqius,
anti-

Majorum nostrorum a viris etiam maqni nominis. Possem. phtrima id 'qenus exempla adscripta

ferre

at satis

erit, si lector inteliigat,

non

solere

roniS BOCium fuisse docent.

//ut/m,

nos respondere

adarqumenta adversariorum,

nisi

sed non potuit adducere ullum srriptorem

//ui

ubi iocus occasionem prcebet, aut alia ratio

id

habeat

Ex

ad id

Pscudo-Marcefiino

faciendum

invitat.

DE

S.

EUNUCIO EPISCOPO CONFESSORE

NOVIODUNI IN BELGICA SECUNDA

J. s.

YL L OG E

Sancti cultus, corporis translationes, episcopatus ejusque

tempus.

SfiC. VIII

ANTK

eS. Eunucio varii hodie meminerunt recentiores

AN. 7iS.

martyrologii,
/01/11

seruti sunt Frrrorius et Canisius, et e recentissi-

Memoria
Sanctiin
recentiori'

bus Fastis,

guidem noiuiiuttmn rrperia ; sed et Eunutium, Eunuchium. Enuchium vel Ewicirliiuui apud sciiptores Galios dictum video. Morilu/s

i)

nonnihii nomine:

mutato tamen Kumiciuin ,, p l U -

mis Castellanus ac auctor Martyroloqii Parisiensis,

quiomnes

S.

Eunucium

breviter

memoranlut

dum

lamts ipsiusmetnoriam in additionibusadUsuarsir anuontittl : Eodein di, Sancti Eunueii

episcopi

Noviomensis

et

confessoris.

Molanum

cpiscopum Xoviodunemem seu Noviomrnsem, uti et Saussayuseloqio paulo prolixiori. Molanus de eodem agit in Xatalibus Sanctorum Beh/ii ad eumdem hunc diem, ubi observat, eum haberim Kalendario Breviarii Noviomensis; sed cum adjeetione Nihil fit.
:

2 Deinde

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

ZDeinde tamcn de Eunucio
cjus cultus

'117

facta

est

com-

memoratiOj tertiaque
u/ disco
/:/

lectio

de eodem recitata,

yoviomi,
,,,,

sacra virtutes magnas ederent caput (imo corpus) venerandum Radulphus episcopus Novio,

.1.

Tamaci

Breviario Noviomensi,
in

sum

est

anno 1630:

quod impres eo enim ad \QSeptem-

bris prcescribitur

mensisad monasterium transtulit sancti Lupi, a sancto Eligio fundatum, cujus jam nomine
cujus dicta dc miracidisS. Eunucii ex mera conjectura videntur profluere, cum nulUbi quidpiam de iis inveniam,
firii

Officium trium iectionum de Octava Nativitatis beatissimm Virginis Marice, in quo lectio tertia e?t de S. Eunucio episcopo et
confessore, cujus et in primis Vesperis et in

insignitur. Hactenus Saussayus,

Laucommemoratio. Ej litieris anno L670 adPapebrochium nostrum datis de eadem commemoratione etiam constat. Guiliehuus Gazet in
dibus
fit

nullaque miraculorum mentiofiat t'n lectione Ofdc Sancto. Vix quidem dubito, quinS. Kunucius miracula aliqua post mortem patraverit,

cum Sanctorum
soleat inchoari.

cultus occasione

miracuhrum

Historia ccclcsiastica Bclgiipag. 21

ecclesia

affirmat, in

At nollem asseri similia sine ido-

Tornacensi die 4 Septembris celcbrari Offichtm S. Eunucii ritu semi-duplici. Sammarthani etiam tom. III pag. 812 ita habent : S. Eunuchius vel Ewicichius 10 Septembris in hac ecclesia {Noviomensi) in Tornacensi die quarto ejusdem mensis illius memoria recolitur. Verum
hi falluntur:

neo testimonio. G Quod spectttt

et et

ad

episcopatum
in

Tornacensem, hic
Mirceo.

Voviomensem aHquitantom dubium vocatur Molano co^rfsropum

<t

Audiamus priorem, cui alter adhmret Nihilaliud,m^i/,d. legi^mterquamquod Demochares vigesimo septimo loco inter Novio

'" ss
'

""'""'

ESSE**

namCousinus Gazeto posterior

lib.
II,

in

menses episcopos, qui simul eranl etTornacenses,

Historia

Tornacensi
S.

cap.

xli

scribit,

nullum Tornaci de
de Eunucio inveni.
Qorpus Sancti
translatum

Eunucio

fieri

Offichtm;

nec eoo in Bremariis Toruacensibus mentionem

3 Reliquice S. Eunucii variis vicibus franslatce
sunt. Miraius in Fastis Belgicis

Guidonem ponatcum sanctoEunucio. Unde coepiscopus videtur fuisse,non autem primarius dicti loci praasul. Vernm laudatus Cousinus ob
servat,

babiiem, quia
nacensi,
ei in

hanc opinionem non esse admodum proS. Eunucius incatalogo Ms. Toralteroper

ad hwic diem de

Meyerum
;

edito,

ponitur

tfiift

translatione hcec scribit: Caput ejus Radul-

soius ut episropus.

Buzelinus jam laudatus ds

loquitur

phus Noviomensis episcopus circa annum 962 transtulit ad monasterium S. Lupi, quod nunc S. Eligii dicitur, extra muros Noviomenses ab eodem Eligio fundatum. Idem de corporc translato scribit Joannes Cousin, quem laudat Mirmus,
in Historia

opinione Molani
ciuin
illi

sic

Qui dant Eunu-

Guidoni socium potius, quam successorem, milii placent; quod in contrarium tabulae ducant, in quibus is post Guidonem pontifex nuncupatur.Hunc insigni virtutum lumine

parum

Tornacensi
suo

lib. II

cap.

additque

claruisse accipio, et ob singularis vitaamerita

servatum Nescio cur Mirmus scripserit caput, cum Cousinus, quem laudat, corpus translatum asserat.
illud

ibidem

tempore

fuisse

Noviomensium Sanctorum
fuisse.

At suspicor memorhe lapsu id contigisse, prcesertim cnm etiam Molanus in Natalibus Sanctorum Belgii, Guilielmus Gazet in Historia ecclesiastica Belgii pag. 251, Joannes Buzelinus in
Annalibus
Gallo-Flandricts Ub.

catalogo insertum In lectione Officii etiam dicitur fuisse episcopus NoviomensiSj atque eum in catalogo Noviomensium episcoporum recensent cum aliis
plerisque
tiance
par/.

Sammarthani tom. III Gallim Chris812 inter Guidonem et Eliseum.

est,

Quare saltem mihi probabilius

revertt

Ulpag.

90, et

fuisse
:

ecclesia*

Noviomensis

et

episcopum Torna-

laudatum supra
corpore per

Breviarium

Noviomense de
tnonas

censis

num

Radulphum episcopum ad

mocharis, ubi habet

terium S. Eligii translato consentiant. Erravit igitttr Mircpus, et errorem ipsius adoptavit laudandus infra Saussayus, qui etiam caput pro
corpore habet, quia Mirceum, opinor, pra> manibus habuit.
Dorfts vicibus,

antiqua in separat Ms.

7

apud nos ad caput xv f)eGuido cum Enucic-j ///"// margine adscriptum reperio : Hos
etiam
:

nucii vatde esse obscuram.

Laudata Officiilectioinsinuataitatem S. EuHoc enim modo iuei

obiitsaculo
""''

vm
'

""

tH
'

choatur: De sancto Eunocio hujus scdis episcopo,

4 Nicolaus de la
in litteris

Haye decanus Noviomensis

datis de
secutis

quando

impositus .sit, quanto tempore mode-

celebmtaqw
translationis
festivitas.

ad Papebrochium anno 1G70

ratus, quibus rebus

nomcn
esl

sibi fecerit, etsi

vix

dicta translatione aliisque deinde ravit sequentia : Ipsius corpus pluries transla-

memo-

proditum videmus; non

tamen intantare-

rum
est
:

et

temporum

densitate

nomen

cjus ot sanc-

tum,

scilicet

10 Kalendas Julii ad ecclesiam

Eligii
:

titatis

decus obscunun. Hac una laude clarus

satis est clarus,

S. Lupi, quae etiain S.

nuncupata
Julii,
fit

est,

in

quia sanctus.

Attamen

suburbio Noviomensi lationis pari die anniversaria

coenobio S. Eligii
:

6 Idus

cujus transJunii

quoniam
ttcm
et

in aliquot catalogisponitur inter Guido-

solemnitas in
21

Eliseum, exastate Eliseicognita utcumque

demum

die

an.

innotescit cetas S. Enucii.

Etenim epistola Zacho>

1059 , quo sacrum illud corpus transiatum est perCarolumde Hangest, qui cathedralem ecclesiam et dictum S. Eligii coenobium simul moderabatnr, a minori sacello in templum majus, majori ac depositum in una capsularum, quae innitebantur. Hactenus devariis corporzs altari
translationibus.

rim Papai ad Raginfridum Rotomagensem alios~ qttc (i/tliitf cp/sco/jos, /jiuiiu HarQnius in Antut/ibus rtrtc recitavit anno 748, ut liquet ex epistola ibidem a ejusdem />" harim ad Bonifat ium Baronio prmmissa, etiam imcripta est Elisaso Noviomensi episcopo. Sedebat igitur Elismus, successor S. Eunucii anno 748, Ua Ut rnartem
,

5 Nunc audiamus, quid de gestis Sancti af~ Sawtus episooEunuchii epispus Noviomen- ferat Saussayus. Noviomi sancti hujus sis et Tornacopi et confessoris, qui post Guidonem censis. connexae erant, quse et Tornacensis ecclesiae et regubernaculs capessens, piis vitae institutis
,

748.

Eunucii figere Uceat seculo vm mih- annum At vicinam magis anni emortualisinvestigar tionem aliis relinquimus, <l<>ucc plus lucis uffulgeat. Cointius guidem </>i annum 747 num. 25
S
ait
:

\d

Daum

transiit

hoc anno sanctufl Bunu-

ligionisstudioindefessoadmirabilemseprffibuit: sanetitate, testificataque etiam divinis miraculis

est read repositam priorum laborum vocatus pignora munerationem. Hujus divini Viri cum Septembris Tomus ///.

cius quarto Idus Septembrifl.

dcfinitiones
,/t/ci/rr

M arbitrarias

illas

temporum
.

in

CointH Annalibus

fre-

rrpciittttt

scd

nnmquam

probare pofi

SUllius.

78

DE

618

ACTA SANCTORUM
D

DE

S.

COSMA ARCHIEP. AFRICANO

PANOMI
1N SICILIA

c. s.

COMMENTARIUS

S T

RI

I. Memoria in Martyrologiis et scriptoribus Siculis: gesta ex probabilibus conjecturis eruta patria forte Panormus
:

ritOIUItlLIUR

etdVius Cajetanus e Societate Jesu in suo

Siciliam

ratione delatus advenerit

est,

incertum

ANROH60.
S
,

Martyrologio Siculo, quodin Idea Operis

item mihi
dunt,

an

is,

ut quidam ex fama tra-

Cosma
SicuUe:

de VitU Sanctorum Siculorum exhi-

ulliu eco Vas-

t(s

Prcesulem nostrum bis commemorat, videlicet ad diem 10 Septembris et ad 10 Octobris. Priori toco sic habet: Panhormi,
bet,

sanctum

depositio venerabilis episcopi Cosmae

posteriori

divinam immolaret Hossit, et corpus exinde Panormum in Siciliam deportatum fuerit an causa religionis (Africana ecclesia a Saracenis, Africam tenentibus, dilacerata) seu metu
in Africa

dum

tiam, ab etlinicis interfectus

vero sic: Panhormi, translatio corporis S. Cosmse

episcopi,

seu vi pulsus, in Siciliam transgressus,

sub altare

in

est in sede

maxima.

sacellum S. Mariae, quod Utroque hco laudat Ms.

extremam
tistitis

obierit diem,

Panormi datumque optimi An-

reverentiae, ut in aede

maxima

sepelirc-

lireviur/um Pnnorm/lunum.
est

Cajclanutn secutus Philippus Ferrarius ad utrumque dfem, ei

tur. Obiisse illum 4 Idus Septembris,

Cbristuni
in

natum 1100

anno post marmor docet quod

,

Franciscus Carrera
tcr

ad 10 Septembris,

in

Pantheo

ante sepulcrum ejus

3

fuit.

Similia habct Carrera

Siculo, ubi illius elogium recitat.

Ejusdem pari-

Panthco supra memorato.

cultum agnoscunt Rocchus Pirrus lib. I SiciUai Sorrtr, Ffranciscus Baronius ttb. III cap. viii
de Vanormitana mnjestnte, utffquc rcrum Sicu-

larum

scriptores

et

laudatus quidem Baronius

Cosmam inter cos reccnsel, (/ui in Sanctorum numerum relafi, non ab ecclesia modo Panormitana, sed ab universo terrarum orbeea, qua es(, duliaa veneratione percoluntur quod tamen non videtur verum esse; cum non appareut, ii/um e.rlru 1'uuormitunum urcfitdtweesim,
par
:

Verum Antontttus Mongitorilts in Opusculo videlur tamen quod Monumenta vitae, mortis et anti- a Rogetio quissimi cultus S. Cosmse inscrfpstt, annoque Sicm r ?9 e 1737, oeeas/one ejusefctn saeri corporis anno priore elevati edidit, hcec omnia clucidare, nec inuniter, conatus est. In primfs pro rc minime
Ituf/co,

dubia

asserit,

S.

Cosmam
ct

circa

medium
ct

seculi

xii civitatis Africae, (juce

tas, alias

otim munitissima

cm-

Aphrodisium

Mahadia

Almahdia

dicta, sitague est in ora

te/te/s

mar/s Mediterranei, 20
distans, archfepfscoratfo,

></

saltem e.rfru Siriliam sacris fumoribus uuctum

tmiuiiilatum fun/ru
rl

ftiissc.

anfiqunm

esse

upud
a

pum

Adrumcto in Ortum fu/sse. Nec vero deest

qua id

vertsi-

Panormiianos
dis

s. Cosuia; nosfr/ cuftunt,

exdicen-

eonstabit.

Neque

obest}

quod

priori loco

m/te rcddat. Rogerius, qui in Sicitfa id temporis regnabat, vir betiicosus et fortis, minor&m Afri-

Cajetano venerabilis tantummodo

titulo decore-

cam
tos

ufjcjressus,

Tripolim, Africamaliaqueoppida

tur

id enim vel ipse, vel laudati ab co Breviarii

(eeit,

fel/c/ter eepit, ut intcr afios

Ms. uurtor
tuiius /n

quia

/s

tHulus in ep/tapit/o tnfra

(Juiu ct fpsc Cuje-

testatur

Htujo

a Mongitorio laudor Fatcaudus scriptor coatvus

in

rrfrrrmfo utt-uriplus

frtjitur.

U/storiat Sicilim

apud Muratorium
:

Rerum

Animadversionibus ad Vitas Sanctorum Siriiiw ostendit, insignes alios Sanctos sicquoque

eompeilatos fuissc.
i-ttiui, tjrst,,,
et

Itaiiearum
bariae,

scriptorfbus tom.

dc llofjer/o htec habet

VII cot. 260, ubi Tripolim namque Bar-

\an

ilu

rertu

sunt
ilis,

Sanrt/ pitriu,

oitas ,

mwtis gmus gesta, sedes episcop

:

mortisque genus

et iocus.

nontia certa

Apud Franciscum Baronium moxcitatumperperum (eijitur : S. Cosnias, episcopus Puuormitanus; nisiforte vox Pan< rmitanus patr/um, non episcopalem sedcm designet. Perperam pariter
,

Africam, Faxum, Capsiam aliasque plurimas Barbarorum civitates multis sibi laboribus ac periculis subjugavit. Consonat anonymi Casinensis Chronicon in laudata Muratorii coitcctfone tom. V, pag. 142, in quo legitur ad annum 1145 rex Rogerius cepit Tripolem rursusque
;

Jacobus Adria

in

dem Conum
eojr.js

di.iit,
;

Topographia Mazarim euminterque Pattormitanos episttt

numerur/t
et

obsrtrant laudati Hovchus

ad annum 1140 rex Rogerius cepit Africam. Dc eadcm Rogerii expeditione Africana videri potest Pagius in Crftica Uaronii ad annum Christi 11 10, num. *J5, annumque 1147, num. 20
etZl ubt monet, pro annis 1145 ct 114G substttuendos 1140 et 1147. Mongitorius tamett, laudans
%

fuissc

episcopum quume/s dc loco episcopatus, mortisqitc gcnere uou ilu con-

Pirrus

Cajetanus,
u/ios

Africanum
esf
,

upud

rertum

Autjustinttm luveges

de VltlS Sanctorwn S/c/tar ijrntinum scnlrnttum, nifrff ipsc dv/in/ens,

irniaf.

Cujrfutnts fom.

pritnum
rationc
:

ctvtlatem Afr/curn anno , eupfuut putat, nescio, qua ductUS eerum /d anuo 1147 pottus /ttttjcndum

UBO

proponit

his verbis

Beatus Cosmas, incertum,

esse, vu- itiuduto

4

cujus sedis in Africa episcopus fuerit, quare in

Pagio colligimus. Existimat porra Mongitorius, S.

Cosmam
hac

DIE DFXIMA SEPTKMBRIS.

019

A
circa
sec.

hac occasione

civitatis

AfHcm episcopum

crea-

infidelibus

iucdium
flpttco-

pulsus,

twesse.Etsamomninoveri$imilee$t,aliquem ea
dignitate insignitum in recens subactas infidelium terras a ChrisHano rege Rogerio
/nsn/jttin,

Panormum

advenit.

Idem

AUCTOiu-: C.
S.

x"

pusinAflrtr ui

missus

eSSC,

missum fuisse. utautem hunc Cosmara credamus, suadet vetus

marmoreai
tabules scpukrali
litteris

nobiscontirmatural). Roccho Pirro, qui cum dicti regalis sacelli canonicus esset, ehartam illam m manibushabuit, scripsitque d,> Nicolao

Cantoreanno 1226
<

Huic Nicolao fuere

clesiae

assi-

iiunta niiiina

bmia

Gotkicis incisa, prout

eam

cathedralis

et

infra exhibemus, estque

b
o

S. Nicolai Afric,

kujusmodi; Inhactumba jacet Cosmaa venerabilis archiepiscopus Africanus, anno Dominicse Incarnationis lloo, Indictione nona men.sc Septembris die 10. Favet, inquam, hcec inscriptio :

cum

archiepiscopus Africie

Cosmas, una cum bonis

mum
geret.

venit,

sute ecclesiie PanorutaSaracenorumtyrannideaufu-

nom

czon Cosmas

ille

archiepiscopus Africanus

hic dicatur, et adjectum tempus,

fuisse apparet,

quod emortuale rerum eventui optime cohcereat

cuquc a Saracenis capta,

omniuo guoque verisimile est, hunc ipsum esse, quemrecenssubjugatmdiUoniaRogerioepiscopum datum fuisse credibile est. 5 Pagius enim in Critica Baronii ad annum 1159, num. 18 et 19 refert Abdelmumen Almohadumimperatorumseuprincipem,regnanteapud
,

Ex tabuiis ecclesiw sancti Petri. Et vero illorum bonorum elenchus in pergameno servatur in eodem archivo, ex quo liquot, ea splendida pretiosaque fuisse. 8 Eactenus Mongitorixts : verum illa Rocchi pini verba sanctum Anfistitem nostrum adseculi/i/i

Boccfo

etr orcorrectus

xin,

ram

pcrtrahtiut

quo prcedictus Nicolatus floruit, perpe; quare existimo, eum scribere

intendisse, Nicolao circa annum 1225 assignatam fuisse supeilectitem, quam S.Cosmas Panormum

olim appulsus,

Siculos Willelmo, qui Rogerio patri successerat, capto Tuneto,Almahdiam siveAfricam obsedisse;

ex Africa advexerat. Vellem tamen, ut Mongitorius utrumque instrumenlum

rjuoaT landat, produxissct, ut dispicen licuisset,
.

cumgue eam

vix expugnabilem cerneret,

relictis,

quce illam terra marique coangustarent copiis, reliqua Siculorum in Africa oppida subjugasse,

tandcmque Africance urbis praisidiarios, rei frumentari e inopiaadextrema redaetos, eam quoque

uinim Sanctusab urbe Afrka potius, quamab Africana ditione, qurn Siculis parebat, archiepiscopus Africanus dicatur. Porro ex adductisratiouibus parum verisimilis //t ea opinio, quam apud Cajetanum, num. 2 relatum, quidam ez fama tradunt ; videlicet Sanctum nostrum cttm

urbem Abdelmumi

tradidisse, pactos tamen, ut

licetyet.

sibi reliquisque incolis in Siciliam reverti

divinam Bostiam
cis

in

Afiica immolaret, ab ethni;

Pluribus haic narrant Romualdus Salernitanus in Chronico, Hurjo Falcandus in Historia Sicula,
ct Fazellus

interfectiQn fuisse

prasertitn

cum

de marty-

rio vetus sepulcri inscriptio

de Rebus Siculis Ub. VII, cap.

iv

posterioris decadis, sed sine

anno : at laudatus Pagius exNoveirio ostendit, urbem illam hostibus traditam fuissc 21 Januarii anno 1160, quem

altumsileat, nec ullum aliud instrumentum laudettw, quod de eo memi/wr/t.

Eaud

ita

certa sttut

qurv de S.

Cosm
; et

R aHones, ob

patria a nonnullis t?'aduniur.

Panormitanum
ipse

quas

i>"ti ia

annum

pnr/tcr notat Casinensis

:

nicon his oerbis

anonymi ChroAnno 1100 Masemuti oeperunt

fuisse censent varii a Mongitorio citati

Panormitanui

quoque,
colligi

etst

fateatur, id sibi certo non constare,

Africam.
Vauomium
apputisse,

qua occasione Archiepiscopus Africanus anno 1100 Panormi

6

Ex

his sane rccte intelligitur,

ijuas

ibique murtuus
esse.

tamen putat ex quibusdam conjecturis, ex eodem subnectimus. Cum, inquit, Africse archiepiscopus electus fuerit a rege Rogerio,qui

defungi potuerit, quemadmodum ex epitaphio habemus. Potuit scilicct cum prmsidiariis reliauiui

quisque urbis Africce Ckristianis incolis eo ipso Pauormum appulissc, ibidemque postpaucos

Panormi regiam habebat, cumque post occupatam ab infldelibus Africam Panormum redierit, Panormique Yita functus sit, wt alibi quam in
urbe Panormitana ullum ipsius oultus vestigium
occurrat, indicia sunt,

menses mortem oppetere, quam toleratce in obsessa urbe molesticSf dolorque cx Christiana? religionis
in Africa

qua ipsiua in nac urbe nativitatem faciunt verisimilem. Quare ob hffic

damno

conceptus forsitan mtaturarunt,

forsitan aliave

Bo3C,inquam,omnia admodum verisimile faciunt, S. Cosmam nostrum non diu post annum 1146 a Sicilice rcge Rogerio in subactam Africce partem episcopum missum esse, indeque anno 1100 in SiciUam reversum, Panormi obiisse : nisi quis
contendere
translati in
velit
,

cus

momenta inducti sunt FrancisBaronius de Majestate lib. III, cap. vni, Augustinus [nvegesin ApparatuPanormisacras,
1).

Vincentius Auria
dicerent.
al

in Cruciflxo, et P.

Joannes

Amatus de Principe

teraplo, ut

eum Panormitaecclesie

num

Insuper quaedain Qlius iuiago

in

laudato epitaphio tempus

sacri corporis, non ohittis

paulo minus
parceciali S.

uno retro seculo picta in

\\\

tumham

Nicolai la Kalsa diserte ostendit

iiujus ecalesise

designari.
retur,

Atprmterquam quod
veteris

id gratis asserei/tstru/nc/iti

illum fuisse Panormitanuin.

Monqitor/as

cujusdam

ubi etiam ejus

meminit, in quo eum Ponor/num ex Africa reversum dici asseverat. Juver/t /psa Mongitorii verha ex Italico Latine Iiic subtexuisse. 7 Tum ( am/ssa AfricaJ sanctus archiflpiscopus Cosmas una
Christianis
incolis
id

media porticu slangulis, qui inter arcus intercedunt, Panonnitani Sancti depicti visuntur, et in eo quidem, qui secundum inter tertiumque arcum medius v^, S. Cosmas in babitu pontifl-

saera

swpellex

servata fuit

cum omnibus urbis Aiiioae Panormum reversus est.

abauctoribus expres.se non

pedum pastorale cum hac Bubscriptione S. Cosmab Pan. Quam ob rem oredamus necessdest,eum militise
qali

depictue cernitur, dextera

tenens,

Quamquamautem

ecclesiastics adscriptum,
\i\issd, quss

iis

virtutibus

ornatum

fcradatur,claretamencolligiturexquadaincharta archivii capituli S. Petri in regali palatio Pa-

eum

in

ecelesiastico statu cunotis

normitano, in qua legitur, ecclesiasticam Saucti quae post ejusdem mortem supellectilem in annum 1160 incidit, sequestro depositam et
, ,

venerabilem reddiderint et Rogerii regis, qui iiiuiii) Sicilia dominabatur, gratiam ipsi conciliarint.

10
tur,

//"''

sunt Mongitorii argumenta,

\ntistitem
biTi-i/cr

post G5

annos

ab

obitu

anno 1225
;

dona-

sanctum

quibus Panormitanis addere cona-

nrilitm

tam

fuisse praedicto sacello regali

in

ea autem

qua-que

examinanda

sunt.

Et

pri-

donationeexpresse dicitur essesupellex civitatjs

Afric, allata ab archiepiscopo Cosma, duin ab

lnilill tji/idrin c.r

arqa//w/i//s iniii/ ainitiiia debke

licet pro

apparet; etenim

eerto haberemus,,

quod

admodum

620

DE
Panormi regiam

S-

COSMA ARCHIEPISCOPO AFRICANO

Cosmam
a Bo13 Deindc subjicit geminam inscriptionem D quarn infra exhibcbimus, ac mox proscquitur. probatw ez Ex hoc altari rursus B. Cosmas corpus in sacel- Octavio lum cui nomen sancta Maria, translatum a Cajetano,
,

AUCTORE
c. s.

admodum probabile
geriorcgc,
video, cur

diximus, S.

tenente, subjttgahe

datum fuisse; non Panormi potius, gttam in alio Sicrltce oppido vel vico naius dicendm sit; cum sancii
Africanoe ditioni episcopum
Viri

Csesare Marullo

archiepiscopo Panormitano,

fama, ex quolibet regni Siculi loco fuisset oriundus, vel ubicumque in Sicilia dcgeret, Bogerium inducere potuerit, ut curn prce ceteris ad /d muneris promoverct. Nec plus evincunt reliqira, qua* de Sancti in urhem Panormitanam ex
Africa adventu, obituque ac cultu ibidem, nec
alibi, antiquitus

qui a?dis elegantiag studiosus altaria ad columnas demoliri jussit, sacellaque a l?eva ecclesise sedificanda curavit. In animadvcrsionibus quoque pag. 58 sic ait : Exstant antiquae sanctitatis et B. Cosmse cultus excepti testes jurati a notario Antonino Camalio, auctoritate jussuque Didaci Aedi archiepiscopi Panormitani, anno Domini 1598, 6 Idus Octobris quod instante me factum. Vehementer enim angebar, pene extinctam Viri
,

vigente subjecit.
aliis

Nam

quis neqet,

potuisse

Sanetum multis
ftliot

de causis, capta a
accersi, vel eo

Saraccnis ipsius sede episcopali, vel a rege Willelmo,

Rogerii

Panormum

clarissimi

memoriam, quam majores

percoluissent
:

nostri insi-

sponte eontendere, ibidemque paulo post mori, quamvis in ea urbe minime natus fuisset ?
exponuntur.

gnibus
sculari

officiis

nam

orare ad ejus

sepulchrura, accendere faces ac lampades, exo-

(Juod aufcrn sola Panormus ettmdem antiquitus coluisse legatur, fieri id potuit ob mortem
1 ]

saxum

illud

beatum, in quo condebatur,

operari sacris, ac precibus invocare ejus nomen.

antiquis temporibus in ecclesia Panormitana Cosinae episcopi festus dies peragebatur 4 Idus Septembris, ad quem diem in antiquo Breviario Ms. ecclesiae Panormitanse, in praefixo Sanctorum Kalendario ita scriptum est In urbe Panormo, CosMjE episcopi. Intermissus est festus in ea ecclesia dies posteaquam Breviarium
:

modum

ibidcm obitam, corporisquc sepulturam; quemadcentenis in locis varii Sancti ob delatas

Jam vero

co reliquias honorantur. Pictura denigue, de qua mcmruit Moitt/itorius, docct quidem, qnte fuerit
scculo
xvii

quorttmdam

Panormitanorum

de

Sanctipatria opinio ; sed ipsius vetustas idonea non

i

eam non probat, cum sit ad persundendum.

Quarc iim tifia in a/terutram partem argumenta non suppcfaitf, S. Cosmae patriam irt dubio relinquo, paratus
cruditi certiora pro hac

eum Panormitanum dicere, ubi opinioue momenta prodolendum hujus sancti

obliterata esse, ut

V servari cceptum. Bactenus Cajetanus. 14 Bisce omnibus consonat Mongitorius in laudatis Monumcntis, in quibus fol. 19 pro leRomanum
jussu Pii PP.
ctione Offtcii ac Missce prceter Breviarium Ms.,

ct

Antonino

Mongitoiio.

duxcrint. Ceterum
Sulis t/esta

Prce-

prmter ca , qute ex probabilibus conjecturis hucusque deduximus, de iis nihil habeamus.

mque adeo

quod ex antiquiore aniti 1452, quodque Simeonis de Bononia fuerat, descriptum air, citat Kalendarium quoddam Breviario
mitano?
o/irrr
iri

folio ecclesios

Panor-

prre/ixum, litteris Gothicis exaratum a tribus circiter, ut opinatur, seculis. Quamquam vero ob Bullam S. Pii V, qua Romani Breviarii
11.

AlUI4|lKl oQnctl cipiid 1

:

tl-

usus prmceptus est, S. Cosmaj Officium recitari cessarit, ostendit tamen Mongitorius, ejusdem

nonnihmos veneratio

vete-

T^^^J^^^^^r^
finem memtuit de

res sepulcri inscriptiones, et

quodam beneficro srmphci anno 152G die 5 Aprilis per Jacobum la Liarda Panor-

mitanum fundato,cum oitere uuius Missce singulis

corporis translationes: cultus

pene intermissus: inspectio reliquiarum non sine prodigio.

C
Saneti antif/uus

hebdomadis celebrandce in altari (verba fundatoris sunt) S. Cosmi in majori Panormitana ecclesia atque hoc beneficium anno t quo scribe:

1737 sine interrupia beneficiatorum serie etiam perseverasse ostendit. Prceterea addit testibaty

monium

Panormi

I)

antiqttti S. Cosmffl apud Panormitanos veneratione hacscridit P. Octavius CajetaVitis

Vincentii Velardo cauonici Panormitani, qui anno 1599 interposito jurejurando tcstatus est, sacerdotem Leonardum la Liarda in dicto altari Missam ad honorem dicti B. Cosraae celebrasse, seu celebrare soluisse.

(UltUS

ntts iu

et sct/iifitfi

Sanctorum Sicilim tom. II, pag. 144 : Sane demortuo Cosma? divinos ho-

15 Vt cetera, quat
ordinatius

ad Sancti cultum
,

spectant,

Exhibetur

nores olim tributos, satis constat.

ejus sub altare conditum,

Nam

corpus
sancto-

quem virorum

ab ejusdem sepultura duplex ordiendum esL Scepe laudatus Mongitorius mar- sepukri moream tabulam scu tapidem sepulcralem, quce

exsequamur

torum hunorem

exstitis.se

scimus, superioribus

temporibus in veneratione fuit. A fronte altaris rrales c fnrro, ad ijuas |K'iitl 'ns lampas ardebat: illic fundebantur a fidelibus preces, et oscula
(

in principe templo servatur, incisam exhibet. Hujus medium occupat duplex inscriptio. Hiuc ct inde vero SS. Petri et
oeri

etiamnum Panormi

cratibus, ubi oraverant, pie dabantur, per quas

mira

fflgrotis,

At

flde pulvise sepulchro sumebatur ab qui morbosis fri^.ribus corripiebantur. vetusara, sub quam Cosmaj episcopi corpus

cum

Pauli et utrique adstantis angeli effigies eidem saxo insculptai sunt. Ego solas epigraphas ex
Mongitorii tr/po, nonnihil tamcn contracto , a chalcographo nostro ccelandas commentariogue
insereiidas curavi. In priori inscriptione
tttate

autca

condebatur,

uni
:

columnannn

innixa

gremio crediderim eo translatum Idus (iciolins, t^hrisii auno 130V, seu ex Africa, si Cosmas illic ferro exstinctus, seu
exloco,
ceret.
si

stetit in ecclesiir

emortcmpus uolari puftiinus ; uam licet idnon exprimatur, omnino tamen verisimile est ex iis,
quce pitnctfcnti disscruimus : altera translationis aiiuttm cihtbet. Ex Indictione quce
,

miti obitu

Panormi

excessit, in

quo

nona
tia

primum hunmverant, cum

miraculis inclares-

adscribitur, coltige Constantinopolitanam, f/utf ti i Septembris iucipiebat, quamque in Itattstt

fuisse ostendtt

Canyius

in Glossario,

ibidem

DIE DECIMA SEPTEMBUIS.

621
constaret, persiutsisse

ibidem tum etiam non insoUtam fuisse. Gollige

secundOj errorem obrepsisse Georgio GuaUhero, velcerte cjits editori, dum in Tabulis inscriptio-

facta

aliunde
si

sibipotuit,

acctorb
C. S.

eam eodem, quo Cosmaa

Porro
drali rc vera

obierat, annocontigisse. ecclesia cathe-

saerum istud pignus in

num

Sicularum apud Joannem Graevium Tkecol.

sauri antiquitatum Sicilios vol. VII,

Ultcra
inscriptio
:

1215 hoc

epitaphium rcfcrens, pro armo 1160 scripsit 1109,

primum humatum, vel uno post mense co translatum fuerit, credibile est, illud anno 1186, quo pradicta ecciesia, teste Mongito7'io,

in

commutata.

solo

1G Hisce observatis, ipsam scpulcralem tabtt-

alio seu
fttisse.

atquata est, ut nova conderetur, in templo seusacello decenta depositum

Pirri de hoe

epitaphio

lam, prout ea apud laudatum Mongitorium exstatj et a chalcographo nostro incisa est, exhibeo,
prmtermissis tamen, ut monui, quce

18 Utut est,constat ex secunda inscriptionej oano 1369

ad ornatum
In

quam

supra exhibuimus, sancti

die lOOctobris sub

Antistitis

TjwoVim corpus "*

utrimque adsuni, Sanctorum

statuis.

quo

anno 1S69
libus pie

quadam ara
et

m meafide-

j.

tropolitana ecclesia honorifice conditum

sive

1N

HACTVIBA

cultum fuisse, sive eo ex eltero templo, ex alio ejusdem ecclesim loco tum fuerit transfatitm. E.rstant apud Mongitorium pag. 28 quatuor ocu/atorum tcstium dc hac ara reiationes, quas dic 16 Novemb/is anni 1599, Ut ipse habet, rct 10 Octobris anni \h$8,prout vu/t Cajetanus in AnimadversionibuSy arckiepiscopus Didacus Actftts per Antuninum Cai/ia/ia/n notarium,
instante Cajetano, c.re/pi
jttssif,

IACT<aSmflSVE

N6RABKARCHI
P5.AFR1MVS.
ANN0.DNICE.1N RNflTKMS.MClXIHDACTIONC NONA m.5EP?MBRfc- DIE

quu-que

i/t

ar-

chiepiscopali archivo asservantur,

Ex

hisce

unam
B

ad prmdictorum fidem faciendam, Mongitorii verbis, sed ex Italico Latinis subjungo. Dominus
Blasius la Rocca nostnc errloskr lienefieiatus, annorum 74, testabatur quod a sexaginta retro
annis, quo tempore a clericatu servivitecclesiae,
inter cetera altaria viderit altare S. Cosm, innixum columnis, quodque sub eo fuerint cratea,

retro quas collocatum erat Sancti corpus, ante vero larapas ardebat quodque coleretur adora;

X
IH:hOGAU5AIlIi6RAS

returque a fidelibus, qui rrates osculabantur, honorandq illum ui Sanctum ; quodque deinde

translatum fuerit in sacellum Sanguinis Christi, positumque sub altari ejusdem sacelli cum quodam marmorc insrripto. Similia tcstati sunt Petrtts
lis,

Visconte commissarius curia archiepiscopaA ndreas Fontana, archiepiscopalis curim

de/egatus, Andreas Fontana Beneficiatus ct Vincentiui Velardo ejusdem ecc/csia- cnmmicus. unde an. 1N80 19 Altera translatio, cujus Blasius la Rocca ad aliudaUare mox meminit, contigit anno 1580, quo simulcum
delatitm
est,

iVllliX-OCGTSiDQiMgRfiR'
templo

primum humatum

fuerit sancti Antistitis

sacropignore ca ara submotaest;quaderesic rursum B. Cosscribit Cajetanus : K\ hoc altari

corpus, ignorari ait Moiif/itorius; putat tamen, illud alteropost obitam mcnse, miracutis ciarttm

mascorpus insacellum,cuinomenSanotaMaria,
translatum
ria ad

ab Hugoiie archiepiscopo Panormitano in cathedralem ecclesiam illatam fuisse, tumque incisum sepulcrali marmori epitaphittm: In hac

a Csesare Murullo, archiepiscopo Panormitano, quiffldis elegantia Btudiosus alta-

columnas demoliri
et

jussit, sacellaque

ruravit. laeva errlrsiic a'difiranda

Eadem

habet

tumba ctc. Pro hac sentcntia laadat Rocchum Vu mtn qui in Sicilia sacra Notitia 1, lib. I Thct

Mongitorius, qui

locum, in quo tum depositum

sauri

mox citati vol. II, col. 76 9 Eadem quoque religione Hugo

Africani archiprffisulis

luec scripsit

beati

Cosraae
(

ipsins kranslat : ReliquifiB est, exp/icat his verbis sanguini, fuerunt sub altare sacelli tura Christi Virgini dicati, ex adverso sanctissim

deinde

cadaver sacrum

quem

archietamen Conum, eumque Panormitanura

ecclesiaa latere. In sacelli S. Rosalisa in sinistro usque ad annum L786 asservatm sunt,

eadem ara

cathedrali piscopum putabat Adria) honorifice in Octobris, post mensem ab templo condidit 10
ilius obitu.

ut ex dicendis patcbit.

hatlttrinatum

fttisse

Quare oportet, rursum Haechum Pirrum,SeCuUvm

:

sentenHa

pus

Rocchus Pirrus didicent ignoro : translationcm, quam seat mtdtum vereor, ne

17

Unde

htec

sedanm cunda inscriptiodie quidcm 10 Octobris, \m,idest ducentis et novempost Sanctimorannum 1160, pntcm annis,factam docet, ad mensem ex errore retulerit. mumque abobitu i/>se Rocchus, eo Hanc susplcionem movet mihi ignorasse mdea> auodposteriorem translaUonem memimU tum quod nusquam tur, tum quia de ea cx Umryio inscriptioiiem priorem dumtaxat
qui in annum irrepj Gualthero, correcto tamen, dr a/tcra aitum sdcat rrron: /rrenscat; svrit Octobrts ^quccttmipsi dc transtatione dte 10

addit Cineres scriptorem, dum loco supra citato ternitatis spe sub altari hodiediv illius in saerodelitescunt: Rosalia' Panormitan virgini etiam S. Rosalia olim /><>nisi forte eadem ara
rit

consecrata,
cultusque

20 Quis fuerit sacri corporis subeoaltari situst dicemus, ubi tumbCBque COmpositio, aptius infra solemni elevatione agemus: suffecerit de ejusdem velo altaris lur /crtorcm mouuisse, tota.m tttmbam

pm

r.islaotns:

perquas t ut vidimus, tectam, et pristinas crates, ca /r/notas, ir/n/uia- ho/mrubailtur, ab Sanrti pristina illa atque him factum puto, ut fuisse intepuerit imo fere fidelium rccatio paulatim
LenUus r
fuerit extincta.

Qwt de

re

mentoron-

querttur

622
.Mrnn;]'
('.

DE
Cajptaumnum.
illusirissimum
institit,

S.

COSMA AROHIEPISCOPO AFRICANO

;

qneritur

K! rclutus

f/uipropfer-

sacrum corpus sancti Cosmae Panormitani, archiepiscopi Africani

;

S.

ca

apud
18

chiepiscopum
itm/t.

ut jurati

Didacum Aedum artestes, de quibm

sancti

supplieavit iilustrissimo et

meminimus, exciperentur, ne

reverendissimo domo, S. T. D. archidiacono D. Josepho Stella V. G. C. S. V., pro deshumatione dicti sacri corporis a dicto loco, ad effectum, ' meliorem adorationem et fidelium venerationem haberet. 2 Ideo praafatus reverendus dominus de
1 *

prtpsutis mernori" penifus iih/ifrrt/refur.

21

Eodr/u aucture factum crediderim, quod

/u

adde

ul

tum

nm

odort fragrat.

Atiiutadrrrvouibus de corporis inspectione scrihtt hisverhis: In quo saeello (Hcatisxiiw Yirt/ints

ilfflrjVpyantepaucosannosB.CosmaecorpusJussu illustrisimi et reverendissimi domini D. Joannettini

scpuicrum Stelia vicarius generalis capitnlaris, conlerens solemniter

se super loco in dicta venerabili cappella

eulatse

Immaadm.

aj eriii

Doriae, Cardinalis arehiepiscopi

Panormi-

Conceptionis,
S. T.

una cum

Sp.

et

Visa et contani, me prflBsente, trectata a me sanctissimi episcopi Cosmse ossa, candida quidem illa et ordinariis paulo majora, quffl statim atque detecta sunt, suavissimum odorem, sanctitatis testimonium, exhalare ac replere sacellum, omniuin cum admiratione et voluptate rnaxima coepere. Quo anno hoc coutigerit, non exprimit Cajetanus; at Mongitorius observat, id inter annum 1009, quo Joanpag.

defossum

est.

RR. canonico
advocato

D. D. Laurentio Migliaccio
ejus
tribunalis
,

fiscali

canonico

D. Mariano Maurigi cancellario, canonico D. Antonino Mongitore, canonico D. Xaverio Amico,

canonico D. Francisco Ricordo, canonico

Franciscp Testa, canonico theologali S. T. doct. D. Ignatio Spia, et canonico penitenziario

D.

nettinus
est t

Doria

ad archiepiscopatum

evectus

annumque 1620, quo Gajetanus

ohiit, fieri

debuisse.

i;

Longo, ac rev. primo terminacaeremoniarum magistro D. Carolo Gandolfo, beneficiato D. Gismundo Russo Submaragmerio, Magn. D. Francisco Santanna proc. fiscali, et me infrascripto D. Joseph Xiacca promagistro notario dicti tribunalis, ordinavit magistris fabris murariis illic existentibus, quod tollatur primus lapis marmoreus in fundo intedoct. D. Jacobo
et

tore

riori dicti altaris, ubi erat tuinba.

111.

Corpus solemniter exhumatur: sepulcri situs et comnosilio; SaCrOCmm OSSlUm

25 Et dictus lapis marmoreus et bene et diligenter observatus a praedictis rev. canonicis,

aliisque personis ecclesiasticis assistentibus, in-

judct,

ossaque

ventus

fuit

modo

infrascripto

videlicet

a dex-

tris celatus

divus Paulus Apostolus, tenens dex:

tera pallium ante pectus, et lseva gladium

sinistris divus

recensio.

a Petrus Apostolus, dextera benedicens, laeva tenens claves et cum infrascripta

;

inscriptione in medio lapidis incisa, tenoris se-

quentis

In hac tumb.v Jacet Cosmas venerabi-

LIS ARCIIIEPISCOPUS

AFRICANUS ANNO DoMINICE

:

UiuetfissiKtuB

Jacurraul

aiiitis rirritrr

156

Sllb

praidicta bea-

JospphuB Strth,
I),

tissimceVirginis ara sacrce Arttistitis exuvice,

cum tandem auno 1736 magno cum splendore ac pompa eleetittr saut, cu/fttsf/ue pene cxstinctus,
so/rutui/rr rt caiu ftrnurr resUSCitatllS cst. E/cva-

tionem hanc A?itoninus Mongitorius rei gestce

oculatis testisf Opusculo
conftriuaret.

Incaunationis mclx, Indictione nona, MENSE Septembris die 10. Et infra In hoc altari translatum est pr.escriptum corpus anno Domini 1369 Indictione 8, 10 Octobris, die Mercurit. Subtus reperti fuere bini lapides petras, ut dicitur, di S. Maria di Gesu, quibus sublatis, inventum fuit, ut vulgo dicitur, Un
intercisato di mattoni, pietra et calcina (id cst

scepe

laudato, exposuit,

addifis insfruiueufis authcu/icis, quibus

sua dtcta

VJreuudo occasiouem dcditS. Cosmffi quod ttiuio postero, videlicet 1737, Panormitano Breviario inserendtum erat secundum
(if/ieimu,
iiultiltuin

concameraiio e lateribus, pelra et calce), ad formain tumbaa bene compositffi. Quo sublato, illico apparuit ipsa tumba prredicta, in qua jacebat totum corpus dissolutum.

Gregorii XIII, qui Bulla

Romm

data

dieSO Decembris anni 1573 Eispaniarum ecclesiis, f/iupt/ue ii/i regno suberant, recitationem OfftcU (/e Sanefis suis coucrssrraf. Hinc iflustrissimo fic reeereuilissiino i/oiuiuo Josepho Stc/ia,
ccctcsifp cftthedralis
ris,

2G Et fuit ordinatum a praedicto reverendisF simo de Stella V. G. C., quod ossa praedicti a iwiltns cfiCOcorporis et alia in dicta tumba inventa eleva- gnita,ad ecclerentur a dicta tumba, et exhibeantur coram dic- sice thssavrvm defmi to reverendissimo domino de Stella V. G. C,
:

arc/iit/iucouo ac

tum tcmpoCosmse
reli-

et prsedictis rev. canonicis aliisque personis ecclesiasticis et officialibus dicti tribunalis

scdc caraufc, ricarin orurra/i, futit/ue capttu/o

ingens

injectum

est

desiderium
r latebfis

S.

f/tiiasliiKtraiu/i,

easque

cdactas pristince

a quibus facta diligenti recognitione, cum assistentia rev. Saeerdotis Ar. et nied. doctoris D. Hiero;

erncratifmi
^npplicauts

rrsfifitciu/i.

nyini Battaglia et doctoris chir. D. Joachim Part

fit/

28
L736

/'/

itaque Die 7 Novembris ejusdem anni

csf
,

Capituto Pa
rioimftono,

atjt/rrssus

/nirnt

pcn/it.itt.

et

quemadmodum
gitorio
t/fsftp
editis,

liquet

ex insirumentis a Monaliqua, cx quibus

rei

quorum

modum

tector sunul intelUget,

subjungo.
reveren-

Die vigesimo septirno Novembris, 15 Indictioae

1730.

distinctum de membro in membrum recognoverunt esse totuin integrum corpus nec 11011 reperta iuere nonnulla fragmenta tabulcB et clavorum, denotantia, prius fuisse corpus pnudictuin clausum in arca ligfiea; nec 11011 et fragnnmta baculi eburnei elaborati. Denique
risi, fuit
: ;

Kx quo wniens
sanctaa

ad

notiliam

ossa prasdicta posita fuere in tribus capsulis gneis

et

li-

dissimi Capituli
sise,

hujus

Siciliae

metropolitanje eccleregni primariae, quod in

litulu

cum

gossipio, quibus Ugatis cordula rubra,

venerabili aitare sub

Immaculata.' Con-

ceptionis,intusdictammetropolitanam ecclesiam et subtus planitiem dicti aitaris, reperiebatur

sigillis reverendissimi capituli et maragmatis signata, fuit ordinatum, quod translerantur in thesauro majoris Panormitanae ecclesiae
;

ut illico factum est.

Unde ad futuram rei mcmoriam

DIE DECIMA SEl J TKMBRIS.

62:5

memoriam de

ordine ipsius reverendissiini de Stella factus est prresens actus.

D. Joseph Xiacca Pro-mag. notarius.

Os

frontis in duas partes notabiles divisum.

supercilii duo,

MJCTORE
C. S

Ossa

duo item

insuii.

Ossa thoracis.
Costse in partes notabiles divisae

hujus sepulcri
situs

27 In relationibtts magistrorum Petri Battagliaet Francisci Benso, fabrorum murariorum f nee non magistrorum Antonini et Balthassaris

numero qua-

draginta quinque

ali*e

vero in frusta divissa,

quarum tamen una

inixtaapparet.

Lupo, fabrorum lignarzorum, gui exhumationi

aastiteruntj ipse corporis locus
et

pars mediocris molis, calci, clavo et baculi paatoraiis eburnei portioni com-

situs clarius

exprimitur, ideor/ue lcctori non

ingratwn fore
:

Ex

claviculis integra

una

et

quidem

sinistra.

autumo} si qucedam cx
reliqua igitur Itnlicc
fuit

iis

kuc transferam. Inter

haltentur

dextera vero in plures

p;irtes bivisa.

lirrr

Levatum

Ex

spatulis integra una, altera in portiones

pallium

altaris

Immaculatse Conceptiouis
in sinistro

divisa.

B. Marire,

existentis

latere dictaa

Humerus dexter
partes divisus.

integer; sinistervero induas

metropolitanre ecelesiae, quo sublato visebatur

tabula

marmorea
et

alba, ab antiquissimo

tempore

Utriusque brachii
sex partes divisa.

officina,

major

et

minor,

in

caelata figuris

inscriptionibus.

Quse tabula

jussu dictze

maioris curiae archiepiscopalis et

Digitorum ossa integra decem et octo

tres

coram RR. sacerdotibus DD. Carolo Gandolfo tenninatore et DD. Sigismundo Rosso, aliisque personis, a relatoribus retixa et loco suo amota sub ipsa vero inventum est opus caunenest tarium, quo per eosdem diruto, apparuit quoddam spatium quatuor pahnis latum, quod cornu
;

partes vero et reliqua in fragmenta et in pulve-

rem

redacta.
dorsi

Ex ossibus

vertebrae integrae undecim;

divisae.

reliqua? disruptaa et in

fragmenta Os sacrum integrum.

Ossa reliquorum artuum.

31 [schion 0S dexterum integrum, sinistrum

Evangelii dicti allaris respondebat. Subduntw inventa? in co loco Sancti reliquice, quas ex me-

wumerantw

B
at

dicorum recensione infra enumerabimus, interim

reliqua instrumenti accipe.

compositio

28

Cum deinde

exponitur

praedicti testatores,

prcedictum spatium lustrassent deprehenderunt, prsedictum

silicibus ter-

veroin septem partes divisum. Os fcemoris dexterum quasi iutegrum, sinistrum vero in duas partes saquales divisum. Rotula in novem partes divisa.

Ex

tybiis

una

integra, et phystula quasi inte-

spatium distincto solo ex rudibus raque compacto terminari ita ut uno consensu omnes judicarent, preedictum spatium non posse
:

gra, altera tybia medietate major, et alia phvs-

tula in tres partes divisa.

longius

excurrere. Similiter secundum prtecepta diligenter inquirentes, experti sunt,

prjedicti

artis

spatii solum pavimento dicti sacelli incumbere, ejusdemque supremam oram sub

pedum duodecim integri, reliqui vero fragmenta divisi. Alia ossa in majora et minora izHLumerabilia quidem fragmenta divisa, et aliainpulverem reomnia tamen hucusque descripta, ossa dacta
Articuli
in plura
:

linea scabelli altariscompleri. Undecolligebant, loculum, in quo asservata fuerant ossa, in eo

albicantia visa sunt.

PricteiM.ssa.liai-uluspastoraliseburneussculptus, in

vacuo, velut in loco singulari et a qualibet alia sepultura diverso, collocatum fuisse. Hujusr/ue

iuuumeras pene portiones divisus adinest.

ventus

ex laudato instrumcnto, cui subjungo et aliud, a medicis recoin quo sancti Prcesulis rcliquice
gnita> Latinc
sucta ossa tn
eo reperta,

lnquorum omnium testimonium lias litteras manu nostra subscnptas st proprio sigillo munitas dedimus.
dict. xv,

enumerantw.

1'anormi die 27 Novembris, Iu-

M. 9 r>o infrascriptus sacerdos S. T. et A. Battaglia, medicus physicus D. D. Hieronvmus ordinarius reverendissimi capituli, et reverendi ecclesia3 et cleri Panormitanffi metropolilana:
hospitalis

aunu 1730.
S. T. et

f Sac.

A. M. D. D. Hieronymua Bat-

taglia eontirmo, ut aupra.

Parisi confirmo, f A. M. doctor, D. Joachim

magni et novi hujus felicis et fidelissiPanormi nec non ego iniVascriptus juratam iidem faciA. M. D. D. Joacbim Parisi, omnibus etsingulis hac litteras mus et testamur
ma? urbis
;

ut supra.

Locusf
Atque
h-<-

Sigilli.

illustrissirao et inspecturis, qualiter vocati ab domino,D. Joseph Stella, vicario

reverendissimo

quidem die ~'7 Novembris anni L736 quando et sacru illa lipsana, tribus acta fuere, ecclesiaj pautftccis liqncis inclusa, tn tkcsauro mirralis/tvr deposita sunt, donec CUm publka
tione solemititcr clcvarcntur, utsequenti 0*Wrt-

pro tnbunah generali capitulari, sede vocante, revisenda et recognoscenda ossa, sedente, ad Immaculatffl, in una servata sub altare Deipar* ecclesiae, murna hgnea, ex cappellis cathedralis marmoreo lapide sepulcrah cuius in anteriori
hsec exstat inscriptio
:

dentus.

(In

hactumma Jacbt Cos-

MASVENEKAUlLISAHCHlEPISCOPUsAfKICA.M.srlc), inito examine ossium singulatim,

accuratissimo

ossacorpons, cujus molifl infrascripta invenimus

g IV. Sancto ejusque reliquiis pristina veneratio solemniter

decreta, delataque: beneficia

textumetquaUtaspauloiuajorordnianovis.^t. numerus, indoles et nomenex medicorum

testimonio et
recensione
30

Ussiumautem

clatura,iuxtratrinamhuinanicorporisregionem bic methodo ab auctoribus descnptam,

distincta
describitur, videiicet
t

quaBdam ejus patrocinio impetrata.

issa capitis.

Cranium
d

et

mandibul*

duaa in duas pairtes

tuor,

molares dentes qua'V,rutraque mandibula cauini duu, incisorius unus.

Coamae reli Recorjnitis, ut supra vidimus, S. Ulustrissimus Slrlh, quiis, statuit laudatus
/"

amplistimo

COTUt SSU

istinum Sancticultum resuscitare,

ejmdemque
sacra

62
VlTTiiKK
C. s.

DE

S.

COSMA ARCHIEPISCOPO AFRICANO

tepescant, atque inde penitus extinguantur doluimus certe, ubi primum a piis eruditisque virisaccepimus, in nostra metropolitana ecclesia asservari sacrum corpus B. Cosmse, civis nostri Panormitani et Africani archiepiscopi, quem et probatorum hi.storicorum fide et publicis monumentis, postquam redux ex Africa ob Saracenorum invasionem, hic Panormi in osculo Domini diein clausit extremum anno 1160, nobis Iiquido demonstrarunt, in nostra cathedrali ecclesia cum sanctitatis honore tumulatum, ibi longo temporum cursu ad anno 1369 in altari, quod tunc temporis ab dexteram majoris ecclesiae navim situm erat, accensa lampade, populi frequentia, divinis Officiis, quin et beneficii
:

sacra lipsana fidelium veneratione rcddere. In hunc finem pios ac eruditos tum e clero, tum ex
religiosis Ordinibus viros, uti ct duos medicos, quisacra ossa recensuerant, ad palatium archiepiscopate eonvocavit. Hi omnes numero septem et

sexaginta,
in

maximam

quorum nomina palatii aulam

recitat Mongitorius,

statuto die convene-

Dies is erat 12 Decembris ejusdem anni, Mongitorio : sed in litteris illustrissimi Stellm a num. 35 recitandis, dici videtur, hcec postridir cxtiumaiionis, id cst, die 28 Xovembris conrunt.
teste

Ugisse.
torii;

Omnino tamen standum

est dictis

Mongi-

quippe quipcuj. 17 diserte asserit, paucorurn dierum angustiis, qui inter reliquiarum exhumationem approbationemque, de qua agimus, intercesscrant, a se coilecta fuisse, quce pro
iisdem approbandis die 12 Decembris in eo consessu recitavit. Adde,
litterm
scilicet

ecclesiastici in ejus

honorem

institutione cul-

quod

laudatce iltustrissimi

signatm sint die 13 Deccmbris, postridie quam in eodem concessu publicus rclicultus fuerat decretus
:

quiarum
eapite
is

ex quo forte
:

error in Stellw litteras irrepsit

pridie

tum, adeoque ut Sanctum votis omnium invocatum donec anno 15S0, destructis ad ecclesiac ornatum, quaj in dicta navi erant, altaribus, et in cappellas ejusdcm ecclesia) translatis, pra3dictum sacrum corpus in cappeila et sub altari, quod nostris temporibus sub invucatione beatae
:

enim quam supplici agmine ad thesaurum denuo reportarentur sacra Upsana, rursitm recognita
fuere} ut videbimus.

Virginis sine labe originali conceptae colitur,

B
rellquia

33 Conveniendi locus erat ampiissima palatii

aula, splendide exornata, in eaque erectum erat
altare magnifico ornatu multisque cereis conspi-

multum temporis jacuit. 30 Nos interim, ubi hscc omnia diligenti conE sideratione perpendimus, e re nostra nostrique ex dccreto muneris futurum existimavimus, si sacris beati Wfarf. Josephi
honorifice ad
.Archipraesulis lvpsanis pristinaa fidelium venerationi restitutis
steila

approbantw,

cuum, juxta quod S. Cosmae reliquias in r/uadam mcnsa coltocarant. Onmibus ab sua subsctlia reverendus dominus Laurentius Mideductis
,

Sanctis concivibus nostris

et

dudum

offusis

honorem illum et cultum qui omni jure debetur, a principe tenebrarum negli-

gliarcio,

canonicus, sacrce

Theologux doctor

el

gentice nebulis fuerat intermissus,

cum

fcenore
,

advocatus

fiscalis, illustrissimi

mentem

exposuit,

atque ex antiquo Cosmse cuttu contendit, eum pro Sancto canonizato habendum esse , atque

solveremus. Dei igitur numine implorato ut exejus vultu nostrum judicium proderet ' nos cum tota nostra archiepiscopali capitulari curia,
,

'

fovte pro-

dire(

adeo publicc colendum

jecit,

ejitsdcmqnc

reliquias

adhibitis etiam nonnullis

venerationi fidelium merito exponendas esse.

Ad-

politanso ecclesiaa canonicis

et

nihilhic novi introduci, sedvetustum appro-

ejusdem sacrae metrolocum invisimus, fabrorum ope idem, quod per publica docu,

batumque cuiium solummodo renovari ; quem coram ipsis publice rcstaurare decreverat, ut iiii popuiuiu hac de re edocerent. Pcsthatc reverendus dominusAntonius
illustrissimus Stella idcirco
tis,

Mongitorius dicere jussus, ea quee de Sanetigesantiquoque nec umquam penitus intermisso

iila,

menta indigitatum erat, altare reverenter deteximus, in quo primum marmoreus lapis, hinr et inde beatoruiu Apostolorum Petri et Pauli imaginibus celatus apparuit, in quo sequentem inscriptionem laeti perlegimus In hac tumba
:

ipsius cultu coilcgerat, recitavit ; ostendttque in-

super, ossa

qua; ex S.

Markc

aitari extraxe-

rant, ipsas esse S.

Cosmae archiepiscopi Africani sacras exuvias et in veneratione habendas esse. Qucb omnia in laudato Opusculo, quo utimur, in
iuceni dedit.
:;i

Jacet Cosmas venerabilis archiepiscopus Africanus, anno Dominice Incarnationis 1500 indictione nona mense septemb. die 10. in iioc altari translatum est pr/escriptum corpus anno Domin: 1309, Indict. 8, 10 Octob., die mercurii.
, ,

C
et

Hisperactis,
,

unanimi omnium consensuet

decreta
est

colore,

37 Sublato inde lapide, sacras reliquias, albo prout ab historicis describuntur et

,

F
fcacjtuper re
edito-

pristino

acclamatione
veneratio,

publica reliquiarum

nillui rcstifun/itur;

emque a medicis denuo

recognitce, ac

humanum fastigium paulum superante conspicuas, eximiorum medicorum testimagnitudine

Hsdcm
pro

thecis duplici sigillo

consignatis rttrsum

inclusm sunt,

hvmnoque Te Deum cum oratione gratiarum actione inter festivos campanabcilicorum apPostera vero die, quce

monio et juramento probatas, venerabundi adoravimus, easque simul cum fragmentis eburnei baculi pastoralis in ligneis thecis gossipio decenter, quoad potuit, involutas reposuimus nostro capitularis curiae et cathedralis ecclesia?
sigillis munivimus, donec postridie adliibito plurimorum theologorum consilio, in aula maxima

rum miuorumqttc tormentorum

pia/tsas, concio dimissa cst.

erat L3 Decembris, prmdictce reliquiai

plice clcri

cum supt

agmine ad ecclesiam metropolitanam ejusque sacrum tkesaurum relatce sunt donec ampHores sancto Archiepiscopo konores pararentar. Porro ad proidictorum omnittm confirmationem subjicio decretum, quodlaudatus vicarius
gmeralis Josephus
"f probatui

archiepiscopalis palatii, iterum

et

medicorum

testimonio et astantium theologorum approbatione recognitas, audito insuper archiepiscopalis

capitularis curiae nostt-83
fisci

patrono,

coram
ecclesiae

Stella

ea

occasione edidit,
S. T.

eisdem plurimisque

aliis

memoratas

exstatqm apud Mongitorium. 35 Christi uomine invocato. Nos

Joseph Stella
ditionis
*

D. D.

'

fortc debita

veneratio

ea sit humanca conetiam debitas venerationis cultusque sacer erga Sanctos, qui de sua securi, de nostra etiam vivunt salute solliciti,
etc.

Cum
ut

canonicis et nostras urbis parochis, in plena curia et in fonna pro tribunali sedentes, eas esse veras et identicas S. Cosmae Panormitani archiepiscopi Africaui reliquias pronunciavimus, eis-

inflrinitas,

temporum

que debitum cultum, Missam et Officium juxta rnorem pristinium restituimus^ tandemque eccle^iastico ritu

injuria et irropente sensim oblivione

t-um

hvmnis

et

canticis, clero

nostro

,,

DIE DECIMA SEPTEMBRIS

625

nostro et capitulo praecedente, in metropolitanam ecclesiam retulimus, fidelium venerationi, populo passim plaudente, reddidimus; sicut vi-

rat) ilhim inviseret et contemplaretur, matri et circumstantibus pncdixit, fore

ejusdem
ut nocte

.,

gore irasentium ad perpetuam rei memoriam reddimus, atque iterum, quatenus opus est, pra^laudatas sacrasreliquias veras etindubitatas esse ejusdem beati Cosmae, auctoritate ordinaria declaramus; quod in Dei Optimi Maximi gloriam, qui magnificatur in Sanctis suis, et in

proxima certo moreretur. Venam tamen brachii secanmandavit; ex qua sectione nullum a?ger
solatium hausit,
riret. febri
nisi

quud ocnlos paululum ape-

interim

summopere ingravescente.

honorem cessurum, oppido gratulamur. In cujus rei et nostree declarationis fidem, praesentes fieri jussimus, nostra subseripccelestis curiaa

ejusdem mensis Pater Onufrius postadmotum Panormitanus, lector et concionator Minorum ipsi gOSSfpbm observantium, aegri patruus fvel avunculus, quod Sancti
12
ii.WI
,ilti,j,

41 Die

,'!

Italicc

tione munitaset roboratas.

die

sigilli,

quo utimur, impressione

palatio archiepiscopali

utrumque siqnificat audiit ex P. F. Paulo Panormitano, ejusdem Ordinis Religioso, lectore jubilato, unoque e
theologis, quiSancti nostri reliquiarum declarationi adfuerant, eas Feliciter inventas atque pro
S.

enim

esj zio, q> Vo .r

Panormi in 12Decembris 1736.

Cosmae

reliquiis approbatas

fuiss^.

Archid. D. JosephStella V. G. C.

ter ab

eodem Paulo parum

gossipii,

Quapropquod reper-

Locus f
Sancti cuitus

Sigilli.

38 Approbatis
Sanctis reliquiis
,

tas reliquias attigerat, sibi impetravit, vivaque

clevatisque

in

hunc
Stella

modum
aliiquc

animatus

Panormi

et

lUustnssimus

per ejus dicecesim promotus.

fide ad infirmi nepotis3des contendit, et pueruli matri aliisqne, qui aderant, reliquia-

ejusdem cultum diUgentcr promoverc conatisunt. est, ut sanctus Antistes annuo Officio ac Missa non Panonni modo, sed et per totam illam dicecesim ad diem 10 Septcmbris coleretur. Fundatum quoque cst a domina

rum inventionem
trocinio confisus
provoluti,

Etprimo quidem decretum

enarravit. Deinde Saneti pa-

tam ipse quam reliqui in genua semel Pater, Ave et Gloria. Pa.TR]
;

recitarunt

ac

mox

consurgens P.
:

Onufrius

infantisaBgri frontemsignavit, dicens

Dominus

Rosalia Serria bcneficium ecclesiasticum simplex, ut vocant, ea leqe, ut in ejusdem festa luce quot-

noster Jesus Christus per intercessi.>n,>in at merita S. Cosmae, episcopi et confessoris, liberet te

K
comjo/asni

annis .Vissa celebraretur Sed et sacellum, in quo jacuerat, exornare aggressi,minora ossiumfrag.

menta, eorumque ac earnium

et

vestium cinercs,
in

ab hac infirmitate, Amen. 42 Post hsec relicto in infirmi capite gossipio, ad monasterium suum regressus est. Rlapso
horse spatio, idem Religiosus patruus segrum revisens,

una cum

vcteris loculi. reliquiis

eodem

altaris

loco decentiinurna recondiderunt,

prwfixodenuo
satis,

veteri lapide scpulcrali, auro hinc indc condeco-

matrem cumcircumstantibusjubilantem, puerum vero ridentem comedentemque, febrim

levissimam reperit deprehendique ex infanlis ore ejectum bolum quemdam viriileni, niininie tamen fcetentem, magnitudinis nucis Of dinariaa,
;

rato.

Utque fidelium desiderio facerent

corporis portione?n,

no-

tabilem sacri

alteri

thecm
in-

lignece affabre elaborata?

auroque coopertce

clusam, in ejusdem altaris medio collocarunt quam subducto velo per crates ferreas argento
oblitas,

sed tani durum, ut ad

eum conterendum

ligno

insertamque thecce crystallwn, solemnio.

ejusque partes intimaa viridis pariter coloris reperta; fuerunt. Reversus eodem die

opus fuerit

venerandam exhibereut Saucti quoque imagincm habitu pontificali dcpictam

ribus festis populo

medicus, puerulumomni febro liberuiu,pnstridie vero apprime sanum invenit. Ita ad Sancti glo-

publicce venerationi exposuere. Tenuit

is

labor

usque admensem Martium, cujus die 29 anni 1737 triduana in eo sacello solcmnitas jussu ejusdcm vicarii Joscphi Stclla in S. CosmaB honorem inchoata
periet,
est ; quce omnia studiosus lector apud laudatum Mongitorium prolixius enarrata re-

riam in quadam relatione cum juramento testatusestP. Onufrius, judicans praidictum eventum vere miraculosum esse. 43 Dominus Josephus Trischitti, filius D. Jo- alterahomli
annis et D. Rosalia? Trischitti, ex quodam oculi malo usque adeo luscus evaserat , ut arite S6
posita
fnato, alioqua
"^ "'"*1

minime discerneret

unumque

prea alio

Quwdam
ficia ejus

bene-

ope

impetrata.

39 Subjungo deniquc aliquot seu miracula seu quce S. Cosmae patrocinio id temporis divinitus collata Mongitorius cap. vi Italice refert,
beneficia,

apprehenderet. Variolis praeterea ac febri correptus erat, et in veternum propendebat. Domi-

quceque in Latinum idioma converti. Hac, itaque inquit, occasione inventionis et manifestationis reliquiarumsancti archiepiscopi Cosmse, dignata
est

nus doctor Joachimus Parisi, unus e medicis, qui, ut diximus, S. Cosmaj nostri reliquiarum parum gossipii, quod examini interfuerunt
,

divina
ac

Bonitas

illius

sanctitatem variis
patrocinio

Sancti lipsana attigerat, pueri matri donavit quod ipsa filii capiti oculisque cum viva fide

miraculis
concessis,

beneficiis,

ejusdem

approbare.
quse

Suffecerit

mihi

aliqua

duarum horarum spatium puer evigilavit, omni liber tum oculorum infirapplicavit, et intra

hic retulisse,

dehita

cum

diligentia exa-

mitate,

tum

veterni periculo. Quare pra^dictus

attestatione asseruit.
alter di/sn
hriii 10 ro
-

minata

et

a variistestibusinterpositojuramento

dominus doctor Joacluiuus Parisi mirabile fec-

asserta fuere.
Vuerex
vaiio-

tum authentica

Us periclitans

40 Antonium Ambrosii, Joannis et Antonise Ambrosii filium, setatis duorum annorum et unius mensis, maligni morbilli corripuerant diligenterque curatus jam convaluerat et pro

44 Ignatius Salamanca dysenteria sanguinea longo tempere conflictatus, cum varia medica-

inutiliter adhibuisset, audita S. Cosmaa iw. reliquiarum inventione, ad catlnrdralem eccle-

menta

a medico. At postridie, die 5 Decembris anni 173G, acri correptus est febri,
sanc- relictus

siamsecontulit. ibidemque EnsacellOj ubifiierant abscondiUc, cum viva fide se Sancto commendavit,

quae

eum tam vehementer

;

afflixit,

ut clausis

ac desideratam sanitatem ipsius patrocinio

la Cava diu fucrat infirma, et licet medicamentis pro restauraiula valetudine ullo solatio

aroculis decumbens nec comederet nec vocem unde et intra triduum ad ticulate proferret

subito recepit.

45 Onufria
variis

M'ih'fn i"

ii

extremavit^supremumquepeneanhelitumdedumectus est. Octava ejusdem mensis die, cum qui eum a morbillis convaluisse opinabadicus,
tur(quippe

muliere

usa fuisset, morbus nihilominus sine

quem

se melius

habentem reliqueIII.

eodem catum

in

statu

pertinax perseverabat. A.ppli-

ei fuit

cum

firma fiducia aliquid gossipii,

Septembris Tomus

79

reliquiis

, ,

620

DE
Cosmae

B.

JOANNE SALERNITANO CONFESSORE

mox
signo

kUCTORE
C. S.

reliquiis S.

attacti, et evidenti

desperabant.

Admotum est pueruli collo

aliquan-

apparuit,

eam amaligno

spiritu

vexatam

fuisse:

cujus
viro depui-

rei

fidem multi fecerunt, qui praesentes

ti

adfuerant. -10 Simile

moxque impedimenevanuit, et pueromnimode convaluit. Sacerdos D. Nicolaus lo Giudice, muris morsu in oculo

tum tum

gossipii sancti Cosmae,

quid accidit
febri

Paulino

Montalto

dexterolaesus, in evidenti periculo caecitatisver-

sa

habitanti in platea di Baida, qui sex continuis

mensibus quartana
ria

vexatus fuerat. Is vamedicamenta frustra adhibuerat at post:

quam parum
gerat
fuisse
gutturis et
oculi
,

ipsi

quod Sancti ossa contigefuerat applicatum eum obsessum

gossipii,
,

cumque medici medicinam adhibere vererentur, tura quia pars lsesa multum intumuerat, tum quia valde periculosa erat, comraendarunt intirmum sancto Archiepiscopo parumque gossipii, quod Sancti reliquias attigesabatur
:

mox

patuit.

rat, laeso oculo vesperi applicarunt.

Postera die

mala

47 Quatuordecim mensium infantem corripuerat gutturis raalum, quomaternum lacsugere

melius se habuit, ac intra breve tempus oranino sanatus est. Plura de hoc sancto Archicpiscopo

uintit.

prohibebatur, eaque de causadeejus vitaomnes

non

reperi.

DE

B.

JOANNE SALERNITANO
CONFESSORE
PRiDlCATORUM
E

ORDINIS

FLORENTIiE IN ETRURIA

j.

s.

COMMENTARIUS PR.EVIUS
Beati cultus qualiscumque probatus
:

corpus hac die

translatum: Vita ejus danda.

Sbc.

xiii

Ucati cuitus

Ouamquam non Salernitanum,

tur,

invenio

B.

Joannem

///.

passim apa/ria vocafuisse Officio ipsius Martytamen publ/ci ea se

qualiscumque
i

umquam honoratum
necmemoria

Dominicus, qui semel iterumque prsesentia sua et sacris concionibus Florentiam decoraverat, primum Fratrum
ipse beatissimus patriarcha

publioa

S'-

ecclesiastico,

suorum praesulem

illic instituit,

religioso atque
:

roto/fi/s cst inser/a ; cut/us

offerunt indicia, ut inter Beatos Operi nosfro inserendum credamus. Primo enim Ughellus in
italia sftcra

tom. III

col.

100 editionis secundce

testatur, corpus ipsius in ecclesia S.

vella;

Marice No-

Prcedicatorum summa religione ibique spec/ari jacere in marmoreo sepulcro hanc inscriptionem : Beati Joannis Salernii hic
Ordinis
,

sunt ossa locata, cujus caput

1 1

cum multisDivoHic autem

Mi

reliquiis in sacrario servatur.

adivo Dominico, Praedicatorum familiseprincipe atque auctore, cum duodecim sociis in hanc urbem uiissus, au^ustum hoc templum et ccenobium publice Gedificatum primus coluit atque
iusiruxit,

immemorabili cultu a fidelibus honoratur cujus sacrum caput theca inaurata inclusum in sacrario inter alias reliquias Sanctorum asservatum, ad hanc usque diem suavem efflat odorem, uti egomet experimento comperi. Hcec scriptor nupei'rimus cujus Opera Florentice impressa sunt. Prceterea Papchrochius nos/er in Itinerario Ms. rcfcrens ea, quce anno 1662 Florentice vidit in ecclesia sanctm Maria; Novellce pag. 208, eodem fcre modo loquitur de cultu B. Joannis, quo scrib/t de cultu II. Yillance Bott

tice,

quce in

habel

eadem marmorcum,
esse

ecclesia
et

sepulcltrum it/dem
Yita

cujus

data

est

ad

2G Augusti.
oppos/to

Testatar utr/usque sepulchrum ex

et

gregem

antistes rexit,

et

vita

cum

circumsculptis

miraculis

voraque doetrina, et postremo miraculis fulsit, et Christianam pietatem

utoribus, pra-eeptis,

lampademque perpetuo ante sepulchrum ardcre:

dieque anniversario, /nquit, altare exstruitur sacris ibidem faciendis, et exponendis ad publicani venerationem reliquiis capitis, eodem processionaliter deferendi.
;;

decoravit.
ei

n liquiarwn
.

2 Franciscus Orlendius in Orbe sacro et pro-

vetwvtfion

fanopart,
/fi/i/icu/ii

\\

tom.

11

paq. 1268 describens

/rc/csiutn

Sancta*

propositum nostrum htsc rat: [nter aras S. llvaiimlu

nensis Dobili sepulcro

mand debeato Joanne memoMariw

Xore/ffr,
ot Catherinae Se-

Hfvc dc ardente antc sepuichrum tampade,

quce vetusta

de reliquiis capitis ad pub/icam nem exponi solitis, etiam J/abeo cx

et

ve/ierat/oest,

atque ex
titulo

litteris Jia-

Beati

marmoreo reconditum
,

est

phaelis
insigniSj
/'//

Badii

viri

doctrina

et

humanitate

divi Dominici corpus 11. Joannis a Salerno ilw ipuli, ejusdem cconobii fundatoris, vitae in-

qui seculo prceterito de/jeba/ Florentice

dicto sancUe Marice Novellos coenobio.

Lampa-

uocentia,
vini

morum

integritate,

pradicatione

di-

dem

\erbi, operibus ac signis celebris,

quem

ab aiiguot seculis ante Beati sepulckrum arsisse, multaque i/cm votiva donaria eidem
cero illam

DIE DECIMA SEPTKMBHIS.

eidem oblata
referendis
;

627
;

fuisse, patebit

indeque
esse,

certo

ex miraculis in Vita infertor, qualemsatis

cumqw

hunc Beati cuitum

vctustum, so>

niis nostris nwdo non inoento tantoque faciUm ab ea // amicum petenda abstineo, quanto mimts est damnum, quia m Annalibus Mateenda

.!.

S.

tisque notabilem

attribuendum, prmsertim
tus
sit

ad titulum Beati eidem cum illo titulo honora-

omnia etiam habentur,

6 Quinam insuper ante iMr,.,,,/,/,,, ,/,. ii. Joannescri/tsmfif, exponit ipse vag.Wohocmodo
ntii $cni tta

piusquam centum annis ante decretum

seculo

Vrbani 17//, et verisimiliter ah ipso, quo obiit, xm. Deultimo hoc quidem dubitari potest, quiaS.AnloninusHist. partdll //7. XXIII cap. \ 5, etsi Joannem nwnerct inter oiros sanctissimos et miraculis coruscantes, abstinet tamen a Beati
titulo,

Caeterumresinsii;nit(M-pneclarequegestasB. patris Fr. JoannisSalernitani fusequoque prrcscri-

efjerttnt.

paucis oerbis

eum

sic

commemorans : In

pserunt postCarolum FerdinandusCastilloslib.I Hist. S. Dominiri cap. xlvi et i.vn Seraphinus Razzius lib. de Beatis Ordinis Praedicatorum ; Antonius Senensis in Chronico Ordinispag. is
;

conventu sanctee Mariae Novellae Florentisa frater Joannes de Salerno sepultus, dicti conventus fundator. Attamen certum est, Beatum vocari in Vitapcr Leandrum Albertum anno 1517
edita, et seculo
fitj

et alii.

Sed et

S.

Antonius ejus Sanctitatis me-

minit8

p. Hist. tit.

XXIII

cap.

scripserunt Bsovnis in Annalibusad

x5. De eodem annum 1225

num.

12,

xv

conscripta

indeque verisimite

Ordinis Dominicani

MichaelPiusin Operede virisitlustribus col. 59 et 60, Marchesius in

et

illum B. Joannis titulum longe vetustiorem

Diario Dominicano ad 18 Februarii,

alii gui-

esse,

maxime cum

miraculis ctaruerit in Vita

sit

et

post mortem, cultuque honoratus

ita ut credibiie sit

vetustissimo,

dam, quorum catalogum texere non Attamen Joannem Salernitanum non

estnecesse.

invenio tn

S.Antoninum abstinuisse tantum a Beati titith, quod is Joanni datus non esset
decreto
ct

summi

Pontificis.

Opere nuperrimo de Virisillustribus Ordinis Prcedicatorum, quod Gallice edidit Antonius Towon. Nunc Yitam r.r editionc Lcandri Alberti subjiciam, collatamque

corporw

4 Prceterea constat de corpore franslato, idque

cwn

editis

translationi-

videtur variis vicibus factum. Razzius in Yitis

iisillustrabo annotationibus, utplura hic

apud \falvendam examv

bus asseritur.

R
'

Santorum et Beatorum Ordinis S. Dominici pag. 39, et Marchesius in Diario Dominicano ad 18 Februarii affirmant, corpus B. Joannis anno 1571, die 18 Februarii translatum esse ad honorificentius sepulcrum. Papebrochius noster ex codiceMs.Strozziano dealia,ut vidrtur, translatione verba [talica exscripsit, qua* reddo Latina : Die
10 Septembris anni 1560 translata sunt ossa beati Joannis Salernitani, fundatoris hujus con-

nanda non occurrant.

VITA
AUCTORE JOANNE CaROLI

ventus. Dubilari potest, utrum unica an gemina

sit

translatio Hla,

cum
:

diei et

anni diversitas

in

nuat,

geminam

fuisse

contra vero temporis bre-

Ex

editione

Leandri
datis a

Alberti

vitas, quce utrique interfuit, erroris suspicionem

magisque suadeat unicam translationem ad divcrsa tempora relatam esse a scriptoribus. At cum anno 1500 altaria et sepulcra Beatorum in ecclesia S. Marice Novellce mnovata sint, sacraingeral,

collata

cum

Malvenda.

que ossa tum delata

sint

ad sacrarium,

ut hono-

CAPUT

rificentiori scpulcro deinde recondercntur, sicut

narravi ad2Q Augusti in B. Villana

existimo ossa
bris

liottia raum.5,

adsacranum

delata esse 10 Septem-

Beatus Joannes unus e

S. Dominici,

sociis

anni 1569, translata vero ad novum sepulcrum die 18 Februarii, sive id contigerit anno

aquo cum duoprae-

mox

sequente 1570, sice

anno 1571, ut laudati

scriptores asseruerunt.

Porro
,

quemadmodum

decim Fratrihus Floronlinm

missusest, Fratribusque
fectus.

illi

Beatum retulerunt ad diem quo corpus translatum credunt, 18 Februarii, quia ignoratur dies
emortualis;

ego hoc die translationis de agendum credidi, quia id nullo alio dic eodem
ita et

commodius
Vita scripta

fieri potest.

etjamtdita:

per Joannem 5 Vita B. Joannis scripta fuit Ordinis Pra>dicatorum scriptorem, qui Caroli, ducentispost floruitseculoxv, sive annis facile ut testatur Jacobus Echardus in mortem Beati, Scriptorum Ordinis sui pag. 899,
Bibliotheca

Jnannes

Salernitanus

a,

Vir profecto venera

U.

.Iwuu"

<

ii

bilisatquejustissiinus. beati Dominioi comeB

pjoni

insignU'.

Caroli recenset, virumque abi scripta Joannis eruditione et pietate commeninsigni elogio ab Salernitani scripdat Eumdem Vitce B. Joannis
l
:

acsocius tempore multo Jfuit.HnjusVirioptim] perexigua monuac pMestantissimi nulla v<>l menta comperio, nisi hoc dumtaxat, eum a beato Florentiam 1'uisse destinatum. Cujus

Dominico

rei

rxplicabo.

post causas et publicas et privatas paulo Ceterumquod Vir multsedignitatiset

Maivenda inAnnatorem commendat Thomas itam pag. 314 imo et eam libus Prcedicatorum per partes inseruit Nescto qua Annalibus suis Vitam non exscripde causa Majorcs nostri eam
serint,

revcrontijo

fuerit

*lulms

potest
1

esse
1

indicua

manifestum: altero
est,

i|iii<lem

Dominici societate atque cm non par fuit nisi

1 " ,;l,i P atris m "" latione dignatus conver

summa

virtute

praedi-

dum

erant

Florentim

nisi forte
}

labo-

rem illum minus jam edita sit apud Leandrum

Viris illustrious
fol.

crediderint necessartum

quod

eoqin' piirsciiim quod notos adhaesisse viros, inerti aul vam rnilitiam inchoare yolenti non

Albertum Ordinis Prrrduutorum lib.

m
V

quodad iffnavomiliteindigebat*: alterovero, missuEtaliea urbem Florentiara florentissimam

rus,

Bfafi
K-i
I-

nidi-

VISIIIII

198

et

sequentibus. Ccrtc

eam Ms.

in icri-

nonminimosacabjectissimosexsuishomi.
I1<'S

(Vjs

VITA

B.

JOANNIS SALERNITANI CONFESSORIS

Religionis
in

\. Joahni Oakoli

nes demandaaset, quandoquidem multum incrementi nova Religio essethabitura, si Florentiam

eo

homines

collocaret.

Neque
noviter
*

D
si

enim melius aut

satisfactura
iri

utilius injunctae sibi pcenitentiie

Apithis qni-

urbem famaesset novam Religionem cupidissime susrepisse. His igitur persuaderi potest, Joannem insignera pietate virum et divina gratia singularem fuisse, quem ad tantam urbem beatus pater Dominicus duxerat esse mittendum. 2 Cum beatus Dominicus plurimos ad se virtutibus provocaret atque exemplis,

putabat,

quam

sibi*

jam

iin

orienti Religioni ipse construxisset domos. Itaque Bononiain, ubi S. Dominicus residebat, perrexit, eique

aperuit.

suum desiderium multa devotione Quod ubi S. Dominicus accepit, vehese

menter gavisus,
satisfacturum.

cum

fratribus suis pro re ipsa

ihim,

ad Or-

dinem admis8U8
;

cum

quemdam

contigit

habitum postulare.

Apnlum ld cum

collocuturum respondit, ac deinde suo desiderio

pravorum
consfflo

beato patre Dominico perbenignissime impetrasset, sodales ejus in saeculo cceperunt plurimis
irrisionibus (ut
fieri solet)

juveni esse molesti,

rantes, existimasse vero

florentis a:taf,is

ignavum hominem ingenioque vecordem assevequondam seinjuvene

gregiam indolem, quain forma non fraternam animi vilitatem esse reperturos. Monebant autem, ut animadverteret ne suos omnes tristes effieeret, praecipue ne fratres aut cognatos ipsius hoc suo decreto in summa mcestitia collocaret atque his et hujusipsa proferret,
;

cemodiverbisjuvenem tunc primum in Religione plantatum excerpere atque a Religionis proposito revocare omni studio contendebant. Ad
haec vero illud

nomen, convocatis qui e suis, Maxi- quos ad ani~ marum zelum mas fratres gratias e mei ac filii, Deo referamus Jtortatur. ipsa re oportet, quandoquidem nobis pro hac minime cogitantibus Deus novas praeparaverit doraos:quod autem resita sehabeat, hocmaxime posset probari indicio, quod Deus Florentinum civem demiserit, qui Deusdedit proprio nomine vocaretur, a quo ejus sacellum in Florentino agro, quod hactenus magnopere desideravimus, nobis nescientibus divino profecto munere constructum est; postulare autem illum fratres ad eum locum transmitti, nec dubitare civitati et
5

Cumque

illius didicisset

fratribus, his eos verbis allocutus fertur

populis futuros esse gratissimos;

esto autem,

adjiciebant; nunc

eum

quiete

satis a fratribus pertractari,

paulo vero posteo-

rum paupertati atque inopiae subjiciendum. Id quam insigne, quam decorum, quamve honoris
plenum duceret, intueretur, orabant. Quea extrema verba ita menti juvenis insederunt, adeoque gravia visa sunt, ut

tamen ad omnia oportere niti, quae videri possent aniraarum corporumque salutem esse allatura. Ego quidem in Domino Jesu Christo confido, quod vocis in innocentia
quod
ita

non

esset,

civitatem illam ingressis,

titate vixeritis

si

in justitia

ac sanc-

coram

illo,

nequaquam infirma-

mox

a sententiarevestes

bimini,

sed indies sobole prasclara crescentes

utilitatis et gratiae illis populis afferetis.

vocatus eas, quas paulo ante exuerat,

instantissime a fratribus postularet.
seculares
repetii$8et
j3stosi ditini
:

multum

Quod cum

fratres beato

Dominico nuntias-

ent, confestim

giens,

Deum

ad solita orationis arma confuninltis Lachrymis et devotione pro

salute
!

tns in priuri

adolescentis
posito amfiriiiutiir.

instantissirae

precabatur.

Quare accingimini, ac viri fortes estote, bellumque Domini adversus fidei ejus infestissimos hostes assumite nec paucitatem vestram, nec hostiura validissimas manus, divina vos gratia protegente, metuite. Non minoris autem vobis
:

habitum illi saecularem reddiderant, jamque pene saeculi vestes induerat, cum subito maximis ccepit vocibus claMirabile dictu
Jain
fratres

curae

sit,

ut in sanctimonia perseveretis

quam

ut alios ad aeternae vitae gaudia provocetis; quoniara queraadmodum prima ex vobis etprima debet sanctitas inchoare.
ciiaritas, ita

mare Heu heu quis me ignis d exurit, aut quae flamma miseram mihi vitam extorquet ? Hanc abjicite vestem, fratres, hunc seeculi habitum
:
!

removete, qui non ad solatium aut corporis honeslatem, sed ad cuiubustioneium euinque inter'

G His igitur adhortatus fratves, oratione vero duodccim praemissa, quos Florentiam destinaret, elegit Patres mittit 12 probatissiraos patres quibus f in patrem Florentiam
:
:

Joannem Salernitanum virum

restltutue

itum
Illuiu

milii

videtur a vobis fuisse

afferte,

restitutum

*.

qul

autem denuo

quid" corpus hoc

inihi salutis et

profecto sanctitate B.JoanneSy prsecipuura tradidit, illique, ut Florentiam se r conferret, praecepit. Quo humillime imperatam
sibi

kisce prasfectus

tegat, et

tamquam indumentum

obedientiam suscipiente

Deusdedit advo-

Quisambigathancsubitam adolesoentis mutationem patris nostri orationiltitiae vestis existat.

cari praecepit, cui electos fratres pro suo deside-

G
Demdeditdvis

liiis ;ic

laclirymis provenisse

Quippe ea inutatio
Florentiae civis

haud nisi dexterae Excelsi fuit. Per idem tempus quidam

i

coramendaret quos paterna benedictione confirmans, a se abire g non sine multis lachryrais pro inuata ei charitate permisit. Cum igitur
rio
:

FlormUnw,
condit rato>/mii ni stilmr-

tuit,

qui

oum peccata sua

fuisset sacerdoti con-

ad destinatas domos, Deusdedit pariter se eis comitem exhibente, venissent; illas ingressi,

fessus, eo fortassu
set,

6to, idqus.
"//-(/

quod alieni aliquod sustulismercaturBa intentus, nec inde, cui sustu;

hyranum Deo

Domf-

nfco,

lerat, certo seiret id pcenitenti;c illi est a sacerdoteinjunctum, ut oratorium in suburbano statueret, quod ad reUgiosarura personarum habitationem pariter ei exceptionem esset idoueuiu. Hic vero civis Deusdedit propno nomiuevocabatur, qui confestim, cum rebus mulopibus abundaret, constructo oratorio tis et

devotissirae cantaverunt ex more divmisque laudibus eam absumpsere diem. Deinde aliquotdiebuspro loci et rerum omnium

quiescentes, cum jam opera satis rebus oranibus pro loco videretur esse provisum, nequaquam nes Salernitanus differendum ratus,
dispositione

Deusdedit
et terapore

ultra Joanfratribus*,
'

frutres

/ertr videbal

disposialiud nihil desse poBnitentia videbatur*, nisi ut dignis habitatoribus domos illas impleret.
tis,

omnibusque pariter opportune riteque

eo erant, humanissime convocans, in hunc mudura eus hortatus est. Non sum nes-

qui

cum

quemlibet vestrum non ignorare, fratres, nos ad hunc locum, non solura ut Deusdedit
cius,

Eratautem tnsuburbano
ad tertium
fere

extructum, Lapidem distans ab urbe, qui

civitatis

locus Ripolitanus appellatur ager. Perfecto igitur sacelloj incredibilis hujus novaa Reiigionis

voluntati consuleretur, a beato patre Dominico fuisse destinatos,, verum ut populorum saluti omni studio incumberemus mandatos, Id au-

tem

[fama] ad Deusdedii aures delata est, indicibilemque ejus animo cupiditatem invexit, utejus

potest remanentibus nobis ut beatus inquit pater Hierouymus, nobis ipsis orationibus nusti-is
fieri

nequaquam

doini, et sancta rusticitate,

atque

vigiliis

prodesse curantibus.

Neque enim
ita

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

itaagendum, multoante praeviderat propheta, cum diceret Exibit homo ad opus suum, etad operationem suam usque ad vesperam. 7 Quamvis igitur bonum sit confiteri Domino, et psallere nomini ejus altissime *, tamen quandoquidem ad annunciandum mane misericordiam ejus et veritatem illiusper noctem delegati sumus, nequaquam nobis quiescendum est, tratres mei, si nolumus * legationis nobis injunetae munus officiumque obire. Itaque nobis satis non esse debet, nos Florentire, ut ita dixerim, nunc
:

629
supplicio

nesefficere

magno

dignum

esse, cer-

ft.Jouon
{
-

s ubditos

suos

n''Iara r oratione

tfalv. altis-

non dubito. Quamobrem quum jam factorirm potius tempusest quam dictorum, pratermissis, in hanc sententiam qusa dici possent jam ad hos erudiendos populos accedamus, scientes eos, qui ad justitiam erudiunt
(<n\,

tissimum

kRl,u

rimo

multOS, quasi stellas

iu

pcrpetu;is irtcniitates

mt

vnlumus

Scriptura) esse futuros. Quod cum a nobis fuerit ciun saucta fide e( integritate perinquit

fectum, laborantium in vinea Dnmiui merccdein nos proculdubio consecuturos cum sancta om-

primum natos

fuisse,

nisi

et

multum Domino
fratres, ut

nium nostrum pace,

et tranqufllitate confido.
iu

populum acquiramus. Cernitis enim,

,

9 His igitur dictis accensi animis,

puste-

Batfuscum

propheta referebat exortos jam amplissimos peccatores et abunde apparuisse omnes, qui operantur iniquitatem qui tametsi videantur robusti et fortes meminisse tamen debetis, omnem humanam carnem, nonsecus quam fcenum aut agrorum flores, qui momento oriuntur et occidunt, a viris sanctissimis habitam semper fuisse. Proinde et alter propheta quosque hu:

rum diem
voluit

edixere divinas acics

aliis

introire.

Ac

^"

prior pater ipse Joannes, ut

in ea

viam daret,

f
!
'

lorenti

existere.

congressione primus pugil fortis Itaque venientibus illis ad civitatem,

multitudo ccepit popuii pro rei Dovitate concurrere, et ad verbi Dei audicntiam numerosius
convenire.

Nam

et jaiu

pridem,

cum eorum

ad-

ventum

fania vulgasset,

magnn

desiderin ageba-

Vidi impium manissime commonebat, dicens superexaltatum et elevatum sicut cedrosLibani. Transivi, et ecce non erat, quaesivi eum, et non est inventus locus ejus. Homini vero pacifico
:

tur novos homines audire. Nihil in his hominihus

perspici potuisset, nisi ardor spiritus, et multa
in elocutione devotin, sulisque vostibus videbant.ur

amicti, nihil Levitatis nihilque inconcinnita-

timenti reliquias esse divino pollicebatur oraculo. Exaltabitur "igitur, si esse volueritis viri, sicut unicornis cornu nostrum, senec-

Deumque

tis in

semetipsis habentes. Multavero in Joanne Salernitano erat gravitas, niultaquc in persua-

dendo

virtus,

multosque ad se pertrahebat tum

tusquenostrain uberrimaapud
dia

Deum

misericor-

eloquentiae venustate,

tum

et vitaa prsestantia.

Senescentem hunc mundum, fratres, omnia haecconsequuntur mala,

futura
profecto
est.

Vesperi vero,
prias

cum

perfecissent divina, ad pro-

denuo remeabant domos. Atquc hoc pacto

quse cernimus.

Omnis jam ager

spinis, sentibus,
:

singulis diebus agentes, incredibilem fructuiu in

in quo et zizaniorum seminibus repletus est agro Apostoli omnes et martyres, et sanctissimi

populis faciehant.

nos

hactenus in Ecclesia viri, multis angustiis et sudoribus laboraverunt. Hos * autem in eorum jam introiisse labores existimare debemus. Quo

ANNOTATA
a Salernitanum vocari patria, sive quia S<ilerniin regno Neapolit<mo natus cst, omncs <<msentiunt.

non terreamini, fratres mei, nec expositas vobis coronarum causas rerum taedio seu pusilcirca

Qua

stirpe

fuerit genitus

non

dfcit

lanimitate aut vecordia a vobis abire patiamini.

Magis autem, cum uberem Dei misericordiam videamus, multiphcemini et crescatis, exoro, ut non frustra a tanto patre videamur fuisse

biographus, quia idverisimiliter ignorabat: nam Razzius elare edicit ignorari quibus parentibus
t

Ergo inimicos despicite, hostes minime formidate, insnrgentibus vero innosetiam

transmissi.

quave stirpe fuerit natus; idque silentio suoutcumque comprobant Abrahamus Bzovius, Ferdu nandusde Castillo et Thomas Malvenda. Nihilo-

mfnus MichaH Pius

asserit,

sanguine nobilem

</

corpora Esto autem, quod vos hoc primo congressu irrideant, vestramque inopiam ac paupertatem de,

si

expediat, liberalissime condonate.

facultatibus divitem fuisse; sedex errore^ opinor,

hanc conjecturam deduxit, quia mox <, qum inferhts narrantur <(< ApuJo ftto rncit/antc, per

spiciant,

factus fuerit
gloria

non metuatis, oro, quoniam cum dives homo, cumque multiplicata fuerit domus ejus, cum interierit, non sumet

peramde
tentus

B.

Joanne

explicuit,

Marchesius consed asseruit

non

fuit vulgari

nobilitate t

natum
nurn
sftts,

fuisse nobilissima stirpe

Guarna, quam

omnia, neque descendet cum eo gloria ejus. Conevangelizantibus fidite praeterea, quod Dominus verbumvirtutemultaprsestabit, multiplicabitque semen et augebit incrementa justitiae vestrte, ut
ad

adprincipes Normannos, qui regnum Neapolitaet Sfcutum admtmstrarunt, tfbrrufftrr deducfl. Yerum satfcm finffcnrp dchucrat Mnrche-

virtutes

Apostolicas

hortatur

vester referebat Apostolus. 8 Neque vero imposterum pcenitebitsub tanto principe Christi exercuisse militiam, atque ipse ut palma patri nostro praestabitis, ut justus
ministerio vestro florescat, et sicut cedrus Libani multiplicetur in Ecclesia Christi. Nos au-

uixic ilniiccrit h/norutam ab antfquforfbus tantam B. Joannis nobilitatem : neque enim cequum neque justum est, ut scriptor aliquis neotericus sibi fidem haberi velit in re tali, nisi idoneasatisque vetusta attulerit testimonia. b Sstempore multo fuit Socius S. Dominici,

tem ab eo in domo Domini plantati, quoque domus Dei nostri florebimus,

in
si

atriis

Superior aliout maxime est verisimile, quia ut rum ab eo Florentiam missus est erravit haud
%

menmus
*

quantum

indiverbi annunciatione toto animi et mentis vini incomardore bene in perferendis et tolerandis Beato quoque patri modis patientes dixerimus." exultanostro Dominico quando 'gaudii creditis officio tionisque dabiinus, cum intellexerit nos nostro quam studiosissime fuisse perfunctos?

dubie Castillus, qui habitum a B.

Joanneww:

ceptum anno
cap.
xi.

L220,

incogitanter scripsit
contigisse

nam

dicit, id

circa ftnem capitis xi.v

eodem kempore, et designaveratamum 1220.

Credo equidem diuturnis eum orationibue Dei etspirigratiam implorare, ut nobis Iinguam

Malim credere, Joannem a s. Dominico Ordini aggregatum eodem fere tempore, quo is confirmatus est, sive circa annum L216. B. Joanne Salernitano c ffanc historiam de nvrucam ,mrrant Custfllus, Pius imo el Morchesius
etsi hic

tum sua

pietate ministret,

cujus orationes

ma-

observet,

factum de

alio

relatum
esse

two
A.

VITA

13.

JOANMS SALERNITANI CONFESSOKIS

tana, ad
Religioais valde accommodam in planitie Ripoliduo milliaria ab urbe Florentia distanti,
.

JoaNNK

Caroi.i.

esseab Eumberto, Theodorico de Apoldia, e% 1/, kvelmediocricrisiususfuissei ,s'. Anionuio. Marchesius, neque hoc factum de B. Joaime neque retulisset contra antiquorum auctoritatem,

redificasse

et nullo

credendum kk esset, miftn vetustioribus. Sane res tam clara est, ut dubitandum sit, quinerror obrepserU Casnime Joannes tillc <! Pio: neque enim Apulua est B. sit in Apulia : Salertinanus, cum Salernum non
dubitasset,

utrum

Castillo

esseque genti conferre

sibi in
:

adhuc Ordini attribuisse animo Ordini suo tunc consurquare ipsum instanter rogare,

utdomum
cum
Fr.

ipsam recipere, et ex suis aliquot semittere dignaretur. Cui cum pater sanctis-

simus

morem gerere vellet, venerandum viruni Joannem Salernitanum ctimduodecim sociis

dimisit locum.

neque ignotus

est ille,

qui vacillans in proposiio

cum Deusdedit ad eum

Ex

kisce

non suo vestes mundanas repetiit. At Joannes Thomas, at videri povocabatur Apulus ille, sed testapudnos tom, 1 Augusti pag. 597 in Vita conS. Dominieiper Theodorieum de Appoldia scripta, et apud Malvendam ad annum 1220
pag. 312, ubidantur verba Sumberti, cjui quinitis fuit magister generalis Prmdicatorum ; aut pothes ex Vitis Fratrum, quod Opus Rumberto perperam fuit attributum. Verba transcribo in gratiam lectoris : Recepit idem beatus pater Do-

Malvenda et aliiplerique ejusdem Ordinis scrip* tores rem anno 1220 contigisse existimant. Attamen Echardus in Bibliotheca Preedicatorum pag. 32 his non acquiescit; sed aliquot aXlegat
fundationem hane Florentinam figendam esse vergente ad finem anno 1219. Differcntia est non magna; nec satis apparetjpro qaa parte stet veritas.
rationes, quibus persuadere nititur

minicus

quemdum Apulum,
:

qui dictus est frater

Thomas quem ob innocentiam et simplicitatem in tantum dilexit saneto quodam amore, quod a Fratribus Filitjs B. Dominici vocabatur. Qua-

GAPUT

II

dam autem die socii ejus quidam, satellites diaviolentia et boli, captantes opportunitatem
,

fraudulentia ipsum in

quamdam

traxerunt vi-

neam,

et vestes seculares induerunt, claustrali-

Insignes Beati virtutes, dotes,

Ijiis s|Kili;i]itcs.

Quo

aiulito,

Patrem, En, inquiunt,

filius

cucurrere Fratresad vester ad sajculum

forma corporis ex
:

priori ha-

Mox Sanctus ecclesiam inoratione prostravit non frustra intrans, se

truhitur a consociis suis.
h.MM quantaa fuerit virtutis ejus
oratio,

bitatione eum suisFlorentiam

patuit

migrat: multos Ordini aggregat,

et

unlnlir

per effectum. Statim enim ut dictus juvenis camisiafuit inductus* ad carnem, clamare coepit En totus exuror. Nec enim fortiter, dicens
:

virtutibusque floret
su-

gravem tentationem

aliquo quiescere potuit, quousque exutus camisia, religiosia vestibus est indutus, et ad clau-

perat.

strum reductus. Vixit autem postea multo tempore Frater utilis, et admodum gratiosus. Eo-

dem
rem

fere

modo

Tkeodoricus, qui addit Bononite

eontigisse.

ter obseroat,
retuiisse,

Malvenda autem ex hisce prudenCastillum idde B. Joanne perperam

c eorum hominum,

rescebat

autem

quotidie

opinio

et

fama

Egreqiai Bnati
virtutes,

qui apud Deusdedit ora-

quia in ejus Vita relatum invenit sine

oninino os/eiidunt,

noinine,
il

torium versabantur, multaque illis subjiciebant ad victum et ad res divinas opportune gerendas, quando videbant in summa paupertate viventes,
soiius verbi Dei prsedicatione insistere.

crebro oratio,

ffatc rer/iff

ThomamApu-

Maxima

luin ab auctore designari; licet alias hic scriptor

autem apud omnes erat

beati Joannis Salerni-

dicat candide, petitas fuissea

alii
/////.

(iissiunihiriiiil.

BzOVius

Tkomavestes: quod ad annum 1225

tani opinio. Nihil eniin ei deerat,

quod ad sanc-

titatem atque virtutem posset pertinere.

Resumpto itaque iterumOrdinis indnniento, \pulus ille Joannem Salernitanum adeo ad perfeotionis desiderium exemplo suo
iv addit
:

A beato quidera patre Dominico tanta fuerat diligentia educatus, et ita ejus mores, doctrinam sanctimoniamque apprime
esset intuitus, veluti
irabiberat,

inil;nninavit, ut bre\i
etc.

tempore tantus evaserit

est,

utqua hominem exemplarquoddam virtutis

Confectura mera

cujus

fundamentum

et probitatis ejus aspiceret.

Nam

licet

aetate

non rideo. e Lege potius : Maximaa gr&tias fratres elr. Orationem autem hanc ab ipso scriptore composii/int
f

junior haberetur, senectus tamen in eo venerabilis, tantaque gravitas, et in conversatione

existimo, uti et illam quce

mox

sequetur.
locis,

Edttio mendosaest
hic,

qutdem aliisaliquot

nt

non

ubi Pater idem est ae Prior. Malvcn;

jam virtutis omnis domicilium videretur. Cibi vero ac potus parcissimus fuit, diuturnis atque nocturnis orationibus magna devotione intentus, nihilque apud eum
benignitas apparebat, ut
potius videbatur existere,
tioni et

da

liiinvn SIC rorrr.rif

Quosfratri Joanni Salcr-

nitano... trndidit etc.

g De tempore hujusce rei

recitat
riea

vetera

Razzio communicata testatur. Ea sic habent : Cum beatissimus pater noster Doniinicus post enerale capitulum, humanse salutis anno 1220 Bonoibi commoraretur nise celebratum quidam
, ;

Novellaa

monumenta conventus qum sibt a Seraphino

Malvenda pag. 313 S. Ma-

quam ut contempladivinarum rerum meditationi incumberet. In his enim tantum fruitionis et gaudii
assumebat,etitaabsorbebaturspiritu, utomnium videretur huinanorum, etiam sui ipsius fore
oblitus. 11 Itaque quum simul advenientium utriusque sexus hominum esset liberatus curis, confestim se lectioni ac meditationi reddebat, ne
ofisci

vantfa,

corpoiisformo.

regimen
prceclorinn-

Florentinus
tis

ejua et
adiit,

nomine Deusdedit, sanctitasuorum Kratrum fama permotus, ipcivis,

morulam quidem

elabi sineret, quin in ea divi-

nis rebus intenderet.

sum

eique exposuit, se

domum quamdam

Cserimoniarum vero, quse Keligionum sunt ornamenta, ita servantissimus

fuit,

: :

DIE DECIMA
fluit,

SEPTEMKMS
tatibus et Minores agerentur, quibus ante

681
afft- a.Jouqii Ripolitano agro Caeoli

ut

earum penitus

prsatermitteret nullam,

quin potius negligentes, et ad earum observantiam tardos, suae virtutis exemplo ad earum

ciebantur
positum,
stris,

el

nostri,

locum

in

el

ante convenerant, restituentea no-

custodiam provocaret. Erat autem, ut ex multis conjecturari possumus, egregia forma, etaspectu decorus, licet exiguus corpore addebatque Uli gratiam habitus ipse nitor atque venustas. Ad regimen quoque tanta illi solertia fuit, tanta
:

apud S. Stephanum Pontia tempore aliquo commorati sunt. Locum vero in prsefato agro situm cum recepissent nostri, tn eo sanctimonialium fceminarum [monasterium] conatruxerunt. in quo per multas nobiles habitum Irdinis induentes, brevi insigni castitatis speculum edi*

cautio circumspeotioni conjuncta,

ret,

utnon incuria

a beato patre Dominico, ut Florentiam adveni-

furtitudo in

dilficuUatibas.

videretur fuisse electus. 12 Cumque parvo post tempore Deusdedit e vita migrasset, cujus studio et opera saepissime fovebantur, multis vero deinceps afficerentur

derunt. Quo in loco tanta virtuteet gratia floruerunt, ut cum beatus Petrus martyT g fuisset martvrio coronatus, inter caateros, quibus ejus
gloria revelata est,
fuit.

una ex Uipolitanis sororibus

incommodis, ipse
exemplis

eos,

adpusillanimitatem etomet

nium rerum tsedium usque perductos, verbis

humanissime ad patientiam atque adversorum tolerantiam animabat, errantesque, et mente in varia proruentes, ne omnino deficerent, confortabat. Maxima autem omnium incommoditatum illa erat atque difficilis, mane ad civitatem veniendi, et vesperi denuo ad propria remeandi. At beatus Joannes invictum gerens animum, quaeque ardua et aspera divino amore ardens, fortissime atque constantissime susiinebat. Multa prseterea illi erat auctoritas, dignitas admiranda, non minor hominum omnium reverentia, atque fides, ut omnes, qui Hominem intuerentur, ejusadmirarentur virtutem. Quocirca labores hujus miserati cives, pariter et suse consulentes saluti, qui videbatur,

15 Cmterum procedentibus annis, cum cre- qu&bu& in uibc berrimis belloriun r.uinultibus Florentia quate dUO t,;uhtiihli retur, imminere * autem sororibus illis haud inunastt riii Ihminicm negligendum animse corporisque periculum, de- venit Florencrevere patres eas revocare in urhem. Cumque tiam
:

magno

essent numero, duo monasU'i'i;i ennstrui

'

Imminerel

placuitintraurbem, quorum alterum primeesusa originis retineret nomen alterum vero beati Dominici appellarent Borores, opes in bis duobua
,

monasteriis sequis distributionibns dividentes. His igitur in hunc modum gestis h. ad aures
beati patris
nostri

Dominici

fama delata

est.

fratres suos, quos Florentiam destinaverat, rai-

rum in modum excreseere, proficere, et augeri, multam vero populi gratiam obtinuisse, nec quidquam Florentiaa duarum Religionum fratribus potius esse. Prsacipue vero Joannis Salernitani probabatur auctoritas, ut vir esset insignis, ut in omni virtute excellens, ut populo carus, utque fratribus suis miro animo acceptus. Quare Deo B. Dominieus mirifice gratias agens, pro fratrum consolatione atque honore et ipse Flo-

Domum

in

veniendi ac redeundi molestianonmediocriter retardari, eis apud S. Pancratium ahabitaculum statuere decreverunt. 13 Quod ubi factum est, ex agro Ripolitano
illa

urbe impctrat
airos prosstan
tes

Qrdini

uggregat

ad eum, quem praediximus, transmigravere locum. Jam vero coeperat eorum numerus augeri, plurimosque ad salutis vias suis prsedicationibus attrahebant, ut spreta hujus vitee labentis miseria,

ad Religionis praesidia se conferrent. Itaque

per eos dies et Clarum Sextium b, virum scientia et virtute praestantem, ad nostram Religionem beatus Joannes traduxit, quem confestim
plurimi, ejus devotione
'

rentiam venire decrevit. Venit itaque et cum summa fratrum exceptus est lsatitia ubi ea, quaa fama acceperat, prbpriisluminibuslongeque majora conspexit, ardentius Don gratias agens, eos ad perseverantiam adhortatus. atque humi:

litatem

mutuamque super omnia

charitatem,

permoti, secuti sunt.

qui ex
nostris

aliquot apud eos pro illorum Bolatio dies manere constituit. Quo tempore oratimii ;i<- Verbi Del

Malv.

Odo-

Hos

inter Odericus

'

sancti Petri Scharadii cano-

promotioni vir sanctus operara dare non

destitit.

ricus

nicus, et Jacobus

Rubacontis,

Nam

et ad

sanctum Gallum

et

apud

S.

Paulum

filalv.

Ocra>

vantes

secundo post Joannem loco * nuit praefecturara, et Octavantes Nerla familia ortus, qui tertio loco hujus domus prioratum est consequutus. Istis adjectus est Rogerius Calcagnostras obti-

domus

in plurimisque aliis locis Florentiae

eum legimus

praedicasse.

Deinde nonnullos quoque fratres ad

Ordinis provocasse ingressum, multaque alia probe egregieque gessisse. Cumque satis eorum
lecisse desiderio videretur, valfi dicens fratribus,

nusc, haereticorum ex nostris inquisitor primus, qui Florentiae fidem Catholicam adversus eorum pertidiam plurimum roboravit, tandemque ad

F
*

eosquepaternabenedictione complectens, multis profusus * lachrymis reliquit, ac Bononiapiremeavit.

1G
fuerit

forte perfu-

sus

Castrensem d pontificatum devectus, Aretii e obiitdiem suum. Sed et Rodulphus Gnidalotus, tum nobilissimffl et Romaeus Vicedominus, quae familiffiFlorentehabebantur.Laurentiusquoque vocamus, plebanus oppidi, quod Sancti Sepulcri f
et

Cujusquidem recessusetsiounctisiratribns
imest.iti;e,

Joamui
*''

\tob

et

dob.ri

pra-serfiin

fameii

insiynesOrdini
c 0<
:

Raynerius Broziensis
alii

et ipse

plebanus, ac

beati Joanni nostro acerbissimus fuiL Quem beatus Pater humanissime consolatus, ad ea, quse jam inchoasset, bona perflcienda multa

nostras religionis habitutn sunt inreligionis additi sunt duti, qui omnesad hujus

permulti

ammonuit. Cum ergo recessisset, idem Joannes ad sancta negocia regressus, suo U.
caritate

Religionis

augmento quam maxime intendebat

i

firmitatem.
l-mhibus Mi
noribus prio-

14

Nam,

Religionem
nisi

qui tales ac tantos viros audiebat posse, fuisse ingressos, tieri id non

rem locum
wncedit
deinde vero

summa virtute.arbitrabatur.Peridem

tem-

puscum

fratres MinoresFlorentiamadvenissent,

ProindeetBoninsegnamfvirumconstantissimmn adOrdinem eum suscepisse parest, quemconstat pro fide cum nonnullis aliis apud Antiocbiam quoque prsadica Ambrosium fuisse occisum
/. ;

monialibus,

charitatem, quam Rehgioac propter fraternam parentes inter eos esse voluerant, nis utriusque

torem

ferventissimum, qui deinde Ariminensi

ecclesiae pracfuit

cum summa
:

licligioiiis aostraa

vementes haberent nec locum tunc primum agro Riponermittentibus fratribus nostris, in ipsi manserant, tempore hactenus
ubi aliquo permanserunt. Sed
litano,

gloria et honore

piveterea et

Morandum
111
'i

/,

cum eisdem

difhcul-

virum justitia el semetipsecathedram gloriosissime gubernavil cujus sed et Aidobrandinum Cavalcantem m,

laudes

pietate prsaclarum,

Fanen-

(i32

VITA

]{.

JOANNIS SALERMTANI CONFESSORIS

opinio. Quod cum illi concessum esset, vocatus Vir beatus venit, nihilque suspicatus adesse mali, ad lectulum decumbentisaccessit. Remotis
igitur arbitns, cubiculo clauso,
ccepit
illa

A. Joanm:

Caeoli.

laudes supra retnlimus, plantulam ejus fuisse perspicuum est, quandoquidem tribus et sexaginta annis

nem, qusa
hic
sia;

dumtaxat post Ordinis confirmatioanno Domini 1216, Klnrentire pater migravit Istis adjecit Ugonem, ecclevirum profecto sancti Pauli canonicum
facta fuii
,

suae

confessionis siraulato
plicare.

quodam modo ordinemextendebat ejus intentio.

Caeterum

alio

summa
et,

taude dignissimum, suasu Ordo praedictam ecclesiam est conse-

cujus fortasse opera

Inter confitendum quidem suavissimis, et in voluptatem tendentibus verbis usa, tandem diu se
suis

cutus.
migrat ad
s. S'<iuhtm

verbis

17

Caeterum insurgentibus
1

clericis,

qui

id

quibus potuit,
rimis signis

convolvens, mentis suae ardorem, verbis aperuit. Ac deinde pluin

aegerrimi

tulertfnt, ivs suas ita

diminui non fe-

hominem hortabatur consentire

secreta
.uiit

animo-

cognoscit:

rentes.abhispersecutionem passi,tandem eorum voluntati cedentes, ad alium transmigravere locum. Sed antequam ex sancto Pancratio (ut

prdiximux)adsancturaPau]umtransmigrarent,

beatusJoannescum
praedicationis

suis,

quos genueratChristo,

munus

diligenter obibat,

sum-

mamque

populo gratiam obtinebat. Posteaquam vero ad sanctum Paulum n, habitandi suscepere locum, coepit beatus Joannes plurimis
in

stuprum. At Vir innocentissimus (quique suam Dominicopudicitiam dedicarat) facinus horrens, ejuspetulantiam leniter primum castigareproperabat verbis. Ubi vero ceirait eam obtinatissimo animo in praeconcepto facinore permanere, et obscoenis jara illum nutibusgraviteroppugnare, extra caraeram confestim semetipsum proripuit,
nullique

hominem rem

ipsara aperiens, illaesus

raente corporeque, tristis pro illius perditione.

recessit.

clarerevirtutibus.

Nam

praeter ea, quae religiosis

omnibus consueverunt esse communia, humanaruiu quoque mentium multa illi erat cognitio, ut fere niliil lateret Hominem ; sed quaecumque homines cogitassent etiam secretiora cordis
,

20 Illis autem fere diebus quidam dseinonio plenus miserrime vexabatur. Cumque advocati sacerdotes et religiosi viri stolasque ac benedic-

ut dcBtmn ognoscit per quce a Bflato liberatm

energumentB,

tamaquam,
lissent,

ac Sanctorum plures reliquias attu-

arcana, divino spiritu penetraret. Accidit perBSBpe, ut ex multis cognitum est, quod cum fratres ad

raultisveroexorcisraisadversusmalignum

spiritura uterentur, ut inde exiret, tandera per

sacram Corporis Christi susceptionem

os ejus spiritus ita loquutus est

Quid tantopere

accederent, ipse eorum providebat mentes, et autquidemeos secrete commonebat verbis, ut

inaniter laboratis?
nisi is veniat,

Ego hinc nequaquam exibo, qui in igne consistens nequaquam

de eaetero poeniterent, aut peracto mysterio illos seorsum vocans, quod ad tantum praesumpsissent

combustusest. Circumspicientibusautem ad hanc vocem sibi invicem cunctis, instantibusque, ut

diceret, quis ille esset,

accedere Sacramentum non satis

scientia, arguebat,

munda

con-

tandem Prioremfratrum

conferendam quidem Reli-

gioso in omnibus rebus diligentiam esse comrae-

ardor
cantis
<

sacrifir
et

i>m iuiituitis;

morans, sed in ista prassertim, in qua anixnae salus et pignus vitse seternae constitutum est. 18 AfhYiebatur autem in ea re conficienda tanto mentis fervore, ut longa nonnumquam intercederet mora, qua Corpus Dominicuni inaim
gestans, piis lachrymiset devotione amplissima

Prsedicatorum magnis vocibus nominavit. Confestim ad fratrera Joannem miserunt, eum suppliciter deprecantes, ut ad illum dignaretur

Quum ille recusaret, victus tamen eorum precibus, vix tandera accessit. Cujus adventum malignussustinerenonvalens, hominem
accedere.
raajorera in

modum

discerpens, adejus praecep-

muli&r lasciva,

meditabatur, qUoque omnibus ardentissimas ad

Deum eHundebat
fervore accensus,
nis

preces.

Cumque

praedicandi

suavem

Christi odorera

huma-

mentibus infundere properaret, hominesque

el

Qua ex re cum celeberrimaejus evasisset fama, jam omnes, qui angustiis aut vitae hujus calamitatibus tenebantur. ejus praesiJia expocebant, illius se orationibus comraendantes. Ille vero humilitati tum miro modo
egressus est.
studens, id

ad meliora
ret, id
'

saniora consilia operasua disponeaccidit,

;

eorum

vel fidei vel orationibus vel

,

sibi

quandoque

quod Apostolus

Sanctorum
buebat.
ipsa

reliquiis

quam/suis

meritis

tri-

forte

iioii

nonredun-

dat

multo ante prseviderat non Christi inquit bonus odor sumus, aliis quidem odor vita? in vitani, aliis vcro odor mortis in mortem. Bonis quidem ad utilitatem, raalis autem et ad pejora
'

Mulieri quoque

quum

innotuisset res,
in

mentecompuncta, vitam suam deinceps

raelius cominutavit.

dispositis, ad spiritualis ruina?

fomentum,videtur

esse prolatum.

Memini me

a patribus accepisse,

ANNOTATA.
a De mutato domicilio monumenfa conventiis Mariw Xovellee, quorxmi partem ad caput
i

qui dicebant se a senioribus audivisse, hujusce-

modi tentatione Deuin nium voluisse'probare

prcedicationis
officio

is

hunc Virum beatissienim cum saepissime

fieri

S.

inserviret, in faciem ejus

solet,

lit.

recitavi, ita

intendentibus cunctis, ut

quamdam

quoque mulierem, forma profecto et flore oetatis egregiam, curiosius quam debuerat, contigit

hominem

inspexisse.

Quod cum

ssepe,

maligno

vendam : Ubi (in paucos perraansissent, et locus ipse esset valde incommodus civibus ad eorum officia, et coneiones, et ad peccatoruin suorum confessiones
illisfaciendasituris:

pergunt apud laudatum Malagro Ripolitano) cum menses

hoc suadente spiritUj effacisset, tandein vehementi sjus amore accensa est.
simuloto
nwrfiii, .Imni-

decreverunteosinurbemduS.

cere. Ductiitaqueintra moeniapiissimiilliPatres,

nrni

adsS
$d ilh
adit,

viviitum tcntat
:

fihjii si

Cumque miroconficeretur mentis tumultu, malo sestuaret igne, modum exquirebat, quovoti compos evaderet. Furore igitur ministrante arma, simulato languore, lecto incubuit. Suis vero ita (ut videbatur) vere eam languere
L9

manserunt primo propre

toli

Pancratii martyris
S.

ac

aedem et paulo post ad vicinam

raigraverunt ecclesiam,

Pauli Apos-

ibique incoluerunt

ad

annum usquel221.
b

De Claro

Sexiio, qui
in

postmodum

fuit

Pnor

putantibus
vocarent,,
teri,

illa suasit, ut

beatum ad

se

Joannem

Provincialis

quatenus ei sua possel peccata confiejusque mereretur benedictionejuvari.Jam

sanctitatis ejus excellens
in civitate

enim

erat

domini Papae pcenitentiarius et capellanus, agit Malvenda ad anmmi I2l9pag. 247. Verum adhunc locumpag. 317 ita scripsit: Alium hunc oportuit
et

Roraana provincia,

esse

DIE DECIMA SEPTEMHRIS.

ease a Fr. Claro Sextio Florentino. de qno egirous anno snperinri cap. vi et yii nam ille jam anno
:

ft33

A.

Xoiim

Caroli

iste verohoc habitum suscepit. Plura de Claro Sextio disputat Echardus tom. 1 Bibliothecw Pr/edicatorumpag. 92. Malimexistimare, eumdem Clarum Sertium a biographo fuisse designatum. At scriptoribus Dominicanis
:

1219

in

Religione virerat insignis

anno

(1220) Praedicatorum

CAPUT

III

dispiciendum relinquo, utrum hic biographus errasse censendus sit, quod Clarum Sextium Florentio? a B. Joanne ad Ordinem traductum scri-

Beatus adest morienti S. Dominico migrat ad S. Mariam

:

bat;anvero malint credere rem illam anno 1219

Florentice contigisse, Florentinumque fuisse Gla~

NoveIlam:Bealiinsineseonciones,

rum Sextium

quem Bononiensem Echardus

miracula,

virtutes,

mavidt credere. Ceterum cos, qui mox subduntur, tantopere inclarutsse non invenio.
c

monita,
translatio,

mors,

sepnltnra,
post

Ehgium

Rogerii Calcagni aat Calcagnini,

aliis,

miracula

ut vocatur ab

contexuit Echardus tom. I pag. 388, ubi mortem ejus figit anno 1282. d Castrum, Italis Castro, civitas erat olim
episcopatis in Etruria.

mortem.

Castrenses cpiscopos, reYerttm, quia, ut

censet Ugkellus tom. I coL 578 ct sequentibus,

interque eos hunc Hogerium.

scribit

D um

luec

Florenta agerentur, Bononia

fratres, qui

su- Benfus

fln-

pervenere

Ughelhis

col.

583,

Castrenses

ultimum

episcopum suum anno 1649 occiderunt, Innocentius civitatem Castrensem delevit, et episcopatum transtulit adoppidum Aqucependentis. Ducntus Castrensis, cujus caput eraf Castrum, modo

patrem Dominicum bitari vero ab omnibus affirmabant, ne tunceum Dominus evocaret. Id cum accepisset hunc* Joaunes simulque quod beatus pater fratres

nonfa ndcst gravi languore detineri. Du- S. Domfeico

muricnti
teafl
:

dicerent

beatum

hic

omnes Bononiensis dmnus advocari mandassot,

intelligens se

unum

es his esse, decrevit

illo

subest

summo

Pontiftci.

se conferre. Veniens

ergo Bononiam

invenit

e Aretium, vulgo Arezzo civita? episcopalis Etrwice est sub dominio Magni ducis.
f

beatum Patrem extrenmm

agentem.

fere spiritum

|am

Quem

ut vidit, vehementgr ingemuit,

Oppidum

sancti

Sepulcri,
di

alias,

Burgum

quum

S. Sepulcri, vulgo

cetatem scriptoris

San Sepolcro, post episcopali digmtate auctum est

Horgo

cerneret tantum patrem a vita migrare. Beatus vero Dominicus intuens eos invicem col-

Iacrymantes,pieillosconsolabatur.

Demum quum
:

a Leone X. Nunc

igitur episcopalis est civitas sub

morti se intellii^eivi

jam propinquuin, testamenvocibus, dicens

flliis,

archiepiscopo Florentino, sitague in Umbria prope conftnia Etrurim, cujus Magno duci subest ab
aliquot seculis.

tum

illis

suum

piis reliquit

Hsec

sunt, Tratres mei, qusa vobis, uti

possidenda

relinquo. Charitatem habete, humilitatem servate,

g Vita S. Petri martt/ris data cst ad 29 Apri/is, ibique cap. v num. 41 diciturS. Petrus a guadam
Sanctimontali in monasterio de
Ripolis
visus

ascendere in ccelum. Verumsiilla visio contigit,

dum

moniales incolebant locum

suburbanum,

paupertatem voluntariam custodite. Hisfeli\ ille spiritus evolavit ad coelos. aTum vero omnibus obortse lachrymse tanti patris decessum tenerrime devotissimeque deflebant. Peracto tandem pietatis officio, debitas

que

dictis,

multis ibi annis

mansenmt
figitur

nam martyrium
1252.

illius

saerosancto corpori

facientes

exequias
dies

S. Pctri

apud nos
intelligi

anno

quum tandem

quievissent,

post aliquos

h Eoc

nequit dc translatis ad urbem

B. Joannes, consalutatis fratribus,

Florentiam

monialibt/s, aut de visione

mox

dicta,

cum tamsit

remeavit.
22

diu non vixerit S. Dominicus, sed defunctus

Quum

ergo Florentiam revertisset, com- cum

ob ccc/e-

anno
i

1221.

munis omnium
II [taliai

Nihil prmterea de eo invenio.

factus est luctus, nec satis tanto siam 8. Paufl parenti arbitrati sunt factum, si solis lachrymis li&iQWMt
col.

k Ughellus tom.

sacrm

424 inter

prosequerentur mortem,

''

rpiscopos Ariminenses brevi, scd prceclaro,elogio recenset Jtttuc Amhrosium, diccns cpiscopum ere-

afttm anno 1265, defunctttm anno 1277.

1

etiam piissimis vercum bis condolerent. Licet autem cum beato Dominico optime existimarent gestum, quod ex hujus habitationis Lutea domo glorioaissime esseteducnisi

suis

Et fwnc
I

inter

Fanenses elogio cclebrat Ugdiccns

tus, pro suis

hellus tom.

cot. 666,

primo

fitissc Calfia-

tamen incommodis graviter angebantur atque dolebant. Sed cum jam satislacrymis temperassent, divinis deinceps rebus

num

Umbria episcopum, dcinde anno 1265 translalum ad Fanensem ccdcsifim, obiisse vcro anno 1276.
in

omnem
lan-

animnm
illos

tradidere.

Verum

resecclesiaa S. Pauli

magnopere perturbabat, metuentes ne

proflcere non possent,
si

Factus hic est eptscopus Urbevetanus anno 1272, ut vnlt Ughettus tom. I col, 1472, ubi eum

dem

totiena fcransfer-

utvirum sanctum imigniplane elogio celebrat, notatque defunctum Florentim anno 1279, ut etiam tcgitar in ipsius epitaphio. Ecec omnia recte congruunt cum dictis hoc loco. n Tempus hujus migrationis
tatis
lit.

rentur. Justabanl enim clerici, ecclesiam, quam nuperrime invasissent, reddi suis studiosissime
postulantes.

Dum

esset hic status rerum, perop-

pbrtuna
vula,

illis

familiaritas Foresii

sacerdotis

fuit,
iar-

viri profecto egregii, qui ecelesiae

admodum

colligitur

ex anno-

a.

quaa in convicinio erat, quam Banctam Mariam Novellam dicebant, rector et gubernator habebatur. Qui cernens fratres, quibus fcanta afflciebatur devotione, ita a suis clericis pertur-

bari, egit

cum beato Joanne, quatenua suam ecclesiam Ordini condonaret, sicque liti imponeretur finis. Quod cum pro paco et quiete fra80
truin

Scptctnbris

Tomus

III.

634
A.

VITA

B.

JOANNIS SALERNITANI CONFESSORIS

simus, precibus ejus "comraotus, prscmissa' oratione, manus illi imposuit, sua benedictione
percepta, ut domum rediret, evestigio imperavit, dicens, se sperare divinam ei gratiam minime

Joanm:

trum abunde placaisset beato Joanni, eum cum

suis fratribns in proposito confirmabat.

Garoli.
mvjntt thlrnif

vmttm
s Marioe
Novell',

23 Per eos dies Florentiam venerat Ugolinus h Hostiensis et Yelir.ronsisepiscopus,atqueapostolicae Sedis legatus, apud quem cum clerici de
ecclesia S. Pauli exposuissent querelas, visiim

defuturam. Mirum in modum, vix verbafinierat,

surgente, mox dolor omnis abcessit, ut nullatenus de caetero eo foret dolore affectus.Igitur Deo et beato Joanni gratia agens, ad propria
illo

fuo Ordini

thufitum.
b

legato est eas pace intercedente finire. Igitur

partis capilibus advocatis, coepit cum eis de concordia et pace tractare. Inter tractandum, cum in Foresii mentionem incidissent, placuit ejus

remeavit.

26 Alius
constitutus,

quoque

quoque intelligere voluntatem. Qui cum omnia in legati et fratrum arbitrio sejamdudum posuisse dixisset, 6 Idus Novembris, anno salutis 1221, Foresius sacerdos in manibus Iegati ecclesiae suae

cum

litigio (ut arbitror) periciitantem in diu adversariis luctatus esset, ex vulnere

tandem

Jetali

confossus vulnere, vix

:

domum

sanat

ultro renuncians, cessionem ipsam pu-

semivivus relatus est cumque propediem sui omnes ejus operirentur mortem, in Prioris et fratrum Praedicatorum memoriam incidentes,
languenti suaserunt, ut ejus patrocinia imploraret. Oranti igitur, et eo modo, quo poterat,
emittenti votum, ad eam, quam pene amiserat, vitam revocatus est. Aiebat autem se, postquam emisisset votum, quasi in somnum fuisse resolutum. Vidisse vero lectulo assistentem fratrem

instrumento ex legati sententia et auctoPostero vero die, quo res ipsa majori firmitate constaret, nullisque de caetero possent fratres clericorum perturbationibus moblico
ritate firmavit.
lestari,

Ugolinuslegatus, et Florentinus antistes

Julianus, c arehipresbytero caeterisque canonicis totoque cleri capitulo assensum praebentibus,

Joannem, qui

ei

dicere videbatur,

eum omnino

i:

dono ecclesiam S. MariaeNovellae venerabili viro Ubaldino d, fratrum Pnedicatorum nomine recipienti, dederunt. Fratresvero ecclesiwS.Pauli cedentes pace cum clericis multo gaudio sese in
arbitrio Jegati ponentes, quaeque facienda vide-

sanitati restitutum. Igitur evigiians, ita esse, ut

audierat, reipsa

cum

ingenti

tione et gaudio comprobavit.

omnium admiraQuare paueis post

diebus exsurgens, ad ecclesiam Praedicatorum

venit gratiasque Deo ingentes et beato Joanni

bantur diligentissirne perfecerunt. Quae omnia jure ipso perfecta sunt pridie Idus Novembris.

multacum devotione
percelebris, ipse
;

persolvit.
Insignes
virtut.es
lieati
:

LegatusetFlorentinusantistesbeatum Joannem
vocantes, S. Mariae Novellae e ecclesiam,

hortum

caeteraque omnia, quae ad

eam

pertinere vide-

jam esset ejus fama tamen nulla ratione efferebabatur sed quo majora per eum Dominus efficeret, eo humilius et apud semetipsum abjectius
27 His itaque gestis, licet
se gerebat.

rentur, Ordini Praedicatorum liberalissime tradiderunt, fratres ipsos in ejus introducentes domos. Atque in Iiunc fere modum nostra Reli-

Quumque

multae esset charitatis ac

praecipuae fidei, ejus tutelam adversus haeretico-

rum

Muilvs sais
oonoionibus od

firmum ac stabilem in urbe obtinuit locum. 24 Eoverotempore,quofratresinagnopereconstructioni intendebant domus, B.Joannes cum caegio
teris

magno et constanti animo peragequidem domus Dei accensus, et laniari et irrideri, ac nonnunquam injuriis et contumeliis affici minime recusabat, modo fides ipsa
insultus
bat. Zelo
fuit,

Qrdin&m
pertvahit

pnedicationi et orationibus insistentes, plu-

rimos ad Ordinem attrahebant, quorum deinde patrimonia in eos usus exponerent. Neque vero solum ex civitate, sed ex suburbanis et circumadjacentibus civitatibus et oppidis habitu induebant,

dilataretur et cresceret. Multee vero gravitatis in loquendo parcus, in consulendo liber,

in

admonitione

suavis,

in
:

corripiendo
in

vero

mediocris severitatis erat

oratione quoque assiduus, in disputatione acutus, inque omnibus

ultraquam
et

credibile videatur,

Deo

ita

vo-

rebus suis miro

modo

compositus. Dignitatis

lente, crescentes.

Nam

et Pistorienses /,

quos-

practerea amplissimae

Pratenses g plurimos, fratres nostrae domus fuisse, memoriae proditum est. Interquos Conradus h vir scientia et virtute excellens Pis-

dam,

cunctis et aspectu longe venerabilis. Incessus vero prae se fereuat ingenuitatem quamdam, qu<e omnium
,

habebatur

in se oculos

convertebat.

Scientia
fuit,

vero

non

toriensisfuitexillorum, qui de
iamilia ortus.

Penna

dicti sunt,

communis
Sanctorum

1111

aut vulgaris

sed praeter hu-

Quem tandem ad Fesulanae eccleadministrationem translatum nunc nostra ecclesia servatsepultum. Fratrem quoque Nicosiae

manam, qua

pollebat plurimum, et eam*,

quam

leye

ea

scientiam

appellamus,

excellenti

Pratensem, Albertinorum comitum familia nalum, quem posterior Eetas Hostiensem et Veletrensem episcopum Cardinalem vidit. Quum igitnr in dies beati Joannis famaesset ceiebrior, ipse veromulta humilitateatque devotionepraelauin
i

quadam largitate a Deo fuerat decoratus. 2S Quumque multis jam annis hujusce
tis

F
o?ger optima
sttis

* sancac piis operibus satis in vinea Domini la-

dat

borasset,

tandem

persentit, supervehiente lan-

ntonita,
*

guore,

se

propediem esse moriturum. Quare

fbrte hisce

staret, fiebat ut multi ejus sese orationibus

com-

mendarent.
ijnircm rupitis

fratribusconvocatis, illistransitussui tempusinstare aperuit. Quibus pro lanti Patris decessu vehementer ingemiscentibus, optimiseos sermoni-

25

Ea

igitur tempestate
attritus,

ttolorcmmo-

capitis dolore
febri detentus,

quidam vir, gravi ac praeterea quartana

bus adhortatus

est,

ut lachrjmas cohiberent,

nam

meniopollU,

medici uullius praasidio valebat penitus liberari: eain invaletudinem inigraneam

ut quicquid egisset Deus, in summa ratione factum arbitrarentur, et ob id ejus voluntati obtemperandum. Quamfieri

et ita

oportere,

k vulgoappellant, Itavero bominem molestabat, ut quam saepissime in frenesim, ac pene in furorem ob doloris vehementiam deveniret. Is ubi
vidit
sisse,
cissel

vis

omnia medicorum remedia inania evaejusque rei periculum tempore multo fetandem ad beatum Joannem se contulit,
sibi,

autem lachrymas fundere huraanitatis officium sit, nimium tamen his indulgere non satis bene in Deum dispositae mentis esse indicium asseruit. Quocirca magis in suo decessu orationibus

quam lachrymis

deditos esse admonuit.

Praeterea, despicientiam

omnium humanarum

ejusque se orationibus devotissime commendaYit.

Utque

tum quidem

dolenti,

manus

Lmponeret, humiliter supplicavit. At Vir mitis-

rerum complecterentur, admonuit, nihilque in mnndo firmi aut stabilis esse, omnia vero caduca et momentanea, Religiosos quosque arbitrari
debere,

DIE DECIMA SEPTEMKRIS.

debere, solis patrioe ccelestis desideriis inhiare,
et

t;

,:,

ad

illa,

caeteris

posthabitis rebus,

gressum

dirigere, quae stabilia et seterna sunt; sperare

dentissimum meritis beati Joannis factum fuisse miraculum. 32 Alius item vir, quum gravi detineretur
corporis totius,

A. Joakhb

Caroli.
infbrmus apwt

se paulo post
nignitatis

non

suis meritis. sed divinae be-

maxime veropedum
Lingttfla officio

imbecilliessef plu-

sepuicrum

gratia,

deaiderasset,
pic moritur
et

ad illa, quae jam pridem omnino eorum orationibus perrec-

tate; ac prrcterea etiaiu

samtu$ ,

magno cum

populi coneursu sepelitur

turum. 29 Qute quum dixisset, peccatorum remissione percepta, Viaticum humiliter postulavit, ac mira devotione et lachrymis suscepit. Ubi vero ad extremum spiritum ventum est, sancto illum inungentes oleo, illum orantem, et erectis in coelum luminibus quasi sanctos angelos intuentem, qui ejus operirentur egressum, orantes
fratres quiete, acsiobdormivisset, spiritum efflare /viderunt. Tum vero, profluentibus omnium

impeditus, nullis aliis medelis auxilium ei conferentibus, tandem ad ejus ejus sepulcrum orare perrexit. Cumque diutius orasset, visum
illi

rimum

beatum Joannem quasi esepulchro prodire, atque ad illum manus prutendere suuque benedictione, ut abiret, praecipere. Quareillico sur-

gens,

ita

se reperit
nihill

ratum,
fuisset.

acsi

ab omni eo langore cuuxnquam detrimenti passus

fere diebus. qiue

33 Mulier qunque eisdem

ma-

item puer
ciaudus.

xima beato Joanni

liliuin

afflciebatur devotione,

quum
ita ut

domus omnis vehementer imloluit, corpusque venerabile deponentes, piis ofnciis omnem erga illud charitatis curam propriis manibus peregerunt. Solemus enim defunctorum lavare corpora et alia hujusmodi efficere, quae ad
lachrymis,
sepulturae officium videantur esse percommoda. Quae omnia quum illi fecissent, devotissime corpori assidentes, psalmis ex more, lachrymis vero ex tempore horam expectabant, qua illius cele-

ante eos annos peperisset, contractie deita

nique pedibus atque Lnvalidis evasisset,

omnino

si

viveret,

fuissel
:

inutilis ,

ad

B. Joannis prflesidium eonvolavit allatoque infante, ante illius sepulcrum exposuit, nmltisque
lacrymis suam orationem effudit. Id cum fecisset, accepto iterum puero, flduciaque assumpta

braretur funus. Siquidem pro tanti Viri decessu non minima convenerat Religiosorum et clericorum multitudo, acpraetereapopulusuniyersus, propter et propter Hominis dignitatem , et
ea, quae

ex meritis ejus, tibiis pueri ejus tetigit sepulcrum, corde invocans tnt.o ejus pra*sidia. Mirabile dictu ! mox ut tetigit puer sepulcrum, consolidata sunt ejus

15

menibra pedesque
restitut.us saluti,
ul.

erecti

atque
alienis

ita perfecte

qui ante

vivens fecisset prodigia, magno concursu accesserat. Tandem vero multa devotione lacrymis, veluti suae civitatis amisissent Paet

manibus portahatur, deinceps bus remearet ad propria, Pluravero

meritis ejus operatus est,
niin
illa

suis pedialia

Deus

quorum notitiaad nos

1

pmriiir. Nutu vern ilivina sunt

pietati.qUflB

tronum, justa funeri persolventes,

(ut puto)

in veteri

per servos suos tanta largitate dignatur

ecclesia

venerandum corpus

insigni

efficere.

clausere sepulcro.
corpus deinde

eo, 30 Quod postea, novo aBdificato templo, in

ANNOTATA
a

ud nuvam
ecdesiam
translatum.

in quo

nunc conditum est, jacet loco translanon videtum. Cujus quidem sepulcri longitudo hominis pervenire quo intelligi tur ad staturam dumtaxat ossa potest, procedentibus annis cjus
;

De

obitu S. Dominici plura studiosus lector

in

inveniet
praefixo

Actis
1

ipsius, et

Commentario
tempore
et

Vitat

ad

Augusti,
Ostiensis
eo
Vilir

insigni autem in eo loculo fuisse recondita sculptura confectum constat ejus temporis viveret, Circumquaque miracula per illum, dum
;
.

h Hugolinus,

trensis episcopus Cardinalis,

anno 1227 ad sumdictusgue Grego-

mum

Pontiflcatum evectus

est,

excesserat, operatus est et posteaquam e vita nunc ipsi refeDeus, egregia arte depicta, quse quantum ex ea pictura colligi potest. remus, enim alia nos scriptura ejus miracula do-

rius IX.

cQui
tom.
III

hic Julianus vocatur,

apud Ughellum
:

coL lOBnwnwwtar Joannes

cttmque hic

Neque cuit. Postquam

pulturse traditum mira populi esse devotio,

igitur venerabile ejus corpus seest, csepit ad sepulcrum ejus

Joannes secundum Ughellum archiepiscopus Flosusrentintts fuerit ab anno L20B itsgue ad 1230 mendum impressionis esse quo irrepserit picor
; t

multis ejus patrocinia

plurimi se invemrent

pro Joanne nomen Julianus;sfcui alianonpauca

implorantibus.

Quumque

menda

in

illa

editione

reperio.

Verumtamen

ob eam causam ejus praesidio liberatos, multa et afferebantur, caereaeque imagines oblationes videjuxta uniuscujusque votum circum funalia nonnulla ejus rei bantur esse appensa unde et
;

Ughellus, erravit etiam in referendo hoc facto dum hisce adfuisseasserit Raynaldum Ostiensem Cardinalem ac legatum Pontiflcium

episcopum

Ughelli calculo tantum in Etruria, qui ex ipsius

adhuc monumenta supersunt.

Uleum pro htmpade ante
ejus sepul-

quadam lampadi ad ejus oleum defecissepulcrum dependenti ex mure

31

Quumautem

die

set

Murellensis, tunc safrater BartholomaBUs

cruin in vase

crista

ante vaato

invantum:

mulierem eo in locoorantem comperiens, corpus, eam tum ejus conditum asservabatur ubi venerabili ejus corpon, hortatusest, ut oleum
utaliae

Veliternemem episcoenim l 'ghello, donatio patum evectus est fatente erat Ostiensis factaest anno L221, quo Bttgolinus episcopus, Joannes Florentinus. reLaudatus Ughellus tom. III col 6 hanc

anno 1227 ad Ostiensem

:

et

donaHonem, Ubaldinum vocat Priorem. Salernitanum At magis credo, B. Joannem

ferens
fuisse Priorem,
l

plurimum facere consuevissent, afiern

baldinum vero ipsius procuraPratdicatores

in

curaret

respondente, vas ea die evacuaemeret, non babere, tum fuisse, se vero, unde ait \\-MW mediooriter angi et ob id non

Qua

torem.

Manent niamnum Patres eodem monasterio.

e

Perge domum iterumque diliolei superfmsset in gentius perscrutare, an quid

Bartholomajus
vase,
:

{pistorium,
iis in

qua3cum evestigio perrexrsset, oleo exuberans quod ante vacuum reiiquerat, mox igitur affecta gaudio
.
>

olei

ad amnem quead radicesApenninimontis,et

Stellam,
..
,

vuigo Pietoia, urbs esteptscopaFlomttm. st/aEtruria sub archiepi^opo

invenit.

Summo

Pratum, vulgo
ymtate rjtisnmaii,

Prato, gaudet eluvn disfd hujus cioitOtlS BmSCQPOr

tus

reversa, narrabat eviad ecclesiam cum oleo

630

DE
conjunctus
est

S.

NICOLAO TOLENTINATE
affligit
1
,

A.Juanm
Carou,

/( perpetuo

cum

Pistoriensi.
et Pis-

et

Grceca

voce

hemicrania

dicitur.

Pratum
torium.

fere

mcdium

est inter

Florentiam

Annum emortualem
dicat,

cum SUpra
vinett
obierit,

eum

auctor non exprimit. At multis annis laborasse in

h Conrardus a Pinna, alias deGualfreduoiis Pistoriensis, Ordinis Praedicatorum inter Fesulanos prtssules occurrit
col.

Domini, dubitarenequeo, guin midto serius

apud Vgkellum

tom. III

anno 1309, defunctum anno 1312. Forte B. Joannea dudum erat defunctus, dum hic Ordini nomen dedit: nequc etiam dicit auctor, ab eo admissum faisse.
268, aui dicit episcopum creatum

quam neoterici aliqui scripserunt. Malvenda patj. 393 recte dicit obitus certum tempus esse incompertum. Attamen Bzovius ad annum 1225 num. 12 aiti Hoc fere anno obiisse Beatum. Ughettus tom. III col. 100, Marchesius aliique
itto

ipso

anno \22b mortnum dicunt. Veram facile

trigenta aut etiam pluribus annis serius

Jdent Qbservari potest de -Nicolao Ostiensi.

llic apud Ughellum tom. I col.10 dicitur prins fuis$e Spoletanus episcopus, deindc vero Ostiensis a Benedicto XI creatus anno 1303,
i

viginti,

vivere potuit,
obiisse.

nec vcrisimile est

cum tam

cito

defunctusque Avenione anno 1321. Vocatur ab Ughetto Nicolaus Martini sed in secunda editione hmc addita est annotatio : E comitibus Alber;

tiserat: Martini vero,

si

genus inspiciatur ma-

ternum. k Dolor

est

qui alterutram capitis partern

Quaproptermortemfixi secuto xaiznam facile ad decem annos a vero aberrare poterit, qui ex sola Vita annum emortualem voluerit assignare ; nec alibi eum assignatum invenio in monumentis vetustis. m Nimirum, quia nova ecclesia necdum erat structa : nam hanc anno 1278 inchoatam es$e scribit Joannes Villanius lib. VII cap. lv.

DE

S.

NIGOLAO TOLENTINATE
0RDINIS

EREMITAMJM

S.

AUGUSTINI

TOLENTINI IN MARCHIA ANCONITANA

c. S.

COMMENTARIUS PRiEVIUS

I.

Antiqui Vitse scriptores, ejusque exemplaria edita et

inedita: Acta

unde edenda:

aliqui scriptores neoterici.

Ahno

1.10M

acer Ordo

Eremitarum

S. Augustini in~
S.

VU.1308.
Hiri nanitnr

antiqui Vita

tum ante tum

ter Ccelites

suos numerat

Nicolaum,

cognomento Tolentinatem, quem mirabili

rittf

num. 4. usque ad 22, ubi varia ejusdem Opuscula recenset, sed nullum tamen, quod de S. Nicolai aut aliorum sui Ordinis Sanctorum
1340, a

sanetimonia, ac ctvlestibus prodioiis

post

mortem celeberrimum, uni-

versa Ckristi Eeclesia hoc die religiose veneratur. Aettt httjtts sata tisiati Viri eoascripta sunt a variis

Sed nec laudatus Gandolfus meminit, nec alibieam lucubrationem potui reperire : quare suspicor, illum forte non nisi sparsim in Opusculis suis de Sancto nostro
vita

inscribatur.

ipsius

tam

domesticis,

quam extemis

E
inter

auctoribus,

tractasse.

quos ataaitu recenset Ludovicus Torettius tom.

3 Jordani a patria sua de Saxonia cognominati illustre elogium habes

,

Annalium Augustinianorum, ad annum Ckristi 1305, nani. 53, et majori etiam numero DominicusAntonius Gandolius in Dissertatione historica deducentis celeberrimis Augustinianis scriptoribus, pag. 867
etseqq. Inter hos uero vetustissimi,

qim

Alphabeto muniis , quibus feliciter functus est vitceque sancfimonia , qua Beati tilulum promeruerit
,
,

apud Herreram in ubi ab insigni doctrina , summis

Jordanvs dr
Scuconia,

multum
in

laudatur, ac cetate gravis

anno

Christi

quique reliquis preeiverunt, a Toretiio numerantur H. ilenricus de f raiatvia, li. Jurdanns de

et Petrus de Monte Jiubiano, ejusdem Ordinis Religiosi, in quorum propterea clucubrationes intprimis iitt/airendaia est.

1380 dicitur obiisse. Eamdcm celebrat Torellius Annaiibus ad annum Christi 1380 , cui
ipsius ntortem pariter

Saxonia

scnptores

Alphabeto Augushonorificum elogium nectit de memorato Uenrieo dv Urimaria, guem alias de Alemannia etiam dictum ait, cumque Beati pariter
tittiano

2 Thomas de Herrera in

illigat. De doctrina ejus Josephus Pamplinus iu Chronicis Ordinis Eremitarum S. Augustini. Jordanus Saxoneus, in Quintelingeburgensi patria natus, ex
stc scribit
illo

Theologorum uumero

qui

Ln

Germania

titalo

Uiustrat,

et

secundum
1331,

Philippum Ber~

uomcusent
Vitis

sub

annum
scribit.

sevnndam

alios

sub 1340 obiissv

iiiustrium
in

Consentit Torettius in

divinam sapientiam profitebaniur, princeps agnitus , doctrina? suaj eminentia obtinuit non solum suprema in gymnasiis Germanorum subsellia, sed et per universam Germaniam totius Ordinis priufecturam. Porro hic inter varia pietat/s

cap. i.xxvi, et

Augustinianorum, Genturia II, Annatibus ad annnm Chrisd

inejeniiqav sai

monnmentu

re/ic/nit

cutum,

Vitasfratrum

inscriptum, cujus

Opusgemi-

DIE DECIMA SFPTFMIUUS.

037

ttum exemplar exstat

typis

in

Museo

nostro, alterum

Romanis anno

1587, Leodiensibus alterum

anno 1025 exeuswn. In hoc

de
S. Nicolao nostro,

Opusculo,

quod

dum dam

asceticas /ectiones continet, frequenter

meminit

Verum idem auctor scrupulum mihi injicit, cap. \i, num. 38 </< aqua, qua mulier qtueSancti jamjam sepetiendi manus pedesque laverat, sic ait; Hacaqua per viginti octo annoa
G

AUCTORE
C.
-

ejitsque insignia gesta ex

conservata nullam
neni. sed clarissima

umquam

sensil

Petro de Monte Rubiano, eisdemque pene verbis hinc int/e enarrat et imitanda propanit. Quod

putrefactio-

sane laudati Petri lucubrationem non parum commendat : Jordanus enim non minus doctrinm qtmm sanctitaiis /aude floruit, ut ex dictis habe-

semper apparens, incorruptibilis seraper mansit. Viginti e1 octo annos pariterhabetJordanus </< Saxonia,tib.ll,cap.xi,
ubi eadem exponit
Vitain
fuisse.

/uinc

mus, eodcmque seculo

emigravit. Scripsit

vixit,

quo Sanctus adcoslos

specia:

quibus consequens fieret, annis serius conscriptam Torellius id etiam serius factum putat,
:

vi

aliquol

autemidem Jordanus

videlicet post

et

ante hunc

Petrus de

Monte hubiano,

lem libellum de Sancti miraculis nam lib. II, cap. i ad calcem sic ait : Multa et innumera alia miracula Deus per eumdem beatum Virum operatus est, quffi vix lingua sufficeret dicere, vel calamus exarare, et operatur hodierna die, de quorum aliquibus est tractatus specialis in fine libri. Verum hunc Tractatum desiderari, notatur in margine utriusque exemplaris nostri. Ceterum cum Jordanus sua fere omnia ex Petro de Monte Rubiano deprompserit, non nisi pauca ex ipso hauriemus. 4 De Petro de Monte Rubiano, qui a cognomine conventu, in Marchia Anconitana sito, id cognomen accepit, hasc scribit Herrera in Alphabeto Augustiniano : Petrus de Monte Kubiano
Theologite lector, divo Nicolao Tolentinati cocevus, ejus

iiuni. 7. legereest.

annosSl.utadannum Christi L336, Verum ego suspicari malim

ah

anuos oeto
quo, qui
sciverit.

priori/n/s viginti adjectOS BSSe

ali-

cum

pos/ totidem annos Petri Opttscu-

neolum COrruptam Nolo tamen idmultis contenderd cum parum referaU paucisne annis ante, an post concinnata sit : sed ex dicendis patebtt, priores calcu/uin i/vscri/>vrcf. a/jtiam il/am
tos

cum anno

cmorftial/ opt/u/v voli/rrrrc.

rtooim

7
cto

Ex

hactenus dictis habemus biographum San- Sanctwnque

fuisse,

coasmtm
///

ipsique

etiam conviverepolaudatus, quamvis

tutsit, >/n dubitaS.

}<><t)iit

tuisse,

scribit Torvllius

mox
I

auctor id

nusquam
:

insinuet.
ipsis

mus, quin plurima ex

didiwi
ii

Nicolai sodaUbus

nam

cap.

t,

num.

o,

referens mirabilem
vqrvsso

Jesu in

ai/t/ttsfissimo

Eitvharistiw SacramentO
app/tre/tfis
n

Nicolao //oiu/a/n
oisionem,
ita

pi/vritiain

Vitam

ut Ambrosius

Frigerius de

loquitur: Audivi

enim

i[iiodam

Bassano Vita S. Nicolai cap. i, pag. 11 affirmat, devoto stylo conscripsit. Eam inseruit, suppresso nomine, Laurentius Surius suo Operi de Vitis Sanctorum, exstabatque Ms. Ronue in in archivo Ordinis tempore Ambrosii Frigerii nos eam qusesivimus, sed non licuit invenire,
:

fratre, qui in suis infirmitatibus sancto Viro de-

votissime serviebat, quod

cum intereossormode
i[;s<'

innocentia parvulorum

fieret,
ctc.

Vir sanctus
procul
est.

sicallocutus est Fratrem

i/ autem visionem
ita
et alia

hanv ex

ipsius sodali accepit,

dubio ex eodem aliisque didicisse dicendus

Indicat hujus Vitse auctor, se illam luci dare

circa

annum

1326. Similia fere habet Torellius

Nicoiaus de Tombeur ex eodem Ordine sacroi Theo/oi/ioj /icen/iatus in pro/oqo ad S. Nicolai

Vitant censet,
verisimilius

ad annum

Christi 133Q,

Vita Qfficium Sanc/i, quo

num. 1, tam

ubi

ait,

ex

illa

laudatum Petrum hoc Opusctdum

Ecclesia,
utitur,
Vitcs

guam

Ordo Eremitarum S. Augustini

na/uin
esse,

concin-

occasione examinis </< Sancti gestis ac miraci/l/s pro vjust/vm canoniza-

concinnasse

additque

unumhujus

apogra-

/ione

demandati per Joannem XXII PP. anno

phum

visum /ec/umque, Romce iu bibliotheca Ange/ica sui Ordinis. Aliud ejusdem exemplar Ms. servatum fuisse in bibliotheca Senensi ejusa
se

1325, 10 Ca/cndas Jttnti, CUJUS Acta anni svq/ien/is

die 5 Deccmbr/s eidem Pontifici tradita fuisse,

ita

pos/va videbimus. Neque immerito

opinatur

dem

Ordinis, a/iudque in bibliotheca Strozziana,

nam

mox
qui scripsit

videbimus.

Laudatam Vitam a Petro de Monte Rabiano

vigiii/i circiter

anno 1326

scriptam fuisse

annis post Sancti

obi/uin, et Christi aiino 1320, discimus ex edi-

ettempus apprime convenit, vt cap. vi notariorum n/vn/init, qtd mercede coiu///vt/, Sanvti miracula conscribebant. Haudscio tamen,anhmc ipsa Acta fuerint ad Pontiftcem Iransmissa; imo pro privato potius usu (saltem qa<></ ad miracula
spectat) conscripta videntur, ut colligi videtur ex

tione MombritU. e/

apographo nostro Senensi.

:

Prion hic

titulus prafigitur

Historia beati Ni-

clausuia Ms.

Senensis, in qua auctor dicit, se

de ejus nativitate, colai Tholentinatis. qua5 fuit ab angelo nunciata, et quie composita fuit a Fratre Petro de Monte Rubiano leciore, anno Domini millessimo trecentessimo vigessimo sexto, tempore Domini Johannis Papaa vigessimisecundi. Deinde capite, quod de miraculis postejus obitum factis inscribi/ur, et apud nos
est

Primum

miracula,
misissv

quce refert,

ex tabellionum

scriptis

hausisse, at multa foslidii vitandi causa preeter

;

q/tot/

certe

non fuisset facturus, sipro

taboraswt.
Uujiis
I

Procvssa

at/ Vontifttvin ut/ttr/ttlo

sn/ S Lai/rvntias Su/tt/s laudatQ \<t<i edh/if, stijio, ubivisum fuit, expolito, omissisque miraculis post

it'i

r.tt nifiltirin

obi/um

factis,

caput

vi, dicit auctor

Jam anni

viginti praB-

modophrasi
est, nttliiiin

insinuavit.

qum generali tantumNomen quoque auctoris

edtta et
iniitiiii

teriere, ex

quo tempore hujus Sancti innumera miraculorum genera dignatus est Dominus suis
fidelibus ostendere.

ignoravit, quia, ut inquit, codex Ms., quo usus pr/vferehal.At Mombrifii/s /u ////// cum

Simihier

in

Ms. nostro Se-

nensi

legitur

Tempore enim

amodo

viginti

miraculis, servato primigenio styb, expressoque auctoris nomine et tempore, guo scripta sunt,

annorum

eontinuatis diebus, hujus Sancti meri-

miraculorum genera gloriosis innumera tis in suis fidelibus facere. Porro 9 ex dignatus est moxab dicendis clarissime patebit, S. Nicolaum hosce annos obi/u miracu/is inclaruissc, adeoque numerasse auctor ceuvigtnti ab ejusdem obitu
sendus est:

de Vitis Sanctorum inseruit, Babemus et Augunos apographum Ms. bibtiothecm Patrum Senensium in Setruria : partim /'stinianorum
toui. II

pebrochii, aliena partim

manu
a/io,

descriptum.

HuU

prohqus pr/vfajitur, ab
legenti

a Petro de concinnatus, prout ex florido Uyto Monte Rubiano

quam

quw omnia apprime

emortua/i,

conveniunt

cum

manifestum

est.

anno

illius

quem

Chris/i 1305 vel 1300

est:

Nova

lux oriri visa eet,

Exordium ejus hujusmodi gaudium honorel

fuissc, infra osiendemus.

Subdebatur in tripudium apud omnea popnlos. Ms.

638
A.UCTURE c. s.

DE

S.

NICOLAO TOLKNTINATE
Dolendum est, aliud, quara nobis productum aut conservatum non esse, ex quo genuinam gestorum
egebat maxime.
istud,

Ms. sermo de interpretatione nominis, quem Papebrochius operm pretium non censuit describere.
post kcec eapitum
fathtin jn/to,
/i/titti

monumentum

iituli

ct

exordia

recitantur,

prcBtermissa rerum gestarum narratione,

t/iiid

hftnc cuia

cditione

quod Mombrinovecolti-

Sancti nostri notitiam habeamus.

12 IJojc ipse: at oportet

concordare,

aut saltem ci similem

tionem,

quam
cur,

laudat, ne vidisse t/uidem,

Vitce verbis

eum Mombritii edicum

disertis exhibeat.

Bailleti cen-

sura rqicitur.

rat. (/aciititthitoffitm

cr capitum

irtitiis ticet

hic auctorem

tam

gere.
t/ualiu ttOS

Deinde

quaeso,

hcec

ipsi

Vita

tantopere

cditnri simus.

9 Subduntur denique miracula post Sanctiobitimi facta, iitia' Papchrochius, cam Florentim in Eetruria degeret, contulit cum Ms. codice illustrissitiii viri

displicet, aliaque desiderat

monumcnta? An quia
in ea

Coroli Strozzi senatoris Florentini,

in

ex eoque aliqua, qum

cerpsit.

Senenensi deerant, ex-

prodigium mirabilcm in Sanctis suis noveril, hujusmodi miracula a synchrono aut saltem cocevo ejusdem Ordinis ac
legerat ?

unum alterumque
Verum
,

inso/itum

qui

Deum

censui,

Ego editionem Mombritii recudendam guia apographum nostrum Senense, ut

monui, Sancti gesta non continet, ex itio vero in Annotata referam, quidquid operm pretium videbitur: nain solas phrasium discrepantias sciens
prcsteribo
,

non sine solida raAt si fiailtetus velit non omnia Sancti gesta ab eo memorari, libens consentio : vcrum id minime insolilum est plerisque Sanctorum biographis, qui prmcipuis eorum gestis,
provincice Religioso, tradita,
tione rejiciet.
,

ne

nimiis

observationibus

lectori

prcesertim mirabilioribus intenti, reliqua solent

negligere, nec propterea
suris notantur.

frustra molestus sim. Post Vitas ac antiqua miracula, de Sancti gloria

tamen hujusmodi cen-

posthuma agemus, quam

ex variis scriptoribus colligemus. In primis vero

dicaithiiii rrit <le pradigiosis stttri sanfjuinis cffusionihtis,

quibus Sancti brachia, vehtti perpetuo

miraculo, illustrantur.

quodam
10
Ueliqua

Prmter prmdictum
ex

m-

exstant in

apographum Senense Museo nostro bina Mss., aUemmdeMs.

Ultrajectino S. Salvatoris,

IJ.

Gognomentum
:

Toleiltina-

stiimienta:

promptum

tis

patria,

parentes,
aetas,

alterum a P. Gamansio Societatis nostrm presbytero transmissum, notatur acccptum ex Hodecensis cosnobii Ord. Regular. S. Augustini, dicecesis Paderbornensis, Passionali

obitus,
natalis.

suprema

annus annus

pergameno Ms.

insigni,

mensis Septembris,
est

Utrumque quoddam

fol. 204, pag. A. majoris Vitce compen-

dium, prcBtermissis etiam miraculis post mortem

factis; ideoquc nullinobis usuierit. Utiiius nobis
est

quoddam instrumentum, quod Dominicus AnGandolfusnum.

cstt/uc ViteB
1

Tolentinatis S. Nicolao nostro A domicilin a natali loco, sed a diuturno triginta Tolentini annorum postremoque iitter mortalcs domicilio in dictus Tolen-

c non

ognomentum

toniiis

laudatus post Centurias

civitate Tolentino adhmsit.

Est aute/n
civitas,

Tolenti-

tinas,

exhibet ex insigni Ms. bibliothecm S. Augustini

num

Piceni

pervetusta

in

eminenti
et

Senatsi ;

consistoriad, af

compendium, ab advocato uittnt, coram Eugenio IV PP. ac

amoenoque

colle sita inter

Camerinum

Mace-

dwn de Sancti canonisatione ageretur. In fine dicti Ms. sequebatur series miraculorum una cum testibus de ipsis
purpuratis Patribus recitatum,

ratam, ab Ancona et Fulgineo diei itiuere distans, cujus radices Cluentus adluit fluvius, ieste Ughel/o Ita/ice sacrce recusce tomo II, col.

Gandolfus inedita relii/tiit. Nos i/isftm Relationem ex eo dabhnus post Vi/ain primam. Addit ihidem laudatus scrietc.
:

deponentibus

verum

hcec

ptor, preeter
bibtiothrttt

eam Relationem exstare in eadem Sataisi tomum magnum Ms. in fotio

:

772 arbitratur, eam jam a primis insignitam fuisse, quem postea exstinctttm Sixtus V PP., cujus Bu/iam recitat, anno 1586 restituit aut erexit, ac primo Romance Ecc/esice immediate subjecit, deinde vero novo? metropoii Firmanm ; voluitque, 770
;

qui

et col.

Ecclesice secu/is episcopattt

C
qwrumdam
neoterioorufn

in quo coittiactur Processus, mandantc Joanne XXII PP. fonnatus forte is ipse est, ex quo Papebrochius noster supradicta excerpsit.

regali,

ut idem episcopus To/eutinati

dioecesibus prcesideret.

et Maceratensi Quantopere vero hoc suum

11

Scriptores neotericos, qui S. Nicolai gesta

scripscrunt,
tunt re-

acmiraculamagno nunicro
censco prmter

domicilium, sibi divinitus destinatum, postrema vitce surn periodo , morta/ibtts exuviis, prodigiisque i/lustrarit , ex dicendis
sanctissima
patebit.
14 Sancti patria fuit exiguum quoddam oppv dum, Castrum Sancti Angeli nuncupatum, sitttmque pariter in Piceno, et in dioecesi Firmana, ut discimus ex btographo num. 1, ubi ait, S. Nicolaumex Castro S. Angeli, districtus civitatis
natus
Castro
S. Angeli, e
est
ift

elucubralioneS)

modo

alterum, qui id singulari prwstitcrant. Interhos Haptista Mantuanus,

ct

unum

ex Ordine B. M. V. de Monte Carmc/o, seculi xv poeta clarissimus, illius Vitam eleganti earmine
heroico
est
li.

cecinit

exstatque

apud

varios.

A tter

parentibvs

/\ Nicolaus de Tambeur,

S.

Theotogia*

licenfiatus,
in Belgio

Ordinis
nostro,
t/c

Eremitarum S. Augustini qui ejusdem gesta ex Opuinsertis nonnullis

Firmianae,
{iege

provincias Marchiae

Ancho-

nianse

Anconitanae)

duxisse

origincm.

sculo Jorth/ni

Saxonia,

ex

Idem

Petro de Monte Rubiano,

ditis

compilavit,

et

eruBail-

asserit Eugenius IV PP. in Bui/a canonzationis infra recttanda, consentiuntque, quot-

observationibus illustravit.

Denigue
in

letus

Vitum

Gallice

conscripsit,

qua, quae

quot de Sancti gcstis seripserunt. Pater ejus Compagnonus, mater Araata dicitur in Relatione
tiutti.

lubuit, rctu/it, omisitque. lu Tabula vero critica sequentcfn censuram posuit: Vita ejus scripta a quodam ipsius Ordinis Religioso, cujus nomen ignoratur, legitur in tom. II Mombritii,

Vitm,

lecta

coram Eugenio IV, quam

10 laudavimus, atque ita etiam ab aliis scriptoribus vocitantur : at patris nomen deside-

et in

collectione

Surii, id

qui

hinc inde sty-

luni

expolivit.

Non

ratur in a/ttio/ie Mombritiana, in nostro autem Ms. U/trajectensi is Pairao appet/atur, amanuensis,
ut

erat,

quod correctione

suspicor,

citio.

Ludovicus Torel/ius

DIE DECIMA SEPTEMHRIS

lius in

639
Viri

Annalibus Augustmianis

ad annwn

1305, num. 6 purte/n Compagnonem de Guarutti; matrcm Amatain de Guidiani /u/n-

Christi

minime dubium foret, quin sanctissimi obitus anno ChrisH 1805 conHgeril, nisi in

(tiem

At'CTORE C. S.

cupat: $ed incertum mihi est, an adjectis vocibus utriusquepatriam potius, tm familim cognomen
Iwiiestis

ac

dcsignare voluerit. 15 Cujus porro fortuna hi fuerint, non edicit

Sabbathi mcidisse simul notaretur: eo quippe annodies 10 Septembris cum die Veneris, non cum Sabbatho concurrebat, adeoque veldie IVnerisanni i;jo:>,rr/ Sabbatho L306 Sanctus obiisse
dicendus
est,

est.

Quemadmodum autem

credibitius

tnodicce for-

btographus
da/tt, cos

at neotirici scriptores

passim tra-

Relationis auclorem
i,i

satis est

mediocris fuisse ; quod biographi dictis consonum, Unus,quem viderim, est An-

quam

armo

errasse,

hebdomadis die potius, ita ejusdem desci iptori

;

pariter pronius fuit

tuni

dreas a S.

Thoma

in Italia, gui jmrte

biles fuisse, licet

Augustinianus discalceatus Vitee, cap. i scribat eos no-

annum L305 pro L306, st'& cyfrisexpressus fuerit, substituere ut adeo incerutruminhoc, aninilloerratumcredamus. 19 Pro o/uw LS06 stat editio Suriana, in qua
sit,
;

facultatummediocritatecontenti

vel

1306,

viverent. Erant, inquit, nobiles

secundum san:

legitur: Ille verodicens,

guinem, sed multo nobiliores vita et moribus, in quibus vera nobilitas sita est non curabant

magnas
ipsi

divitias possidere, secl ea contenti erant

Inmanustuas, Domine, commendo spiritum meum junctis sursum manibus et oculis ad crucem ipsi propositam sublatis, jucundo e) hilari vultu animam effiavit anno
Salutis millesimo

mediocritate,

quam Salomon postulabat. Favet apographum Bulhe canonizationis, quod ad

calcemMs. nostri Ultrajectini adjectum lcgitt/r; in eo enim expressc dicitur Nicolaus ex Castro
sancti Angeli juxta

trecentesimo sexto, quarto IdusSeptembris. Quamvis autem Surius primigenium auctoris stylum more suo expoliverit,
verisimilc tame/i /w/i
est,

eumdem emortuale temnisi illudin suo

Firmanam

dioecesira parenti-

pus adjuncturum fuisse,

pho, aut aliquo
saltei/i

apoyra-

busortus nobilibus.
sed non nobilibus.

bona: fidci instrumentO

16

Ycrum Justus Fontaninus

archiepiscopus

rcperisset. li/eni q/toque itimtts

pro

e/nortia/li as-

Anc/jranus, in Codice Constitutionum, quas sum-

mi
ti

Pontifices in

tione ediderunt,

quemque

solemni Sanctorum cano/tizaipse jussu Bcnedic,

siguatur Lectione vi in Octava festivitatis SancH nostri, i/tter Officia propria ejusdem Oril/i/is,

anno 1041
igitur cst,

Parisiis

edita

rcittin

n/itione

eamdem XIII anno 1729 Iiomo? vulgavit Bullam exhibens, pro nobilibus legit honestis, in hunc modum : Beatus igitur bic Nicolaus bonesex Castrosancti Angeli intra Firmanam dicecesim parentibus ortus etc. Eodem plane /nodo
tis

Antverpimsi nnni
1300 incideril

ll>7'4

prwterinissus est.Incertum
in

an Sancti mors
:

annum

1305,

au

sed in alterutrum incidisse dubitare no/t possumus propter allata instrumenta,

quibus apprime consonant ea,

qum num.
scilicet

5 de

legerat Laertius Cherubinus tom.

BuUarii,

quem

tempore scriptw Vitm produximus,

saip-

Fontaninus secutus est. Qitare crediderim, in memoratum Ms. Ultrajectinum errorem hunc seu amanuensis seu cujusdam scioli vitio irrepsisse prcesertim cum non modo reliqui scriptores, quos satis magno numero consului, verum etiam Officii Ecclesiastici concinnator, illum natalium splen-

tam illam
20

esse tiuno

1326,

cum

jtt/n niuti liijinti

ab ejusdemobitu effluxissent.

Ex memorata Relatione prmterea habemus, ataHs (>o, Nicolaum nostrum anno mtatis suai sexage- naftuan.lMB simo mo/iuum esse quos it//nos si ah anno 1305, vel 1300 subduxerimus, prodibit Christi annus
S.
;

dorem

penit/is ignorasse videantur

laudatus vero

1245 vel 1240, quorum alterutri

ipsii/s

auspicatis-

P. Andreas, qui Vitam illam Italicam anno 1G48 Genum edidit, noceniior est, quam ut ex solo ipsius testimonio id asseramus.
Varia opinio de Sancti
uetate et
obitits

simam

nativitatemco//scquentcrii//ii/rrr debemus,

anno

17 De suprema Nicolai cetate, emortuali nataUque anno, de quibus nihil apud biographum, non parum variant scriptores. Nam quod ad

Torellius ta/nen, qui ad itii/iu/n Christi 1246, num, 9 Berrerm sententiam secutus. Nicolaum anno 1240 natum scripserat ad annum 1305, num. 9 ea deserta, scribit, constare sibi ex Pro,

cessu,

id

anno 1249 alligandum

et

esse,

ideoque

cetatem spectat,

quidam
et

ginta, alii sexaginta, alii

illum annis quinquaseptuaginta, nonnulli

num. 50 quinquaginta
ipsi

octointegros annos vitm

fi

tantum/nodo

tribuit.

etiam octoginia

uno

vixisse voluerunt.

Emor-

sibus (alter cnirn sub

Q//em duobus ProcesJoanne XXII, alter sub Eu-

tualem vero annum Josephus Pamphilus,ex Eremita S. Augustini episcopus Signinus, in Chronicis sui Ordinis, Scipio Jardinus, qui Vitam ex ItaUca Ambrosii Senensis Latine vcrtit, et Ludovicus Zacconius,

genio I

confectus
:

perspicio

est) hic laudet Torellius, non verum apud Gandolfum supra h/uda-

tum, iu utroque dicitur 60 minortt/n

denatus
21
cst.

/u/sse,

dum
veliU&,ut probatUT

cum anno
in

Christi 1294 conneo-

iunt; at Jacobus Albericius iu Vita Italica, Ber-

nardus Aavarrus
Annalibus,

Uispanica ,

et

Torellius in

eumdem

usquc ad

annum

1305 diffe-

rendum

statuunt.

Posterioribus

hisce

proxime

Verba Processus coram Eugenio IV insti1N: de ultero sir srrihit (jantuti, dedimus nurn. (E/ige: Ultrasupranotatam Relationem dolfus nio IV exhibitam) asservatur quoque in eadem bibliotheca Senensi tomus magnus Ms. fol.
regali,
in

acceduni Berrera in Alphabetho, et Tombeurius annum 1305 in Annotatis ad Vitam Latinam,ubi

vet potius 1300 assignaid. omnibus: 18 Postrema opinio mihi placet prm enim solidis fundamentis, quibus priorum
nititur

quo continetur

1'rocessus efforma-

tus ab episcopis Federico Senogalliensi etThoma Caesennatensi, Apostolicaa Sedis deputatis

obiitan,

1305

XXII

et commissariis, nempe mandante Joanne ut ex liulla in ipso et in liullario Or;

meum; nustuas, Domine, commendo spiritum ccelum, oculis ante Crujunctis manibus ad spintum cem levatis, jncundo vultu et hilari Dommi railad Dominum commendavit anno
10 Sabbatln lesimo trecentesimo quinto, die aetatis videlicet 00. Ex kisce Septembris,
,

a Gandolfo destituta est. In Relatione Vitm egimtts num. 10, ad propositum edita, de qua In manostrum hajc leguntur : Dicens ultimo
:

dinis inserta,

anno 1325
obisse

data. Testes, qui asBBtatifl

seruerunt,

cum

annorum 60,

fuerunt Fr. Augustinus Tolentinas, in ordine agno(testium) 271, qui illum per plures annos
vit,

et

Fr.

Joannuccius

ejus

servus, in

or-

aine 221, a rae expresse observati in ProcesJoannuccius ille fuit, qui insusurrabat
su. Iste

in
illo

ipsiusS.

Nicoiai auribufl tempore obitua et

:

inandaiite

Dirupisti,

Domine

etc.

mensis

22 Clara

lilll

DE
kcsc

S.

NICOLAO TOLENTINATE
canonicorum Regularium sub B. Augustini Regula militantium exstitisse, quo tempo,

iuotore
C. S.
contra Torel-

22 Clara
iata, et a

Gandolfo ipso

suntet a fide dignis testibusproin Processu observata :

t

contra,
ijiii

'"""

quod Torelliiis hic asserit ex aliorum, Proccssum iuspcxerant, relatione accepit, ut

,

re S. Nicolatis de Tolentino illius ecclesiaa erat canonicus, testatur divus Antoninus tertia parte
Historiali.

ex ipso discimus, dum num. 5 hcec prcemittit Ex nrf issirnis relationibus qua.s nuper ab iis
<

accepimus, qui authenticum de Sancti vita, morte ac miraculis Processum, pro solemni ejusdem canonizatione confectum legerunt,
,

25 Nescio, an S. Antoninus in exemplari, quo non est, vocem Regularis invenerit, an vero ram ipse addiderit : posterius tamen mihi verisimilius
usus
fipparet,

Hegularis

cnm

ha?c nec in Mss.

nostris,

nec in

constat
relatione

nobis,

illuin

re vera

anno

1305, die

10 Septembris obiisse. ftague ex aliorum tantum

Momoritiana Surianaque editionibus occurrat. Deinde contrarium satis colligitur ex biographo,

citjus

annum

ictatis

vel nativitatis

didit

it

verbaproptereajuverit breviterperpendisse.
ait,

Torellius;

atGandolfus exutroque Processuillum

In juvenili,

setate

tam sancte conversans,

canonicus ordinatur
:

deprompsit, ideoque malo huic,

dere, Sanctique nativitatem
illigare.

quam

illi

cre-

ecciesise sancti Salvatoris

anno 1245

vet 1240

verum quia contemptum rrinndanarum rerum omnino incipiebat appetere. cogitare coepit, quam vitam, quam Regulam posset adire, ex qua fieret sic Dei servus, ut mundus non esset eo dignus. Tnm subdif, eumdem Eremitarum
S. Augustini institutum elegisse. Jam vero si Sanctus noster, cum ha?c animo agitaret, canonicorum Ftegularium Ordinem jam suscepisset, de

III.

Sancti canonicatus pro:

mundanarum rerum contemptu,

babilius secularis Orclo Ere-

mitarum S.Augustini, etqua

oetate,

eligendaque vilm Regula, ipsi minime deliberandum fuisset, cum in hoc supposito. utrumquejam prmtitisset.
tor

susceptus.

20 C/arius etiam loquitur ejusdcm seculi scripJordanus de Saxonia in Opusculo ascetico,

inscripsit ; quippe lib. III,

E
ut habet

quod Vitas-Fratrum
cap. xt,

S. Anftnfaw,

De relinquendo omnia in Religionis ingressu, S. Nicolaum propter abdicatum canonicatum laudat, reliquisque imitancui titulus,
Futt canonteu
ecclesicB

T)

iographusf
studiis,

relatis

Sancti

in puerili aetate piis

MJ

vitceque innocentia, subdit,

eum

ca-

dum proponit. Verha accipe : Item exemplum in B. Nicolao de Tolentino, qui cum esset ordinatus canonicus

S. Salvatoris

nonicis ecclesim S. Salvatoris, in eodem, ubi natiu fuerat, Sancti Angeli Castro, adscriptum essc. Injuvenili, inquit, aatatp tam sancte con-

cujusdam

ecclesiae nobilis,

ad con-

temptum mundi corhabensaccensum.intra.se

cogitare ccepit, quam vitam posset assumere. ut perfectus fieret Dei servus... Itaque Juvenis ad Ordinem (Eremitarum S. Augustini)
soliicit.us

versans, ecclesise
natur.
verbis

S. Salvatoris

canonicus ordi-

Consonat apograpkum Vltrajectinum, tantummodo paulisper mutatis : Juvenili

sanotss conversationis
fuit,

actat.c fcara

ut eccle-

recipitur, et probationis tempore finito, juxta morem et statuta Ordinis solenniter profitetur

siaycujusdamnobilis, sancti scilicet Salvatoris, canonicus ordinaretur. Similiter Ms. Bodecense: Deinde procedenti tempore factus es1 canonicus

cujusdam

nobilis ecclesise.

Denique Surius

In

ipsa juventute
S. Salvatoris,

cujusdam

nobilis ecclesi, puta

etsicinprimo suo ingressu apostolicam vitam ducere cupiens, canonicatui et omnibus rebus mundanis renunciavit, nudusetpaupersequutus est nurlum et pauperem Christum crucifixum. Manifestum est, Jordanum hic rh seculari eanotaiu

canonicuseffectusest. Biographum

secuti siait scriptores neoterict\ inter, quos aliqui

Sanctum canonicum Regidarem,

fuisse contendunt,

nicatu agere; alioquin enim non nisi inepte Sancii dimisso canonicatu velut egregium rerum
inquies

alii secularem Gandolfus in laudatis observationibus utramque sententiam in dubium revo-

mundanarum contemptorem laudaret. A t,

cat.

Necin

Relatione,

unde igitur Sancti canonicatum Regularem didicit Antoninus? Id vero ignorare me fateor; nec

ait,

nec

in

1'm.vssu

;u lin-

quidquam

occurrit,

unde

vn

Vastro

S. Angeli;

sed verisimi-

ante quippe quem non modo Petrus de Monte Rubiano, sed etiam, qai eodem seculo vixit, Jordanus de Saxonia
Religionis ingres&um canonicatus,
disertissime
tradit,

quod ante ingressum Religionis fuerit canonicus seu clericus unde nescio, quo fundamento incedant aliter scribentes. 24 Quidquid sit de isthoc silentio, mihi minime dubius apparel assertus sancti Juvenis
:

venire potui,

eam opinionem

uc-

nissepossit videri, nisi forte prcedicta S. Salvatoris ecclesia a canonicis Regularibus aliquando
inculta fuerit,
S. Nicolai eetate
, eam ad eosdem pertinuisse. 27 Sacrum Ordinem. quem Sanctus amplexus

ideoque ipse existimarit

Ermita cujus alumni Eremitae S. AugusAvQwtinte tini appellantur, in confesso est : videniur tamen nus:
est.

illum

csse,

ut

infra

videbimus

quemquam
qui

nec

reperi prmter laudatum

liahitnrit.

Patres ejusdem S. Augustini Ordinis, qui Discalceati nuncupantur, eum sui instituti fecisse :nam

Gandolfum,

de

<<>

rro qui illum canonicis

Regularibus adscribunt, ducem habent S. Antoninum, quiparte III Bistoriarum, tit. XXIV cap, \ de S. Nicolao hcec ait: In
juveniliigi-

Sacrorum RUuum Congregatio, postulante Procuratore generali Ordinis Eremitarum S. Auguslini. anno 1037, die 19 Decembris edito decreto
censuit,

tur tate sancte conversans, cujusdam ecclesisa

sancti Salvatoris canonicus efflcitur Regularis

imagines S. Augustini, S. Nicolai de Tulentino et aliorum Sanctorum ejusdem Ordinis S. Augustini, impressas aut depietas
Fratribus Discalceatis ejusdem Ordinis, babitu, quo ipsi Discalceati utuntur,

Binc Gabriel Pennottus in Bistotia tripartita sacriOrdinis Canonicorum Regularium, lib. H

cap. xxi. ecclesiam illam sui Ordinis otim fuisse scribens, sic inquit: Ecclesiamcollegiataro S.Salvatoris in Castro S. Angeli, dicecesis Firmanaa

cum

suspenpoenis

dendas
dictis

et

abolendas

esse

injungendumque
,

Fratribus

discalceatis

ne

sub

arbitrio hujus Sacrae Congregationis plius audeant peragere. Decretum

taliaamhoc Urbanus

DIE DECIMA SKPTEMBRIS

041

nusVIII PP.

auctoritate Apostolka

roboravit

confirmavitque Bulla data anno 1638 die 28 J<>nuarii, quam una cum laadalo Decreto legere

inde perturbatio oriretur : parentes autem audientes votum Filii, \mt\ effecti
,

UTTOUK
C. S.

laudaverunt

quo anno,

et

qua

cetate id

fecerit.

V Bullarii Romani, ConstituHone JJrbani 221. 28 Qua porro a>tatc quorc nnno Snnctus Rc/igmsce vitce tijrocinium exorsus sit, incertum est,
estto?n.
neccotiuenit inter scnpfore*. ToreUius,guitomoTV Annalium,adannumChristil2ft<k num. 24 illum tum 22 annorum fuissc scripserat, tom. V ad
t

Deum, qm sua promisaa

gnabatur.

in

Filio pcrficere di-

Mox paucis intrrjectis, nulla tamen tam tenera* mtatis facta mentione, subdit : ItaqueJuvenisad Ordinem recipitnr, et probatioms tempore flnito, juxta morem et statuta
Ordinis solenniter profltetur et sic in primo lngressu, ,\p..stolicam vitam ducere cupiens, canonicatui et omnibus rebus mundanis renun;

annum
anno

1305,

num.

14,

facit,

illiusque tngressum

decem tantum annorum in Religionem, non

ciavit,

1264, sed 1259 affigit. Totidem integros vet incompletos sancto Tyroni annos attribuit Albe:

nudus et pauper sequutusest nudum et pauperem Christum cruciflxum. Ecec Jordanus qua ut decennem puerum minime sapiunt, Ua
in

ricius cap. iv Vitce Italicce, aliique

nec longe ab
in

pellat,
^

Us dissidet Baptista Mantuanus,

dum

Vita
Ilcli-

metrica

eum Puerum

adolesceniem, vel, ut Sanctum ap Juvenem, apprime convenhmt. 32 Eodem, quo nos, modo biographum etiam multomajorem
S.

maturum

vocans, de suscepto

intettexit
tit.

gioso statu ita canit

XXIV, cap.

Huc

Antonius parie \\\ Bistoriarum x, ubi tyrocinium ingressurm

A**w-

adolescentes prudens Puer attulit annos, Et sacer evadens, duplicem vestitur abollam Alba subest nigrce, duplicique obnubit amictu
:

dicitur fuisse satate juvenis,

sonat Breviarium

Romanum

LO Septembris, hcec

Tempora proximior nudo, candore

;

mente canus. Conin quo ad diem habentur: Adulta tatejam

.

nivali

clericali militiaa adscriptus el

Albicat, exterior fuligine tingitur atra. Hanc cetatulam Torel/ius asscrit exacte dcduci ex Processu Ca/tonizationis, Bullaque pro eadem

cum quodam

B
non convenit
inttr scriptores
:

edita ab

Eugenio

I V.

tarum S. tem audisset, eo sermone inflammatus, statim eumdem Ordinem est ingressus. Denique, ne
longior sim, in Officio proprio laudati Ordinis, anno 1641 Parisiis excuso, alteroque primum

canonicus factus, concionatorem Ordinis EremiAiigustini de mundi contemptu dicendie

consona sunt, quce Gandolfus in annotatis adsapelaudatam Relationem observat his verbis : In juvenili aetate intravit Relidictis

29 Torellii

gionem erat enim decem annorum jetatis, vel undecim ad plus, ut asseruit testis in ordine 16 et tres alii. In Bulla vero Eugenii dicitur in approbata Heligione FratrumEremitarumS. Au;

Romcejussu Eieronymi Valvasorii, deinde jussu Nicolai Olivce, Priorum Generalium, anno 1674 Antverpice edito, eadem plane leguntar. <)b hasce
rattones mihi multo probabilius videtur, S. Nico-

laum annos ad minimum

SUS
est.

L6 "///

gustini ab

ejus pueritia educatus. Denique in

res mi/nrnissr, diun nirmovniiini

forU etiam pluOrdinvm ini/rrs-

quodam

Offlcio proprio ejusdem Ordinis legitur vix decennis in solitudinem vocatus, teste Nico/ao

de Tombeurinannotatis ad Vitam. Abhiscenihilominus dissentiunt a/ii inter quos Ludovicus Zacconius eum annorum unius et viginti, Tom,

Verum, inquies t quid igitur ad objecta Hospondetur Gandolfl, dicendum est? Fateort ea adqaasdam minime contemnenda sunt, faciuntque, ut opi- ^ttonw nionem meam pro omnino certa habere non au.'W

Torellii et

beurius circiter octodecim, Josephus Pamphilusin

deam. Mxdtum tamen

aliquid asseratur
,

interest,

a quibus testibus
ut addidisset

Chronicis sui Ordinis adolescentem, Herrera in

ideoque vellem,
cetatis,

Alpkabetho adultasetate fuisse scribunt, quando

Gandolfus, cujus
iai/i

cujus ordinis, aut auc

longe proftobilius est.

laudatum institutum amplexus est. 30 Posteriorum sententia mihi midto probabilior apparet : pratterquam enim, quod tantilla wtas Religionis oneribus subeundis minus idonea sit, Petrus de Monte Rubiano, scriptor ejusdem Ordtnis, provincice et cetatis, non modo nihil de re tam insolita mcminit, verum etiam diserte tradit, Nicolaum juvenili aetate fuisse et ecclesice S. Scdvatoris canonicum, priusquam sacro isti Ordini nomen daret. Consule, si tubet, Vitam a num. 7, et ex tota rcrum scrie satis cotiiges, tam teneram Sancti letatem, dum id ageret, bioqraphum penitus latuisse. Nec atiter sensit Jordanns
de Saxonia, ejusdem pariter secuti et Ordinis scriptor : hic enim, postquam Hb. III, cap. xi in
Vitis

tnritnlis hi i/nntnov /nrvint,

quorum

frsfi/irafionc

frurrn Sancti a-tns assrrlu uilnluv. Forsitan

mrmorati trsfrs niliil niiud ussrrrvr ootuquod Sanctus, dwtn adhuc puer essct, vhiii Ordinemamaverii et expetierit, quemadmodum in Relatione coram Eugenio IV recitata, editaque a Gandolfo legitur his verbis : Adhuc parvulus mulierum et puerorum consortia vitabat, diccns, se velle efflci Fratrem Eremitam. ld uuum, iuquam, ipsi forsitan tcstuti
tiiincn

erunt, quatn

uiit

uui/r

interpretati fuere.

Certe in

laudata
in

Re/utioiir dicitur

non puer vel decennis, sed

juvenili a^tate ingressus

in dicto

Ordinem

S. Augustini

Castro

S.

Angeli.
aliteropinan-

Fratrum,

dixisset,

Nicolaum

canonicis

ecctesice

S. Salvatoris adscriptum fuisse, de suscepto Reiigioso statu, biographi verbis fere usus, in hunc modum prosecutus est : Interea vero

ad Eugenii IV Bultam, in approbata Religione Fratrum Eremitas. Augiistini ab ejus pueritia educatus dir/fiiv, ea commodr inteiligi potest de sancti Pueri
34
spectat

Qnod

qua pum

in

tium.

apud ejusdnu Ordinis

COntrucfuque
catus
iitdv

Religiosos pia institutione,

/iiuiiastrriii/n

quidam Frater de Ordine Eremitarum

:
,

S.

Au-

rorunu/cii/

fre-

gustini... inter alia doctrinse suse verba, haec nec ea quse Nolite diligere mundum dixit

quentandi consuetudine, ut ibidem quasi

i/icvito censeretur,

edu-

Eodem modo tam hanc

sui Ordinis

sunt in mumlo, quia mundus transit et concusie piscentiaejus. Quae verba mentem Juvenis penetrarunt, quod staiim post pra;diardenter

Eugenii Bullam,

quam quoddam

cationem Fratrem illum adivit, rogans, ut eum ad Ordinem reciperet quia omnino mundum
;

Officium interpretatus est Tombewiu8,ad cap. iv Quod itaque in Officio Vitce, ubi hasc habet: Ordinis dicatur in solitudinem vocatus vix
intelligendum arbitror, quod ab ea setate senserit interius, etexteriusexpresserit, se ad vitam Fratrum Eremitarum S. Au-

decennis;

id

ita

Sanctum tunc
decenni

relinquere volebat. 31 Sed Frater precibus Juvenis nonannuit, donec requireret voluntatem parentum, ne de-

Septembris Tomus

III.

gustini vocari a Deo; et quod inter eos a pueritia 81

642

DE

S.

NICOLAO TOLENTINATE
Aneonilana, vel in u/roque forte /oco, quia, ut inqu/t, u/robique ab ipsa fere fundatione ece //'/terce
ait,

auctore
C. S.

ritia
jn

eonversatus fuerit et educatns, ut legitur

;

Bulla canonizationis per Eugenium IV non autem sequitur, quod ab ea aetate Ordinem, seu Religionis habitum susceperit, sed potius id

tradebantur.

Scd

utut id

sit,

constare sibi

cum

Cinqufi, indigenis Cingolo,

quod Mar-

usque adultam aetatem dislulerit quemadmodum sdlicet ab aliis asseri/ur. Cctcrum in utroque
;

chifp
est

Anconitance in ditione Pontificia oppidum ad Musonem f/uriu/n, sacerdotio initiatum

Officio

supra

adme

laudato, non reperi,

eum

vix

fuisse a S. Benevcnuto, episcopo

Auximcmo,

in

decennem

in solitudinern

vocatum

fuisse.

cujus dicccesi Cingulumcensctur. Ab Auximano episcopo comccratus sacerdos fuisse in Re/atione

a Gando/fo
dici/ur.

edi/a, e/

supra nobis faudata, pariter

De

S. Benevenuto actum est in Opere

nos/ro tom. III Martii,

dictu/n,

ad diem

22,

ibidemque
1276, Auxiin/ra quos

eum ab anno

1264, usque

ad

IV.

Quaedam

Sancti

gesta,

ma/w

ccclcsifc

episcopum p/rcfuisse

quse in Vita

non Ieguntur.

propterea annos Sanc/us sacerdo/ium suscepisse dicendus es/, si a S. Benevcnu/o re vera fuerit
consecratus. Porro
An/ta/is/a

a num. 34 narrat /audatus

prodigia

Augus/i/iianus

quadam

Sa/ic/o pa/rata, qua?

apud biographum

deside-

ran/ur.

ywdam
numasteria,

T)

rfrtrr

Sancti gesta, quce in Vita recitantur,

Torellins aliique

qufedam rcferunt, quibus,

nc quid lector desideret, hoc locum dabimus. ln Vifa quatuor tantum loca, qucc jam Re/iqiosus

38 Inprimis scribit iiiu/n, dum Tolentini mo- Narratur nas/crium amp/iaretur, et aquarum vena irri/o fontem elilabore diu qucesita esset, inpxa humo canna, cu ^e, fusaquc ad Deum prece, magnam aquce copiam ex arido fundo subito clicuisse eodemque loco tum cffossum puteu/n, qai suo /empore, id est secuio xvn, aquas /impidissimas multisque cegris
,

Castrum numcrantur ; videlicet quo tyrocinium jiosuit, conventus VaUismanensis, qui Valmanente, sive Valmagnente vulqo vocatur, unumque tantum milliare
incoluerit,

S. Anfjeli,

in

sa/u/ares scaturire perseveraba/.

Huic /niracuto
excavan/es pra?-

Pisanro distat, tcstc Torellio, Recinetum, indigenis Reccanati ac dcniquc Tolentinum, in quo
,

addi/

c/

alterum

ait

enim,

dum

trirjinta

circiter

postrcmos

vilce
est.

annos exeqit,
At
TorelHus

et

morte Sanctorum defuncfus

ad

annum
hunc

Christi 1305,
:

nnm

19 ptura cnumerat in

modum

Post factam professionem glorio-

dictum putcum, terram egerercnt, ingentem /errtv, massam, quce murum proxima? ecc/esice sustentabaf, co//apsam, eaque ruina murum jam titubantem necessario invo/vendum fuissc, nisi cjusdem Sancti precibus sustentatus fuisse/, do/iec
inges/a rursum terra firmaretur. U/rumquc miracu/um inter alios ctiam refcrt Albcricius, additque in pcrpetuam il/ius memor/am juxta memoratum pu/eum hiec legi Fons hic duplici fulget miraculo
:

sus Nicolaus superiorum jussu aliquot Marchiae

Anconitanse monasteria incoluit, ac nominatim monasterium S. Genesii Maceratense, Firma,

num, Recinetense, Auximanum, Cingulanum, et Vallismanense, Fanense extra civitatem

,

S. Elpidii, ubi

magister novitiorum

fuit

in qui-

bus monasteriis successive

habitavit undecim

Quae nullaarteinveniri poterat, unda salubris Pii Nicolai lachrymis ac orationibus effluxit.
Stetit,

annnrum spatio, videlicet ab anno 1264, quo solemnem professionem emisit. usque ad annum 1275, quo Tolentinnm commeare jussus est. Ha?c
ipse,
tit

eodem

orante, templi paries, qui

in

effodiendo puteo

jam ruere

cceperat.

De
nus

eode/n quoque sic cecinit Rap/ista

Man/uarerum
;

sed quo fundamento, non

edisserit.

tjuibus

habitasse
dtcitur
:

'86 Non tamen difficulter cfdtiqi/nns, cur Sa/tctum undccim annis in memoratis cccnobiis habitasse ve/it, a/dequam Tolentinum migraret.
Ita scilicrt statuit,

Praetereo (quia mtiltarum

me

copia

Vincit) ut invenit latices et idonea fonti

quia illum clecennem

1251*

dum-

Seu puteo loca, quas nulla ars inveneratante Utque salutares fecit, quas reperit undas
:

taxat
t\

pucrum anno
distulit,

(i/rocinht/n
<r<I

inchoasse

Nam

medicamen habent,
:

et

adhuc potantur

dixera/, ejusdcm professio/inn

ainiumusque
tctatis

ab segris

1264

ut non ante

annum

p
templum terramque ruen-

16 seu

Ut prece
tem,

sustinuit

completum seu inchoatum eam emisisse videretur. Deindc cum cx biographo haberet, Nicolaum
triginta circHer postremis
Itabitasse,
vito?.

annis Tolentini

putei scrobs altagravem fecisset hiatum, Et movisset humum, quaa fundamenta ferebat.

Cum

undecim annos, gui interannum 1264,

1305, intercessere, in prceest.

annwngue emortualem
dic/is ccenobiis egisse

opinatus

Verum

prce-

39 Idem TorelHusnum.SQ, A/bcricius cap. xvm anem V Vi/ce , aiiique , Sancti in pauperes /nisericor- rosas,
scilice/

in

Nicolaum probabilius plures annos ad tyrodnium attulisse, ideoque ToreUii dicta non nisipto opinione m/ntis probabiili posdecenti ostendimus

diam ce/ebrant , miracu/o comprobatam, verso dum hyems rigerct in rosas pane, ,
,

sumus admittere, Fmo quamvis de minori illa <c(<itc constaret, ne sic qutdem quinrjuennalis tyrocinxi tempus nobis indubium appareret, cum secuto xni annus sextus decimus ad Rctigiosce
professionis valorem minimerequireretur, saltem jurc communi, quemadmodum apud Thomassinuin /omo I Veteris et novat disciplinm Ecclesia?,

qitcm egenis deferebat. Albericius in hujus prodigii confirma/iancm profertmonumen/um, quod

subdo, quodque
ta/n /cqi ait in

ad conventus

Tolen/inafis por-

hunc modum : Hilarem datorem Nicolauni sic Deus dilexit, ut illum objurgari non perrniserit, quod conventui necessarias facultates,

sumeret.

Cum

nimium pauperibus largiendo consiquidem mappulam panibus ad

,

>'!.>

rowe-

waAistfi
saeerdos,

cap. lv vidcreest. Lavdatus Torellius suspicatur, Nicolaum sacrarwn litterarum studiis operam navasse in cohventu Firmano vei Recinelensi in Marchia
lib. III,
::T

egenos plenam deferret, Priori occurrenti ac exploranti, purpureis et fragrantibus rosis media hyeme eamdem refertam ostendit data sibi ob id in posterum libertate cuncta ad libitum
;

distribuendi.

DIE DECIMA SBPTEMBRIS.

distribuendi. Eleganti ha>c eadem carmine laudatus povta Maittuauus si, r.rposuit ;
ipse,

043
alii

ex coquc

prodiqium hoc

S. Nicolai ViUe

auctork
C. S.

mseruere,quamquam

de adjunctis

non

satis inter

Sua namque solebat

Prandia
partiri in raiseros et porgere egenti

se conveniant. Torellius

ad annum

1305,

nvm. 40

Clandestina

manu

poterat quaj dona pienti. penoris

cui

Hoc animadvertens, rentem

cura, fe-

Triticeas aliquando dapes deprendere lecto

unicant tantum perdicem Sancto appositam scribit cum Jordano; sed eum non modo assam, verum etiam iu plura frusta dissectam fuisse affirmat, ac deinde per Crucis. signum novis plumts instructam avotasse. Aibericius non unam
serf

Tempore

constituit

cum

candida bruma per

Alpes Hybernabat, humussterili sub frigore lenta

Otia ducebat, pigrum pertflBsa Decembrem. Occurrens igitur, gremio quid ferret onusto, Postulat
:

duas perdices assasallatasquememorat, idemque censuitPetrus deUzeda, qui, teste Tombeurio, aittt dens ad sidus', quod Sancto postmodum apparuit, itu cecinit

Do volucres
Senensi
Italice

coelo,

ccelum mihi sidera reddit.

protrt sob Jot-

ille

rosas (spiravit in

illius

ora
flo-

42 Scipio Jardinus in Vita,

Hsec dicenda Deus) dixit se ferre recentes

Et gremium sulvens, roseos (mirabile!)

res,

vitf
tiitiii,

quam ab Ambrosio scriptam Latino idiomate donamiraculum koc cum atio, quod apud nos
}

''"""

Quales ferre solent Pastana rosaria, cum ver Provocat ad carmen volucres, ad gramina campos, Protulit extemplo diffusus in aera nidor Naribus applausit, sacrique oluere penates. Hoc opus, hoc ingens studium pietatis, honore Duxit honestandum tali Deus arbiter aequas. Praeses id admirans,Hominipraecepitapertum Esse penus, pascendiinopespermissa potestas.
;

18 et 19 in Yita rvfcrtur, confundens duas itemperdices vult appositas fuisse, Sanctumque ex earumaltera aiiquid /justusse, untvquam eas

Crucis signo resttscitarvt'; additi/uc ha>v

in inonasterio
sito

ttmtitjissv

Vallimanensi, mitlv passibus d/s-

ab urbe Pisaurensi.

Coturnicum meminit
tec-

Baptista Mantuanus,
tori fore arbitror
r/irt
.

quem non injucundum

de hocarguinento vuncntvm au:

Sic igitur ait

et

tiquam %n

40 Denique laudati scriptores asserunt,

aquam
Lubet

Pertransire nefas opus admirabile, nullis Auditum sa-clis, usque ad labentia limndi
MoBnia,
nos.

E
ilem

vinum mutasse

non semel
Albericii

ipsi in

vinum mutatam
ex
Italicis

fuisse.

verba

Latine

annectere.

cum totum tcrrarum imvn.li; Ultima corripient, longos memorabUe

43 ^Eger erat, febris iassos

in

an-

Excelsa summaque Clementia videns, Sanctum ex continuo aquae potu nimium infirmari, aquam ipsi saspius in vinum vertit, tam illustri miraculo
illius

emunxerat artus, ab atiisatiter narratw Atque sepulchralis pallor confecerat ora

:

asseruit ocuiatus testis

succurrens debilitati quemadmodum reverendus Conradus ,

;

Hispida

dixisses,

si

mm

spirassot anhelo

ex Orbisaglia,
S. Laurentii,

territorii Tolentinatis, sacellanus

Gutturepaulisper,gelidumsinementecadaver. Vis ea, qu89 in venis salit, et queB in pectore

la?vo

qui

cum
ipsi
:

familiaris et addictus

Sancto
solita

esset,

aliquando convescens, vasculum

porrexit
;

Palpitat,

ut.

lampasjamjammoritura,tenorem

plenum aqua
:

quam cum

biberet, dixit

Errasti

vinum est, quale eam quoque gustaret, optimura re vera viuum idque non semel, sed bis esse deprehendit coram eo contigit, qui cum tantum prodigium admirari non cessaret multis precibus et per
: ,

quam hoc .excellens hoc vinumest! Cumque ipse

Perdiderat, motuque abiens trepidabat inerti. Viviiicas adhibere dapes medicina jubebat,

Pabulaque exilem reparare potentia vitam. Ergo coturnices, ut mandat Apitius, assns
Attulit impigri
Ille

manus ofticiosa ministri. autem solitus semper fraenare palatunij Ac genium fraudare, cibis contentus ineptis,
Horruit has epulas et detrstamla putavit Prandia mos longis sic illum effecerat annis.
:

amorem

Dei sanctus Pater illura obtestatus est, hac de re cuiquam loqueretur... In veteri ne
illustre

triclinio, ubi

hoc verba leguntur

:

miraculum

accidit, hsec

Accedunt prsecepta

Patris, cogentia vesci

animam

Jejuniis et abstinentiis adeo virtutibus saginavit divus pater Ni-

Pinguibus, oppressae tanto indiscrimine vitea. Quid faciat, nescit mens BBgra, quid eligat

nec quidcolaus, ut nec carnem, nec pinguia, susciperet umquam, quam gustu delectabile at divina beati solo pane et aqua contentus
:

horum
Cogitat: hinc angit sancti reverentia Patris, Hinc pia suscepti premit observantia voti.

Senis languorem miserata Clementia, aquam pluries illi hoc in loco in vinum mutavit.

Angustatur,

uti

Navita

fcransibatj

quotiens Symplegades inter tum, cum concurrere, venis

ToreUius tradit, prmdicti Conradi hac super rc testimonium in Processu legi, additque idem

At Deus impactum syrtem miseratus

Flantibus, unpulsmnavesquearctare solebant. in istam,

:

prodigium non modo duabus vicibus coram Conmemorato trictinio rado, sed etiam scepius in ibidemque paulo post Sancti mortem iteratum,
depictum fuisse, verbis, qum
adscriptis.

curis Favitj et ex altis traxit prsecordia

Nam

pluit in volucres pennas,

animamque

re-

pente
Restituit
:

mox
in

recitavimus,

mox

illa3

aias

movere recentes,
ia.feneatrlfl

41 Jordanus
Dicitur perdi

de Saxonia

Vitis

Fratrum
recitat

Et simul excusso saliero per aera disco. ' Qua via visa, vulant, speculisquo feruntur
apertis

cem assam
resuscitasse.

miraculum II, cap. iii aliud prceterea cum quakisverbis: Fertur de eodem, quod, assata in intirmitate sua una perdix dam vice
Ub.

Aereum
truin

per iter

Pater, et quae plurima Fra>

ad manducanduiii

sibi

fuisset apposita, et ipse

Turba aderat,

tuiti

grandis mirarula casus,

comederedeea

recusasset, prseceptum fuit sibi a obedientiam, ut manum poneret ad Priore per manducandum at Ule nolens non obedire, infacto Crucis gemuit, et elevatis oculis in cffilum, ad perdicem posuit; et ecce manum signo Ita protinus avolavit. perdix reviviscens
:

Obstupuere, oculis

non convenientibus, ore

TestamenU

Attonito, voce amissa, luanibiisqne supinifl. povta aiiquot Veteris 11 Post kosc Mantuanus huic prodigia commemorat quibus
t

nn omnmo

adstruat fidem

nec dubitandum taneest,

qum

kujusmodi miraculum,

non

secus

ac reliqua,

omnipotenti

644

VITA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
I)

AUCTORE
c. s.

omnipotenti Deo facile fuerit pa/rare ; imovero simile prorsus narratur in VitaS. Guntheri eremitoi, apud Mabillonium Seculo vi Bencdictino, partc I, pag. 482, ubi biographus, quem Mabil-

hnius Wolferum
cegualem s/atuit,

vocat,
scribit

sanctoque Gunthero pavonem assum, vita?

VIT A
Auctore Fratre Petro de MONTE RUBIANO CO^VO,
a
Pet RO RuBlENSj
.

redditum ab eodem Sancto fuisse. Miraculum hoc habcs etiam in Opere nostro, tom. I SeptemStcphani, bris, pag. 529 num. 289 in Actis S.
HungaricB
regis,

coram quo id accidisse

dicitur

ct uiterius discutiendum venict

addiem90c/obris,

adguemS. Quntherum refert MabUlonius. Verum hic quceri/ur, ulrum memoratum S- Nicolai
miraculum
satis

Ex

editione

Mombritiana

col-

lata

cum

Mss. Ultrajectino

sotida

/irmameu/o nitalur, ut
certo et indubilato

sine scrupulo pro

historice

et Senensi.

admitti possit.
i.crtum, nec

titmni

est

45 Unicum c/uod ipsum in dubium revocat, altum Petri de Monte Itubiano sikntium, qui
,

rem

tam.

memorandam,
eam

si

revera contigerit,

non

CAPUT

videtur ignorare potuisse,

fuisse,
si

aut prostermissurus

rescivisset.

Nec

est,

quod quis

Ms. Mombritii hic culpet, quasi scribendis oscitantia hac in parle mutilatum sit, quemadmodum in U/rajectmo multa desiderari, 1 observavi-

Sancti nativitas ab angelo prsedicta, et a S.

Nicolao Myrensi

mus

nam

nec

apud S. Antoninum
fit,

et

Surium

episcopo impetrata: piapueritia:

tia

ulla hujus prodigii mentio

adcoque nec in

eorumdem cremp/aribus legcbatur. Argumenhoc negaiivum quidem est, sed eo tamen minus corUemuendum, quo illuslrius magisque insolitum est miraculum, de quo agimus : nam qum communiora sunt , scribentium mcmorioe
tttm
facilius solent excidere, ut re vera biographo

ChristiinSS. Eucharis:

apparitio canonicatus ipsi

collatus: Religio Augustinia-

aut

na suscepta.
Gloriosus Deus
in Sanctis suis,

excidit aut latuit,

quod de

viro

quodam, cujus
qui

totum sinistrum corporis latus paralysis infecentt, per S. Nii-ulaum mirat u/osc sanato, ab EuV 40 Sed necjcontemnenda est Jordani auctoritas, guem et vifce sanctimonia et eruditio comgenio
improbabile
hoo apparet
1

cum

eos Post factum

in

Bulla canonizationis refertur.

ad gloriam elegit sempiternam, nedum pro suscifinem aut medium, sed eorum vitae exordia pienda prok votum, sanctificare dignatur, et magnificare, quando-

miruculum,

mcudat ; quique cum ejusdem Ordinis esset, quo Sanctus obiit, seculo scriberet, eodemgue
,

quidem beatum Nicolaum presbyterum venerandum Ordinis Heremitarum beati Augustini, ex

Castro Sancti-Angeli, districtus civitatis Firmianae a, provincios Marchiae Anchonianse ducen*'

potuit aliqua. ex suis Augustinianis discere, quce

alii

praterierant. Sinceritatem viri prceterea

:

sic

a
'
l.

laudat Tombenrius
iis,

lib.

I,

cap. xiv agens

de
et

quae priscis temporibus ante

1

tempora

Infco-

centii

II

in

Ordine nostro

circa

vitam

mores Fratrum dici potuissent, Scripto authentico, Inquitj non inveni unde de hoc aliquid scribere non curavi. Laudat secundo ex eo, quod
:

ad coronam glorise et visitatione honoris patriae coelestis assumere angelica suum ortum dignissimum extollere et magnificare dignatus est. Sane cum mater ejus Amata cum viro b manens et multis diebus

tem originem,

volens

Anconi-

tante

tetatis suse processisset,

velut sterilis
filiis

filios

pro-

pleraque Sancti gesta ex coobvo scriptore,

scilicet

Petro
scri-

creare non posset, de

una cum

viro siti-

de Monte Rubiano deprompserit. Laudat

bunda, velut altera

Anna

veteris Testamenti,

denique, guod ab incertis abstinere,

hi'rr

quam
:
;

templum

vel ecclesiam intrans, devotione bea-

alia

cum lib. II, cap. xi dicat Multa miracula de eodem Sancto audivi sed quia
maluerit,

tissimi Nicolai e civitate

Baro d contracta,

flens

largiter vovit dicens

Domine

mi, Christe Jesu,

genere quusdam rememoror. Forsitan nec miraculum, de quo disserimus, pro certo voluit venditare, cum dubitandi verbo Kertur utolar, FertUT de eodem, inquiens
distincte

non

recolo,

in

qui

omnia potes

et vales, respice ancillam

:

oculis pietatis et gratise tuae

tuam amputa oppro-

brium

sterilitatis

meae, et fac, ut iaecunda in

Bisce ductus rationibus non possum memoratum prodigium pro indubitato admittere, nec rejicere pro fabula, ideoque illud in mectc.

domo viri mei existens, filium concipiam, servum tuum concipiendo pariam in laudera et
gloriam nominis tui. Sed quia preces meae parvae sunt et exiles in conventu Majestatis tuae, antistitem

dio

ccnsui

relinquendum.
aliis

lieliqua

autem

Nicolaum
consolari,

sanctum

tuum

suppliciter

adjuncta, guce ab meris

aliter

narrari diximus,
abscribenda puta-

deprecor, ut suis orationibus a te Omnipotente

eorumdem

conjecturis

merear

suum famosum tumulum

visi-

mus.

una cum viro meo servo tuo. 2 Post hsec autem cum vir et uxor siraul dor- SamHparenmirent in strato suo, ipsis dorraientibus angelus tes, jussu anapparuit, dicens Surgite, surgite, ad sanctum gcli Barium Nicolaum e " civitate Baro properate e ibi ditare promittens
:

cetur vobis, qualis debeat esse

filius

ex vobis
;

quam
forte
rilis

citius oriturus.

mira Dei dignatio

:

An

cujus matri dictum est Stees et absque liberis sed concipies et pahic,
;

Sampson

ries

DIE DECIMA SEPTEMBMS.

rms nlmm? Pronuntiatur ab angelo, nascitur Sampson, qui Dei populum de manu Phylisti-

645
ut

suum attollebatanimum,
diyienim
a

Christum etiam cor- A. Pbtro

crederetur
:

norum

poralihus oculis conspexissc

fortitudinis liberare debebat pronuntiatus est et iste, qui animas corporaque

in signis

au-

RUBffiNSI.
Ckrittum in
SS. Bucharistia videti

fidelium a poeniset inflrmitatibusin prodigiis el miraculis curare veniebat. Lauda ergo sterilis,

Fratre, qui in suis infirmitatihus sancto Viro devotissime serviebal /.

quodam

non paris: decanta laudem et hynmum, quae non pariebas, quia multi filii desertffl magis,
quse

quod, cum esset inter eos sermo de innocentia parvulorum, ipse Vir sanctus sic allocutusesl

quam

Fratrem Fili. male talis innocentia perditur, et ad seniorem aatatem provehitur ego enim
: :

ejus.

qure habet virum

filii

dicit

Dominus.
sterilis:

ipse pecoator,

quem

vides,

dum

illa

Multi, inquam,

innocenti
et

hujus desert, hujus

tilium
gratiffl

gauderem

ffltate,

in ecclesiam, ad

quiaper dilectum suum

quam consuel

Ntcolaum multos
bajulan-

tudine aecedebam, et sacerdos celebraret

sacrosanctse Ecclesia3 et Christi dos reddidit et alendos.

proficiscuntur,

Corpus Dominioum, ut moris est, manibus elevaret, his meis oculis aspexi patenter Puerum
aspectu pulcheri'imum.\.-s!itii >plriididum,facie rutilantcm, visu applaudentem, linguaque dicentem Innocentea et recti adhaeserunt mihi sed
:

ubiS. Nicolaus Myrensis apparens

3 Expergefacti igitur vir et uxor. de tantaque visione mirabiliter jucundati, mox hilariter de lectulo surrexerunt, referentes|gratiam bonorum

Quod autem promissum erat ab angelo, in dubium non vertentes, mox post commendationem rerum et possessionum suarum suis consanguineis et amicis, sanctum
largitori.
iter arripiunt, in

omnium Deo

postquam sui majori carui tam jucunda.

ffltate

gravatus

visione

assumentes.

modum peregrinorum habitum Pervenientes autem ad sacram

7 Injuvonili Eetate tam sancte conversaus, fU nanoniciu concionatOTi ecclesiajSancti-Salvaroriscanonicus^ordinatur: verum quia contemptum mundanarum rerum AMgusttniano
i

ecclesiam beatissimi Nicolai in civitate Baro, quam sollicite Christo et beato Nicolao gratiarum exsolveruntdebitas actiones. Muneribusau-

omninoincipiebatap[it'tcr( j .rogiiarecfe|)it,quam vitam, quam Regulam possetadire, exqua fierel

tem

oblatis, in pavimento ecelesise ante beati Nicolai altare obdormire cceperuntjet ecce sanctissimus Nicolaus habitu pontiticis eisdem in

mundus non esset eo dignus. Interea veroquidam Frater n Ordinis praadicti in castello Sancti-Angcli. pra-dieaforqiu' wrbi
sic Dei aervus, ut

divini et doctrina et vita populo erat acceptissi-

somnis apparuit, dicens: Angelus, qui vobis nunciavit filium oriturum, Christus mihi dixit, ut ad vos lassos ex peregrinatione ad meam ecclesiam venientes, quantocyus nunciem quia
,

mus. Cum veroinplatea pruMliearet, ubi uiaxima conveneratmultitudo, inter alia hac ait Nolite
:

diligere

mundum, neque

oa

qu

in

mundo

sunt

quia mundus transit et concupiscentia ejus. Quod verbnm sic mentem Juvenis pene;

vohis nascetur

tilius,

et vocabitur Nicolaus, ut

meo fungatur nomine,

nascetur
eis

qui in

mundo meo ohtentu

/.

qund statiin post prffldicationem Fratrem impensius rogavit, uteum, qui mundum relinquere cupicbat. reciperet. Precibus autem suis
travit,

filium

promittit.

Domino meo Christo servus acceptissimus, religiosam arctamque vitam ducens,

4 Hic erit

primum noluitannueresineconsensu parentum,

ne
tristitia

oriretur,

unde
ct

gaudium deberet
eorum Nati
aperimcensuSf
Onlintrii

sacerdotioque fungens, acceptabile sacrificium offeret Deo Patri. Hic est enim, cujus vita ter-

exigere.

8 Requiruntur parentes,
tur perfecta voluntas
libenter,
;

minabitur miraculis, signis et prodigiis fulgens. Securi igitur petitione, necnon et de angelica
nunciatione, redite.

quam

parentes audiunt

Surguntja somno devotisex

eis

simi peregrini, et indignos se tanta apparitione

susceptoque gaudio, Deum Laudant, qui in eoruiu Filio promissa perfecit. Ab illoigitur Fratrc recipitur o, et temporo pi'nhationis
finito,

admittitur.

existimantes
lsetitia

ob filium

oriturum pras

votum

obedientiffl et paupertatis

atque

gemebant ac mcestitia lgetabantur. Non enim, inquiunt, Domine Jesu, sumusdigni tanta
sit,

sanctissima' castitatis

solcmniter

promittens,

gratia. tantaque consolationisdulcedine gloriari:

inter professos mirabili sanctitate avidius conversabatur. Hic est crgu, qui veterom hominem

sed quia dictum est nobis, Redite, nec

qui

exuens,

tuae possit resistere voluntati, dirige, qufflsumus,

novum induit Jesum Christum Christi namquc ubedicntiam promitieus aii|Ufi ample:

gressus nostros in beneplacitum tuum, et visita nos inpromissis in salutari tuo Pulchre Fiium
.

ctens, primi parentis inobedientiam detestatur,

relictoque proprio arbitrio, sc divinaa aubdidit

voluntati. Hic est, qui apostolicam vifani prrii

suum Salutare appellant,

Nacitur,
et

qui

secundum Dei

pro-

missamultorum saluti revelari debebat. 5 Redeunt igitur jucundi ad propria,

uxor
viri

cere cupiens, relictis rotibus concupiscentiarurn

fitque

hujus

aaeculi,

patre insuper et matre, sequutus

Nicolaus
vocatur
:

gravida, et

demum

parit g Filium,

est paupertatem, induitquo Crucifixum. Ilicest,

qui sollicitudine honesta sacrosancto Baptismi

fonte immergitur, et Nicolaus a parentibus no-

qui castitatis

munditiam

diligens, clavis

omnem
cruci-

concupiscentiam carnemque propriam

fixit.

i>

minatur. Crevit interea Parvulus et liberalibus studiis traditur edocendus //, mulierum et pueroruin non solum lasciviam, sed consortia vitans, senum religiosarumquepersonarum conversatin-

nemamplectenSjiUudnempe propheticum mente

gerens Quia cum sancto sanctus eris, et cum perverso perverteris. Pauperes insuper in domo patris i avidissime recipiebat, ad divina libentis:

9 Mox onim ut novit, quffl promiserat, violamla non esse; et castitas servari non posset^, nisi corpus castigatum in servitutem redigeret; CGBpit etiam prffl Fratribus cfflteris vitam ducere
arctiorem. Jejuniis namque,
bus, castigationibusque duris
vigiliie,

Irtutibus

emicat.

orationi

sempsr intentus,

totamsuam vitam mundam

seculi

ad invisem

simeaccedebat, sed et verbum Dei desidcrabiliteraudiebat, acsi esset setate provectus. Quod homines, sui cas*tri admirantes, quasi spiritu prophetico ad alterutrum loquebantur, dicentes: Si Parvulo isti Dominus concesserit vitam, sanctus erit. Deum ti Ecclesiam autem frequentans, sic in
*

et castam interhujus temptationem veprea traduxit. Unde cum

quasreretur ab eo,

quomodo

tentationibus car-

nisquestimulisrosistcropnssct., nnndabatrespon-

sum
ho

is

noverat enim, quam subtiliter antiquus semperagere contra hominem consueve-

quem non potest lascivia; vitio superare, jaeulo vaiuc glnna' moiislret esse th-\ irtuui.
rit, ut,

ANNOTAT^

r,ir,

VITA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
ecclesia,

A.

PfiTRO RUBIENSI.
a

quam exconsuetudine accedebam,

duin

ANNOTATA.
Firmum, indigenis Fermo, urbs
est archiepi-

scopalis Marchiee Anconitante in dilione

Pontificis, tria millia
dissita,

summi

passnum a
vel

mari. Adrialico

quidam cxistimant, scd secularem canonicum vcrisimi/ius fuisse ostendimus 3 Commentarii prcBvii. 1// instrumento authcntico de variis rcliquis in oppido S. Angeli
asservatis, cjuod

sacerdos celebraret etc. m Non Rerjidarem, ut

anno 1701 ad Museum nostru/n

templum, ubi
(S.

llunc

Compagnonem
fu/\se.

Compagnonum

fuit tra?ismissum t dicitur ibidem etiam e.rstare

di.i imus in Commentario pra?ibidemqueniim. 15 et 10 deutriusque vionum. 14,

appellatum

pervetustum

S, Salvatoris

Ni-

colaus) fuit lustralibus aquiset sacro chrismate

parr/tfis ttatatibus ac facuftatc paucis cqimus.

donatus, initiatus minoribus Ordinibus et canonicus factus.

Matre scilicct Samuelis, de qua<iib.

i.

Regum,

cap.

d DesignaturS. Nicolaus episcopus Mgrensis in L/jcia, Cltjus corpus Barium dci/idc translatum

ptf/ est

eague translatio Romano Martyrologio inscrir ad dicm Maii, quo ctiam in Prcetermissis legitur in Opere nostro. Sigebertus in Chronico
est,

n De hoc Religioso Aiuj/istiniano laudatus Gandolfus sic scribit; Concionator et Prior, qui in Ordine eum excepit, fuit Lector Frater Reginaldus, ejusdem patriae. In Ms., de quo mox iittera prcecedenti, inter
in Castro S.

monumenta S.-Nicolai,

auas

eam anno 1087 factam scribit, quod examinari poteritadQ Decembris, quoejusdem SanctinataUs
colih/r.

Porro

Barium,

incolis

Bari,

urbs

est

archiepiscopalis regni Neapolitani in Apulia, mare Adriaticum, estqueagri Bariani caput.

e No/t rcctc hcec exposuit Raptistu

ad

Angeli supcrsunt, recensentur duee columnae marmorea?, quae sustinebant suggestum, in quo a concionatore Augustiniano inflammatus fuit ad lnstitutum FF. Eremitarum, et ubi ipse pluries concionatus est. Nominantur
ibidem
et alia

Mantuanus, d/iin in Ytia metrica ait, eosab angelo tantum jusstts esse s. Nicolai templum adire, nonexpresso Bario, eosque prop/erea aiiquamdiu /uesitasse,
ijit>i

tam

ejus secularcm,

monumenta, quce nescio, an ad vian monasticam potius pcrti-

neant; videlicet crypta lapidea in loco deserto,

ubi orare, jejunare et flagellis se caedere solebat,...

cyatbiet patinse

fictiles,

quibus utebatur,

eundum Lux ierat,

Verba subjungo. nox intempesta diurnis Morlalcs opnris somno comprcsserat alto
esset.

affixae et incrustatae

in parietibus dicti templi

fessos

(S. Saloatoris,

quantum

apparet) quae etiam ho-

die videntur.

Ecce unus Divum fflthereo dimissus Olympo Visns adesse (Deus tali dignatur honore, Quos amat) et verbis ita compellare jacentes Si prolis vos pulsat amor, Nicolaica templa Qnaerite et iilins de nomine dicite natum
:

Dixit, et in coelum levibus se sustulit alis.

EvigUant, et visa alacres insomnia narrant, Suspensisque putant animis, quae templa jubentur Quierere

Sanctum decennem dumtaxat pue, dum in laudatum Ordinem admissus est : verum hcec omnia maturiorem a>tatem sapiunt. Videdictain Commcntario prcevio a num. 28. p Vocem propriam ex Ms. Ultrajectino mutuatus sum:nam apud Mombritium non minusvio Sunt, qui

rum

fuisse velint

tiose

quam inepte legebatur perperain. lu laudato Ms. recte: et castitatem servari q

posse.

nam tali norant cognomine templa Multa per Italiee, per Chaonis oppida multa. Audierant Barri magnis insignia votis Mosnia et illustres Nicolai antistitis aras Huc igitur secuere viam puppimque subin; :
,

non

trant
Littorase introrsum sinuant et mcenia
etc.
f ffcec

CAPUT

II.

pandunt
i?i

l/trata jicriodus vitiosa pariter est

Sacerdotio initiatus, animas e

flaramis piacularibus eripit:
tentatus a consobrino, in asf

Ms. nos/ro Vltrajcctino ; apud Suri/tm vero sic tegilur : Et ecce moxest in pontificis habitu apparet S. Nicolaus, dicitque ad illos Angelus, qui vobis nunciavit Filium vobis nasciturum, dixit mihi, ut ad vos tanta peregrinatione fatigatos in meam ecclesiam venirem, confirma:

remque meis verbis, edituros vos Filium, qui Nicolai nomen sit babiturus, quippe qui, me
impetrante, nascetur.

sumpto statu constans perseverat: Tolentinum miltitur.

ua igitur vita et scientia in posterum convenienter probata, ad sacerdotium a assu\J mitur, et ad quamdam heremum, quae Vallimans dicitur, prope civitatem Pisauriensem b,
a suo provinciali Priorepro conventuali
c transsacerdotio
initiato opjtaret aiiiin.

g Id anuo 1245 velproxime subsecuto factum diximus in Gommentario prcevio num. 20.
h
I

"//</

Gandoifus in observationibus ad Relationem roi-tnn Eugenio I V recitatam de Sancti Pueri

cr PrOCeSSU
raunitiz.aliu/iis
:

a
b
c

institutiiiiic

sub Jo-

mittitur: ubiex nimiae devotionis fervore

prom-

anne XXII

instituto hcec notat

Ipsius magister

insaeculo exstitit dominus Angelus, capellanus

S. Salvatoris, loci S.

ptus et sollieitus tempestive Missam quotidie celebrabat. In conventuali autem Missa pro

Angeli
efflci

cui

cum

dixisset
;

B.

Nicolaus
:

Volo

Frater

Heremita

respondit

Mihi placet, quia eris

ln

vir bonus, et

bonus eris. i Surius habct

k
1

domo paupere.
restitue

llinr disce biographi a-tatr/n.

f/a/tc phrt/sii/i
sic

ex

Sis.

Ultrajeaitate, iu

hebdomadario d positus, nocte diei Dominicae immediate sequentis in strato aliquantulum obdormivit et ecce anima quaedam voce magna et ejulatu non modico vocat eum Frater, inquit, Nicolae vir Dei, respice in me. Qui ipsam respiciens, et quia eam intuitus, viventem non noverat e recognoscere satagens, sed non va: :

rtino:

Dum

illa

inuocenti

gaudebam

lens, quis esset, concitus perquisivit.

lOCui

DIE DECIMA SEPTEMBUIS.

647
ei di- A. Petro damnata esset anima RUBIBNSI.

A
aibi aliisque

Cui respondit illa: Ego sum anima Fratris Peregrini ex Auximi /"civitate, quem viventem

cim

dies,

ut
si

Salvator suus Jesus Christua

salvata,

gnaretur,
clesia,

au1

auxilium postulans

me servum tuum
flamraa
;

nosti crucior enim in hac cujus contritionem Deus non renuens,

:

fratris sui, ostendere.

Cum

igitur staret in ec-

ut non ad pcenam wternam,

deputavit.

quam

ut fragilis

accendens lampadem in reverentiam Corporis Domini in altari existentis, audivit

vocein

merui, sed ad purgatoriam ine sua misericordia

Te

igitur hurailiter precor,

digneris pro mortuis celebrare, ut ab his

Missam tandem
:

flammis eripiar. Qui respondit: Juvette, Fraterj Salvator meus, cujus Sanguine es redemptus ego autem, quia ad conventualem Missam solemniter celebrandam sum deputatus, prfflsertim
instante Dominica die, cujus Officium mutari

clamantem el dicentem Frater mi Frater mi, gratias ago Deo meo el Domino Jesu Christo, qui tuas preces et lachrymosas orationes oculo sum pietatis attendens, cum damna:

tus essem //. liberavit me. Timens autem Vir sanctus versutias inimici, qui se interdum tranaformai in angelum lucis, qui animas facilius laqueis peccatorum involvat, sine stupore aliquo
ait

non

decet,

possum. Et
respice,

Missam pro mortuis celebrare non ille Veni, venerande Pater, veni et utrum te deceat petitionem tam miserse
:

Ut quid me tentas, hostismaligneS meus mortuus est, et ut Deusdamnare,

:

Frater
sirnUi-

tersalvare potest. Et
mi,
dubites;
recte

ille

Nihil nunc,

frater

multitudinis, quae misit, immisericorditer rejicere.

enim sum

Gentilis frater

Ipsum autem ad alteram partem heremi ducens, illam parvam planitiem, qua; est juxta Pisaurum rj illi ostendit, in qua promiscui sexus eratj multarum setatum, statuum atque etiam
ordinum diversorum, innumerabilis multitudo. Miserere, Pater, inquit, miserere turbffl tam
miserae, utile sibi auxilium expectantis
:

tuus,

precibus tuis a Christo Jesu modo de inferno exutns. Confortare igitur, etrobustus
esto in operibus posnitenti
,

quae ccepisti

sic

enim Deo et Salvatori nostro grata sunt opera tua, quod quidquid ab eo petieris. impetrabis, et multa o, dum vixeris, in hac, in qua sum,
eris gloriOSUS.

nam

si

B
qws
septem
e

pro nobis dignatus fueris celebrare, maximapars ab Jiis tormentis atrocissimis eruetur.
12 Evigilans h ergo Virsanctus,
pietate
effusione ccepit pro eis
;

14 Invidus

tamen hostis antiquus tam

Evara, sanctum

praecla

Tentationem,

rissimis sanctitatis initiisperconsobrinum

sicut

suum,

magnahorum

hominem per

Missis

pur-

gatorio liberat.

commotus, cum maxima laclirymarum omnibus Salvatorem omnium exorare mane vero ante Priorem suum reverenter postratus, et evitans jactantiam, non
plene, ut viderat, sedaliqualiteropportunttatem oraculi reseravit, supplicans, ut ipsura pro raortuis illa

hebdomade permitteret

celebrare. Qui

mox

ejus precibusannuens, alium ejus vice sub:

ipse vero per totam hebdomadam pro mortuis eelebrans, die ac nocte pro ostensa sibi multitudine cum prsecordialibus lachrvmis affectuosissiine exorabat. Et ecce transacta hebdomade, eidem prsedictus Frater Peregrinus apstituit

cumvenire procuravit. nus suus in quodam monasterio Prior psope civitatem Firmiaiiam juxfa fluvium, quod Touna dicitur, CUJUS nomen sancta Maria Jacobi p appellatur conspiciens autem Viri sancti paupertatem, nuditatem, pcenitcntiam a que egestatem, affligitur, eidemque compatiens ait Ut quid tantam pateris miseriam ? Tui Ordinis conditio pauperrima est, nec religionis praace:

Virum cirErat namque consobri-

pta aspera poteris adimplere

sule juventuti
;

in

tuaa igitur conhujusmonasterii bonitate me:

cum gaudere
tionis vinculo

potes

constrictua

namque cogna-

non possum ampliusin tua tantam

Lcnl.ationis

paruit, deque

gratias, asserens^se
multitiulinis

jam impetrata raisericordia egit cum raagna parte praedictaj

miseriam conspicere juventute. 15 At Vir sanctus jaculum

co-

cwlesti

isioru

i a poenis atrocissimis Dei misericordia et ipsius Sacrificusorationibusquelachrymosis erutum esse, et ad Dei gloriam feliciter inquiens, de affliLiberasti nos convolasse
: ,

gnoscens, in ecclesia dicti monasterii </ orationem devotissimam pro scuto defensionis acce-

rct:rcuius, sn-

perat, et ToIridiiiuin

gentibus nos, et odio habentes nos dispersisti et

confudisti.

Anima fratris
sui sahttem

impetrat.

ineffabilem Virum, cujus sanctitatis pri13 mordia, initiaque meritorum in redemptione veniunt electorum Dei! Hujus juvenilis setasin

autem Agricola, qui non vult, pit eos, qui ad ejus aratrum manus mittunt, retro aspicere, sibi flexis genibus et sursum eleDirige, vatia manibus dicenti, Domine, in conspectu tuo viam liioaui, subitu scutum bo:

coelestis

mttiitur.

nse voluntatis contra dictum tentationis jacu-

lum contribuit

salutare.

Mox namque

in

eadem

purgatorio coepit agnosci, cujus senilis vitae sanctitas in mundo noscitur venerari jam-purgatorii mare raeritorum navis sulcat, et precibus
:

ecclesia et loco,

ubi orabat, vigiriti juvenes in

choris, induli

duobus quodaminodo
bis,

vestibuS al-

hujus raundi terram potestatis

sibi traditffi

quasi

faciebusque rutilantibus, cidem pariter astiToienterunt, unanimi voce ter clamantes

:

quodam vomere
torium
suis

scindit

qui

non solum purga-

tini,

Tolentini, Tolentini

erit

flnis

tuus

denudavit meritis, sed et infernum

spoliare videtur orationibus pietatis.

in civitate

Nam cum

in vocatione autem, qua vocatus es, maneas in ea namque erit salus tua.Qui in spiritu infelligens,

Hhacanathensi k conventualis degedolens ei affuit, ret, de fratris domo nuncius terqui mox ut sanctum Virum conspicit, ad
iam

quod non
*

hominefl viderit, sed potius

I.

Deura

eum spiritus monuisset, sicut ipse post magnum tempus Fratribussimpliciter revelavit,
nempe,
ut

!>.<>

nrovolutisgenibuslachrvmandofortiterque
:

prasnunciana
ibidem.

quod

moriturus

essel

ubi virtutes tuas, Ubi preces Nicolae sanctissime ? Ecce de tuis mambus requiretur anima et corpus fratris tui /; abiniquis

lamando ait clai

Prasterea,

inira plenius scribitur,

quantumlibet
ni
ii
.

eum

consobrinus postea blandiciil

fuerit retinere,

dehortans ab asperitate

enim incastello Aperiam

subito occisus

est,

suieque animse diacsi tua sanctitas sui corporis non exstitisset. Audiens hfiBC Vir lectrix penitus

Ordinis, ethortans ad monasterii levitatems ; ojus tamen animum, vel aspcris deterrendo, vel
pntsperis domulcendo,

utpoLc

jam

Lonijioralia

Heu, sanctus lachryraas non potuit continere; damnatus es Remisso inquiens, miser, quia
!

omnia oontomnentem, non

citus properavit
/-

commovere, sed Tolentinum juxta divinum oraculum conpotuit

subdidit, ergo uuntio, abstinentiie graviori S6 qumdeorans cum lachrvmis die ac nocte per

ANNOTATA

tVi*

VITA

S.

NIOOLAI TOLENTINATIS
is privignus fuit ex alia procreatus mafrc?. An postS. Nicolaum iisdem genitus parentibus? Ultimum confonnius est dictis Jorduni dc Saxonia,
,

A.

Petro

RUBIBNSI.
a

ANNOTATA.
Consecratus

ab

dicitur

num.

37,

Auximano etquidemaS. Benevenuto,

episcopo

ut

a quo frater
tius curn

ipsius

germanus

appellatur. Torel-

tU

Itaiicc

ibidem vult Torellhts.

patruelem

vel

Cugino carnale, idcst, fratrem consobrinum, vocat, atque ita

Pesaro, perve/us/u quondam Umbrorum, vel Ut alii maluere, Picenatium, nunc in ducatu Urbinate Pontificti juris urbs, sedet dd Jsaurumseu Pisaurum, vulqo
b

Pisaurum

indigenis

vocem
evadit.

fratrem latius acc/piendo, difficultatem

Hoic vox

haud

d/thic vitiosa est.

Apud JorMs. Ultra-

danum
jeciino,

teqitur in Castro Apetiani, in

Foglia

ftuvium,

ubi hic

in

Adriaticum mare

Apeiani.

Romanai Sedi subdito multis seculis claruit, doncc is anno mSerectoper Pium iV PIK inmetropolimUrhino suffraganeus factus. Non procul hinc, uno
illabitur.

Vetustissimo episcopatu soli

nel Castel, seu in castro, di

apud Albericium Italice est, monte Apponi, sed

nullus ex his iocis locis mihi in Tabulis occurrit

,

nec opcrce prctium duxi plurihus investisfricte dicta,

c/are.

scilicet milliari,
$is,

dhtahat conventus Vallismanen-

n De

seu 'icterna damnationc ho?c

qui hic Vallimans, in Ultrajectino Ms. Vellemaiifs, apud Surium Vallimavensis vocatur
Torellio

intellexisse

videtur

biographus

cum supra

num. 12 infemum purgatorio opposuerit, dum

Valmanente,
pellari dicitur
S.

autem num. 35 Commentarii et nunc vulgo Valmagnente ap:

Tombeurius vero
S.

ait,

cum. olim

Mariai,

nunc
ut

Nicolai

Tolentinatis

nun-

Non solum purdenudavit meritis, sed et ihfernum spoliare videtur orationibus pietatis. De inferno damnatorum hcec etiam intellixit Jordaho>c ipsa narraturus prcemisit:

gatorium

suis

citpuri.
c

/d

est,

in

eo conventu subditus hahiin monasficis

institutis

taret.
(1

nus de Saxonia ; rcctius tamen addit secji/entia; si cui videtur extraneum ad credendum quod ille de inferno precibus hitjus sancti Viri

Quod

Ueljdomadarius

is

fuerit ereptus; potest intelligi,

quod

ille

dam-

dicitur,

gui ea hebdomada
vices erant ea

quacumque
:

ratione

Fratribus reliquis inservire debebat

hic sumitur

natus fuerit non ad poenam 'neternam, sed ad temporalem, et quod per infernum accipitur
etiam locus purgatorii: unde et limbus Patrum dictus est infernus, cum dicitur: Christus ad
inferna descendit. Forsilan nihtl aliud Gentilis
hic indicore voluerit,

pro eo , cujus

hebdomada Missam

conventualem, seu solcmniorem, et cui omne interesse oportebat, celebrare; qui etiam alias Hebdomadarius Missa^ majoris dicebatur, utvidere
esf
e.

quam quod Deus

oh Sancti

apud Cangzum
,

in

Glossario.
: Qni reeum, cujus erat anima,

merita, fusasque ah eo preces, gratiam profectcc

contritionis
in articulo

In Ms. Ultrajectino rectius legitur

et quia

mortis concesserit, sine

huic, nisi resusc/tetur.

Spiciens ipsam

qua

certo f/tisset

damnandus. Cerle qui mortali

dum
f

viveret ipse, noverat,

etc.

infecfus peccato /nor/fur, spes nuiia salutis est.

Auxumum,

indigenis Osimo, episcopa/is urhs

est ditionis Pontificim in

Marckia Anconitana, ad

Musonem fluxium

colli imposita.

sic corriqe

g Surius perperam hic PisasA&?. h Kx hac vocc evigilans, uti et ex num.

hanc periodum ex Ms. Ultrajcctino enim grata sunt opera tua Deo et Salvatori nostro, ut, quidquid ab eo petieris,
o Vitiosum
:

Sic

9,

ubidicitur, In strato aliquantulum obdormivit,

manifestwn est, hanc visionem dormienti obtigisse : eodem modo legitur in Ms. Ultrajectino et apud Surium, atque ita pariter legerunt Jordanus de Saxonia Aibericius , aliique. Qudre nescio, quo fundamento Torellius ad annnm Christi 1305, num. 21 scribat, hu>c Sanclo vigi,

impetrabis(/mo impetraturussis) in vita prsesenti dum vixeris et in ista, in qua ego sum, vir gloriosus eris. Porro Sarius totom hanr narrationem
;

dc liberata Gentil/s anima prcetermisit. p De hoc loco ita cecinif Baptista Mantuanus

Edita ab excelsis penetralibus Apennini Labitur in pontum Firmi sub moenibus altis

luitti.

c/

more

suo

fervide oranti

accidisse,

omniaque. puta accessum ad parvam planitiem, conspectum animarum, qxm m ea torquebantur

c/c., ita refert,

Tignia et ad ripas ejns celeberrima quondam Nominis urbs istius erat, volventibus annis Diruta sed templum superest, cui pinguia
;

acsi re ipsa facta fuissent,

/)>/

cum
ita

ea biographus non nisi

exhibita testetur.
i

visionem Sancto

subsunt Pascua, lanigerique greges, opulentaquerura. Hisopibussancti quidam de sanguine patris

Nicolei prsefectus erat, qui saepius orsus

Torellius littera prwcedenti relatus,num. 22

Ad

se

Sobrinum blandis

inflectere verbis

etc.

hanc

multitudinchi

unu

cuiu

Pratre

Pere-

His ipse significat, monasterium S, Mariai Jacobi

fuissc incastroMarchia? Anconitance,

grino liberaliter inducit apparentcm S. Nicolao nostro

.

quod

hodie-

siasfictr

k Recinetura, Italis Recanati, ditionis Eccleurbs csf in Murcliia Annniilinut, inontis Laureto.

Mariae Georgii, indigenis Sancta Maria in Georgio, appeliatuv hoc enim in loco vetus
S.
:

dum

supercilio imposita,

distans

quinque milliaribus Italicis Porro Albericius, Torellius,

seguuntttr,
:

Tignium fuisse perhihetur. De urbe Firmanavide dicta adcap. i, lit. a. q Scilicet S. Mariae Jacobi, quod inonasterium
Suur/us seu sacri ministerii
adierat.
v Ita edidi ex Ms. Uttrajectino : in editione cnim Momhritiana mendose legitur, Tolentinas.
ercjo,

aliique hwc,

qum

Maceratae contigisse volunt

non Recineti, sed a/ Jordanus dc

aliave de causa

Saxoma
scribit.
1

ea in civitate Recanatensi pariter facta

Ex

dictis

a uuni.

fiuju< VitCB
et

Aiuu/a

S.

Ni\'i-

Tolentinas, Tolentinas erit

s

filius

tuus.

colaum

suis precihus

patrocinante

S.

Nihil infra de consohrino,

consiliis legitur
:

ejusve perrcr-

colao Mi/.riisi episcopo a Dco impetravit, cum multis diebus tatis suse processisset , et velut Sterilis filios procreare non posset (/un ii/itur
:

sis

quare has voces, Ut infra plenius scribitur, intcllifjcnon de consabrino tentante, scd de Sancto in rctiqione, quam professus
fuerat, constantissime perseverante.
t.

rufionc Snnctus hic fratrem hahcre dicitur? A/i

S. Antoninus

DIE DKCIMA SEPTEMBUIS.

t

til*)

S. Antonius parieJUHistoriarum,
1

tit.

XXII,

cap. \,

existimmit, S. Nieolautu, simutnc cx

hoc monasterio ad conrentum sititm rcdicrat Totentim/m missum csse : ita enim ihidem scripsit
:

torum foveas animam obruat condemnandam. A. Petko Viri igitur sancti proposito Prior non valens * RusuEnfl resistere, Priorem generalem e adiit, qui tunc ' Mid. volens
erat in conventu, eique prsadicta exponens, supplicat, ut sanoto Viro injungat, quodpermddicos erat consultum
f.

ris

Contemptis igitur Nicolaus blanditiis Prioillius consanguinei quibus conabatur eum

,

f
obedientia

in suis deliciis retinere, reversus

Firmum,

in-

18 Generalis igitur Prior, periculumimminere ex

,

venit sui superioris obedientiam de conventualitate sui Ordinis (id est mandatum de conventtt,

quem

inhabitare dehcret)
:

ei

assignatam, scilicet

Tolentini conventus
citus illuc perrexit.

qui ut verus obediens con-

formis
t

Si htec opinio, cui satis conbiographi narratio, vcra sit, dicendum est hcec circa annum 1275, vel 1270 contigisse : etenim eum Tolentini quasi triginta annis hobiest

cognoscens , infirmum salutat et post multa >~n&n tons. diversaque admonitionis exempla preecepit per obedientiam salutarem, ut carncs rnmiMeret, sicut per medicos noverat esse consultum. Non audet Vir sanctus obedientiam renuere cames
;

gus-

tamen
dicit,

nititur fastidire. Vocal ergo Priorem, et

:

inquit.

tasset

idque anno ut dicetur, mortuus est 1305 vel 1306, ut in Commcntario prcevio osten,

Generali parendum esse Hoc est enim, quod promisi hoc Salvatori meo, smrque sanctissinuv denitrici et beato Augustino
:

primum

obtuli

hoc

est,

quod usque ad mortem

sum

est.

servare concupivi.

Secundum ergo medienrum

consilium parantur carnes. Inter igitur gulse et

inobedienti vitia, quasi inter duo pericula constitutus praelia divorsarum cogitationum Vir
,

CAPUT

sanctus in mente persentit

III.

deliberat tamen, et parva accepta particula, aemel tantum gustavit dicens carnes me amplius de Ecce, parui
: , : ;

gulaj vitio

me

molestare nolite.
:

1lli>

nhitittbtt

Mirabilis Sancti abstinentia et

19 Inde melioris medici adhaesit consilio

litus

coe-

B
> '

corporis castigatio et
eulosse sanationes
: :

mira-

tentatio-

* enim medicus Jesus Christus tantam in subitosamhn a lt r '"'Servulo suo agnoscens constantiam, assuetissitnttim ne pinguedine cibia el absque medicinsQ pigmen'.i>'

tis

nes superatse contlictus

cum

ipsum celeriter sanat g. Quare abstinentise gloriabatur angustiis, carnem domando, quam sua premebat valetudo nam et cum prseter dic:

* i. e. tis

caues-

dsemonibus.
Qua?rit
igitur hostishumani generis sanctum

tam abstinentiam graviore morbo pimitus

boraret, secunda,

la-

quarta et sexta

feria,
,

et in

Mirabili absti-

nentia emaceratus.

violareaffectum, qui, Domino et Salvatore nostro juvante, transiit niirabiliter ad profectum. Nam si tamquam aurum in fornace pro' bat electos Dominus, diabolica illa cognatio * inimediante suggestione fornacis sedificii fuit debuit tiuui, quia velut aurum electum probari
,

honorem gloriossa Virginis Sabbato pane et aqua semel reficiebatur h. Qui autem primos parentesgulse vitio superavit, et Becundum A.dam
Christum
Salvatorem uostrum
in ejus

tentavit

uic

Virum tentando vocabat namque

pariter superare

nititur.

Re

'

Ms. Uliraj.
ibid. fortio-

cogitatio
*

et alii Fratres in cibis tractarentur,

memoriam, quo pacto etquomodo

frequentes, prsesertim
/.

infirmitates paterentur

pateretur

ris

beatissimus Nicolaus. Sed quia ubi diaboli anti-

qua malitia tentationis machinas

res, ibi divina res,

erigit fortio-

juncturarum debilitates, oculorumque velvisusobfuscationei

propter nimise abstinentise feritatem.

dolores, stomachi tortiones, capitis

Clementia virtutes ponit ampliomagis ac magis prrefatus Vir sanctus quo

defensatur et
eo magis ac magis diabolica pera.

a Domino virtutibus praeornatur,

fortiticatur,

20 In his autem el, similihus cogit.at.iinibua stimulatus S83pius, ccepit semel intus turbari ac dicere Forte non est Deo accepta pectoris mei
:

wnmm
l

Chri8tua in

'"""

cipit

*ibid.

num-

quam

Rediens namque Tholenti num, sicut per divinum oraculum ei fuerat intimatum, in virum alterum mirabiliter est annis b ibi namque quasi triginta mutatus degens nusquam * carnes, ova, pisces, autalisanitatis qua pinguia vel lacticinia aut poma, tempore compertus est comeinfirmitatis

tentamenta

abstinentia, ex quo tantaruin

tentationum
Ecce

iu

me

diabolo concessit dominium,

;

ergo,

Deus, adjuva me quia nisi tu, Domine, adjuves me, paulo minus habitarcl, in infemo aiiima mea. Invictissimus ergo Princeps Jeaua Christua
prasliantem in campo tentanolens, eidem in somnis apparcns, tionis perire

suum

Militem

aut

disse.
ibid. ejus

Unde cum semel

*

morboque
nfflkttiSy

d
'

Fratres de sui suam medicos, quos ipse vitare volebat, apem medicum suum Jesum Christum. ponens salute, etiam 17 Qui desperantes de ejus consulunt, ut carnes c, contracta debilitate modo comedat leviores quorum concilio nullo medicos renuit eosdem. Priortfau-

infirmatus fuisset, et debilitate dubitarent, vocant

ait: Nicolae, deponc,

inquit,

mmstitiam et

loj-

tare; quia tua mihi placent opera, qusa coepisti. Ad quam vocmn expergefactus, gaudena dixit Liotatus sum in iis, qu83 dicta aunt mihi, in

domum Domini
effectus securus,

tetantea ibimua. Et tunc taliter

tentationea praafataa laotanter

suscipiebat et gaudena.

ibid.

ipsum

annuens. tem loci,

cum
ad

VUraj.

I.

ibid.

ne

suum sui subditi videns periculum, consiho sspius, ut acquiescere velit hortatur humedicorum. Cui Vir sanctus respombdmt Prior mi, molestus esse cumiliter: Ut quid, hoc, quod* pis* \n ignoras, quod corpus delectandam, reescam, quam semel gustavit Paivc i-itur. qn:.- -.. dire satagit festinanter' ponere lra> mihi melius est enim huic carni ut*ad peccanum, quam ei laxare habenas,
:

Ardentius igitur iiilui-rnis abatinentiaa, a Qfcumbeni tm isitUT a febre arripitur et graviua inflrmatur, illo pro- Ikipara accecurante inimico, qui in carne sancti Job
^l

perat a

Domino poteatatem

ut

quam
i

tenta-

tionibus ad

gulaj vitium trabere

poterat,

saltem infirmitatis ta;dio trahere niteretur i. Vidensautem Vir sanctus se liehilmn adeo, quod de vita ejus diihitarntur, diabolique tentatipnem

agnoscens

Septembris Totrna

III-

glorioa Virginis et beatisaimi in Auguatini frequenter implorabat auxilium cujus 82

650
A. Petro Rdbxensi.
cujus imploratione
ccepit:

VITA
auxilii

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
lampadem accensam diabolus non
extinxit so-

delectabiliter

nium una cum beato Augustino, aspectu inasstimabili, in qua Vir sanctus intendormienti apparuit
dicitur,
:

moxque

somquodDei Genitrix

D
Q

dens

atque

inter

cogitationes

admirationis
:

lum, sed ipsam ad terram dejiciens fregit o. Super autem oratorii tecto stans, voces diversarum ferarum formabat, imbricesque revolvens, at Vir sanctus tectum subvertere videbatur
:

prosiliens,
inquit,

in talia

verba prorumpit

Quse

es,

domina. quse ad me, qui sum

cinis et

etS.Augustino
ab iisque

tam admirabilis advenisti? Ego sum Salvatoris tui Mater, illa VirgoMaria: me enim crebro cum Augustino,
pulvis,

22 Et

orationi daemonis illusionem esse cognoscens fortius insistebat. Et ecce per hostium * cum 'officium furiis et terrore hostis nequissimus intrans, adorantem accepit, ipsumque verberibus sic afflixit,
,

quod per multos dies vulnerum cicatrices

toto suo corpore apparebant.

in

quem

juxta rae conspicis, in tuura auxilium inEcce,

vocasti.

jam venimus,
:

ut

me

curante,

26
nicae

Cum

vero aliquando

sibi

sueret tunicam,
illi

Hhiditur,

accipias sanitatis consilium, prastensoque digito

prsefatus

humani generis inimicus unam

;

tu-

panem

re-

centioreni

versus plateam, ait Mitte illuc ad aliquam dominam, et panis recentior * in nomine Filii mei Jesu Christi pro te portet, quem ut recipies, aqua intinctum comedas, et tunc sanitatis be-

partem subtraxit
:

quam Vir

sanctus

cum

vellet alteri parti conjungere,

inquirit et requirit

non inveniens, invenire autem non valens,

Virgo prudentissima, in hac neficio potieris. medicina recte consulis Viro sancto: alia enim
cibaria
sicut

Sancte Deus, et quis potuit mihi sic illudere? Vere qui dignus nominari non est, ille ita mihi illusit. Mox ad verbum sancti Viri
dicebat
:

non

sic libenter in infirmitate gustasset,

diabolus respondit, dicens

lusi et
sic

Verum

est

et il-

illa,

qua; pro tui

avidius
tibi
:

amore

in sanitate inter-

illudam

sed aliter tecum agam, ex quo

:

dum sumebat
abstinentiam

et ut ei ostenderes,

suam

tuoque Filio esse acceptam,

buccella panis

cibo abstinentiae eidem restituis sanitatem. 23 Evigilans igitur Vir sanctus, suum excitat

non possum. Et Vir sanctus Ego sum Belial, datus in stimulum sanctitatis tuae. Et ille Si Dominus mihi adjutor est, non timebo, quid faciat mihi
te superare

Quisestu? Et

ille

sanatur t

servitorem,

sibi

visionemque tacens, ad ostensum locum ipsum pro pane in nomine Jesu

petendo
servitor

Christi

transmisit.

A quadam

igitur

nempe

panem recentem lsetanter recipiens, imbibit cum aqua, et sancto Viro obtulit comedendum qui signo * prsemisso, panis modomina
:

homo. 27 Noctu autem assuetam orationem relinquere nolens, cum oratoriumapertumnonesset, quia Matutinalem horam Vir sanctus prcevenerat, intrare
*

pcssimeque
mulctatur.

domum

refectorii,

ubi Crucifixi

adde volens

Crucis

dica

assumpta
sanitatis
/.

particula,

absque intermedio

aliquo,

plenissimse recepto beneficio

Quid autem amplius de ejus absticum septimo anno suae aetatis, tribus diebussingulahebdomade jejunare ccepit, in aliquo imitans sanctum Nicolaum, qui secunda, quarta et sexta feria a matris hubere abstinebat m. Recte igitur infantiae non praesentit Eetatem, qui sibi modum et aetatem juvenum,
exurrexit

imago depicta erat in limine hostii, a dicto Belial ad terram taliter impingitur et prostratur, * quod in eo halitus vix remansit. Confortat se tamen, etin nomine Crucifixi surgit a terra et
;

imo proster-

nitur

nentia dicam,

orandum procedere, verberibus casditur, etad terram iteruminclinatur: tandem cogitur inde recedere, et ad omnem angulum loci, quem inveniebat, inter eundum vehementer alliditur. Deo autem volente, auditur rumor
vellet ad

cum

daemonum, cum Viro sancto praeliantium

exci-

senilem abstinentiam

peragebat.

Mirum ergo

tatique Fratres conveniunt ad beatumNicolauin,

non
24

est, si sic

jejunat provectus, ex quo sic absjejunio et abstinentia, poenisque aliis suum corpus in

tinebat puerili setate subvectus.

Vorpus severe
castigat
;

ad terram elisum erigentes, stareque non compotem ad lectulum pauperculum deportaverunt

ubi confortatusaChristo protinus, baculo
se substentans,
ciens,

Non solum autem

tamen

ora-

sed verberibus,

consuetasque

orationes perfi-

tioni sernper

servitutem animae redigebat. Solis enim paleis per aliquam noctis horam contentus, ad ora-

gratiarum actiones et laudes Christo red-

didit Salvatorijo.

tionem surgebat, ferreaque catbenula n carnes proprias castigabat tunicis asperis utebatur corporisque delicias vitans mollia vestimenta fugiebat, illud Evangelicum semper attendens Ecce qui mollibus vestiuntur, in domibus re;

ANNOTATA.
a Totam hanc periodum ex Ms. nostro Ultrajectino hic inserui, quia
lata

apud Mombritium muti-

tantum assiduus, quod post Completorium usque ad galli cantum, et post Matutinum usque mane et post Missam, nisi forte coniessionibus occupatus, usque ad
suut. Orationi
in

gum

autem

diaboli

cum

modum : Si quia ibi antiqua malicia tentationis machinas magis ac magis diabolica percipit tentalegebatur in hunc
etc.

menta. Rediens
b Erat

Tertiam et post Nonam, nisi obedientiis intentus usque ad vesperam praeter constitutas horaSj in quibus continuo primus erat, semper orabat. Locus autem orationis ejus non tantum oratorium erat apud unum ex altaribus, ubi in prtesentia jacet tumulatus, sed et celia, in qua duos constituerat lapides, ad quorum unum gonua nectebat, ad alterum vero brachia, quando
; ,
,

ifjitur triginta circiter

annorum,

dum

Tolentinum rnissus est, cum anno cetatis suce sexagesimo obierit ut in Commentario prcevio ostcnsum est.
,

debilitate

Ms. UUrajectinum habet : Ex jam contenta at legendum est : Ex jam contracta

:

debilitate.

intentus, a

brachia non affligebantur lassitudiue,exintensionis suse frigore saltem castigarentur. 25 Illius autem devotae orationi diabolus inut, si

nimioorationislaborelassuserat:

d Torellius ad annum 1305, num. 39 hunc Priorem Fratrem Angelum de sancta Victoria
appellat.
e

bus

Gandolfus in sa?pe memoratis observationtex Processu canonizationis kosc notat

:

ilaxmmUw

inspirationes malos, sed etiam per dura verba et apparitiones ipsum molestabat unde cum aliquando iu oratorio ante prsedictum altare Vir sanctus oraret devotius,
:

videns,

non modo per

Generalis Ordinis, qui in infirmitate jussit, ut (S. Nicolaus) carnes comederet; fuit reverendissimus Franciscus a Monte Rubiano. Consentit
Torellius in Anualibus.

Porro Franciscus

ille

Generalts

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

\.

651

Generalis sui Ordinis Prior electus

est

comitiis

Neapoli habitis anno 1300, obiitque Gandavi in

Belgio anno 1307, testibus Josepko Pamphilo in Chronicis, Berrera in Alpkabetho, et TorelUo in Aftnalibus: quare dicendum est, hunc Sancfi

xi, quce

k Bic rursum aliqua cx eodem Jordano corre- A. Petro apud Mombritium vitiose sic habentur : Rubiensi Adeo, qui de ipsi transitu diaboli tentationem
cognosccns.
1 Hcec divce Virgmis apparitio etc. desunt in Surio, at non in S. Antonino. Observat nutem

morbum, prodigiosamque sanationem

inter an-

num
gisse.

1300

et

1305 vel 1306, quo hic

ohiit, couti-

ToreUius ad
/ii

f Ms. VUrajectinum sic hdbet ; Priorem generalem, qui t.unc in loco erat, adiit, exponens ei

annum 1805, nvm. 38 et Tombeurms Annotatis ad Vitam,ex hoc facto naiumesse usum panes sub S. Nicolai invocatione bencdiquorttm
salutari
virtute

cendi, de

agemus

in

Fratris periculum,

firmumque propositum

et

Gloria posthuma 30

et alibi.

medicorum consilium, g H(pc paulo aliis ac paucioribus verbis teguntur in Ms. Ultrajectino, quod postilla, usque ad mortem servare decrevi, ita prosequitur Cum
:

m
cum

de quo

Designat S. Nicolaum Myrensem episcopum, in Breviario Romano legitur : Infans,

ergo Prior et infirmarius carnes

sibi offerrent co-

reliquos dies lac nutricis frequens fugeret, quarta et sexta seria semel dumtaxat, idque quam jejunii consuetudinem vesperi sugebat
;

medendas, ipse omnino obedire volens, accepta parva particula, semel tantum gustavit de carnibus, dicens Ecce obedivi, me amplius de vitio
;

in reliqua vita

semper

tenuit. Nihil hic

cle

se-

cunda

gulse

molestare

nolite,

quia

melioris medici
celeriter est sa-

qiunn hic etiam prCBtermisit Surius. Porro S. Nicolaus episcopus Myrensis inscriptus est Martyrologio Romano die 6 Decembris, ad
feria,

adhassi consilio.

Et

ecce,

tum

qnam
cap.

hcec

examinari poterunt.
T

natus

quod utique non usui tantillse carnis, sed ccelestisMedici medicamini etmeritisobedientise
;

n Ludovicus Zacconius parte

Vita

Jtalicce,

adscribebatur.j4^0M|7/? aliter hcec narrat Albericius cap. xvn Vitce Italicce ait enim dum&, Ni:

cvn laudans Compendium Vitce per Fratrem Joannem Baptistam conscriptum, ait, cingulum ferreum, quo Sanctus nudam carnem
stringebat, servari Tolentini in sacello, in

colaus consilio ac precibus induci non posset, ut

esu carnium infirmi corporis vires restauraret, quempiame Fratribus Trajanam (indigenisWLon'tecchio),

quo

prcsciptm ejusdem Sancti reliquice acclusm sunt. quibus Capite vero \\, dixerat, alias catenas
,

perasse

ubi tumprovincidtis Prior degebat, proquibus ab eoque litteras obtinuisse

, :

imiocentissimum corpus suum ftagellare solebat, in sacello conventus Vallismanensis suo tempore,
idest, seculo

verum huic, carne vesci Sanctus jubcbatur quidquid ille egerat3 divinitus innotuisse. Adparum ut mandatis obtemperare/ (lit, illum libasse; at non modo non ait, hoc pacto carnis
, ,

xvn,

in veneratione haberi.

ad annum 1305, num. 31 scribit, hanc lampadem Sancti precibus restauratam, oleoque, quod quaquaversum dispersum fuerat,
o Torellius

morbum

cessasse,

verum etiam

vult,

cum

indies

invaluisse. Deinclc subdit apparitioncm, quce ex Mombritii editione apud nos num. 21 et seqq. le-

Ubi hcec didicerit Albericius, incompertum mihi est certe in exemplari, quo usus est Surius, eadem, quce in Mombritiano legebantur cadem quoque habet S. Anloninus, nisi quodtantum de Priorisnon cle Prioris Generalis mandato memigitur.
: :

rursum impletam sponteque accensam fuisse. Idem habet Albericius, qui uddit, in hujus prodigiimemoriam nonprocula lampade, qiuscoram sanctissimo EucharisticB Sacramento ardet, legi
sequentia
:

Lampadam

tam

in

formam

restituit

a fcorvojam spiritu effracintegram, atque oxs-

nerit.

tinctam sine igne pius Nicolaus orans accendit Verum cwn de hoc prodigio nihil apud S. Antoninum, nihil apud Jordanum etSurium reperiam,
sit nec Albericius edicat, quantce vetustatis ea quid inscriptio, non possum de hujus rei veritate

h Rcectotaperiodus desideratur in Ms. Vltracorjectino sed apud S. Antoninum et Surium Verba prioris, ut Mombritiana rectius cxstat. mendacorrigas, juverit descripsisse: Nec solum
:

quam
fores

statuere.
rei

p Sujus quoque
exstare,

memoriam ad

triclinii

a prsedictis abstinebat cibariis, sed teneretur languore, secundis et quartis

feriis, et in

et, nisi

grayi

et sextis

Sabbatho semel in die pane reficiebatur et aqua. Porro laudatum Ms. Vltrajectinum hic narrat miracu-

honorem Virginis

gloriosae

lum dc perdice
esset, reviviscens,

assa, quce

cum Sancto

apposita
:

certamine clauhoste noctumis horis acerrime impulsus, at Christi procubuit do pede humi exanimis surreaomine invocato, a Patribusque adjutus,
:

laudatus Atbaicius, his Porta haec gravissimo Nicolai rrrhis e.rpressam : insignita, ubi ab humani generis
scribit

quo

4,

mirabiliter avolasse dicitur de miraculo vicle dicta in Commenfarh praivio ubijam monu/mus, illudnec apud S. Antoin cditione

Ludovicus Zacconius parte I, cap.cvn,ex guo quodam Compendio Vitm notat, baculum,
xit.

"ssrrSunctus ruputtwit a dfjemone, To/nUiw

vari.

ninum, nec apud Surium, nec

britii,

Mom-

quam recudimus,

reperiri.

Contra

in

eodcm

Vltrajectino apographo multa desiderantur,

qum

hocn. 10 inhislegereest, videlicet qucecumque ab recitabimus. prwter ungelorum usque ad 48

apparitionem, de qua num. 46,
et

generalem mi-

raculorum
i

commemorationem. Banctotam periodum ex Opusculo Jordam aSaxonialib.Vt,cap. % deprompsi: in ttomArhis verbis britio enim mendose legebatur
ipsius
:

dentius igitur inhaerens

abstinentiae, a

febre

illo procurante accipitur etgravius infirmatur, quando a Domerito, quia carnem beati Job ut quem tentamino acceperat potestatem,

uod poterat, tionibus ad gulae vitium trahere videretur. saltem infirmitatis taedio trahere

CAPUT

c-i-j

VITA

S.

MCOLAI TOLENTINATIS
terram incedens. Videbatur autem ei, quod hujus sideris novissimum * Castro sancti Angeii, a quo originem traxerat, haberet initium, motu

A. Pktko

D
*

Kumknsi.

in vel a

CAPUT
Gharitas
ejus in

IV

vero rectae lineae progrediens Tholentini ante altare post chorum oratorii, quod erat ea tempestate juxta claustrum, ubi ipse consueverat
celebrare mane,
et die frequentius,

et nocte

proximum
:

mirabilis sideris apparitio

beneficia

quandoque, in oratione persistere, stabilitatem haberetet terminum ad cujus rei spectacuium gentes diversarum provinciarum etlinguarumei
:

quaedam proximo

convenire videbantur.
31

Cum autem exsignohocpermaximoeadem

:

Sancto

sapw

divinitus collata.

nocte pluribusquealiiscertificatusesset,quodam et quia tantae rei animi stupore repletus est

exitum avidius cupiebat agnoscere

In
rtfitrilius

cuidam Fra-

Sicut
sic

ctiaritatis

placebat

pietatis.

autem placebat Domino Domino et proximo operibus Infirmos namque visitabat, eis ita comorationibus,

tri,

qui et judicio valebat et scientia, quod sibi familiariter visum fuerat, simpliciter perconta-

tur. Ille

vero quodam sermone prophetico re:

patiens, quod, quidquid delectabile habere pro

eis poterat,

spondit

Pater, re vera hoc sidus est vere tuae

acquirebat et dabat

tantaque pie-

tate erat affectus, quod,

exdirii- verbflribus
esset, visitationes

cum ipse sine baculo ad ambulandum impotens

tamen hujusmodi non dimit-

praesagium sanctitatis: nec mens mea vertit in dubium, quia ubi sidus explevit suum motum, ibidem corpus tuum locabitur; et ex multis miraculis, quae ibi fient, ad percipienda beneficia gentes venire, quse te non noverant, undique properabunt, et tuum tumulum cum reverentia adorabunt. AtVirsanctus humilitate, quse ei summopere cordi erat, fulcitus, ait Depone, inquit, hanc de me, care Frater, opiniosanitatis,
:

tebat, ipsos infirmos confortans divinis eloquiis,

quae gestabat in corde velut sagittas acutas. In-

ter sanos

namque

et infirmos conversans, satiari

non poterat de dulcedine mirabili verbi Dei eontinuo praedicare et loqui a. Compatiebatur
specialiter infirmis,
ita ut

pro multis peccatori-

bus
(underet
6

sibi

confitentibus oraret, jejunaret, celebra-

nem quiasemper Christi inutilisservusfui ipse Leus meus exponat. quia tu visum meum non
; :

ret, et

lachrymas fundaret * coram Deo, ut a peecatorum vinculis solverentur b. Pauperes diligebat, et verbo et fide fovebat, vestimenta
acquirebat etcibos. Hospites Fratres libenter
ut

intelligis.

32 Post paucos vero dies

cum more

solito in-

apparet, ae
functi

terdiu oratorium intraret, quaedam stella quasi dcinde de-

eis

motu pigerrimo eum usque ad locum

praecedebat; et

dicti altaris

excipiebat
afflictis

angelos.

Mcestis

erat
,

lsetitia,

cum hoc

quotidie

illi

eveniret,

consolatio,
singulare.

divisis

pax

laborantibus

in spiritu intellexit, quia luec divina stella, iliius,

pefrlgerium, pauperibus subsidium, captivis re-

quam

in soranis viderat,

nuncia veritatis aliquid

antecedebat
altare

medium
<;/'(/((

retineret.

Cum

itaque die alio oratorium rursus

proxnclucti.

mum

29 Caritate autem adeo fulgebat, ut mori lucrum putaret, nedum pro Christo, sed pro proximo. Quidquid victus, vestitus erat, Fratribus modicum reputabat,
dicis esset contentus.

intraret, stella, ut prius,

eum
facta

at

Vir sanctus
tione

summa

reverentia et aliquali ora,

ante saepe

memoratum

in

cum tamen

ipse

mo-

Hujus

virtutis gratia, quae

sua erant, non quaerebat, sed quae Jesu Christi,

longum perambulansoratorium, stellamulterius non videbat cum vero ad altare redibat, mox stella supra locum illum ei apparebat. De hoc
:

non propria communibus, sed communiapropriis anteponens, ut sui sanctissimi patris Augustini
toli

Regulae esset plenissimus observator qui AposPauli verba ibidem exponens, ait Caritas
; :

Dei, de

qua scriptum

SU8

snnt, sic

quod non quaerit, quae intelligitur, quod non propria

est,

annos c anteobitum suum, cumessetinfirmus, et in diebus, in quibus tempus sna? migrationis instabat, Fratribuscumcaritate commisit, ut in dictoloco ipsum sepelirent, et nullo tempore, nullo inde pacto umquam removerent.

igitur saepius se certificatus, per plures

communibus, sed communia propriis anteponit. Sua insuper verba, quia a corde caritate pleno
procedebant,
sapiebant; sed
nil

otiositatis,

nil

superfluitatis

omnia
*

aadiflcatoria pietate, hones-

Christi veritas, numquam fallens, etquae 33 F abscondita sunt in tenebris, in lucem mirse cla- tumulum ritatis producis. Stellam enim, quae praeiatum iUustrut. venerabilem Virum in signum suae sanctitatis

tateque plena erant.

wlde non

Et quia tanta sanctitas

viventem praecedebat, multis

et diversis populis

mundo non
vera

poterat

lucere, quia Christus

Lux

numquam lucernam aliquam in Sanctum aliquem sic accendit, ut ponat eam sub modium, sed super manifestationis candelabrum, ut luceat omnibus, qui in domo sunt Ecclesise ratio;

supra ejus tumulum post ejus obitum demonstrasti raultis namque annis et temporibus semper in die, qua Vir Dei diem extremum clauserat, multae et varue gentes ad honorandum ejus
:

rationablle

nabilis

'

quidem

exstitit,

ut claritate meritorum

corpus, sanitatis remedio, undique conveniebant, et ut ante, haec postea etiam stella ab omnibus

Vrodigiosum
sidus

aliquod pateret, praesagium singulare. 80 IUe igitur, qui olim Joseph, filio patriarcluo Jacob in somnis soleni et

percipere volentibus rectesuprasuum tumulum, quasi astrum se non movens, videbatur d ; ut

clare detur intelligi, quod beatissimus Nicolaus non solum interris fulget rairaculis, sed in coelo

lunam

et unde-

cim

stellas

adorantea

eum

osteuderat, noviter
sancti-

praefato incly to
1'ulgidi,

Viro sideris demonstravit pr-

praemiis jucundatur aeternis.

suorum rairaculorum, mirseque

tatis indicium.

Nam

aliquando

cum noctu

ipse

licet

34 Lucet autem hujusmodi stella, beatus sci- Mulieii Nicoiaus, inter caliginosas nebulas pec- abortus sapius

orationi

diu
;

vacasset in
et ecce in

obdormivit

ceUa, aliquantulum somnis apparuit sidus

clarissimum, quantitate

vero rectae line, situ vero non altuin, sed quasi per

magnum, motu

catorum non solum sanctitatis vitae radiis, sed P ass(e miraculorum iulgoribus gloriosis ejus enim praeclara merita non poterant a su% potestatis
;

effectu

etiam in vita misera abstinere ob im-

mensam

DIE DKCIMA SEPTEMRRIS.

53
supplicavi, ut

mensam

gratireet virtntis ubertatem. Sane vir Tholentinas quidam, Bernardus nomine, a Pigia

commendata Deo

angelum

salutia

\.

Pbtro

terra e trans

mare navigavit, uxorem Margaritam /'cuidam commenduns illa vero ante viri sui reditum masculum peperit sanum et pulcrum demum infirmitate praeventus, natus moritur, et magno matris dolore traditur sepultu;
:

ab alto dimitteret in defensorem et propugnatorem animre pereuntis:cujus immeiua placuit

pietati

R.TJBIBN8I.

angelum dirigere fortiorem,

qui dsemoni-

rae.

Qui dolor natus ejusmodi fuit causa morbi, ut deinceps, quotiesgruvida veniret ad partum, semper abortivum pareret. Hsec igitur gravi morbo fere per septem annospluries fitgravida cogitans,autem. quod trustra gravida esset, cum semper abortivum parere consuevisset, gemit et
:

bus ejectis, de meis manibus suscepit animam nelestis*sedibuscollocandanw. Consnlareigitur, * imo bus consolare, et de Dei judiciis non turberis melius est enim quod tilium genueris coelo
: ,

cffilesti-

altissimo,

quam huic infirmo mundo, et quaecumque, Deo volente, de Dei, gratiis in me misero conspexisti, nulli, dum vixero, ullomodo
dicere audeas.

dolet.
feliciora puer-

cognoscens,

35

Quod

ubi Vir sanctus cognovit, ex conver-

periapvasdkit:

satione

solita

eidem eompatitur, orationeque

38 Hfcc est iUa mulier, quaa Viri sanctitatem cum ipsius aliaa qoii possel babere refiquiaa, in die, qua ejua aanctissimum corpus sepulturfe tradendum erat, inter multas gentcs,
qusa ad praefatum oorpua honorandum concurrerant, feretro adheerens, ejus
;

aqua, qua
Soncfus a6ro"""..';'"
'

pluribus diebus facta, quasi securus de futurorum filiorum vita, mulieri ait: Confide a Do-

mauus

lavit et

mino benedicta, nec

tiones emittas
;

ulterius voces nec lamentatibi filia,

statim enim nascetur

animam habens a Factore Domino meo Jesu

Christo creatam, de cujuspietate confidens,
tibi

pedes cujus lotionis aquam in vitro mundo reverenter reposuit, qu88 quidem mnltis post infirmisoceasioexstit.it. sanitatis. Mirum autem,
quia

cum aqua

diu servata, naturaliter residens

h
t

dicere audeo, quod ex hac hora filium vel filiam numquam paries, qui victuri non sint. Partus autem tempore adveniente. tiliam peperit, ani-

putrefactionem facere consueverat, Q89C aqua annos conservata nullam per viginti octo
/.

umquam

sensit putrcfaetiniiein; sed elarissima

raam habentem et vitam, sicque deinceps juxta sancti Viri oraculum semper tilios peperit animatos.

sernperapparens, incorruptibilis semper mansit.

Quod ex

cognoscens, donorum

virtute suse orationis mulier esse omnium Largitori, beatoa

ANNOTATA.
De
sacris Nicolai

que Nicolao gratiarumlaudesreddere nondesinit

puellula
tuber
tollit

juxta posse. 36 Hujus mulieris quaedam altera fuit filia, nomine Cecha, quse cum parvula esset, tumefactionemsub mento ad modum ovianserisretineconsilio bat. Tandem medicus quaeritur, cujus morbo ab eo cognito, ad puella curari possit
:

ad populum

exhortationi-

bits hcsc

invenio a Gandolfo ex Processn canoni-

zationis annotata : Magniflcua et potena mUea D. Joannes, natus quondam nobilis et potentis viri D. Rodulphi Camerinensis, teatia 28, de

ejus prasdicatione asseruit;

incisionem consulit procedendum. Timens autem de periculo mater, inter diversos prolixosque debeat. doloris gemitus ignorat, quid agere si filia mea, si ferro tangetur Morietur, inquit,
;

Quando praadicabat, proptermagnamdevotionem,quam populuaerga eum liabebat, ibant multdominaa ad praadicationem ejusdem Nicolai et etiam depoauit, quod gentes, quee erant ad ejua COncwnea, multum
:

morbo pessimo supedoloris rata cito suos finiet dies. At Vir sanctus intelligens, nuncium vocat, dihujus in spiritu
autem
sic

eam

dimisero, a

recedebant contentae.

laudatum Gandolfum ad propoDomina Aldisia situm nostrum

b

Apudmox

fuec rursus lego:

cens

Vade, et a muliere ipsa perquire, quae sit et redit, dolorisque ei causa doloris. Vadit puer, sancto. Remittit Sanctus causam expressit Viro puerum, et,ut puella porteturad eum, injungit. Vere Bajulat mater puellam, etVirosancto ait: liberandasit tilia mea. credo, quod per te
:

Jacobucci de Tolentino, testis 91, expoauit

confessionibus erat multum rum, dicendo et exhortando,
;

ln

attractivus peccatout
ulteriua

non

peccarent et offerendo, se velle pconitentiam portare pro eis. Dominua Franciscua Domini
kdernolti,testial4,dixit
:

Ad

hoc, ut peccatores

scio et

Tace,

ille

inquit,

nec de medicere istaprtosume

ejus ac beatum

non diffiderent de
divinffl,

Lmmensitate

Miaericordiaa

rogaDeum, Matremque

Augu-

pro

magno dehcto parvam

poenitentiam

1-

stinum.uttuafiUaprosperaesanitatirestituatur: et tacto factoque signo Crucis super puellam. Jesus Chnstus ait: Vade, Dominus meus

imponehat: contentabatur namque, ut iidem peccatores ad cordis contritionem redirent.

Itaeliam lct/erutt/ S. Art/tmmus, tamen prodtgium de SaxoniaetSurius: Torellius Nicoaiiquot tantummodo menaibua ante S. hoc
c

Jorttanus

morbo

dettibi consolationem,

quam

desideras. Illavero

Hominis virtutemeonsiderans,

mox

ut fuit domi,

dictae tumefactionis et tiliam respexit, nullum morbi invenit vestigiuin.

oblata ipsi
visio

\oxmortem
1305
est.

depuero

mortuo:

interim nascitur ma37 Eidem autem mulieri aUqualiter cujus labia et alia membra sculus, baptizatur ex hoc a cirmoveri videbantur g : sed inter bapticumstantibus mulieribus puer animam eum habere nequaquam zandum incognoscerepoterant.Plorat ergo mater, Heu,
;

illigat, quo Cur vero pro annis menses

contigisse scribit, ideoque illud anno eumdem obiisse statuit, ut dictum

substituerit, igno-

tum mihiest. Porro ex

tione
ste/la

memomti

su/nis appan-

fuctum

dictmt, ut S. Nicolaus nosicr

cum

depingatur. Baptista Mantuanus,

;

nescto,

quonixwfundamento, hujusrei initium Eugeaccipe nio IV PP- adscribit. Verba

Siduaobid, quod
saBpe

quiens, filiumgenui, cujus

amma

Cogitur Vir sanctus visitare ad matns solainnocte viderat de filii anima, Cumautem circum daiinonestertium recitaret. Quia hujus aiiima ribiles astarent, dicentes: baptismum deeedens nostra est A;nondumenim

damnalaest dolentem, ut, quod

Patrem

vidisse rela-

tum

est,

Pontiflci

visum Bugenio, qm rettuht iiium signanda coDivorumin niimerum, ilamma

perfectesusceperat;egoautem quamvis
lem

fragi-

me

dignoscerem, pro anirna me.s

mambuj

memoral.ile signum. Pectora, mirifici casus cap. xx Vitmt quam Ita ipse : at Scipio Jardinus Senensi ttmscri/Uum IMme Ambrosio

manti

oiimab

r,:,i

VITA
scrfdit

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
hil tibi
efc.

A. Pbtro
Rubiensi.

vertit,

quidem, laudati Pontificis jussu

s.

Nicolaum Eremitarum S. Augustini kabitu

lilio

ad hujus erroris sententiam sufFragantur TombeuriUS, ut auctorem, quem bona fide

cum

in

manu
;

altera,

libroque

in

"Itera,

depietum fuisse

sedde

stella

tantum

ait: Hisce

Romana

Ecclesia rationibus (ob sideris appari-

tionem) solaris facis specnlum, aut ccsiestis sideris eorpusin pectoreommum imaginum S. NicoIai effingi

non dubito, excuset, hcp.c notat : Hoc autem non adeo crude intelligendum, quasi absolute sine Baptismo e vita deeesserit, sed quod id a matre crederetur, et a daBmonibus intra se
scripsisse
nisi S. Nicolai

permittit.

Quo minus autem eum stellce

tractantibus allegaretur; et reipsa contigisset, meritisetprecibus, quasi manibus

ac reposita fuisset et in vivis, donec

appingendcs

facit laudati pr&digii

usum ab Eugenio repetendum putem, altum silentium tum in

eodem
}>"<

commendata
est

Relatione coram ipso recitata, tum in Bulla canonisationis ab

Pontiftce edita.
slrlla Saiif/i tiiiiiuhiiu
:

Quamdiu

ilht-

tamcn ineptd hwc interprctatio. k Vide,quidde hisce viginti octo annis observaverimus in Commentario praivio num. 6.
baptizaretur, retenta. Benigna, nec

strare perre cerit, incertum est

verum ex

ipsp

scribendi
cessasse,

mbdo

satis

liquet,

iii

prodigium jam
est9 veri1

dum

biographus scribebat, id
V.\'\\

similins rirra a/i/iui/i

pia-vii ostrnsiim rst.

ut

CommentarU
cognomen
viri

e IJ/ir vox vitiose exarata forte

est;namapud
Pilaterra,

Torellium

is

vocatur Bernardus

CAPUT

apud Scipionem Jardinum vero, Gerardus Aquila de Tolentino. At Jordanus de Saxonia legit : Erat vir quidam de Tolentino, nomine Leonardus de Apulia. r Torellius adannum 1305, num. 42 ait, hanc eam cssc mulierem, n qua Sanctus, per beatissi-

Varia mala morbique depulsa: panes prodigiose multiplicali

:

mam

Virginem admonitus,dumcegrotaret, pa?iem

>/f

coBlestis

peti jusseratj

num. 22 narratum est. g ApudJordanum de Saxonia legitur : Eidem quoque mulieri natus fuit filius, cujus labia, et non alia membra moveri videbantur etc. h Luxata est hcec periodus, ideoque eam ex

tremis
audita
et
:

melodia sex exmensibus a Sancto

postremus sancta mors.

morbus

Jordano accipe: Cogitur Vir sanctus visitaredolentem, nt. i\\uA viderat in nocte de filii anima, ad matris consolationem reeitaret. Eram, inquit,
in

meo

lectulo dormiens, et ecce

filii

manibua
se, et

meis

deponitur

circumcirca

anima in autem
est

Verdiana Compagnoni
Tbolentini

Maceratensis a uxor,
infirmitate

Mulieris dis-

dflsmones terribiles astiterunt, tractantes inter

habitans,

quadam

tortam faciem,

dicentes; Quia bujus

etc.

anima nostra

nondum enim
i

Sihcec simpliciter, ut biographus refert, accipi/f/ifur. rouf ilifiri ntiu possunt riiin su/ta Theologia, dicente Christo Joannis cap. ui. y. 5
:

adeo gravabatur, quod oculi faciesque tota ita vertebantur ad alteram partem, quod auribus ferejungebantur. Haec ergo ad sanctum Virum summa cum devotione veniens, petit ab eo benedici et tangi.
dixit
illi,

pueri ambustas

manus.
a

Nisi

Motus

ille

in

eam

pietate, bene-

quis renatus fuerit ex

aqua

et Spiritu sancto,

Sanet, inquiens, te Salvatus

;

meus

Je-

non potest intrare

gustinus
lib.
I

regnum Dei. ffinc de anima et ejus origine,

in

S.

Au-

sus Christus

mox

oculi,

os et facies tota

ad

cap. x,

statum
fuit, cui

rediit

naturalem. Huic

mulieri

filius

cwnipsia Vincentio
Vrliritntis
rtr.

Victore

ex Actis S. Perpetuw,
i/i

tntiii//n///i,

Ojx-.rc

uostro

ad

chium
ejus

et

ex mala custodia in ignem cadenti bramanus inustse sunt immo sic ignis
;

diem

7 Martiiillustratis,

similiscasus objiceretitr,

respondit in kcecverba: De fratre autem S. Perpetua* Dinoorate, nec Scriptura ipsa canonica,

quoddigiti ex carnis liquefactione per ignem facta conjuncti invicem videbantur. Mater autem, quia exrecepto miraculo

manum invasit,

nec illa sic scripsit, vel quicumque illud scripsit, utillum puerum, qui septennis mortuus fuerat, sine Baptismo diceret fuisse defunctum, pro quo
illa, imminente martyrio, creditur exaudita, ut apcenis transferretur ad requiem. Nam illius

virtutem Dei in Viro sancto esse, non ignorabat, lachrvmans cum filio, filiique sanitatem postulans venit. Cui Vir Sanctus, Sanet, inquit, eum Dominus meus Jesus Christus et signo Crucis super eum facto, statim digiti et manus cum
;

mentiri et verum loqui, et confinegarejam possunt. Et ideo cum baptizantur, jam et Symbolum reddunt, et ipsi pro se
retatis pueri el
fceri

brachio ita consolidati sunt, acsi

ignis contigisset.

numquam

eos

et

adinterrogatarespondent.Quisigiturscit,utrum
puerille post Baptismum persecutionis tempore a patre impio per idololatriam fuerit alienatus a
ChristOj

infirmitate nil videre poterat

diei,

40 Viridiana ex urbe Tholentino oculorum mulierem ex quaeruntur me- capitis dolore,

:

et

eorum

consilio diverssa in capite fiunt puerum ex

adufitione
coicus tanat.

propter quod in damnationis mortem ierit, uec inde nisi pro Christo morituraa sororisprecibus donatus exierit. De eodem denuo
tumti/iiii fuiu lih.
III, cap.ixait: Noli credere nec dicere, necdocere, infantes, antequum l>aptizentur, morte praventos, pervenire posse ad

puncturae, ex qtiibus non minuitur morbus, sed augetur; adeo ut capitis vigorem perderet.

Quid tamen qusereret anxia? Postquam temporalem medicum non invenit, recurritad spiritualem protinus in mente ejus succurrit, ut prsefatum Nicolaum Virum sanctum requireret. Missam itaque celebrantimulier adducitur, quae
:

originalium

indulgentiam peccatorum,

si

vis

esse Catholicus. Exempla enim, quse te fallunt vel de latrone, qui Dominum est confessus in cruce, vel de fratre S. Perpetuaa Dinocrate. ni-

velox importunis vocibus, ut super caput ejus Vir sanctus Pater noster diceret, signumque
Sanctse

Crucis
in

faceret,

orare

ccepit,
tuis

Spero,
sanctis

inquiens,

Deum meum, quod

meritis

DIE DECIMA SEPTEMHUIS.

meritis

me

sanabit.

Pudet Virum tantie

laudis,

tisper

persentit, et qui

ab importuna tamen cogitur, dictoque pater noster, et signo Crucis super caput languidae
facto, ait
:

viniun

expetere,
.

humanum

venerat auxilium di- A. Petro nihilominus non Kcbienki.

ci.n-ii.i
i

d^ivliquil

\ 'ftiii

crgn nicdiriis

hnr;i

Vade, Dominus
caecos.

erigit

elisos,
illi

Do-

minus illuminat
tur, et capitis

Mox

visus

restitui-

dissolvensque pedis ligaturas, nullum lsesionis MMi reperit. Hoc itaque eegrotus conspiciens,
lae,

dolorem non

sentit.

Veridiana
,

qui alihabuit quando in faciem cadeus, in ignem lapsuset mox inusta facie tota, lumen perdidit oculorura.

Bonionis Tolentiuatis tilium

exclamans ait homo Dei, inqnitj Nicoquiatuissum aodie meritis ex atrocissimo

:

vulnere mirabiliter liberatus

terrestri

E1 3tatim dimissn

medico, ad

Gemit

niater, et tanti periculi

:

remedium

satagit

festinans, ei gratias

obtinere
liberavit.
Muiieris

fugit suffragia

quod non inveniens, ad Nicolai conille vero ejus filium tactiun

:

segre fereris

Nicnlaum patrem coram Iratribus egit. llle rogavit, ut non auis meritis, sed
nubiliMii

propris
ret,

fldei e1

fervori devotionis boc adscribeuisi vellet

nullique de cetero,

imprecationis
in vita vive-

ma-

millam graviter lcesam,

nomine, Nicolai Tolentinatis filia, cum viro suo minua parere vellet, ab eo nudatur, amplaque corri41

Qusedam insuper,

Geuantessa

maledictionem incurrere, quamdiu ret, prsesumeret revelare.

gia fortissime castigatur. Accidit, ut inter ver-

berandum
tes

fibula ferrea

mammiilam

attingeret.

earaque vehementer vulnerans, in quatuor par-

cum sanguinis effusione divisit. Fistulse procum vero inde infirmitatem mulier incurrit medicorum curae nil prodessent, mulier quaadam
:

if Erat in memorata terra quidam Minal- panespauperdutus nomine, in egestate degens; parum sibi cufa frumcnti pro temporis qualitate emere consuewrat. l'i'a'ii\iM-;n ;iiitiMii tempiiscl mitdumuxori sua* ilc pani^ quantitatc coiilirituula H duranda*. servanda e Empta igitur aliquando frumenti salma e, pane
i
i

inde confecto, mulierViro sniu-io eloiMitosvnam,

antea dolore partus per octo dies castigata, sanctiqueViri orationibus liberata, vicinitatis causa

mendicantium Fratrum more,

petenti,

panem

hanc

visitat, et ut

devotione properet,
vicinse

ad Fratrem Nicolaum cum hortatur. Illa consulenti

cucurrit,

acquiescens,

Virumque Dei

reverenter
Crucis

lachrymis precatur, ut signo mammillam. At Vir sanctus importunitatem videns, signoCrucis facto super

cum

suam
:

signet

unuin dedit. Incipit Vir sancl.us Iribuenli paupereuhc bonedicero, Deus, inquiena, multiplicet tibi farinam, si quam halics, pro CUJua amore hanc hilarem eleemoainam, oum pauperrimasis, perfecisti. Nec destitit Vir aanctus a benedictionibus hujusmodi, doitoc pcrvcnissct ad locum
Fratruni
nasterio.
:

erat

enim mulieris domUB

instaret
:ul

viriua

momultiplicat
'

eam
tori

dixit

Ille te

sanet, qui beatffiAgatae b pec;

mammillas dignatus est restituere et si Dominus tibi hanc gratiam concesserit, vide, ne cui dixeris sed in.te ipsa laudaMedicum mumli Jesum Christum. Redit domum illa, mammiila;

45

Cum autem

tempua

rnficiendi*
i

panes, vadit mulier

archain,

ol ipsai

plenam,

i.

e.pinstMidi

agitatam et superaffluentem inveniena, gratias

reddidil Salvatori et beato Nicolao,

quando quiimpartiri
:

que
cujusdam herniam, mulieris sanguinis

soluta,

nullum cicatricum

in

illa

reperit

dem tantam

ait

virluleni dignatUS

vestigium.

tacet tainen mulier, ncc viro sccrctum aperit.

42 Frater Joannes de Monticulo, antiquus in Ordine, et vitae et morum honestate conspicuus, cum circa partesinferiores effusorum viscerum,
dolore urgeretur, et pondus sustinere non valeret, summa devotione affectus, vocat ad se

Adveniente autem tempore, quo farina existimaretur prope deficere, tamquam bonus paterfamilias, consulit cum uxore Minaldutus, quo
pacto frumentum

fluxum sanat

emendum

esset

uxor vero

Amore, inquit, effusi beatissimum Nicolaum Sanguinis Christi, Frater Nicolae precor, ut hunc doloris locum contingere non fastidias. Tanto autem dolori pudendoque ponderi Vir
:

responsum non dabat, quamquara Bfflpe nunicro eadem verba vir ejus repcterct quidem, quod ad vitai necessaria secnm non consulat. Illa vero non ultra resistere valens, arcam larina

abundantem
demonstrat.
40

ei

ostendit, et ctir Ime olil.t^crit,

sanctus compatiens, signos Crucis prfflmisso, locum tetigit nec mora, quae effluxerunt viscera, in naturalem et pristinum locum consolidata sunt. Mulier quaedam Tholentinas, Dun;

Non solum hoc pro

in

laboria

mercede Rex

angelica wwfodiu tOBphU

recreatur
irtjiotans

prawenti vita Servo ttdeilleroternua etiam lissimo declaravit ; sed longe hia majora pro certitudine Bperandaa gloriaa voluit revelare.
:
:

sanguinis fluxum ultra passa esset, nec medicinis ulio modo annum curari posset, ad sanctum defertur Virum ; qui advehentium importunis precibus inclinatus, quaa signo Crucis mulierem munit et tangit
ceila

nomine,

cum jam

Enimr \ anteejuaobitum meneibussingdanacte yero ante matutinalem horam, eum corporalibus

auribus canticum angelicum Buaviseimum quod dicebat,: bat audire, et adeo delectari,
facie-

mox
crus graviter

liberatam se sentiens, concita properavit c.

43
forte

domum

propriam

hooVir Cupio dieaolvi et esae cum Cbriato. Ex

sanctus vit suae terminum cognoscena adesse, suum sanctum obitum cito pranunciavit/. Cum autera semper post memoratara dajmonis flagelf

t<e$um curat

Quidam nomine Thomas, ligna concidens, pedem proprium ferro tam vehementer

percussit,

utipsum subito penetraret nervuin. omnino desperantibus medicis, ille ex Curare delatus, multa devotione ad sanctum Nicolaum
super ejus humiliter supplicabat, ut simpliciter d facere dignaretur. Qui incantationem

Utionem

Eactua esaet claudus, nunc flt majori baculo,ita inflrmitate gravatue, et Bicut ante

pedem
quasi
cito

cathaplasmade inde ammoto, visoque vulnere, obstupefactus ait Fili, Deus te adjuvet,
:

nuncjacena substentatur in lccto, ad quem languentem multi salutationis gratia accedebant. per muiierem 47 Blanda nomine, Tholentinas, cum diutumo capiquindecim annos aoarrimum capitia dolorem
aut vidcrc aut paesa fuisset, ita ut Baape uumero valeret,ad jacentem vemens, rogavit, audirenon qui ut mudignaretur ut ejufl caput tangero Bignumque Crucis superextetigit,
:

cohoperi;

dicensque

super

eum PATBR

^ ^.^.
g

"^

c|

._

jussit, tamen noster, ut prius fuerat, religari Vade in pace fili; signo Crucis facto, ait
:

lieris

Salvator meus quia te graviter vulnerasti ; autera, etsi Christus adjuvet fidem tuam. Ille statiinnoncogitavit,tarnenseconvaluisseaiiquan-

caput ea penitus conquievit g. preBSit, ornnisdolor in imstn Ordinis, Uefuncto quoque Fratrif Thoma versa lachrvmas, adeo oror ejue in diuturnas
ploravit,

C56
A.

VITA

S.

NICOLAJ TOLKNTINATIS
sed nec mirum, quia vox D laudare consueverat per spem, nunc laudare incipit ipsum per spem * videndo. " forte Unde cum ab eo quaereretur Quid est tibi et ciem de visione habita attonitus ait laetitiae, Pater
sua, alia videbatur;
illa,

Petro

ploravit,
niiiil

RUBIENSI.

quod nato in oculis ejus apostemate oinnino per visum discernebat. Ad sanctum
:

qua5

Deum

duciturNicolaum
gnita,
coepit et

illecausaamissionis visus coipse

spe-

super prsedicti Fratris Thomaa morte, pietate motus, complorare vide:

batur enim

ei,

Ordinem

S. Augustilli utiii

admo-

dum

viro fulsse privatum. Signo itaque Crucis

:

prasmisso, ipsam tangens, ait

Deus

et

Dominus

meus Jesus Christus

tuae misereatur tristiti83j

oculorum, ut videas, quae placita sunt coram eo in eeternum. Verbis sancti Viri sublevatur Eegrota, deque cella illius recedens, ecclesiamque intrans, visum ei fuit,
et sanitatem tibi restituat

Deus meus Jesus Christus, qui suae nostroque patri Augustino inhaerens, Matri Euge serve bone et fidelis, intra dicit mihi in gaudium Domini tui. His * autemFratres perpendentes, quod proximus ejus instabat transDeus
est, et
, :

*ex his

itus, in

consuetis orationibus
;

Deum

et Sanctos

ipsoque dicente, In manus tuas, Domine, commendo spiritum meum, junctis ad

invocant

quod nova claritas oculis

ait consociis suis
:

suis advenisset.
si

Tunc
video.

Videre,

aliquid mali est in

ocnlis meis, quae,

cum

ceeca essem,
salvis

modo

cem levans, jucundo Domino reddidit.

ccelum manibus, et oculos ad antepositam cruet hilari vultu spiritum

His dictis, ad propria,

reversa est.
erratarum venia petita

oculis ut ante,

48 Quia bonorum quippe mentium culpam cognoscere, ubi culpa non est
quitur

est
;

ibi

ANNOTATA.
a Macerata episcopalis
in

morti
urbs est sub archie-

factus propior, vocat Fratres, et eos sic allo:

Quamvis mihi
Isesi

nihil conscius sim,

tamen
;

piseopo Finnano, sub dominio

summi Pontificis,

in hocjustificatum

siquem
vos
ipsi

me esse, non cognosco ideo, umquam aut injuriatusfui in aliquo,

vobis dimittantur.
Tibi

Marchia Anconitana,
b De S.

cujus proecipua cen-

setur.

judicate, et parcite meis delictis, ut et

Af/atha virgine martyre actum esi

debita vestra
Prior,

autem,

ad diem
paq. 616
ratur.

5 Fcbruarii ,
et

qua

colitur,

ibidcmque

obnixe supplico,

ut

meorum omnium
;

sequenti barbara castissimce virginis

abscissio ct prodigiosa curatio enar-

delictorum absolutionem facias, Sacramentaque praesersanctse matris Ecclesiae mibi conferas

mamiUarum

tim Corpus Domini

ut tanto Viatico

communicandum praebeto, mecum snmpto. de mundo hoc

non deficiam,
inimicus
et
si

c Miraeulum hoc narratur in Bulla canonizationis

ab Euqcnio

IV

cdita

sed

ibi

non

ad patriam vadens,

meis
milii

modo
citur

exigentibus malis, Belial

Sitnamrnrefectus,

meus

annum, sed triennium eomorbo dilaborasse : verha subdo : Quaedam vero muultra

occurrerit, eonfidenter id objicere possim.

ri tis

lier triennio

49 Circumstantibus itaque hinc inde Fratribus, et una cum ipso orantibus, solemni abso-

continuo sanguinis fiuxum patiens, ad Nicolaum veniens, et manum illius devotissi-

lachrvmarum effusione Corpus sumit Dominicum, dicens Benedictus, qui venit in nomine Domini. Post ha^c autem ad Priorem versus. inquit: Crucem illam argenteam optimorum castelli hujus virorum
lutione recepta,

cum

ingenti

me osculans, precabatur eum, ut preces ad Dominum pro illius sanitate recuperanda porrigeret.

Sanctus ipse illam Crucis signo signavit, et

liberata recessit. Et haec ante obitum.

d Per incantationem homo rudts supernaturalem curationem intellexit.

e

eleemosinis,

me

operante, fabricafetm, ubi sanc-

Salma
vel

vel

Sagma

quce vox alias sellam

verum lignum, me prospiciente, intropositum est, quaeso autem te, ut, antequam
tissimse Crucis
I.

jumcnti copiam

clitellarii sonat, hic

quamdam
Sic

frumenti

mensuram
vini,

significat.

apud Can-

oslendis

moriar, oculis istis mortalibus eam ostendite*, ut in ejus virtute, velut inbaculo potestatis altisaimse,

Jordanem hujus

saeculi libere

transire

possim, et Paradisi fluvium

chrystallum, in
h

candidum tanquam cujus utraqueparte lignum vitae

est Christus Jesus, feliciter possim

Grucemque
ampleaniSj

50 Cujuspetitioni

Priomon
ut

pervenireA. renuens, crucem,

:

quam
lecto

optabat, afferre jubet

hanc

ubi Vir

sanctus conspexisset,

cum

provolutus in lachrymarum inundatione ait Salve

potuit,
: ;

salma lignorum, salsalma frumenti. f Ceelestis hujus melodice ctiam meminit Ms. Ultrajecfinum, prastermissis omnibus, quo2 a num. 19 reccnsuimus, ut ibidem annotatum est. De duobus miraculis, quce sequuntur, pariter tacct, plura tamen facta fuisse ait his verbis : Et visitaverunt eum multae personae in lecto jacentem, et facta sunt permulta miracula in
in Glossario legitur,

qium

ma

salis,

salma

lecto aegritudinis

sicut et B.

Augustinus

infir-

crux speciosa

quae

mundi

precium

portare

mus infirmum
paucis vocibus,

dicitur curasse.

dignafuisti, in te Salvator quievit et sedit, et passionis sestu poseo sanguine sudavit, latroni

g Hujus periodi pars y perperam transpositis

ita

legitur
,

apud Mombritium
mulieris caput
superexpressit,

miserieordiam imploranti peperit.suam Matrem vix cognoscens, virgini discipulo commendavit,

Ad jacentem veniens qui ut manu tetigit, signumque Crucis

denique prose crucifigentibusinvocavit Patrem: ille me per te defendat ab hoste maligno in iiac
hora.
e

rogavit, utejus caput tangere dignaretur, dolor in ea penitus conquievit.

li

omnis

Hac itaque osculata, ut priusjacuit, unum servientibus vocans, Vide, ait, ne meis auribus omittas intonare Dirupisti vincula mea,
:

in

Qum de Cruce hic habentur, etiam desunt Ms. Ultrajectino : sed de ea etiam mentio fit
et

apud S. Antoninum,
tione sospe laudata.

Surium,

uti et in Rela-

sacrificabo hostiam laudis; utsi dcbilitata, aliquid proprio ore dicere

tibi

carne hac

non possem, memoria saltem dicere valeam Domino

meo,
in

conspKtu

Jtsu, s,

Marim esset memorice,

tt S. .\iii]iis-

tini

morjfur,

Videntes autem Fratres, quod incolumis modo ad eum accedunt, modo ab eo recedunt. Ipsisautem recedentibus vox gaudii audiebatur et risus et cumi essei vox
:.l
;

CAPUT

DIE DECiMA SEPTEMBRIS.

dior, qui in beneficio suscipiendo

657
prae
caeteris
,\.

Petko

debebat esse velocior. RuBIBNfl. 56 Mira res! pervenitur nocte, et superno cadeuratio'. instinctu sub quadam oliva residet dormiturus, aiia ocult/ntm

CAPUT
Ceecitas,aliaque

VI

Laudatoque Sancto, cui humiliter se commen- mala davit, securus internoctis tenebras, ferarumque
tiraorein
effectus
est.

quasi secuin

commoran-

oculorum mala

depulsa

contracti erecti.

tium assisteret multitudo. Ille autem, cui ae devotius commendaverat, tantam fldem desuper prospiciens, miro modo diu desideratam lucem suis oculis condonavit. Nam lux de coelo ciroumfulsit

eum,

et

qui

prius

nil

suis

oculis

Audorexphirimi&miraculis nliqua narrat.

Dominus a autem, qui Sanctum suum vitam hanc ingressum egredientemque perfectius attollere dignatus esti. Mira enim signa et promultiplicavit adeo, ut, qui recitare illa autscribere voluerit, calamo opus esset velociter scribentis, illius quidem, qui noncaladigia per

conspicere poterat, clare et Hicide in nocte perspicere quaeque potest. Mane sine ducis*impe-

ibid. luci!

dimento ad beati Nicolai tumulum concitus properat,

eum

solutisque votis,
et laudat.

Deum

in

Sancto 9U0

commendat

Bona Sancti Severinasp

tilium habuit,

cujus oculus sanguinis Eluxum

mo aut

graphyo, sed suae virtutis digito in monte Synai tabulas descripsit lapideas. Jam anni viginti c praeteriere, ex quo tempore hujus Sancti innumera rairaculorum genera dignatus estDoniinus suis fidelibus ostendere, qui facit mirabi-

patiebatur, ita ut videre uullo

beati Nicolai limina confugit,
tas, proniissis

modo potest. Ad moxque tilii sani7

r
,

redditisque votis, sccnia est.

57 Guilinus liartholini

de Monte

Vulmo

iuhlnta.

apostema
nil

miraculorum lia magna solus. Imrao dictorum usque adeo numerus excrevit. ut notariorum
multitudo copiosa, velut ex bilibns victa, mercedis etiam prsemio haberi non possit.De pelago igiturtantarum gratiarum quaemultis scriptis

in oculo habens, per dies quindecim vidore valebat, judioioque medicorum miii
:

raliter oculus ipse sanari

mira-

dam

in prsesentia,

non omnia, quandoquidem

id

non poterat omnipotentem igitur Medicum qmerit Nicolaovotum emittens, absque temporis intervallo purificationem oculi cum luce sUscepit. Thomasiauxor Materni de Monte sancto s, duobus annis Luce
;

fere esset impossibile, haurire cogitavi d. 53 Lux igitur vera JesusChristusprpefati SanVuella utroque prospieiens, omlo, cti merito desede magnitudinis suae

caruit
Lans,

' Ms. Sen. Maxelta

multos privatos lumine luci restituit. Qusedam ' namque de Civita nova c, Massecta noinine, pcnitus pripassione filia Alexandri, oculorum pavata lumine videbatur f. Repletur moestitia
tri
tilia

consuetaquebeatiNicolaisubsidia postuLucem statim perditam invenit. 58 Porro cum Deus sancti Viri tumulatio Blasphema nis tempore mirabilia et inaudita multiplicaret, '"'" s ("'"' '"""" nobilis mulier, cujus nomen ob detestandam J* ejus iniquitatem subticeo, dum quis vulgo cam:

pater

quia nullius medecinae suffragio poterat ad supernum ergo recurrit Medicum, et beati Nicolai auxilia implorare non
'
;

panas audiret, quse ad multorum publicationcin miraculorum pulsabantur, ausu tenmrnrin, Sic
posset, ait, iste miracula facere, sicut

liberari

cessans

moxque pectus concutiens plorabat exnon multo post clarius, ut ante, videns patri
,

meus iinon habere. Stupenda res lius posset oculos mox enim ad iniqui verbi prolationem, sui nati
tunc in nutricis ulnis residentis ocuii de capite exeunt, ^t usque ad maxillas parvuli oculorum nervi se extendunt ita ut monstrum vidoivlur. qui prius pulcher et delectabilis lactabatur.
;

stitit laetitia

singularis

</.

mulier uno
h
i

sanctl 54 Dimisia, Cachei Henrici Bernardi quod Severmatis h sinistro oculo sic laborabat, spem habebat i. luce privata nullam in medicis

muSancto igitur Nicolao pollicitis quibusdam neribussecoramendat: verum quia in tide non aegrituexsisteret k, vehementiore repercutitur igitur, beati Nicolai ardentms dine. Correcta implorat, repetitoque voto, mox deejus
suffragia

et vocatur pater

lMurat nutrix, materquo multiplicat luctns, sed prse magnitudine accidentis

;

casus stupet.

59 Quid plura? Novit vir maledictum uxo- dsmde sam sed maledictionem in benedictioncm mutaiv tur. conatur: Nam laudat Sanctum, ejusque patro
ris
;

>

oculo

squama
est.
filia,

cecidit,

et ad

Lucem pristinam

einki postulans, clamat

Nicolac sanctissime
:

restituta

Procurante autcra antiqui hostis

adjuva incredulitatem

meam

filius noster, qui

qua? suis genibus residebat, manu invidia, a taliterliberatumjam oculura repercussit, ut

propria sede oculus excideret

Nicolai suffragia cucurrit, et,
est.

Iterum ad beati ut prius, sana facta

/.

te nostris exigentibus culpis excaecat.us est, a liberatus, tuus sit, tibi serviat, illustratus et sed et nos servi tui cupimus 6S8S. tibi intendat
;

Ne ergo despicias nos, et fac nobiscum secun dum multitudinem caritatis tu, quam de te
iraspopulimulti praadicant: nein perpetuum muta in gralinn. sed vindictam caris nobis quasso, redde Iaatitiam. et pro tristitia, te
;

item vir uno,

coid curantur mirabilis alte-

Hus

Thoientini 55 Andriolus Merius, nunc vero talifratrem carnalem habuit, qni oculo incola indicio medicoterpercussus est, quod Lumine hurum nulla arte recuperaturussporabaturm et auxilio destitutus, divinum adut, raano ergo
:

potestatis altitudinem beato

traditam Nicolaol

commendans, beati Nicolai meritis se recepit. Contenaerata oculi pupilla, illico visum de sancto Genesio o, cum oculotius Ugolini

redinte-

Subito namque Qi pnstulationibus parentibus crbr<i intentis, ad proprium locum oculi redeunt,
caecati nati

querulis lamentationibus et pns

Kxquoviso parentes cum

promissis

muncnbus
\/,,

beati rum luce privatus esset, multis ad euntibus, volebat tumulum visitandum

Nicolai
et ipse

accedere,

si Sancti claritatein se speraret. lorura luminis recipere

tanta devotione affectus, quod ocuattingere posset liraina, continuo

tali et

accedunt t. ad Sancti tuinulura reverenter Tholentinatis 60 Johannes Petriboni Sanas u in ocub*s fluxum sanguihabuit,

rr uniln-

ftliumetflUam
nispatientes,

,uin mnrbis

dum enim

oaturaliter

humorem

rwtffufl

Verum
'

flfg.

addU,

factusest

quia caritas relrigescit inter eunti nullus comes ' fit luce Tomus III. Septembris
;

multorum, sine

eundum

tar-

emittere, sanaaueum eorum oculi debebant Medicorum itaque conffuineum sane ejiciebant. atl siflgularem meinutilia esse conspiciens,
silia

33

dicum

,:

658
A. Prtro RUBIRNSI.

VITA
cujus auxilia
filiorum

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
impetres tantum et sublevare, aut quod inter has immumditias ultra non volvar ee. Inaudita res! Mox namque ad hanc vocera, multis videntibus,

dicum beatissimum
accurrit
;

Nicolaum cum devotione idem Johannes flagitans,

amborum
Iiberatos.
fuit
ita

oculos quantocius perspicit

Romanus Thomae Tholentinatis passus obtalmiam x, morbum scilicet oculorum,

fuit
,

afiflictus

quod tribus hebdomadibus cseeutiens hujusmodi morbo emisit votum

de curriculo surrexit, stansque baculis ambulat, qui prius in caruca jacebat. Nec Vir sanctus plus voventi contulit, quam petierat ut
;

ex

ostenderet, se apud
acsi diceret

Deum miraculorum
fiat tibi
:

potesta-

quo beati Nicolai patrociniis fretus, mox est oculorum obtalmialiberatus. Servita uxor Bonistangi y filium habuit
;

tem habere, etillumin

:

fide aliqualiterhaesitasse:

Sicut credidisti,

modicum

hic passus est caliginem

credidisti, et

factum

est, si

multura credidisses,

oculorum adeo vehementer, ut privatus funditus lumine per mensem csecus omninoesset. Ob hoc mater dolore repletur, ut maluisset filium mortuum habere, quam caecum. Implorat eum,
qui

multum

tibi

condonatum

fuisset.

ANNOTATA.
a Apographum nostrum Senense, cjuod, ut in Commcntarioprwviomonuimus,prceter Prcefationem dumtaxat Yitce capitum litulos refert, mira-

non obliviscitur misereri

Nicolao

caecum
,

filium

beato

commendat

turn

quae ante

votum ca;cum patiebatur, emisso

illustratum.

voto, recepit

Kemoranda
hutninis rnani-

61 Sicutautem hujusSancti meritis cseci viita et claudi ambulare non desinunt. dent
,

De rairaculis mortem suara. Proderit nobis hoc apocjraphum. ad castigandos errores, qui in Momcula etiam continet sub hoc tiiulo
:

per

eum

post

hus cruhhus-

gue rapti

z Florentia; quidam, qui ad petendam eleemosinam non solum pedibus cruribusque

Nuper

britii

editionem irrcpscrunt.

b
sic

claudus, aut bracJiiorum libertate destitutus, sed et uJceribus plenus ante portam ecclesise Sancti
Spiritus, nostri Ordinis, per duos
afflictus.

Luxatam hanc phrasim ex laudato aporjrapho restitue: Dominus autera Sanctum suum etsi
tamen post
rairificare

in ingressu ad praesentem vitam, progressu simi-

annos jacebat

Iiteret egressu, perfectius

Erat autem in ea ecclesia beati Nicolai ad quam multi concurrebant infirrai et imago, ianguidi, sanitatis beneficium implorantes. Ait
quid

quidam Frater ad infirmum, Valeas, ait; Ut fili huic Sancto te non commendas ? Hujus namque merita Deo sic accepta esse
, ,

In sequentibus etiam idem Ms. non sine mendo aUquautulum variat; sic enim prosequitur : Mira enim signa et prodigia per eura multiplicavit in tantum, ut lingua ipsa recitare volentes, illius siquidem, qui non calamo aut
dignatus
est.

graphio, sed suas virtutis digito in

tabulara
descripsit

monte

Sinai
et

nascuntur, quod, eisintervenientibus apudeum,

universas
infirmitates se
illi

lapideas.

Verum enim

comraendantibus

penitus et omnino tolluntur,

<i ulceribus

02 Fratre autem

isto

recedente, subito in cor

pkni sunatio

languentis devotio tam

magna

insurgit,

quod

absque dubio est, quodhumanitusad dicta miracula describenda deficeret omnis homo. Nec quis audeat instare procaciter, impossibilia asserens, quee Dei pietati sunt placita tempore enim
:

projectis baculis, instrumentisque aliis, quibus

amodo

viginti

annorum

continuatis diebus hujus

sustentabatur, interdum in terram cadens, la'

ilii'1.

mltli-

tur,

Domiiic

aa

Sancto Nicolae, adjuva me aa. Mox enim adlanguentis devotam invocationem contracta crura extenduntur bases et plantae consolidantur in longum, manusque in directum proIongantur.Surgit igitur,
crimabiliter oravit, dicens
*
:

Sancti meritis gloriosis innumera miraculorum genera dignatus est in suis fidelibus facere, qui
facit mirabilia

magna

solus.

osium

quijacebat, arabulansque per ecclesiam usque ad claustri hostium *, vocat Fratres Venite,
;

: Ut minimura certe annis viginti at Ms. ?iostritm Senense Viginti tantum annos cum Mombritiano exemplari numerat. Ex hoc ioco simul et alio
:

c SurixiSj qui stylum expolivitj habet

inquiens, venite; quia beati Nicolai meritis

li-

hh

beratus sum. Accedunt Fratres ad infirmi vocem, multi conveniunt seculares bb. fides

annumvero Sanctiemortualem 2 Commentariiprcevii collecjimus. d Gemina prascedens periodus paulo aliter rurcetatem scriptoris 1,
sus legitur in Ms. Senensi, hisce scilicet verbis

quam

fortiter frigescis in multis

Curiosi

nam-

cc

que illic Floreniini usqne ad primum sommum non sinunt quiescere libcratum sed modo huc, modo illuc eura jubent ambulare brachia protendere, manus aperire, corpus totum erigere CC. Prospiciunt, illum esse incolumem, et
;

Imo dictorum in tantum excrevit numerus, ut notariorum copiosa multitudo, velut ex multis conscriptis rairabilibus lassa, etiam
concinnata:

mercedis praemio trahi non possit ad Viri sancti

'

ihid.addit.

non

ita ut totius consueverat, unius esset coloris, caro redintegrata et sana dd.
;

ulcera vident consolidata et sicca

corporis,

quod

exaranda vestigia, quae quotidie fiunt magis ac magis de novo miracula. De pelago ergo tantaruin gratiarum inundationis quaedam ad prgesens haurire cogitavi, ut de ejus devotione Dorainique
et Salvatoris nostri potestate fidelibus sitibundis

dd
Allrr rontrucfttf

sanatur.

ihtd,
tini

Tolen-

Tholentinas * ex membrorum omnium contractione quodam curriculo * curvatus jacens, etiam natura? necessaria ibidem turpiter explere cogebatur cujus
:

63 Quidam

insuper alius

haustum tribuam, aestum laborantibus refrigerantem, et pigritiam jacentium excitantem, ut tandem illi fortiores, isti vero vigilantiores
effecti,

ad

illa

conspicienda rairabilia veniamus,

rei

causa
'

sibi

ipsi

vita erat

nedum

ihiit, iu

qua-

laboriosa,

diiin caretta

ihi Mcrrii-

sed fastidiosa nimium. Proinde quidam Mercantus nomine, cniii istum transiens videret,

quae nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendere ad illa uraquam potuit.
e Civitas

me-

nova

incolis

lanli

morque miraculorura
noviter turaulati.
ait

beatissirai

Nicolai

tunc

est ditionis Ecclesice in

Civita nova oppidum Marchia Anconitana, sex

ad eum

non

te

Deo

et beato Nicotao

Ut quid, fili, commendas, qui

: :

circiter milliaribus

totet tantis rairaculis jara coruscat ? Ait ille Ipse meadjuvare dignetur, quera sic Deus exaudit. Et ille Fac votum sincero corde ad
.

distaus Laureto, nec procul a mari Adriatico monti impositum. Sunt et alia hujus nominis oppida ; verum prius designari
existimo.
f In Ms. Senensi est : Tam graviter in oculis passaest, quod funditus luiuine probaretur esse privata etc.

Deum,

et

liberaberis.

Mox

ille,

Hogo

te,

ait,

sancte Nicolae vir Dei, ut saltem

me

erio-ere

DIE DEOIMA SEPTEMHIUS.

659

g In eodem Ms.

hcec periodus sic exprimitur

Mox, quje cseca plorabatur, clarius revidens etc. Ceterum dum impostcrum similes variationes occurrent, quai ad rem non faciunt, eas tacite
prateribo, ne nimiis observationious lectori moles-

u ln Ms. Senensi dicitur Joannes Petrus Bon- A. Pbtro sanene; annotatvitque ihidcm papcbrochitts nos- Rubiknsi.
ter, alibi Irrji, IVtri

Ponseine.

x Lege, deratur
rt

nplitli:ilmi:im,

Giarc

tyHzXplat

Desi-

tussim.

hoc miracutum in Senensi ; sed in Strozziatu lcijitur, aliis tnnicn hiiic indr rrrbis.

h Ibidem legitur : Domina Dimisia Zachaei Henrici Berardi uxor de S. Severino. Esi autem Fanum S. Severini, sive Septempeda, urbs ditionis Ecck*i<istic<r> in Marchia Anconitana, episcopalis sub archiepiscopo Firmano, distatque
sex scptemve
tino.

y Senense habet

Bonisoagi, alibi, teste ibi-

papcbrochio, Bonascagni. In priori etiam post, tilium uabuitj additur : Qui vocatus est

dem

Ceccus.
z In Ms, Senensi prmmittitur ; .Vc primo lectorem volo attentum in ea re mira et magna, nuper enim Florentiae quse his acoidit annis
:

circiter milliaribus

Italids Tolen-

Ms. dicuntur mcdici de rvcui In laudato visu despcrasse : Luce privata pro ipsa perando

quidam erat nomine,..

etc. I)e

Florcntia, notis-

tempore aliquo recuperanda, a medicis omnibus

est diffisa.

k Ibidem
1

Quia

in fide hsesitans postulabat,

sima Betrurim wbe nihil addo. quam potena aa //( codem Ms. additur : et terribilis es Deus, altus et magniflcus ta Mox sanctitate hujus Sancti et Electi tui
!

vehementiori repercutitur passione.

enim
quae

etc.

Laudatum apographum

sic habet:V'\Yw.,

suis

genibus residebat, taliter liberatum jam

hoculum repercussit, quo disgregatus oculus bere videre non posset. m In eodem apographo legitur : Andreolus Toquidam de Nocerio, nunc vero habitator fratrem, qui subula in lentini, habuit carnalem lumine mulnculo taliter est percussus, quod
est torum judicio medicorum irrecuperabiliter haud dubie Nuprivatus. Porro per Nocerium urbs episceriam, incolis Nocera intclligit, qua>

Ibidem subjungitur : Tandem pufeatui campana et gens amplior confluit ad prffldictum fldes etc. miracuium perscrutandum.
bb

Hursum in eodem additur : Ncc fastiditi prospioiunt ilde sero, mane desinunt redire lum etc. dd In laudato Ms, praterea legitttr: Kx qua re tam miranda, tam stupenda et nova, curiosi Jesum fiunt humiles, et Dominum nostrum
cc
:

Christum in suo Sancto laudantes, qui sic suos proprias doservulos magniflcat et extollit, ad

copalis est umbrice in limite

tance.

Marchm

Anconi-

mos redeunt cum tremore.

sancte Dei ee Ms. Setwnse habet : Rogo te, et sanare Nicolae, ut saltem me tantum erigere
velis,

habet: Cum Tenatius Guillernu etc. Genesio non procul Tolentino monti o Santo Ecclesiastici hnpositum notatur in Tabuia Status de Wit. apud Fredericum Severini, de quo ad lit. n p Id est, ex fano S.

nldemMs.

moas quod hic in tam parvo loco intor ieces non volvar.

mox

aliquid notavimtts.

desidcratur in Ms. Senensi; q Hoc miraculum codice Strozziano etiam legitur. at in Bartholi de Senense Ms. habet : Guilielmus
v

CAPUT
Memhra
rati:

VII

Sancto Montieolo. Porro Fredericus tribus cum dimtdio pra laudatus Monte del Olmo collocat, non milliaribus Germanicis Tolentino mare Adriaticum. Legenprocul Macerata versus clum iqitur est de Monte ulmi. Fredericide Wtt M. banto s Memorake Tabula? milliaribus Germantcts ab quinque cum dimidio et Adriaticum Tolentino versus rnare
t

de

Wtt su-

distorta contraclaque,

restituta:Surdi et muti, cu-

morlui

vitse redditi.

urbe

m
Jacobutius
tatis
civiGisi de Ortezano a, districtus erat inflrmitate detentua, Firmiana.ea

bent. di Monte santo exhi inso maris Uttore P. abest a Senenst codice : pariter

p
uemtoa
dtitarta

Boc miraculum
tini

legitur at in Strozziano sic

Tomaza uxor Marluce carmt,

annis de Monte sancto duobus

auodoaobUquum distortumque

taliter haberet,

consuetaque B. Nicolai subsidia reinvemt et Deum, qu fessa, lucem perditam contuht, laudare et talem gratiam hominibus
prmdicare non distulit viva pauto Annalibus mtraculum hoc t Torellim in ex aliorum aliter narrans, illud ob q annum 1310 refert, dum SCihcet solemmtatt miracula in nocte qinta quinque g sLtorum Tolentiniimpetrata,camp*
voce.

postulans

mde-

quodomnihushominibusabominahilisvhlclKihn-. invenire conatur remeoia;

Querit consilia, destitutufl, hujus omni humano tamen auxilio Sanctimeritissecommendat:incujuBsanctitate dubitans, suhitnm saiutatis absque dubio non
effectum consecutus
est.

*^mtoad

Alius Tholentinaa, Sx

Ornnium probabile apnmpulsarentur:verum id minus

lare

cum, ut ipse

etiam

^l/^^anctiVirUumulation^tempore^
tinissedicatur. Ita ipsi fovte

mtractdorum, qvod nmonumento dictorum 45 rccttabtmus, tntet nutn 4 Glorice posthumw prove/,,L Mulier infida ad ftdem
seu hvresi lierem ab infidelitate

M^

obsewat, prtBsem

habuita natavitate chone b nunc s.muiiidaildlim:pesenimdextor,ciiin dchcrt, dextrorprocedere, dum aasueta naturaa ante amprotendehatur.Audiensautm.idi:l,uspater B Sanctimiracuia f quantocyuflingenticum
incolens, filium
huiufl

vovit heatissimo Nidevotione prwdictum lllium non expectat repea, qui voventis preces colao alto exaudiens, fltebD sed eius desiderium de
:

^Otinmpedemdiri^ct.iuii.rinsMnHlirb;,
tur non recte,
libere et

abeque unpadimfl
.

ambulans
,:;;,,;

discurrit,

ad ftdem Catho(

lJitutuse SSe t,

q uoda

veh 1 culO h|

<

Ticam conversam intelitgamus.

;;

.1.111

VITA
aliis

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
69 Alius e civitate Esculana, qui ex passioI) ne linguae et auditus mutus dicebatur tc, stans ad ejusdem tumulum cum quibusdam Faleronensibus / Finnianae siiimti. diocesis, caritate prvia ducitur ab eis ad sanek eis multa caritate ducitur n; tum Nicolaum, ab m qui brachis genibusque ac fide, signis, quibus n poterat, Sanctum deprecabatur avidius ; cujus fidem, et ipsum ducentium et venientium devotionem, qui facit mirabilia magna solus, de coalo prospexit, atque illico muto os apertum et aures apertas factae sunt, eo clamante et dicente Gratias tibi, Nicolae sanctissime, quia liberasti me. Et ea hora appositum est ei nomen, et vocatus est Johannes o, quia gratiam pro gratia a

A.

Petro

gneo ab

portabatur. Augetur hujus fides et

RUBIENSI.

devotio ex auditis miraculis tanti Sancti, et multis interpositis precibus, a FulginoThoienti-

nuin vehitur, ubi corpus sanctissimum latitattumulatum.Jacet iste,etSanctopnefigit terminum

suae

desideratae

liberationis

in

quo termino

Sanctas adest sua virtute, et infirmi ossa eoeperun( extendi et quod ibl Sancti mira essetoperatio, ex eo ostendit, quia dum ossa nervique
:

distenduntur, sonus

immensus

auditur, acsi

Ii-

gnum

distortum ad rectitudinem violento modo reduceretur. Concurrunt ergo undique, qui ip-

aum portaverant, aliique, qui ad Sanctitumulum visitandum concurrerant, et ex tanta re qu.isi dementes effecti, stupore simul et pia devotione conterriti clamant: Benedictus Deus et
beatissimus Nicolaus
et

beato Nicolao susceperat/J.

Deum

in

Tunc, qui jacebat, surgit Sancto laudat, qui membra penitus

!

operationibus propriis destituta, tam pulchre, ut

petivit, restituit.
runtiwta,

70 Sponsus inclytae matris Ecclesiae Christus Infans ante Jesus sic ipsam dilig.it, ut futtu novas prolis eam Buptisrnum mortmis, semper amplificet, signa et prodigia per Sancresuscitutur tos suos, quasi per Ecclesiae filios, innovando,

mruntur.

66 Calandra uxor Conradi de Montemidone d, manibus pedibusque distortaerat, adeoutpotius strum, quam humanum corpus videretur.
i

ne sponsa destituta videatur, si foetu sanctissimae prolis, velut sterilis et infirma careat. Commortuos suscitasse plures enim Sanctorum legimus, beatum vero Nicolaum non multos
tantum,seddiversismodissuscitassereperimus(/. Cuidam namque Tholentinati, cui nomen erat

II;ic,dum ad

tumulum Beati hujus

in gestatorio

portaretur, asseruit, se

unam pulchcrrimam
:

do-

'

Ms. Sen.

minarn vidisse, quae ei placito vultu dixit Intra ad locum, ubi sancti Nicolaireliquiajeonduntur ad quem cum fuisset delata, eadem mulier* disparuit sed affuit Dei gratia, eam subito Sancti hujus meritis sanans: at ista beneficii tanti im;

Thomas, natus est filius semimortuus, obstetricesque ad sacrum lavacrum serae fuerunt, ut priusquam aquam baptismi attulerunt, puer
extinctus
zari,
sit.

Doroina

Prohibet ergo pater natum baptietsepeliri illum praecepit in

quia sine anima ipsum esse videns, plorare

pater,

memor,
igiturin

dare, quod promiserat, differebat. Vidit

somnisnoctequadam beatumNicolaum, uiiius instar pueri cum habitu Fratrum heremitarum e, dicentem, cur, quae promiserat, non solvisset illa autem tanto visu correcta,
:

non cessabat, Clamat ergo

domo. clamat mater, et preces beato Nicolao offerunt, ut saltem a Deo impetraret, ut sic tam horrendam et monstruosam rem genuisse non dicerentur, et anima illa non damnaretur. Quo fit, ut beati Nicolai precibus anima monstruoso corpori redderetur r. 71 Thomas quidam filiam habuit Caecham s

ad sepulchrum
plevit.

rediit, et,

quod voverat, adim-

Surdus

et

67 Hujus Sancti insuper meritisgloriosissurdi

audiunt, muti loquuntur
:

puella de~
functa,

mutUB in
prmjrimitioiiv

unde etquidamCichus
oriundus
f,

nomine

et urbis

Esculi

adSanotwn,
f

cum

esset

surdua et mutus, signis, ut potuit, beati Nicolai ab uliis miracula didicit in cujus corde tanta
:

insurrexit devotio, ut quantocyus ire ad tnmulum dicti Sancti concupisceret. Tandem qui ipsum noveraut, eidem socii ex caritate effecti, Tholentinum simul properant. Pervenerunt autem ad quemdam eollem prope Tholentinum, ex quo beati Augustini ecclesia ex
parte, ubi corpus sanctissimum requiescit, con'

nomine, quae longo tempore infirmitate adeo gravata est, ut omnium judicio spiritum exlialasset quinquaginta enim diebus et noctibus sine cibo et potu permanserat t. Adsunt Fratres Minores, apud quos elegerat sepeliri; dato signo cum ad eam efferendam venissent, subito paterno cordi irrepsit beati Nicolai memoria, cui
:

ibid. uddit.

spicitur.
fcanta

Auge fldem

in te sperantium,

Deus*

corde filiam commendavit. Res stupenda Apostolicum prorsus opus. Quae mortua plorabatur, repente viva et incolumis paternis est amplexibus restituta. 72 Lippus Lucii Gentilis de Cingulo u uxorem
!

intentissimo

mulier ad

inquil.

aucta est, ut visa dicta ecclesia, loqui inciperet atque diceret Beate Nicolae, adjuva me. Quod socii admiillo fldes
:

enim in muto

rantes,

Deum

laudant,
cui

ct

tum

dedueunt,

vota

liberatum ad Sancexsolvunt, et post

ea per annum febribus funus compoubi laborasset, et physici de ejus salute despe- sita , u rassent, Sacramentis Ecclesiae et extrema UncF tione, utpote moribunda se munivit tandem haec mulier lota aqua fuit, utmossepeliendorum
habuit,
: ;

Miram nomine

publicationem miraculi ad propria

redierunt.
aiter eoinuo* cato, alii

cum gaudio

quam
Monte ulmiytali
tres

estcorporum. Vocatur absens maritus posteaalius ad eam sepeliendam non expectare:

6s Mattlueus Antonini de
inliiinitate

aurium pressus,

annos auditu
destitutus
et

tur x, vir statim adest, clamatque eam beato Nicolao sub certis pollicitis commendasse, et

pnvatiisest.

Tandemmnnis medicina;
meritis se
f

auxilio, hujus Sancti

commendat,

quod propterea de illius misericordia minime dubitaret. Ad hanc vocem Mira expergiscitur,
et

statimaures patefactae sunt, ut quam perdiderul., potiretur facultate. Baldus de Sancto Severino

m viri sui

pristinis solatiis est restituta.

h cum
t

esset a nativitate

ob gentis ejus frequentiam

didicit

lioc

visitare

i:

plenam

mutus et surdus, sanctum corpus igitur devotionem

73 Niva Cordi ex urbe Macerata y filium item alii mox habuit Giamidum * nomine, qui viam erat uni- efferendif vita> versae carnis ingressus motu enim carebat et rcsUtuuntuT.
;

attollenSj
visitare.

cum multis ejus tumulum perrexit Tandem circa ipsum revigilans, vere
:

loqui incipit, qui fuerat mutus, et audit, qui surdus exstiterat quod socii conaiderantes, genua
flectunt, et Deum, qui sibi mieliter servientes sichonorat, laudare non desinunt.

non poterat, et exanimis decumbebat in lecto. Quid plura ? Cum enim mortuum ornnes communiter clamarent, parantur funeralia, subditur sepulchrum ut efleratur cadavers. Materveroad divinum confugitauxilium, votum emisit, et filium beato Nicolao precibus commendavit quo facto reviviscit
sensu, loqui
, :

ibid.

/..uiulum

puer,

DIE DECIMA SEPTEMHKIS.

aa
thid.

Ctil

puer, et Deus in Sanctis suis mirabilis prsedicatur. Johanua Guilielmi Benuti aa uxor hlium Ciceum habuit Cichum * nomine. Is forte juxta onraifl
carnis conditionem diem clauserat

miseram,
uxori

Compertumesl

quam habebam. adem hora splendor apparuerat de feuestra, qna cum multo
et feucitatem perdidi,

itaque, quodi

A. PSTBO ki BIEN8I.

siquidem institis fuerat debebat tumulo statim induci. Mater filii sui nece anxia adeo, ut sese alapis tradendo vehementius ploraret interim subitinejus mentem, ut filium, quem mortuum deplorabat, beati Nicolai meritis commendaret; idque factum est quam ob rem mox. qui jacebat mortuus, matri
: :

extremum consutus, tamqnam qui

:

splendore ipsum angelus reduxit ad mundum uy. 7S Mulier quffldam e Sancto Genesio hh. ad nlium ii ut pannos lavatura ivcrat, secum par-

QQ
{iur
s>tl>-

uv ISUS,
hlt

vulum natum ducens incautus tamen parvulus in numine absorptus expiravit kk. Fit autem cadaver viciniori molendinoimpedimentum mi:

ii

kh

rantur molendinarii, luoiarem lapidem uon cirinquirunt cumverti, ut assolet olamant

; ,

vivens locutus est.

AJftus feretro

matrem audiunt
tibi ssepius

fllium plorantem,
filius

clamantemmeus, quem

74 Giliolus Parmensis bb filiumhabuit nomine

que: Sancte Nicolae, ubi est

rato,

impoaitus,

bb

Venturinum hic continuis febribus pressus tandem a medicis nulla salutis spe destituitur.
:
,

commendavi ? Tandem canale explopuerum inveniunt sufTocatum. Majoribus

affligitur

Parantur interea omnia, qure funeri opportuna videbantur. Et ego tunc Bertinam quamdam nomine audivi mihi referentem, quia nocte illa,

hinc

mater

doloribus,

cat Nieolaum,

ut fliium suscitet:
aliis

beatum invonec mora,

spiritus redditur corpori,

pucrque factus incolun,- sus v ,nsus

qua Venturinus debitum universse carnis exsolverat, viro suo, quippe qui pigmentarius esset,

mis cum matre et

ad propria remeavit.

79 Quidam e eastidlo ISelforte //pater lamilias ob uxorcm turbatus, forte

apparatu cera? aliorumque funeri debeudorum intento, et ipsa usque ad matutinalem iioram inter alias ad funeris custodiam deputata vigilabat

oum uxor

ipsa, tota-

rwurcttatf,
II

que

familia

domo

recessisset,

desperatione

motus, laqueo se suspendit,

Domum
:

muiieribus

B
mlitorevivisdt,

Porro Victorini uxor pra? dolore amaros fletus dabat, beatissimum invocans Nicolaum, ut precibus suis virum vitffl, qua tunc privatus
cc.

erat, restitueret.

redeuntibus et illum suspensum contuentibus, clamur ingens sublevatus est. raduvor deponitur, preces et vota beato Nicolao tiunt ////// ad quorum vocem resedit mortuus, beatum Ni-

dd

ibid. fa-

75 Haec illa in thalamo, in quo vir functus jacebat dd, orante, mirandum splendorem de thalami fenestra subito advenire prospexit quo exhilarata, Eya, inquit, Nicolae sanctissime, adjuva famulum tuum * in hac hora. Et ecce ad
;

colaum laudans
turpi

et

magniflcans, qui

eum

dfl

admodum morte

ut viveret, impetravit.

ANNOTATA
a Ortezzano locus
est in

miiliiin

tuam

eam, qui ad funeris erant deputati custodiam, Noli amplius plorare advenerunt dicentes quia vir tuus vivit nobis enim circa pheretrum
:
; :

Marchia Anconitana,

quem ohm

rticinorum oppidum fuisse a Ro-

considentibus, vox deeo insonuit, dicens Quam pulchra, quam magna res, Deus mcus! Accessit
:

uxor his gaudens quem jam mortuum ploraverat, vitffi redditum amplexatur ee. Qufflrunt in;

manis excisum scribit Baudrandus in Geographia, laudans i'fttiuisrunt 1'a/u/ihi/uiu. b Ancona Marchice Anconitanm urbs primaria, ac nobile emporium: in ditione Ecclesiat, maris
Adriaticiorm insidet, estque episcopalis soti llomance Sedi immediate subdita. In Ms. nostro Senensi de&id&antur hm voces: Anconaa nunc
incolens.
c

terea ab eo curiosi magnates Tu dicis, quia de morte ad vitam beati Nicolai meritis redditus
:

es; dic ergo, ubi eras,

quando

in corpore

anima

et

ubi fuerit

tua non sedebat? 76 Quibus ille, Posteaquam ex hac inqnit, vita recessi, ad quoddam perveni pratum, herbis virentibusodoriferisquefloribusperornatum. Hinc inde sedilia humanis quietionibus apta aro,

Fulginium,
l

incolis Foligno,

urbs est diliof

nts Ecclesim in nitia sita inter

mbrim

fere

medio

lceta in

pla-

copatu
d
//*

soli

Assisium et Spoletum, et epis Romanm Sedi immediate subjecto

maticis herbis conspersa eminebant

//'.

Hasc

me

illustrata.

admodum
tabant.

illic

sedentem quiescentemque delec-

Hac

illac

me

volutabam, tanta suavitate

repletus, ut nil ultra desiderare possem. Supervenit autem parvulus quidam pulclierrimus, de

Ms. nostro Senensi legitur: Domina Calandra, uxor Corrali Corrigioli de M< Milone. Apud Joannem Bleau in Tabula M<n-

cujus adventu moestus factus surn, ne ob ejus consortium meo gaudio jam privarer.Et ecce super humeros meos se ponens, gravis mihi mirabiliter; illam forte

Mons-Melone inter Toknfo Maceratam mquali fere distantia situs num et in veleris est, estgue oppidum pmdicta Marchia Polentia ruinis exstructum, tcste Baudrando in
chios

Anconitance,

gravitatem

vitffl

signanfl",

Lexico.
o In
f

exponit

ad quam mereducere veniebat. 77 Rogatus tandem a me multis precibus, rutihtns, de humeris ad terram descendit, facie vestimentis resplendens; imo sui splendoris radius ita
dios

eodem Ms. additur

S.

Augustini.

me

perfudit, ut quasi inter solares ra-

Esculo, Siceus Ibidem legitur: videtur Ascuetc. Per Bsculum autem nomine lum Picenum designari, guodeat urbaepiscopalu ei in Marchia Anconitana ad Truentum flumen,
in conftniis regni NeapoUtani.
lit. r. Mirag Vide dicta ad caput pracedens hor iu Ms. uostro Srttntsi drsukrutur; at ritlunt periodus in Strouiano legitur; in guo prima habeturhis verbis; Matthfflua autem Antoni de

Quidam do

CUJUS ore videretur adesse. ex quo modo et vox laudis procedebat et cantus,

anima mea
tantum

non

condonatum

est

gaudium

ut

aeeepUe prasteritae delectationis in dicto prato perfrui factus immemor, asternae vitae gaudiifl

jam

viderer.
:

esset

et

Admiratus igiturquaisivi, quisnam dixit mihi Angelus BUm tusa CUfltodiffl

:

Monte Ulmi
est,

tali

inflrmitate in

aunbus percussus
quod audire non
vi,
lit.
ii.

ut per tres annos steterit,

etcoldeputatus. Hujus ergo splendoris, cantus felicitate sopitufl, ad corlocutionis gaudio et tantum pus redii, tristem me inveniens, quod digaudium amiseram redii ad vitam, quam
:

(losset etc.

h Consule Annotata adcaput

i

Obscuram phrasim sic tnterpretor : Ex fre~ Nicoiai luutuf/uenti poputarium suorutn ad S. lum

062
A. Pbtro Ribik.nm.

VITA
didicit,

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
mortati, pueroquc sinc Baptismatc moriuis, sanctique Nicolai patrocinio satvatis narrantur;

lum accessu

eumdcm

sibi

quoque acce-

dendum esse. In SenensiMs. multitudine populi illius terae venientis ad hoc sanctum corpus didicit Sancti virtutem. Plenam
rectius legitur;

Ex

non

proptcrea existimet
estratio;

tector,

ea, quee hic dicuntur,

:

a nobis pariter repudiari

ionge enim alia hic

ergo devotionem attollens, venit

cum

aliis

ejus

cum

tumulum

visitare:

tanderacircum ipsum dormikabct; Quidam de Esculo

tat; evigilans vero etc.

k Ms.Senense
(do

sic

gua urbe adi tit. f) non proprium nomen habens,sed j x passione linguseet auditusanativitate mutua dicebatur.
<

deat, non item hujusmodi resuscitatis consuii potcst Eminentissimus Prosper de Lambertinis nunc Bcncdictus XIV, in prcectaro Opere de Servorum Dei bcatificatione et Beatorum canonizationc, lib. IV,

ad statum meriti re~ mortui, qui non rcsuscitantur. De

resuscitatus

parte

I,

cap. xxi a

num.

31, ubi de hoc argu-

juxta Tennm 1 Id ftuvii fontes in Marchia Anconitana, qui olim

est incolis

vici Fallerone,

oppidum
betur.

Faleria,

modo

excisum, fuisse perhi-

piscopafis

Firmum, incolis Fermo urbs est archieMarchim Anconitanm in ditione Ecclesim, tria millia pnssuum amari Adriatico distans. nAtiqua,ut apparet, hic abundant ; in Senensi quoque apographo
sic

mento erudife disserit, exemplisque iltustrat. s Jn prcecitato apagrapho legitur ; Thomas Martini, vel, ut additur, Mancinus de Offida filiam habuit Ciceam nomine etc. Est autem Offida castrum ditionis Ecctesia> in Marchia Anconitana, duobus circiter mUt/aribus ab Asculo (de quo iit. f. aliqua notavimus) nisi faliant Tabuice
gcographicce.
t

tegitur

Caritate

In eodem Ms. dicitur quinquaquinta

et

uno

prarvia ducitur ab eis ad S.

Nicolaum, denotafide multiplici,

diebus ac noctibus
res,

omni

cibo potuque abstinuisse.

tum, qui devotione affectus et

brachiis ctc.
o

Non

faciie crcdidcro,

isti

ttomini ante id

jj

nomen fuisse, nisi forte veiit auctor, eo nomine tum primum compeitari cmpisse, quod prius frustra factitatum
temporis nutfum impositum
fuisset,

Vcrba subjicio : Proecesserat etiam in ea inaudita quia quinquaginta uno diebus et noctibus sine omni cibo et potu permanserat. Jn eruditissimo Opere emineniissimi Prosperi de Jmiubertinis,
tit.

r taudato, lib. IV, parte

I,

cap.

xxvn

exstant mirabilio dh/turni jejun/i naturatis exempla, ut difficite

sit

etiam

quippe qui semper fuerat sardus. Forte nomen penitus ignorabatur, idcoque tum ipsi aliquod impositum est. p In Senensi apographo subdituv: Lsetabundi igitur ad propria remeantes et mirantes de virtute et potestate beato tradita Nicolao, nec praeipsi/ts

ex hoc cap/te de hi/jus puettce

est

obitu certo statuere.

u Cingulum, ind/genis Cingolis, oppidum

ditionis

Ecctesiasticce

in

Marchia Anconitana,
,

dicare et annuntiare

desinunt in porticis,

tam novum miraculum vicis et plateis tam castri

in mortuis

quam

civitatis suae.

q Excettuisse S.

Nicolaum nostrum
calligcrc iicet

ad vitam

revocandis,

tum ex

di-

cendis, ti/m ex Jiaptista

cx Ordine Ji. qui secuto xv de

Mantuano, cetebri poeta Marice Virginis de Monte Carmelo,

his ita cecinit

juxta Muso?iem amncm, tribus circiter miliiaribus Germanicis distans Totentino sec/indum Tabulas geographicas Frederici de Wit. Proprium olim episcopum habuit, deinde vero Auximance dicecesi adjectum est, donec anno 1725 a Benedicto XIII PP. propria cathedra ac dicecesis ipsi reslituta est, sic tamen, ut idem episcopus Auximana? ac Cingulance dioecesibus prceesset, teste
Orlcndio Orbis sacri et profani tom.
tib. III,
I,

parte

II,

cap. xn,

num.

7.
:

Herum Annales
facto

post fata reversas

Tot memorant animas rursum in sua corpora.

x De arcessito marito hcec Ms. Senense sum ad Lippum praedictum virum istius
qui tunc ob certam

Mis-

Mirse,

Jam tumulo, cum jam pompn

inciperet procedere

causam aberat a Cingulo, ut quiauxor sua tradenda erat sepulturae, et ipsum solum et non

cum omni

celeritate veniret;

Funeris, ut dici possit praefectus Averno,

Et posse ad nutum manes revocare sepultos, Atque tribus leges , quas vult imponere

alium expectabant. Hic vir defunctse ad se rediens, quam multum dilexerat, beato commen-

Parow. r Senensc apographum post vcrba ilia, praecepit in domo, ita progrcd/tur : Sed horrendum tunc fecit natura, quia anima exhalata, remanet caroillamembrisindistinctaad modum cujusdam massae, quae per manus conducta diversas sumeret formas. Clamat ergopater, cla-

domum concite reversus, festinavit ad locum, ubi uxor jacebat, clamans adstantibus et dicens, quod eam sub certis pollidavit Nicolao, et
citationibus beato coramendaverat Nicolao et quod de ejus misericordia nullatenus dubitaret.
,

sui expergiscitur Mira, et in corde suo quoniam ore non poterat viri votis aanuens, vitse hujus est, si tamen sint solatia,
,
,

Ad hanc vocem viri

mat
ret,

et

avia

nati,

et

suas

offerunt

preces

solatiis restituta.
lier

Ex

hac nairatione videturmu-

H. Nicolao, ut saltim

concessum a Deo impetra-

potius pro defuncta habita,

quam

defuncta

ne sic horrendam et monstruosam rem ipsum et uxorem genuisse diceretur, ac etiam quod anima iila non damnaretur, et anima reunita corpori,
tur.

fuisse.

y In eodem Ms. est : Domina Nina domini Coradi de Macerata etc. Porro Macerata urbte
est
ficis,

membra in creatura perciperenpostrenium suam faeeret voluntatem, Hancinvocationem Sanctus non parvipendens,
et

Marchue Anconitanm in ditione summi Pontiad Chientum fluvium?nonti imposita, censetotius

turque

Marchice primaria. In ca

istius

pro-

suis precibus
pori,

animam

reddidit monstruoso cor-

vincife prceses residet, celebrique universitate ac

membris pulchre distincta, suo redditur juri. Hac ibi satis obscura, quibus pater trtformi fmtui naturatcm membroet caro

academiis gaudet , cpiscopatu quoque a Joan-

naturali

ne

XXII PP. illustrata est. Memoratum apographum

sic

habet

Viara

ru/n

Sttum,

rifamque,

sa/tcm

dot/ec baptiza-

rctut\ flagitOSSe, /mpcfrassequc narratur. Parro Ucei in Atirwtat/s ad rap. n, ////. n, ct cap. iv t/t.
i

erat universae carnis ingressus, nisi quis velit procaciter instare, quod ille funditus non fuerat

rejcreria/us,

quce ib/dra/

itc

(iratite in

peccato

mortuus, qui raotu carebat et sensu, loqui non poterat, et tamquam exanimis, supinus jacebat
in

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

in lecto.

,*,.,

Quid plura? Cum enim eum mortuum omnes communiter acclamarent, parantur funeralia, suffoditur sepulcrum, campana pulsatur,
ut efferatur cadaver, et impendatur mortuo se-

intrans, absorhetur ab aqua

ad canale autem, A. P quod (iege ad canalem, qui etc.) erat ex parte Hcbiknsi. conpertum couductus, propter structuram cana;

lis

et desuper cooperturam inter canalis latera

ipse,

pultura.

(.(iiistringitur

et sic excescentihus

aquis

aa In eodem Ms.
Golini Benevenuti.

est

Domina Joannes uxor

suilocatus est.
11

Belforte castelium

est

non procul Folentmo.

fust

bb Nota

est itrbs

Parma, coqnominis dueatus

:

mm

In Ms. saBpe memorato prater dicta

:

In satpe lattdato apographo pro Parmensis scribilur de Pina est autem Pina,
in Italia caput.

ieguntur

Clamant, tollentesque voces in altnm.

aliis,

una cum mulieribus

ex

dictis vncilms

con-

indigenis Civita di
in

Penna urbs regni Neapolitani

Aprutio

ulteriori.

venientibus, de loco ipsius deponnnt, etomnem experientiam fecerunt, si anima adhuc esset
in corpore

cc Hcecpaulo clarius referuntur in Ms. Scncnsi,

ex quo sequentia accipe

filium

Gillolus de

Pina habuit

cognoscentes autem ipsum raortuum, beato devoverunt Nicolao: ad quarum

:

nomine Venturinum,

qui continuis febri-

vocem

etc.

bus diebus pluribus distentus, ettandem a medicis derelictus pro mortuo , a quibusdam Religiosis et personis curi marchionis visitatur qui ipsum mortuum videntes, parari jubent

omnia funeri opportuna et ego ipse vidi illam dominam Bertinam nomine quae tunc erat uxor cujusdam speciarii (id cst pigmentarii) de Macerata, mihi referentem quod tota nocte, qua ille debitum universae carnis exsolverat, vir intenderat circa paratum cerse et aliorum funeri decentium, et ipsa usque ad matutinum
: ,
,

CAPUT

VIII

Insontesa suspendio mirabiliter

liberati
:

inter alias ad funeris custodiam deputata est. Adduntur etiam ibidcm preces, quibus defuncti

periclitantibus

in

uxor

S.

Nicolaum

invocasse

dicitur

verum

mari subventum.

a scriptore potius compositar, quam a memorata muliere dictce videantur, eas hic non

cum

hcs

refero.

dd Legendum

est,

jacuerat,
:

quemadmodum
(in

ex sequenlibus Ms. Scnense : Erat hsec in sua camera

aibili) ista dicens,

coUigitar

rectius igitur habet

Fratres, Mizulus" scilicet et Vannes, ex urbe Auximoaper territorium Aquilanffl b civitatis pariter gradientes, propter perpetratum eadem hora homicidium capiuntur, et rectori qui etsi se de civitatis puniendi adducuntur
:

(nsons sus-

pensu8 t
libevati:

<iit'i

suspendmdus
ibid.

quo

mortuo recumbente
intcrjiciuntur
et

in sala,

NuII

id

est, in

aula vel atrio.

/olus

ee In

eodem Ms.
!

sequentia

incredulitas stulta,

stultae incredulitatis

praesumptio
et alia

Postquam

vitae et sanitati est red-

imposito scelere, ut rei erat veritas, excusare contenderent, tormentis tamen durissimis victi, mori potius, quam in pcenis vitam agere eligencontitentur contra se, quod non cogitaverant, facinus commisisse. Quam oh causam morte
tes,

ditus, quaerunt ab eo

etc.

Adduntur postmodum
nil faciant,

qumdam, quce cum ad rem

sedili additur
:

prcetermittam.

Cujus longitudo ff et latitudo erat quater tantum, quam sit mensura corporitatis meae. gg Quid de mirabili hac visione statuendum sit, eruditi lectoris judicio permitto : Nil tamen obstat, quomi/ius hcec pro veris admittamus. Ce-

Ibidem de

digni facti sunt et suspendio condemnantur. Invocant hi Dei misericordiam , utpote innocentes, et beati Nicolai meritis se conimenda-

verunt. Quid plura? Vannes suspensus est, post quatuor vero dies veneruntministri, ut et Mi/.ulum alterum fratrem simili nece trucident:
*

ibid.

Nu-

Vanuemque, quem quatriduanum

,

in furcis foo-

Eolum

terum

lectu dignissima sunt, qua? Eminentissilit.

mus Prosper de Lambertinus, ad

r laudatus,

disserit de loco, in quo animce resuscitatorum moratce fuisse dicendcn sint. Ibidem num. 34 narrat cujusdam hominis ethnici,anno ITMdefuncti, resuscitatif/ue historiam, cujus Processus ab episcopo Effestiensi, vicario Apostolico in provincia Kenxi in Sinarum imperio, Romam missus fuit.

vitae habere spiritum tentem existimaverant comprehenderunt. Depositus itaque de patihulo, cognita Dei et beati Nicolai virtute, a preeside

una cum

fratre liberatur. Matelca c acousatus damnaH ad 81 Petrus lionagratia de suependtum, quia castrum ipsum hostihus prodere voluisest vinset;

ab apparitoribus tandem captus cum

sociis,

carcere ct

mli toluH,

quihujusreioonscii videbantur, oarceritraditur,

Hic resuscitatus cujusdam juvenis, angeli scilket, etiam meminit, sic inquiens : Postquam oculos clausi, atque ex hac vita discessi, ad locura quemdam perveni, ubi cum ingredi non possem, nescio, qua vi compulsus, eram in infernum
descensurus. Verum mihi descendenti juvenis quidam, qui lanceam manu tenebat, se obviam intercludendo, fecit, mihique aditum ad inferos
dixit etc.

omnes paricatenisque ferreis compedibusque d, utsuspendio moriter colligant. Post mensem illi vero heati Nicolai antur, sententia lata est qui de implorare non desinunt e
:

smfragia vincula disrupit, oarnocte proxima accedens, eosque extra casteUum comicerem reseravit, Ego, inquit, sum Nicolaus, quem tam
;

tatus,

tenera devotione petistis

hffiC

via vestra est,

sepulchrum
dite.

meum

petite

et vota vestra red.

hh Consule Annotata ad cap. vi, lit. o. Morum vel Mosum ii In Ms. Senemi est : Ad
tiuvium.

kk Modus, quo submersus puer

rato Ms. sic exprimiiur
:

est, in

memo-

Tandem incautus parvulus ad vallatum Molendini accedens, ipsumque

Genesio f mercatune 82 Quidam de sancto multisque aliis navigabat gratia cum rnatre eorum navis submcrgi orta demum tempestate, d.vcrsorura Sanctovidebatur. At navigantibus insurrexit devotio quatuor e San:

Mareis
jiesttw

tern-

rum

diversa

ctorum

liti-l

VITA ALTERA
aliis
;

S.

NICOLAI TOLKNTJNATIS
D

A.

Petro

ctorum numero ab

RtJBtENSI.

cto Genesio venerant,

implorantur qui e sanob loci vicinitatem, in

quo beatus Nicolaus fuit oriundus, ipsum, ut naufragantibua succurrat, impensius precantur. Singulum itaque cereum singulis invocatis Sanctis multitudo periclitantium vovit et ecce su:

VITA ALTERA
AUCTORE ANONYMO

aere supra mare quinque cerei accensi apparuerunt, quorum flamma a vento tam valibito in

do extingui non poterat. Et mirum quia ascendebant et descendebant ac motu notabili cerei
ipsi

procedebant, acsi animali spiritu moverenIlli

Ex

editione Dominici Antonii

hujusrei absquedubio signum videntes, quia illorum virtutue miro modo agitabantur,
tur.

Gandolfi.

quorum
mirabililcr
sninUir.

erat potentia invocata.

res, quiaduohic innovantur signa, duo immutantur mirabilia; unum quod ad moduiii celumnae ignis et nubis veteris Testamenti angelica virtute cerei movebantur alterumque, quod pro Sancto nondum a militante Ecclesia canonizato, per triumphantem Ecclesiam quin;

83 Pulchra

ecolenda? memorifeNicolaus deTolentino, Sancfii r 1 Ordinis Eremitarum S. Augustini, natusest vitas,

tus cereus apparebat, ut

[igi,

promptum

esset intel-

quod

in terris

honoraretur, qui tam excel-

lenter mirificabatur de ccelis.

Audite, quseso,

mirabilera hujus apparitioniseffectum rgradientibus

enim simul ac flammantibus, ut dictum

tempestas ceJit
in
,

est, cereis,
dit, et

tranquillitas acce-

ex legitimo matrimonio contracto inter Amatam et Campagnonum de Castro Sancti-Angeli, Firmana? dicecesis parentes ejus Catholicos et Christianos fideles, qui pro habenda prole voto eundi peregre ad B. Nicolaum de Bario emissum *, cum ab angelo admoniti in somniis, ut surgentes ad S. Nicolaum deBario properarent, et quod ibi eis diceretur, qualis erit nasciturus ex eis, prompte perrexerunt. Ipsis in pavimento
,

'

emisso

qui prius morti expositi videbantur, vitse

redditi
ficare

Deum

Sanctis suis laudare et magni-

ante B. Nicolai altare dormientibus, sanctissimus Nicolaus in habitu pontificali appaecclesiae

ruit,

non cessant g

dicens

dixit,

Angelus, qui vobis apparuit, mihi ut ad vos veniremnuncianset confirmans,

:

quia vobismeo obtentu nascetur

filius,

et voca-

ANNOTATA.
Osimo, urbs est Pontificim ditionis in Marchia Ancanitana, ad fluincolis

bitur Nicolaus, ut

meo fungatur nomine.

religiosam
erit insigni;

2 Hic erit Christo acceptissimus,

aAuxumuni,

pueritia, Qrdo
ef.

arctamque vitam ducens, sacerdotio

sacerdotium

tus; acceptabile sacrificium offeret Deo

cujus

susceP ta habisuscepta,

,^

vium Musoncm, episcopatu

signita.

nulli suffraganeo in-

% vita terminabitur alto miraculo, signis et pro\f digiis fulgens. Hic Nicolaus legitimus Christia-

T
.

urbs regni Neapolitani, Aprutii caput juxta Aternum, incolis la Pescara, fluvium condila, episcopalis est sub archieulterioris
t

Aqiiila

nus inter
tali

fideles Catholicos

conversatus et pro

piscopo Theatino,

Ms. Senensi Mathellica. Porro Matilica MateJic, JtaUm oppidum cst in Marchia Anconitana, quatuor circiier milliaribus Germasive nicis distans

C !n

mulierum et puerorum consortia vitabat, dicens, se velle effici Fratrem Eremitam. Ad divinalibentissimeaccedebat, et verbum Dei desiderabiliter audiebat quod inde homines admirantes, dicebant Si
:

habitus, adhuc parvulus

Parvulo istiDominusvitam concesserit, sanctus

erit.

Tolmtino,
legitur

Post

mensem non

In juvenli b aetate ingressus est

Ordinem
; ;

in

Ms. nostro

Senensi.

Quod parentes audolores hietus, ad B. Nicolaum recurrunt, qui de nocte eis apparens etc. i Vide dicta adcap, vi, lit. o.
:

e In

eodem Ms. habetur

S. Augustini in dicto Castro Sancti-Angeli factus presbyter ab episcopo Auximano et post-

dientea, post

g /// Ms. Senensi adduntur sequentia Quia vero hujus Sancti miracula quasi infinita noseuntiir, eorumscriptionilinemimpono, asserens,
:

modum venit Tolentinum c, inibique mansit, nec inde recessit, donec vixit. 3 Fuit conversatione humilis et benignus, obediens Priori et Fratribus. Castitatis mundi tiam diligens, concupiscentias tentationesque malas evitare volens, carnem propriam crucifi,

F
humilitas, cas-

te, fervor in divinis >

xit,

me

castigando corpus
,

suum

vidisse

jejuniis, vigiliis,

et

audisse

et scripta tabellionum

orationibus

manibus perlegisse de daemonum effugationibus etaliorum infirmitatum diversarum liberationibus tot et tanta, quod fastiditus labore, ea scriptitare et diotare dimisi aliis,

castigationibusque duris , vitam asperam, arctam, mundam etcastam transduxit.

Disciplinabat sevincis aliquando, interdum corrigiis, et quandoque catenis. Praeter horas constitutas, in quibus continue primus erat, quasi

oirca

causam tribuens horum investigationem et dictamenad honorem illius, qui gloria et honore istum coronavitSanotum, qui cura Patre et Spiritu Sancto regnat in secula seculorum. Amen.

vivit et

semper orabat. Omni die ut plurimum, etiam tempore infirmitatis, dummodo posset ambulare, dicebat Missam cum multa devotione et lacrymis et semper, antequam celebraret, confite;

batur.
4 Orationi erat assiduus

usque ad

galli

post Completorium cantum, post Matutinum usque

: ,

orationi* assi-

duttae,

mane, post Missam nisi confessionibus occupatus, usque ad Tertiam, et post Nonam, nisi
obedientiis intentus, usque ad vesperam. Dicebat continue canticum Graduum et mortuorum
Officia, psalmos spirituales cumLitaniis, et multas salutationes beatas Virginis genuflectendo.

Locns

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

Locus oratiunisipsius nonsolum in oratorio apud
altare. ubi
cella, in

665
A.AlfO.ITHO.

modo

jacet tumulatus, sedetiamin

qua duos habebat lapides marmoreos, ad quorum unum genufleetebat. alterum vero, ad quem lassus extensa brachia saltem frigore
castigaret.
lucto:

Iargus, quietua, fugiens invidiam, repellens scandala; ciipiditau- ,-t fantasia vacuus, moribua

ornatus, justus, sapiens, prudens, diseretus,

avaritiae inimicus,
sibi

ii.-1l^-ihi;i:

.-..iitrarius,

in

cum

Dum

autem devotioni

et orationi devotis-

dannonibvs.

sime insisteret, diabolus invidens

commissis perspicuus Im,i n.im boni s.-nsus, fidelis, humilis et benignus pallidus et faciem ; habebat angelicam, Incedebat oculis caputio et
vix
v
}

ei, duris verberibus et terribilibus apparitionibus ipsum molestabat. Et primo, duni oraivt ante sam-tuiu

capite inclinatis, quod

videri.

u> faciea
in

p>.terat

Habebatur pro sancto viro

magna
ei
ef

altare.

sed et

lampadcm accensam nedum extinxit, ad terram diruens, eam fregit. Secundo

devotione et revcrcntia. Non eral aliquia, qui denegaret eleemosvnam. Qui cjus Missas
praedicationes audire, vel
ei

confiteri poterant,

super oratorii tectum stans. voces diversarum ferarum formabat, imbricesque revolvens, tectum revolvere videbatur. Tertio per ostiuiu domus, in qua S. Nicolaus habitabat. diabolus

remanebant contenti. Parvas poenitentias imponebat, et confitentes confortabat Iiumiliter et

benigne.
9 Octo diebns ante mortcm suam fecit sibi Decumbens iconem, quam semper habebal m cella, apponi \ni i>i/ur n ex apposito faciei ; et secundo die rogavit Vir- Chi-isto et

cum

tem quod per multosdies vulnerum

furia et terrore intrans, ad Sanctum oranaccessit. ipsumque verberibus sic afilixit, cicatrices in toto

ginem Mariam

et

beatum Patrem Augustinum,

i

M"i

ia,

in

suo corpore apparebant. Quart.o cum ^avdam <I unius suce tunicse altius vellet eonsuere, quaj-

>!ti->i>im

ut apparitiones Cbristi ct ipsorum eonsolationem

rens et requircns, ac invenire non valens, dicebat: Sancte Deus, quis potuit milii sic illudere?

reciperet. Tertia vero die post dictas orati apparuit Christus cum B. Maria,sicutipse Frater Nicolans petiit qui eis humiliter supplicavit,
;

Vere, qui dignus non est nominari,

lusit.

ille

mihi

il-

ut

notum

sibi fieret,

si

Qlis

diebus transitus suus

dixit
:

Ad

cujus

verbum mox diabolus

respondit,

esse debebat.

Tunc beata Virgo Maria

;

dicens': Illusi et illudam, et aliter

tecum agam,

ex quo
in Si

sic te
:

colaus dixit

superare non possum. Tunc S. NiQuis es tu ? Ego sum Belial, datus

sanctitatis tuze.
est,

TertiadiepostNativitafem meamAdehoc mundo transibis ad regnum ccelorum Sacramentis

igitur Ecclesiaa
receptis,
te

praeparare festina.

stimulum

Dominus mibi adjutor

Et ille respondit non timebit cor

Tunc

meum. Quinto

in limine ostii refectorii a Belial

impingitur, et in terram prostratus, ac iterum verberatus a diabolo, humiliter et patienterportavit, et

vitue auste-

dictus Nicolaus ab ea petiit, quod in hora mortis suse nullus occurreret inimicus, cum quo sic pugnaverat vivus ad quod dictus Frater Nicolaus responsione non habiia, devotlUS orans,
;

quinf.a

ab orationibus minime cessavit. 6 Parvo palearum saccone e contentus, inan-

audivit dicentem
10

diepostappositionemiconis angeli vocem Exaudita esl oratio tua.

:

ritas,

pa-

tientia.

tellum f pro coopertorio, et pro capitali g lapidem quandoque tenebat. Tunicis asperis et repezzatis h utebatur, et vestimenta mollia f'ugiebat. A carnibus, oyis, piscibus et carnium

Deindeoctavo die post appositionem iconis crucem sanctam sibi ostendi fecit ipae Nicolaus

et S.

Ati0W

tini

conspedu

astantibus fratribus, ct humiliter veniam petiit samUtnoritur. offensarum, ac Frati Joannutio/ dc Tolcntino, l
servitori suo dixit,

pinguedine, lacticiniis et pomis etiam abstinuit,

repulsis consiliis

aures suas

Dirupisti,

quod semper insusurraret ad Domine, vincuia tnea,tibi

medicorum,

precil>us

Fratrum
/',

et aliis importunitatibus. Abjecto brodio

po-

sacrificabo hostiam laudis. Postea in cella ejuadem Nicolai vox laatitise audiebatur, et ex gaudio

nebat aquam frigidam in coquina, si bene fuissel Potabatvinum bene limphatum, eterat contentus tribus parvis sciphis inter vinum et
condita.

magno

ridere

videbatur.
tibi

Tunc

ejus

scrviens

dixitNicolao: Quid

gaudii et

laetitiaa

Pater?
:

aquam

in die.

Secunda, quarta et sextis

feriis,

ac Sabbatho in honorem Virginis gloriosa*, se-

mel in die pane reficiebatur et aqua, ac etiam per totam septimanam sanctam. In suis infirmitatibus erat patiens et benignus.

Idem Nicolaus poat multa rogamina respondil Deus est et Dominua meus Jesus Christus, qui smu Matri et meo patri Augustino inluorens, dixit mihi Kugc servn bone tidclis, intra in gaudium Domini tui. Etdicens ultimo, ln manua
:

.-i,

tuas, Domini\couiiiu'iidos|>irit,uni inciiin. junctis

c
duiritas erga

7 Compatiebatur

multum

in defectibus et in-

firmitatibus aliorum, et de consolatione

eorum

proximvm,

gaudebat. Tribulatorum etintirmorum maximus erat consolator visitabat libenter eos., et egentibus victum et necessaria procurabat. In dando eis eleemosynas erat multum sollicitus, et ad hoc Priorem etdivites inducebat. Si aliquid boni fuisset sibi, etiam infirmo, transmissum, non comedebat, sed aliis pauperibus infirmis mittebat. De operibus enim charitatiset pietatis sollicitus,
;

manibua ad coalum, oculia ante crucem levatis, jucundo vultu et liilari spirituni ad Dominum commendavit, anno Domini millesimo trecentesimo quinto, die Sabbati, 10 mcnsis Septembria,
ail.at.is

viilclicct

///.

m
r.uu
htsiti

11

In Ordine igitur laudabiliter conversatua,

sanotitatis nitore,

dum

vixit,

cmicuit, Vita et

Vitce.

conversatioiu^ resplenduit, ac magnis et multis

tam ante quam poat obitum

i-iini,

ejus,

in

rcsuscita-

tione mortuorum, diversorum curatione morbo''ilu-.iiiMiii*

primo infirmos visitabat, et quod delectabilius

erat, pro eis procurabat,
eloquiis,

ilaMiionum,

illuminando

e1

iam

confortans eos divinis

sibi

ca3C0Sj liberando captivos.

surdis auditum, et
;

compatiebatur iisdem. Pro multis

claudis

grea8Um praibendo

aliis
:

quain plurimis
et

contitentibus orabat, jejunabat, celebrabat, et

miraculis diversis coruscavit

post

de quibus ante
illis

laeryrnas eflundebat

coram Domino, ut apecca-

mortem

dicti Nicolai fuit et est in

par-

torum tenebris liberarentur. Pauperesdiligebat, verbo eos et facto fovebat, vestimenta eis acquirebat et cibos. Mcestis erat kctitia,
solatio,
afflictis

tibus publica vox et

fama

//.

con-

tilt.s et Sil/trtt-

discordiam inter se gerentibus pax, laborantibus refrigerium, captivis remedium. 8 Pro Christo et proximo non dubitabat mori. Pudicus, castus, modestus, verecundus, Ia>tus, Septembris Tomus
III.

ANNOTATA.
a Uuiv.
Viffp comprttfl/o, in t/un nirtutes

Sancti

heroicm recensenlur ,

et

pubttca

sanctitatis

tatU

fillli'1.

84

miracuhntm

: .

666
A.

GLORIA POSTHUMA

S,

NICOLAI TOLENTINATIS
I)

Anonymo.

miraculoruw frnm proponilur, apud Gondotfum

is

litulus pnr/hfitur

Relatio vitae S. Nicolai de

roIentino,abadvocatoconsistorialicoraniEugeante ipsius nio IV ac purpuratis Patribus facta

canonizationem, excerpta ex insigni Ms. biblioproiterea thecso S. Augustini Senarum. Varii *! inde intcrscruntur, quos ordine suo titult hinc
hicrcfcro
:

GLORIA
SANCTI

De ingressu

et progressu ejus in

castitate Ordine. 2 De ejus humilitate. 3 De ejus assiduitate orandi. 5 De impeet mtinditia.4 De et dimento daemonum in oratione. 6 De lecto potu ejus. 8 De vestimentis ipsius. 7 De cibo et chanjejuniis et ipsius patientia. 9 De operibus
tatis etc. 10

POSTHUMA

De D. Nicolai

transitu ex hoc

mundo.

11 Conclusio vitae ejus, et lectorem hic monitnm voto,

de miraculis. Porro me iteratis annota-

Statim ab obitu a fidelibus

tionibus

non illustraturum

ea, quas in Vita proli-

invocatur: sepulcrum miraculis claret

:

xiori illustrata b

jam

sunt

ncactum agam.

dc Sancti canonicatu, quem extra dubium esse, ostendimus in Commentamen tario prcevio 3. Sanctus non nist c Ecbc non ita accipias, quasi Angeli kabitasset, antequam TolenCastro S.
\ 7//,/ hic dicitur

sub Joanne XXII

PP. Processus canonizationis institutus cur dilata fuerit

:

in

canonizatio.

tiniummitteretur, contrarium enim cx prolixiori postmodum Vita manifcstum est. Itaque illud non excludit, sed potius invotvit. alia domicilia
Itatid Ludovicus Muratorius tom. VI Rerum esse fimbrias seu carum, col. 1002 notat, gaidas plicarnenta muliebris vestis, quae ad talos usque descendit, Italice Ghede. Cangius in Gtossario

Qum ex biographo huc usque

recitavimus, nul-

Statim

post

lum dubium rclinquunt, quin Nicolaus mox

obitiim claret

Gaydes in plurali numero, Ghode deducens Latine limbos

legit
,

et

vel

ab Italico Fimbrias

a beatissimo obitu suo, tamquam Sanctus, fi.delium votisinvocatus, cjusque sepidcrum frequenti
fuerit.

miraculis

interpretatar, quee vestium talarium infimis oris

dilatandis inserviebant. e Saccone Italis, Latinis est culcitra straminea,

concursu populi ac muttis prodigiis iltustratum Sane Jordanns de Saxonia in Vitis Fralib. II, cap.xmpost relatam mortem Nicotrum
lai, lat,

scu straminc farta.

f

Mantellum et Mantum, ab
est.

Italico

Manto,

Latine Pallium est. g Capitale Latine Cervical

S. Benedicti cap. lv legitur

vel Sancti titulo compelPost cujus transitum plura miracula evidentissima meritis ejus facta sunt mirificavit enim DominusSanctum suum in Vita

quem ubique Beati

mox

subdit

lectorum sufficiant
tale.

Ita in Hegula Stramenta autem matta, sagum, lena et capi:

sua, et amplius post

gia multiplicavit.

mortem sua signa et prodiIdem cap. xi, narratis atiquot

miraculis dixerat: Multa et innumera alia miracula Deus per eumdem beatum Virum operatus est, quse vix lingua sufficeret dicere, vel ca-

h Ilepezzare Italicurn verbum

est

a Pezza vel

Pezzo, Latine Frustum, Fragmentum, ut apud Muratorium tom. II AntiquUatum medii cevi, coi. 1203 lcgereest. Itaquc tunica repezzata, est
tunica ccntonibusobsita.

lamus exarare, et operatur hodierna

die,

de

aliquibus est Tractatus specialis in tine libri. Ita ipse circa medium secuti xiv: at dolen-

quorum

Eadcm signicatione apud

Repetiatus a Pecia vel
est

dum, quod
desideretur.

Tractatus,

quem memorat, hodiedum

tu-

Canqium
S.

in

Glossario
;

Petia legitur

eaque usus
scribcns
:

S. Antoninus, de

Nicolao

sic

Tunicis asperis et repe-

2 Memorabiie est, et ad antiquum Sancti cul- ad ejus tum confirmandum conducens, quod Torellius ad mulum
Christi 1310, id est, guarto quintove ab anno factum scribit, quodque propterea obitu ejusdem verbis Latine versishuc transfero. Elapsi jam fuerant, inquit, quinque anni et ultra, ex quo magnus Sanctus noster Tolentinas ex hac inferiori mundi valle ad coslestis Hierosolymaa celsitudinem avolarat; et licet summus monar-

unica

tiatis

induebatur.

Apud Jordanum de Saxonia

annum

nocte

peapetiatis legitur.
i

IJrodium, Itaiis Brodo, elixarum carnium aut

alteriusrei juscuhtmcsl. Varia hujus vocis

exem-

pla liabcs iu Cangii Glossario.

ginis solemnitas

k IIoc (riduo ipsa Natiritatis sanctissima; Virincludenda cst : hcec enim die 8 Scptcmbris ccfcbratur Nicolaus vero die 10 ejusdem mensis defunctus est. Ita de Christo Do-, mino iu Symbolo /tyimus : tertia die resurrexit
,

a mortuis. Hic ipse

1

est,

qui,

tionis
est,

sub Joanne

dum ProcesstiS canonizaXXII institueretur testatus

f

Sanctumwtatis anno sexagesimo

obiisse, teste

Gandoffo.

Dc anno, mensis et hebdomadm dic, emorqua obiit, eonsule dicta in Commentario prcevio u nutn. 17. n Iliscc subit Gandulfus : Deinde sequitur in dicto Ms. (Senensi) series miraculorum unacum
iii

tuali, cetateque,

cha Deus ob magni Servi sui merita, ejusque efficacissimum patrocinium piis clientibus ejus, qui miseriis pressi potentissimam ipsius protectionem imploraverant, insignia semper miracula concessisset, numquam tamen legitur tot unico tempore patrasse, quot hoc anno Domini 1310 in solemnissima nocte festivitatis omnium Sanctorum operatus est. 3 Omnes enim Sancti Vitre auctores referunt, quadraginta idemqueex solemni canonizationis Processuma- quinque nifeste constat, quod, cum frequens languen- miracuhi tium variisque malis afflictorum turba in ecclesiam in qua sanctum ejus corpus jacebat
,

testibus de ipsis deponentibusetc.

Verum

hcec

pervigilatura convenisset, ut amissam valetudi-

dcsidcramus.

nem

ex Sancti meritis restauraret, quinque et

quadraginta

DIK DECIMA SRITKMHUIS.

quadraginta se prodigiose esse sanatos subito agnoverint, indeque praa hetitia gestientes, elatis vocibus magno Deo ac deinde glorioso sancto
Nicolao debitas grates rependerint, quodque eomiriflco

667
illa

non tam

nocte,

noctibus certificatus esset, tra se cpgitare cocpit, quid

cationis iraportaret
:

quam pluribus aliis cum admiratione insibi baec visio signifi-

AUCTOftH
c. s.

dem tempore

prsedieti

templi

sera

campana

sponte insonuerint, concurrente universa civitate, et unoquoque benignissimo Deo gratias agente, quod tam mirabileopus totque miracula

sed UOD inveniens. cuidam Fratribonre opinionis et laudabilis vitaa visnm suura sub secreto aperuit qui quodam prophe:

tico

Pater reverende, re vera hoc sidus preesagium est sam-t.i:

sermone respondit, dicens

nec

ad magni servi sui Nicolai gloriam ea nocte manilestasset.

faeta

(aiis tu;v;

mea mens

vertit in

dubium, quod
locabitur

ubi sidus explevit suura

fere scribit Simplicianus Saint-Maret sacrce

motum, ibidem

4
tin

Eadem

dicuntur

Eremita S. Augustini

Tlieologiai

corpus tuum, et ex multis miraculia, qua ibi fient, ad percipienda beneflcia sanctitatis * gentes variic, quae te

fartt sani-

professor regius Toioste, in Historia

et illustrium

personarum sui

Sanctarum Ordinis, ubi ad fa:

ciendam
culorum
ti

dictis

fidem, subjungit sequentia

Qui

non noverant, undique properabunt et tumulum tuum adorabunt. 7 At Vir sanctus semper humilitate fulcitus
:

tatis

ejusdem tumultis

Tolentini fuerint, legere potuerunt horura mira-

ait

Depone, care Frater, talem

n\
:

m-m; mulum

raonuraentum prope seris campani turrim hisce verbis exaratum Dum in solemni Sanctorum omnium nocte permulti fideles
,
:

quia semper Christi servusinutilisfui ipse Deas armis inihi exponat, quia non intelligis visum meum.

variis languoribus laborantes, in ecclesia divi

h
n

Nicolai ex voto pervigilarent,

Kgris, salus

affunditur, mulier infida ad fidera provehitur,

(i

campanis praa gaudio ex se pulsantibus, quadraginta quinque miracula a divo Nicolao

Ad paucosautem dies, cum ipse more solito de dieintraxetoratorium,quaedam stellaquasimotu progressivo ibat ante eum usque ad altare praedictum et cum hoc quotidianis diebus aecideret, intellexit in spiritu, quod hfec stella illius, quam
;

in

nocte

viderat,

eadem nocte peracta probantur.

Torellio Sant-Martinus,

Dissonat

contineret.

Cum

expressiva veritatis aliquid igitur die aliooratorium rursus

tamen a
prodifjia

dum

niemorata
ea

intraret, stella, ut prius antecedebat

eum;

at

non anno 1310, scd 1325

adscribit. Ali

Vir sanctus reverentia etaliquali oratione ante

bericius in Vita Sancti parte II, cap,

ad

meinoratum altare

1310 pariter rcfert quidem, sedlaudatum monuinentum pro miraculis anno 1325 /actis
recitat,

annum

facta, in longura perambulans oratorium, stellara ultra non videbat; scd cum ad altare ibat, mox stella Miper eum locum

ideoque, nisi error irrcpserit, censuisse

videtur, prcedicta prodigia postertori

fuisse.

anno

iterata

apparebat; et cum Iioc per plures annos ante suura obituin ei accideret, ipse rara auam, sed
Dei gloriam
gratias egit Deo,

Ceterum quamvis Torellius prccter canoProcessum iaudet omnes Vitce scriptores, nihil tamen simile apud Petrum de Monte Rubiano, aut Jordanum de Saxonia reperio : forsitan quia post scriptam ab illo Vitam conlinizationis

cum omni liurailitate lvrognnsrens, bonorum omnium Largitori.

iti

gere

hic

vero

in

Tractatu,

quem

dcsiderari

Mirabile
sidus.

diximus, ea ipsa potuit consignasse. 5 Porro proeter concessa in miserorutn solamen

miracula, quce Sanctorum lium anhnis solent accendere, accursum populi haud dubie multutn auxit mirabilis iila stclla,
venerationcin in fide-

8 Cumque tempus suse migrationis instaret, Fratres in omni charitate rogavit, ut in eo loco eum sepeiirent, et inde quocumque adveniente tempore nullatenus removerent. Conveniens quippe erat ubi spiritus Viri Dei tempore orationis

die cmor-

Uiati iltustrat.

mari

ad excessus theoricos, teste stella, sublicoiisueverat, ibi corpus in meritorum

suorum jugem memoriam remaneret. Ad evidentiorem autem divinae Pietatis manifestatio-

quatn, ut Sancto olhn inter vivos degcntt crebro

prcefuxisse

nem

factuni

est,

ut

post

rjus ohitiim multis

demortui tumidum ipso, quo obierat dk, mirabili saneprodigio illustrare quotannis soluisse, tradit biographus et post hunc Jordanus de Saxonia. Prioris verba dcdhutts in Vita num. 30 et sequentibus ; posterior lib. II, cap. xvn hcec habet : Sic etiam per omnia prse,

ita

annis seraper in die transitus

infinita

sui, in qua gens ad suum venerabile corpus pro sanitatia remedio expectando confluebat, etnonante, nec postea, ab omnibus hominibus perspirrtv volcntibus recte supra suum tumulum. quasi se non

movens
culis,

videbatur; ut daret intelligi, quod

et

paratus {ad orationem) fuit ille eximiaesanctitatis vir, B. Nicolaus de Tolentino, in cujus devotai orationis et theoricse contemplalionis signum

B. Nicolaus non solum in terris fulgebat mirased

in ccelis

praemiis jucundabatur

aeternis. IIoc,

inquam,

stei/ce

prodigium concep-

quaedam

stella prsefulgida,

cum ad locum

ora-

tionis iret,

eum

saepius

antecessit.

Cum enim

tam de Viri sanctitate existimationem procul dubio multum auxit, j/itsemsquc mortalcs ad Sancti
tu/nufttm attraxit. Af quot annis srella ista recurrerit,

quadam nocte Vir Dei

in cella sua,

diu in oratione perstitisset

aliquantulum obdormivit; et ecce in somnisapparuit sidusclarissimuin, quantitate pennaximum, motu velocissimum situ non altum, sed quasi prope terram ad staturam iio,

tamen cum
desiisse,

nec hiugraphus ncc Jordanusedicit : verumutriust/uc luqucndi ntodus satis itisiverisimile est,

nuet, illam eo,

quo scribebant, tcmporc appareve anno 1320, quo horum

\nwi riirttn
aigesimo ah
obitu canonizatio

minis incedens.
<litod

Sancto

viventi stspe
prceluxeratj

quod hujusmodi sidus 6 Videbatur autem novissimum ex Castro S.-Angeli, unde idem haberet initiura Sanctus traxerat originem vero progrediens Tolentinum, ante altare motu quod tunc erat versus post chorum oratorii claustrum, ubi ipseconsueverat frequentiuscelebrare de inane, et in die frequentius et de nocte
, , ,

prior scripsit, jatn cessasse. Quattta vcro fucrit iniraculorum magnitudo

'.)

ac frequentitt, colligcre
circiter post

lh:et

ex

eo,

quod vigesimo
scilicet

Sancti obitum anno, Christi

1325, Juttnttc

XXII

tmtatur

Ecclesim prasidente,

decodem

inter Sanctos referendo,

ssrio fuerit agitaturn,

Laufrecoeatumicus Itegularia S. Augustini ac monasterii s. Satumini ToloAtttefius tlc

Quippe

interdum persistere
;

in oratione, stabilitatem
rei

lia-

Sani abbus,
chu/!

postmodum

Castrensis in (hcitania

beret et terminura ad cujus

tes

spectaculum genhoc signo

episcopus, co vtrro tempore, ut videtur,jam

diversarum provinciarum etlinguarum (utei

videbatur) convenerunt.

Cumque de

MarAnconitanm Rector, unacwn magistratibus cjusdem Marchue civitatum ,aput/ Joauncm XX 1 1.

Avenione

GLORIA POSTHUMA
AUCTORE

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
nem veritatis; praedictorum rectoris, civitatum, castrorum et iocorum supplicationibus inclinati, discretioni vestne, de qua plenam in Domino fiduciam geriraus, per Apostolicascriptamandamus, quatenus vos, vel duo vestrum, in loco seu locis, de quibus expedire videritis, de vita et
conversatione atque miraculis praedicti Nicolai ac de circumstantiis omnibus negotium hujusmodi contingentibus, juxta formam, quam vobis

S.

Avenione residentem, institit, w/Nicolai vitam ac miracvla examinari juberet, eumque Sanctorum catalogo adscribcre dignaretur; quibus Pontifex
benigne annuens,
ct
tri

eam provinciam

Senogalliensi

Ccesenati cpiscopts, ac abhati monasteriiS. Pe-

Perusini imposuit, Ita discimusex Bulla ejus-

dem Joannis XXU, quam Innocentii VI insertam Brevi Laurentius Empoli in Bullario Ordinis Eremitarum S. Augustini recitat, ex quo eam
Bitlla,

gua

huc transferimus. 10 Joannes Episcopus, Servus Servorum Dei.

VenerabilibusfratribusSenogalliensietCaesenati episcopis, ac dilecto filio abbati monasterii S. Petri

sub Bulla nostra mittimus interclusam, inquiratis diligentius veritatera et quae super iis invene;

Joannes XXII
episcopos Seiwjalliensetn

ritis,

in

scriptis

redacta fideliter sub

sigillis

vestris per viros idoneos ad

Sedem Apostolicam
dili-

Perusini salutem et Apostolicam benedictionem. Pater luminum et misericordiarum, et

destinctis, ut per inquisitionem vestram

totius consolationis Deus, qui

secundum multi-

genter instructi in hujusmodi negotio, ad laudem divini Nominis et honorem, firmamentum Catholica^ Fidei et consolationera fidelium populo-

tudinem miserationum suarum Ecclesiam suam fcetu novae prolis amplificat, etpernovella Sanctorum miracula animas peccatorum illuminat, fidelium corda roborat, et accendit zelum ad aeternae lucispraemium animarum, multam nobis et merito confert materiam gaudiorum, magnaque gratiarum et laudum impendenda sibi jugiter nobis debita cumulat, veridicas nostrae Fidei

rum

(dirigente

Domino actus

nostros) securius

procedere valeamus.

Datum Avenione, decimo

dum

per ostensiones

fundamenta confirmat,

ad altiora spem fidelium erigit, ad virtutum amorem per Sanctorum exempla nos provocat,

etviam, per quam itur ad patriam, evidenter ostendit; ut per haec aeterni spe praemii, malignitate superata, virtute
vitia, et
(illo,

cum

felici

terrenapessumdemus commercio pro caducis seculi

qui Potens est, opitulante) nobis acquiraaeterna.

Calendas Junii, Pontificatus nostri anno nono. 13 Hucmque Joannes XXII ; cetera, quce ibi- Laudati episdem subduntur, vcrba sunt Innocentii VI, quibus copianno 1326 fidem facit apographum hoc suo autographo omnhnode esse conforme, ideoque ejusdem cum illo auctoritatis Ceterum cum laudatus JoannesXXII diel Augustian.no 1316 crcatussit Pon- E tifex, Bullamque, quam recitavimus, Pontificatus sui anno 9, decimo Calendas Junii consignaverit, manifcstum fit eam anno 1325 datam fuisse adeoque eo anno, qui a Nicolai obitu erat circiter vigesimus, canonizationem ipsius tentatam fuisse. Porro hanc Joannis Bullam Frater Petrus de
,
.

mus
et

Castello Provincialis
dilecti
filii

Gammatmet

11

Nuper siquidem ex parte

Amelii

Frater

Marchue Anconitance, et Simon de Monticido Prior Tolentini ad

sem,

abba-

abbatis monasterii S. Saturnini Tolosani rectoris,

et

tern S. Vetri

quam plurimarum

civitatum, castrorum et

Perusini

locorum insignium Marchiae Anconitanae fuit expositum coram Nobis et fratribus nostris,
etiam

et Thomam Casenatensem episcopos detulerunt, qui post initum de more examen, quce de Sancti gestis ac miraculis

Federicum Senogalliensem

collivere potuerant,

ad laudatum Pontificem, ut
cwarunt.

cum

frequenti instantia et pluries repetita,

jussi fuerant, transmittenda

quod recolendae memoriae Nicolaus de Tolentino, Ordinis Eremitarum S. Augustini, Camerinensis dioecesis, diutius in eodem Ordine laudabiliter conversatus, sanctitatis nitore,
vixit, emicuit, vita et

14 Ita coyistat cx Bulla Innocentii VI, data ad Pontiflcern anno 1357, infra recitanda, ex qua queedam huc transmittunt
spectantia accipe.

Cum

dixisset,

a Joanne XXII

Processum,

dum

mandatum fuissc
senatensi,

episcopis Senogalliensi ac Cte-

conversatione respleriduit, ac magnis et multis, tam ante quam post ejus

obitum, in resuscitatione videlicet mortuorum, et diversorum curatione morborum, effugatione

et abbati S. Petri Perrusini, ut in Nicolai vitam miraculaque inquirerent, ita prosequitur ; Dictique postmodum duntaxat episcopi,

sicut fide

dasmonum, illuminando etiam

suni praebendo, et aliis

caecos et libe-

dignorum relatione percepimus, juxta ipsarum litterarum tenorem et directam eis

praedictara de praemissis diligentius inquirentes, et repertam per inquisitionem hu,

rando captivos, surdis auditum et claudis gres-

formam

quam

pluribus diversis

et variis miraculis coruscavit.

ipsorum
missa,
si

fuit

Quare pro parte Nobis humiliter supplicatura, ut de

jusmodi super dicto negotio ad Sedem Apostolicam sub eorum sigillis fideliter reraittentes, illa
fecerunt per idoneum

ipsius Nicolai vita et miraculis inquisitione prae-

invenireraus praedicta veritate fulciri, Sanctorum catalogo adseriberemus, eumdemque

nuntium Praedecessori praefato,suisqueFratribus S. R. E. Cardinalibus,

faceremus solemniter per universas orbis ecclesias venerari.

qui tunc erant, die videlicet quinta raensis Decembris, anno Domini millesimo trecentesimo vigesimo sexto, in consistorio praesentari; idera-

inSanctivitam
et

12 Licet

miramla
.

trum

ct fratrum

autem praemissa, si vera sint, nosnostrorum corda multa jucun-

jubet inqui-

que Prsedecessor illa nonnullis ex dictis Cardinalibus examinanda et sibi postmodum referenda
commisit, quorum examinatio et relatio dicto
Praedecessori et singulis
aliis

nrc

ditatereficiantetlabiorum vitulum Altissiraoiraraolemus, qui bases columnarum nostrae fidei

Cardinalibus, qui

linidavitsuprafirmarapetraniiattendentestamen hujusniodi negotium tam sublime tamarduuminscrutabile fore mortalibus et profunde ipsorum sensibusabdituin,cura nullus carne circunidatus

arcana possit scrutari coelestia, et vix queamus absque labore et quandoque defectu veridice investigare terrena; et propter hoc Romana Ecdesia in tanto negotio consueverit cum exacta

tunc erant, tradita et etiam assignata. 15 Exstare istum Processum apud PP. Au~ gustinianos Senenses, scribit laudatus Gandolfus his verbis : Asservatur in eadem nostra bibliotheca Senensi tomus magnus Ms. fol. regali, in

qui Senis
servaridicitur:

quo continetur Processus efformatus ab episcopis Federico Senogalliensi et

Thoma

Caesenna-

tensi, Apostolicae Sedis deputatis et

;

multaque maturitate procedere ;considerantes etiam, quod vos taraquam vicini loco, habere poteritis de praemissis plenam certitudidiligentia

commissariis nempe mandante Joanne XXII, ut ex Bulla in ipso et in Bullario Ordinis inserta, anno 1325
data
:

verum

is

ad mamis

nostras

non pervenit;
nisi

DIE DECIMA SKPTKMHKIS.

nisi forte

prcevio
sit,

num.

Ms. Sene/tse, de quo in Commentario 8 et 9 eg/mus, pars Protcss"*

/bidem num.
10
suspicati

quemadmodum

sumus.
ratio tlilatir

gustini,unde huc transcripsi. fnnocentiua Episcopus, servus servorum Dei, Venerabili fratri ^Egidio episcopo Sabinensi Apostolicae Sedis legato salutem et Apostolicam benedictionem.
,

A.UCTORE
C.
5.

canonizationis.

caruerint,

Cur vero optato successu pii conatus tum habemus ex laudata Innocentii Bulla, inquasubdil: Cum autem sicut exhibita nobis
16

Quae ad divini nominis laudem ac aplendorem

Catholicae fldei,
el

consolationem

fideliura

popu-

nuper pro parte dileetorum filiorum, Prioris generalis et

lorum per Sedem Apostolicam sunt Laudabiliter inchoata, libentcr n stiidiuse pmsequimar, etad

Fratrum

praedicti Ordinis petitio con-

consummationem

illorum,

quantum possumue,

tinebat, iicet per inquisitionem,

examinationem

diligfiitom npcrain adhibemus.

l! Dudum siquidem pro parte rectoris, qui '"nvnizationu tunc erat, et quamplurimarum eivitatum, cas- mblnnocenfto V7 resumitrorum et locorum insignium Marchiaa Anco-

et relationem pneinissas, etalia, qmc superdicto negotio acta tunc temporis exstiterunt, de sanctitate conversationis et vitse, ac miraculis ipsius

tur,

Nicolai plene

ac

evidenter

appareat; tamen

nitanaa exposito

propter occupationes multiphces dictse Sedis et

causas alias praefatum negotium juxta morem,

Papae XXII praedecessori nostro, quod recolendae memoriae Nicolaus de Tolentino Ordinis Eremitarura
fel.
,

rec.

Joanni

quem
nius
sic

in talibus

Romana
etc.

servat Ecclesia, non

S. Augustini, Camerinensis dioecesis, diutius in

potuerit

expediri

ClariuS loquitur

Euge-

eodem Ordine
tatis
,

laudabiliter conversatus,

sancti-

IV

in Bulla canonizationis infra rec/tanda,

:

Itaque hujus beati Viri, quando vita est functus, fama summaque ad euin popuinquiens

conversatione splenduerat, ac magnis et multistam ante quam post ejus obitura, in resuscitatione
vitae

durn

vixit,

nitore micuerat,

lorum devotione crescentibus, felicis recordationis Joannes Papa XXII, Pradecessor noster, Avenione cum ejus curia prsesidens, cum Eratribussuis ccepit de ejus canonizatione tractare,

videlicet

mortuorum

diversorum

morliurtim,

ciVugatiune daunonura.

curatione illuminansurdis

do etiam caecos et liberando oaptivos,

quam

nisi ejus obitus et

horrenda supervenis-

auditum et claudis gressum praebendo, et aliis quamphiribus diversis et variis miraculis coruscarat,

K
atJ us

sent schismata, proculdubioconsummasset. Hcec ipsi, Ludovici Bavari tyrannidem, et Petri de

Corbario, qui hujus ope sub Nicolai V nomine Pontificatum /'/waserat, ue/arium schisma, ac de-

20 Dictoque Praedecessori pro dictorum expo-

" u "

nentium parte humiliter supplicato, ut de

sius Nicolai vita et miraculis inquisitione

ip-

prae-

obitum, qui in nique Joannis 1334 incid/t, allegantcs.

XXU

annum

Ckr/sti

missa,

si

praedicta invenirentur veritate fulciri,

adscribi,

eumdem Nicolaum catalogoSanctorum

ecclesias
;

euraque faceret solemniter per universas orbis

venerari idem Prsedecessor dedit Senogaliensi et Caesenati episcopis ac abbati monasterii S. Petri Perusini, qui tunc erant, per

II

Canonizatio iterum tentata

;

suas litteras in mandatis

ut

[psi

vel

duo

eo-

rum,

in

loco

seu

locis,

de

quibus

expedire

sub Innocentio VI PP.

conatu
irrito.

sed

viderent, de vita et conversatione atque niira-

de circumstantiis omnibus negotium hujusmodi contingentibus inquirerent juxta formam eis per dictum Prajdecessorem sub Apostolica Bulla transmissani, diligenter
culis dicti Nicolai ei
veritatetn., et quee

super

iis

invenirent, in scrip-

Aucto Nicolai cuUu.

Quamquam ob rationes supraallatas Nicolaus

Sanctorum albo a Joanne XXII adscriptus non fuerit, v/detur tamen publicus ejusdem cultus a Sede Apostolica jam tum pevm/ssus fuisse : imo Lucas Castcllinus in Tractatu de certitudine gloricc Sanctorum canonizatori/m cap. n, puncto 58, ex Hieronymo Romano lib. IV de I(epublica Christiana refert, eumjam centum annis ante canonizationem, quce anno 1446 peracta est,
beatificatum
illo

sigillis per viros ad Apostolicara Sedem dcstinarent prout in ejusdem Praedecessoris litteris plenius
tis

redacta tideliter sub eorum

idoneos

continetur.

sicut tide

postmodum duntaxat episcopi dignorum relatione percepimus, juxta ipsarura litterarura tenorem et directam eis
21 Dictique
,

tid

Eminent. /KguZium

CariUivm r

formain prcedictam, de prsemissis diligentius inquirentes, et repertam per inquisitionem liujusmodi super dicto negotio ad Sedem Apostolicam

juisse,

festumque cum Officio de

agi soluisse. Certe constat hoc ipso seculo xiv erecta ipsi fuisse altaria ac sacella, indulgentias

a summis Pont/fic/bus ad ipsius honorem cortcessas, fcstumque de eo diem quotannis celebra-

tum
miraculis

fu/sse,

quemadmodum

suis locis infra osten-

sub eorum sigillis fideliter remittentes, illa fecerunt per idoneum nuntium Prasdecessori prsefatosuisque IVatribus S. H. E. Cardinalibus, qui tunc erant, die videlicet quinta raensis Decembris, anno Domini millesimo trecentesirao vige-

demus.
et

simo sexto
novis
indies

in consistorio praasentari,
illa

idemque

18 Interea Nicolaus

miracutis

increbescenti-

mag/s magisque inclaresccbat ; quibus Patribus

ntzationis

bus, cuusa

Auguslinianis injecta rnens cst intermissam canocausam resumendi. Itaque Inno-

nonnullisexdictiaCardinalibus examinanda et sibi postmodum referenda commisii quorum exarainatioet relatio dicto PraePreadecessor
;

ihtiTssnn

i'l

singulis aliis ('ardinalibus, qui tunc

cent/o VI, qui universce Christi Ecclcsice tum prceerat, supplicanmt, utmiracula, quccpostpri-

erant, tradita et etiam assignata.

mum
daret.

processum increbucrant, examinari

man-

Annuit Innocentius, Bullaque anno 1357 data eorumdem examen Eminentissimo Cardinali MgidioCanllio, Sabinensi episcopo, suoque per Italiam legato curandum imposuit. Exstat ea Bulla in Bullar/o Ord/nis Eremitantm S. Au-

22 Cuni autem , sicut exhibita nuper nobis SediiApostaiica ll v """< pro parte dilectorum filiorura Prioris generalis recensehtt petitio continebat, et Fratrum praadicti Ordinia licet per inquisitionera, exaininationem et rei

lationem praemissas et alia, quae super dicto negotio acta tunc temporis exstiterunt, de sanctitate conversationis et vita; ac miraculis ipsius Nicolai

; : ;

670

GLORIA POSTHUMA
evidenter appereat
;

S.

iNICOLAI TOLENTINATIS

kUCTORS

Nieolai plene ac

tamen

rarum tenor praadictus,

rei seu facti

sic insertus,

omnimodam

S.

propter occupationes multiplices dictas Sedis et causas alias praefatum negotium juxta morem, qiiem in fcalibus Romana servat Ecclesia, non

potuerat expediri

et

interim ipse misericor-

certitudinem faciat, Apostolica auctoritate decernimus, ut illud idem robur, eamque vim, eumdemque vigorem dictus tenor per omnia habeat, quem haberent originales littera?
supradictaa, et

'

forte virlutes forte

diarum Pater a dicto tempore remissionis et praesentationis pnemissorum in ipso Nicolao virtutis *sive opera manifestatis* quam plurima
propter ipsius Nicolai merita miracula fuerit operatus, et continuo operetur fuit nobis pro
;

adhibeatur,

eadem prorsus eidem tenori fides quandocumque et ubicumque, sive

in judicio vel alibi fuerit exhibitus vel ostensus

'

mani-

Irst.itiunts

dem

ut eisdem stetur firmiter in omnibus, sicut eisoriginalibus staretur litteris, si forent exhivel ostensae. Nulli igitur etc.

parte ipsorum Prioris et Fratrumhumilitersupplicatum, ut ad pleniorem indaginem veritatis

bitas,

Datum apud
:

propensam celebrem ipsius Nirnemoriam, dedietis miraculis posttempus praedictura ob ipsius merita, ut praemittitur,
et clarificandum
colai
factis diligenter inquiri
lica

Villam novam Avenionensis dicecesis, quarto Idus Julii, Pontificatus nostri anno octavo id
est Christi 1360.

de benignitate Apostovir-

fuerit, plane

26 Quantum tum temporis ea causa promota ignoro, ipseque Torettius ignorare

speetantia.

mandaremus.

sed successu
'"'"

23 Nos igitur attendentes, quod quanto

clarius

tutum Iumina perspicacius inspectantur, tanto elucescunt, quantoque magis teruntur aromata, tanto fortius redolescunt, hujusmodi
supplicationibus inclinati, fraternitati tuae per Apostolica scripta mandamus , quatenus de

se fatetitr; asserit tamen constare sibi, varia instrumenta eo spectantiatumconfecta fuisse : quce tamen hcec fuerint, nec ipse cdicit, nec alibipotui reperire ; ideoque mihi verisimilius apparet, aut

parum aut nihil tum effectum men Pontifice re vera actum

fuisse.

Sub

co ta-

fuisse de Nicolao

hujusmodi miraculis, quas a preemissae praesentationis tempore divina Clementia ob ipsius Nicolai merita operataexstitit,utprsefertur, per te vel per alios ad prsemissa idoneos, in locis, ubi expedire videris, juxta formam, quam sub Bulla nostra tibi mittimus interclusam, inquiras
diligentius veritatem
,

inter Sanctos referendo, etiam habemus ex Bulla Sixti V, anno 1585 pro restituenda Sancti festU vitate edita;in ea enim sic loquitur Pontifex

Hunc

itaque miraculorum signis, in quo inex-

et quse super iis,

in-

hausta Dei benignitas in vita ac post mortem operari voluit, adducti felicis recordationis Joanhes XXII et Innocentius VI primo in numerum Sanctorum referre concurrerunt ctc.

veneris, fideliter in scriptis redacta, nobis sub

Ceterum verisimile
in

est,

Innocentii mortem, pios

tuo sigillo

cumtuarum

qum

literarum,

harum seriem
;

annum

1362

incidit,

conatus

irritos

continentium, testimonio intimare procures ut in dicto negotio, favente Deo , certius agi
valeat
et

fecisse.

procedi.

Datum Avenioni Idibus

anno quinto
;

Aprilis, Pontificatus nostri

idest

Christi 1357.

Mia ad
dnm

eam-

24 Quid porro hac in parte prcesttterit lau~ datus Eminentissimus Carittius, non reperi ; nec quisquam, quod sciam, confeeti ab eo Processus mcminit.
Torellius

III.

Cultus ante canonizatio

ipsi
et

ad annum

Christi 1359

nem

exhibitus;
altaria
:

erecta

cxistimat co rinno in Ordinis sni eomitiis Patavii celebratis, in quibus R. P. Generalis totius Ordinis Magister elcctus est, inter varia decreta unum dc urr/cnda S. Nicolai canonizatione editum fuisse,

num. 3

ct ser/r/.

sacella

insignes

Matthmts Asarfanus

indulgentise a Bonifacio IX

PP. concessee in ipsius

festo,

eumr/uc

fmem authcntieum

Bullce Joan-

nis

XXIIapographumperAugustinumdeBrisaco,

etdie Dominica infra Octa-

generalem Ordinis procuratorem, ex Pontificio Registro dcscribendum, ab Innocentio VI flagitatum concessumque esse. Jta ipse non improbaquia in liullario Ordinis apud laudati Innocentii Bulla, anno Pontifieatus ipsius octavo data, qua memoratce Joannis XXII Bullcc authenticum apographum
censuit,
bilitcr

vam.

Empoli

exstat

Erepto e vivis Jnnocentio

gorius

VI,

Urbanus

V, Gre-

Eodem, quo
obiit, secido

XI ac

denique Urbanus VI successere

Patribus Augustinianisconcedit; estqueea,

subjicimus.
causam

quam

sub quo ultimo deplorandum schisma, quod in Martini V Pontificatu tandem exstinctum est, Ec-

clesiamDeimiserandum
,

in

25 Innocentius Episcopus
Dei.

modum afflixit;qnare

servus servorum

Ad perpetuam rei memoriam. Tenorem quarumdani litterarum fel. rec. Joannis Papse
vigesimi secundi, praedecessorisnostri, in Regisfcro ipsius praedecessoris nostri repertum, ad
dilecti
filii

quod dudum inchoata canonizationis causa tam luctuosis temporibus veluti sopita permanserit. Increbuerunt tamen mtenmNicolai
nil
est,

mirum

miracula,

et

veneratzo, ita

Augustini de Brisaco, Ordinis Fra-

cum miraculis populi erga ipsum utjam Beati Sanctique titulo, nou

modo a

Eremitarum S. A.ugustini professoris, et eorumdem Fratrum et Ordinja generalis procufcrum

ratoris, asserentis, se dicto tenore pro ipso

dine indigere

supplicationis

instantiam

Orde

vulgo, sed etiam a summis Pontificibus honoraretur, ac publico cultu gauderet. Nolo equidem singula hujus rei indicia hic congerere, quo? variis Glorice posthumce locis colligere est

Registro ipso de verbo ad verbum transcribi, et praesentibus aimotari fecimus.quitalis est. Tum
sequitttr, llu/la

pra?cipua tamen hoc exponam, ut liqueat, Nicolaum nostrum, priusquam ab Eugenio IVinter

Joannis XXII,

quam a num.

10

supra recitavimus. Deinde /nnocentius in hunc modum prosequitur: Ceterum utearumdem litte-

Sanctos referretur, publicis omnium votis, altaribus ac sacellis celebratum fuisse.

28 Ac
vel

primo t/uidem jam ab anno 1338 proxime subsecuto erectum ipsius nomini sacellum

ipsi sacella

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

cellum

071

Ancomv in Pirrno /uisse, ostendit Torelannum C/irisfi Immk, produrcns instrumentum quoddam anno 1330 n Fratre Jaeobo de Ancona, t/ui conventui Anconitano tum prceerat, ad reimemoriam confecto, cj: quo fooec transcribo:
lius ftd

ma
32

Venetiarum

ecclesia S.

civitas in festo Ascensionis in Marci a Sede aabet eadem. Inducentes Christicolaa tam in consiliie,

c. s.

wttfato
cmcessrj!

quam

inconfes3ionibus,exhortationibus,quoad
el

Ad laudem

accessum et peregrinationem ad ecclesiam

Toientino,

et

reverentiam omnipotentis Dei,

conventum B. Nicolaide

Buperins

suseque Matris gloriosae Virginis Mariae, beati Augustini et Nicolai confessorum, et omnium

expressam,

in die depositionis ejusdem, quse celcbris est die 10 mensis Septembris vnh-n;

Sanctorum et Sanctarum ejus, et ad perpetuam rei memoriam. Universus populus civitatis Anconae dedicavit et fundavit hanc ecclesiam Fratrum Eremitarum Ordinis S. Augustini de Ancona, nomine et vocabulo S. Mariae populi.et
capellam inferiorem subtus dictam ecclesiam, nomine et*vocabulo B. Nicolai de Tolentino et sanctae Requiei pro statu pacifico et tranquillo Anconse civitatis et populi. 29 Post hcec reccnscntur nomina eorum, qui

tes,
o

quod Priores provinciales

ii

ruin pr<>

vinciis,

singulique Priores sibi subditos moneant, cseterosque Fratres ad consimilia pera-

gendum:

addentes, quod ad minus Fratribus quatuor de eorum provinciis, ad conventum ssepe dictum progredi volentilms, Provinciales eorum licentiam debeant impertiri, nisi casus
obsisteret retractivus.
STPOl

et

altaria

primos lapides in fundamenta miserunt, ac denique subditur: Anno a Nativitate ejusdem Dei et

35 Ex hoc capituli fferbipolensis, quodJosephus Pamphilus in Chrouiro rodri/t anno 1391 celebratum niamnotat, decerto constat, insignes
indulyeniias in die festaS. Nicolai visitanti&us ipsis ecclesiam Tolmtini a Honifacio ronrrssas
esse
:

Ihrrertr

rorrigitur.

Domini
dicti
;

nostri Jesu Christi 1339, Indictione vi,

die 9 mensis Novembris, tempore

Domini Bene-

verum vehementer hallucinatus estBerrera,

,

Papae XII, in Dedicatione basilicae Salvatoris in cujus rei testimonium F. Jacobus de Ancona Prior dicti loci et Ordinis prsesentes
litteras fieri fecit et sigillis prsedictorum

omnium

(scilicetcjuifitndamentissotcmnitcrjaeirndisabstiterant) prsemuniri Laudatprwtcrea hujus erctesue

.

cum oliis quas alitjitot tinnis post idem Pontifcx eidrm. ecclesim largitUS rst, confundens, imlulgentiam Portiuncula nuncupaoit. Erroris causa fuit male inteltectus Pontificatus annus, quem, cum in Suilamoa recensendaWnodurn hascc
taretur, ipse facili

cyfrarum
est,

11 et

2 lapsu secun-

fundationis dcdicationisqae

monumcntum mar-

dum
1391
Itanc

interpretatus
retulit,

ideogue ad

annum
itta

Christi dirrr-

morece tabuiw inscriptum ; in quo annus 1338 cum eadem Indictione, dicquc ac mense signatur.
erecta, festumr/ue ejus cele-

qui ml 1400 erat rcmittrndus. porro

ostendit
Torrliius

indulgcntiarum conccssioncm ab
esse,

bmtum

30 Pisis quoque ac forte etiam alibi ercctum ipsi fuisse altare, diemquc ipsius festam eodcm seculo cclebrari solitam fuisse, discimus ex Herrera in Alphabetho, ubi habet scquentia : Reperi etiam in Registris Ordinis, die8 Julii,anno 1387 hrec verba Prioris generalis de conventu Pisano loquentis Ei concessimus, ut recipere pos sit 506 libras, quas habere debet ab illis de Bondi, convertendas similiter in possessiones
:

sam
num.

ad annum

1391

4 ct 5, intcr rrtrra rrrtr obsrrrans, priorrs,

ipsi

de quibus capiiuium Herdipolense meminit,

festo ea sub forma,

qua serenissima Venetiarum civitas in festo Ajscensionis in ecclesiaS. Marci a Sede habet eadem, affUoas fuisse ; posteriores vero Dominico? primo post festum ad normam carum, qua> Portiunculaj dicuutur. Pluru Irrtor cx liuila mox subdenda intelliget.
34 Josephus Pamp/iilus
in Chronicis Ordinis
,

u
(i

pro dotibus altarium S. Nicolai de Tolentino et S. Ursula? etc. Et die 9 Junii, anno 1388:

rpisrojnis

Sit/uinus,

i/i iu

d
ii

Hinc ad festum B. Nicolaide Tolentino immediate futurum . Etdie 12 Januarii, anno 1389: Instituimus et fecimus capellanum Fr. Paulum

Eremitarum S. Augustini ad propositum nostrum sic habet : Anno U00 Bonifacius nonus Pont. Max concedit annuatim

ihiUj.

alia ntnr

1"-

eamdem indulgentiam
torum
in
,

et

remissionem pecca1'ortiuncuiaj,

ttmunes indultjcntio? a

de Tolentino lectorem oratorii sive capellae S. Nicolai de Tolentino etc. 31 Neque vero populi hcec tantum fuit eraa S. Nicolaum veneratio , scd et Bonifacius IX
k

quae est Assisii in festo

visitantibus sacellum beati Nicolai de Toleutino

Bonifacio IX

ejusdem Sancti sacellum Tolcntini ad augendurn papidi concursum, insignibus indutgentiis

,

Dominica festum ejusdem beati Nicolai immediate sequente, a primisVesperis usque ad totum diem ipsius Dominicse et vult, quod
;

donavit, teste laudato

Berrera,
;

qui loco

mox

citato his verbis prosequitur

est,

Et quod raagis

Prior monasterii S. Augustini de Tolentino cuni quinque aliis sacerdotibus, ab eo deputatis, possint per decem dies ante dictam Dominicam
fideles

Bonifacius

IX Bulla data Romae Calend.

confluentes annuatim pro dicta indulSedi Apostolicje reserval.i) absolvere

el

Martii anno secundo Pontificatus, et Christi 1391, indulgentiam Portiunculae concessit visitantibus capellam S. Nicolai (sic illum
tifex

gentia, confessionibusauditis,abomnibuscasibus
(nisi sint

Pon-

poenitentiarn salutarem eisdem injungere.

vocat)

de Tolentino in ejus
Pontificiae

festivitate.

Fit hujus

concessionis

mentio in
celebrati,

poli accipe. Licet

actis capituli Erbipolensis

anno 1391

ubi
ti

Item, ut nostrae Rehabetur ligionis fama amplius dilatetur, et in Dei po-

sic

35 Bullam ipsam ex Uuiiario Laurrntii Em- abeodem is, de cujus munere venit, ut facio sibi a suis fidelibus digne et laudabiliter serviatur, de abundantia sua) pietatis, quffl merita

Boni-

i.

Torel.

(i

pulo devotio crescat uberius, diffinimus et praesenti diffinitione monemus Provincialibus*

Provmciales
etc.

ii

Prioribus et localibus, et exhortamur in Domino, quatenus in eorum piis informationi-

<(

bus gratiam et indulgentiam moclo conventui de Tolentino in die B. Nicolai per Apostolicam Sedem concessam per sanctissimum in Christo P. et D. N. D. Bonifaciuin, divina providentia Papam IX, per seipsos subditosque suos publicent sub forma, qua serenissi-

supplicum excedit et vota, bene servientibus sibi multo majora retribuat, quaio valeant promereri nihilominus tamen desiderantes Domiiic populum reddere acceptabilem et bonorum operum sectatorem, fideles ipsos ad complacendum ei, quasi quibusdam allectivis muneribus,
;

indulgentiis videlicet et remissionibus, invita-

mus, ut exinde reddantur divina; gratia; aptiores.

30 Cupientes igitur, ut capella S. Nicolai de pro Domtnteu Tolentino, sita juxta ecclesiam S. Augustini^ infra Oetan dfn

Camerinensis

'luotaimis

672
\i

GLORIA POSTHUMA
dioecesis,

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
nondum
inter

CTORE
S.

Camerinensis

congniis honoribus fre-

SanctOS relatum, Sancti titulo ab

D
Ante canoni^otionem
Sancftis

('.

quentetur, et ut Christi Bdeles eo libentius causa

devotionis coufluant ad

eamdem, quoex hoc

ibi-

dem

donti mdestis

ratiji* uberius con--px<?rint

serefectos; de omnipotentis Dei tnisericordia, et beatorum Petri et Paulo Apostoloruin ejus

auctoritate confisi,
et

eodcm illustratum fuisse. Denic/ue quanta jam tum popuii frequentia ad cjusdem tumulum affluere soluerit, colligere licet ex facultate ab eodem Bonifacio in prmdicta Bulla Priori Tolentinati facfa,

appeu

'

confessis,

qui

in

omnibus vere posnitentibus Dominica festum ipsius

cum

quinque sacerdotes eligendi, quibusper dies undecim pcenitentiai Sacramcntum

indulgentias administraret. FJa?c de

lucraturis

S. Nicolni

imnicdiafe sequente a primis vesperis

cultu ante canonizationem Sancto publicc delato

sufficiant,

usque per totum diem ipsius Dominicae capellam ipsam devote visitaverint, annuatimillam indulremissionem peccatorurn auctoritate genli:
(..

plura per decursum sese offcrent cjusinterim

dem argumenti indicia, nem progredior.

ad

canonizatio-

Apostolica concedimus, quam visitantes ecclesiam beatse Mariae in Portiuncula, alias dictam

mm

arnpln

de Angelis, extra muros Asisinates, prima et secunda diebus mensis Augnsti annuatim auctoritate praefata quomodolibet consequuntur. 87 Et nihilominus, ut fldelesipsi in hujusmodi

absohendi
potestate

Dominica ad dictam capellam confluentes, conscicnii;c [Kiccin et

pitio)

animarum salutem (Deo

ac

pro-

uborius

consequantur,

indulgentiffi

IV Inter Sanctos refertur ab Eugenio IV PP. Bulla cano:

nujusmodi participes efflciantur, dilecto filio Priori S. Augustini de Tolentinodictse dicecesis, qui pro tempore fuerit, utipso perse et quinque
;u'

nizalionis recensetur.

sacerdotes idoneos sseculares vel Religiosos, qui, rh.im ipse Prior confessionibus omnium
,

hujusmodi per decem dies ante dictam Dominicam et per eamdem ad capellam ipsam confluentium annuatim, et eis confiteri
Christi fidelium

Ftuxerant

a Sancti obitu anni

circiter 140,

Sanctis adscribitur

volentium, confessionibus diligenter auditis, eis pro commissis, prseterquam in casibus Sedi

Apostolicm reservatis, absolutionis debitae beneficium auctoritate nostra impendere, et pceni-

cum Eugenius IV Pontifex inchoatam a Joanne XXII centum et viginti antc annis eanonizationis causam ad diu desideratum finem fandem felicitcr perduxit. Lwtissimi hujus eventus
testem habemus S. Antoninum, auctorem synchronum,quiparte III Historiarum, titulo XXII, cap. xi, 17, de Eugenio sic scribit ; Demura ad

tentiam salutarem injungere valeant, deputare possit auctoritate praedicta, tenore praesentium
miliiiililnis
linniilniii inii-

concedimus facultatem. 38 Volumus autem, quod, si alias visitantibus capellam ipsam, vel ad ejus fabricam seu conservatioucin

urbem Romanam perveniens, cum lionore et gaudio receptus est. Ibi autem existens beatura
virum NicoJaura de Tolentino, Ordinis Erentitarum, qui per plurimos annos ante obierat,

ressaj

nianus porrigentibus adjutrices vel

alias inibi pias

eleemosynas erogantibus, aut

quum rum

claruisset multis

miraculis,

quae

sunt

alias aliqua alia indulgentia in perpetuura, vel

:nl cci-tiiin tcmpus nondum elapsum, duratura, per nos concessa fuerit, hujusmodi praesentes

recitata in publico consistorio,

Eugenius Saucto-

litteraa nuiliu.s

existant roboris velmomenti.DaS.

catalogo de communi consilio et assensu Cardinalium et prselatorura adscripsit, et celebrandura ejus festum accolendum universis fidelibus tradidit.

tum Romaa apud

Pontiflcatus nostri
tus

Petrum, Calendis Martii, anno undecimo. Ececlauda-

Empolius ex Bullaoriginali, qure cum sigillo plumbeo asservatur Rnmie in archivo Ordinis

42 Tempus, quo hoec acta simt, habemus ex n dEvgenio\V Josephi Pamphili Chronico, in quo hcec lego ;

num.
inino 1401).

2,

ut

/uwmiserat.
et

39

Ex

annotato Pontificatus anno

Calendis

Cura Eugenius IV ab innumerabilibus, iisque dignissirais fide viris, sanctitatem ejus et miraculorum, nullo tempore interrupto, multitu-

Bullam hanc anno Christi 1400, /// rectehabet Pamphilus, non autem 1401, utin margine perperam annotavit Empolius, datam fuisse. Bonifacius enim initio Novembris anni L389 creatus est Pontifex eodemque mense coronatus, atque adeo annus ejus undecimusCalendis Mdrtii anno 1400 currebat, ejusdemque anni mense Novembri terminabatur. Ceterum TorelMartii, eruimus,
t

dinem ac magnitudinera cognovisset, celebrato cecumenico concilio Florentino, Armenis et Indis in fidei unitatem coeuntibus, et inter Romanam et Graacorum Ecclesiam pace demum

colaura in Sanctos retulit

tri

conventa, Romara reversus, beatum virum Ninam a templo S. Pe:

lius

adhunc annum, num. 28observat9 pradictas

indulgentias ac facultatem, in Bulla expressas, anno L679, quo scribebat, Tolentini etiam viguisse,

publica supplicatione ad ecclesiam S. Augustini procedens, Missse solemnia, magno Cardinaliura oranium et praelatorum conventu, astante etiam populo Romano, idem

cum

orani

clero

cum numeroso non tantum ex Marchia

et

lm onitana, sed

ex atiisregionibus, peregrino-

ecclesiam in Dominica, qua> Sancti festam proxime subsequitur, concursu. Binc coUigimus mdulgentias quas eapitulum Berbipolense cotnmemorat, aut revocatas, aut ad paucos tantummodo annos tumjam elapsos concessas fuisse,cum Pontifexposterioresinhac Bulla
,

rum ad pmdictam

Pontifex celebravit anno Doraini millesimo quadringentesirao quadragesimo sexto, Nonis Junii, quai fuit Pentecostes feria secunda. 43 Inter Officia propria Eremitarum S. Augustini ea festioitas

ue 5

j unit

ad

dietn 5 Junii quotannis

recolenda pnescribitur, ibidemque idem annus,

eademque mensis dies, sed quee rectius in ipsam Pentecostes diem tum incidisse dicitur, in hunc

'

modam

assignatur

Qui (Eugenius IV) Floren-

contenfffs aliot/uin irrita* esse ro/uerit.

40

Xotatu quoque

digmtm

est,

pendente canonizationis processu,

Nioolaum, a Pontifice

tino cecumenico concilio celebrato, in Urbem reversus, beati Viri gestis ac miraculis super
ter centuni

iterum

rite

atque

ordine

cognitis

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

tis

et probatis,

eumdem

673

ami0l446,

die Canonizatio S. Nicolai de Tolentino' presoyterietconfessoris, Ordinis Eremitarum. Umc dubitare nos non nnuntt quin cantmizationis soiemmtas die 5 Juniire ipsa contigerit 44 Joannes Stella relatus apud Papebrochium parte secund/z Conattis ad

Eadem

Fasfasadscripsit anno postChristum natum ^fsimoquadringentesimoquadragesimosexto, iNonjs Junn, ip S a die Pentecostes tum incurrente. Inter Auctana quoque Usuardina apud botlerium nostrum editio Lubeco-Coloniensis ad ZJunn hujus canonizationis meminit kis verbis

rum

solenmi pompa Sancto-

*"***

AI.CTORK
Unulatis Of/iriis prtescribitur
C. S.
oratio, rjua

r tuIl88et eidem piam ad I ,, n mopalnlorn orationem hujusmodi cont^tam verbis decantavit Concede, quaBeumus,
'

n, "' lim

m ^^-'quodamstudioinS uH,ormr
;

tunc usus ett

>

Pontifex

potenspeusutEcclesiatua,
meffabil providentia fessonstu,v rtntnn.,t,irar,.I
J

^m

(11

infin-

Lti
()

Nicolai con-

rum Pontifcum,

Catalogum Romano-

^en-onbus perpetuapaceacunitatela-t,t r
(

^f

ca

nimm ,,nit, lio

^P^^eritisetintercessioneeIMna!

emm
natali

habet

Obiit

pag. 119 obscurius loquitur vV autem (Eugenius) anno a

^er Dominum.

48 Porro Ecchsim pacem ac unitatem, quas

subsecute tunl s \ mentts acceptasrefert Sixtus Pontifex in Bulla S2 Januarn anno 1585 pro cehbratione Officii ejusdem ntu duplici data, in qua ita loquUur fostcujusrelationem inter nnmerum Sancto fum celeberrimum maximumque illud miracu
1 ,

lentmom sanctosretulitconfessores. Obiitautem Eugemus anno nostro wlgari 1447 annus vero
:

Domini 1446, 12 Kalendas Martii, tatis suas64, quo quidem anno B. Nicolaum de To-

sublato

omm

Ecclesice par subsmda.

schtsmate

a-Stella notatus, ducto numerandi initio a 35

Martii,
1447, ideoqne certo dici non potest duobus vohterit designare, prcesertiyn quiaposterioriBuUacanonitaHonisprimumedita

partim

inciditpartiminannum vulgarem 1446

in e

utrum

stltl ^qodEcclesiaRomana,jamperannos f5 amplms qumquaginta schismatam dissidiis ff ra-

lum

cst,

ut infra ostendemus.

Verumtamen cum ex

viter afflicta, hujus beati Viri

meritis

et inter-

solemnitatem canonizationis die ZJitpn ab Euoenio peractam fuissc, etmemorata Butla Kalendis Februarii anno 1 117
signetur,
tus est,

dictis Ih/ucat,

cessione subrtis erroribus,

summa
t9

consecuta

pacem P r*ter spem

est.

Bincetiamin
diem

E
ejusSancti meriiix
atlscribitur.

vulgari

quo anno ac mense Eugenius defuncomnino dicendum est, S. Nicolai ca-

demad
et

celebemmumeXstitit,ipsiusEugeniivotoexpetitum

Officio canonizationis 5 Junii legitur : Sed et illud

nonizationem in
tnctdisse.

annum
vitce

Christi vnlgarem

16

Miracu/a 301 probata:

45 Relationem
zatione
ipsius

Sancti nostri

',

pro canonifide
1/v

coram Eugenio IV recitatam

ded/mus supra suo titu/o Vitffi secund, ex Dominici Gandolfi, qui, ut asserit, eam ex

schismatuin turbinibus exajS.Nicolaimeritisintercessinne.eliminatis erronbus, summampraeter spem tranouillitatcm consecuta est. Etenim
gitata

qmnquagmta

successorum Pontificum oraculo firmatum' quod EccIesiaRomana, jam per annos amplius
variis

Germani

principes
et

codice bibliothcca? S. A uoustini Senensis crcerpsit, aitque prceter eam exstare in

diuturna neuttalitate inter Eugeniton

qm

Basileen-

eadem

bibliothcva

sespatres fluctuaverant, anno L440 eidem

Processum jassu Joamiis

XXII ad

episcopos

Senogalliensi et Cassenatensi olim confectmn; <<rttm tam hic, quam miracuhi, quce dictm Relationi subjici affirmat, ad manus mcas non pervencruitt vide tamen dicta num. 8 et 10 Commentariipratvii. Porro trecenta et unum
:

obedientiam ciscum Pagium

ttfici

Pon-

praistiterutit,

ui

apud Fran-

Raynaldum

in

Feltxvero V Sabattdim dux, dcrelichts ab omnibus, abdicato pseudopapatu, Nicolaum V, Eugenii

in Breviario Pontificum Annaiibus, aliosque videreestantipapa, seu Amedeus

miracu-

la,

ad quorum probationem

tmtum Pontificem
agnovit; atque
5(i

trecenti septuaginta

successorem, utieoiChristique in tmis /,,./,,,,,

|

examinati sunt, in regestis annotata, etcoram Eugenio IV in pubfico consisturio

et units testes

ita

penttus exstinctum

Basileense schisma tandem

est.

tum

proilecta fuisse,

testatus ipse

est in

Bulla

infra reccnscnda.

advocatum

narrat, consistoria/etn trecenta illa miracula

recitasse;
,

Torellius

ex fama

absquc ulla hcesitationememoriter

prodigii instar haberet \tb eo jussum esse, ut ethoctrecentisreliquis adderetur, atque ita trecenta et unum numerata fttisse. Verttm haic ex fama tantummodo u sereferri ime
^

cum Eugenius

quod

Eugenim non nisi subsequentianno, qua de causa ignoramus, ad fidelesdtrextt.Bullahmcapudvariosexstat, eodem quidem mensis die annoque Pontificatus sednon eodem Christi anno signatu. Apud Laeriium Cherubmum tom. I Bullarii, quique eum secutus
est f

vero Nicolana die 5 hmii anno 1446, ut vidimus, inter Sanctos relatussit liulum tamen canonizationis

Qttamquam

Buila canonizationis editn

fatetur.
puer submersus reviviscit

'

Justum Fontaninum

in

(;/;<<

vawmizutio-

46 Certiora apparcnt, qum ad diem 5 Junii, qua Sancti canonizatio rccolitur, in

propriis

num,notaturm. Romse apud

anno sextodecimo, Pontificatus

S.

Petrum, anno

Incarnationis Dominicse 1447, Calend. Februarii

scilicet

Officiis

Ordinis Eremitarum S. Augustini leguntur his verbis : Ceterum insigni miraculo hsecipsa celebritas nobilitata fuit : puer enim,
tubicinis

Eodem modo leget Odoricus Raynaldm tom \ X II .\itnal. Err/rs., ud unnum Christi 17, //t/f/L g
.

Eugenhi

ab M\\o ponte, prementibus fcurbis, in Tyberim dejeetus, atque inde unnatorum opera exanimis vix demum extracfilius,

cujusdam

ubisubdit: Qui (annus

16 Pontificatus Eugenii)

huncannum(I447)incidit; quocirca miror ^canonnullisscriptoribusrecentioribusaccuratissimisinsuperiorem

51
.1/

tus, patre

dum

pro eo S. Nicolao votum nuncupante, postsumma omnium admiratione revixit! Eadem habet Torellius qui hmc facta scribit,
pauio
,

annum

conjici.

Pontifcx
ut

ad

procederet,

Augustinianorum Nicolaum ibidem solemni ritu

qita in

ecclcsium

Sanctis adscriberet.
17

Orationem,

Pontifex, recitat

hac solemnitate usits est Josephus Pamphilus in ChroSeptembris Tomus III.

laurentim Empoliusin Bullario Oranno PontifidinisS. Augustini, eamdem Bullam recitansez eto I-H6. transumpto authentico auditoris cameriB, quod Romae asservatur in archivio Ordinis num. pro anno Incarnationis 17, legit 1 io. Et recte quidem: alioqtdnenimea vulgari mmo Chiisti 1448, quo Eugenius jam obierat, data fuissrt. Nam Eugenius in Bullis subsignandis annos ab
,'.

85

Incarnatione

674

GLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
Religionis diligentia, summa cum obedientia et humilitate servabat, castigando corpus, jejuniis, vigiliis, orationibusque insistebat

AUCTORB
c. s.

fncarnatione Dominisive a 25 Martii attspicatus cst, ut pluribus ostendit Papebrochius in Conatu ad( 'atalogum RomanorumPontificum iscrupulus
tmtriii.

magna

Bullis,

quem ex tribus ultimis ejusdem Pontificis quarum prima hatc est, ibidem concipit dc

suavis, pius, patiens,

devotus, gratus, humilis, obediens, benignus, constans, maturus, com-

mutato stylo postremis ejusdem vitcs annis,evanescit e.x Empolii Bullarh, ex tjito ttguef, in hac

positus virtutum quibusdam aromatibus plurimos attrahebat, adeo quod ' fidei cultor erat,

'

/ adeoquc
(U.

quoque pristinamsignandi methodum abEugenio

serrtilutu fuisse.
qui in vulfju-

ut cuncta
dolerent.

illius

verba et opera virtute

fidei re-

virtutem

rem

U47

52 Prcecedebat itaque annus noster vulgaris tribus circiter mensibus, a prima scilicet Janua-

tneUUtf

usque ad 25 Martii, annum in Romana curia tum adhiberisolitum ; ideoque, si Eugenius laudatm Bullce annum 1447 adscripsisset, ea adannum nostrumvulgarem 1448 referenda esset; quoddici nequit, cum Eugenius mense Februario vulgaris 17 vivere desierit. In oppositum errorem anni
rii
i 1

57 Tribulatorum et infirmorum consolato as- beatam morttrn siduus existebat, et demum pudicus, castus, modestus, verecundus ac laetus, ad vitae vespe-

Euge gaudium Domini tui. Sic granum frumenti,cadens in terram etmortuum, uberem consurgit in spicam sic botrus in torram veniens,
divinitus audire meruit
:

serve bone, intra in

lapsus est Benricus Spondanus, Baronii

Anna-

sic culari calcatus liquoris redundat in copiam regnum ccelorum percipitur, et Sancti per fi;

lium continuator, dum annum 1440 memoratm Hnlhv subscriptum deprehendens, hanc anno nostro
vulgari 1440 illigavit,
pontiflcatus

non

advertens,

annum

16

txhibetur.

Eugenii Kalendis Februarii cum anno 1447 concurrme. Modo Bnilam vulgari ipsam, prout ea exstat apud Empolium, accipe. 53 Eugenius episcopus, servus servorum Dei, Universis Christi fidelibus prasentes litteras inspecturis salutemetApostolicam benedictionem.
Licet militans in terris Ecclesia
coelis flliali

sublimia regna vicerunt. Verum, quia de* cebat divinae magnitudinem Bonitatis, et terris ornarat praeclaris virtutibus, in quem in ccelis regnare certis testimoniis probaretur; mul-

dem

l.

ul

tis

et

enim magnisque miraculis, et dum viveret, quorum quaedam post obitum, clarum fecit
;

dignissimis probatis

testibus, onerosae

multi-

/br(sproba(a

tudinis vitandae gratia

duximus prsasentibus adlatere adeo perditus

et

E
miramla

notanda. 58 Quidam
vis
in

triumphantem

in

sinistro

et devoto veneretur affeetu, aevir-

erat, ut nec illius

tutes, laudes, prfficoniaque

Sanctorum, quantum

modo

aut pedem possetquomovere, aut quidquam ex oculo sinis;

manum

antt:

huiuana

sinit fragilitas, dignissimjsattollat titu-

tro videre

post plurimorum

medicorum

anti-

lis, devotis quoque precibus solemni ritu sacrificia laudum offerat ad decus et venerationem

civium supernorum, nihil tamen illis accrescit nova? perfectionisetglorise^neceorum persancta felicitas nostris operibus firmari poterit vel augeri
;

dota atque collyria in vanum experta, Sanctus hic latus illud Crucis signaculo tetigit, viroque qui statim e grabato surgens, benedixit ilii
;

factus est videns, et integre liberatus.

Quaedam

misericors

tamen miseratorque Dominus

quos

vero mulier triennio continuo sanguinis fluxum patiens, ad Nicolaum veniens et manum illius
preces ad

per intercessiones meritaque Sanctorum,

dignatione imperfectum
*

interris celebritate congrua veneramur, mirabili

I.

ut

providit, et

nostrum suppleri quod nostris meritis non valemus, eorum suffragiis assequamur.
54 ^Eternus itaque Deus, qui facit mirabilia
solus,

precabatur eum, ut pro illius sanitate recuperanda porrigeret Sanctus ipse illam signo Cruet haec ante cissignavit; et liberata recessit
devotissime
osculans,

Dominum
:

Nicolawn
vim-tiimwiu
>t

obitum. 59 Post obitum vero,

cum puer quidam annotemporis, quo

milliario

i't

[>st

obitum

miraouHa clar

rum

confessorem suum eximium Ficolauni de Tolentino inapprobata Religione Fratrum Eremitarum S. Augustini ab ejus pueritia educatum, puritate candidum charitate foacun;

magna

rum quatuor

in canale molendini cecidissot, et facta,

intra rotam et

aquam per spatium

;

communiter quis bene ambulans

bulasset, continuo jacuisset
riose
tus,

dum, electum ex millibus, exemplar praefulgidum, sapientia ejus infinita produxit, singularis
vitffl

amtandem laboextractus mortuus, et pro mortuo reputaemisso prius per matrem voto, quod, si
inde

suse excellentiam signis et prodigiis pro-

restitueretur vitae auxilio beati Nicolai, illum

bans, acconstantibuscrebrisque miraculismanifestans.

Laetentur itaque

coeli,

exultet terra,

jucundeturque pariter totus

qui effulsitintcmplo Dei,
in ccelo

orbis,

quando

ei,

cum

viveret, spatiosum

Joanms XXII
Sanctfsodscrfberc voluit.

prsstant hospitium coeli cives. 55 Itaque hujus beati Viri, quando vita est functus, iama summaque ad eum populorum devotione crescentibus, fel. record. Joannes

supra sanctum tumulum habitum Religionis indueret, adjuvante Sancto prsedicto, vivus apparuit. Vir insuper quidam inventus in domo sua suspensus et mortuus, precibus et voto per ejus uxorem ad B. Nicolaum emissis, factus est vivus,
et ex tunc diutius supervixit.

quam

60 Quamplurima etiain miracula tam in vita, treeenta et post ejus obitum fecit pluresque homi- unum probnta.
;

Papa XXII, praedecessor

noster,

Avenione cum

nes utriusque sexus a morte resuscitavit, ca?cos

illuminavit,
ravit, contractos et protractos

ejus curia prsasidens, cuzo Fratribus suiscoepit

\it>

Saudi

wtutrs.

de ejus canonizatione tractare quam, nisi ejus obitus et horrenda supervenissent schismata, procul dubio consummasset. 50 Beatus igitur hic Nicolaus honestis ex Castro sancti Angeli intra Firmanam dioecesim parentibus ortus, puerorum consortia vitans,
;

etab oculorum infirmitatibus libemembris et claua tremore

capitis et

dos erexit, paralyticos a

tia sanavit, et

damioniacos, captivates,

membrorum impotenmembrorum, incarceratos cum apal. allisoF

paritionibus et revelationibus liberavit, cadentes et elisos*, anaufragiisetcaptivitate person, a perditione

t.

percura-

inns

mysteria frequentabat; et ne preaclara opera Lucidsa vitsa sua^ longo latoque sermone curramus " pauca lubet referre de pluribus, ut ex his existentes in via
,

ecclesia divinaque

bonorum, et febribus, ab etbica,

ab hydropisi, a podagra, a doloribus iliorum et stumachi ac cordis, aliisque infirmitaiibus liberavit, pristinaeque sanitati restituit.

Domini Patrem glorificent, sicut decet. Sanctus equidem iste in aetate existens tenera, se sub

trecenta et

unum

miracula, ad

Qu& omnia quorum probaet

tionem examinati fuerunt trecenti septuaginta

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

et

675
AUCTOKr;
C. S.

unus

testes, in registris adnotata,

coram Nobis

postuiautibus
ftdeltbus,

Eu-

ln publico consistorio relata fuerunt. 61 His igitur et aliis miris operibus, Sancti

genius IV

hujus adstruentibus sanctitatem et ChristianGa fidei virtutem; miraculorum lingua loquente, concurrit ad Nos undiqtie populus, crevit de his

sipauca adeultum ejus spectantia hoc exposuero. Cajetanus Maria Merati m Thesauro sacrorum rituum Bartolommi Go> vanti aucto, tom. II, parte I, sect. vn, cap. xi de
ecclesiasUco Sancti Officio

ctori fore arbitror,

hm

notat

10 Ni

fama atque devotio, laudatur Dominus de

feris gratiis, salutis

deTolentino.InBreviarioVatie.vol

saluti-

Auctori gratiae referuntur.

Invaluit super his vox

communis

et celebris, et

plurimorum vox exultationis etiam praelatorum

nobis intonuit, et nostra auctoritate inquisitio-

1760 Restituitura SixtoV 1585, cum officio et daplici ntu: sed eomparatione facta cum Nicolao Mlrensi episcopo. a quo hic Nicolaus

cem,
fieri,

prodiit in lu-

(id est cujus }<< ihus

<>t

patrocinio natusest)

nem

ClemensVlIl semiduplici

fieri

super dictis obtinuit.

Primum quidem

venerabili fratri Joann-i episcopo Praenestino, et dilectisfiliisnostrisJoanni,titulisancti Laurentii

in

ritu fVstum decrevit mutavitqufl orationem.... Duplex denuo a Clemente IX. Hmc ipse, adqum aliqua notanda occurrunt.

Lucina presbytero,

et

ProsperoS. Georgii ad

Velum aureum diacono, Cardinalibus commisimus, ut veritatein praBmissorum et de miraculorum continuatione inquirerent diligenter
/.

eliani

quorum relatione et* continuationis miraculorum probata veritas Nos et venerabiles fratres
nostros S. R. E. Cardinalea de Sancti ejusdem vita mirabili, miraculis et meritis gloriosis instruxit.

65 Festum Nicolai, die 10 Septembris, qua celebrandum ab Eugenio IV indictum fuisse anno 1447, vidimus sttpra n 62 atque adeo ab ilio tempore per xmiversam Christi Ecclesiam Officio ecclesiastico, seu proobxerat, qttotannis

cetebratur.

prio seu communi, cultus fuisse videtur. Quale istud fuerit, de quo Meroti mox meminit, non explicat; uti nec ceiatem Breviarii Vaticani, quod

'mii

Sanctum

declarut, rf
ejus festum

annuum indicit.

62 Et quia majora et plura de Sancto ipso comperimus, quam insinuata fuissent, de fratrum praefatorum consilio et assensu, plurimis ecclepnclatis adstantibus, de omnipotentis Dei beatorum Apostolorum Petri et Pauli ac nostra auctoritate confisi, eumdem bealum
sise

virtute et

incertum mihj est, nn ea Offilapsu temporis prmtermissa ftterit, prout laudatus auctor insitiuat, asserens illuda Sixto V anno 1585 restitutum fuisse. Bullam Sixti exhibet Laertius Cherubinus in Bullario
cii recitalio tile

laudat.

Non minus

Nicolaum sanctorum confessorum catalogo duxi-

tomo II, Constitutione IQinter Sixtinas;nec inuduxi eam d Sancti gloriam />/'< inserere.
lluiin, qiiu

mus adscribendum. Ideo universitatem vestram monemus et hortamur attente, per Apostolica
scripta vobis praacipiendo mandantes, quatenus

quarto Idus Septembris, quo Sanctus ipse miDominum, festura ejusdem devote et solemniter celebretis, et faciatis ab omnibus veneratione congrua celebrari, ut pia ejus intergravit ad
cessione et hic a noxiis protegi, et in futurum

00 Sixtus Episcopus,servusservorum Dei. Ad rei memoriam, Sancta Romana universalis Ecclesia, quos omnipotens Deus, sicut sol in conspectu suo fulgentes, in ccelo coronat, pio cultu et admirabili honore per anni cireuitum, die ut plurimum, quaeosad ccelestia pegna

perpetuam

Sixtus

t'P.

eorum
et

raigrare contingit, in terris voluitvenerari; uf Christi fideles gloriosa memoria incensi,

tumulum

sempiterna gaudia consequi valeatis. 63 Kt ut ad venerabile ejus sepulcrum eo

ardentius Christi fideliura confluat multitudo, et celebrius ejusdem Confessoris colatur festivitas,

operum,

exemplis inflammati, per exercitium bonorum piis etiam suffragiisadjuti, divinea M;iin

vfsitaluris in-

jestatis gloriam
ipsius beneficia

Sanctis suis agnoscere,

facilius valeant.

si

dulgentiasconfp.dit

promereri

Ad

omnibus vere poenitentibuset

devotione et reverentia
cesserint,
illic

hune itaque laudabilem Sanctorum nuraerum

B. Nicolaus Tolentinas, de cujus vita, conversatione et sancta obdormitione in Domino Tolentinates gloriantur, Regularia S. A.ugustmi Eremitarum instituta amplexus, dum tanta vitaa

confessis, qui
in

cum

eodem

festo ac-

annuatim

ipsius suffragia petituris de

omnipotentis Dei misericordia et beatorum Petri et Pauli Apostolorum ejus auctoritate conflai

septem annos et totidem quadragenas de injunctis eis pcenitentiis misericorditer relaxainus. Datum Romac apud S. Petrum, anno Incarnationis Dominiea? millesimo quadringentesimo quadragesimo sexto, Calendis Februarii, Pontificatus nostri anno decimo sexto id est vulgari anno
:

puritate et integritate contendit, utipsiusVrrj sanctitas longe lateque perdiversas mundi ra-

giones ad Indos usque Occidentales propagata diffusaque sit.

G7 Hunc itaque miraculorum signis, in quo inexhausta Dei benignitas in vita ac post mor-

Christi 1447, ut in/tio hujus ostendimus.

Cur

vero Eugenius
zationis
est.

ad hoc usque tempus hanc

distulerit,

carwni-

tem operari voluit, adducti falicis recordationis Joannes XXII et Innocentius \'I primo in numerum Sanctorum referre concurrerant et
,

Sancti Offir

rium

Bullam edere

ignolum mihi

deinde
tifices,

memoria^Kiigcniiis IV. liomani I'onpra^decessores nostri, eorumdem Sanctopi;e

rum

relationem inter

catalogo solemni ritu adscripsit. Post cujus numerum s.uiciuriim celeber-

V. Sancti Officium Ecclesiasticum vetus et novum.

rimum maximumque illud miraculum exstitit, quod Ecclesia Romana. jam per annos amplius quinquaginta schismatum dissidiis graviter afflicta,

hujus beati Viri meritis et intercessione,

sublatis erroribuSj

pacem

prsater

spem

summam
cujtis
titu

consecuta est. G8 Quare nos, qui ecclesiai Firmana, in

dicecesi
I

duphn

oppidum sancti Angeli,

ubi sanctus ipse cetebrari

jubet.

if(iiiu eccte-

Dubitari
ter

siastico

non potest, quin Nicolai jam inSanctos relati cultus non leve incrementum ceperit apud fideles, qui eum ante canonizationem ob beneficiorum multitudinem tam

stituti
Ii.

Nicolaus elt ortua, consistit, in minoribus conprafuimus, nomen et sanctitatem ipsiua

Nicolai dignis,

quantum nostra

patitur inflrpraft-

mitas, honoribus decorare volentes, bac

avide fuerant venerati.

Non tamen ingratum

le-

sentinoatraconstitutionemandamus, utejusdera
B. Nicolai

67(5

GLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
in

IOCTORE

S.

B. Nicolai, confessoria gloriosi, diesfestus quarto Idus Septembris agatur, duplicique posthac et
proprio, et ubi propria

Romanis

Italiseque oris

fieri

consueverat.

non erunt, de communi

Officio,

confessorum uon pontificum

percunctas

de publico Sancti per Ecclesiam cultu sufficiant; nam de co, qui a particularibus sive oppidis sive personis ipsi delatus est, aptius per

Emc

totiusCliristianiorbisecclesiassingulisannisperpetuis futuria temporibus celebretur, et in Calendario Romano cum duplicis festi adjectione dies inscribatur. Sicubi vero festus B. Nicolai

dccursum agemus.

supradictus ex Hdelium devotione seu consuetumajori dine, praecepto aut indulto Apostolico, consueverit observantia, ea omaliqua celebrari
triarcliis,

VI. Prodigia in

brachiorum
furto
facta
:

panino ibidem retineatur. Mandantes omnibus archiepiscopis , episcopis, caeterisque ecclesiarum praelatis intoto orbe terrarum conut faciant in suis quisque ccclesiis, provinciis, civitatibus et dioecesibus pr<esentes
stitutis,

resectione

et

corpus absconditum etiamnum latet: eadem Brachia

Tolentini honorata.

nostras litteras solemniter publicari, et ad ecclesiasticis personis secularibus, et quorumvis Ordinum Regularibus omnino observari, quamvis in ultimis Breviarii et Missalis reformationi-

bus

adnotatio

liujus

soleranitatis posita
S.

non

Venio

fuerit... Dat.

Romae apud

Petrum, anno In-

nunc ad insiqne istud sacri corporis prodiqium, quod tot aliorum initium fuit,

Prodigia resecti utnusque

brachii

carnationis Dominicse

1585, 10 Cal. Januarii,

Ik

/ioc Offlcio

Pont. nostri anno 1. 09 Ad manum mihi sunt Breviaria Romana, Sixto V vetustiora, ex quibus liquet, illum Bulla, quam rccensuimus, pristinum S. Nicolai officium tantummodo restituisse, aut majori ritu donasse,

quce cx mirabili Dei providentia successivis temporibus contiqerunt : dc prcecisis impio ausu geminis Sancti brachiis loquor, prodiqiisque, quce
ria

deinde subsecuta fuere. Exstat hitjus rei memoapud omncs passim, qui de S. Nicolai gestis ac miraculis scripserunt : nec obest, quod de ea
nihil

non autem primitus instituisse. Eorum unum anno 1522 Venetiis excusum ad diem 10 Septemac bris Officium novem Lectionum cum hymnis antiphonis propris prascribit. In codem ad 5 Junii cauonizatjo S. Nicolai de Tollentino

memo-

apud bioqraphum Petrum de Montc Ruapud Jordanum de Saxonia leqatur nam prior multis annis, antequam contiqit, suum Opusculum concinnavit; altervero VitasFratrum serias quidcm edidisse videtur, verum hic illa
biano, nihil

ratur.

Siint

et

duo

alia

Romanai

Ecclesm

Breviaria,
liis

unumanno

1479, alterum 1518, Vene-

ad

quorum utrhtsque Kalendario praevioadeamdem SeptembtisdiemfestumS.Nicoi&i, ac in posteriori prmterea ad 5 Junii etiam Canonizatio annotalur. Quod spectat ad Clementiin VIII, is ab anno Christi 1502 usque ad 1605
excusa, in

tantum prodiqia in Opusculo suo recensuit, quai instillandum ccteris virtutis amorem magis idonea reputabat, rcliqua S. Nicolai miracxda ad
distulit,

specialem Tractatum
lemus, ut

quem

pcriisse do-

num. 3 Commentarii

prcevii annotavi-

Pontificatum tenuit; at quo annomemoratum Officium ad ritum semidupUcem resiiiiiintini

duwerit,
fHird-un

itfiu

reperi.

70 Oratio, quam Meratius a C/emeute VIII mitlalam ait, ca ipsa fuissc cidetur, qua Euqcttiuin l V in canonizationis solemnitatc usum esse, ex Josepho Pamphilo num. 47 retulimus
:

hcec
et

enim

in

mox mcmorato

Breviario anni 1522,

Eremitarum S. Augustini etiamnum tft ittitur : in hujus vero locum successit ea, quce in recentioribus Breviariis Romanis prcescribitur3 de communi scilicet confcssoris non Pontificis : Adesto Doraine etc. Cetcrum ditbito, an pro Clemcnte IX, a quo Officium ad ritum duplicem elevatum scribit, Clemens X substituendus non
in Propriis
sit
;

mus. 73 In Processu quoque, quem sub JoamieXXII quo fundai' anno 1325 et sequenti confectum diximus, nihtl mento nitantur. pariter de hoc prodiqio potest memorari, quia scilicet hic illud maltis annis antecessit. At miror ultum tam memorabiiis prodiqii siientium in Bulla canonizationis ab Euqenio IV anno 1447 cdita; nisi forte Euqenius silendum duxerit, ne simul audax ac sacrilegum cujusdam laici Fratris facinus propalaret. Certe hoc Eugenii silentium mihi rem non parum suspectam redderet, ntsi
constans scriptorum cousensus,
intererat

quorum minhne

sui fratris scelus confinqere, ipsaque

hodiedum a reliquo corpore separata Tolcntini servantur, contrarium persuaderent. Et inter scriptores quidem , apud quos hujus rti memoriam reperi , vetustissimus est Ambrosius
brachia, quce
Senensis, qui testibus Herrera et Torellio, Vitam
S. Nicolai

httnr fitiin notaut Torellius

adannum

Christi

1345,
atmutwttm:

num.

23, et Bailletus in Vita.

anno 1511

Venetiis excudit

sermone

71 Patres Auqustiniani sanctum Thauntaturijtiiit sitiiut

Italico,

quam

Scipio lardinus Latine reddidit,

f/i-mina

quo/amtis festivitate cclebrant

excuditque Maceratce anno 1592. 74 Hic itaque cap.

die 5 scilicet Junii Officio duplici ipsius canonizttlionvnt

,

xxv ad propositum

sic

Santti brachia
resecta.

die 10 UfiTO

Septembris duplici se-

cimdoj

r/assis

colentes,

cum Octava ejusdem natalem rcqttam quidem Sanctum per octavam

xv
in

habet : Nulla sane ratio patitur, ut silentio transigatur insigne quoddara ejusdem sanctissimi corporis miraculum,

quod

fideli testiraonio

a plu-

celebrandi consticludincm seculo

viguisjse, tradit Torellius

Italiajam

rimis nostrse heremitana;

Religionis Fratribus
:

adanmun

Christi 1493,

num.

12,

ttfii

de comifiis co/ujreijatiouis Hispa:

usu venisse accepimus. Est autem hujusmodi Cum S. Nicolaus in ecclesia nostrse Religionis
Tholeutini, quoin loco diem

nica> habitis

creta edita fuere

hmc habet In hoc capitulo duo deprimum, ut praecipua festa

:

postremum

obierat,

humi

traditus sepulturse fuisset, evenit, ut prop-

seruphica; matris Monic;e sanctique Nicolai Tolcntinatis ritu dnplici majori agerentur; alte-

ter Ulustria, qua? indesinenter egrediebantur ex

eo indies miracula, tandem post quadraginta

rum, ut eorumdem Octava eodem

nis Baptistse, ritu celebrarentur,

quo

S.

Joan-

annorum

et paulo prolixiora curricula Fratres

quemadinodum

nostri Ueremitani

sacrum ejus corpus exhumaverint,

DIE DKCIMA SEPTEMIJRIS.

verint, illudque super terra in sacrario templi intra (lelectam. quam sacro ipsi corpori addixe-

.,-/.

rantj
sanfjuine

manantf nec
auferri pos-

sunt

arcam inclusum abdiderint, ibique inmorari ac permanere permitterent. 75 Id, quod Frater quidam heremitanus vir Theutonicus, qui coquinae operam navabat, animadvertens, ex animi devotione, atque ut Alemanniae sibi patrise esset honori, animo flrmiter statuit brachia divi Nicolai auferre eaque in patriam celeri fuga auferre, et propterea qua,

fere habent Jacobus Albericius, lu Zacconfas, aUique; quibus consonat hujus triplicts miraculi monumentum, quodqui-

78

Eadem

\UCT0BE
C.
B.

dovicus

dam

sacristim Tolentinatis templi inscriptum aiunt hiscr verbis : Sacrum furtum pius iatro exeogitat ut Ah-inanam patriam illustref, bra-

rdaUdt +t m>numeittum

'

at. illiijitra-

chia scinditsacro a corpore divi Nicolai, quadragesimosui obitu anno cruor exivit : dumque ea

rft

mundulinteamine involvit, manna ubiqae spai gitur;magno ac nucturno itincr^ dcl'; iiL:,.iiis,
l

dam

nocte clandestino per insidias ingressu sapetiit,

dum

crarium

arcamque sanctam

confregit, et

sanctissima divi Nicolai brachia ex saero ejus corpore praecidendo divulsit atque sejuuxit.

procul a Tolentino se esse credit. arte di viua deluditur, intra septa monasterii clara Luce se cernit deprehensum, audax facinus accusana

ac deplorans, veniam

sibi poscit'

benignam.Armiracu-

al. popusc.il
i

Propter quod usque adeo vehementer affluenti admirabiliter ubertate sacer sanguis celerrime ex incisis partibus emanere ccepit, ut longe uberiores sanguiuis fontes, confestim decurrentibus

genteis deauratis gemmatisque hicvasibus* pre-

usis

tiosum redditum furtum

lis

colitur, tribus

cunctis saeculis

admirandum.
Tolentini.

inde permanaverint, quam si vivo ipso S. Nicolao, vir ille Theutonicus sacra ejus ex
rivulis,

sit hoc monumentum nemo eorum tradit. Albericius, quiseculo xvn scripsit, tantum ait: Efcenovata est memoria hujus stu-

79

Quam

vetustum

viventi corpore brachia praecidisset.

per

umquam
illud

valido

Neque insuquocumque conatu sacraillis

pendi eventusin sacristia, ubi hsac verba legun

tur etc, qaibus satis insinuat,

eam

inscrtptionem

rium

cum

sacris

reliquiis egredi vir

nonadmodum antiquam

Alemannus

potuit.

B
hic sanguis

76 Mane autem facto, cseteri ejus conventus heremitani Fratres furem hunc cum sacro in

esse,ideoque ineertum estt quantam in singulis auctoritatem mereatur. At hyperbole haud dubie ustts est San-Martinus,

pluribua impertitus.

manibus patenti penitus

furto,

in loco delicti,

dum dum

in Vita

Sancti GalUca scripsit, totum oppiTolentinum odore pradicti mannm, 1/101,/

nempe in ipso deprendiderunt sacrario, intimaque animorum devotioneatque lachrymarum

fluminibussanctissimum illumsanguinem in vasa plurima solerti studio singuli collegerunt. Qui sacer exinde sanguis mira indies atque inexplicabiliter

e ccelo decidisse credidit,

perfusum

fuisse.

porro sacris

brachiis

sanguinolenta

Quid mappa,

mannaque

quam

favtuin sit, htfra diremus, postaliqua de rtliquo Sancti corporr anuota-

verinius.

cessa operari coepit, atque operatur miracula fuitque per varias portiones varie in
;

varios illustres aut dominio aut nobilitate viros munifice divisus, liberalique munere plurimi,
vel depressioris conditionis singulares homines,
aliquali ejus sanguinis portione pie donati fuere.

80 Torellius ad annum 1345, num. 16 scribxt, sacrum Nicolai corpus, utroque brachio a cubitis truncatum, nc impostcrum hujusnwdi furtis pateret,

Coiyus

deintii

absconditum

ex communi Ordinis consilio, in eodem quiin quo ante jacuerat saccilo, sed ignoto pe~ nitus loco absconditum fuisse. Addit tamen, 63

dem,

Et Venetiis intra nobilequoddam tabernaculum

in ecclesia
S.

quadam

traditione haberi,

locum illum soli totius

esse,

Stephani pars non exigua ejus

monasterii seniori cognitum

sanguinis conquiescit, et pariter Venetiis per moniales S. Andreae portio alia qu&dam possidetur, atque Cyprusinsula intracivitatemsuam,

ohitam suum
rue excidat
rere

altcri manifcstat,

qui eum ante ne oinni memo-

: sed traditionem hanc pro certa assenon audet, quamvis eam Tolentmi swpius

nomine Nicosiam, alieque sane plurima globi terrestris loca sanguinem hunc benedictum sortita fuerunt, atque apud gentes ipsas miraculis
elucens servatur.
Aliovumdehis
prodigiis

audierit.

jecit Zacconius,

Eamdem aut penitus ignoravit dum parte I Vitrn, cap.

aut

re-

c scri-

77 Ita Ambrosius Senensis , vel qui ejus Opusculum Lutine reddidit Scipio Jardiuus ; consentitque Torellius quoad substantiam, licet in quibasdam adjunctis variet. In primis de exhumato post quadraginta aut plures annos sacro corpore nihil memorans, memorata prodiyia anno post Sancti obitum quadragesimo primo , ideoque Chrisli anno 1345, affigit : Fratrem qttem Conversum vocant, non illum laicum coquince, sed sacristice ministcriis addictum fuisse scribit, ipsumgue sanguinem non a reliquis Augustinianis, sed ab ipsomet Alemanno primum ac his repletis, gossypio colduabus patinis
, ,

bit sepulti corporis locum post mortem eormn, qui iitud abscotideraut, omnino tatrre, licct euni r.vtra vetus Suncti sacellum miniinc quwrendum

moneat.
81
ter in

Hisce consona sunt,

Ms.
libello

qius Papebrochius nos-

dtuhm

tntd.

desuo

itinerc

Homano S. Nicolaj

templum
bis
:

Tolenlini describens, annotavit his ver-

Est autem templum illud tota urbe ornatissimum nam et laquearia Jiabet tota sculpta inaurataque, et sub coronide speciosa utrimque
:

sacella quinque, plastico opere elegantia, ac tria ex his una cum parte coronidis inaurata cliorum vero per novem distinctum Iatera, velut in he;

lectum esse ;
tjuine

cumque

brachio nihilominus san-

manarent, hcec mappce, quam ex alturi sumpserat, ab eodem hwoluta fuisse, in Ale-

micyclo, eleganU picturaat<|ue iuaurationespectabilem.Ad hajc egregium frontispicium, novumque in sinistra ala sacellum sub octogona cupula, octo quadratis fenestris illuminata. 1a

manniam

asportanda.

Addit, illum,
fuisse,

geret, divinitus ita

delusum

ut

dum cum

fu~ sub

dextera vero ala templi transitus est ad quadratum amplumque sacellum, in quo divi Nicolai
tis

auroram oppido defatigatus

Tolentini districtum

corpus tumulatum creditur, etsi de loco non saconstet; et praeclarum ex marmore visiturin

longe excessisse sibi videretur, in ipso co/wentu suo Tolcntini se deprchcnderit, ideoque alterius consiln ignarum ad superioris sui pedesprocidisse, veniarnque precatum esse; tumque nooo rursus miraculo, evotuta inappa, pro sunoaine

medio cu;notaphium, et ejusdem iinago religiose plurima ex fornice anathemata pendent. Cosnotaphium, cujus hic meminit Papebrochius, haud dubic illud ipsum est, quod ZaccoeolitUTj et

nius parte

Vita>,

cap. cxxvi uit u nobilissima

S.

Manna

apparuisse.

Romana

familia Melina anno 1474 in

Nicolai

memorium

078
A.UCTOKK
c. s.

GL0R1A POSTHUMA
et

S.

NIOOLAI TOLENTINATIS
enarravimus; at non minus mvrames mihi appurrnf spontanem ex iisdem brachiis sanguinis trit/ifitiws, ndeo frequcntcs, vt eximius P. Gerardus Melyn Antverpiensis &*emi AusgusHnianiPrioracsacrcB Theologim doctor in Oratiohe panegyrica, quam de S. Nicolao habuit, ediditque anno 1707, duas de viginti mtmerarit.
1)

memoriam
net
quiescere.

honorem erectum

fuisse;
in eo

more-

tamen ejusdem Saneti corpus

non

HwMt
tttWusw

pr*-

ttOSiS l!w<is

redeamus 82 Porro ut, unde degressi sumus, brachiis laudatus Torellius num. 16 de abscissis
Facta deinde ita prosequilur sermone Italico; suntduosplendidissimabrachiaexargentoinaurato, quae
in

cum inclusis sacris brachiis servantur quadam theca fereris laminis munica, granulla

iiquecincta catena, et tribus obserataclavibus,

quarum

illustrissimo
tertia

Priori conventus,

magistratui, altera nobilissimffi famili

Van suntquidem ea sanguinis copia cumpriore conferendce ; verum id habent singulare, quod etiam quarto post ejusdem mortem seculo sua sponte accidant, soleantque grave aliquod Eccleaut reipublicee Christianas malum, vel irati Numinis impendentem vindictam portendere.
sics

Mauritiaa tradita est, ob

Sanctum, tum

in

summa tum in ipsum Ordinem merita. Dum vero

accedit prdicta brachia spectanda exhibentur, solemniterque assisnin siiaclavi magistratus, unius lantum thecw, utrif.it. Zacconius cap. ci

Hb.W,

86 Sanctissimns Dominusnoster BenedictusXIV parte 1, capite xxxi, nnmeroS erudiU Operis sai, quod de servorum Dei beatificatione canonizqtione olim Cardinalis ac Beatorum
conscripsit,

sponte sua

que brachio communis, argenteis laminis exornata obductm, multisque pretiosis gemmis in memorata majori arca similimeminit, quam sacra illa brater acclusam refert. Addit ibidem, deinde vero prechiaprimum panno involuta,

interius

ac

postmodum jam Pontifex

rcco-

gnovit, de hiscesacrisanguinis effusionibus habet sequentia : Vulgatum est illud S. Nicolai de

quas illustrissima tiosis manicis induta marchionissa Camilla Malvezzi propria manu eum in finem dono miserat. Verum ex
fuisse,

cum enim anno 1345 Religiosus Tholentino incensus desiquidam Ordinis Augustiniani patriam deferendi aliquas beati derio ad suam corporis reliquias, brachia abscidisset, a venis
:

elaboratas

singulis thedicendis patebit, singula brachia in

cis

neque tunc solum copiosus sanguis erupit brachia ipsa resecta cruore mased saepe alias
;
,

argenteis, servari,

eorumque nudam carnem

atque per adaptatam thecm crystallum spectari, olim his induta fuerint, adeo manicas illas, si
jtuii

detractas esse.

ser83 Pro loco, in quo heecpretiosa pignora Tolmtinihonormitur, sacristiam assignat; favefgue in hac rantur. parte ei monumentumnum. 78 relatum. At Pape-

brochiuSt

num. 81
sacelli

citatus,

thesaurum illum sub

narunt quod fuit semper manifestum ostentum impendentis reipublicae Christianae mali, quemadmodum, enumeratis sanguinis eruptionibtis, qiice in varia tempora inciderunt, nec non malis, quibus respublica Christiana pro ea temporum varietate afflicta fuit, editis voluminibus ostenderunt ex eadem Augustiniana familia Pater Nicolaus Hieronymus Ceppius, et Pater
;

cujusdam

ara conditum ait. Ex eadem, inqurt, ala (de qua num. 81) ingressus est in aliud amplum sacellum juxta chorum, ubi ejusdem Divi brachium (imo brachia) sub ara in
cysta ferro circumdata servatur; nec facilevideri potest, eo quod clavis altera penes magis-

JSgidius Crapols, mihi, amicitia conjnnctus.

dum

viveret, singulari

87 Scriptores a Sanctissimo Domino laudatos sanguine sape

ad manum non habeo

verum hancpenuriam

manant.

nonnihil levat P. Nicolaus de Tombeur, qui in Appendice 6 ad Vitam S. Nicolai varias hujusmtxli eruptiones enarrat, quas ego ex ipso refe-

tratum

sit.

Hic

novem lampadesjugiter ardent,

et prsecipua est Sancti veneratio. Ut ha>c conciliemus, dicendum est, aui posticum aree latus

ram

quia

tamen

ea?

ibidem tantum

leviter

foresque, quibuseaclauditur, exstare insacristia,

perstringuntur, nec ipse prodigii modus nec adjuncta explicantur, satius duxi, tres alias, Hcet
reliquis

ant certe reliquias post editum Zacconii Opusculinn ex sacristia ad memoratum altare deiatas
fuisse.
uti $1 alia

tempore posteriores, quarum relationes

transmissee sunt, studioso iecfori
:

ad Majores meos
variis

exhibere, ut ex his de aiiis judicet

atfinrt ar

quid tamen
II.

hu

81
frrtis

Qnod
I

suitf/uinem,

quem ex prwZacconius
est,

temporibus portcnderint, non examinabo.

prior contigit anno
1676, et a P.

spc tantia,

brachiis

effluxisse
et

diximus,

Earum

parte

VUcb, cap, cn

cx auctor
et

eum

in ta-

hmttiriiit)

argenteo affabre facto^

t

mappam
in co

vcro

Michaele Eeckio, Ordinis S. Augustini, Assistente generali pro Provinciis utriusque Germanice, fitteris

eodem sanguine tinctam

alteri inclusa thecm ex
tallo

repertum

manna

argenm

pariter ac crys-

confectm servari, eademque, qua sacra brachiO) cysta custodiri; et ittramque hanc thecam
frsltva S. Nicnlai die in supplicationc

deferri, ac in

quotannis solemni Missa vencrathni fidelium

exponi

solere.

V mandata, ac in Belgium missa est, cujus triplex exemplar impressum habeo. 88 In nomine Christi amen. Magister Fr. Anno ltV7(i, Michael Heckius Gandavensis, S. T. doctor et die \l ivhi. professor SS. Litterarum in universitate Romana sinistrum brachiuni Pontificius, Ordinis Eremitarum S. Augustim, Assistens generalis pro provinciis Germaniae

VII. Miraculum sanguinis ex

Sancti brachiis

regnorumque Poionise, Omnibus has visuris, seu lecturis, salutem in Domino. Ut pateat per omnes provincias, de mandato Clementis X piaSuperioris et Inferioris,

Angliae et Hibernia?, etc.

crebroerum-

pentis: eruptiones
factee.

annol676

memoriac per Breve speciale mihi commissas, quam sit Deus mirabilis in Sancto suo Nicolao de Tolentino , et excelsus in operibus suis per hasnostras patentes publicam tidein facimus et testamur, quod die 17 Julii anni praesentis 1G7G una liora ante noctem cum solem,
, ,

niter ex arca
Rcseeto 6rochia

ferrea, collatis clavibus illustris-

Prodigiosa

sane stmt, qua* praicedenti de

simi

senatus urbis Tolentini et

Patrum

nostri

copioso e prcecisis post quadraginta aui forte ptures nb obitu annos Sancti brachiis profluvio

conventus ibidem, deferrentur brachia ejusdem S. Nicolai, ut per P. Josephum Mariani Lucensem.

DIE DECIMA SEPTEMBRIS. sem Vicarium ejusdem conventus, monstrarencum al a Parvula stilla, qaa apparebat adhuc turiuustnssmiispersonis, eomitiss Bonifacii extra brachmm stillare. ^nna; Crescentii, matri Quod dum mira ejnsdem comitissaa stupormagis accrevit in Joanm Baptistas comiti Bonifecii, omnibus, quod inspigermano dicientesipsum cooperculum, ctaa comitissaa, detexerunt in illo Romanis, archipresbytero cathe-X^N,l; s. in , lllIlisint01 aralis ecclesia* Uiiin(i|] Ferrariensis cum aliosibi assi-

^
1

stentesacerdote.capitaneoGanib.u-ciiVsau.-ensi,
et

^"^'-^^'n.psumincidisse^quarum una
psura vero brachiuni
ei

ams

diversis devotionis causa confluentibus

praesenti-

'-""-"''"'^'^.q^siennHmK-nroWHuxisset
inflata,tumidaeteh lV ata.etad .mvam nem pramarata. Visc miraculo, et
caro Sancti visa sunl
,ff,.siu

consuleacdeputatisejusdem senatus
bus

erupturaa, nisi idem Vicanu.sst.atim reliquiarium invertisset. curampluribus 89 Guttae autem apparuerunt rubeae, vivaj sanguinem inflatas et quasi bullientes et cum inversione sudat fcb. reiiquiarum manserunt affixae
:

lineam quasi currentes ad instar fontis ad fundum crystalh; quas videbantur

aigiti,

omniumex improviso cum magno impetu eruperunt iterum percarnem et venasahquot guttas sanguinis ex brachio, etapparuerunt in crystallo, ac fecerunt

mox

quando per Oictum P. Vicarium cum soiita virgula argentea aenotabatur ultimaeffusiosanguinis facta 5 Augusti 1671 in brachio sinistro ejusdem Sancti

cum

secretario, tibicinibus etc;

terminata visitatione, reposita sunt in loco suo brachia

conspectu

reconditam.

wtraarcamferreamsubaltari ejusdem Sancti

eaVigesimo ejusdem mensis Julii prarfatus e P1scopusToIentinumvemt,etunahoraanfc

noctem ,n travit capellam nostram s. Nicolai cum domino suo vicario generali et aliis primanis personis urbis, tam
ecdesiasticis

' UrrH copw.

epia-

calanbus;etassumptosecumspecialiterGre gorio Benaducci notario episcopali, fecit

tionem, et formavit processum super pso miraculoso portento. In hac visitatione inventus esl sanguis aridus et siccus cum linea sanguinea
i

SBB

quam

visita

vero ad tantum prodigium obstupescerent omnes, subito simul in genua provoluti, cum calidislacrvmisinvocabantmise-

que ad fundum.

crystallo us-

Cum

neordiam Domini super

se, et in

tundentes pectora sua, cum tibus alta voce inclamabant hngua patria Mise ncordia san Nicolao. Sedcum unusadessetnobihum spectatorum eques Romanus, qui miras illas sangumis ex aridis brachiis effluxiones habuerat hactenus ut ndiculas et adinventiones,
ut dixerat,

corde contrito gemitibus etsingul-

ad vesperam

rubicundum, et vena dicta cepl,. |i quasi e brachio expansa, insigniter elevata et sangumwplena qualis non apparebat Sabbatho
( ;

tuinulum et

et ut dictum est supra nwi quod brachium sinistrum esset solito majria
aliis,

inipressa crvstallo

simum

in visitatione facta per reverendis-

Vicariura.
et

93 Posteajussitdominusepiscopussibiadrerri

brachmm dextrum,

utrumqut

et

omnia

in iiio et ex ilio
:

miracubm
upprobat

Fratrum

in

proprium coramodum, modo

convictUsoculariexperimento, publice in rubore dolore confessus est incredulitatem suam deditquegloriam DeoetSanctoejus,
et

inventasunt, sicuti Sabbatho apparuerunf non iu.t ddTerentia, nisi tlll d KI1 (;1 IV)V11Si q videbatunntra crystallum, et quaa
,

alia

ua>

quod esset indignus spectator tam sanguinolenti prodigu, et quod deinceps S. Nicolaum coleret
et praecUcaret

protestans'

stillabatjam ceciderat in fundum, in signum manifestum, quod tum recenter ex brachio fluxerat. Et antequam dictus prajlatus

quasi ex vena

reverteretur

coram

toto

gnum
ewaminatur a
Vioario episcopi,

mundo, tamquam maPervenit

protectorem Ecclesige Dei. 90 Sed ibi non stetit finis prodigii.

Maceratam, urbem quatuor Jioris distantem ToJentino, factum mirabileadnotitiam

illustrissimi

ac reverendissimi domini Francisci Cini, episcopi Tolentinatis, qui pro sua solita prudentia mandavit reverendo domino Alexandro Borrocci nobih Maceratensi, canonicus istius
cathedralis
et vicario generali per dicecesim,

Unde in conspectu omnium cum juramentu Patrum nostrurum, testimonio illustrissimi magistratuseteivium, et cum h'de publica multorum exterorum, qui pnesentes fuerant
praefatia

bracbia publice exposita fuerunt, et nihil novi apparuil sed umnia inventa sunt, ut superius enarrata'

primo iterum recognoscere et adorare SS. Reliquias, atque cuin cuncursu quasi totius civitatis SS.

Maceratam,21 ejusdem

Julii voluit

utad vesperam

sanguiniseffluxionibus, dictus Benaducci notaprasfati episcopi rogavit, approbavit,etauthentizavittamadmirabileprodigium, quod in sanctis bracliiis Nicolai de Tolentino recenter Dominus operari dignatus est ante

sequentis, quaa fuit Sabbatho 18 Julii, privatim visitaret sanctas reliquias, et authentice reco-

nusexordine

gnosceret de miraculosa effusione facta tam recenter in brachio sinistro. Uti praBscriptum, ita factum. Dictus vicarius generalis cum
assistentia

conspectum
94 In

solis Jiujus.

reverendi domini Josephi Quarini, canonici

quorum omniurn rtdem

et

certitudinem

cathedralis, et reverendi patris Antonii Ponzini Augustnnani, Prioris nostri conventus, et

cum

sohto lnterventu consulis et de corpore magihoram primam post occasum solis curarunt datis clavibus deferri brachium sinistrum ad exhibendum et loco solito
stratus, ad

majorem eonsuJ et s.-natus dictea civitatis etiam hanc actam publicam dedcrunt, de verbo ad verbum hic insertam.
NiconostnecivitatisToIentini prsBCipui advocati, utsupra deseripta, vera fuisse et esse, et ex oculari inspectione in ambobussanctis
Jai,

lisfutur etiam

mwjistnitxis

Tulentinas.

Confalonerius et Priores civitatis Tolentini, Supradicta miracula in sanctis brachiis D.

honorandum

habere novam effusionem iactainhesternadie.utisupranarratum est, sine

ita se

etinvenerunt,

bradiiis
Julii

aliqua mutatione, nisi quod novus ilie sanguis erat modo concretus et siccus, non vero fluidus et inflatus, sicuti erat vespera praecedenti.
dexterum auoque sudasse deprehendiet

subdictisdiebus 17 et 18 cadentis mensis sanguinis effusiones omnibus intuentibus, denter apparere testamur. In quorum fidem

evietc.

tur

ex ordine dioti domini vicarii visitantes etiam brachium dextrum, invenerunt circa concretum sanguinem effusum aJias sub
91

Verum

DatumTolentiniexnostro

priorali

palatio hac

die 'M Julfl 1070, et signatum.

Theodorus Morionus pro-secret.

in

perditione Golettaj in Africa, tres guttas sangui-

nisnovas, groasasinstarpisorumparvorum, etaJteram recentem et fluidam, affixam crystaJJo,

95 Quid autem portendant ista; admirabiles brachiis S. Nicolai sanguinis effluxiones, Jicet

Hiset mvrs

Cltmentt*

nostrum non sit ingredi arcana consihi ilivini. tamen erTectus probavit virtutem, quando post
emis.s;ts

liSfl

GLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
ToreWum, sed
praeterito per
Itofice conscripta.

A.UCT0R1 c. s.

emissas et usque ad cooperturam penetratas sex sanguinis guttas, quatuor diebus post vidimus

Die Veneris

oecasum sex stellarum in morte inopinata Clementis X, Pontiflcis vere clementis, pro quo
videtur noster Sanctus hV\ i^se sanguineas lacryin.iv
:

tempus mihi non licuit certiorem te facere novi prodigii, quod gloriosissimus noster S. Nicolaus denuo exhibuit, nova e sanctis
brachiis sanguinis effusione. Scias itaque, dicta qua? fuit 17 currentis mensis, dum circa horam 18 dicta brachia quibusdam dominabus
die,

nt

quemadmodum

Pontificatum

in

suinma

humilitate coactus potius quam voluntarie suspost sex annos regiminis clauderet illum beato fine unice intentus suae saluti
cepit, ita
.

aeternae cuin subditorum sublevamine.

prcedicta puta
tur.

domini Cardinalis Crescentii, novi Episcopi Recanatensis et Lauretani consanguineis monstrarentur, visam esse ea sinistro brachio stillare

96 Atque hac, uti supra, quantum ad veritatem facti conveniunt cum libello desuper idiomate Italico impresso Camerini cum licentia

guttam vividi sanguinis, quae per Iatus interius quadratae crystalli, quaeindictabrachii inferiori parte postrema est, dimanans, ac deinde versus
dexterum
dicta? crvstalli

superiorum,etapprobationeR.P.AntoniiMariffl Ponzini, Prioris conventus nostri de Tolentino, utpatetex litteris ejusdem datis 4 Augusti et munitis sigillo officii sui Prioralis. In quorum

latus fluens,

reperto

commissuram meatu, foraserumpebat, etperargentumlapsa, adfinem

bracbii defluebat,
crystallo,

inter argenti crystallique

omnium fidem prasentes etiam dedimus

majorem Dei gloriam
fideli

cruentata non solum dicta

in exteriori di,

populo in praBdicandam, etperprovincias nobis commissas ubique publicandam, et propria manu subscri-

ad S. Nicolao
,

verum etiam argento

ctae crystalli

parte usque ad finem brachii

spain

tiorquatuor vel quinque digitorum circiter longitudinem.

100 Sequenti vespera,
rentis,
circa

Ii

communivimus. Augustinum, die S. Nicolai festo 107(1: et erat signatum Fr. Micbael Heckius Assistens generalis U. Germanise Ordinis sancti Augustini, M. propria, qui supra. Locus f Sigilli.

psimus.atquesigilloofficii nostri

Ronue ad

qure fuit dies 18 cur- priorum

in
ff

san-

S.

medinm secundaj nocturnse,

u 'ms

praesentia magistratus ac dnniini vicarii episcopalis

arcam privatim aperuimus, extractoque

Idem miraeulum dte 19

l

07 Postea in publicam notitiam devenit, quod

memorato brachio, observavimus elapsum supra dictum sanguinem jam veluti congelatum fuisse,
nulla alias mutatione apparente, nisi quodturgi-

ugueti fte-

ratur:

proximeelapsi eadem brachia iterato emisernnt copiosum sangninem in praesentia eminentissimi ac reverendissimi domini Cardinalis Gabrieli, qui

19 Augusti

dum tumidumque videremus

ad medium

in

eum modum,

ut in crystallo majori ac rotunda, quae affixa est

alterius partis brachii, in qua cernitur sanguis ultimo effusus anno 1671 is sanguis vividus appareret. ita ut recenter e brachio scaturiisse videretur.
,

Ravenna ex legatione sua

Tolentinum transiens, voluit sacras reliquias venerari, antequam Romae ascenderet in conclave Vaticanum proelectionesummi Pontificis quarn ut Deus prosperet per sanguinem Justi

quam Abel et det virum secundum cor suum, hoc votum sacris aris appendimus <> Sponse casti sanguinis,
sui,
,

melius clamantem

101 Reposito deinde dicto brachio, eductum eruptionum estdexterum, ut dispiceremus, an in eo quid-

Ecclesiae viduatBB

Sis nuntii praaoo boni

autem acdeprehendimus crystallo, quaa inferiori brachii parti retro annexa est, recentem apparere sanguinem, ac prsecipue unam guttam larcurate,

quam

novi appareret. Perlustrantes

Procul fugato schismate, Ovile Christi gaudeat

juiliru rii',1

gitudine sua

unam
acsi

circiter

lentem sequantem,
interiori
;

vividamque

primum emanasset.

htsc
tur.

annotan

In primis gum num. 88 de consulis, deputalorum e senatu ac Hbicinum prmsenHa habet, conformia
dicHs Zacconii, guibus parte I Vitm cap.cv/ explicat, qum servari soleant, dum principibus personis sacrm illm reliquim venerandm exhibentur. Ait enimtumduos ex Augustinianis a Priore conventus ad magistratum urbis deputari, ut cum sua ciavi dignetur assistere : ex magistralu vero aliquos deputari, qui prmeuntibus tubicinibus
%

Pastore juxta cor Dei. 98 Ba>c relotio clara est, neque indiget illustraHone ; unum tamen et alterum observo.

observavimusque in cooperculo, quo sanctum brachium tegitur,

ipso in
loco, cui dicta crystallus pra?fixa erat,'

dictse crystalli parti adhaerere

sex sanguinisguttulas,
pisi circiter

mnt

xisset,

quarum majorinstaralbi grossa,tam vivida, acsi recens efflueonspiciebatur, ac ipsum pra?terea bra-

chium ultra
apparebat.

modum

inflatum, caroque tumida

ac

sonantibus campanis, quibus populus adspectanduminvitetur, ad S. Nicolai templum progre-

dwntur, necnisisepositis rursum brachiis 3 suaque

clavt obseratis, inde recedunt. relatione dicitur ea sanguinis

Quodvero

in

eadem

processibus, factis in similibus occaSionibus versati sunt. negant exstare memorjam, utriusque bra-

102 Hac vespera post datum signum ad Ave F Maria, rursum visitates sunt reliquiae coram TolmHno illustnssimo domino episcopo, qui huncin finem missa, Macerata advenerat; at, laus Deo, nihil novi animadversum est, praeterquam quod sacra brachjatumida ac inflatapermansissent. Quiin

chu, nisi
contigit;

mortem portendisse, non improbabile tamen sex illm guttm in cooperctdo

eruptio Clementis
est

pore sanguine manantis,

utrum

dum primumabscissafuere, eodemtemquemadmodum nunc

cum
id alias

modo

sex Clementis Pontificatus annos denotarint lectomjudicio relinquo phires enim ; guam sex eruperant, ut ex dictis constat.
\li'i

deprehensm

in uno,

modo

in al-

tero accidisset. Forsitan hac vice propter multi-

tudmem peccatorum nostrorum flagella in utraque manu apparent. Deus nos sua gratia
ac
S. Nicolaus suo patrocinio

velatio

99 Porro ad majorem kujus prodigii fidem factendam, subjungo epistolam P. Antonii Berti ex eadem Augttstiniana famiiia quam 20 Jutii ejttsdem anni 1676 hac super re, variatts tamen nonnihil tmo alterove adjunctis
,

termtatem vestram revereor. Tolentini 20

1676.

adjuvet Ex corde paJulii

devotissimus famulus

tino

deditadP. Antonhm Forotiviensem

in

Tolen
lecto

rem

conventu Bononiensit prouteaexstat apud

que eam etiam dandam censui: altera tamen magtsauthentieaapparet Forsitan hmc qualiscumf/l/C

Antonius Herti Imolensis. 103 ffmc relatio nonnihil differt a priori, ideoF.

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

aiscrepant.

A que discrepantia in P. Antonii Berti epistolam etahamnmhu ez aliqua prcecipitantia irrepsit : scripta enim
die gQ Jl(

^ ^ ^ ^^ ^^ ^ ^.^ ^^
est.

est

Divinam rindictam eo prodigio portendi non immerito vcrcbatur, t quia Clementis mors3 qum in diem 22 ejusdem men-

affert,visitatio facta

recontem in crystalio rotunda, posita ad extenorem partem brachii versus cubitum, unde itidem :mnn lr.Tn sanguinem emisit ef vidimus, quod per nmulam, quro est in commissura ar;

auctork
C
S.

sis incidit,

nondum

contigerat.
in

notat,

hunc Ponttfirrm

Ceterum TorelUus Ordiiirm Errmitarum

,

genti et crvstalli. erunfpens sanguis decidisset ro velum sencum, quo intra arcam coopertum

etinvolutum

est

S. Auguslini beneficum se semper exhibuisse SanctigueOfficium, r/uod Clrmciis VIII odscmiduplicem ritum redwcerat, addupticemrevocasse, ac denique eidem Ordini concessisse, ut semelsingulis mensibus, die non impedita Officio novem
lectionum,

dem reliquisset maculam sanguineam

sanctum brachium, atque iWquae ap-

parebatetiamnum recens et rubicunda, magnitudme nmus grandis cicerig. Prartere

iuit

Officium

commemorationis recitare

aqua

lobservata oaro sancti brachii tumida et inflata ad eum modum, ut videretur argenteam arcam perrumpere, et usque adeo madefacta sudore, acsihi
fnisset posita.

vaierent: quibus beneficiis Sanctus diri possit respondisse insoiita pro instantc ipsimorteex utro-

que brachio sanguinis effusione na> Providcntim reiinquimus.

verum

ha>r diri-

107 Reposito brachio dextero: extraxi sini- obmvata strum, et mvenimus, quod Ln crystallo grandi (umo 1679

>

etrotunda, posita ad medium brachii dem anno UY>\ sanguin 'tn copinse apparerent stiliaa recentis sanguinis;
brachii,

ful.i iti-

6taPPnbatai

stUIavit)

quia vena

VIII.

Variae et insignes sanguinis effusiones factae anet

respondens tumida sanguine usque adeo excreverat. ut crvstallum ipsam attmgeret, aqua ordinarie distat medio digito et amplius, totamque crystallum ex parte inferiori insperserat sanguine quem videre erat moveri
,

quam

dicunt cenhalieam

dictae crystallo, tota inflata et

et fluere

modo

huic,

modo

illuc,

proutmove-

nisl679

1608.

batur Sancti brachium.

Fuit etiam observata

carohujus brachii

inflata et
dixi

eum modum, quem

deinde,

cum

esset a

me

humida sudore ad de dextero. Heri veaperi monitus, bic reverendis-

simus dominus
Nwasanguinis eruptio

vicarius episcopalis

acciperet, uti fecit

cum
:

Christi 1679, mense Augusto rursum ex utroque brachio prodigiosus sanguis manare visusest; ut fidemfacit cpistola, ejusdem, ni fallor, H. P. Antonii Berti, Prioris Tolentinatis,

A nno

J\

tam informationem

venit, ut notario ettestibus, debiatque inventa fuerunt om-

cujus copiam eximiusP. Christianus iupus, S. Th. doctor Ordinis Eremitarum S. Augustini, ac

insuper in coopercnlo, quo involutum est brachium dexterum, visa fuit altera gutta sanguinis recentis, illi similis, de qua supra. Hoc totum est, quod observatum
fuit. Si alia

nia, qua3 narravi, et

in

Belgio Prior provinrialis, cx Italia allatampublici juris fecit, atque hic subnecto. In fronte sequenti
titulo insignita est :

accedat novitas, non prwtermittam, quin faciam participem, uteam possit illiscommunicare. quorum interest, ac prscipueemi-

Copia epistolse scriptse a R.

P. Priore conventus Tolentini Ord. Erem. S. Augustini, Romam ad admodum R. P. procurato-

rem generalem conventus S. Mariae del Populo ejusdem Ordinis, super nova emissione sanguinis ex utroque brachio S. Nicolai Tolentinatis, Latine versa, inhaerendo verbis et idiotismis Italicis,

nentissimo protectori AHieri. 108 Similes sanguinis effusiones solent esse qjusque relatio prognostica futurarum calamitatum EocIesiet inBdgium Christianitati. Placeat divinaa Majestati suse missa placare per merita tanti ProtectoriB Ecolesifle
-

quoad

justam indignationem suam. Hoc ipsum precor Deum ego ipsc. etsi peccator indiguus, etP. V.

fieri potuit.

admodum
lenti'
1

ex utroque

105 Epistola vero sichabet: Admodum reverende Pater, deessem meo muneri, si non red-

derem P. V. adm. Rev. certiorem de nova emissione sanguinis, hiscediebusdetecta in sanctissimis

brachiis

nostri

gloriosissimi

sancti

ReverendfiB me inclino humillime ToAu^usti i70 P. V. adm. reverendea observantissimus etc, Fr. Antonius Berti Prior. Riscc deniquc subjunguntur sequentia : Hanc

Tolentini

Nicolai. Sciat itaque,

quomodo

die Martis proxi-

mo, currentis mensis primo, egointer monstrandum has SS. reliquias quibusdam dominis Firmensibus et Lauretanis, qui ex devotione erga Sanctum, huc venerant, detexerim in ambobus brachiis novas emissiones sanguinis. Primo
aspectu haesi attonitus, atque ad evitandum strepitum et quarens expedire me bonomodo,retuli
brachia, quara potui citissime ad suam arcam. Re postea cum Religiosis collata, conclusum fuit eam referre ad dominos magistratus, utcum iilia

Copiam per postremum rtaliee oursorem huc fcransferri jussit adm. Rev. et exim. P. M. Christianus Lupus, S. Th. doctor, 6t Ord. Krem.
S.

Augustini in Belgio Prior

Christi

provincialis,
fleret,

ut

omnibus

fidelibus publica

etper

eam ad unanimen devotionem erga prssfatum gloriosum Sanctum excitarentur, ejusque intercessioneS. Elom. Ecclesia, et Belgium uostrum imminentibus malis posset liberari, nosque omnes Deojusto vindici conciliari.

conjuncti ipsa brachia visitaremus, et observa-

remus magis
executioni
Sancti bruchio

distincte

novum prodigium
fuit.

quod

109 Sequensre*latioalterim mdoris sanguinei, qniin annum \.698Tmcidit, Italice conscripta est a p. Antonio Manfredi Societatis Jesu presbytrro, Laureti tum degentr ad P, Jannmgum nostrum, qui id temporis Romai versabatur, aquo
,

rorto oc
tnstgnm

mandatum

lo6 Et vespertino tempore diei secundffl mensis currentis cum venissent iidem domini secreto sub horam noctis primam in conventum,

ad

Musrilin noslrnin
:

flr/.iln

rsf.

Manfirdi rvrlm

aperta est arca

chio dextero,

etextracto a mereverenterbrainvenimus sanguinem novum et Septembris Tomus III.

;

Renovatio, inquit, grandis miraculi sudoris sanguinei e braohiis S. NicolaiTolentinatis, quod ad hoc usque tempus in Kccle86
sia

Latine accipe

682

GLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
etiam spectare voluerunt
;

AUCTORE
e. s.

perpetuum est, subito excitavit piara curiositatem orunium fidelium, assequendi eventum, tu et aliquam ejusdem notitiam acquirendi vero, qui erga tam magnum Sanctum pie afficeris, singularem exijjis relationem. Ecce eam tibi mitto seeundum notitias, quae ex bono fonte
sia
:

inter

quorum primos

numerantur dominus marchio Vitelli, cubicularius serenissimi magni ducis, et dominus marchio Franciscus Maria Centurione senator
Genuensis, aliique singularis ordinis meritique
viri.

et a personis, quae prodigio adfuere, ad nos per-

114 Die tertia Octobris

dominus episcopus de-

far.tw-inn

venerunt.
tx ulioque
brachio

110 Die 22 Septembris hujus anni 1698 cum sacra brachia quibusdam viris nobilibus exteris spectanda exliiberentur, observata in iis est ali-

sideransmiraculum accuratius investigare, ostiolum argenteum, Seraphini imagini caelatum, aperire constituit, ut, cum hactenus sacra brachia
dumtaxatdeforis et per crystalla fuissentlustrata, develata veriias in semetipsa immediate conspiceretur. Inspecto itaque

Ki98.

qua mutatio et quaedam nova sanguinis efFusio ex qua praBdictis circumstantibus reverenti timore perculsis, visum fuit brachia suo loco reponere, et quos par erat, hujus eventus commonere. Sequenti die quse erat 23, dominus
; ,

more

solito

primum

brachio sinistro, in media crystallo partis exterioris novus repertus est sanguis coagulatus,

vicarius cum domino Laureto Baptista raedico, domino Petro Accorsi chirurgo, aliisque ministris

eo se contulit,

ut

rem examinaret; ob-

servatusque est ab omnibus novus sanguis cum manifesto carnis tumore, cum sacra brachia
alias

venaque magis tumida velum quoque album, quod cyanei loco appositum fuerat, variis sanguineiserimaculisdenuorespersum erat.Deinde cum ad dexterum brachium ventum esset, Pater Priorconventusjussu domini episcopi praedictum
;

ostiolum

aperuit,

apparuitque

omnium

oculis

aridaac sicca

sint.

Subsecutis diebus, 24,

25, 28 et 30 Septs-mbris renovata sunt

examina

pars sacri brachiivivida carne instructa, coopertaque^anguine concreto et ad plures uncias

effuso, qui

i;

gangumw

a domino episcopo Varani, qui propterea Macerata abvenerat, cum domino medico Scaramuccia et domino chirurgo Veronici. 111 Die 24 tumor sinistri brachii magis manifestus apparuit
basilica: et per

supra versus pulsum arteriae humi-

dior lucidiorque conspiciebatur, extendebatur-

cum eflusione sanguinis e vena rimam ostioli, quod est in exte-

que inferius usque sub argento, quod ipsius terminum occultabat. Nemo erat, qui ad hoc spectaculum lacrymas retineret praslati, sacer;

dotes, medici, populus prae devotione et stupore

piis

Seraphino leviter celato clauditur, deprehensa est caro brachii dexteri rubicunda et humida, cum vivido recentique colore sanguinis, qui in quibusdam locis conriori latere argenti, et

planctibus indulgentes, laudabant admirabanturque mirabilia et magnalia Dei in Sancto suo. In hunc modum cum summa voluptate terminataest inquisitio, etbrachiasuo locoreposita

cretus et coagulatus erat. Practereaincrystallis,

fuere.

quorum
ori

ab interiori, totidemque ab exteriutriusque brachii parte argento inserta

tria
stillse,

sunt, per qua3 sacra brachia spectantur, notatse

sunt pluresveterissauguinis
et vetustate suaobscuriores
;

olim emissae

in crystallo autera,

IX.

quod

in raedio sinistri brachii

ab exteriori parte

Ejusdem prodigii renovatio anno 1699 octiduana so:

affixum est, observata fuitnovalineatransversa sanguinis, qui e brachio erumpens, crystallo

adhfiBserat, in

lemnitas proptereaindicta ab

eoque recentem sanguineam inacrystallo inferiori inlucidae

culam reliquerat.
cffusioiirs.

Innocentio XII

PP

magno

112 In utroque etiam

terioris partis

cum

populi concursu cele

mult videbantur maculae

crystallo extimae

ac fluidas vividi et recentis pariter cruoris. In

brata.

suprema vero

partis brachii

dexteri duffi novse guttas fluidi sanguinis cerne-

bantur, quarum una a brachio dilapsa, vicinae maculao antiqniori adhsasit. Duae pariter in in-

Idem
nostro,

unaque ;tlh'r;i [icrquam recen.s, in intimo crystallo non procul a cubito spectabaiitnr. Quin et velaserica
feriori crystallo

ejusdem extimae

partis,

prodigium denuo renovatum est anno F proxime sitbsecuto, videlicet 1699, dequo idem Anno P. Antonius Maria Manfredi ConrardoJanningo

1699

tum

item

Romce degenti.
:

Italico

idiomate

perscripsit in tuvc verba

Anno nuper

elapso die

cyanei coloris, quibussacrabrachiaobvolvuntur, novo conspersa sanguine visebantur, septcm gttttis seu maculis in dexteri velo,tribus in sinistri notatis

18 0ctobris certiorem te feci de sanguineo pro-

pneter

alias vetustiores

ante adven-

tum
ooram "ins
dujuitnte
pnBstttntibus

doraini episcopi observatas.

113 Subsecutis diebus usque ad tertiara Octobris prmdictsB inquisitiones clarius confirmatae

sunt. prodigiumque

novarum eruptionum sem-

per magis raagisque inclaruit, ita ut hujus rei faina per totam lianc vidniam constantissime propalata, multos e vioiniB prealatis Tolentinum

hunc prodigiosum sudorem venerarentur quemadmodum inattraxerit, ut saora brachia et

;

ter alios fecerunt

nator Marchim

et

dominus Anguyciola guberdominus Firrac gubernator

quod a 22 Septembris usque ad illud usque tempus, ut dixeram, continuatum est deinde nihil de hoc argumento perscripsi, quia miraculum cessaverat et sanguinis fluxus stiterat. Jam vero ecce prodigium anno 1699 a die 29 Maii denuo repente innovatum; et hae lacrymae seu voces sanguinis, cum ingenti stupore, pioque sensu omniura vicinorum populorum, qui concurrerant, aucta^ et ultra mensem continuatre sunt. Quin et ego ipse eo accurri, ut viderem visionem hanc magnam et ne tu erga Sanctum devotissimus, hujus consolationis expers sis, accipe eventus, quos e fide
die
;
:

digio brachiorum S. Nicolai Tolentinatis,

dignis notitiiscollegi.

Laureti. Idem fecerunt ranlti exteri, qui

cum

116 Die 29
die Veneris,
viris

mensis
sacra

Maii
11,

sacram a'dem Lauretanam inviserent. novo pietatis stiumlo excitati, ronovatuin istud prodigium

hujus anni 1699, ntrnmqut

sub horam

cum quibusdam
ostenderentur,
repente

nobilibus

brachia

DIE DKCIMA SEPTEMRRIS.

repente visum est horum dexterum,
satis tur/utr /irutfprmiUcudfi mt.sut', ct tlivinte
tioi

W*
:

midum, multum

effudisse sanguinis, qui etiam

ex argenteo ornamento, cui braehium inclusum est, elapsus, tribus aut quatuor locis tinxerat velum sericum album, quo obvolutum erat ainistri vero brackii caro cccpit perfici et intumes;

Providcnrelinquenda : reliquum vero epistofa rie hdbet Die Veneris, 29 mensis, placuil domino episcopo Varani Maeerata Tolentinum accurrere, eoqufl sub horum S.i ctnn magno Maci-ratensium comitatu adveniens. mox collectis dominis magistratus,

C.

cere.

Re

superioribus, ut oportebat, significata,

et

medico, chirurgo, notario et deputati

dominus vicarius generalis

tus

domini magistra-

cum medico,

chirurgo et notario, aliisque

in

deputatis, die 30 eo se ad inspiciendum prodi-

prastereaaliquotnobilibus Germanis (.tquo.lam Religioso prsentibus, sacra brachiarecoj cere aggressus est. Observatum est, in sinistro
brachio sanguinem fluere adeo recentem ac rubicundum, quasi e vena saliret verumtamen foras extra crvstalla non erupit. Deinde dexterum brachium extractum,jussusque ab episcopo est P. Prior conventus ostiohim argenteum aperire, quemadmodum anno tum nuper elapso factum fuerat quo aperto, niidum dareque
;
:

gium contulerunt; inventaque est major sanguinis effusio, maculaeque

brachio

veli

usque

ad octo multiplicataj, ac prseterea per sericum penetrasse repertaj sunt.

hrachiutn

pannum

117 Die 31, quse Dominica erat, inspectione

observatum est, maculas in dexteri brausque ad numerum duodenarium excrevisse sinistrum vero brachium pariter sudasse sanguinem, ac tribus maculis velum tinxisse. Sequentibus diebus continuata est inspectio; at primaet secunda Junii nihil singulare notatum. De die tertia accipe, quae Religiosus Franciscanus de Observantia ad me perscripsit. Die tertia, favente domino vicario, ego quoque adfui, inventumque est brachium dexterum copioso sanguine oblitum, et Pater Prior crystallum, qua parte sanguis manarat, velo serico albo detersit, quod inde maculatum est; idquepropriis meis oculis conspexi. Die'quarta nihil novi
iterata,
chii

velo

apparuit carne vegeta vestitum, vividoque ac rubicundo instructum sanguine, qui foris elapsus variis in locis velum notaverat magnitudine

medii nummi,
121 Effusio

quem Piastram
,

appellant.
inrlicttK

tam copiosa tanto tempore continuata, tamque frequens, ut Tolentinates negent, quemquam eorum recordari, similem
a sevisamauditaravefuisse, movitSanctissimum

prop-

terea

ab

Imiocentio

XR

Dominum nostrum Innocentium

Tolentinates,

tum

XII, ut tum exteros, ad qunedam singula-

ris pietatis offlcia

contigit, quinta vero nulla facta inspectio.

muliis diebus

paterno zelo exstimularet, ideoque octiduanam devotionem instituit, quae a28 Junii, die Dominica, inchoaretur, et supplicationibus,

118 At vero die sexta rursum convenerunt, apparuitque in sinistro brachio vividus sanguis, qui in omnium circumstantium conspectu intra

orationibus, et exhortationibus transigeretur, concedens plenarias indulgentias omnibus, qui de peccatis suis confessi, et sacro-

thecam fluebat; caro autem conspicua vigore,

vegeta

sancta Eucharistia
quias inviserent.
initium

refecti,

sacras Nicolai reli-

humida videbatur. Eadem in dextero brachio cernere erat; nec tamen sanguis erupeet

rat foras, ut alias contigerat. Pater Prior detersit

crystallum versus cubitum, velumque solito maculatum est. DieseptimadominuscomesPaulucci gubernator copiarum per Marcliiam Anconita-

quo huic Ocfevs dominus episcopus Varani, et eminentissimus Oardinalis, gubernator Marchiae, eo accurrerunt totumque matutinum tempus confessionibus excipiendis, divinoque Epulo exhibendo impensum est.
die,

Eodem

datum

est,

hoc prodigium spectare expetiit; dunique sacra brachia ipsi exliiberentur, velum sinistri

nam dum

et frater eminentissimi Cardinalis, stupen-

122 Saora brachia ex arca extractacum sup-

octiduanat

nova sanguinis macula aspersum apparuit, et in

utraque theca visus est sanguis intra crystalla sursum ac deorsum, prout brachia movebantur, fluere cum magna prsedicti domini, reliquorum-

agmine ad aram principem delata sunt ante solemnem Missam, post cujus Evangelium exhortatio ad populum est habita deinde ad arcam relatasunt. PostcantatasVesperasdenuo
plici
:

cumsimili agmino, magistratu virisque

:

nobili-

que circumstantium admiratione

pietate.
sanriutne

stupore et

bus comitantibus, delata, publicsa venerationi exposita fuere verura ob periculum, ne sanguis, quu manabat,
foris

decideret, non porta-

119

memorata

die usque ad 14, nihil singu;

Dominica erat etfestum sanctissimae Trinitatis, deprehensnm est brachium magnam sanguinis copiam extra crystalla profudisse, qui non modo velum sericum album infecerat, verum etiam auri textulare novi accidisse at 14, quae

alias fleri solebatj erecta, sed reclinata in pulvinaribus holoseriois ferebantura sacerdotibus, sacro habitn indutis,

bantur nec exponebantur, ut

ram penetraverat,
tur,

imo,

dum

brachia reponeren-

repertum

est et aliud velum,

quod

in

eadem

arca servabatur, sanguine infectum. Quid vero

die 15 contigerit, subjicio ipsis verbis
"

imponebantur. Die Martis mane Gheranli episcopus Lauretanus ac Recanatensis cum domino abbate fratre suo eo paritor advenit, et pnst relebratum IH Sancti sacellulo Sacrum, privatim adstitit expositioni braehiorum, quSB vigorem rosumero rarneqim
atque
ita altari

dominus

cujusdam
et

vestiri visa sunt. Aliquis

etiam concreti sangui-

tli

Monfec-

dominiTrajanensis*,amiei

K
(i

inei,

qui hsec scripsit:

chio

Adstiti inspectioni

sacrorum brachiorum,

oculatus testis sui sanguinia, qui videbatur fluidus, adeoque recens, ut velum, quo Pater

grumus, moto bracbio, movebatur. 12:j Horum praalatorum exemplo allecta in- cum ingenti gens nobilium ac populi ex omnibns fere oppi- populi co?icurnis
diSj

terrisque

Marchise Anaonitanse subsecutis

sucelebrantur.

Prior

eum

h k
n

sacrum

bracliium

per rimarn argenteffl thecse, qua eontmetur, abstergebat,

diebus confluxit, ut tanti boni tamque prodigio838 visionis

participes fierent. Dominiraseeunda,

notaretur macula sanguinis tam recentis, ut, dum hoc complicaretur, duas alteras Jituras

quae ultima Octav;r dies rrat, et 5 Julii, impOSsibile fuit

imprimeret, ac praeterea una guttula a crystallo, cui adhsBserat, dilaberetur et versus

puli,

solito

ob nimium conciirsmn tnrbaiiN|iie pnad concionem direre, sacraque brachia exponere. Ab hac die deinceps ssspius

carnem

difflueret...

inspecta,
tanti prodiaii,

nuraquam

sine

vivido

vegetoque
reperfca

maiiat:

120 Post hcec Manfredius noniwlla observat

circa

sanguine, qui intra

thecas manabat,

magnitudinem causasgue

sunt;

velumque holosericum album, quocrystalla

681

GLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TULENTINATIS
ceremoniis authentice facta est verum o Dei magnalia! Dum episcopus dexterum brachium detegit, ut, si quid novi accidisset, per crystalla
:

auctore
C. S.

talladetergebantur, novosempercruore tinctum

apparuit. Haec scribo die 14 Julii, nec adhuc cessavit effusio, duratque etiamnum niiraculum.

deinde varias refert populi opiniones de hujus tam dtulumi prodigii quod per illud portencausa sive de malo

Bucusque Manfredius,
,
,

<i"i

debatur.

quodam foramine versus cubitum, non secus atque ex quadam ampulla, tanta sanguinis fluidi, rubrique subnigri coloris, copia erupit, ut omnes adstantes cum stupore
dispiceret, repente ex

sacraque veneratione ad pias lacrymas excitadivulgata prodigii ret, totamque provinciam

,

fama, mirabili devotione repleret. 127 Qui haec ad me perscripsit, dixerat, san- usque ad qui effluxerat, sua copia unciam guinem
,

aequasse

at deinde ex

domino Firao guberna-

Reliquac effusiones
faclae,

eodem
annis

tore Laureti intellexi,

dominum episcopum Va-

anno 1099
lae

item mul-

alite,

quae

variis

rani proprio ore ipsi testatum fuisse, praedicti sanguinis copiam sesquiunciam attigisse, tantoque cum impetu erupisse, ut dominus episcopus vereretur, ne etiam ad vultum suum vestesque

contigere.

pertingeret
licta in

certe totum

velum maculavit,

re-

eo linea uno palmo

Romano

EffusioMs sanguinU

X
li

f)

rodigiosa smxguinis effusio,

denti

quem

ex

Manfredii

litteris

prmcerccitavimus

15 iterata inspectione. inventum est, brachium copiosum sanguinem effudisse, velumque una macula, tribus digitis lata et octo cirporro sanguis non citer longa, tinctum esse
:

Die sinistrum
lata.

nondum

cessaverat,

dum

is

cas dic 11 Julii

ad
:

Janningum
dedit,

conscriberet,

ut

ibidem

vidimus

eapropter alias eo ipso anno 1699

ad eumdem

quas Latino pariter versas hie subjungo.

tibi, inquit,

apparebat rubicundus, ut alias, sed pallidus et ex quo praeter alia prodigia, melancholicus quaa in hac effusione renovata sunt, aliud eluxit miraculum per immutationem ac variationem
:

Cum tamen jucunda

tio

aeciderit rela-

in colore sanguinis, qui

modo purpureusac

rubi-

miraculosae effusionis sanguinismagnisancti

cundus,

modo

pallidus, squalidusque et langui-

Nicolai Tolentinatis, quam die 24 Julii ad te transmisi cumque hic Sanctus ab illo ad hoc usque tempus sanguinisaspersionem,melius loquentem quam Abel, continuet, aequum est, ut te participem reddain eventuum, quos ex bac
nostri
;

dus apparuit.
128 Die 1G

dum

sacra brachia ostenderentur diemiQSeptembris

domino

Caraccioli, gubernatori Marchiae, et cui-

Rectori Jesuitarum Maceratensium, qui ipsius obsequiis addictus erat, nulla veli pars sine

dam

viciniaamici mei
adie
lii Julii

mecum communicarunt.

maculis reperta

est,

ita ut in

hujus locum aliud

1^5 Die Dominica, 19 Julii, iterata inspectio-

substituere oportuerit. Die 19 et 22 in utroque

dexterum bracbium novum denuo sanguinem extra thecam fudisse, eumque satis vividum ac rubicundum, relictis duabus maculis, magnitudine unius parvi nummi in
ne, repertuin est
:

utriusque etiam brachii thecis cruor vividus et recens inventus est. Die 29 ejusdem mensis duo
Pnelati,

brachio quaedam nova effusio deprehensa est; idem contigit die 25, coram Patre Generali Minorum conventualium S. Francisci, aliisque Religiosis ejusdem sacri Ordinis. Die 27 adfuere duo Patres Pcenitentiarii Lauretani, casuista et

quorum

alter gubernator Septempedae,

alter Nursiaa,

Tolentinum

advenere,

ut

pio

Sanctum venerandi ac divina prodigia

ta sunt brachia sanguinea, quae

propriis

oculis spectandi desiderio indulgerent. Conspec-

concretum cruo-

rem, camemque splendidam et vegetam conservaverant e dextero autem brachio effusus sanguis thecam perruperat, velumque tinxerat
;

carnem vegetam, unumque sanguinis grumum in brachio sinistro, qui dum theca moveretur, dissolutus est, lapsusque per commissuram crystalli medietatem vero crystalli majoris, quod dextero brachio versus cubitum praefixum est, spuma sanguinea opertum fuisse, eaque detersa, post spatium, quo psalmus Miserere tertio recitareGallus, qui testati sunt, vidisse se
;

tur,

nova denuo
:

et

copiosiore

spuma tectum
Prior diceret

unamacula,quailargitudinesuanunimumJulium aequabat ad quod spectaculum praedicti praelati

:

fuisse

haec viderunt,

dum Pater

ac reliqui circumstuutesstuporeetsacro horrore pleni haeserunt. Die secunda Augusti deprehen-

sum

est, e

brachio sinistro, quod

jam ab

aliquo

tempore

anni 1699

tantum sanguinis effluxisse, ut totum crystallum eo aspersum coopertumque cerneretur. 120 ^ am tres menses sunt a 29 Maii usque
nihil raoverat,

Hodie nullaest effusio. 129 Deinde dum brachium dexterum verteretur. relictae sunt in velo, quod duos tresve palmos ab illodistabat, quinque aut sex guttse, quae se dilataverunt. Ostendebantur ipsisetiam vela, quoe in magna illa effusione diei 14 maculata
fuerant,

ej

m^ m

ann %

nata

tumque erant complicata et conglutiverum dum ea evolverent avellerentque,

ad 20 Augusti

quibus magnus Sanctus hisce sanguineis vocibus praedicat, et defunctus adhuc loquitur, quemadmodum de Abele ait
,

sanguis vegetus, viscosus et tenax repertus est. Die 30 inspectioni adfuerunt quidam nobiles

Paulua \erum inter hos arcanos clamores nullus major fuit illo, qui die Veneris, 14 AuS.
:

ooram domino episcopo Varani contigit. Sabbatho, qui Aasumptaa in cuelos Virgini sacer erat, sacris osgusti

Cum

bic Prflalatus deberet die

ficiis in illa

cathedrali ecclesia solemniter fungi,

illa

Mediolanenses.coramquibussinistrumbrachium septem sanguinis guttas non sine ingenti et pavore horum nobiliuzn, in velum effudit. Die 1 Septembris advenit Pater Inquisitor Anconitanus, ut Sanctum veneraretur, siraulque sacra brachia videret verum tum sanguis tantummodo vegetus absque ulla majori effusione ap:

Maccrata dicto die adveniens, una cum magistratu ac deputatis

ipsa vespera ad invisenda

paruit.

sacra brachia se coutulit. Inspectio

cum

debitis

est,

130 Die 3 et 6 Septembris effusio iterata deprekensa. velaque denuo aspersa maculis, nummum,

quem

DIE DEflMA SEPTEMBRIS.

0*5
esl

quem

Itali Juliuin dicunt,

magnitudine sequan-

inchoata
17

Augusto, continuata

per usque

auctore
f

tibus. Die x, qui Sancto sacer est,

cum

sacra

braehia

publicae

populi

qui frequentissimufl
.

aderat

exponenda tollerentur horum sinistrum unam guttam coram domino episcopo stillavit, quae levi macula velum tinxit ab hac die usque ad 1-1, qua scribo, nihil praeterea dignuxn memoria novi contigisse. Porronon exigui momentisunt, qnas retuli cum omnes asserant connrmentque effusionem
,

venerationi

Septembns, et interim diversis vicibus facta: sunt viaitationes, et singulsa per notarium et et episcopi cancellarium authentice annotate, prsesentibus episcopo, gubernatore et Priore
COnventus.
$ s
(

'etera pnrtervo,

quia hasce effusio/ws

varils anni
-

jam exposuimus.

134

Anno

1698ali;i denuo, prosvqu/tur lauda-

tus Augustinianus, sub Innocentio XII inchoata f,lria est 14 Septembris, et continuata usque ad 18
tobris, et interea
(

ii

a 14 Augusti usque ad Sancti festum continuata est, maximam esse, quse ab omnium civium ac Religiosorum memoria umquam
quae
acciderit.

septem

factae

sunt visitationes

inpraesentia episcopi Maceratensis, magistratus per medicos, et in qualibet. visitatione facta

23, 25, 26, 27 ct
:*()

Septembris, et ultiina, quie

AKa

ejusmodi

13* Denique Ut

iiujus/nodi

proditjiosis

v/[tt-

contigit 30, reperta est cruoris effluentis renovatio.

sionibus exponendis fiitcm

impoiiam , breviter subjungo aliquot alias, quas licet tetnpore anteriores sint, huc rejiciendas censui, ui sti/diosus lector ex prcemissis relationibus, i/i guibus adjuncta singula enucleate exponuntur, de ceteris possit judicare. Itaque Nicotaus de Tombeur in Appcndice G ad Vitam S. Nicolai eas in hunc modum recenset: Multiplicem contigissediversis temporibus sacri sanguinis effusiouti annem, referunt scriptores fide digni
t :

Denique iterato facta

est

anno 1699

et

1700. Depriore

harum trium eghnus

8 exrela-

tionc et fide Antonii

Manfredh\ SocietaHs Jesu

prcsht/teri; rvru/n va nonnihil disrrepata

he/irii

Tom-

narrat/one
i I

quippe

in

hac initium effusio-

Srjiti-niiirisjii illa antv/ii 22 ejusdem mensis affigitur. Sunt et alia nonnutla discrepantia, guce Manfredixts loco vt tempore proxi-

nwi/ diei

tequam

Mahomet

II,

Turcarum

iinperator

occuparet armis Mitilenem, Negropontum, Albaniam, Bosniam, regionesque alias. Item dum

Ecclesiam Catholicam in Albania, Croatia et rursus priusquam Corintho vexabat Bajazeth civitates munitas, Belgradum, Budam etc, expugnabat ejus successor Solymannus ; denuo dum Joannis XXII et Innocentii VI temporibus Ecclesia Romana haeresum et schismatum turbi;

De effusionibus anno actum esf. Dvniquv postrvmam anni 1700 ex Utroque brachio sanguinis eruptionem tam copioSam fuisse scribit P. Franciscus de Corte, ut reverendus Pater Generatis Eremitarum S. Augustini triduanas preces publicas per universum Ordinem suum mior melius potuit
novisse.

1699 fact/s hoc ip$0%

et praicedenti pariter

propterea
averterent.
tratus
serc.

indi.rvrif,

i/t

divii/am rlemcnfiam im-

plorarentj poenasgue, quas portendi verebantur,

Exhoc

sangnine, eodem

te

te,magis-

Tolentinas Clementi
vcre

XI PP. donum miriilvn rtinin

nibus exagitaretur.
sanguinis

Ceterum de hujusmodi sanguinis erupprodigiosis

potest

132 Sed his omisais, utpote quae

scriptoribus referantur
,

(licet

a variis

tionibus

et legi

Joseph Arimani

et

alios

apud multos) non omnino

possint

Torellius in Annalibus

adannum

Christi 1345 a

num.

17, ubi varias rvvvttsvf, adjevtis etiam calaiilis

authentice et in forma convincente annotatis, eas referemus tantummodo, quae incredulos et

obstinatissimos convincere

mitatibus, quas

portendi v.ristimtwit.

possunt efficaciter.

Prima notatur anno 1510 sub Julio II, de qua factum est et exstat instrumentum authenticum
,

prout et

de

illis
;

qu<e

factae

sunt

anno 1570 sub Pio

,

item anno

1574 sub

Gregorio XIII et 1594 sub Clemente VIII. Denuo anno 1610 et 1612 sub Paulo V item 1625 sub initium Pontificatus Urbani VIII, et anno 1645 sub Innocentio X. Anno 1656 alia et
:

XI De Sancti
praesertim
rie

reliquiis,

ac

ejusdem provariis
in
F

digioso sanguine
locis asservalo.

copiosa

facta

est

mense

Julio

sacri cruoris

sub Alexandro VII, adeo notabilis, ut sua Sanctitas super his relationem et processura formalem tieri, et prselo dari prasceperit. Hujus autem Processus titulus
effusio ex brachio dextero

tenoris est sequentis

H H
(i

Instrumentum

fidei,

continens emanationem sanguinis divi Nicolai Tolentinatis. Verbi Jesu Sanguinepnudicamus sanctam esse constructam Ecclesiam et san;

Qua

deS. Nicolai corpore produximu$

ridvntur, ualla
itiiits

p(,u exve t
dUjitus tiuinus

insinuarv

rvliqaias,

emp

iones,

guine S. Nicolai narramus esse protectam. 133 Anno 1660 contigit et alia sub Cleme nte IX sed copiosior et frequentior visa est

praitcr sacrunt sauquittetn ai/o dcportatas /uisse. Quippe corpus toturn incorruptumque Tolentini
jacuissc,

doncc temerario

attstt

utroque brachio

sanguinis a brachio sinistro effusio anno 1671 sub Clemente X, quam sex diversis vicibus vidit et visitavit illustrissimus

mutilaretur, ibidcm dictum est; eogue facmore mirabiliter detccto, memorata brachia argenieis
inclusa thecis ex eo tempore Tolentini servari,

dominus

Cini,

Ma-

episcopus, praesente magistratu et conventus nostri Tolentini Patriceratensis et Tolentinus

bus.

Eodem

tempore, cum dominus Corsi

corpus vero reliquum secretiori loco abditum latere, fflhilominus Rocchus Pirrus tom. II Sicilim sacra?, Notitia 6, SannMartmus in Vitce GalUca, inliunet P. Franciscus de Corte Augustinianus
drica,

risitator Pontificiua sacra brachia

dit

vieitaret, vi-

annum

Sancti digitum Drepanensibus in

ex iis tres sanguinis guttas emanare. Nova dedtmus hmc rursum visa est anno 1076 7, ideoque ad cetera progredior. Insuper aimo
:

Skitia adscribunt. Idem focit Zacconius parte I. cap. xcvn, uln vtiam occasionem modumque

1077,29 Aprilis, et 1070, sub Innocentio XI, qua*

ad Drepanenses pervenerit. Narracompendiutn subjutujo. Uonis 136 Erat

exponit, guo

"

GLOKIA POSTHUMA
WCTORB
c. s.

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
140

130

/>///,

ingutt Zacconius,
vir

Drepani

in Sicilia

Xon propterea tamen

'

quaslibet S. Nicolai

D
videntw tamen atiftta
reliquitB

quidam paterfamilias,
qui
rttttt

Drepanum

midttim houaraius, filiam haberet, forte unicam, a maligno

reliquias Drcpanensihas abjudieare

praitcr laudatos scriptores

ausim
II

cum

aliquas ipsis

Siciliam

spiritu obsessam, solitis Ecclesicc exorcismis

eam

adscribat
ca/i.
:

Jacobus

Albericius

parte

etiam Vitm ,

liberare frustra tentaverat.

Quid multa? Fassus

tandem doemon

est,

solum Fratrem Nicolinum

sibi formidandum esse. ejusque solius imperio se

e corpore discessurum.
cis,

Ad hmc quidam
tandem
is

ex amiReli'

qui forte aderat% sciscitatus cx

quodam

gioso Augustiniano, guis

Frutcr esset,

tamen ca portio sit, non satis cxplaii ratum habeo. Rocchus Pirrus supra laudatus digitum esse ait, et hunc dexterm manus esse asserunt San-Martinus et auctor Vita>. Flandricm: Zacconius ejusdem manits pollicem, Friger/iis rrl Aibcricius dtnntaxal aliquid ex pollice
qtiai

Drepani,

accepit,

quem dcemon tantopere formidaret ; responsum eum haud dubie Patrem Nicolaum esse,
itt

qui e Castro S. Auf/e/i

tuSj

Marchia Anconi/ana or-

manus dexterae esse affirmat; atque hoc posterius cum Torellii dictis facile potest conciliari. Quod ad tempus acceptw reiiquio? spectat, laudigitum S. Nicolai ante de Carissima ibidem donatum fuissc. Sed pro annis 1300 legendum puto 300, nisi ipse volucrit cam donafionem circa annum 338 factam fuisse, quod utique falsum est. At si 300 legamus, donatio in idem ferc iempus inciderit, quod Zacconius statuit. CetCr rum Toientinates, et qui SancH hrachia proprius conspexerunt, melius quam cgo dispicere poterunt, utrum aliquis dexlerce manus digitus aut
datus Pirrus scrihit
,

vitam austeram Tolentini ducebat, multisque

amicus ifte, celato reiiquis consitio suo, Tolentinum moxproperat, ut ipsum S. Nicolaum adduceret Drepanum, aut aliquod saltem tanto malo remeinclarescere miracufis dicehatur. IJis dictis,
detatuSj per

annos 1300 a

nobili familia

diam ab eodem impetraret. 137 Verum non longeapatria

e

abscesserat,
:

cum
Ni-

duobus Patribus Augustinianis inaudiit

/.<

S.

colaiim na/icr

r/ris

c.rrcssissr, jaitn/uc huttto

iraditiitn cssc. PercaVit

hominem inopinatus nundubius, an ab

incepto

cius, kcesitque paulisper itinere abstineret

;

pollex alio fuerit detatus.

141

perrexit tamen Tolentinum,et

Aiium prmterca
,

sacrum corpus veneratus, multis precibus apud Patrcm sacrislattt instilil., obtinuitque, ut aliquatn ittius portionem sibi concederet. Noctu igitur ad Sancti tumulum aecessere et primo auricularem
:

truria servatum fuisse,

nensis

digitum Senis in Hetradit Ambroisius Se~ vel qui ejus Opusculum Latine vertit
:

E
uti et Senis iu

Hetruria
fuisse.

Scipio Jardinus, cap. xxxi Vitce hwc scribens

Apud sepulchrum
lentini, et in

ipsius S. Nicolai in urbe

Thoubi

dexterm manus digitum, ac dcinde tres medios irrito conatu rescindcrc tentarunt : al ubi ad
pollicem ventum
est,

civitate

Senarum,

in sacello,

digitus ipsius divi Nicolai servatur, vexati a dse-

huncnuUonegotioresectum,
ille

pixidique

inclusum peregrinus

Drepanum

sncrgumena
Uberata
dicitur
\

detulit, alto silentio premens tum exacti itineris causam, tum sacrum cimelium, quod apportarat. 138 Suhinde cum eiirrqatucna sacris Ecclesim

exorcismis lustraretur, ipse cummemoratopollice,

nemine
vero

rei conscio,

templum
et

ingreditur.
S.

Tum
Nico-

creberrime ejecimmundis, in pristinam tum libertatem tum sanitatem ope ejusdem S. Nicolai vindicantur. Similiter Zacconius ex ipso Ambrosii Opusculo scribit, unum S. Nicolai digitum in quoclam tabernaculo Senis honoratum fuisse, multisque inclamisse miraculis: sed an
illuc se conferentes,
tis ipsis spiritibus

monibus,

dmmon

frendcre

ma/edicta in

laum, eujus reliquias horrebat, ingerere occcepit.

aderant, ir/tiari, quid agesacrum pollicem exorcistm tradens, jassit cum encrqumentr ittt/to/ii : at dccmon nihil alira moratus, puellam humo allisam, mortucBquce simillimam deseruit.Postquam huicmens
Sfti/irliftnf o/it/ics, qtti

Addit,

manus an pedis digitus fuerit, non expiicat. eum suo tempore, id est seculo 17, ibidcm non amplius superfuisse, neque sciri, quo
is

retur. Illr rrro

casu perieiit.

142 Certiora sunt

guinis portiouibus

quve

de miraculosi san- Aliquid

transmissis oppida prodigiosi
est
sanguinis

ad varia
mihi

redi/t, ct

ah t/wiso hospite libera deprehcnsa

lcetus successu,

cst

memoratus amicus, hoc

totam rei

seriem aperuit, sacrasgue reliquias Patribus Augustinianis donavit, qui illas altari impositas venerati,
inter

festivos

osris

campani applausus
si

instrumentum iiuthct/tkum, anno 1701 in Castro S. Angeli in Marchia Anconitana confectum , debitaque vicarii, aliorumque testium snbscriptione et notarii publici auctoritate munitum, in quo aliquot reliquim, in memorato oppido asservatm recennarrantur.
sentur, et inter ceteras

Ad manum

ht/miiunt
utrumque dubium
tipparct
:

'IV Dfiiin

cotu iiitirrtint.

de S.

Nicolai retiquiis

139

//"

fere

Zacconius; qua
scriptorem

vera

sint,

miror
si

hcec dicuntur

Petrum de Monte

Rubiano, ejusdem
latuisse,

temporis, Ordinisque

aut,

n iverit, inter reliqua miracula

non

retulisse.

Asservatur quoque et publicae venerationi exponitur, singulisque annis in ejus diebus festivis, 10 Septembris et secunda die Pentecostes solemniter cum baldachino circum:

/Eque ignota fuerunt

toribuS)
i/iios

ToreWo, aliisque scrip. quidem viderim. Parum etiam

apparet^

fertur,

in capella

cum

tholo erecta in ecciesia

Fratrum
lai,

S. Augustini, insignis reliquia S.

Nicoin

verisimile niihi
qiiis

amicum
alt

ilhtm, quis-

sui popularis,

massa sanguinis concreti

fuerit, consilio

nemini communicato, Toprocul

invicem dissitO
ali-

quantitate notabili, effusi et collecti in frustulo

illius

lentintnn D/r/iano,

tat/i

mappae, in qua prsecisa fuerunt sancta

proprrassr, nt S. Nicolaum arcessrtrt. aut

brachia S. Nicolai.
1 13 Recensentur ibidem qucedam cjusdem aliaque Saneti Sancti monamc.nta, de quibus in memorato ins- monumeida in

quod ab
Pttr/rrra

eo

remedium energumence postularet.

n,l

Torellius

atiitant

Chtisti

1345

nniit. 19 diserte

affirmat, e dexteri brachii

pol

lnr anno L656 sanguinem fluxisse, atqne adeo is anno 1305 vel 1306, quo Sanctus obiit, a reltqua manu resectus non fuit, nee Drepanum delatus; nisi forte Torellius haltucinatus
rit,

trumento post prmdicta mox subditur in hune Castro S. modam : Sed hse sunt minimse memoriae dicti Anqeti sancti Patroni cujus etiam dicto oppido
;

exstant crypta

lapidea in

loco

deserto,

ubi

fue-

orare, jejunareet flagellisse caedere solebat dic-

otit potlicem pro loco pollicis usurparit. Denique, ut paucfs mentem eloquar, suspecta est tt/ihi ha-t Zacconii re!atio t prcesertim cum

tus sanctus Patronus

pervetustum templum,

ubi fuit lustralibus aquis et sacro chrismatedo-

nullum testem autmonumentumalleget.

natus, initiatus minoribus Ordinibus et canonicus iactus duaj columna? marmorese, quae susti;

nebant

DIE DECIMA SEPTEMHRIS.

nebant suggestum
,

CK
illos

in

quo a concionatore Aufuit

animi mei dilectionem erga

faciain.

omnibus pate-

roae
C. s.

gustiuiano inflammatus

ad institutum Fra-

trum Eremitarum, etubi

affixae et incrustataa

ipse pluriesconcionatus

147

Hinc

eat,

quod annuena precibus veneraFratris Silvestri de Leffe,

D.

est; eyathi et patinae fictiles, quibus utebatur,

in

bilis et religiosi viri D.

VUaHaue

parietibus dicti templi,

PriorisconventusS. Nicolai de Tolentino

terrae

1'oiiio

sangui*

nis concessa

: nunc adsanguiredeamus. 144 Aliquam ejusdem sanguinis partcm auno 14G7 a /?. 0. Alexandro Anconitano, Marchim Anconitance Priore provinciali , donatam fuisse domino Guiliclmo de Paiellis, Prmtori paritcr Anconitano, tradit Torelliusad prmcitatum annum a num. 4, probatqueex laudati Alexandri epistola, quarn ex eo transcripsi, estque hujus-

quae et liodie videntur. IJac ibi

Vitallianae,

ac etiam

Angelini

de

nis religuias

Lulmo, etD. Antonii della Colomba oratorum, qui cum litteris ipsiuB prastantifisimae Comrnunitatis Vincentiam venerunt, particulam nriraculosi sanguinis sauctissimi cnnlVssoris Nicolai

deTolentino,intemploilloperpetuia temporibus cum veneratione tenendam, libenti animo concessi.Et ne ullo umquam tempore verti possit in dubium. hunc esse ex illo sanctissimo sanguine, qui in partibus
attestationes
illis

modi: Universis et singulis Christi fidelibus frater Alexander, sacras Theologise professor et Prior provincialis S. Nicolai Marchiae Anconitanse, Ordinis Eremitarum S. Augustini, salutem
et laetos in Dei opere successus.

miraculia coruscat,

Ex
:

officio nobis

defendendas mandavi. Subjungebatur teste Torellio dtue H. P. Alexandri Provincialis littera?, dc quibus supra mcminimus. Dein sequitur : Propterea
liic

omnes

inferius

injuncto tenemur fidelium

precibus

quantum
est,

cum Domino possumus, annuere

de consensu venerabilium S. Nicolai de Tolentino, magnifico et generoso

lielmo de Paiellis, dignissimo praetori Anconi-

quod Patrum conventus

hinc

venerabilis D. vicarius reverendissimi D. episcopi Anconitani et venerabile capitulum Anconita-

num, propterejusdem reverendissimi D. episcopi absentiam, earum puris documentis et pendenvisis et lectis per me notarium infrascriptum de praedictis tidem faciunt. 148 Vestrum igiturerit, hujus divi Confessoris

equiti, jurisconsulto et comiti Vicentino, D. Gui-

tibus signis

tano ac secretario Apostolico, de miraculososanguine gloriosissimi confessoris S. Nicolai de Tolentino, cum nulhe aliae ejus reliquise nunc haberi possint, particulam unam concessimus, 'pro sua devotione penes se cum veneratione tenendain. 145 Affirmantes sinealiqua dubitatione, hunc piwtwi Amonitano, vere esse ex ilio miraculoso sanguine, qui de ipso sanctissimo corpore emanavit oflerentes nos ad omnia majora, cum Deo propitio facultas se obtulerit. In quorum tidem praesentes fieri
;

miraculosum sanguinem non minus

fice et

pie, honori- pie erfjH Sanedevote prosequi, quam etiam ejussanctis- titm affectix. simam vitam pro virili vestra imitari. Offerendo

semper me ad omnia majora, cum Deo

facultas se obtulerit
:

propitao

in

quorum omnium fidem

sigilli

praesentes

fieri jussi, et

consueti pendentis

mei impressione muniri. Actum et datum Vincentise in domo meae solito* habitationis 11 Kal. Januarii 1469. Et ego Antonius, quondam Amde Claracenis, notarius publicus, civis ^'icentinusac cancellarius, scripsi. Quia dubitari ssepe solet de fide et legalitate notariorum propter locorum distantiam. ideo nobilis Castelbrosii

SOllltT

jussimus, et nostri Provincialis sigilli impressione muniri. Dat. Tolentini Kal. Augusti 1467,
Pontificatus sanctissimi in ChristoPatriset, D.D.

Pauli divina providentia Papse II, anno 3. Torcllius ibidem subjungit, aliam prmterea ejusdem R. P. Provincidlis epistolam ad curatores fratres-

lanus Azmoto Vincentiae, et districtus Potestas pro illustriss. ducali domino nostro Venetorum etc, fidem facimus et manifestum omnibus
prsesentibus" inspecturis contrascriptus Antonius de Claracenis, qui praesens privilegium scripsit, est notarius publicua Vincentiaa, et scripturis et instrumentis per ipsum confectis et
:

que sodalitii S. Mariat, sanctique Nicolai Ilraganagro Vicentino, qua eos certiores facit de transmisso sacro sanguine ad memoratum comitem Vicentinum, additquc se in ipsius arbitrio reliquisse, ut eum festis Sancti diebus publice extioe in

prieseutes

in

poneret. Ait etiam, non nisi

tate

summa cum

difficul-

betur. In
fieri

publicam formam relevatis plena fides adhiquorum fidem et testimonium praesens

eam

cum
esset,

illius

sanguinis portionem potuisse obtincri provincim comtitutionibus sancitum

ne cuiquam aliquid reliquiarum ejusdem

jussimus, et sigillo nostro S. Marci sigillari. die Mercurii, die 19 mensis Decembris anni 1469. Pro die Mercurii legendum

Ex Vincentia

Sancti donaretur.
tt ')h

videtur die Martis, qui eo

anno

erat 19 Decembris.
Itetn alia:

hoc

146 Altero post anno, scu Christi \4&3 prcelau-

ejusdem sangwnis particulam Vitalianm ducatus Hantuani oppidulo concessit. Probant id ejusdcm litterce apud Torellium, quas hic quoque rccitasse proderit , quia taudati oppidi singularem erga Sanctum venerationem manifestant. Sic itaque habent: Universis et singulis Christi fidelibus Gulielmus de
eques Vicentinus, comes et secretarius Apostolicus, salutem et felices in Dei opere successus. Emerita est sinPaiellis, jurisconsultus,

datus comes aliquam

Valentim quoque aliquam sanguinis particulam esse, scribit Albericius parte 11 \'ita>,

149

Vatentta,
Vi Kitiis, _\tVeStffli

tamen ex variis ejusdem nominis urbibus ea sit, non edicit. Ibidem etiam aliquid
cap.
ii,

quu>

Lusitairitr

ejusdcm cruoris attribuit monasterio S. Stephani S. Andrece parthenoni Venetiis ; ac prmterea aliquid Nicosiam in Cyprum olim fuisse delatum
et

lnfiuiti.

antc annum 1570, ex quosub Turjugo gcmit. Dcnique af/irmat, anno 1578 die 8 Martii jussu Grcgorii XIII PP. frustulum mappce et parum gossipii sanguine conspersi per
asserit, scilicet

cico

gularis observantiaetimmensa quffidam devotio,

quam vetustissimum oppidumVitaliansein

,

extol-

lendo sacratissimo nomine gloriosissimi Nicolai et praesertim in construendo de Tolentino ei ainplissimo templo certatim adhibuit, ut sicut ego quoquepraecipua quadam veneratione hujus
divi in
tiae

illustrissimum Alphonsum Binarinum, Camerinensem episcopum, desumptum fuisse, ut ad serenissimam Lusitanim Infantem mittcretur, qum

aliquasS. Nicolai reliquias reponendasinsaceUo, quod eidem Sancto dicavcrat, a mcmoruto Poutifice

flagitaverat.

Confessoris

memoriain

prosequor,

ita

asscrto suo

ejusdem possessionis liomines benevolenmeae manifesta documenta praebeam, et

tum Lombardiam

Laudat Albericius pro hoc epUtolam /{. P. JEgidii Saronrnsis, vicarii generalis Augustinianorum per
,

litterasque

Apostolicas

Gregorii

Mil

,;

t;ss
/

GI.ORIA
xill
"<1

POSTHUMA

NIGOLAI TOLENTINATIS
Respondit Prior, dicendo, abantiS Augustini. tose seqne suis ut tale habitum
quis Patribus
I)

iUCTORE
c. s.
et

memoratum episeopum Camermen1

scm hac snpcr rc dalOS.

Keapoli

concessae:

sitmU prmterea cwttates assigmt, cap. rx, alia*

IM ivdmieusZacemOusvaTUl

""' H"["

ir
;

Jro

tali

honorare,

quemadmodum
ne

ilb

fuerunt
injuria igncm iltma Sufmone

"^Episcopus
afficeret!

igitur,

quemquam

Acpr tas Zrotl |8*f lmbrosiumSenensem.au, ampnOamcum^ * Ordtnis m urbe

lai

Svit

iangu ine cmmentui

sui

Veapoliolimdorutomfuisse.idqwmjomjur
festa /Jfuisse observutum.quod.dum non alit* piftu circumferretur, MeaLppUcu

S>

ecclesiam careliqii* statuto die in extrapr.SeSmdefeVrentur; exstructoque ep.scop, pontificahecclesi portam igne, clero advenere, et smbus induti vestibus cum

edUoque

episcopos Aquilanum ac Pennensem Suldecreto sanxit. ut omnes

^nenses

SU

'circ"

^^^ mm
">

hicagam, .ulasexaminarunt. De duabustantum cappucio frustoscilicetdeS. Patris Augustini

"Jlc mi, mapolitanum regnum adepta

eam
suo,

'''"'"'''

s^fuisseatt.eodemamfuUse^e^.
patetur tamen,

quo

iUdem rum amplim repertam ^eriise,autinregumthesaurtsrecond,tam

c

M, fP ahquo
fuisse; sed

quaa que mapp S. Nicolai. sine tamdiu in eo h*serunt nt injecte deinde fuissent ullo dubio consumendaB circiter pedes in alconspectu omnium quatuor ,prsponte exilierunt cum tanta
;

uteque

igm

Ze.

mque ampullam sangu suaaei, Zdet S. Jamarii M in i q miraeuloso pariter Nicolai m "'"'. ' prodigiosum cum S. cssc.Nohm tom LJi"C perperom confusum
i

suspico vehementissima

penep^

tuin elevata aliorumque admiratione, dictorum antistitum, reverentia tollentes, dihgenut eas summa cum ex aliqua sui parte tissime perlustrarent, an intactas et ne ignem ambustse essent; ubi vero deprehenderunt, easdem in

quidem redolentes
suis

7
,/,.

Fabrttm ptas Antonius de S. Thoma, translatione et miracuhs

Vita
ripsit,

^eUo^gum
N
S.

reposuerunt, fimtoque exaquae ad alios Religiosos speminereliquiarum, E sunt. ctabant, singulae domum relataa mirabiliter publice solemmterque acta 154 Quia vero haec
lipsanothecis

Apostolic
dit

inter sacras reUquias,

^^m ^ZZi
qum

fuerant, aere

campano tympanisque applausum

sustinuisst
dicitur.

AugusUm

unusscihcet est et uterque cancellarius,

;

ecclesiae

ZclZaapud

incadcmurbc PP- Augustinianos

S.

ZZJ,
ilcm Visauro
et

mguinem

Nicolai Tolentmat.s
...

magistratus, rei gecathedralis, alter magninci postulavit ille quidem, quia stae instrumentum
;

diserte recenseat.

vmarim.

fuerat exceptus, sewssfoit quo sacer sanguis fuisse, idem auctor IZmineunte delatum urbis incote laudans cujusdam ejusdem

1N pisaurum

quoque in Umbria pauxillum

fori, hic autem, ut eam hsec causa episcopalis erat cum illa tanta urbis monumenta referret inter

solemnitate

pompaque peracta esset, quanta umtacta quam altera permulta milliaria incircuitu qum Hucusque Ludovicus Zacconius, ad fuerat
paucaobservanda. Modum illum sacras reliquias fuisse, videri poper ignem probandi olim in usu eminentissimi Prospcri de test in erudito Opere
Lambertinis, nunc. Benedicti
gnantis,
lib.

scnW

nnl , rilipil ranci

quod\Italice scripttm testimonium,

S.

esthujtmodi ;Conventus
vJ.sinnis, qu*
erat 1

Augustim accepit
1W)

Mah

itumque
;

XIV PP. feliciter

bcatificatione
;

re-

FratnbusS. eatipsiobviam cum omnibus ad Andrese sodalibus usque uustini Sanctique ubi cum portam Fanestra g Lazarum extra suscipienturesumma solemnitate et devotione ordinatum est, ut lmintroducta
:

Au-

de Servorum Dei

etc.

cujus etiam IV, parte II, cap. xxiv habcs in Operenostro ad diemS Se~ exemplum Adriani marptembris in Appcndiee ad Acta S. num. 37. Obscrvandum est secundo,
rei

tyris

cepta esset et posterum post Missam

diceretur
:

solemnem sequensantiAve Maria gratia plena, phona ut Dominustecum,benedicta tuin muhenbus trahamur gaudium.Demeritis adcosli
Nicolai

pag.231 anno 1624 Ludovicum Zacconium Vitam hanc

Pisaurensem fuisse Pisauri vulgasse, patriaque a adeonec loco nec tempore tonge abfuisse atque
prodigto,

quod

hic enarrat.

caput. n FerraricB (ducatus cognominis /((I/MI nique * " ' sangumts serejusdem fallor, intelligit ) aliquid titulo sodalibus qui sub S. Nicolai
1 ,
,

155 In Sancti
exstat epistola

Vita Flandrica scepe laudata reverendissimi Patris Petri Le Afia portioad

mri

ait

olim in

temphS. AugusUnU

at

nunc

in

proprw

Heepiscopi Porphy- magnum Drou, ex Ordine S. Augustini trurice ducem, 12 Decembris ad It. P. riensis, anno 1699 die alia Mona-

congregantm\

quod idem Al152 Verum metnorabile est, msrmw mappoe, eodem sangmne samsmgnine bericius de frustulo scribit. Lubet '""'" tiurKv, Sulmone in Aprutio factum
id propriis ipsius

Melynejusdem Ordinis Roma data, in quamen- chiim panni serici sacro sanguine tio fit similis frusti PP. magno Heconspersi, jussu Innocentii XII
trurice

missa.

frnc Sulmone,
y

verbis et ex rjtisdem fide readdidi^e aut dr/nnissr ridcar. ne quid servatur Aprutii inquit, civitate
,

ditque
tim in
vari,

duci anno circiter 1695 dono missi ; adibidem Vita> auctor, eas reliquias Floren-

aulko ejusdem magni ducis sacelh

et

ser-

iVusl.um
patris

mappa\

cui crucntata pnnlicti gloriosi

quotannis die 10 Septembris supplici miliagmine, centumque stipatas prwtorianis

tibus,

S.

Nicolai

bracbia involuta iuere, cer-

ad templum

Augustinianorum deferri,

acvetoque constat, reliquiam illam genuinam Quippe anno 1583 cum audisset esse. cam
episcopus, Patres nostros quarta
sis,
.iiiii

finitaque festivitate,inde

admemoratum

sacel-

lum

ejusreduci. Exstat ibidem et alia epistola

qun

nobis simul

est

Dominica menDominica Cinguli,

in

dem

illustrissimi Porphyriensis,

anno 1706 ex

supplice

agmine circumferre

quodam

Urbepariter data ad amptissimum magistratum quce hujusmodi reliquiarum Antcerpiensem

,

tabernacuio frustum cappucii S. Angustini, duesset ad impobitavit, an ea reliquia ficta

mm

anno 1705 Monachii in Bavaria sokmniter elevatarum meminit. Utramque epistolam infrarecitabimus.

aendum populo; ideoqueaccersitumPriorem roqua ipsi (scilicet 1'atres nostri) certitudine

gavit,

esse aut qua ratione scirent, istud cappuoium

xn.

DIK DKCIMA SEPTEMBRIS.

tuto,

nomen dederant

desiderhan

excitaverai

auotors

XII.

Variee sacri

portiones in

sanguims Belgium delala

aliquam ipsius particulam obtinendi. fa hunc finem Simul cum ft P. Qemrilo Mrtijn. fjnsdrm sodalitii moderatore Romam litteras dedere ad } iUustrissimum Petrum Lambertum Le Drou episcopum Porphyriensem et sacristam Pontificium

Verumrestumtemporisea eormn ruth mi,ih,w

successit.

159 Is enim die

htec verba

12

ibidemque

Decembm

anni [699 ad
respondit in

>tiufrvstra

cultse.

memoratum eximium Patrem Melyn

nec

: Eximie Pater, nec Pater Generalis, Patres nostri Tolentini, possunt obsequi desiderio dominornm magistratus vestri quoad

cruorem miraculosum
Saai sajiguinis pnrtioncs delatm
in Helgium.

Reverendus pater
vio.

Nicolaus de Tombeur, cujus

in

jam smpe meminimus

varias sanguinis
S.

Commentario

prcein

Nicolaijeo quod tam illo cruore tincti, sint suh eorum custodia simnl magistratus
S.

brachia,

quam panni

sacro

<

t.

Nicolai particulas

Tolentini, qui nullo

modo
;

patitur,
el

quidquam

vel

Belgio nostro honoratas recenset in Appendice 7

Sancti. ex qua seguentia acPartes etiam lintei sanguine S. Nicolai tinctse de consensu PapaB variis donatae sed omissis aliis, de solis illis agam, quae ad provineiae hujus Flandro-BelgicEecoenobiasunt delatre.
cipe.
:

minimum

alteri donari

eapropter, quoties

ad Vitam ejusdem

brachia exponuntur aut

visitantur, (quod uon

quam Argi oeulos habet ad observandum, ne Patrea nostri quidquam surripiant aut seponant. Jam annus
est et amplius, ex

nisi ejus in praesentia fleri poteat) plus

Ardenspopuli Belgici erga S. Nicolaum zelus et cultus a multo tempore summo desiderio anhelarat alinuas saltem tanti Patroni obtinere reliquias; ettandem summacum exultatione voto
est. Quanto cum applausu et grati animi testificatione susceperit, extraordinariae laetitiae, et triumphi signa, in singuliscivitatibus

frustra laboro

ut

quo propter dictam causam opera nostrorum Patrum,

suo potitus

illis in die exaltationisreliquiarum etc. exhibita, viva fuere testimonia. Etenim in solemni pro-

quos maxime optare, ac velle in hoc mihi morem gerere certo scio, aliquid accipiam ex eodem sacro cruore. Niliil omnino, nisi Pontificejubente, potest ab isto magistratu extorqueri et dumjubet, quod rarissimc l.uii: adhuc aegreet inviti obsequuntur. Cujus rei sum ab annis qaar tuor aut circiter testis oculatus, dum me prae;

cessione, comitantibus clero seculari pariter et

natione
delata^

Regulari, magistratu in corpore, aedium illumiet ornatu magnifico sanctae reliquiaa

sunt,

etiam non sine strepitu, allocuti sunt Pontificem,rogantes(licetfrustra)posse retinere pannum sericum dicto sanguine respersum,
sente,

quem

ignes triumphales

extructi

cum

ille magno Etruriaa duci darijusserat 160 Spe frustrati Antverpienses, vota ma in prah,

ct

primum Gandavwm
1705

maximo populi eontfuxu. 157 Anno 1705 conventus Gandensis thesaurum hunc obtinuit ante wnnes in Belgio,
15 Junii, inanu propria Clementis XI datura Petro Lamberto Le Drou P. M., tum sacristsa
Pontificio
et

magis opportunum tempm distuterunt; nec multis

annis post sese obtulit occasio, gua et feliciter usi sinit. Anno I7(n) sacra brachia copiosum rnrsus

niiio

sanguinem iudarant, ex eogue aliguid panno serico exceptum, Maceratensh episcopus vel magistratus

episcopo Porphyriensi, et postea

Talentinas,

ut
;

supra diximus

Cieejus-

dioecesis Leodiensis vicario

ventu Gandensi. menti sericei miraculoso sanguine brachio-

pro conEt autem prustulum tegugenerali,

menti

XI PP.

miserat

hic

autem aliquam

dem

rum
ex

S. Nicolai Tolentinatis

imbuti,

desumptum

portioiirm, ftagitante supra taudato episcopo Porphyriensi, Conventui Augustinianorum Gandavensiin Flandria. alteramque Monachiensi in

alia parte

majori,

ab Alexandro Varano,

Bavaria anno 1705 concesserat.

benignitas exstimulavit

ffcec

Pontificis
,

episcopo Maceratse et Tolentini, suae Sanctitati

Antverpienses

ut
;

pro

dono missa. Roma huc delatum est per R. adm. P. Gregorium Ackerboom tum conventus Priorem, olim diftinitorem etc. Eodem anno summa cum magniticentia exaltatum est
,

obtinenda simiti portione denuo instarent

teruntqiee

insti-

per litteras a supra dicto R. I*. Melyn ad laudatum episcopum Porphyriensem datas,
qui eos eodem anno spe plenos3
cuto votiplane compotes
liil

et

proxime mbse-

Antverpienses

similem

pwtionnn

Gandavi. 158 Gonventus Antverpiensis anno 1707 per instantiam magistratus iteratam ad augendam pietatem et ditandum confraternitatem nobilissimam, in ejusdem Saneti honorem et animarum refrigeriumjam pridam \nx{\\\\\i\m,aliquqm particulam obtinuit. Contigit exaltationis celebritas 5 Junii, eximio P. M. Gerardo Melyn
S. T. D.

fecit.

anno quidem L705 epistolam\ quam tnndemper subjungo, admemoratum Patrem Melyn Roma episcopvmPortransmisit : Eximie Pater magister, Prior, mox pAyrfenssm
ut vestras novissimas legi, censui vos exposcere

Nam

rem magnam ac multo singularem, quam

expeterent, haberent.(|ue
iu pretio

et

reges

scilicet

ettum conventus quartum

S.

Priore.

De

tino,

hisce Antverpiensibus

Nicolai religuiis agit

de tegumento brachiorum S. Nicolai deTolenmiraculoso ejus sanguine imbuto. Cumque non ita pridem obtinuissem a Sanctissimo pro

pluribus P. Franciscus de Cortc in soepe

rato libello
;

memo-

nec ingratum lectori fore arbitror, si ex eo aliqua hitc transferam, ut inde colligat, quanto in pretio sacer ilte Thaumaturgi

conventibus nostris Monachiensi et Gandensi, quod crederem, vix animus erat ultra petere
;

sanguis habeatur,

et

quam

difficile sit aliquas

non posse citra notam audaciae et salva, quam cum supremo Bcclesisa monarcha servare decet, modestia ac verecundia. Impulsus tamen
fieri

ejusdemuuttas obtinerc. Copiosa cruoris ejfusio, quam ahnis 1G98 et 1099 contigisse diximus 8, 9 el 10, in Antverpiensis magistratus senatoribus, quorum, iaquit, piuvimi pi6 S. Nicolai solidatio, in refrinerium defunctorum instiSeptembris Tomtts
III.

vestro,

vestrique

nobilissimi

senatus ingenti
vos propensione,

desiderio,

itidemque

mea

in

ausus

fui Sanctitati sua;

sex abhinc diebus sup-

plicare; etbenigneannueredignataest, moxque optatum accepissem donum, si tunc Sanctitag

87

sua

090

GLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
thenticis,anobisvisisetrecognitis, alias dono eodem sacro missa, desumeremus frustulum.
illud Sanct.tatis cruore conspersum, ad effectum donandi conventui Antverpiensi, nomine

auctorb
C. S.

suo cubiculo, sua fuiaset in intimo seu secretiori certo tamen exstat reliquia ubi eximia illa sum. Mihi subinde est occasio ipsam accepturus neque tunc aocedendi, dum ad illud se recepit opportunitatem refricandi ejus omittam captare memoriam, aliis prope infinitis negotiis distrasine mora ctam et ubi sacrum accepero pignus,
: ; :

Bua3

et venerabili Ordinis Eremitarum S. Augustini,

ecclesia e.jusar nn bili ss ii.. onuiIr:itprnitati,in Nisub invocatione prsefati b. demconventus Nosque pia pridem erectae
l

colaideTolentino

transmittam.
<i

Clemente

162 Promissis
titas

stetit

episcopus,

dudumque

expe-

XI PP.

undecim post mensibus a ClePatrem mente XI obtinuit, et ad pramiemoratum Belgium transmisit, simulque amplisMelyn m simum senatum Aniverpiensem tam latti successus
reliquias
et ampliscertiorem fecit his verbis : Nobilissimi nostri a sanctissimi Domini simi domini. Tandem

ejusdem SS. Domini Nostri mandata ex probato exequendo, frustulum ejusmodi successive tegumento exsciderimus, et sericeo argenteo torcollocaverimus id reliquiario
illud

reverenter

obtmui Clementis Papas XI summa benignitate brachiorum S. Nicofrustulumsericei tugumenti lmbuiaiTolentinatis, miraculosoejus Banguine
tum, cujus ardenti desiderio teneamplissimae dominationes vestree pridera proteletur sacri isttus pignobantur, et ne ultra hodie transmitto ad ris vestra expectatio, iliud una P. magistrum Gerardum Melyn,
nobilissimaj
et

mae ovalis, idemque reliquiarium rubn coloAs ln sauro ditatum ac filo sericeo sigillo minori parte inferiori clausum, nostroque pendente, et cerse rubea ex eodem filo sericeo
Hispanicaa impresso,

sacro

illo

the-

munitum transmisenmus
et eximio Patri

reverendo

admodum

magistro

Gerardo Melyn Ordinis Erem. S. etcouventus Antverpiensis S. Theologias doctori eodem conventu et antefata confraPriori, pro
ternitate,

Augustim

cum

facultate illud

eximium

cum litteris uustris testimonialibus, Sanctitatis exaratis et cum suie jnssu in forma authentica
B
unusApostolico Brevi indulgentiarum, quas exaltationis ejusdem, quisque intra octiduum (ut mea quidein fert opinio, et vestra

privatim fidelium expressa Sanctitatis su83 prohibitione sub pcena excommunicationis, et insuper quoad Regulares
facto inprivationis vocis activae et passivae, ipso

quam etcum venerationiexponendi,

tam
publice

apudvos

currends, ne quisquam prassumat prsedictam parte quovis praeS. reliquiam vel ex toto vel ex
loco textu umquam distrahere, vel cuivis alteri quorum aut personae quovis modo donare. In fidem has nostras litteras a nobis et a secretario nostro subscriptas, nostroque sigillo majori Uos-

omnium ingens

pietas sperare jubet) solemni

:

adjuncta ritu peragendae,semel consequipoterit eorum, qu Monaclni insuper exacta relatione adornandse, in Bavarja consimilia reliqui, tum proxime tuin solemniter exaltandse causa, anno

ekpso prascipue gesta sunt, eximiaa devotioni

vestrae

rubrae impresso obsignatas in forma patente expediri jussimus. Romse 25 Septembris 1700.
tia;

exemplum futura

et pia tbrsitan aemula-

Et signatum erat
F. Petrus

tione
mpi
roi
.

eamdem

provocatura.
laetor,

Lambertus

168 Porro non solum impense Qtinpotiorempartemeorum, quae miUiumquam fausta acciderunt, merito refero semperque referam, potuisseme aliquid apud Sanctissimum

verum

episcopus Porphyriensis.

Locus

4-Sigilli-

inferius Uabebatur Caspar Fabricius Secret.

Dominum nostrum

conferre operae, ut nobilissi-

numi vestrum sodalitium acamplissimajuxtaet

celeberrima civitas vestra tam raro tamque pretiuso thesauro ad plurimorum invidiam ditaredesitur, atque hoc pacto fieret utriusque enixo derio satis... Infrascriptum erat : F. Petrus Lamhertus epiBCOpUS PorpUyriensis. Roinaj 25

105 Denique ha> sacrcereliquioeab illustrissimo anno 1707 solemniter Reginaldo Cools episcopo Anlverpiensi die 17
Octobris anni 1706 recognitce, elegantiquc argendie 5 Junii teai thecce posimodum inclusce ,
elemnt
-

anno 1707 magna cum pompa

elevatce, totoque

octiduosingulari solemnitate, in Rli. PP. Augustinianorum templo honoratce sunt, ubicarumdem

cultus

Septembris 1706. Foris vero inscripta erat

stola, Nobilissimis et amplissimis
prSBtori, consulibus et senatui civitatis
(
;

epi-

hodiedum non parum

viget.

Nunc

Patris

DD. summo
Autver-

Tombeurii,

quam

paulisper interrupimus, narra-

tionem resumamus.

piensis.

<mnoguel7Q6
acceptas.

teras,

ejusdem epistoli litSubjungo quibus sacri pignoris aiUhentiam declarat,

et

alias

F 160 Conventus Angiensis (iucolis EngUien, oppidulumest Gannonias in confiniis Brabantioe, Aliasanducatus
titulo insigne)

anno 1710 particulam

alte-

gninis portio

prout ea editm suntpost Orationempanegyricam

hacoccasionedictamasaspememoratoeximioPatre Meli/n, suntque kujusmodi ; F. Petrus Lambertua

Le Drou Huyensis, Ordinis Erem.

S.

Augustini,

Dei et Apostolicse Sedis gratia episcopus Porphyriensis, sacrarii Apostolici praefectus et pontificii
solii

ram perserenissimamprincipem Arembergicarn, Egmontiaa comitissam, Roma procuratam exaltavit solemniter sub Priore Adriano Le Verd, nunc provinciae detinitore. Conventus Bruxellensis idem consecutus beneticium adinstantiam eminentissimorum S. R. E. Cardinalium Paulucci et JuliiPiazza

Angus,

episcopus assistens.

Omnibus etsiugulis

prae-

tum

episcopi

Faventini et

sentes nostras litteras inspecturis fidem facimus

et attestamur,

D.

qualiter SS. Dominus Noster, Clemens PapaXI, cupiens magis magisquein

celeberrima civitate Antverpiensi, nobilissimo Hclgii emporio, augereillicvigentem magnopere

apud Caesaream et regiaui suam majestatem Nuntii Apostolici, magnificamin die exaltationis sacricruorisinstituit Octavam, KalendisFebruarii incUoatam et diebus octo solemnibus ofticiis
musice decantatis, concionibus
indies habitis,

devotionem erga S. Nieolaura de Tolentino, ad aostras Uumillimaset enixas preoes benignejubere dignatus sit, ut exparte sericei tegumexiti brachiorum ejusdem S. Nicolai, miraculoso ejus sanguine imbuti, sibi ab illustrissimo ac reverendissimo domino Alexandro Varano Macerataa et Tolentini episcopo,

cum
teis,

indulgentiis plenariis etc.

a Iia Bnucellis
elevatceet
c ' lK(E

167 Pridie Kalendas Fobruarii a)dibus ac plaforo

potissimum

ei

domo

civica,

ut in

triumphis publicis assolet, undique illuminatis, sub tympanorum tubarumque clangoribus, incredibili populorum frequentia atque devotione,
e templo S. Gudula; ad uostrum sumptuosissime

una cum

litterisau-

ornatum

DIR DECIMA SEPTEMBRIS.

fcranslatus est, priucodente cum facibus gymnasiinostri juventute cum vexillis, etsubsequentibus septem Ordinum diversorum Religio-

m\
dum
no-

ornatum

sueta exercitia orationis prosequens,

cte

AfXTORK

quadam
:

pervigilat supplicans,

ostiuni

eonfraternitate Zonigera et Lauretana, qu Tolentiuiim visitavit deinde nobilissimo ac amplissimo magistratu in corpore ac venerabili D.
sis,
;

vehementius pulsari clamantis Rfta, Rita. Accurrit

stram, sed nomine ante

domus euaa audivit, vocemque

illico

ad fene-

domum
.

viso,

cum

se

denuo orationi

reddidissei

similem

vocem ad
;

Gudullte Capitulo quos inter forebaturpretiosissima cum incluso sacro cruore hierotheca, suc:

se fieri audivit, qua

collantibus alternatim e praelaudato Capitulo et

monebatur a Jesu petere ut in sponsam ejus reciperetur; viditque tres Sanctos in suum auxilium missos. Tum rapta in
extasim, spnsit
Hit.a,
sibi

ex Ordine nostro sacerdotibus octo cum stolis. Insuper quotannia Dominica ante Sanotorum omnitim solemnitatem Octavam celebrat cum

voce clara dici

est,

jam onim tempus

Veni dilecta ut ingrediaris mo:

pompa

et populi confluxu, sollicitudine potissi-

mum

ac industria eruditissimi Patris magistri

Philippi Tax, tum secundum, postea tertium Provincialis, cultus S. Nicolai promotoris indefessi
ilcni

nasterium. undetoties fuisti r pulsa. 170 Rursum ergo ad fenestram illa Vicofcws viditque ante fores S. Joannem Baptistam, post quem apjtarentes, in monasprotinus egressa usque in locum, qui Scopulus eam ti mm deduRupis-Porenas nuncupatur, obstupuit ad horro- atnt.
'
;
i

rem tam
duobus

Huci,

Bullonii et
Diestemii.

168 Conventui Huensi (Huy oppidum lielaii est in Leodiensi dioecesi, ad Mosam fluvium, inter

praecipitis altitudinis, quamvelpleno die tentare quis horreat. Sed apparetibus mox

Leodium

1715 obtentaa sunt hae reliquiae, procurante praefato episcopo Poret

Nanwcum) anno

advocatis, sancto Patre AuNicolao Tolentinate, animosresnmens, eosdem secuta est usque Casciam, et

aliis ipsius

gustino et S.
intra

phyriensi,

tum

sacrarii Apostolici praefecto, et

:

hujusconventus filio exaltatse autem sub R. P. Alipio Gikin. Et hinc etium obtinuit anno 1716 conventus Bulloniensis (Bouillon oppidulum est
ducatus cognomiws caput in Belgio) cum Prior esset Fulgentius Collignon. Denique conventus Distemiensis (incolis Diest, Belgii pariter oppi-

monasterium ipsum penetravit, portis, fenestrique omnibus clausis, ut erant, manenin

tibus.

que
erat,

Quod cum admirarentur monachae, aliaaalias reseratse domus culpam suspee-

fando rejicerent;
bus,

illa, quod factum mirabiliter ingenue professa, facile persuasit Sorori-

dum

estinducatu Brabantice) anno 1720 eodem thesauro honoratus, solemnitatem in exaltatione tenuit extraordinariam, et per Octavam indies habitse sunt conciones, ad quas cives pene confluxeruntuniversi.

ne vellent ejectam, quam Sancti introduxerant. Torellim in Annalibus h&c anno 1117
innectit.

171 Alias

Sancti appariliones tradit Simon

in 17/*
/>\

S. NioflttBtt
Ii.

RomanuSj EremitaS. Augustini,

lenm Uitinensis, pariter viduts
sanctimonialis
et
.

EeI

Relenn

Ad

requisitionem magistratus
et

tiw:tii

ejttsdem Ordinis

reliquias illas sollicitavit

impetravit eximius

Pater magister Joannes Libens S. T. D.. tum Lovaniensis regens, nunc ejusdem conventus Prior. Solatium magnum experti sunt plurimi. Hcec sunt, quce de reliquiis S. Nicolai
studii

prodigiosi sanguinis, variis in

ex.ceptis reperi
bits aliis
;

locis

honorifice
in pluri-

neque dubium

est,

quin

quo Beata obiit, Christi et Majores nostri tom. III Aprilisad diem 23 illustraritnt. Bic cap. iii. num. 2 beatam ittam monacham eum quadam Sorore, Perfecta nomine, in hunc modnm loquentem inducit Soror charissima, aperiam tibi secretum cordis mei, tantum ne,
.

quam eodem anno U58 scripsit,

etiam servetur.

dum

vivo,

cuiquam

illud

tem autem

meam

faoias,

manifestes; post morprout tibi Dominus in-

spiraverit. Scito,
aliis vicibus, milii

quod hoc vespere, multisque

indignissimae peccatrici loqui

et apparere dignatus sit dulcis

Dominus meus

Jesus Christus, una

XIII Sancti apparitiones factse BB. Ritse Cassiae et Helense

Utinensi: statuse Tolentini,

Domina pater meus

S.

sua sanctissima Matre. mea, in oujus comitatu erat dileotus

S.

cum

A.ugustinus

et

S.

Nicolaus et

Monica, cujus habitum indigna gesto:quando

autem eos video, tanta repleor dulcedine, quantam bumana lingua nequeat explicare.
172 Rursuin
ninti.
ii

Cordubse, Venetiis
miraculis illustres.

et

alibi

sic srrih/t

Alias ibidem
paret.

in oratione persistens,
fuit,

quasi extra sensus rapta

donec S. Nicolaus in habitu oigro Eremitse Augustiniani pulsans ad ostium oratorii dixit Aperi mihi, soror Helena prius autem, quam
: :

ipsa aperiret,
B. Kitn' i'assia?

apertum

ei

divinitus ostium est,

:

Quamvis

inter

miracula, a

variis

collecta

et

intravit Sanctus,
sit.

dicens Helense

Pax

tibi

SS. Joan-

ct inferius

recitanda ,

plurimaz
est,

occurrant

nes Bapiista,

apparitiones, quibus sanetus Eremita noster clientes

Augnstinus

suos frequenter dignatus

visum tamen
,

quibus alibi aptus locus non erit hic recensere. Tomo V Maii Operis nostri ad diem 22 exstat Vita B. Ritai riduw, Ordinis Eremitarum S. Augustini, ab Augustino Cavalhieio ex ftuahus aliis concinnata, in qua
fuit duas,

Denique illam amplectensj supra oratorium sustulit, pursumque deposuit, dicens: Sic age, de bonn in melius proticieus, soror Bic enim in paradisum infereris ab angelis ethis dictis disparuit Sanctus; Beata autem mox de eo Sacrum cantari solenniter jussit, et hanc visionem pwenominatsa suae sorori deciaravit. Nicolai imaginibus seu statuis 173 De S.
:

tecum

Sancti imago
Tttli

insignis S.

Nicolai

nostri

apparitio

refertur.
dixiset

nonnulla etiam prodigia referuntur, ex quibus

illustriora
tria,

ntini o6tF.ibv-

tnm

Postquam laudatus scriptor cap. r, num. 3 sef, heatam illam viduam, ca?so marito
functis liberis
inter
,

qucb legerim,
I

hic

subjkio. fn

n\\ l\

pp. su-

de-

primis Zacconius parte

Vitte,

cap. oxxii refert,

thuts pi

jam
4
sic

tertio

frustra

postulasse
in Ihrthrifp

Augustinianasmonarhas (V/Wff

admitti,

num.

progreditltr

Ergo COH-

Sancti imaginem, qum in ejusdem sacello Tolentini colitur, instantem Eugenii IV PP. oditum, qui in annum Christi 1 17 incidit, manifesto
1

sudore

, ,

(192

GLORIA POSTHUMA

S,

NICOLAI TOLENTINATIS
cinium annis 1601
et 1G02,

AUCTORK
c. s.

sudore prmsignasse. Pro hoc argumento laudat Ambrostum Frigerium, fiijus verha rerrusrt, rt
nos ex ipso Latine referimtts. Hic Pontifex, insingulari pietate gloriosum Patrem S. Nicolaum venerabatur, ob varia beneficia, quae in
ffi/it,

smviente peste, in urbc

1)

Cordubensi, ubi ipse tum habitabat, impetrata fuere , Opusculum Eispanice conscripsit, guod

infirraitatibus

ac perieulis per ejusdem tnerita

:

nos ex recensione Bernardi Havarro, ejusdem Ordinis Religiosi, gui istud recudit, ex Hispanico Latine 17 etsequentibus, exhibebimus. Porro totiiui

Deo imperaverat sed et ante ipsius Eugenii obitum paululum antequam exspiraret, illud praeterea in ejusdem Sancti sacello, quod in ecclesia S. Augustini Tolentini erectum est, miraculum apparuit, quod ejusdem primaria effigies in eonspectu omnium uberrime siidarit. Ad hoc miraculum spectandum legatus ac Marehias Anconitanae gubernator cum omni
et patrocinium a

reiscriem,

qumadprodigiosam SancHimagiipsis auctoris

nem spectat,

lector 20

phrasibus

Latine, ut monui, versis reperiet; hic vero ea

paucis tantum referemus,

qum ad d/scemcndum,
verum autfalsum

quidin

recensitis relationibus

appareat, plane conducunt.

scribit,

177 Laudatus itaque Christophorus de Busto ostenditur, dominum Jacobum de Vargas et Carvajal, quxd in corum
narratione

populo aceurrit, et legatus haec ait Hrevi aliquam in Ecclesia Dei mutationem videbitis. Et sane postridie de suae Sanctitatis post novem:

toparcham del Puerto, prmtorem acjustitice Cordubensis prcesidem, una cum reliquis senatoribus decrevisse, ut in grassantis pestis remediumS. Nicolai statua

decim (imo sedecim circiter) annorum Pontificatum, obitu allatus est nuntiussimulque intellectum, Pontificem eadem, qua Sancti effigies sudaverat, ac memoratum ediderat prodigium,

nrbis moenia crat, deferretur, eoque

adnosocomium S. Lazari, quodextra reipsa, mc-

suam animam
1'rodirjia

reddidisse.

morato prcetore ae reliquo senatorum collegio comitante, a Patribus Augustinianis anno 1602 die 7 Junii deiatam fuisse. Prodigium vero hisverbis
enarrat: In terminoviae ex arboribus, herbis, variisque floribus sacellum cum altaripieadornato

ima-

174 Pater Augustinus Paoletti, Ordinis Eremi-

ginitm

Qrud-

fuitir S. .\irn~
lai CuTttubce,

tarum S. Augustini per provinciam Senensem sermone xxix de in Italia Prior Provimialis aliud cujusdam Sancti S. Nicolao Tolentinate statuce prodigium, Cordubm in Eispania factum memorat, sic ipsum compellans : Quodsi urbe Cordubensi, quaj totius Hispaniarum Andalusiae metropolis est, pestis, manifestum Dei flageilum furores suos exserat, universa3 autem civitati ad placandum divinae Justitiae furorem in devotam quamdam processionem sese recipienti sodalitas tua obviam processerit, vexilli Ioco ex ima parte Crucifixum, ex altera vero S. Nicolai statuam deferens, protinus videbitur, quod mox ut ambaa turmaesese proximecontigerint, statua
,
,

excitatum erat, in quo Pater Frater Joannesde Navas, Ordinis sancti Patris Francisci, nosocomii confessarius eos operiebatur , albastolaque
,

indutus, et
in

magnam piamque manibus gestans. Ad unum

;

Crucifixi

iconem

sacelli latus temi-

nsepuerique, ad alterum

bant

et

viri convalescentes staquotquot per vires licuerat, ad reeipien-

dam

Sancti imaginem eo confluxerant...

178

Cum

sacra effigies ad altare deferretur,

in genuaprocidit coram Patre confessario, qni Crucifixum tenebat, eodemque tempore, quotquotineo campo aderant, similiter in genua procubuerunt... Pater, qui

Pater, qui

eam gestabat,

tua, o S.

Nicolae, tametsi lignea, ad Crucifixi

Sancti effigiem gestabat, coepit

eam
;

extollere...,

pedes genuflexa corruet; ipse autem Crucifixus

e clavis et

elevavitque, donec Sancti vultus ad sacratissi-

cruce

manus

suas resolvens, te Serdie totius

mos

Crucifixi pedes pertingeret

ad quos

cum
quo

vu in

siiuni

dulciter

amplectetur, cessabitque

pertigisset,
est, et

gloriosus Sanctus eos exosculatus

recitaret, adluesit.

subito in tui gratiam

urbis contagio.
ti

eadem prorsus

ore suo sanctissimis pedibus spatio,

quis

Symbolum Apostolorum

1'tttiiti/t,

et

175 Paolettum secutus Pater Joannes de Leenhcer,

Subdit, Uoc Sancti osculantis prodigium

summis

Lcvitkcero
iritilti.

Eremita
,

Augustinianus
et subscripsit

Bruxellensis

in

Belgio

memoratum prodigium mri

incidi vul:

garique curavit,
1602
vitiaverat

seguentia

Anno

/nfirmorum, qui circumjacebant, vocibus aclamentis exccptum, idemque prodigium paulo post iteratum, ac denique memoratam statuam in no-

Cordubam oppidum Hispaniae

Post
adhibita nequicquam

Betic, dira lues.

est ad coalestia. Instituebatur una die gemina supplicatio versus nosocomium, situm extra urbis moenia. In unasupplieationum, quaeeratKR. PP. Franciscanorum,

humana remedia itum

socomium illatam fuisse. At vero nihil de reddito a Crucifixi icone amplexu memorat, memoraturus haud dubie, siid re vera accidisset. Ncc tamen dubium apparet, quin hocS. Nicolai staiumprodigium idem illud sit, quod a supra memoratis Patribus aliis vestitum adjunctis auctumque narratur.

eircumferebatur veneranda Crucifixi imago; in

altera,

quae

erat

KK. PP. Augustinianorum,

lignea statua D. NicolaiTolentinatis. Occurrunt sibi casu circa urbis portam hae duae imagines:

sed o rem stupendaraf CorruitadCrucifixi pedes statua D. Nicolai, eosque deosculans, Deum pro

179 Prceterea verttm non est, eadem die qua memoratum prodigium non prope urbis portam, scd ante nosocomium contigerat tofius urbis contagionem cessasse : etenim mcmoratus Chtistopkorus de Busto oculatus rerum testis,
, ,

quid falsum
appareat.

populo Cordubensi precari videbatur. Quod miraculum, spectante universo populo, non pauco
duravit tempore
xus,
e cruce

pestem a prmdicta die 7 Junii tam in urbe, qitam in nosocomio multo mitius
licet

fateatur

donec tandem et ipse Crucifimanibus resolutis, Nicolaum in

;

smviisse, capite

tamen

tumminime fuisse
sui conventus

vi expresse affirmat, eam exstinctam, testaturque a die

fronte dulciter amplexus, quasi populi cum Deo reconciliationem ad D. Nicolai preces indicaret.

20 usque od 30 ejusdem mensis Junii quinque

Religiosos ea lue

sublatos,
ille

Sicquo lactum

cum

est, ul

eadnudie

totins urhis con-

ad
S.

id usque

tempus conventus

tagio prorsus cessaret.

plicasse

Beec ipse,

laudansPao-

plane

intactus stetisset.

lettum: verum utergue prodigiaauxisse ac mxdU-

ab eo malo Addtt denique, aliam

die 30 Junoctu circumla-

Nicolai statuam
iiniltijiliri

a Patribus Augustinianis
claustra

mihi certo videtur.

sentire

tam
Pater
S.

saoram funere perculsis,

examinantw; H ex Christojthoro d< Busto

170

Ua

me

cogit

Ckristopko-

nii

intrn

mtmasterii

rus de Busto,

Eremita pariter
guce per

Augustinianus,
Nicolai pafro-

tam

fuisse,

qui

ab eoque tempore pestem tantttm re-

de

miraculis,

misisse,

ut die

xv

Juiii nntlus in tota urbe ea

amphus

DIE DKCIMA SEPTEMBRIS.

amplius infcc/as reperfretur, ac tandem 28 ejusdem mensis die salus publica promulgata fuerit,
fluxisset,

perseveracunt prodigia ogqoead oorain

iuctorb
C. S.

nuctis secundain... Hajc

quemadmodum
\etuse

eadem

rigna

ii

23 videbimus.

180

enetiis
in

marmore
Sancti
stattta.

statuam

quoque claram miraculis Sancti Augustinianorum templo coli, disciepistota a Fratre Fulgentio ArItalice conscripta,

mus ex quadam
(ic

minio Abellinate Augustiniano

continuarunt, eaque tantae existim toresjurejurando tcstati sunt, ut non minua ex marmore factos illoa crediderim, qui ea nega rint, quam statuam, in qua apparuerant. Pleclarissime
veritatis fidem, quippe qui eam viderant, fecerunt illustrissimi et exceUentissimi domini, Franciscus Trono et Franciscus Morosini, et ab hisce excellen
i i

nissimam hujus

Bononiae primum, deinde Romm anno L633 edita, ilwc sequentem prcefert titulum : Utterse, in quibus referuntur prodigia facta in statua

marmorea S. Nicolai Tolentinatis, Venetiis in Templo S. Stephani PP. Augustinianorum. Inscripta vcro est Multum reverendo P. Magistro,
Fr.

misdominis, luculenter cnnHnnata est. K l<-rn planissime affirmarunt illustrissimus dominua Joannes Dominious Grimani, illustrissimus do-

Aurelio Augustino Siliman, Augustiniano

:

quo anno exarata sit, quove prodigium contigerit, non exprimitur, forte quia eodem, quo cbntigit, anno impressa est. Porro ex hac epistola ea tantum referam, aua> ad propositum nostrum faciunt,
at

doctori collegiato Bononiensi

minus Julins Donato, IUustrissimus dorainus Joannes Luigi, dominus Joannes Toffetti, illustrissimus dominus comes Hippolytus Francanzano, illustrissimus dominus eques Joannes Baptista di Settimo, aliique unde conciudo, non posse istud prodigium esse obscurum, ad quod
:

omissis scriptoris observationibus allec/oricis, in

illustrandum tot
184

tituli

concurrunt.
clarisqui id testati
Mll/I.

iti

temph

quibus satis prolixus est. 181 Requirit a me, i/u/uit

Earadem veritatem confirmarunt

sancta multum

Augustiniannritm
Venetiis

reverendre Paternitatis vestne curiositas, ut se certiorem faciam deprodigiis, qmein marmorea

S.

simi domini, Petrus Regia, Fredericus Porta Daniel Giordano, uti et excellentissimi doraini Domini Viucenti, N. Fruga/zati et alii tanto

Multisetiam
mtrai iih*

Nicolai

Tolentinatis statua

Visitur in
antiquitate

apparuerunt... hoc ternplo Sancti sacellum, quod

numero,

ut,

cum

epistolam, non calendarium,

sit,
<-n.s

scribere mihi animus

pra-ti-M-niitrrndn*

suanovossemper reverentiae affectus fidelibus instillat, et quamvis sit ex marmore, quod tam durum est Christianorum corda
,

censuerim.

Eadem quoque comprobarunt

bene-

ficia, quae infirmi sil)i collata confessi sunt, tam evidenter, ut qusedam illustrissimi ac excellen-

emollit. Altare in tribus distinctis sediculis tres

admirabilis caelaturse statuas exhibet, quas sua vetustas multum commendat, nec tot annorum

Ad dexteram S. Pauli effia sinistra S. Hieronymi visitur... In medio harum statuarum positum est S. Nicolai
spatia deturparunt.
gies
;...

domini Morosini del Camponeptis palam neptis palam fecerit, se visum recuperasse; quidam mercator cum tota sua familia se veneno liberatum testaretur; plures quam tritissimi

Campo

ginta contracti.se sanatos praedicaverint, totque

aagroti restitutam sibi valetudinem praadicaverint, ut,

simulacrum, tam simile vivo homini, ut in praesentiarum aperiendo os suum ostenderit, sibi nec loquelam deesse. Longobardicum coelum ferramenta, quibus Sanctus se fiagellavit, imitatum, eam emaceravit, et ipsa a tot ictibus exsanguis remansit. Id cst, ea statua Sanctum

cum medicinae vis non sit in herbis aut lapidibus, sed in Sancti invocatione consistat, ea

prodigioso

splendore trradiata, os
et

emaceratum ac Denique addit, eam lilium manu c/cstare, nec magnte molis esse. 182 Jam diu est, quod divinae pietati placuit piis nostri Herois, qui in hoc statua honoratur,
vigidis

corporis castiaationibus
exhibet.

imposterum dici possit solum in verbis sita esse. Obtenta beneficia afiijam conscripserunt, ideoque ego, qui brevis esse cupio, hsac nolui exponere, ne ea calamo meo extenuem, qusa numero et argumento sublimia esse declarantur.
185 Non defuere, qui initio dicerent, haac piorum errorem, oculorumve lusum, aut aliquid
etbeneficHs

velut

exsanguem

ejusmodi esse verum ratio hanc veritatem tara firmiter animis persuasit, ut pro indubitata ha:

clientibus beneficia conferre.uttestantur multae

tabula?, qiue in sacello appensa?, humili pictura

beatur... Viri nobiles

summa

aestimationis, se-

oculos aperit

natores optimi nominis, homines integerrimae

gratias Sancto

humillime agunt, et pro veris

beneficiis pictis grates rependunt...

Magna

erat
qui

ad hoc altare populi devotio

verum Deus,

eam attestati sunt, et ad confirmandum suum aperientis prodigium, asperrimi judieii homines sententiam dixerunt. Quidam
famae,
statuas os

eam

forte

majoram

cupiebat,

voluit illam per

prodigia augere.

dum

sol

ad
erat,

Feria secunda Pentecostes, occasum vergebat, ipsius gratiffi

is

aiebant. miracula ob certum finem patrari, et quibus hic ignotus erat, saquum videbatur dicere, hic

nullum

esse.

Et verodivinapietos.quae

exortae sunt,

dumque
Erant

mundi tenebris

invol-

vendus

permansit.

hujus Sancti majestas illustrata tum in templo domini D. Lucas Carrara et D. Ludovicus Bartatti sacerdotes, dominus Joannes Baptista Rovetti, dominus Joannes Brochii, aliique ibidem genuflexi orantes qui, dum ut sua Sancto desideria exponebant, ita oculos in ejusdem statuam
;

peccata nostra fert patienter, voluit in carneis cordibus inchoare prodigia, ut lapidesa stat.uae

finem declararet. Curi'ebant prius ad Sanctum maxime inveterati peccatores, <iumque hi forsitan maxime recusabant crcdere, miraculum

conspexerunt veteraque delicfa lacrvmis irumergentes, ea ad sacerdotis [tedes abjecerunt. Non poteram minus quam arridere ad postulata
,

detixerant, viderunt

(quemadmodum

in judicio

tot lacrymis digna. PosthxBC s<ri/it<>r inscrutabiiia

testati sunt) effigiem suos oculos et os aperien-

Dei judicia veneratus,

aliisque

ostendit,

hujusmodi

tem

et

supra statuae caput luminosi splendores

Jii

miraculis, a tot primts notce et inteaenima' fanue

viris,

flammabant...
carum plurimis senatoribus et primanotcp. viris,

hac

in

parte minime suspectis,

183 Accurrerunt
gustinianos, c/ui

devoti

(ad Patres Auet perfusi

Iri/iiime confirmatis
i/i

tum cce/iaba/it)

lachrv-

civilibus

fidem inique denegari, cum causis duorum auttrium testium auc-

mis in tanta serenitate imbres exhibebant. Advocarunt Patres, qui in templum concurrentes, in genua prociderunt, et pias preces concinuerunt; cumque etiam numerosa populi turba con-

toritas tanti mstimetur.

186 Deinde rursus prosequitur in hunc modttm

Summa cum

pietate confluxit et etiainnuin ad

sibi

ecclesiam confluit populus... Nec imaginari

quia

694

OLORIA POSTHOMA
quam

S.

NICOLAl TOLENTINATIS
praexbiographo;hicvero en recitabimus
t

LUCTORE
C.
s.

populique

frequentia Bint beneficia, quiAngustiores imposterum sunt bus hic afficitur. parietes toi votorum prodigiorumque tabuliscaquis potest

qum

apud varios passim neotericos recensentur. Nec tamen intendimus omnia recitare : nam prceter-

frvpu

"t>

ooncursu
iUwtratttr,

piendisjidemquepicturis eorum,quicalamitates suas publiceexponunt,ornatioresapparent,quam prius, cum barbaris fcapetibus obducti, barbariera

quam quodhac

ratione

Commentarius nimium

tam splendide

oculis exponebant. Insigne

l/i

prcrlercn f/nrii Mntitneoine

nalis
s.

PeriOXa, Merid&O-

excresceret, vix dubitamus, quin magnus eorum numerus nos lateat. videlicet Quidam 189 Incipio a primm classis miraculis, trucidatus qui, testeJordano lib. II, a mortuis vita redonatis,

et

Nicolai statua

America regno, aquarum suarum, dum ad Valverdense Augustinianodeferebatur, cursum suspendentis Joachimus Brulius Ub.TLYicap. vi Eisto:

cap. xi,

secuhxiv plures quam

viginti mimera-

in aqvas fcr-

ndas imcctus.

rum ccenobium
narrat
rim

bantur, Laudatus auctor locojamjan/i citato misimilem rabilem hisibriam narrat, cui non faci/e
reperias
,

ac propterea

eam
,

ipsius verbis et ex

Peruanm

sed de eo ultimo aptius agemus.

ejusdem

fide recensebo. In

monte Rotundo Vir

occurrentibus
sibi

quidam vadens per viam

inimicis suis,
petivit

nec valens manus eorum evadere,

amore Dei et S.Nicolai.sibi vocari sacerdotem confessorem. antequam eum interficerent; quod illi sibi denegantes, eum oceiderunt recommendantem se Deo et B. Nicolao. Eo

XIV Mortui ad vitani

cati.

revo

mortuo, acceperunt corpus, et projecerunt in lacum calidum. ubi erat aqua bulliens et inde scaturiens e terra;in qua ejectione corpusdedit se ad fundum, etremansit ibi octo diebus. aSanctoresus100 Octavo die B. Nicolaus venit in babitu
suo, et excitavit illum de lacu
;

a quo ipse exsi-

citatur, et

B
Sanctusmultis
illustratur

Quam frequentibus miraadis hic sanctus Thaur

maturgus statim a morte inclaruerit, colligere licet ex Jordano de Saxonia, qui seculo xiv in Vitis Fratrum lib. II. cap. xi ait : Multa et innumera alia miracula Deus pereumdem beatum Virum operatus est, quaevixlinguasufficeret dicere, vel calamus exarare, et operatur
bodierna die, de
specialis in flne libri.

B. Nicolao, venit ad castrum pnefatum (Montem Rotundum) de nocte.clamans, qna aperta, venit intus in sibi aperiri portam
liens,

domum redux

ducente

eum

mfraculUi

domum suam,
bus, et

uxore et

filiis

prse gaudio flenti-

eum

recipientibus. Qui posuit se ad lec-

tum

et postulato

sacerdote

confitebatur
et

et

communicabaturCorpore Domini:
facta, fecit
tiliis

inunctione

testamentum,

et sic valedicens uxori,

quorum aliquibus <-M Tractatus Neque hmc aJordano imex Bulla canonizationis,
testatus est,

ac cunctis, exspiravit bora tertia, dicto prius, quomodo B. Nicolaus suscitasset eum,
custodisset.
et

meritodicta
seculo

esse, liquet

duxisset ad locum suum.

Quo

xv

edita

in

qua Eugenius IV
l

facto, posito eo in ferelro,

fuerunt ossa candida

trecenta et

unum miracula pro ejusdem

fuisse, /

canoni-

sine carne,

zatione probata Joannes Baptista Mantuanus, semli xv eximius poeta de fmc argumento $ic cecinit Nil opus est nobis ejus portenta referre Morborum circa omne genus, circum aera, cir-

ostendimus. Einc

qurereservatadicunturpromiraculo usque in hodiernum diem. 191 FtaJordanus, qui mirabi/em hanc histo- d de petxaiU riam primus, qttod sciam, tradidit ; neque enim confessus moriiur. apud Petrum de Monle Rubiano, aut alium Jor-

dmto antiqidorem, ullam

ittius

memoriam

reperi.

Fortunas

et fata

[cum hominum, contraria circum

est,

Equora:nam Divum nemo

Olaruil signis
a

qui pluribus

[umquam
tempestate recentum
fidei

Porro existimdbam per Montem Rotundum istud oppidum designari, quod in Tabulis geographicis Mento Ritundo et Rotondo scribitur, poniturque iii Sabina provincia, duobus circiter milliaribus n Tibere, novem vero aut decem ab urbe

Christigenura,

qui

fundamenta fuerunt,
fi-

Roma
fjuo

versus Septemtrionem
Vitm, cap.

at Ludovicus Zacloctmt,
<ie

Tempus ad
Vssidue

hoc; nec habent ejus miracula

conius parte II
/iic

n monet,

Lnem
fluit D.83C virtus

uberrima, tamquam

Kontis inexhausti veniens de gurgite flumen.

r.r

mtnc dici Mont' Ortona, nec procul a Patavio in dominio Veneto situm csse Favet Zacconio loci indoles, nam non procul inde
agitur,

miibUS
i

L88 Sunt, qui tercentum referant ostenta re[latu

Dillittl

Ti<n<iis
;

ferventium aquantm fontes scatxtriunt, Fontes Aponi et Patavini appellati, in guos interfecti

coVectadatnus.

Digna legi sed nulla potest vigilantia in unos Oontrahere Ajinales, totum qme facta perorbem Bactenus; ineortum est. pt inexplorabile, quam-

cadaver iitjici potuit. 192 Mtertim i/tsig/ie resuscitatce

pticl/cc

pro-

Puclla, Firtni

digium refert Torellvus

ncl

annum

Chrisli 1318,

mortua.

Iquam
Insudare
velis,

totoque assurgere nixu.

haec res

Quodque magis miror (namque

ardua

Virmi in Italia uttm. 12, quod coutifjisse ait, laudatque pro eo Processum canonizationis, in qtto illud eo modo, qtto ipse trad.it,
eo ipso

mmo

[plus

quam

exponi

affirmat

atque

ideo

juverit

ipsa

Conari nalura queat, mortalia plus

quam
oognitavir[tus

Gorda hominum sperare ausint,

nisi

ex Itrt/ico Latine subjunxisse. Hoc anno contigit ingens miraculum.per merita gloTorellii verba
riosi S. Nicolai

Spem facevet) rerum Annales post fata Tot memorant animas rursum in sua Jam tnmulo. rumjam

reversas
corpora,
[facto

civitate

Tolentinatis, a Deo factum in Firmana (quemadmodum clare constat

dicti Sancti), scilicet

ex Processu canonizationis
resurrectio

inciperct proccilercpompa

Funcris, ut dici possit praefectus averno, Atquc tribns, quas vult leges impouere Parcis. Porro horttm magnam partem jam dedimus su,

Res moduin Cum quasdam puella, Philippina nomine, rilia Barachi Firmani, gravissime segrotaret, eam mater S. Nicolao fervide commendavit, ac quoddam praeterea
prodigiosa cujusdam puellse.
:

autem

se habet in liunc

ei

DIE DECIMA SBPTEMBRIS.

vutum fecit verum febre, proxima nocte
ei
:

ti9fj

ecce, invalescenteacriter
filia

prorsus Lsesione immunis, ante oraniura oculoe

ablatus emersit, suique erga
Lsetus
:

defuncta

est,

cum

rOEE
C. S.

dum

inrnu-

tanto dolore planctuque miserse matris, ut humana lingua satis exprimi nequeat. 139 Veramtamen animum non despondens.

matrem sermonis

htnda cffertur

eam denuo magna cum

davit:
et

fide

ecce,

dum

afflicta

Sancto commendomina, tantis

:

aciem direxit, dicens domina mater, hodiern lucia curriculo penes quemdam apprime pulcherrimum Fratrem, nigris indutam fulgidissime vestibus immorruu, im ,ui jucuntotius
;

planctibus lassa, in lecto quiesceret, apparuitei Sanctus, qui Qlam consolans, dixit Bona domina, noli plangere, quia filia tua non est mortua, sedviva.

dissima vultus hilaritate Banctia me illecebrifi consolatus fuit. Novitque propterea pucri mater, S. Nicolai ope puerum emersisse; mortisque
vincula per miracula dirupisse quare adhanc usque hodieriiam diem viri illi Murani summa semper devotius veneratione feruntur erga sanctum ipsum Nicolaum de Tholentino. Cano:

Deindedominapaulatim

evigilavit,

ad locum, ubi filia jacebat, confestim properavit ; sed eam, ut prius, moi>
e lecto exsiliit, et

reperiens, intermissosplanctus magnocum dolore iteravit. Verum cum deinde sacerdot.es, inter quos quinque e Fratribus nostris erant,

tuam

nizatio Sancti incidit in

armum

L44S,

annoque

subsecuto ejusdem Hulla emanavit, ideoquealterutro ex hisce annis memorutum prodiqium rfcbuit contigisse.

eo accederent, ut praedictse filiae funus ad ecclesiam deferrent, cumque jam re ipsa allud extra donnun efferri conspiceret tuia verovelutamens, in furorem acta, desperabunda sacrilegaque lin;

et

197 Toreliius supra laudatus,num. \Zmbjungit alhr, S uliurf non minus mirabile, quod ex Fratris patrocuiarUe
oiri,

Antonii Dulciati Florentini,

ut inguit,

non

natus.

gua profata
tu

est:

Ah

sancte Nicolae,

traditor,

me

decepisti;

filiam

meam non mortuam,

quia hac nocte dixisti mihi, sed vivamessejjam

minus samtitatc, quam doctrina conspicm, Opusculot anno 1515 Florenlice edito, se kausisse prcefatur, at quo anno contigerit, uon erficit. Hetationis,

vero ecce, video illam mortuam efferri ad sepulchrum, nec ulla mihi spes superest earu umquam

qum paulo

prolixior

est,

compendzum

subjicio.

B
subitu revixit,

revisendi.

Gratianopoli , guce urbs GallicB est et Deipkinatus caput, guidam vir nobiiis ac pius

diuque
supcrfuit.

194 Duin vero hasce ineptias desperabunda mulier effutiret, ecce defuncta filia repente reviviscens, erexit se, ut in

cum

feretro resideret,

ma-

tremque increpans ait: Sile, o meamater, neque eniin aliter mortua sum, sed viva. Moxque feretrohumi deposito, bona Philippina domumsuam reversa est, una cum matre, jam pcenitente, Deuin laudans ac S. Nicolaum. Vixit postmoduin haec juvencula multo tempore, viro nupta fuit, multosque peperit filios. Ita prorsusiegitur in supra citato canonizationis S. Nicolai Processu,
Vitse Sancti,
in Puer Venetus
submersus.

simili conjuge dia vixerat sine ullo matrimonii Jrac/u. quod ipsius animutu non parum cruciabat. Subinde accidit, u/ cum guodam Iteliqioso Augustiniano hac super re tristis loguere-

tur

kic, ut erat S. Nicolai studiosissimus, suasit,

ut

patrocitiium , emisso quolibet voto imploraret. Assensit suasorivir nobilis, juratoque

st masculam proiem pronomine nuncuparetur, utgue festam Sancti lucem solcmnem kaberet, eaque multis pauperibus in domo sua epuium exMberet. 198 Audiit votunt Sanctus ; neque enim dtu post concepit matrona, et evolutis uteri mensibus

ipsius

voto promisit fore, ut,

crearet, ea Nicolai

eademque referunt primseclassisauctores quamvis annum non determinent, quem tam stupendum miraculum inciderit.

postea in /n nh n,
1
1

frfinm iu lucem

erfidit,

qui

et in

sacro fonte Nicoexptevcrat,

nirtihuni

Italice
/tus,

195 Amhrosius Se/wnsis, vet qui Vitam ab eo conscriptam Latine vertit, Scipio Jardicap.

laus diCtUS

est.

Jamqur puer hiennium

lapsus et
coctus

cum

xxx memorabile prodigium

reeito.

de puero

sper interrupit.

inopiuatus casus parentum laititiam pauli~ Festa S. Nicolai, luce quam

,

Venetiis

submerso exponit, guod ex eodem, preeQuid, quaeso,

effari,

religiosi parentes sacris officiis,

vio,

amicorum convi-

cisis superfluis, hic

inquit, aut sacris laudibus eioqui

insigne illud
tiis,

possumus circa miraculum, quod inMurano Vene-

tra/tsit/ere solehant,

piogue pauperum epulo, ex voto guotannis du/n ipsi rci divitUB /ntcrcs-

ubi phialae et cyathi ceteraque contiantur

virea vasa, tempore canonizationis ipsius S. Ni-

sent, puer per culinam inobservatus oberrans, m ferventem cacahum prolapsus est. Redierant interim rfomum parcutcs, et curissi/num piqnussuum

Etenim octo diebus continuis in Stephani HeremitarumS. Augustini propter Sancti hujus Homae factam canonizationem celebris refloruit sempersacrosanctasolemcolai refulsit ?

frustru requirebant, donec

tandem coquus, dum

conventu

S.

ex prcedicto cacabo cames tollere tentabat, puerum misere coctu/u c.rira.iit. llinc desperatitt-

nem

acta mater, sese e fenestra prtscipitem

rferfis-

Et ecce in illo tempore praeceps casus intra Murani grandiorem aquarum canalem, et sub salebroso undarum cumulo violentiori, qui
nitas...

circumstantrs prohibuissent : at pater siu magis compos in conclave secessit, ibique ante
set, /tisi

S. Nicolai

sacram iconem provolutus

rapido

illic

defluxu in similitudinem celerrimi

cum

ingenti

lacrymarum imbre

in genua, Patroni sui

puerum quemdara parvulum absorbuit, et aquis ipsis invoivit, funditusque in imas partes demersit, integraque totius diei mensura sub aquarum tegrnine contiuuit, nec piscatoribussursum deorsumque natatu
tiuminis velociter dilabitur,
pervigili illum intra

anxilium cnixe imploravit.

L99 l/ttcrim nunciatur, adesse quemdam Patrem Autjitstinianum, qui ipsius alloguium petehic introrfuctus o/nnes bono animo juhet bat
:

iiiiiabilito

reviviscit.

esse,

aquas quseritantibus

ulla-

cuique locomemhris,

vespere inco-

tumis emergit

tenus umquam apparuit. 190 Queni ob rem lacryiuis affluens propter submersum filium pia mater, cum etiam apud ejus percrebuisset multorum sermonibus aures

puerigue mutilum corpusculum, aplatis suo mensa imponit ; deinde cum tota familia uiiquamrfiu JJcum prcctttus, SUrgit, <( rfcfitnctum iu Dei t/ominc arf citam rcrocat.

Nec mora,

rcvixit

puer sanus

et

integer, ipse vero

subito rfisparcus, totam familiam inopinato gaudxo

replevit. Ita
stt/to ;

insignium fama iniraculorum, quas S. Nicolaus deTlioIentino indies explicabat, ipsum sibi glorioso Dei Confessori atque virgini humillime eommendavit vespereque facto, super aquarum decurrentibus undis... puer vivus atque abomni
:

Toreiiius, sed prolixiori, ut

ct aiiarf rcjcrt r.r

monui,

qui deinde

corfem Antonio

Dulciati,

inilio xvi,

quod hujus tempore, puta seculo IV, vcl i/t Oppido Emporio (Italis Kmpoli) ad
i/tter

A/num

fluvium,

Florcntia/n et

Pisus in

Betruria

696

GLORIA POSTHUM.-Y
stto,

S.

MCOLAI TOLENTINATIS
D

kUCTOOB
C. s.
Trivm
filin-

Betruria

factuut

>'(,

cnjus

compendhtm pa-

riter subjicio.

rtwt, e (ptilnts

umis fam
nhlrtot.
tnotri

200 Grassante per Hetruriam fame, qutedam Emporii sed pauper vidua cetatis kabitans, (res parvulos filios, c/uos habebat, enuflorentis
,

XV.

Alii

mortui aut pro mor:

trire

nonpoterat:

guodcum virquidam
ipsi suppetias

opulentus

resciret, necessarias

obtulit,

dum-

tuis habiti, sanitate donati

nioda impuris su/s amoribus obsecttndaret ; verum mori se malle retuht, ipsa facinus detestata quam id sceleris committere. )foritur interim e
.

item

alii

suspendio

affecti,

in vita conservati.

parvulis

unus

nec melius

sperare. Eis
rcrtit, c/
,-,ii

aff.it ta curis
cjtts

ad

S.

de reltquis poterat Nicolaum se con-

rorn/n

hno(/inr perfttsa htcrymis,

Jacobus Albericiuscap.
commemorat, qui
mortuis
habiti,

vi Vitce varios prceterea

Puer ex
lapsus.

eqm

precatur, nt in tanta necessitate sibisuccur-

sive vere mortui,

sivepro

nec patiatur, se ob inopiam in peccatum prolabi. Dumhcec orat mulier, fores audiiipulsari, suspicataque, ne impurus ille procus esset,
rat,

pristinas

sanitati

subito resti-

recensuimus ex tuti f/tere. Petro de Monte Rubiano, aliquot velut ad aliam

Horum

mtdtos
alio

jam

aliquantulum quid ageret, dubia hcesit; deinde implorato Sancti auxilio, ejusque icone pectori
imposita,
-.ititiiifi

elassem
ceteros

spectantes,

loco

memorabimus

ad fores

properat.

tnopta

201
itiini
fllia,

laboranti

saccum cum
pane.

Religiosum Augitstiniaqui eam sic allocutus est : Novi, offendit, magnam inopiam; oua simul cum filiis
Reseratis foribus,

ejusdem verbis ex gimus. Ansovinus puer, filius Ansovini Camertis, decurrentis equi ungulis oppressusetitaconcul-

Italico Latine subjun-

laboras,

ideoque
dedit
illi

tibi

aliquid

subsidii

attuli

sacculum pane plenum, dicens : moxque Arcijir liunc sacculum, teijue cum filiis tuis reflce

ejusdem capite solearum clavisceraque apparerent , vorumque conquassata essent, loquelam sensumque amiseratac mortuus videbatur. Facto per matrem S. Nicolaovoto, subito vires resumpsit ac belliscatus. ut
in

vestigia

pane,

quem

continet,
niliil

nec verere

nam

benedictus Deus
(lictis

tibi

deesse patietur. Hisce

benefactori
reperiret,

lictornulierohlatutn wceitlum retrojanuam

deposuit;

atcum

deinde

ad agendas

suo gratias se converteret,

neminemque

sime sanatus est. 204 Cum Frater Petrus de S. Genesio, (oppi- Religiosus dulumest Marchice Anconitance) Ordinis Conti- htpsu cerebrum lamina, nentium, cuidam parieti innixus staret, grandis ferrea lamina in ejusdem caput dedidit, eaque
iit.

agnovit, hunc ipsum fuisse S. Nicolaum, cujus auxilium imploraverat. Intro igitur concedit, et
oblato tuu/tere

percussus obiit et ad templum S. Francisci tumulandus delatus est. Qusedam domina, Gregoria

watn sunrimu/tte famcit depellere

nomine, pro
se ad
ipsius

illo

vovit S. Nicolao, promittens,

ce-

aggreditur.
Itl

tumulum oblaturam imaginem

ipsi

<,IJUS

202 Post

kiBC, c,c divino, ut creditor, instinctu,

ream ejusdem cum

Factovoto, repente
nitas restituta sunt.

dicto Fratre magnitudinis.

spiritus, loquela ac sa-

attactumpuer rrn.i-it, et pctiuiiiiii

demortui parvuli ori aliquid cx eodem pane admovit quo facto, mox puer revixit, et cum re;

donat.

UquiS sotiottts

csl.
:

Hisce

prodigiis

accessit

et

205 Salhnbenus,

alterum beneficium
c/ili

quippe

cum reliquum panis

in sac-

(Sep/empeda,
chice

ltalis

filius Jacobi Septempedani puer e morbo, San-Severino, ejusdem Mar- pro mortuis
habiti,

l>aulatint eoustnu/isisset,

tuntum pecurdm

fmiiln reperit,

quantum

nccesse habtt/t, ut

to/o,

quo fames

scevire perrexit tempore,

famiipsi

trium annorum, cordis ac stomachi doloribus inopinato correptus, multum plangere et per magnae horae spatium sanurbs
est) aetatis

sanantur.

liam

sitant sustenlaict. Insit/iir

snne ac

memora-

guinem vomere

coepit,

tandemque loquela ac

/iilr hoc prodigium est, ideoque pro fide facienda pauca observo, Josephus Pamphilusin Chronicis ad annum l">il cum laude meminit de

spiritu destitutus est in

appareret, frigeretque,

eum modum, utmortuus et ab omnibus, qui eum

videbant, pro mortuo haberetur: atque ita mor-

intonio Du!ciato,a i/ao illudhabemus. Antonius

Dulciatus Florentinus, inquit

genii, scripsit
solis et lunae,

vir acutissimi in-

tuus a primo vespere usque ad solitam oubitum secedendi horam jacuit. Pater vero eum S. Nicolao vovit,
ipsius

Opus celeberrimum, Computum

promisitque fore, ut puerum

portaret, ibidemque

ad

cum

ea, quse ad olericos spectat,

tumulum
offerret.

imaginem

astronomia; ratione, inscriptum, quod... Roinae

in

ceream

Voto emisso, puer subito locuCompliti

Tolentinatis

archivo )rdinis asservatur Ms. Secundo Vitam

<

tus et sanatus est.

S. Nicolai, in
fcs/r

quomemoratum miraculumrefert,
inut
rs/,

200 Filius cujusdam

Mortittisnatus,
aliique

Torellio, edidit Florentice

i/r/ii/un/ ii/itiic

ousucitut

fuissr

/o ii /u i/i

anno 1515 creeir/iui doctum UC /liuin prodigium veluti suo

:

natus mortuus, et unius horae spatio ab omnibus pro mortuo habitus est. Hunc pater S. Nicolao

commendavit

necmora, puer mox

filius

spiri-

tempore Emporii, id est, non procul Florentia fnrtam, eott/i/it/c/e, ct pro ecco cr/ulitare ; cum alioquin non difficulter potuisset de mendacio ac

ritum recepit. Ceccus,

(incolis

Matthaei ex Trajana

Montecchio, castrttm

nitance)

cum

octiduo

est Marchice Ancogravissime aegrotasset, a

impostura convinci.

primo

jacuit. Pater S. Nicolao vovit, se illum

usque ad horam Missae mortuus ad ejusdem tumulum delaturum, ibidemque eum suis

summo

vestibus exuturum, unaque

cum

his

imaginem

ceream, candelamque,puero longitudineparem, oblatuvum. Facto voto, subito respiravit, locutus etsanatus est. 207 Joannutius filius Rosae Matilicanae
,

(Matilica

Marchim Anconitanos in Italia) graviter infirmus, in eamque deductus debilitatem erat, ut, qui eum viderant, mortuum dicerent. Pro hujus incolumitate parentes
est

oppidum

ad vitam

ejus

::

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

imaginem voverunt; moxque post votum resumptis viribus sine ullo medicorum subsidio convaluit. Filia quaedam cujusdam Viri nobilia civitatis Firmanae (in eadem Marchia Anconitana), setatis duodecim circiter annorum , obierat eam mater S. Nicolao vovit,
:

697

ejus cereara

raagnam pecunias quamitatem erogavit in fabricara raonasterii: qu insuper ecclesiam S. Nicolai

ADCTORK
C. S.

de Tolentino construxit, ad cujus altare

1

quotidie celebrare deberaus.

ji

Berrera

Alphabetho Augustiniano kujtu a surmno Pontififie

promittens ipsius tumulum invisere, ibidcmque filiae vestes ac comam offerre facto voto con:

pariter ecclesias meminit, aitgue ibidem supra ejusdem monasterii seu templi portam fuec legi

impetra-

tis diiat.

valuit.
revocati. Blan-

ca Mediolanm-

rinm durissa.

208 Cola filius Clarundinse Septempedanae simulac baptizatus erat, tantopere infirmatus
,

Hanc ecclesiam aedificari fecit UluBtrissima D.Blanca Maria,ducissa Med.in honoremB.Nicolai de Tolentino, cui impetravit a sancti.-irno

est,

ut raortuus videretur et pro

tali

habitus est

ab hora tertia usque ad occasum solis. Cum vero mater ejus S. Nicolao vovisset fore, ut, si filius revivisceret, ejus turaulum cereis eingeret puer sensum recepit, csepitque mammam sugere, et octo mensibus supervixit. Hcec Al;

Papa Pio II plenari (hge plenariam indulgentiam) peccatorum, anno sua? dedicationis, et
septem quadragenarum in festo S. Nicolai in pcrpctuum 1460, 10 Septembris. Eadem inscriptio, sed paulo alitcr et mutila exstat apud San-

Martinum

in

hunc

modum

Hanc ecclesiam

sedificare fecit Qlustrissima

bericius

qua> subdo, deprompta sunt ex

Am-

B
06 facium sua>
proli mira-

aup Jardinum cap. xxx, ubi hcec lego : Vastissimae civitatis Mediolani domina nomine Blanca, nempe uxor ducis ejus civitatis, dum quandoque parturiens edidisset infantem mortuum, stabilemque et penitus immobilem, haud aliter quam si rude frustulum informis carnis emisisset, neque enim motu aliquo excitabatur creatura, et prorsus caro raortua immobrosio Senensi
bilisque jacebat.

Bianca Maria, ducissa Mediolani, Papiae, Angeriaeque comitissa, ac Cremonjedomina, in honorem sancti Nicolai, de Tolentino etc.
Uter rectius

Anno
,

1460, die 7 Septembris.

referaf

Porro

etsi Torellius

Mediolanenses. ac Berrera laudcms Gaspa-

judicent

ntmAmbigatumlib. VI Bistorice Mediolanensis, temptum iliud anno U60 a memorata ducissa

conditum etiam asscrant, neutcr tamen de suscitatm ipsius prolis miraculo meminit; imo vero posterhr suspicatur, illud hortante forsan Gaab eademerectumesse.FidesitaquefitapudAmbrosium Senensem, qui, unde idprodigium didicerit, non
docet.
briele Sfortia Augustiniano, mariti fratre,

209 Attamen , quoniam raira erga S. Nicolaum de Tolentino inerat devotio ipsi dominae,
idcirco protinus pia pollicitatione vovit fore, ut altare sacellumque Mediolani in honorem et

rnlum.

Nicolai intra ecclesiam Incoronatae celebriter erigeret, calicemque aureura (ZaccoS.

sub titulo

nius habet argenteumj in terram Tolentini pro ecclesia S. Nicolai repente raitteret et vix
:

212 Accipe et aiiud ab eodem Ambrosio apud Jardinum relatum. Prope civitatem Filtri, (Feltria urbs est in Marchia Tarvisina) in loco dumtaxat per milliaris exigui spatium ab ea distanti,
illique cohaerenti, evenit, ut

Puei-

jam^am
1

efferendus
viviscit.

e-

votum voce domina compleverat

infans dulci ccepit vagitu plorare,
rili

cum natus

vitales

hilaritate

motuque puejam carpere auras sumraa omniuin monstravit unde etiam confestim
;

gionis incolae

filius

intra

cujusdam ejus remortis usque adeo

vehementer desudarit difficillimos agones. ut omnes illum tandem mortuum existimaverint,

atque propterea jam
iter

omni prorsus cunctatione rejecta, explevit pise pollicitationis votum domina Blanca, et jubileum a Romano Pontifice pro omnibus utriusque sexus personis, quae sacellum ejusmodi divi
Nicolai fideli visitarent accessu, multis duratu-

ad

illius aules,

quo

se-

pultursa ipsum traderent. sacerdotes arripuissent. Interim vero totius cordis fidenti affectu

materejus illum divo Nicolao commendavit, et confestira S. Nicolai ope apparuit, quod dumtaxat obdormisset puer: quare eum repente immortali accedente gratiarura actione, ad altare
S. Nicolai detulerunt,

ram annis
parte
I,

impetravit.

Eadem

habet Zacconius,

saeellum Sancto

Mediolani

condit, et in-

dulgentHs

San-Martinus in Vita Sancti Gallica, num. 58, guamvis in adjunctis non nihil discrepent. 210 San-Martinus scribit, memoratam Blancam fuisse conjunem Francisci Sfortice, primi ejus nominis Mediolanensium ducis, quam Joannes Shnoneta lib. V Bistorice memorati ducis, apud Muratorium tom. XXI Rerum Italicarum, ipsi anno 1441 nuptam scripsit, et Christophorus a Soldo in Bistoria Brixiana apud laudatum Muratorium col. 91 4 die 1 9 Octobris anni 1468 defunctam nolat. Torellius ad ancap. cxxix, et
,

eumdemque etiam

illico

habitu ipsius divi Nicolai hilari venerationevestierunt.

213 Magis mirdbile

cst,

quod eodcm

capite de

Rcnis

Cypn

quodam

regis Cyprici famulorefertur,his verbis

cubicularius.

Memorize, inquit, repetendum consuluerim, nec umquam, quaeso, oblivione obrui sinamus, excelsum illud diviNicolai miraculum, quod sublirais iste Confessor Dei altissimi cxplicuit erga
cubiculariura regis Sacchi, qui insulaa aracenissi-

de furto
annuli

num
lo

1460, num. 23 agit de memorato sacel-

seu tempfo S. Nicolai, aitque illud a lauda-

ducissa templo S. Marim Coronatw, qua> Patrum Augustinianoricm est, adjunctum fuisse in eum modlim, ut, iicet utrumque templum gemino frontispicio distinguatur, intrinsecus tamen non nisi unum sit ; atque hi/ic intelligitur, cur
ta

mae Cypri regnum... obtinebat, et nostris hisce temporibus claruit. Ktenira quadara die rex post prandium,ad finem,ut commodius manusablueret, annulum regium deposuit intra summita-

tem argentei

vasis undique aurati, iutra quod ex phiala aurea aqua descendebat in regias maAnnuli autem depositionera famulus nus.

ab aiiis intra ecclesiam S. Marice Coronatie, ab aliis juxta eam conditum dicatur. Idcm Annalista ex monumcntis istius monasterii ad propositum nostrum ibidem recitat sequentia : Illustrissimus D. D. Franciscus Sfortia dux Mediolani magnam pecunise quanS.

Nicolai

sacellum

minime animadverterat quam ob rem annulura una cum aqua ablutionis inscius projecit in terrara. Rex autem post horsa curriculum repetit a famulo annulum ille vero niliil prorsus se annuli regii conscium esse, non minus reveren; ;

ter,

quam

verissime affirraabat.
falso accusatifs
et

fabricam monasterii. Illustrissima D. D. Blanca Maria, uxor ejus, etiam Septembris Tomus III.
titatera erogavit in

514 Quocirca rex intra ignem furoris iracundia?... raptatus, jussitfamulum suumregium protinus ea hora suspendi
:

suspensvs,

cui ex pio Catholicoque

88

more

, :

608

OLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
shts

AUCTOKB
c. s.

more adhibitus fuit confessarius Frater Guilielmus Ordinis Heremitarum, et iste erat confessarius

Scnensis asserat,

suis temporibus

contigissc,

regis

qui

audita

regii

cubicularii

quamvis, nescio
absoiutc rejicere.

miracuhtm non possumus isfud, quid fabu/ce redoleat, pro falso

Alter suspensus,

memoratum

innocentia, eidem pie consuluit, ut divo Nicolao

de Tolentin osingulari fidenterdevotionepenitus

semetipsum commendatum faceret.

benti

Id,

quod

lu-

animo regius famulus,

confessarii monitis
;

fuitque gerendo, praestitit deincepsad patibulum executive deductus ;jusurgesio enim regis irrevocabiliter pronunciata propterea tamquam fur regii annuh per

humiliter

morem

ejus Opus218 Ambrosius Frigerius, vcl qui cu/um aurit, Jacobus Albericius, cap. vi Vittt Torei/ius ad huic simile miracuium narrot, cujus 1319 num. 5 meminit, rursumque ad annum annum 1507, num. 28, quo istud ex Kegestis

dum

de-

ponitur,
repertus,

wwu

bat, et

Ordinis per /?. P. Mqidium Viterbiensem, tunc vero totius Ordinis Priorem Generalem, deinde
accidisse staS. H. E. Cardinalem conscriptis, versa accipe. Petrus tuit. Verba Aibericii Latine

acerrimum fuit carnificem suspensus. Vespere autem facto, regius amissus annulus humi in
per coenaculo nitescens apparuit, et regi oblatus

Antonius Bononiensis

{in

Romandiota

ditionis

Sancti ope
vivus deponir

tur:

inventorem fuit. 215 Propter quod animi cruciatu vehementer torqueri nimisque cordis intrinsecus dolore concoepit, atque repente fici rex mirum in modum famulum de patibulo jussit suspensum mane statim celerrime deponi qni miraculo S. Nicolai vivus repertus fuit, atque a rege interrogatus,
:

summi

a curia captus ac post multa tormenta morte damnatus, cum ad supplicium duceretur, ad gloriosa B. Nicolai merita et auxilium se convertit, eumque precatus, ut a tam
Pontificis)

ignominiosa nece se liberaret, vovit fore ut sacro ejusdem habitu assumpto, ipsi imposterum in vitae sanctimonia famularetur. Cum ad sup,

quo pacto vitales auras carpserit, et intra mortis carcerem non abierit miti benignitate famulus
;

plicii

eum

locum pervenisset, ascensis scalis, lictor suspendit, pedibusque humeris institit, que
enecaret.
22,

ope divi solum intima mortis Nicolai de Tolentino non penetralia evasisse, sed neque priora summaque vestibulaattigisse. Etidcireo singula quaquedie
regi reverenter respondit, se ineffabili

citius

Pependit

infelix

usque

ad

qua dum ministri eum tumulandum E deponerent, vivum repererunt. 219 Ad stupendum boc prodigium universa ReHgionem

horam

Mercurii illic consuetudo invaluit, ut universus Cyprius populus ante altare S. Nicolai in ecclesiam divi Augustini adoranter confluat quan;

quasi civitas accurrit

ipso vero a primoribus BonunicBingreditur ;

rogatus, qua ratione etiam viveret, respondit Invocavi S. Nicolaum Tolentinatem, isque mi-

doquidern insigne hoc miraculum intra labentia diei ( ut meminimus) Mercurii spatia illuxerit. Hwc Jardinus et Ambrosio, ex quo eadcm habet

auxilium venit; dumque suspensus essem, gloriosus Sanctus me suis manibus ita sustentavit, ut mihi suaviter dormire, non pati
hi subito in

Ludovicus Zacconius, et post hos San-Martinus in Vita GaUica; ad quo? pauca observanda
sunt.

viderer.
S.

Divulgato miraculo, ipse Eremitarum

Augustini

habitum
in

in

cathedrali ecclesia
accepti a B. Ni-

induir,,

vestitusque a reverendo Priore magistro

ipm

ille

rex

Sacchus po~
ttterit

1191 per

210 Intcr Cypri reges, qui post captam anno Richardum reqem Anqlice insu/am, a

Joanne de Ripa,
ita vestitus

memoriam

colao beneficii, Frater Nicolaus dictus est.

Dum

fuisae

Guidone Lusiniano usque ad annum 1487 vel L488, qao Veneti juris facta est, i/tius regnum tenucrunt, nullus Sacchus occurrit. Zacconius tamen eam Itaticc Sacho, San-Martinus Gallice Sache appellant. Verum ex tempore, quo memoratutn prodigium factum dicitur,satis colligimus,

cinetusque supplicantium agmine Fratrum Eremitarum monasterii S. Jacobi Bononiensis, ac maximapopuli frequentia transiret

qucm
rex

Sacchi twmine indicatum vc/int. Etcnim

scriptoris temporibus dicitur claruisse:
teste

itle

sub fornice palatii magistratus, ubi sacellum S. Maria de populo dictum visitur. Frater Nicolaus ibidem ante dictam imaginem oraturus in genua procidit et ecce ex innumero pnpulo, qui aderat, quidam ducti devotione ob factum
;

Ambrosius aufem Senensis,

1483
toti

Herrera

in Al-

phabethOj Senense cccnobio anno 1478, annoque

provincitt

prafuit,

Vitam vero, de

qua agimus- anno 1511

edidit Vcnetiis, ut etiam

scribit Torellius : nam quod Jardinus //, cam anno 1424 editam esse, certo faisimi esf, cum in ea plurima narrcntur eo armo multum re-

miraculum, ad eum accesserunt, ejusdem vestem nigram quasi ea res sancta fuisset, in mille partes disciderunt: quare ipse spoliatus, in monasterium dictorum Fratrum S. Jacobi venit, ibique promeritas Deo gloriosoque S. Nicolao
gratias egit, atque altera veste indutus est

ccntiora.
imjuintw

ex
reges
Ci/pr?\

220 TorcUius qui eadem ex Frigerio, et sed ad ingenium rediern, Jiegestis ab Mgidio Vitcrbiensi, ut monui
,

217 Porro

quibus

Ambrosius

confec/is refcrt, ait,

convivere potuit, sunt Joannes II, Joannes III, regiua Caihtta, quce e regno pulsa est, Jaco-

cujus re vera

reus

memoratum Petrum furti, et convictus erat, damnaveri-

ex eadem
expellitur.

tum

fuisse.

Ad

confirmandum vero prodigi

bus

Vnum
cujus

nothus, et Jacobus pner, qui infans obiit. itaque ex hisce Sacchi nomine compcllais

tatcm, prceter Frigerii ac JEgidii fidcm, /audat

runt, atquc

veristmilius fuit Jacobus not/tus,

Italicum nomcn Giaccomo, veL ut a Francisco Sansovino in Descriptione urbis Vcnetiarum, ct in Chronico Veneto scribitur, Giacco,
faci/ius
tari.

tabel/anvmuro vetcris sacel/i S. Nicolai liononue appensam, quce illud eo ipso , quo contigit tempore depictum, ex/iibeat. Ceterum non minus inepta, quam prcepropcra fuit Bonicnsium in discindendis Petri Antonii vestibus, iisque pro re
sacra

reliqna in Sacchum potuit muautem Jacobus ille filius nof/ius Joannis IJI Cypri regh, isque pulsa Carlotta,

qwim

habendis
1507,

devotio

hic

enim,

teste

eo-

Erat

dem

JEgidio

Viterbiensi
28,

apud ToreUium ad an-

num

num.

lcgitima

luerede

regno

potitus

Catharmam

necesse fuerit
cjpcliere.

eum cx

ad ingenium rediit, ita ut sacro Eremitarum Ordine

paragrapho finem
fa- Triduo Albcri- pensi.
sua-

Marci CorneUi seu Comari, Senatoris Venetifir

liam uxorem duxit, qua> marito ac prole, quam ex eo posthumam genuerat, defunctis, Cypri

221
cia/n,

Antequam
addo
et

huic

aiterum apud

eumdcm

regnum ad Venetos
Sansovino

transtu/it

C/ironico.

anno 1487, tcste Ceterum cum Ambro-

cium reiatum. Duo

inquit , Fulginates (Fo, ligno urbs Umbria* est in ditione Ecclesice) apud

urbis

DHS DISCIMA SEPTEMIUUS.

urbis preetorem de furto duorum boum accusati sunt, ideoque illius jussu comprehensi, multisque

m
IUCTORB
0. s.
hffic

more ferebatur, ipsum S. Nicolao humillime commendaverat; et post duorurn dierum curncula
S.

cumque nihilominus facinus negarent, eodem mandante, tam vehementer

cruciatibus:

torti

Nicolaus eidem apparuerat, in

verbaloquens:0
S.

denuo

cruciati

sunt,

ut

falsum

fateri

tandem

fili. numquid me noscis? Qui amrmativerespondidif Utique novi te. Quare

:

tuerint compulsi;scilicet se istiusfurti reosesse, cum essent innocentissimi verum nimii crucia:

rfspondit

Nicolaus iterum loquutus

fuit,

dicens
ille

Quis

igituregosum? Atpuerdixit: Tn

68 Ih-vv-

tus sic eos coegerant. Agnito facinnre, suspendio damnati sunt sed dum ad supplicium duce:

gloriosum S. advocarunt, dicentes:

rentur,
te
es,

Nicolaum
S.

in auxilium Nicolae Tolentinas,

mitanus Frater, qui super altare S. Marci lias ducit. Nam conventus S. Augustini in Tridentina civitate sub diviMarci vocabulo designatur, atque insuper sublimata cernitur supra
altare celebris illius ecclesiae in iigno sculpta S. Nicolai imago, quoad externas vestes nigro offlcta colore et propterea istemagisterPaulus,
;

per amorem, quo Jesum Christum amplexus

precamur,

ut,

quemadmodum
ita

impositi nobis

criminis insontes sumus,

supplicii

nos adjuves.

Ad

locum deducti, inscalarum ascensu de:

illo

tempore puer, tenera adductus

ffitate,

exi-

nuo dixere S. Nicolae, adjuva nos. Suspenduntur innocentes, suspensique triduo permanserunt.
pflr

stimabat

eum

esse

Heremitanum quemdam Fra-

Sancti
inco~

222

Die tertio quidam eques

illi

illac

transiit,

opem

cujus equi strepitum

audientes, clamare coeIlle

lumesevadunt.

perunt

chare eques, nostri miserere.

ratusque,

vero

substitit,

malignum quemdam

spiri-

trem, vita hac mortali tunc fruentem, qui diu noctuque in ecclesia S. Marci super aitari illo custodias traheret ; et cum sub eadem illa forma, intraquam ejus sancta imago sculpta efflctaque rutilabat, apparuisset sibi puero, idcirco ea, de quibus memini, verba erga S. Nicolaum puerulus
ipse protulit.

tum ea cadavera contaminanda occupasse, respondit: Per Dei virtutem vobis impero, ut, si
mihi indicetis sin mali, in Spiritus Sancti virtute impero, ut inde discedaboni spiritus
sitis, id
;

225 Sanctus vero Nicolaus in hac divinitus contexta ccepti sermonis tela erga illum tandem reciproca replicatione effari dignatus fuit: Uti-

subito sanatur

tis,

et in desertaab hominibuslocacommigretis.

Ad

haec suspensi,Non sumus, inquiunt, spiritus,

sed rationales animae nostris corporibus conjunctae suspensi invocavimus S. Nicolaum Tolenti:

que ego Frater ille Heremitanus sum, de quo tu loqueris. Veni igitur me in meam ecclesiam visum, quandoquidem non ulteriori amodo infirmitatis potestate quatieris,

neque

pestis

lue

natem,
ecce
fuit,

ut, sicut

insontes

eramus criminis nobis

;

exinde cruciaberis. Atque

talia, fulgidis

elucens

falso impositi, ita ipse nobis auxiliaretur

atque

dum penderemus,
manusque

gloriosus S. Nicolausad-

splendoribus, fatus, ex oculis pneri sanctus ipse Nicolaus confestim evanuit et immediate lo:

nostris pedibus supposuit, ne in-

quendi puer facultate adepta, matrem Julianam

propriae vocis limpiditate accersivit,
et
in

juste pateremur. His auditis, eques

restes ense resecuit; ipsi vero
lai
illaesi

amborum
S.

hsec

ad

Nico-

verba
fuit
:

sepulcrum commearunt, ibique suos laqueos appenderunt: quo miraculo per totam regionem divulgato, laudes Deo redditee fuerunt. Hcec ihi, ex Compendio miraculorum, Tolentini servato,
ut
isti

eam alloquutua Ecce mater, sanitatem sum nactus, quoefficaci

viriliter

virtute

niam Heremitanus Frater, qui

ci

in ecclesia S. Marverbo suo significavitfore,utamorbo prorsussim futurus immunis.

super altare

vivit, illemihi

capiti prcemittitur.

mater, quod S. Nicolaus apparuerat puero, interimque pestis repente abierat, completoque recessu evanuerat.

Intellexitque Juliana

XVT.Quidam pesle liberatiin Italia, Hispania et Occitania.

22G Quam ob rem illico ex suo cubili puer, ac postea nacto sanitatis robore, surrexit. et in ecclesiam ejuatlem S. Marci ad S. Nicolaum se contulit: et nibilo- Ordinem

minus post alicujus labentis temporis fluentia curricula intra illud idem monasterium heremitanae Religionis habitum divina beniglate assuinid, quod fuit circa annum 14Q6. Eadem psit
;

nmplectitur

P. Pauius

Potentissimum

S. Nicolai

patrocinium ac

pra?-

habcnt Fngerim seu Alberidus, et Zacconius ; verum apud posteriorem error /rreps/t. durn diciilla sanatio anno Christi 1474 Paulo tum puero obtigisse, idemque iste a/tno 4G0 Eremitarum Ordinem amplexus esse. Erigerius

Tridentinui

dum
esset

puer
,

sentem opem varii peste infecti pariter senserunt, ex quorun/ numeio aliquos hoc paragrapho recensemus. In primis Ambrosius Senensis apud Jardinum cap. xxx de hoc argumento tradit sequentia ; Reverendus sacrae Theologiae magister Paulus, cujus natale atque origo ex civitate Tridentina descendit,
violata veritate
in sacrae suse eonscientiae infuit,

tur prodigiosa

scribit,

eamdem Paulum

paucis post m/rarulu//i

mensibus Eremitarum habitum suscepisse : quod

iio/i

de Ordinis ingressu (tutn vniut septruuis aut

hnhihts

octennis tantum puer erat) sed de saeri

gcstatione,

apud me testatus

quod,

quoin

S. Nicolai

memoriam pueri in-

dum

ipse circaaetatemseptenniipuerversaretur, duos in agone mortis dies graviter infirmus desudavit, et id quidem propter pestis luem, quae in utrisque sibi coxendicibus intumuerat ita ut intra funestacircumseptusdiscrimina.accensain
;

legendum anno 1496

dui solehant,accipiendum puto ; Jlisipro nicusibus sit annis. Zacco/dus asserit, eunulem
Vettetiis

munerc concionatoris magna

fu/ssc.
lib.

cum taudc functum

nicce, cap.

227 tiemardus Navarro

II

Vitai

ffispa-

secundum ritum
delam,
haberet.
pecte infectus.

sanctae

Romana:

Ecclesiffi

canin-

xv memorat, Pisas
urbsPisana,
S.

in Hetruria

Ejusdem op* dira urbi Pisana

tamquam ex hoc

seculo in aliud

illo

peste per ejusdem Sancti patroeittiutn lihntitns

fuisse.

stantishorulae tempore migraturus, iutramanus

Cum

itu/u/t,

peste vehemen-

ter affligeretur,

jamque major incolarum pars

cessavit.

ab apparente Sancto

224 Tuncque, cum nulla vitae ipsius spes ulterius superesset, Juliana mater, quae fidenti erga divum Nicolaura de Tolentino devotioue ex

exstincta esset;

mox
lus

Nicolao se commendavir., ac Quain ob rem popuejusdem festivitatein raagua cum solemistud

malum

nitate

roo

GLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
bus convaluisse. Itaque cum vovisset, quinque diebus Mercurii in ejusdem honorem solo pane et aqua vesci, reliquisque totius anni Mercurii
1)

AUCTORE
c. s.

nitate celebrare vovit,

etmiraculum, quod Deus

per sanctum suum operatus fuerat, depingijussit in tabula, in qua Sanctus orationi intentus,

multaque emissa
tur.

tela vestibus excipiens exhibe-

diebusjejunare; tres ejusmodi minores panes,

pesU

liberata
.

dicitur

22* Zaeconius parte I Vitce, cap. cxxvm haic paulo latius enarrat In primis ea ad annwn 1495, vel 1527, guo utroqm anno Pisanoslteeeonflictatos scribif, rcfercnda putat. Dcitide asscrit, S. Nicolaum quibusdam piis incolis supraurbemstare,

malagmatum in morem letiferistuberibus applicavit, ut horum in prohibenda apostematura,

quibus suffocabatur, effusione pertinaciam vinceret.
feUdter 232 Quia autem speravit, frustratus non est sanatur enim post haec recubujsset, etrecuperanda? cum
:

suarumqtte vestium sinibus immissa in eam e ccelo tela ar fulmina excipere visum esse ; cumque id cessaturw luis auspicatissimum indicium adsenatum populumque delatumessct, etiam aiios hujus
gratissimi spectacuH oculatos testes fierimeruisse. Denique imaginem illam ait apio S. Nicolai sodalitio,

salutis ipse

animatus leviter obdormivisset, se

fuit,

erigere coactus
;

ut remedii effectum admit-

teret idque eo successu, ut magna saniei copia ex ore naribusque tertio emissa, venenum effluxerit; ardores, quibus aeger consumebatur, per istud spiramentum exhalati sint, et ipse ex

SUb ejusdctn htvocatiouc ihidcm pridcm

eo tempore cor

suum ejusmodi epithematis

ro-

instituto, fieri

curaiam

esse,

eamque manudexte-

boratum
que

senserit, quse

omnem

mortis

metum

ra tibrum, sinistra vero tria tela vel fulmina in

depellebant,

eumque

inter diuturnas molestas-

depulsw pestis metnoriam gestare. Uter rectius, ignoro: at Zacconius loco proximior, certiorapo-

chirurgiffi

replebant.

curationes gaudio ac voluptate Hffic memoratus Religiosus nobis

tamen miki, annum tam memorandi prodigii (si vere acciderit) ab uno penitus prcetermitti ah alio certum non dctcrmituit cognoscere. Displicet
',

nari.

B
aiibi ulterius

scrpere
prohibita.

Cuenca, Bispaniarum civitas cst in Castella nova, episcopalis sub metropoli Toletana. Iu hac di&cesi similem contagiosum morhum uttcrius serpere prohibitum fuisse, tradit
22!

Concha,

incolis

tunc temporis declaravit, cura ut implendi voti facultatem obtineret, tum ut hoc testimonio suo veritatem palam faceret, testareturque, se per S. Nicolai patrocinium eo periculo feliciter defunctum, quo plurimi ipsius sodalium perierant.

E
vota, ob koc et

Eadem postmodum denuo

confirmavit.
aliabeneficia,

233 Hic igitur conventus tam calamitoso tempore multisper Sancti merita a Deo affectus beneficiis,

Utudatus \ftvarrwivcrhis,qufP suhdo, scd termone

Eispanico.

Anno

ir>00 in

quodam

loco Castellae,

eidem splendidamexargentolampadem, quse ante ejusdemaram appensa visitur, ex voto

obtulit,

ibidem facta.

dicto Baluerde, dioecesis Conchensis,

sjeviit pestilontia,

ut

magnus

populi

tam gravis numerus e

vovitque praeterea fore, ut die 9 Se-

medin
mitate

tolleretur.

Cumquevicinisortes mitterent
opitulaturus, eductusest S. Ni-

ptembris, quae Sancti festivitatem immediate praecedit, perpetuo jejunaret, duaquequotannis

consulendi gratia, quis Sanctorum intantacalasibi esset

Missas solemnes,

unam

die 5 Junii, in

quam

ca-

nonizatio incidit, alteram die

10 Septembris,

colaus Tnlcntinas, et per hujus patrocinium Deus

illos

qua ejusdem

in coelo natalis recolitur, in

eodem

servavit incolumes, et in hujus beneficii

incolae

monumontum
erexerunt.
Tobisa in
(Mxitania

sacellum in sanctissimae

Virginis Deiparae,gloriosiqueS. Nicolaihonorem

benedictionem celebraret, sub eaque Missa omnes non sacerdotes ejusdem conventus Religiosi sanctissimo Corporis Domini
altari post panis

epulo reficerentur.

230 Sensit et Tolosanus in Occitania Patrum Augustinianorum conventus potentissimamSancti in

quidam
infectus,

peste

simili

malo

tutclatn, teste Simpliciano

San-

Marlin, cjusdcm

Qrdini Hcligioso, regioque idiVifa (iallica.

dem profcssorc.

liic rn

cum

dixisset,

multos memorati conventus Religiosos anni 1628, 1629, 163002 1631, quibus pestis Toloste atrociter
grassata
est, S.

Nicolai opepartim ab ea

immu-

XVII. Grassante Cordubse in Hispania peste, puer ea correptus, miraculose sanatur.

nes servatos, partim sanatos fuisse, ita Gallice

prosequitur
panis S.
qui

Quodque
in

inter miracula benedicti

posset,

Nicolai reputari

horum unus,
uno

etiamnum

eo conventu superstes degit,

die 4 Octobris anni 1631 duobuscarbunculis,

in

Prce ceteris tamen urhibus,

trocinio contra

dextero capitis tempore, altero in faucibus correptus fuerat, simulque pestis juxta ejusdem lateris auriculam se manifestarat. Hi carbunculi
brevi temporeita sese diffuderant,
ut intra tii-

quce S. Nicolai papestem gavisos sunt, memoin

Cordubai in
Ilispatiia

randa
itrbs,

venit

Corduba, Eispanice

Vandalitia

ac cognominis regni olim sedes reqia et caquce annis 1001 et 1602 dira lue infccta,

put,

duum

teger deformato vultu agnosciamplius ne-

miraculorum Thaumaturgi nostri velut amplissi-

quiret,

caputque plenum ardoribus, et instar urcei ex veneno turgidum, horrorem incuteret, lacrymasque eliceret invisentibus, qui eura non
nisi

mum

theafrum facta est. ffabitabat tum in ea urhc P. Christophorus de Busto, Ordinis Eremitarum S. Augustini, qui miracula ibidem tum
divinitus collata coitegit
vuffjavit.

remedio, quod oatnra vires exsuperet, sa-

nari posse arbitrabantur.

usu

Fatctur

panu

bmedicti

eeger ipse censebat, qui generali delictorum confessione peracta, ad excialiter

231

Nec

positum fuisse
quit
,

et Hispanico sermone tamen sibi minime proomnia enarrare; cum vix, in,
.

piendam, si comparatus,

ita

Deo

videretur,
est S.

mortem jam
Nicolaum
in

mMme oblitus

domus fuerit quce aliquam Sancti opem non senserit : ideoque ea tantummodo
quee aut pro indubitatis miraculis legitime fuere approbata, autem saltem certiori testium assertione nitebantur : hcec tamen tanto
retulit,

periculoso rerum cardine invocare, confidens

eum non minus propitium sibi jam fore, quam alias fuisset, dum panem sub invocatione nominis ipsius

benediotum sumpsisso, fuerat a

febri-

sunt numero, ut ea variis paragraphis exponcrc tofjamur : quamvis autem nonnulla occurratit.

DIE DFCIMA SEPTEMBRIS.

701

rant
ris

ad depulsam pestem non pertinent, cum lamen usdem annis contigerint, ea cum cetcqucB

ripuit; ubi

puerum denuo denudare ac carbun-

iokk
C. S.

recitabimus.

yrassante

culum quierere exorsa, cum denuo con vehem.ntius plangere, Sanctumfjiir implorare
occcepit.

pestean.
et

1G02

235 Exstat memoratum Christophori Opus160J cuium Bispanice apud Bernardum Navarro, nt jam alias monui, ex eoque hie Latine dabimus,

tamen kinc et inde, quat ad propositum non faciunt, quaique narrationem cequo prolixiorem redderent. Ceterum dabit, spcro, lectOT ve~ niam, siauctoris pkrasibus pressius inhoerendo, minus eleganti stylo utar ; id enim unice factum noverit, ne a scriptoris mentc vet lutuai unguem videav recessisse. Priusquam rcm ipsam aggrediamur, juverit aiiqua ex auctoris prologo pro
rescissis

Tum vicina ait Nou cessavi proxime hebdomada gb.riosum s, Nicolaam invocare, ut h"liam meam, quae graviter Kgrotabat, sanaret, promisique ipsi anam Misn; I1m quc
:

elapsa

mox sanata est. magna cum pietateac

facto,

Ha-c audiens pueri mater, lacrymis pollicita est jejuin

nare, donec

gloriosi Sancti

Missam pro filii incolumitate honorem fieri curasvrt.

tide, pietate

239 Ha>c tanta cum Sancto promisit, at eo

prje

ac lacrymia suMto sanatur

ipso

momentodictuspuer

fide

facicnda

recitasse.

Sic

itaque

orditur

quieverit, placideque in sinu obdormiverit, qui magnis angustiis sine ulla quiescendi facul-

Quamvis Dei Domini nostri Majestas infinitam potentiam suam variis modis manifestet, ejusdem tamen eftectus prascipue ex misericordia, qua in peccatores utitur, intuemur et multis quidem experti sumus, velle ipsum a suis Sanctis rogari, ut per eorum patrocinium aeque gratiam animabus, quamsalutemcorporibus imper:

tate plorare debuisset.

Cumque mater filiura

lethalis

su um

tam repentina

quiete placidum spectaret,

eam

corporis partem,

tiatur.
rnulta miracitla

contige-

runt.

2'3(i Vidimus id oculis nostris, manibusque palpavimus in civitate Cordubensi, quaperpotentem Dei manum peste, quae toti regno com-

carbunculus occupaverat, rursum inspexit, eamque sine tubere sanam integramque ac sine ullo mali, quo tumuerat, vestigio deprehendit ac propterea summa.s Doraino nostro gloriosoque patri S. Nicolao Tolentinati, qui tam insolitum rairaculum patraverat, gratias egit. Porro pr^edicta raater, ut promissaexpleret, postriJie summo mane, allato
; ,

quam

secum puero ad

S.

Augustini templum venit,

voverat,
diceretur.

anno 1601 tantopere castigata, volens eam pcenam temperare, ostendit

fuit,

munis

ipse
ipsi,

petiitque, ut Missa, quara

Pater sacrista, intellecto prodigio,

euradem

quid in eo solo Sancto haberet, eumque Patronum adsiscendum esse ad tam crudelis mali remedium obtinendum. Deinde postquam inter

puerum

interrogavit, quis
ipse,

quofuenit sanatus. At
esset, et ipsius

Sanctus esset, a licettantum trimulus

ille

ullam Cordubte domum omnis expertcm fuisse, subdit : Videor compegisse quoddam breve compendium aliquorum ex multis magnisque miraculis et raris ac memorabilibus casibus, quae Detis Dominus noster per hujus gloriosi Sancti patrocinium in haec urbe operatus est per decursum autem recenquae de iis latae fuerunt, ad sebo sententias majorem fidem faciendam dictis miraculis ac singulanbus casibus, quae per insignem hujus Sancti cultum contigerunt. Modo ipsa miracula
cetera dixit, vix
beneficii
:

S. Nicolai altare, in quo ejusdem statuavisebatur, se convertii. intentoque in eara digito, reposuit Hic Sanctus rae sa:

noraenneca se, catum fuisse, versus

mater srepe juraverit, Sancti nec a quopiam alio illi indi-

navit.

210 Porro
S. Nicolao,

cum Deus, patrocinante gloriostantum prodigium patrasset, Cordu-

llatc

sanatio

per episcopatus

bensis sancti patris nostri Augustini conventus

vicanum

Ferdinandum Mohedano de Saavedra, canonicum sanctae ecclesiae Cordubcnsis, ejusdemque ac ipsius episcopatus, sede vacante,
detulit ad

rem

exponamus.
Vuer peste
correptus,

Octavaque gloriosi patris S. Nicolai Tolentinatis in Cordubensi sancti patris nostriAugustini conventu, menseSeptembri anno 1601 celebrata, multisque miraculis, quae gloriosus hic Sanctus, teste Eugenio IV in Bulla
237 Die
festa

provisorem generalem, postulans, ut iu dicti miraculi veritatem inquirijuberet.Hicpostulatis annuens^ ejusdem examen secreto, reliquisque

cum

solemnitatibus, in ejusmodi causis adhiberi

solitis,

instituit;atqueipsemet examinavittestes
id naturaliter fieri

ac medicos qui testati sunt,

canonizationis
contigit, ut

operatus
,

est,

ac pluribus

aliis,

non

potuisse.

Ea probatione admissa,

provisor

quse indies operatur

die post dictam

pro concione expositis,

decrevit indixitque conventura.

quidam trium annorum puer quarta Octavam, ipsa gloriosi apostoli

241

Ad hunc

die Lunae, 12 Octobris anni 1001

rite

in capitulum raajoris ecclesia^ domini Capituiares aliosque et superiores quatuor

:

hora quartapomeridiana, Cordubsa in area S. Augustini sanus et incolumis consistens, pestifero carbunculo corripereS. Mattluei festa luce, tur, orto in inguine dextero tubere,

quodmagnitudinem ovi sequabat, eratque instar lapidis durum, lividique coloris. Hinc dolore percitus puer, moribundo vultu, aliisque teter indiciis,

magnos

ejulatus

ciebat, ex quibus colligeb,ant

adstantes,

eum

pestifera pustula fuisse correp-

tum. 238 Mater vero n"lium suum eo in statu spematrem Sandv ctare amplius non sustinens, amotis vestibus, factum, indeque priiedictum carbunculum deprehendit gravissime afflicta, gloriosum patrem S. Nicopost

votum per

convenerunt Fernandez de Cordoua decanus, doctor D. Alphonsus de Miranda cantor, D. Gonsatvus Flores de Carvajal, archidiaconus de Castro, dominus Franciscus de Vera y Aragon, archidiaconus de los Pedroclics, D. Petrus Lopez de Angulo Prior, D. Christophorus de Mesa Cortes canonicus, D. Jacobus Lopez de Fromesta canonicus, D. Alphonsus de Canaveral canonicus, D. Ludovicus de Gongora prasbendarius, P. M. F. Joannes de Angulo Prior conventus S. Pauli CordubensiSj
S. Dominici P. F. Marguardianus conventus gloriosi PatrisS. Francisci; I'. magister Frater lialtasar de Molina, definitor Ordinis nostri PatrisS. Augustini; P. Jacobus HujzcollegiiSocietatisJesu; P. Alphonsus de Salinas Ordinis B. Maria^ Virginis de Monte - Carmelo Theologuc lector P. Pra^sentatus F. Joannes Kinmanuel de Henestrosa

Ordinum mendicantium videlicet dominus Fredericus

i.mminata.

Ordinis gloriosi Patris

tinus de Celis,

laum Tolentinatem,

cui erat addictissima,

ma-

gnis vocibus inclamavit, supplicans, ut tantis

doloribus se eximeret. In hunc modurn gemebunda, filium in ulnas sustulit, et verita ca-

vensque, ne
vitarent, in

alii

se

suamque domum propterea

vicinaj suae anies se pro

cujusdam

702

GLORIA POSTHUMA
conventus

S.

NICOLAI TOLENTINATIS

AUCTORK
c. s.

Henestrosa lector Primae

Cordubensis.

S. Pauli

verum miraculum fuisse

dechrntur,

242 His omnibus praesentibus et in praedicto capitulo una cum provisore congregatis, dictus
processus, ejusque acta praeiecta fuere, iisque et recitatis, suum singuli euffragium dedere,
post audita suffragia, quilibet suam opinionem, sententiam etconsilium subjunxerunt. Memoraad tus Provisor dixit. praadictum miraculum

XVIII. Miraculaac beneficia,

Cordubaea2l Seplembrisanni 1001 usque ad 22 Januarii anseeviente pestilentia

ni

majorem Dei ac Domini nostri, beatique Nicolai Tolentinatis honorem et gloriam. et ad majorem confirmationem nostra? sanctae tidei Catholicae, declaranac incrementum devotionis Hdelium,
dictum esse, declaravitque judicare se patrocinante glorioso S. Nicolao prodigium

I602impelrata.

dum

Idem,
dubm

qui supra, Christophorus de Busto rela- Puer ex taptu tionem miraculorum, quce anno 1601 Cor- pene roorftms,
contigere, cap.

Tolentinate factum, verum authenticum miracuium esse, ac pro tali se illud in praesentiarum ac imposterum habere, aestimare et revereri ideoquetestari ac facultatem dare iilud pro con-

Hispanicis prosequiiur

n inhuncmodum,sedverbU Quidam puer sex anno:

cione publicandi, ut ejusdera notitia ad omnes

Christi fldeles perveniret.

rum, Missam audiens e loco suo decidit in pavimentum, indeque domum suam relatus est, ubi sensuum impos ab hora decima diei, qua in malum inciderat, usque ad quartam pomeridianam
jacuit, nec

omniumque canrpanamm xonitu annun

tiatur;

243 Pronuntiata sententia, dominus decanus uti ac capitulum aera campana majoris ecclesiae, pareeciarum, et reliqua totius civitatis, tam

tum etiam eum vestibusexuere

potu-

erunt.

Cum

vero pater ejus, qui aliud remediurn

nosocomiogratiarum actionem pulsari jussit. Quae rum, in etenim res non exiguo gaudio urbem affecit cum tam crudeli morbo afflicta, applausus cau-

quam monasteriorum, eremorum

et

non noverat, illum omnidestitutum ope, ac sine loquela et veluti mortuum videret, vehementer
afflictus,

sacellum

gloriosi

patris

S.

Nicolai

Tolentinatis adiit, ibique

et pietate

cum

multis lacrymis

sam tum

intellexisset,

et miraculi

fama de domo

in

domum

spargeretur,

dum

haec agerentur (erat

tam mulierum puerorumque exulvirorura, quam tatio, ut omnes e suis sedibus in miraculuminquisituri prosilirent. Ut vero puerum a pestemiraculose liberatum cognoverunt, mox omnes ad gloriosum Sanctum, (id est ad S. Nicolai
oirca

horam

orationis) tanta erat in ea

statuam) accurrerunt, qui in majori sacello conventus nostri patris S. Augustini tam pulchre resplemlens stabat, ut cunctos magno solatio repleret. Interea Patres conventus egrediebantur, ut
in

filii incolumitatem precatus est^ unamque Missam promisit; et eodem momento et hora, qua pater suas ante gloriosum Sanctum preces fundebat, puer domi suae sanus et i-ncolumis surrexit,matreceterisque, qui domiaderant, tam repentinam incolumitatem admirautibus. Petiitque mater Fili, quis te sanavit? ResponMater, S. Nicolaus Tolentinas. Tura dit puer subdidit mater Quis estS. NicolausTolentinas? At puer retulit Mater, Sanctus, qui in S. Au:

gustini teinplo

cum

perdice in inanu visitur,

is

me

sanavit. Postero

curaturus

Missam,

autem mane venit pater secumque duxit dictum

Lwtum ilium

hymnum Te Deum laudamus

filium, ut glorioso Sancto gratias ageret.

et

graUarum

actio publice
redtlitur.

gratiarum actionem concinerent. 244 Tam frequens fuit populi concursus, qui ea nocte gloriosum Sanctum invisebat, ut hora

riosa febris

246 Sexennem puerum die Lunae noctu fuoccupaverat, eademque hora diei Mercurii subsecuti pestilens quoque carbunculus invasit;

etalterpestt
infectus t sar
nati.

duodecima templi
ratae.

fores
cui

nondum

fuerint obse-

cumque

Puerum autem,

miraculum obtigerat,
toti urbi

gatumque

sentiret,

tam male affectum, a quadam pia muliere,

se
(id est
petiit

fati-

quae

juxta altare, in quo benedictus Sanctus stabat,

collocaverunt. Fuit
hffic

eum ex

cliaritate curabat,

panein gloriosiPatris

nox

hilaris ac

S. Nicolai Tolentinatis

fortunata, quia oinnes bene sperare coeperunt fore, ut per gloriosi Sancti patrocinium tam

honorem benedictum)
dedit, posuitque super
:

pancm quem et

in

illius ei

ipsa

quo tum vexabatur, morbo liberaretur. Octiduo postquam haec contigerant, conventus cum slngulari devotione ac solemnitate dicti
crudeli,

miraouli approbationem

celebravit,

praesente
;

senatu civitatis, civitatem repraesentante qui etiam a Patribus petiit, ut eo die agmen glorioso

carbunculum. Dixitque memoratuspuer Gloriose Sancte, sana me, ut cras mane tuum sacellum invisam, ibidemque orem. His dictis, puer in somnum incidit, et a praedicta muliererelictus est. Post medium vero horae spatium ejusdem pueri pater, ruri domum reversus, ut filiura suum carbunculo affectura
audivit, ex paterno araore
nihil sibi

Sancto supplicantium educerent; idque factum est. Quatuor S. Jacobi et Calatravae equites (Sancti statuom) suis humeris portabant) puecui Sanctus miraculum contulerat, in ea supplicatione circunitulerunt comitantibus oiunibus majorisecclesiae musicis cum... {Hispanice Los seyses) splendide vestitis, qui varias

a crudeli
in-

morbo cavens, cum eadem femina ad illum

gressus
est,

eumdemquesauum

ac plane incolu-

rumque,

mem

sine ullo carbunculi indicio deprehendit,

amotoque ab infecta prius partepane, puer bene sanus surrexit, ccenavitque cum patre suo, non
secus acsi nullo maloaffiictus fuisset.

Mane

vero

Sancti

laudes hymnosque concinebant

Hisce

pater eura ad Sanctum adduxit,

ceriiores.

ut ipsi gratias

addit auctor, festivitatem hanc freqnentissimo poputi concursu celebratam fuisse ; multa etiam

ageret, ac Patres conventus de prodigio faceret

epigrammata ac hymnos in ejusdem S. Nicolai htmorem condita fuissc, ez qutdus unum ibidem
Hispanice subjung it

247 Quidara decemmensiumpuer, cumluderet

Atter a suff-i

aliquot frustulis vitri Argentariensis (Hispanice cationeliest con unos vidros de Argentena, cujus beratus.

nominis insula cst in Archipelago, alias Ciraolus dicta , itemque oppidulum in Occitania ununi iraprudenter diglutiens, coepit suffocari,

nemine

DIE DECIMA SEPTEMRRIS.

nemine
causae conscio. Jaraque ore moribundo,
retortis oculis, eompressisque oculis ad extrema deductus erat, ita ut, quotquot eum videbant,

702
!

ipsique aderant,

dpminel ut S. Nicolaus me sanavit Non rae,dum Miasam audiebas, stantem pi Sanctumque descendentem, meoque vultui,
disti

vi(
.

S.

ubi

multum condolerent. Mater

alflicta,

lameutabili voce, magnaque pietate et lacrymis in genua procidens, dixit Gloriose pater S. Nicolae Tolentinas, sana
:

mirum

in

modum

manum imponentem et sanantem 8 Herus haec admiratus, aspexit illurn, salvumqueetvegetum agliovil quain ob rem
pestis fervebat,
;

tota
venit.

meum
filiurn

familia exultans,

gratias

Sancto actum

filiura, et
:

nullum habeo

miserere mei, quse praeterhunc ego tibi promitto fore, ut, si

meum

sanaveris,

novem

dies ad sacellum

tuum

pronis genibus accurram. Dum autem ita exclamaret, et Sancto tresMissasvoveret, qu-

251 Cum cujusdaravillidCordubensispIuraii m%, admoto boves morbo, qui {fjispanke) aserrio dicitur, pane beneperiissent, accidit,

utuninsexejusdemoperariis

dic,0 >

""^

cum pane gloriosi Sancti domum eum infantis gutturi applicavit, eodemque momento hic dictum vitrum, quod gutvicina
ingressa,

dam

bos pariterpericlitaretur Hic igitur,

suum quo-

que morientem conspieiens. multum ingemuit,

magnaque cum
S.

transversim inhaerebat, ejecit tamque sahus, vegetus et pulcher evasit, quasi tam crudelem ac periculosum casum minime subiissset.
turi
,

pietate dixit Gloriose pater Nicolae Tolentinas, cum in omni necessitate succurrere soleas, tibi humillime supplico, ut
:

Postera vero die eum ad agendas gratias promissasque Missas curandas, ad Sanctum attulerunt.
Ha>
tria mi-

hunc bovem, dictoque morbo donec vixero, devotum servum addicam, facianique unam Missam celebrarespicias sanesque
liberes, ut

me

tibi,

ri.

His

dictis, tulit

alligatum ^estabat,
,

panem S. eumque

Nicolai,

quem

collo

bovis collo appen-

tarula

quce

248 Post hcec auctor interjectis aliquibus, ad propositum nostrum aut parum aut

dit;
fortis

nec mora bos se sanus erexit, evasitque ac vegetus, quique tam prope mortuus

nihil faciunt, subdit, amplissimum dominum Ferdinandum Mohebano de Saavedra canonicum, ac episcopatus, scde vacante, vicarium, ad

fuerat, mox cum ceteris arare ccepit. Post triduum dictus operarius alligatum bovi panera
sustulit, sibique
id egerat,

supplices preces, qttas auctor ipse sui conventus

supra pectus appendit sed vix quin bos in pristinum, nec leviorem
:

nomine

ipsi exhibuerat, prcedictos tres casus pri-

mum

de Vargas, licentiatum ac ecclesice Cordubensis prcebendarium, et duos rnedicos examinari jussisse, deinde vero instructum

per

Damianum

quam prius morbum, imo graviorem relapsus sit nam de eo mactando jam cogitabat. Prs:

dictus

autem

operarius
sibi

intuens,

panem

moribundum bovem denuo sublatum, bovi devo-

Processum ad monasteriorum pr&sides ac theotogos misisse, ut

suam quisque super

eo opinio-

tissime appendit, et e vestigio hic incolumis ac robustus surrexit, et junctus aratro, validius
ceteris aravit.

nem

ediceiet; ac denique die 13 Decembris anni

1601 concilium aliquod in ecclesiam nosocomii majoris convocasse, ut, quid censendum esset,

252 Quaedam puella decem

mensium, hora eodempahc

adhibito,puei
la
s "'
;

demum
iegitime exa/ninata, appro-

statueret.

bantur.

249 Huic congregationi sequentes interfuisse recensentur : D. dominus Alphonsus de Miranda, canfor sanctse ecclesiae Cordubensis, doctor Christophorus de Mesa Cortes canonicus, doctor Alvarus Pizagno de Palacios canonicus, dominus Ludovicus de Gongora praebendarius, et
licentiatus

est, alterumque ejusdem inguen occupavit carbunculus idque malum eam tam vehementer invasit, ut medicamentis adhibendis tempus deesset. Cumque

nona

diei pestifera febri

correpta

decem men-

ipbius pater et araita* tantopere infectam.aftiic-

wimaterTia

tam, omnique medicinae spe destitutam cernerent,

tera,

eam

glorioso patri S.

Nicolao Tolentinati His P<M-

Damianus de Vargas praebendarius.

pra?lectis Processus actis,

Porro hi omnes,
veris miraculis

nitni voce statueruut,

memoratos

tres casus

unapro

commendarunt, et pane super carbunculum imposito, unain Missam summa cum pietate fietuque voverunt. Eodem autem tempore, quo Missa
vovebatur, infans plane convaluit, et sine ulla plaga bella et vegeta remansit.

habendos
ac
:

esse ; et ut talia

a vicario

declarata fuere,

mox
quod

festivo ceris

campani
ingraves-

253 Puer sex annorum sub occasum

solis in

fiu,

>..j-,it lW

sonitu promulgata

afftictam

Adolescens,

Missa pro ipso

dtcta, peste
liberatitr.

centeeliam t/tm peste,urbem non parumrecreavit. Denique Patres Augustiniani solemnes Deo pro memoratis miraculis gratias magna cum festivitate die 27 Decembris ejusdem anni persolverunt. Nunc adcaput iii, in quosex alia miracuta similiter approbata refcruntur, progrcdior. 250 Ex quo tria miracula, jam relata, approbata fuere, usque ad 22 Januarii, id est, quadraginta uuius dierum spatio, Deus multa miracula

pestilentem iebrim inciderat, nato etiam in altero inguinum ferali tubere, magnitudine nucis avellana?, multisque angoribus et frequenti vo-

mitu premebatur. Hujusmatercum eum tam periculose infectum peste intueretur, verita, ne ad

nosocomium deferretur, rem nemini

praiterquam uni Religiosa?

indicavit,

S. Isabellaa

Angelo-

rum;
riosi

qua; ipsi consuluit, ut benedicto pane glo*

patris S.
ipsi

Nicolai

Tolentinatis uteretur,

tiliumque

commendaret. Id mater magna

per benedicti Sancti patrocinium operatus est, quaj subjungemus, atque hic quidem tantummodo sex, quae approbata fuere, suntque sequentia. Adolescens
febri pestilenti correptus et in altero

quidam sedecim annorum inguinum

infectus carbunculo, derelictus a medicis et Sa-

panem carbunculo appuerumquein lectodeposuit; eodemque momento hic obdormivit. Media vero nocte reversa mater expluratura, an quiesceret, eum in lecto mcolumen canentemque oiiendit, ortoque mane actura gratias ad Sanctum adduxit.
devotione pnestans,
plicavit,

cum

crameutis susceptis, sacroque oleo inunctus, a

suo
lieio petiit,

154 Puella septennis febri ajstuans

cum
S.

vomi-

et

VU cUa sep-

ut

unam Missam

gloriosi patris

tu multisque angustiis, infectaque pestilenti tu-

tennis

mox

S. Nicolai

Tolentmatis

dici faceret;

dictusque
curacele-

bere, lethali lue laborans,

panem

Nicolai a

pestc eonva-

herus
vit.

eam mox ad Sancti altare fariendam Eodem autem tempore, quo Sacrum
memoratus a?ger domi
suaj

Tolentinatis a matre petiit, postulans, ut

eum

lescunt:

carbunculo, quo
ret.

multum

affligebatur, applica-

brabatur,

omnino
:

Mater illum

collo appendit, eainque in lecfletU et pietate sanciilia

convaluit. Einito Sacro,

rogat, qui se habeat
:

domum

reversus herus

tulo collocans,
to

magno cum
:

respondit adolescens

Bone

Missam vovit

quo

facto

statim quievit

Duabus

704
A.UCTORE
C. s.

GLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
Pater magister frater JoanS. Pauli Cordubaa nes Carillo Vanegas, consuitor sancti Officii Pater magister frater Petrus Martin, consultor sancti Officii Pater praesentatus frater Joannes Emmanuel de Hestrosa lector.
: :
:

Duabus post horiseam revisens mater, dormientem reperif,panemque a collo sublatum oarbunculi),

ut ipsa petierat, alligavit

deinde post

medium hora? quadrantem anxie revisens.filiain sanam et sine ullo tubere in lecto considentem.
canentemque et dicentem, sese a S. Nicolao To[entinate sanatam esse, deprchendit; moxque mane eam ad agendas Sancto gratias adduxit.
}-r

rjusdem

255 Tres piscatores

viis

cum

tribus diebus in flu-

usum ingens
captura pis-

cium

obti-

netur.

montium Marianorum piscati fuissent, non nisi centum et quinquaginta pondo piscium ceperimt. Priusquam progrediar, lectorem hic monitwn velim, in Hispanico pro centum quinquaginta pondo,
legi,

seys arrobas

arroba autem

in Lexicis Bispanicis, quas

mensura

viginii

apud nos exstant, est quingue librarum ; unum tamen

vertit.

arroba Latine

intendertt auctor, ignoroj sed

Quid proprie memorata piscium copia non satis congruit cum sequentibus. Modo, unde digressi fuimus, redeamus. Itaque eamino-

amphoram

piam perpendentes, ad quemdam amnera, qui Guadalmellato appellatur,se contulerunt, ibique

retia sua laxantes,

panem

S.

Nicolai, ut pisces

Pater frater qm eu oppro258 Ex Ordine S. Francisci Joannes Moreno, consultor sancti Officii et lec- barunt. tor. Ex Ordine S. Augustini, Pater frater AuPater magister frater gustinus de la Torre Baltasar de Molina, definitor sui Ordinis et consultor sancti Officii Pater frater Petrus Cavallero, lector Pater frater Joannes de Ocampo, praedicator Pater frater Petrus Mora, praedicator conventus. Ex Ordine Carmelitarum, Pater frater Alphonsus de Salinas, lector Theologiae. Ex Ordine S. Hieronymi, Pater magister frater Petrus de Cabrera. Exordine de Mercede, Pater magister frater Joannes Nunez Franco Pater praesentatus frater Joannes de Vega. Ex Ordine Victoriae, Pater frater Joannes de Pina Iector Theologiae licentiatus Petrus de Navarrete advocatus licentiatus Joannes de Valavarea, advocatus; et praeter hos multi alii Religiosi ex
,
: : : :

imposuere, voveruntque cum mapna devotione tres Missas glorioso Sancto^ut optatum piscatus successum sibi apud Deum impetraret. Deinde unica vice mille et quingentas
allicerent,
iis

quolibetOrdine, qui simul erantnumero triginta

tres.

libras (Hispanice sesenta arrobas^ piscium cepe-

runt, praeter plures

quam decem

(arrobas), quae

quia contineri non poterant, in

runt, ita ut non
acturi

amnem

resilie-

possentomnes ad urbem depor-

259 Bis ita, ut dictum est, peractis, jussu capiE tulisignumcerecampanoecclesiceprincipisdatum Graiiw Deoso est, eodemque tempore omnes urbis parcecice ac lemnissime monasteria suis campanis applausere : tota quo- actcn. que subsecuta nox summa populi exultatione ducta est. Deinde in templo S. Augustini gratice

tare. Exfcemplo dicti piscatores gratias Sancto

lix his tria

properarunt, et quinquaginta piscium pondo in eleemosjnam conventui donarunt. 25G Eucusque Christophorus, qui addit, sese
hic

Deo per octiduum actce sunt, Missw solcmnes primo die a canonicis reliquis scptem a variis
,

pro miraculis
legitime ad-

multa alia miracula prcetermittere ,

quia

Ordinibus solemniter cantata?, habitcequeadpopulum orationes. Octava denique die, qua> erat Dominica Sexagesima?, instituta supplireligiosis

mittuntur

personee, quibus ea collata fuere, id ita postularunt. Quce dcinde facta sunt, summatim accipe.

Dominus Ferdinandus Mohedano

episcopatus

ecclesice

ac

qua pueri a peste liberali, eodem in haquo sanati fuerant, circumducti sunt. Bos quoque, de quo num. 251 appenso ad collum pane
catio, in
bitu, in
,

provisor
.

flagitantibus

Patribus

.1 ugustinianis prcedicta miracula examinari, processumque de iisdem formarijussit. Hisce fac~ tis, conventum in capitulo principis ecclesice in diem 22 Januarii anni 1602 indixit, ad quem

ad templi fores stabat, multiquc pueri, qui Sancti ope eadem illa nocte a peste convaluebencdicto,
rant, in ejusdem sacello visebantur, et Sospitatoris sui gloriam prcedicabant.

prmter multos canonicos viri eruditi ex singulis religiosis Ordinibus, numero triginta tres convenerunt. Congregalis omnibuspralectus est Processus,
e sex
et

XIX. Tredecim
Cordubae,
vel

alia

miracula,

collecta

suffragia, ac

denique quatuor

memoratis beneficiispro veris et authenticis miraculis habenda esse, declaratum est ; de reli-

quis vero duobus,

quorum primum num.

250,

prope eam facta eta quatuor mediciset

viginti theologis approbata.
F

dlterum num, 255 retulimus, decretumest} utrumque pro admirabxli casu, imo etiam probabiliter miraculoso admittendum esse.
nominacorum,

257 Porro
interfuere,

nomina eorum, qui huic examini

:

tophoro

admajorem dictorum fidem,ex Chrisrecenseo Canonicus Ferdinandus Mo: :

hedano de Saavedra, Provisor Doctordominus Alphonsus de Miranda, cantor dominus Gonsalvus Flores de Carvajal, archidiaconus de
Castro: dominus Franciscus de Veray Aragon arohidiaconus de losPedroches:dominus Petrus

fuit , fprosequitur cap. rv laudatus Puellapeste Christophorusde Busto) populi devotio, qua infecta, invoper dictam Octavam, totamque Quadragesimam ^toSancto, usque ad 15 Aprilis ad hunc gloriosum

Magna

Sanctum

accurrit;

quo etiam tempore

ipse plurima mira-

Lopesde Angulo, Prior ecclesise doctor Jacobus Lopez de Fromesta canonicus, doctor Christophorus de Mesa Cortes, canonicus et vica:

cula patravit, quae postea referemus; hic autem tantummodo tredecim enarrabimus, de quibus firmiores probationes habentur. Quaedam puella sex annorum primo in frigidam, deinde in

calidam febrim incidit;

accesserunt vomitus,

pius generalisjurista et consultorsanctiOfficii

et ferale tuber instar pugni

magnum

in brachii
toti

axillaortumfuit; atque

ita

doctorAlphonsusdeBuytragocanonicusjurista:
Alvanis Pisnuo de Palacins. canonicus sanctae Scriptur, consuitor sancti Ofticii canonicus de Alderete licentiatus Damianus de Var(it,( ''

duobus diebus

demque

01

noctibus periclitata est.

'

Sub medium

veroultimae noctis cum se solam, afflictamque etomnis humani remediispecassamperpenderet,

sese

gas prabendarius. Ex Ordine S. Dominici, Pater magister frater Joannes de Angulo, Prior

super lecto suo in genua erexit, dixitGloriose sancte Pater, S. Nicolae Tolentinas, miserere mei, quae sine spe remedii mo-

que

rior;

:,

DIE DECIMA SEPTRMBRIS.

rior; cumque tu sanesomnos pueros, qui se tibi commendant, me quoque incolumitati restitue.

705

His
sole,

dictis,

obdormivit, et postero mane orto sanata est, optimeque se habuit. Imo tam

bus ac ventris fluxu aegrotabat, isque morbus utctorb inceperat hora septima matutina, quinta Cpomeridiana post auriculum ejus pestilena tumor n&acubte apparuit cnmque mater el reliqua familia eam sma,i
-

robusta? fuit valetudinis,

utad horam

diei

nonam

cum
jmer

ceteris puellis in schola laboraverit.

261

Puer

triennis tain vehementi febri, pee-

tam sauciam intuerentur, gloriosurn patrorn S. Nicolaum devotissime invocantes, panem benedictum tumori imposueruat. Factum id eal
hora quinta pomeridiana, scilicel dum tuber primum fnerat exortum; adorationisverohoram

torisque ob

natum

in

eo carbuncnlnm dolore

correptus

fuit.

ut brevi morilurusvideretur, qui

jam multa

instantis mortis indicia edebat. Post

jam omnino

convaluerat,

et

adagenda

horae spatium, quo

:

moribundus jacuerat,

dixit

matri suse puer Da mihi panem Sancti, eumque carbunculo, qui me tantopere cruciat, impone. Mater dictum panem tuberi, quod magnitudine ovum aequabat, applicuit quo facto
:

ad Sanctum deducta est. 265 Quidam vector, Oades proficiscens, per Hirudo viam e fonte potans, hirudinem diglntiit, quffl utturii "viginti et

quinque dies gutturi inhrens

quse varia

/(

nullis
expulsa.

remediis,
expelli.

puer qnievit: postmedium hora? quadrantem rediit mater, ut tuber exploraret, sed illud pror-

Cum

adhibita fuerant, potuit itaque sibi fauces prsecludendas

patris S. Nio.lai
:

sentiret gloriosi

opem,

tre

sanum et incolumem deprehendit. Elapsispost haec decem diebus, pra?dictum puerum ad Sancti sacellum
sus evanuisse,
sine febri

puerumque

Missas vovens, imploravit ac mox postprolatum ore votum hirudinem, quse quartam ulna-

partem longitudine, crassitudine vero digitum

aequabat, feliciter ejecit.

deduxerunt, ut gratias ipsi agerent, Missamque, quam mater pro ejus restauranda sanitate voverat, fieri curarent.

266 Puer bimulus vomitu ac pestilenti

febri

AW

Cumque

eccJesiam

S.

Augus-

laborabat, alterumque inguinum ferali tumore

tini ingressi essent,

alitrque tres

pnpHcr

varias Sanctorum imagines puero ostenderunt, qmerent.es, quis horum eum sanasset. Inter ceteras etiam aliquot S. Nieolai imagines, quse praeter miraculosam in ea ecclesia visuntur, ipsi monstrarunt verum hic nullum verbum respondit: sed ubi Sancti sacellum intravit, ejusque miraculosam imaginem conspexit tum vero sponte sua velum aviae vellicans dixit Avia, avia, hic me sanavit, ille vivus, ille vivus Mqnstravitque illum digito quam rem frequens turba, quae in sacello aderat, admirata est, gratiasque Deo egit. 262 Quaedam novem annorum puella hora tertia pomeridiana dolorem in coxendice sensit tempore vero orationis frigoreac febri correpta est, et in qua parte dolorem senserat, pestilens tuber magnitudine pruni exortum est. Ita lsesam se tamque crudeli malo afflictam videns,
: : !

saucium habebat
afflictumque
invisere.

quem dum mater tam aegrum

,

pro ejusdem sanitate restauranda vovit novem diebus Sancti statuam

doleret

Secunrlo die,

quo ciim reculiante

in

ulnis puero suas Sancto preces obtulerat,

mem-

brum male affectum oleo ex sacelli lampade desumpto unxit, acpanem, in ejusdem honorem
sacratum tumori imposuit. Vix hsec locprat, quin puer belle placideque quieverit, et mater
,

omnem tumorem

penitus evanuisse,

puerumque

convaluisse deprehenderit.

267 Sexennem puerum febris pestilens hora P ueri

diei

rat

duodechna cum lethali carbunculo invasequod ejusdem avin advertens, illuni eadem
piis

nocte

Verum cum
in

lacrymis perfusa ad Sanctum detulit. templi fores tum clausas reperisset,

postridie liora decima

glorioso patri

S-

Nicolao Tolentinati se

com-

mendavit, alta voce exclamans: Sancte mi, Sancsana me te mi, cum sanes omnes pueros moxque petens gloriosi Sancti panem, eum tuberi admovit, atque ita usque ad medium noctis
,
;

eodem retulit, Missamque ejusdem Sancti honorem faciendam curans, carbunculum oleo lampadis, qu3 in sacello pendet, oblinivit.panemque benedictum applicavit hora autem duodecima memoratus puer integra
sanitate gavisus est.

mansit, quando tandem

surrexit.

insomnum

indicit;

mane

vero sana et incolumis omnisque mali expers

c
eadem
lue

263 Puella sex annorum primum frigore, deinde febribus, vomituque laborabat, et lethalis

268 Puella quinque annorum die Sabbathi, ad horam orationis in acrem febrim incidit, eaque usque ad pomeridianum diei Luiia? tempus, quo morbus vehementer invaluit, conflictatfl est. Hora duodecima nocturna magis conqueri coepit ideoque ipsius genitrix ox materna solli;

ar puelfa

cornptce,

carbunculus axillam brachii occupaverat, atque

citudine exploravit, an in ipsa quidam pestilens

admoto pane
benedicto.

Hispanic

hunc modum triduo decubuit. Tertio vero die mane matre Hnteum quserente, ex quo vestem funebrem consueret, quae ipsa simul cum ejusdem germana sorore, qua? eodem defuncta morbo nondum humata fuerat sepeliretur cuidam ejusdem amita? (ue/materterse *) gloriosi patris
in
, ,

tumor appareret
avellanae
filiam

et reipsa

tuber instar nucis

Intelligens
l.n

magnum

deprehendit.

suam

peste laborare,

cam

nbortis

rymis

glorioso patri S. Nicolao Tolentinatidevotissime

commendavit, admotoque ad mortiferum tumo-

rem pane

benedicto,

unum
;

Missae sacriflcium

Tia

mentem venit, et cum amaris lacrvmis. magnaque devotione ad monasterium S. Augustini accurrens, panem in honorem Sancti benedictum petiit, et ad matrem attulit quae ad exspirantem filiam ingressa, eum
S. Nicolai Tolentinatis in
;

festumque solemno Sancto vovit. Hsec hora nochora autem diei nona tis undecima agebantur eam revisens, sanam ac incolumem sine ulla plaga repertam ad agomlas gratias ad Sanctum
deduxere.
269 Puer sexennis cirea boram orationis vomero ac foljricitaro caqiorat, et post modiuin horffl quadrantom instar fabffl carbuiiculus in eodem apparuit. Cum igitur mater cum ceteris domesticis eum tam saucium spectaret, in pios
eflusaplanctus, Sancte mi,
ait,
i)s t e

inter lacrymas et

pios

affectus infectffi parti

id

libtrati.

admovit, ac deinde egressa retulit, se

praestitisse.

jam

dem mater ad

Post medium horse quadrantem eatiiiam rediit, exploratura, an jam

obiisset, ut sepulturae

mandaretur

verum eam

sanam ac optime se habentem reperit, vestivitque illam, et eodem die in platea iusit, non secus ac si tali malo non iaborasset. 264 Quaedam puella quinque annorum febriSeptembris Tomus
III.

Sancte mi, Pater

mi, S. Nicolae

sana tilium

meum
:

et

haec

dicens benedictum

panem
89

tuberi applicuit. Erat

tum, ut dictum

est,

orationis hora

ad

Avk

Maki.v

706

GLORIA POSTHUMA
febri

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
carbunculus accesserat, usque ad horam quartam
subsecutae vesperse jacuit
;

auctore

Maria autem puer

sanusque ac

omnique tumore

liber

S.

hilaris evasit.

quando mater

filium

Quidamin
medioincendio

27<i Eratquidam adolescens, setatis undecim annorum, qui cum gloriosi patris S. Nicoiai studiosissimus esset, exejusdem benedictis panibus unum collo alligatum, alterum dorso admotum perpetuo gestabat.Hic cum quodam vesperi

miserata,

magna cum

pietate et fletu

eum

pa-

ne benedicto ad tuber admoto, glorioso patri S. Nicolao commendavit. Nec mora;puer sanatus est, et a febri pestiferoque carbunculo liberatus, debitas acturus gratias ad Sancti sta-

multa ad gloriosi Sancti cultus commendatiodomesticis retulisset, ingruente jam nocte, cubitum ivit. Krat autem cubile ejus valde angustum, lectulus vero matta imposita paleis, quibus etiam reliquum cubilis ad usus stabuli refertum erat. Exuitse adolescensetad quietem componens, omnes vestes suaspro cervicali adhibet et candelam, qua utebatur, extinguere

tuam delatus

est.

nem

274 Haec tredecim miracula a quatuor me- Haicmiracula dicis, qui jurejurando declararunt, memoratos 4 medicis et
infirmos
logis

secundum

suae artis praecepta naturali-

bus viribusnonpotuissesanari, etaviginti Theo,

20 theologis aPP robaia

-

qui

eadem pro evideniibus

;

miraculis

habenda censuerunt, subscriptis cujusque nominibus, approbata fuere

lati

ita

utsola hisdesit prseabsens,

oblitus,

somno

tum

erat,

cum

Noctis hora nona circumjacentes palese succendi

corripitur.

confirmatio, qui

tum Corduba
vero
illa

eam

nequiit prsestare,

cceperunt, et simul

cum

lectuli

sunt, ita ut a cervicali usque ad lectuli

ut dictum est, nihil non in

medio combustae medium, cineres redactum

verum

superesset.
por

essent, ut infra videbimus, pestisque acerrime saeviret, legitime probari non potuerunt ideoque nos eatantum
;

Deus multa alia ea, quod tam frequentia

examinarentur, hujusmodi prodigiaoperatus est;

Dum

pan&m

271 Sub
pioso

medium vero
est,

noctis

domus tam
,

co-

hic refereraus, quae ad Sancti cultus

augmentum
Variee supplicationes

benedictum
illcesus

fumo repleta

utdomesticiomnes e suis
quae
prse spisso

hisce diebus successive contigerunt.

servatur.

cubiculis prosilirent, exploraturi

pars conflagraret.

Omnes enim

domus fumo

275 Per Quadragesimalis jejunii tempus infinitus fuit populi

opem

S.

Nicolai imploraritis

ad

pene suffocabantur.

Dnm

itaque aedem perlu-

strant, viso per adolescentis cubiculi fores lu-

accursus, eo quod raorbi veheraenter grassaren- Snnctum E tur. Hoc sacro tempore noctu aeque ac interdiu

mine, eo concurrunt, eumque reseratis foribus super igne, qui ab hora nona usquead duodeci-

multa poenitentium agmina ad ipsius sacellum

accesserunt
;

quorum ea

erat devotio, ut, qui in

mam nocturnam arserat,

capillus

dormientem reperiunt.

Excitatus tam sanus et illaesus surrexit, ut ne

templo spectandi ergo frequentes stabant, in lacrjraas ac singultus prorumperent, dum alios
gravibus trabibus, alios laminis metallicis oneratos, alios corapedibus

quidem

ei

adustus esset, quamvis, ut

lecti, in

quo jacuerat, conflagrasset, nec quidquam a cervicali usque ad lectuli medium ignis sub eodera incombustum reliquisset. Quare omnes tantumprodigiumtantumque pietatis praemium praedicto adolescenti, totique familia quod nullus ex eo incendio fumoque periisset a Deo concessum admirati sunt. Porro panis benedictus, quem adolescens tum gestabat, ad Sancti statuse pedes de1
,

diximus, media pars

vinctos, alios faces ac funalia gestantes, hinc senes, inde adolescentes

teneraeque aetatis pueros supplicantium ritu adventantes viderent, et quidem ea pietate ac silentio, utdevotionem in spectatornm animis vehementeraccenderent;praesertimdumingloriosi Sancti conspectum venientes, omnes in genua prociderent, atqueeo ritu usque ad ejusdem altare, quinquaginta novem passuum spatio, proreperent quo quidem incessu adeo fatigabantur,
;

positus fuit.
LlterposiB
tnfectus,

272 Adolescens

dum

vomitu, febri ac

annorum decem crebro pestifero carbunculo subortum

astatis

adnosocomium solis laborare ccepit,

vadit, sanatus:

utsurrecturosadjuvareoporteret, et gravi onere, quod humeris incumbebat, exonerare.

citiis

ejusdemque diei hora secunda pomeridiana a medico, cujus munus erat

depeste censere,litterasaccepit, quarum tenore in nosocomium admitteretur. Dum vero puer

276 Utveroexhissimilibusque pietatis exer- non sine fhtetu (semper enim aliquapmnis ordinis turba facta.

apudgloriosumSanctumvigiliis, precibuset contemplationipiissimeintentavidebatur)singuIaris

in

cum memorata schedula eo iturus erat, gloSancti panem a matre sua petiit, eoque affectsa parti applicato, intereundumtanta cum pietate et fide S. Nicolaum precatusest, ut, cum
ille

omnium mentibus

devotio

excitabatur, ita

riosi

omnes salutem animae ac corporis fiagitabant, multique eam feliciter consecuti sunt, quemad-

modum

apud nosocomii confessariuui conejusdem lqci medicosesisteret; jam plane sanatus deprehensus, nonsine magno ipsius solatio in urbem curriculo Iaatus regredi
post expiatas
scientiro labes,

ex miraculis et insignibus eventibus, quae retulimus,etdeincepsreferemus,manifestumest.

jussusfuerit. In regressupriraura Sanctogratias agere cordi habuit; deinde vero ad priorem

i"

g S

XX ^^

S ^lCOiai lmagO, jllbente Nirnlai imno-n liihotita

Cordubensi se-

meaicum, a quo cum htteris ad nosocomiura destinatus fuerat, deductus est, ut is eum examinaret, ac de pristino raorbo, repentinaque
sanitate sententiam diceret. Vidit igitur illura, et tentato arterise pulsu, exploratoque tuberis loco, eura tam febrisquamomnistumorisexper-

et preesente

agnovit Quod utrumque venementer admiratus, i.esuUusque, et de Uim insigni miraculo gratias Deo rependit.
item infans ab

tem

suburbanum peste infectorum xenodochium defertur: lnec Cruciiixi Domini

natu, ad

pedes

osculatur:

ex

peste

eadem
tocif.

lue

subito conva-

273 Unius anni infans liora quinta pomeridiana febri pestilenti , decima vero nocturna etiam carbunculo retro aurem correptus, tam

moribundus sanatur.
Supra
mus

vehementer wgrotavit, ut nulli medicin locus daretur. Jn hunc modum ab eo tempore, quo

13

ubi de quibusdam
illustratis

statuis prodtgio

S. Nicolai Proserpente egimus, memini- pestiscontagio,

etiam de Cordubemi, ratione miraculi, quo

dum

DIE DECIMA SEPTEMRUIS.

707

dum ad S.

Lazari cxtra Cordubam situm xeno-

dochium deferretur, mirabilter claruit ; verum totam rei gestce seriem huc referre maluimus, quia ad miracula tempore peslis, de qua hic agimus, impetrata cultumque ejus occasione
,

vero sacra effigies ad altare portaretur, Pater, q UJ eam ferebat, coram confessano, Crucifixum tenente, in genua procidit,

281

Cum

AUCTORE
C. S.
Crutfftxi
irn/i-

Sancto titm Cordubee exhibitum proprie spectat. Laudatus Pater de Busto cap. v de hoc argu-

eodemque tempore, quotquot in campo aderant, simihter m genua procubuere. Hisce summo
0,1,11 nlentio ac humilitate ita prostratis. P.-.t-r, qui Sancti effigiem gestabat, ante Crucffixum

ginUpede

mento sic scribil : Cum pestis contagio hocce tempore {anno 1602) post tot supplicationes
processiones ac novemdiales in omnibus templis monasteriisque civitatis saevire pergeret, nec

genuHectens, ccepit illam in eurn modum, qno sacer ca!ix solet, extoilere, elevavitque, rl.i,,, Sancti vultus usque ad sacratissiraos
Crucifixi

Deus ob peccata nostra nos exaudiret dominus Jacobus de Vargas y Caravajal, toparcha del Puerto, corrector etjudex major Cordubensis,
;

pedes pertingeret; ad quos cum pertigisset, gloriosus Sanctuseos exosculatus est, et ore suo
sanctissimis pedibus spatio, quo quis Svrnbolum

Apostolorum recitaret,
tibus superis, quae
:

urbiscollegio decrevit, ut gloriosi patris S. Nicolai Tolentinatis imago ad S. Lazari

unacum

adhagsit.

Utinam faven-

tum

contigere, digne

queam

nosocomium
est.
senatus

in

infirmorum solamen
;

summocum
mandatum

silentio deferretur

idque exsecutioni

exponere quippe dum gloriosi Sancti imago os suum ad sacratissimos Jesu Christi pedes admotiim teneret, tanti fuerunt omniuin istorum inconsolabilium infirmnrura pianctus, lainenta et lacrymse, utadrairabile spectaculum preeberent,
et fortissimi

278 Feriaquinta mane, quae eratdies 7 Junii, cum viginti quatuor et Juratis ad custatuamSancti randam publicam salutem deputatis, in S. AuCordubensis

corrector

templum convenientes, Missam ad mirainquo altex*a ipsius statua posita erat, audierunt. Finito Sacro, quidam sacerdos superpelliceo stolaque indutus, eam
gustini
culosi Sancti altare,

quoque virorum, qui statuam eo deduxerant, velut pueri plorarent. 282 Hinc musici lituis suas partes explentes,
;

inter

acdao?-

omnium animos movebant

inde frequens

mu-

mantium

lierum, viduarum, nuptaruraque ac puellarum grortan convalescentiam turba, lamentabiles in ccelum E

voce*

statuam, quae deferenda erat, e mauibus ejus, qui celebraverat, suscepit, atque inde eam corrector et senatores, deputatique ac Prior cum suis, omnes ordine incedentes, et cereos manibus gestantes comitati sunt, donec in nosoco-

voces extollebat, acclamante orphanorum, qui mulieribus immixti erant, multitudine, ingentl-

que aegrotantium numero, quorum omniura

parentes suos,
alii liberos,
alii

alii

conjuges ibidem

mium,

ubi infirmi curabantur,

inferretur. Quia

vero ea, quae in hujus statuae susceptione, dum ad xenodochium adventaret, ibidem contigerunt, alias nec audita nec visa, ut opinor, fuere, ea

acomnes unanimi voce ciamabant, dicentes; Pater S. Nicolae, mi sancte Pater. Sancte mi, misericordiara, salutem,
salutem, quam pueris in urbe praestas, etiara in hoc affiictissimo xenodochio hisce miseris, afflictisque et aegris peccatoribus a Jesu Christo^impetra.

vita functos plangebant,

tamquam
cum
supplici

agmine ad
S.Lazarinoso-

testis oculatus enarrabo. Subdtt dua$ magnas sportas panibus benedictis plenas simul latas fuisse , atque hoc

279

Submota deinde per eumdem sacerdotem

comium

defert,

supplex

agmen sub ortum

,

solis

summo cum

a Crucifixi pedibus statua, totus pariter campus conticuit; eaque paulo post denuo elevata, et ore pedibus Cruciflxi admoto, licetmulti fuerint

ne exciti cives una ad nosocomium perqerent, atque ita, prcesertim cum

silentio processisse

intensi

tum

calores essent, contagio latius pro-

prima viceejulatus, plurestaraen secundafuere: et dimota denuo statua, campus pariter rursura
conquievit.

serperet. .Deinde ita

proscquitur

Eo, quo,

di-

ximusj ritu ad urbis portam, quae Nova vocatur, pervenimus, per quam ingressi, et ab illo
sancto conventu S. Mariae de monte Carmelo, qui juxtaillam situs est, inter musicos concentusrecepti,

283 Porro

dum

dictus Pater, qui Sancti staelevavisset, haec raa-

semel

ite-

tuara tenebat,

eam iterum

runupu
081

per ejusdem

conventus ecclesiam

incessimus, et per portam, quae

cit,

campum

respi-

ad xenodochium ducit, egressi sumus. Porro viam illara usque ad nosocomii portara
et

achumilitateni exhibens, Domini Jesu Christi pedes denuo osculata est raoxque tantus rursum per oampum exortus est clamor, ut nmnium, qui aderant, mentes percellerentur. Subinde sacerdos statuam a Crucifixi

gnam reverentiam

uhituy

pedibus amotam, et facie ad populuni versa,

vatis
brachiis,
in

ele-

populis aliisque arbusculis et odoriferis herbis

altum

sustulit,

idemque con-

Fratres nosocomii, adsuscipiendamstatuam pulchre exornaverant.

ante quod

fessarius, qui Crucifixum tenebat, ipsius jussu

summo cum
gaudio
suscepto.

280 In termino vise ex arboribus, herbis variisquefloribus sacellum cum altaripie adornato excitatum erat, in quo Pater Frater Joannesde Navas, Ordinis sancti Patris Francisci, nosocomii eonfessarius, eos operiebatur, albastolaque

raagna cum gravitate pietatequo prius planctu populus iteravit clamores, et misericordiam tain huiniliter imploravit, ut mihi certo persuadeam, Deum exiinlc iram suain raitigasse diun scilicet spefecit
;

quod

dum

que

fieret,

simili,

ctaret audiretque tantam Ohristianoruin turbam

magna piamque Crucifixi iconern in manibus gestans. Ad unum sacelli latus feminas
indutus, et

tam sauciam, pesteque

affiictam

et inter hos

puerique, ad

alterum

viri

convalescentes sta-

orphanos pueros, totfloridm tot vetulas ac honoratas matronas

alios senes, aliosjuvenes, alios
,

bant; et quotquot per vires licuerat, ad recipiendam Sancti imaginem eo confiuxerant.

astatis mulieres, tot viduas, raultas

etiam adole-

Dum

in eo

campoomnes

ita starent, ut

ims, qui

tur, separati essemus,

eo adveneramus, aceteris, qui ibidem morabandumque gloriosi Sancti

Crucifixo expectabat, deferretur, musici e

scentulas puellasque orplianas; quioranes versa ad eos Sancti effigie, simul cum reliquis, qui eam adduxerant, conjunctis vocibus lacrvmisque exclamabant: PaterS. Nicolae, paterS. Nicolae,

statua ad sacellum, in quo Pater confessarius

cum
turri

Carmelitarum

festive cecinerunt,

tum

ut

adjuvanos, ne omni solatio frustreraur: salutein, salutem. Reliquos miserorum clamores, preces ac lamenta, qurn ibidem subjunguntur, prmtereo, et

aegros exhilararent,
dio, et

tum

ut Sanctus

cum gau-

ad

religua progredior.
fuerant,

devotione reciperetur.

284 Paulo postquam ea, quae dixiraus, facta

708

GLORIA POSTHUMA
eam

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
l)

AUCTORl
c. s. tadem i//< nosocomium
delata.
tn

faerant, Pater, qui statuam ferebat,

altari

reverenterimposuit, quam confessarius, quodam nosocomii Fratre Crucifixum praeferente, ad

ejusdem

loci

gynaeceum detulit quod Patercon;

mulieSorores meae in Jesu Christo, videtis Crucifixum, ejasque gloriosum, prodigiofletu ac pietate
res salutans, ait
:

fessarius ingressus,

cum

XXI.
lis

Varii peste aliisque

malibe-

anilo

1602 Gordubae

snni ac dilectum

S.

Nicolaum Tolentinatem,

Augustini in vestrum solatium et salutem una curn ejusdem Sancti panibue vobis adduxit. Hi.s dictis, infirmae ad CruciS.
fixi DominiacbenedictiSancticonspectumtantos clamores et ejulatus edidere, ut nos, qui foris re-

quem conventus

rati.

Scepe
raculis,

laudatus auctor supra num. 274 et 276, Pucr in itemr/ue 287 promisit, se aliguot e multis mi- Sancti mcetlo.
quce post tredecim alia 19 recensita id cap. vi prasstitit ;
:

manseramus, percellerent voces ac lamenta per

nosocoraii fenestras
S.

delata,

dicentiura

Pater
;

contigerant, recitaturum
his verbis

Nicolae, misericordiam, misericordiam

non

Die Veneris sancto quidam puer unius

aliter acsi

ea ex quadam profunda specu emissa

afflictae

anni, hora septima matutina vomitu febrique,

fuissent.
et

distnbuto
lv t.

285 In eo loco omnes

ac pestiferis tu-

in <egros partc
bl
III

moribus sauciae versabantur, aliquse furibundis

aliae

etenato in inguine pestifero tubere laborare quod ubi mater advertit, eum in ulnas sublatum ad Sanctum attulit, et in ipsius sacoepit
:

iebribuscorreptae,manibusqueacpedibusligatae, aniraam agentes, alise jamjam mortuae, aliae

cello genuflexa,

dum sanctissimum
:

Sacraraenet pieS.
,

tum exponeretur, multis cum lacrymis

tate sic effata est

apertis aposteraatis, aliae putrefactis et prae car-

Gloriose pater,

Nicoiae
cui

Nec
II

bunculis sanie raanantibus corporibus jacebant, is tantum dolor eas angebat sed alio non
;

Tolentinas, Sancte mi, Saucte

mi

sana hanc

tam teneram prolem,

ipsiusque

ac mei,

minori torquebantur. Erant scilicet inter illas plurimae matres, fili, neptesque ac parvuli nepotes; matres autem rilias, filiaeque matres co-

ram se expirantes intuebantur, et absque ullo sepulturae ritu tumulandas asportari, quarenon
parum sane cruciabantur.
quidam agoitizam suhito
sunatus,

unica est, miserere. Haec , duni supplicatio procedebat, tam efficaciter protulit, ut ea finita puer jam convaluerit, tamque sanus et vegetus
fuerit, ut

omnes spectatores
officiis in S.

exhilararet.

Huic

miraculo adfuit corrector

qui eo die divinis
intererat.

cum

tota curia sua,

Augustinitemplo

Post haec benedicti panes in infirmos omnes distributi snnt. Inter hos unus, fractis oculis, dentibusque compressis, animam agebat, quam

J L K(i

689

Cum

et hora

dum Deo
ipsi

puellaquaedam mane febri pestifera, secunda pomeridiana etiam carbunculo

puclla in
nosocomio,
pcste subito
liberati

interim commendarent, nomen Jesu insusurrarunt, suaseruntque, ut gloriosum

S.

patrem
S.

Nicolaum invocaret. Ad quae moribun-

dus, receptis sensibus,

magna cum
eaque

a medico, qui peste contactis praeerat, examinata, et cum scripto testimonio ad nosocomium, ut curaretur, destinata est,
tertia post meridiem advenit. Haec doinoegressura, benedictum gloriosi Sancti panem tumori applicavit, ipsiusque opem magna cum fide imploravit: dum autem ad nosoco-

infecta esset,

fiducia ait

quo hora

Nicolae, S. Nicolae;

nihil praeterea

animam recipere, sibique ac tara brevi tempore convaluit, ut nosocomii praefectus et medicus cum reliquis,
redtfi coepit,

addenSj rcpetendo,

qui aderant, ad

tantum miraculum, subitamque,

quam
ct pestis

inflrmus adeptus fuerat, sanitatera obstu-

puerint.
mitius
est.

grmsata

287 Sed et Deo placuit ex divina sua clemenetiam reliquis misericordiam exhibere; nam ab ea die lues mitius grassari, et tam in nosocotia

eam adduxerat, Filiamea, Dominuset benedicta ejus Mater, et gloriosus pater S. Nicolaus Tolentinas tecomitentur; te ipsi devote commenda, dum ego hinc ad ipsius sacellum me
ipsi valedicens, ait
:

mium

pervenisset, mater, quae

miOj

quam
est;

in

urbe notabiliter melius habericce-

ptum

multa quoque miracula per ejusdem Sancti patrocinium irapetrata fuere, ut ex sequenti capitulo patebit. Obiter hicadverte lector, nihilin hac P. ChristophorideBustorelationede S. Nicolai statua in genua procidentts, nihil de ( runfixi Domini, mamts a cruce

confero, remedium tibi et solamen precatura. Deinde mater Sanctum adiit, filia vero in nosocomium admissa, statim de peccatis confessa est. Porro eodem tempore, quo mater Sanctum orabat, puella, peracta confessione a confessarii pedibus sana et vegeta, vividique
coloris

surrexit

admirantibus

confessario

refigentis, Sanctumqueamplectentk prodigio memorati; (quod utntmgue quidam factum aiimt 13) cum

tam deformem, tam brevi temporis momentoomnino incoluraem etbellam conspicerent: ideoque mox in urbem
remissa
^

et ceteris

eo

quod puellam

tamen

est.
vir

scriptor

ille

reigesta adfuerit, atgue adeo idnec

stt.

tgnorarepotuisset, nec tacere voluisse censendus Adverte secundo, pestem tum contra ac iidem

290 Quidam vir sub initiura noctis lenem febrem expertus, sub medium in vehementem item
tibiam dexteram removeret, siuistro inguini admotum fuisse, instar ovi columbini carbunculus in ea exortusest, et ipse simul frequenti anhelitu et mortis angoribus oppressus fuit. Cumque se eo statu deprehenderet, gloriosum Patrem S. Nicolaum Tolentinatem invocans, panem benedictum, quem collo alligatum gestabat, pra> dicto tuberi imposuit, Sanctoque duas Missas et unius librae cereum in ejusdem gloriam ac;

incidit

votunt,

minime

qui

dum

cessasse,

guemadmodum
liguebit.

ex

se~

gumtibus etiam manifestius

ratus hujus

pedem

(erat

cendendum, promisit. Eodem autem momento hora noctis duodecima) quo h;ec vovebat
siue ullo raaii vestigio penitus convaluit acfacto

mane

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

709
in

mane mox ad agendas Sancto

e( adolescens
fa/:tis votis,
et

gratias,

pro-

pant adhibito.

missaque Sacra curanda, properavit. 291 Adolescens annorum quindecim sub dextera maxilla pestifero carbunculo sauciatus est, qui nec aquae transitum permittebat, eratque

habentes repererunt, et ad Sancr.um attulerunt.

296

gratiarum actionem

MJCTOEB
C.
5.

Cumqudam

mulier, quae viginti

duos /Utudben*
1

annos maritata
rat obtmere,

fuerat,

nec toto Ulotemporedo-

pomi auriaci tumidum. Huic cum ad nosocomium campestre, ut curaretur, iturns

esset, gloriosi patris S.

instar medii

taleslitterasa maritosuomultia precibua potue-

'"'

'V<<"<.

zarem de Motina, ex Ordine

Patrem magistrum Fratrem Baltasancti patria nostri

mentem

Nicolai Tolentinatis in venit, vovitqueilli unam Missam; mater

vero gloriosi Sancti panem tumori devotissimae alligavit, dicens Sancte mi, Sancte mi, sane
:

Augustini, de Sancti miraculis e suggestu disserentem.ac inter cetera dicentem audisset, Sanc111,11 11 "" 1 afflictis omnibus patrocinari;
i

ipsa

meum ut sanas ceteros peste infectos. Haec hora orationis agebantur, ac deinde obdormivit sub medium vero noctis integerrimse valetudini absque ullo pestis indicio restitutus
filium
, :

domi

su88

provoluta

in

genua, certamque in

Saneti auxilio spem collocans,

flagitavit, ut suis

eum

humiliter

apud Deum precibus maritus

litteras

ad concedendas dictas

moveretur. Ha;c

quod mater et ipse admirati, Sancto gratias rependere non distulerunt.

est,

ipsa orante, surrexit maritus,assumptaquechlamyde, domo egressus est post hor vero qua;

Ab eadem

drantem cum

lue

aliquot alii,

202 Quidam operarius, ingruente nocte, vomitu ac pestilenti febre laborare ccepit et po:

notario, testibus et chartaad eam redux, dutales ipsi litteras concessit quibus
:

stero

mane etiam cum

confectis, dicta mulier marito, notario ac testibus

lethifero tubere apparuit.

Erat tum Dominica Septuagesimte, qua ecclesise prmcipis capitulum ob gioriosi Sancti miracula in templo S. Augustini divina solemniter peragebat.

spiritualem diligentiam, qua usa fuerat, et

:

feli-

cem ejusdem successum enarravit ideoque hi omnes Deo ac benedicto Sancto ejus gratias
persolverunt.

Cum

itaque

is

homo

audisset, festum de

memoratis prodigiisin eo templo celebrari, circa horam diei nonam eo se contulit, Sanctunique
devotissime precatus est, ut sibi misero ac inopi mederi dignaretur. Finitis precibus, consedit,

297 Duo rum unus

pueri aetatis quatuor

in

annorum, quoalter
in

quoddum ambulacrum,
i

donec sacer orator, qui erat doctor Picano canonicus, usque ad argumentum de Sancti
miraculis pertigisset
:

parietem septem tapias guie muros terreos significat, kic autem proqua- '"/, per dam mensura usjurpari videtur, ideogue eam non ';""/''" bene ~ verti) altum conscenderat, praecipites decide- dictum runt. Horum uuum quaedam nigra (mancipium
videtur designari,) alterum ipsius amita', cadentes conspexere dumque caderent, Uitpankt nigra uui dixit: S. Nicolaus Tolentinas te adju- Tia vet. Gestabat autem is puer panem benedictum
;

Pueriex Bispanica hiscvoxest, edilionhco

de quibus

dum

hic ad po-

Maurum

pulum verba faceret, ille sese 'magna cum tide Sancto deuuo commendavit. Dimissa concione
infirmus pariter surrexit incolumis, et domum rediit ex qua non alio animo fuerat egressus quam ut recta ad nosocomium con-

suam

collo alligatum,

mentum
mali

tenderet,
invisisset,
fuisset.
Sancti ope

postquam

S.

Nicolaum, ut voverat,

atque ita in lateritium pavilapsus est, nec tarnen quidquam inde passus, in pedum plantas decidit. Alteri
;

eumque pro sua incolumitate precatus

similiter puero dixit amita

S.

Nicolaus Tolen-

tinas te adjuvet
lapsus,
nihil

implorata.

riosi

293 Ea nocte, quae diem, quo postreraa gloSancti miracula approbata fuerant, subseest, mulierem quamdam febris occupavit, quo tempore campanas iu gratiarum actionem

et hic similiter in plantas pro-

inde

mali

contraxit

amboque

cuta
et

pulsabantur,

eamdem
quare

pestilens tubercorripuit
ese

cumque
patrem
postero

incolumes evaserunt, et pro agendis gratiis ad Sanctum adducti sunt. 298 Duo pueri et una puella prolapsi sunt; prmeruaHet puella e loco quindecim tapias (vide numerum sanaH:
prcecedentem) pueriautem e quinque virgas alto proni ruentes. Ad horum succussum matres exsiliere, ut

sciret,

pulsarentur, gloriosum

S. Nicolauin invocans, vovit fore, ut, si

mane

superesset in vivis, ipsiussacellum

quid agerejur, exquirerent

suos

inviseret, nec inde nisi incolumis aut

mortua

runtque
centes
;

iilios

mortuorum

; repereinstar in solo ja-

Mane fecit, ut voverat ibidemque usque ad meridiem insistens precibus, tandem

recederet.
;

nec eorum ullus totius horae spatio suis

sesanam
ndhibitoquc

sensit, et

proximam noctem

in

domo

paue benedicto

sua hilariter traduxit. 294 Quatuor tenerse setatis, et prosperaa valetudinis pueros pestilens febristumorquerepente infecerat, quos dum parentes tam horrendo

Cum itaque rnatres eos inter mortuos reputarent, gloriosi patris S. Nicolai Toientinatis auxilium implorantes, magna
sensibus restitutus est.

cum
mes

devotione fiagitarunt, ut tilios suos incoluredderet. Haec dicentes, panem gloriosi

morbo
cati, ut

afflictos

spectarent
S.

perfusi lacrymis,

Nicolaum devotissime prenon haberent, mediri dignaretur; panem Sancti benedictum carbunculis admoverunt quo facto tam subito convaluere, ut parentes tam repentinamsanitatem admirati, eos mox pro referendis gratiis ad
filiis,

gloriosum patrem

Saucti eorum oribus iinposuerunt; et ruox pueri sensibus et integrse sanitati absque ulla la>sione restituti sunt, et pro solvendis gratiis ad Sancturn deducti.

praeter quos alios

299 Cum duo admodum provectae aetatis senes duosenes ab periculosa urinae retentione multis horis labo- urinte retm ~
rassent, tantoque tormento ac periculo nuilum
twnt
,iber<ui
'

humanum remedium

reperiretur, ad

Sancturn apportarint.
miractdose
couvtdescunt.

conversi, sancturn patrem

divinum Nicolaum Toleutina-

295 Duo trimuli infantes in pestiferam febrim horum uni duo, alteri quinque carbunculi fuerant enati. Hos matres, carbunculis vehementer intumescentibus affiictissimos
inciderant; et
iutuitae, glorioso

tem invocarunt, medelam postuiantes, et parum

panisbenedictipauIuloaquaMinposuerunt; utque hanc medicinam adhibuere, eoderu momento sani et incnlumes evaserunt. 300 Eraut duo viri extranei et pauperes, quo- jumenta rurn quisque unicum jumentum habebat, quo curata, sibi victuin comparabat. Utrumque de vita periclitabatur, ignotamali causa.

Sancto magnacurn pietatesupfiliis

plicarunt,

ut suis

succurreret

et

inter

precandum, pane

gloriosi Sancti
:

tumoribus adpost

moto, eos in lectulo deposuere

medium

Cumquejampene
dicti

autem horae ad eos

reversae,

sanos recteque

exspirassent, nec uila spes vituj aflulgeret, pra?-

, , ;

710

GLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
gloriosi patris S. Nicolai Tolentinatis

IUCT0RE
C. S.

de Saucti miraculis inaudierunt, intellexeruntque, bruta rcque ac homines ab eo

dicti viri

sacellum
a

inviserent, ipsius patrocinio

tituri.

medelam

Deo pe-

hunc igitur devotissime precati sunt, ut jumenta, quorum lahore inopes familias suas sustentabant, sibi servaret. Horum unus panem Sancti benedictum habebat, huncque contritum jumentosuo,quodjam pene mortuum
sanari
haee
;

adiere, et ante

Itaque hora diei nona Sancti sacellum ejusdem statuam usque ad duoprecati, se erexerunt,
:

decimam

ut ad nosoco-

verum tum se sanos et incolumes admirati, domum suam laetabundi

mium

properarent

triduo non

comederat,

manducandum
;

dedit

reversi sunt.

alter Sancto duas Missas vovit hsec pie agitant,

nec mora,

dum

jumenta, pulso morbo surrexepueri, recedentibus matrirelicti,

runt, et labores solitos tolerarunf.

putrorum
ambustce
mtiinis snmitir.

301
bus,

Duo

lactentes

ad accensum carbonibus focum

ut
in-

erant rationis expertes,

seruerunt; quas

manus suas prunis

306 Mulierem quamdam febris pestilens cum acpatrodnium duobus tuberibus totidemque carbunculis tam subito occupavit, ut vis mali nullum medicina? locum concederet, et medicus eam extremis Ecclesise Sacramentis extemplo muniri prasciperet. Jamque sacro oleo uncta fuerat, cum gloriosi patris

dum aduri sentiebant, comeoque arctius constringebant, quo presserunt; inhasrentes prunae eas vehementius urebant; unde et arnaros vagitus edidere. His exciti matres accurrerunt,

S.

Nicolai Tolentinatis recordata,

ipsius

panem

petiit,

eumque magna cum

:

pietate

tuberibus et carbunculis imposuit

obdormiit, et post
valetudinis, sine ullo

quo facto

mediam horam integerrimse

tuberum aut carbunculomirabilitev

causam

fletus

cogniturse, et

vivos carbones liberorum

tos

manuum

palmis inser-

rum

vestigio, reperta est.

eorumque casum miseratse, gloriosum patrem S. Nicolaum invocarunt, et

repererunt,

307 Quaedam mulier hora nona diurna fluxu

ventris ac febri ccepit laborare
;

hora autem un-

benedictum ejusdem panem donec opportuna e pharmacopolio remedia quaesivissent, adustis manibus illigavere. Porro dum post unius horae quadrantem, allatis medicamentis, manuum fascias resolverent, earum palmas, intfegras, nullaque adustionis cicatrice relicta illaesas conspexere, ac mox ad rependendas Sancto gratias
;nl

decima duo tubera ac tres carbunculiaccessere: quare nosocomium adire meditans, panem benedictum e sua capsa deprompsit,*et tuberibus ac carbunculis devotissime applicavit, haac dicens
:

Gloriose Sancte, pater S. Nicolae Tolen-

tinas,

miserere

mei,

quse

afflictam experior, ut quara

ipsius ecclesiam eosasportarunt.

1'cstis

a variis

conventus Cordubensis praelatus cum aliquot mercatoribus contendens Hispalim (qum Vandalitice proprim in Hispania metropolis esi) Ulipulam ( Bispanice
302
Penaflor,

Cum quidam cujusdam

raoritura. Haec hora diei hora autem prima jam plane convaluerat; moxque ad Sanctum accurrit, gratias pro tam insigni

rae eo malo tam proxime mihi videar duodecima contigerunt

beneficio solutura.

quod oppidum

est

Eispanice inter Cor-

dubam
altero

et

venisset, in pestilentem

Eispalim itinerantibus occurrens) perfebrem, orto etiam in

308 Alia mulier maritata, orto sole, cum tufebri deprehensa est quod ejusdem parentes et conjugem vehementer afflixit. Cura itaque eam pater peste infectam cerbere et pestifera
;

etsubito

inguinum carbunculo, incidit; qua re vehementer afflictus est, eoque magis, quod se a
viae

neret,
S.

is

cum

tota familia illam glorioso patri

;

Nicolao devotissime commendavit

pietate in

ipsa vero
:

comitibus destitui videret. In his angustiis

magna cum

positus, gloriosum

patrem

S.

natem invocavit, ejusque

Nicolaum Tolentibenedictum panem,

tuberi
est,

genua procumbens, ait Sancte mi, Sancte mi, sana me, cum tot sanes eodemque momento quo heec exclamaverat
,
;

quem

collo

alligatum habehat, lethali

admovit: quo facto

tam repente sanatus

melius habere coepit dumque se in pedes erigeret, oranino incolumem experta est.

tamque incolumis evasit, ut cum ceteris cceptum iter fuerit prosecutus. Hic deinde Cordu-

309 Quidam e praecipua nobilitate Cordubensi

depulsa.

bam redux, factum rum notum fecit,

celaretur.

Patri Priori Augustinianopostulans, ut

suum nomen

303 Pestifera febri tres viri laborabant, orto pertwttmpoms in singulis carhnnculo: hi dum se peste infectos, bmedicti. tumoremque augeri adverterent, gloriosi patris
S. Nicolai opem devotissime implorarunt, et memoratum panem carbunculis applicuerunt, prasterea singuli unam Missam sunt polliciti.

quo vitandae pestis causa se receperat, commorans, hora orationis priraum frigidam, deinde ardentem febrim nactus ect nec dubitavit, quin pestem concepisset et re vera sub noctis mediura magnae cordis angustiai accesserunt, tuberque in inguine exortum
eques in aliqua
villa,
;

est.

Cum

haec

domestici ejus

cognoscerent

suaserunt ei, ut gloriosum patrem S. Nicolaum Tolentinatem invocaret. Paruit ille, et ejusdem
iraaginera petiit,

eamque suo
flagitavit
:

ori

admovens,

raein

Sanotlque
Nioolai

Deinde ingruente nocte, quo scilicet tempore benedictum panem adhibuerant, in somnum inciderani, postero autem mane integra sanitate donati, promissa Sacra facienda curarunt. 304 Tres viri, inter quos unus nobilis, singuli duobus carbunculis ac pestilenti febre, frequen:

delam devotissime

haec agens

mox

sommum

incidit, et postero
est.

mane

incolumis de-

prehensus

tique vomitu et mortis angoribus conflictati, a domesticis, qui eorum miserabantur, consilium

acceperunt, nt sese glorioso patri S. Nicolao Tolentinati commendarent, quod tam hi quam domestici exsecuti, gloriosi Sancti auxilium implorarunt, simulque panem benedictum tuberibus admoverunt, et eodem momento sanati,
acturi gratias ad

XXII. Alia miracula eodem anno 1602 Corduba? impetrata.

Sanctum

festinarunt.

imocaHonm

Vir ac mulier, orto jam tubere, peste correpti. duni nosocomium, ut ibidem curarentur, adihant, polliciti sunt fore, ut per viam

505

P X

ergimuscum P Christophoro de Busto regusHnimi liqua, qum eodem anno 1602 Cordubw acproexsHnciderunt, enarrare. Mense Junio memorati anni guendalue

nondum

DIE DECIMA SEPTKMHRIS.

II

nondum

cessaverat

dira

lues

urbem

affligere,

quinimo in Augiistinianorum conventu, cui eo usque pepercerat, a die 20 junii usque atf 30 efusdetn mensis quinquc florentis cetatisetinSanctum devotissimos Religiosos sustulit. Moverunt hcec fu-

sensibusrestituta,nullumprtereamaluiii Interrogata autem, a quo sanata esset, reeponi

dit

A
1

S.

Nicolao Tolentinate

et

ad
est.

repenejusderrt

dendas gratias ad Sanctum deducta

31

Viduam qnamdam
:

nera Patres, ut sancti Thaumaturgi sui opem ardentius implorarent ; constitueruntque,utultima Jnnii nocte, circumlata per monasterium Sancti statua, pro suorum ac totius urbis salute supplicationem instituerent; quodnudis pedibus, faces-

pestilena febria ac tuuf.

fsutu.

ber occupayerat
patri S.

quod

cognovit, glorioso
idtta

Nicolao Tolentinati se commendans,

accessit,

tton,

ajusdem sacellum precatura

ibidemque

quemanibus gestantes
maspra>stitcrunt.
//>//

medelam devotissime flagitavit, ac benedictum ejus panem petut, cujus alterum medium comedit, alterum tuberi applicavit his pie peractis, se sanam experta, et plena gaudii domum suam reversa est.
:

inter preces et pias lacry-

stne

311
nullus

Nec
in

irrito

sane conatu

quippe

nonmodo

fructu sup-

pUcationem
instituunt.

visuscst,

memorato conventu deinde mgrotare verum etiam quidam urbis tnagistratus,

quem Corregidor, sive Correctorem appellant, posteradie Augustinianis testatus est, pluresquam centum, de quorum vita medicijam desperaverant,

315 Qusedam mulier multis annia epilepsia alia mulier laboraverat, eoque malo quotidie ad orationis epilepstam,

horam tam vehementer concutiebatur, ut domesticis suis, omnibusque qui eam videbant,
,

eo

mane

pertos, nec

in nosocomio extra periculum reullum ibidem ea nocte defunctum

miserationiesset; praesertimeoquodmalumistud singulis vicibus per integram horam saeviret.

fuisse. Decrevit deinde in

teste

eum modum

lues,

ut

laudato Chrystophoro die 15 Julii ejusdem anninullus in nosocomio, totaque in urbe ea amplius laboravit, et die 28 ejusdem mensis cessatio pestis acrisque salubritas ibidem fuerit publicata. Exstinctatam feliciter peste, subdit idem auctor,
ingens fuit populi
stissimo
illo

vero liocce tempore Sanctus tam frequenmiracula patraret, praedicta infirma.glorioso patre S. Nicolao Tolentinate piissime invocato,
tia

Cum

ipsius

panem suo

cordi applicuit, ac certa insu:

nec umquam deinde eo morbo correpta est, sed semper integra usa est valetudine.
perpietatis exercitia vovit

E
ac alia item

ad agendas de

benefeciis
S.

tempore obtentis gratias, ad

mceNico-

31G Sub noctis medium pestilens febris mulierem quamdam annorum viginti corripuit, mane vero ejusdem axillam brachii carbunculus occupavit, ideoque ante

pestem,
ntvanutt.

laum concursus.

Ex

hisce miracidis ipse cap.

vn

1'uella a
<t,f-mnnn

narrat sequentia, quce ejusdem denuo verbis Latine versis subjungo. 312 Puella quaedam aetatis novem annorum

ortum solem ad nosocomium

cum

ceteris domesticisin cubiculo sedens, explo-

correpta

transmissa est. Domo egressura, nulluru voluit admittere medicaraentum praeter gloriosi patris S. Nicolai Tolentinatis benedictum pauem quem
;

rabat,

an

capilli sui, qui

propter

fuerant,
disset,

jam
:

crevissent

morbum quod cum secus

tonsi
acci-

cum

accepisset,

tuberi devote admovit.

itineris pertigerat,

Dum

autem ad medium
defatigata
fuit,

usque adeo
Sancti

Diabolus hos mihi capillos auferat. propterea a circumstantibus castigaretur, ait denuo Diabolus hos mihi capillos auferat secundo reprehensa, retulit Diabolus hos mihi capillos auferat, et me pariter. Hisce dictis
ait

ut ulterius progredi nequiret. Id

Cumque
;

sentiens, majori

cum devotioneachducia

opem

invocavit, et paulatim progressa, sub solis ortum ad nosocomium pervenit, ante cujus fores

Sanctum denuo intensissime invocavit, idque

a daeraone correpta, tanta cum velocitateaclevitate prosiliit, tantosque edidit strepitus, ut omnibus scandalo, horrori et admirationi esset, quod
puellam, prius tam modestam et tranquillam,

cum fide ac pietate, utibidem aiue nosocomii portam subito sanata ab omnibus conspecta sit quare illud ingressa non est, sed ad Sancti sacellum properavit, inquoreliquum diei agentanta
:

modo tam immodestam inquietamque

viderent, ut omnes domestici ipsius dictis et factis oflenderentur. lntercetera enim, qua? agitabat, dum

dis Deo, ejusque benedicto Sancto gratiis traduxit.

sanctissimum Sacramentum ante ejusdem ja-

nuam deferretur, jussa adorare, demum vi coacta adduci potuit,

deferri spectaret
;

noluit

necnisi

317 Infans quaedam, undecim menses nata, Vueltuh cumque mater perpende- epileptico, ret, triste illud ac periculosura malura jara sex
epilepsia torquebatur
:

ut saltera illud

quod ut

vidit, illudere coepit

mensibus duravisse, et quotidie bis saevire, infantemque velutexaniinare, eam glorioso patri
S. Nicolao Tolentinati
fore,

acdicere: Videsis, quis incedat inter quatuor faculas, praecedente vexillo Post haec etiam
!

comraendavit, vovitque
in

ut

linguam exseruit,
coepit, ita ut

et gesticulationibus injuriari

domestici hisce

admodum

offende-

rentur.

eadera hora, qua haec promiserat, pra^dicta infans eo malo numquam amplius correpta fuit, semperque eo libera
sacras

eamdem ad agendas vigilias adduceret. Ab

ipsius sacello

pw pnnem
benedicium
liberatur:

313 Hi itaque infelicis puellae vices miserati, devotione gloriosum patrem S. Nicolaum Tolentinatem invocarunt dictaeque

ac incolumis permansit.

magna cum

panem in ipsius honorem benedictum verum illa, licet prius dixisset, prae fame sibi dentes prurire, eum respuit. Omnes
puellae

obtulerunt;

igitur domestici ex ipsius dictis factisque turbati

sunt [praesertim
solo vagari ac et

dum

illam non tacto pedibua

effutire conspicerent)

hujusmodi
ei

medelam

quae*siverunt.

Tandem

vir quidain

raemoratum panem

violenter in os ingessit,

quadraginta annorum, Quadragesimae in pestilentem febrira mane incidit, et uno tubere correptus est. Hic dum nosocomium S. Lazari curandus peteret, vovit, inter eundum S. Augustini templum adire, ut gloriosum patrern S. Nicolaura Tolentinatem inviseret, et remedium flagitaret. Dum vero in Sancti sacello, quod circa horarn undecimara diurnam intraverat, oraret, intra unius horffi spatium sanus optimeque se habens
vir, aetatis

318 Quidam

vir peste infectus, sawitt

die quarta Mercurii

quem cum
nomine

evomuisset,

eumdem
ori

aquae imposiin

tum, aperto violenter

gloriosi

una cum aqua

Sancti infudit; utque haec in

puellae fauces defluebant, ipsa

demissoin pavi-

mentum

corpore resedit, quievitque, ac deinde

etdomum suam plenusgaudii reversus est. 319 Cuidam mulieri filius erat aniiunim quin- fuyitivus decim, quem tenerrime amabat, nec praeter aiiolescens, (Jomum hunc habebat alium. Cum hcec bona mulier inreductus tellexisset, gloriosum Sanctum afflictis oranibus
evasit,
:

opitulari,

712
jLUCTORB
C. s.
opitulari,
vovit

GLORIA POSTHUMA
sacellum ipsro
ut filium

S.

NICOLAI TOLKNTINATIS
pner, quod a patre aveileretur. ccepitque Sanctum devotissime implorare. Adductus ad nosocomii portam, schedulam suam iis, a quibus

precatura accedere,
qui
nihil

novem diebus suum reduceret,

jam novem mensibus abscesserat, et de quo interim inaudierat. Exeunte novemdiali

Misdevotione, die ultima in gloriosi Sancti ara ejusdemlionorem celebrari curavit; qua sam ad domum redux, dictum filium suum in ea
finita

verum in ea contraquam quod medicus scripserat legebatur Ne admittite Joannem. puesic enim habebat rum decem annorum, qui sanus est. Joannes
admitti debebat, exhibuit;

rium.

offendit,

ac

mox ad sacellum

reversa, Sancto

fecit grates persolvit, Patresque de rei eventu

certiores.
mulicr
(i

pcste.

sticis

320 Qu82dammulier,postquamomnibusdomedefuncti peste infectis, quorum octo ex ea

Fernandez de Alfaro. Lecta hac schedula, puerum examinarunt, eumquesaivum et incolumem repertum redirejusserunt, et patri reddiderunt, qui nondum portam civitatis attigerat, perquem puer fuerat egressus.
326 MemorabiU
videlicet
est,

malo fuerant, inservi visset, tandem et ipsa eodem ac correptaest. Cum igitur se gemino tubere
pestilenti febre

guod

hic auctor advertit

Qu&dam digna
obscrvatu.

sauciam 'deprehenderet, gloriosi

neutiguam necesse fuisse vestes eorum, quiper S. Nicolaum miraculose a peste convaluerant, concremari;
nec,

iraplorapatris S. Nicolai Tolentinatis auxilium fore, ut si vit. et praeter duas Missas, vevit

ut alias fieri assolet,

postero
adiret.

viveret, Sancti sacellum oratura Posterum mane attigit, sed tam fatigata,

mane

concrematas fuisse. Singulare guogue id fttit beneficium, quod, eadem teste, in guacumque domo aliguis ejusdem SancH ope pestem excussisset,
nullus deinceps toto
illo

ut vix incedere posset

ivittamen, ut potuit, et

,,

tanguinis
flu.iu,

hora diei decima adventavit; duodecima veroab omni libara malo optime se habuit. medium 321 Cum quidam vir per diem et
sanguinis ex ore fluxu laborasset, jamque glorioso dicis, ut immedicabilis relictus esset,
a
S.

scevire perrexit, en fuerit correptus,

tempore, guo in reliquos licet sanato-

rnm pars maxima

rentum suorum

pueri fuerint, qui in ipsis pa-

lectulis

luem contraxerant,

in

..,

t,vi:

me-

iisgue, donec miraculose sanarentur, decubuerant.

Hisce observatis, religua ex eodem Patre Christo-

Nicolao Tolentinati se commendavit, patri ipsiusque benedictum panem petiit: qui cum ad

phoro

accipe.

manum

non

esset,

ejnsdem
;

gloriosi Sancti

ima-

327 Dua? mulieres ex acutissimis laterum do- IhKsmulieres loribusad extrema deduetae, et a medicisjam totidemtjuc
derelictae erant,

ginem ori suo imposuit eodemque momento sanguis stetit, et ipse salvus et incolumis remanest. sit. nec eo malo umquam amplius vexatus
monialis item

duo item pueri ex gravissima

pueri,gravi

infirmitate
tuti diis

jam biduo viribus ac loqueia destijacuerant quos cum matres humanis reme:

mah

a pcste,

322 I ii quodam urbis Cordubensis monasterio una monialiumpestiferafebriactuberecorrepta,

t.oti isli

curari

familiae

terrorem incusserat. Sub

solis

ortum dum medicus arcessitur, quaedam ex iis pie erga S. Nicolaum affecta, una cum ceteris omnibus hujus gloriosi sancti Patris opem coepit implorare, ejusdemque benedictum panem enato tuberi admovit. Intereamedicushoradie octava
advenit

patrem S. et quatuor ipsi Missas pollicitse, singulorum oribus panem Sancti imposuerunt: quo facto mox omnes quatuor receptis sensibus, salvi et incolumes surrexerunt, et ad agendas ad Sanotum
adducti sunt.

non posse adverterent gloriosum Nicolaum Tolentinatem invocaverunt,

,

plane convaluerat; ideoque in gratiarum actionem gloriosi ac miraculis clari Sancti imago in ejusdem monasterii
:

verum jam

tuin

choro depicta visitur.

ct

328 In nosocomio de la Lampara Cordubae, in duos alvv quo feminae curabantur, duae paralyticse multo p irdlysi, libcrati tempore moratse fuerant: harum altera, auditis miraculis, quse gloriosus Sanctus frequenter patrabat, dixit alteri Soror. cape hanc gloriosi
: :

Ueligiosu8
miijiiia

nh

stihitn

">uni-

Irsnmt.

323 Quidam Religiosus, vir gravis et magister in sacra theologia, ex certo Ordine Mendicantium, noctu angina correptus, plurimum angustiabatur.EratautemdictusPaterergagloriosum patrem S. Nicolaum Tolentinatem devotissimus, ejusque panem benedictum semper penes se habebat hunc igitur suis faucibus,, ubi angina
:

Patris S. Nicolai Tolentinatis effigiem, et inco-

lumitatem tibi flagita.Paralytica praedictam effigiem in manus cepit, in eamque suos oculos
figens, multis
coepit, ut sibi

cum

lacrymis Sanctum precari

;

sanitatem restitueret
fletus

tantseque
,

efflcacise

ipsius

ac devota precatio fuit

,

maxime premcbat, admovit

PUW
pBSti

et

mox illa evanuit,

surgensque, ut subito se sanam deprehenderit ses campanum nosocomii in gratiarum actio-

infectus, fiun
testitnonio

msdici

etipsetam molesto malo liberatus est. :V2\ Quidam puerastatis decem annorum,cum qui peste infectis patre :id doinum medici prieerat, delatus esset, utacceptaab eo schedula in nosocomium admitteretur, examinatus a prsedicto medico, pestilenti febre unoque tubere laborare deprehensus est, et petitam schedulam Admittite hisce conceptam verbis accepit Joannem, puerum decem aunorum, qui pestifera febri unoque in inguine tubere correptus est. Joannes Fernandez. Accepta schedula^ memo;i
, :

nem
tica,

pulsaverit.

quae id consilii

Post triduum altera paralydederat, perfusa lacrymis,

;

est quod dum faceret, sibi visa moneri est, ut surgeret quam cogitationem ad turbandam orationem suam sibi tantummodo immissam reputabat. Verum idem sibi toties repeti visum est, donec an levare se posset Ljam

eadem prece usa

enimab annis eomalo

luerit.

laboraverat] experiri vo-

Surrexitque sana et integra, et prae lsetitiaad agendas grates res campanum pulsatura
properavit.

ratis verbis conscripta, firmataque,

dixit

puer

329

patri suo

Patermi, antequam me ad nosocomiuin deferas, duc me ad templum S. Augustini, utgloriosum patrem S. Nicolaum Tolentinatem
:

ecclesiae

Quidam canonicus Sanctae Cordubensis noctu tam acri stomachi ac colieae cruut

dolorrs coliccb

ciatu tortus est,

magnopere angustiaretur.

Circa

medium
gloriosi
est,

noctis in hoc statu se deprehenpatris S. Nicolai Tolentinatis re-

invisam, quia ipsum orare cupio.

nosocomtum
ingressuSf

dens

mutato

<lici-

325 Pater itaque eum ad Sanctum detulit, ibidemque aliquantulum precati sunt deinde ad nosocomium perrexere, quo puer admodum
:

cordatus
pisset,

eo malo se liberaret

nffus testir
inonin, SOnUS

eumque devotissime rogavit, ut cumque ita orare inceunamque Missam in ipsius altari facien:

afflictus

et

seger pervenit.

Dum autem
traderet
,

pater

dam

vovisset,

mox depulso malo sanns permansit

ex
certo

mox
titur.

rcmit-

filium

in

manus custodum

indoluit

330

Cum quidam

Mendicantiuni

Ordine

DIE DECIMA SEPTEMBUIS.

Ordine Religiosus,

m
dfltulit,

vir

admodum

gravis,

cui

ad ejusdem sacellum
iii

ihur.ti

poatero

mane

ipsique

coram

illo

roae
C.

in

aliquaglorioaiSanctifestivitate

genua

posito vitam

pro concione dicendum erat, rioctu in strato pecumberet, tam acribus stomacbi doloribus,
cordisque angustiis correptus fuit, ut vehementer oruciaretur, et malo magis magisque ingrayescente, surgere non valeret. Hic igitur sese

deprecataest; nec mora

infans plane convalnit.

385 Cuidam pusillaB infanti intestina omnia per umbilicum effundebantur videns autem
:

infan grat&tsimfj rrujdo

mater

flliolam

suam

tam

insolito

correptam

itaaffectum videns, et simul periculosam pestis contagionem perpendens, gloriosi patris S. Nicolai Toientinatis recordatus est, ipsiusque

pa-

nem, a suo collo sublatum, cordiadmovitdicens: Gloriose Sanctae, hodie mihi de tua festivitate
concionaridum est
a
dictis,
;

S. Nicolaum Tolentinatem in memoriam revocavit,. juMl.-mqii^ pauem benedictum contrivitet m aquam conjecit,eaque aqua ac pane infantis intestina lavit, et tres

malo, gloriosum patrem

Missas devote pollicita est qno facto, intestina suo statim loco reddita sunt, et infans integra
:

ideoque te obsecro, ut mihi

sanitate donata est.

Deo Domine nostro remedium impetres. His

336

Cum

vir

quidam

nobilis,

aetatis

viginti

Yir nobitis
fiiii

ornnis dolor cessavit, et ipse incolumis surrexit, eodemque die prosperrima usus valetu-

annorum

dine ad concionem dixit, magnasque Sancto

gratias persolvit.
crurum ptagw,

jamjam moriturus videretur, ipsiusque animam Religiosi, qui Augustiniani erant, Deo jam commendassent, incidit
et uxoratus,

mori-

bunduSj
sanitati resti-

tuitur

331 Quidara secundi Ordinis canonicus sanct Cordubensis cum cruribus, quae pluribus plagis adinstar palmse latis sauciata erant,
ecclesise

Nicolao Tolentinate cogitatio, et segrotantis conjugi suaserunt, ut

S.

ipsis

de glorioso patre

virum suum glorioso Sancto quam devotissime commendaret. Illahoc usaconsilio, quasdam ipsi
festivitates pollicita est, et ipsius

diu laborasset,

cerneretque se variis, quibus usus fuerat, medicamentis niliil proficere, gloriosum patrem S. Nicolaum Tolentinatem magna
cura pietate invocavit, dicens
:

panem beneVix haec fece-

dictum morientis

capiti imposuit.

Gloriose Sancte,

ne respicias peccata aetatemque meam, sed impetra niihi a Deo sanitatem, quemadmodum eam impetras parvulis. His dictis, panem Sancti benedictum conteri jussit, et aquse imposuit, qua cum plagas suas lavisset, eas mundis fasciis
religavit.
xit, et

rat, quin ipse omni mox defunctus periculo convaluerit, ac nihil prseter virium debilitatem ex pristinb morbo reliquum senserit.

337 ^Egrotabant tres octennes pueri horum unus amissa cum viribua loquela moribundus
:

".'"/''

bene-

ficiurn tribus

jacebat; alterius ori jam a duabus et ultra horis

piirns

Nec multo
officiis

post easdem denuo inspe-

penitus sanatas expertus,

divinis

plum

mox ad temadfuturus properavit, et

speculum admoverant, dubii, utrum vivus, an mortuus recumberet; tertius denique pras feIjrium ardore animam agebat; omnium morbus a medico insanabilis censebatnr. Hxa ita, ut dic-

collegas suos de eo, quod sibi contigerat, certiores fecit.

et resecta

tum

est, constitutis,

Sancti, qui

puerorum matresadopem omnibus succurrit, conversaa, eum

332
S.

Dum

quidam

chirurgus

sanctimoniali

artcria subito
furnfrr
:

venam aperire tentaret, ejusdem arteriam resecuit; cumque sanguinem

Mariae de Gratia

inter uberes lacrymas piosque affectus invocarunt, utsuis flliis mederetur, simulque benedic-

non valerent, quamvis inter plurima nequicquam adhibita rcmedia etiam gypso vulnus operuissent, intuentes eam tam afflictam, glosistere
riosi patris

tum ejusdem panem illorum oribus applicarunt. Quo facto, repente sanati ci. ad agendas Sancto
gratias a matribus deducti, aliquot cerous, quos
istse,

dum

panes benedictos admoverent,

nobilis juvenis,

polli-

S.Nicolai Tolentinatis recordati sunt,

plagae im-

citae

fuerant, ad Sancti altare obtulerunt.

panemque ejusdem Sancti benedictum

; :

338

Cum quidam

patriaCor-

pede capti,

quo facto mox sanguis stetit, nec posuerunt ulla amplius gutta effusa est quara ob rem plurimas Sancto gratias reddiderunt. 333 Quidam vir in monte ligna csedens, pedem sibi vulneravit; eoque male curato, toto crure captus est. Cumque jam sex mensibus se in hoc statu deprehendisset, videretque omne suum, quod exiguum fuerat, peculium in medi-

dubensis, triduo febri laborasset, medicus, consulto arteriaa pulau, ad

acnobilijuveni rnlhltum.

horam

orationis ipsi dixit

Oportet, ut vestra dominatio Sacramenta recipiat;

neque enim sine miraculo usque ad noctis

poterit produceiv.

medium vitam
patrem
ipsi

Cumque

ipse,

quse medicus dixerat, intcllexisset,

S.

gloriosum
enixissime

Nicolaum Tolentinatem

invocavit, vovens fore, ut quotannia festivitatem celebrari curaret, et,

stabiliret.

solemnem
si

camenta nequicquam expensum

fuisse

vovit

posset,

gloriosi patris S. Nicolai sacellum invisere, ibi-

in

perpetuum collatadote

Kmisso voto

duobus Almodovariensi usque ad Sancti sacellum, unius milliarisquadranteab ea dissitum, pervenit, ingressusque sacellum, ab hora circiter diei decima usque ad quintam
tiagitare. Igitur
fulcris innixus, a porta

demque incolumitatem

(erattum hora noctis nona) repente salvus et incolumis, omni infirmitate depulsa, evasit.

339 Quasdam sex

mensium

infans ejusmodi ut eos

Oculorum

oculorum morbo correpta

diebus clausos tenuerit,

fuit,

multis morbus

nec potuerit, apenre.

ut

pomeridianam devotissime oravit ac tum denique surgens, salvum se et incohimern expertus

;

Deinde vero

sic eos aperuit,

noo

nisi

eorum

est,

fulcrisque in gloriosi sancti sacello relictis,

albor appareret, et tam vehn-it.er rotarentur, ut Spectatoribus horrorem inciilci-cur, duin cos per-

domum suam
yressu donati

gratulabundus

repetiit.

infans vitce
redditits
:

334 Qu?edam Maura, e regno oriunda, ex quodam cruris malo

capta,

Granatensi
,

petuo moveri, latente semper pupilia, conspicerent. Itaque mater filiolam suam omni remedio
destitutam videns, gloriosi patris S. Nicolai Tolentinatis recordata estj eamque ipsi commendavit, dicens Gloriose Sancte, respice hanc creaturam tam insolito malo correptam sic locuta, signum Crucis super infantis faciem cum pane benedicto formans, dum eum super ocuios
:
:

eo

membro

cum

miracula,

quse

gloViosus Sanctus

operatus fuerat, audivisset,

sese ipsi

magna

cura pietate

commendavit, unumque Missam vovit ac mox sanata est, venitque ad monasterium,

ut eam quodam
fieri

curaret.

die obiisse videbatur;

Puer undecira mensium quem mater, dum

duceret,
dit,
sit,

mox

sanos et ut ante incolumea reddi1

ad sepulturam componeret, gloriosi patrisS.Nicolai Tolentinatis recordata, in ulnas sublatum

Septefnbris

Tomus

III.

puellaqueab eo inorbo plam libcra peruianotadsolvendasgratiasad Sanctum ailata est 340 Observat 90

; ;

714
AtJCTOKK
c. s.
Exstincta
peste, saius

GLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
quemadinudum
tur.

340 Qbservat hic laudatu& scriptor, inter fuBC quce intcr diem pritrtginta et iria. miravula
,

publica

promutgatur.

et 28 Julii anni 1602 ad Augustinianorum monasterium delata sunt, tantum sex recenseri, qucB ad depulsam pestem spectabant; quia scilicetjam tum plurimum n?miserat contagio, quce eodem mense tandem ita sopita vel exstincta cst,

mam

partus non divulgarevero dictis feminis rem exponeret et ad earum donium adveniret, mox doloribus ocd( j cebat,

Dum

cupato parturiit, emissoque uno dumtaxatproliscrure, reliquum in lucem edere nequivit; ex quo in id discriminis deduota est, ut sacro oleo fuerit imingenda. Dum in hoc periculo ipsa
versaretur, caeraeque omnes perturbataa essent, gloriosi patris S. Nicolai Tolentinatis, qui in

itt

die 28 publica saltcs

magna cum

solemnitate,

erectogue vexilto, cujtts alterum latus sacratissimam Dei Gcnitricem, ad ejusque pedes S. Nicolauni

cum

aliguot pueriSt quosapesteservaverat,

aUerum sanctum martyrem Sebastianum,sanctumque Rochum rcprcesentabat, tandem

exhibebat;
fue\
it

promulgata.

omni necessitate praesto est, recordat, ipsius opem in hoc tam praesenti malo devotissime flagitarunt, unaque ex mulieribus, quae ipsi aderant, Sancti panem benedictum prolis cruci fasciaalligavit quo facto, proles illud una cum
;

retraxit, ac mox se invertens converso seorsim capite, cum alligato in utero, quam rem ab tibiam pane in lucem prodiit omnes admiratae, pro tam prodigioso puerperio, Domino Deo nostro, ejusque benedicti Sancto

pane

in

uterum

gratias persolverunt.

XXIII. Reliqua

miracula

et

benefieia Cordubae et circa

eam urbcm
B

facta: gratiae so-

mulier vehementer afflicta, eo per ejusdern ejusjam amuito tempore inunasecurn opem domo in quodam Corduhensis agri vico concubinam aleret, sacerdotem, qui ipsi a sacris confessionibus erat, consuluit, dicens Pater quid
344 Alia
vir

quod

lemnes a clero etsenatu Cordubensi S. Nicolao decretae.

faciam marito meo, qui isti peccato pertinaciter inhsSret; ego vero acerbissimam vitam duco?

Mulier bene-

Nondum

pane armata
dtcto

ad finem miraculorum pertigimus, quibus Sanctus vere thaumaturgus seculo xvn ineunte usquc ad diem 10 Septcmbris anni

Respondit Vicarius, eo enim conscientiae moderatore utebatur: Domina, ego Corduba reversus sum, ibidemque audivi miracula gloriosi patris S. Nicolai Tolentinatis pro concione exponi, et inter cetera a concionatore, doctore Picano canonico asseri, ab Apostolorum setate nullum
hunc, eo Sancto clariorem miraculis exstitisse enim succurrere, ubicumque invocetur, in purgatorio, in terra, in mari, in igne, in
;

1002 apxtd Cordubcnscs eluxit. Supcrstntt enim guatuor et viginti, quoe cu: laudato toties Patre

Christophoro subjungimus. Quaedam mulier male

sibi

aere, et in morbis desperatis

ibi

ubi pax

non

est,

muetuebat

a marito suo, qui ejiis vitae imIiaec

ab eo conciliari multosque e vitiorum cceno,

minebat, eo quod
violas8et,

datam

ipsi

fidem revera

cui diu inhseserant eductos fuisse.

est,

Tuum

igitur

Cum

igitur videret,

maritum ipsimor-

illum

Sanctum invocare, ut

tibi

propitium

tem machinari, glorioso patri S. Nicolao Tolentinati se commendavit, promisitque fore, ut imposterum conjugii fidem servaret, vitamque
Christiane institueret,
tur.
si

habeas.

tanto periculo eripere-

Quodam autem
te velo

die circa

horam
ipsi

oratiuiiis
:

niaiilus,

suggerente diabolo, dixit

Mulier,

indue
Lemus.
binos sicas
iCtUS illisso

tuo, ut in ripa fluminis

deambu-

pectoreexcipit.

842 Heec ipsa audiens gravissimo perculsa metUj gloriosum Sanctum enixe invocavit, ejusque benedictum panem suo pectori imponens, ut

345 His auditis, mulier constituit Sanctum petiitque a marito facultateni, quam ipse, Deojam propitio tam benigne concessit, ut mulier non parum admiraretur. Postridie mane mox Cordubam profecta, Sancti sacellum adiit, ibidemque tres Missas legi ac unam prseterea cantari curavit, et inter uberes lachrymas, piosque cordis affectus, Sanctam enixe precata est, ut maritum suum e tam grandi periculo perverinvisere,

concubina
ejicitur
:

soque, in quo versabatur, statu eriperet. Finitis

precibus, post meridiem

a marito jussa fuerat, velum induit, cum eoque egressa est, gloriosum Sanctum continuo invocans, precansque, et sollicita, ne memoratus panis a pectore dimoveretur. Interim maritus

suam villam

repetiit

occasum solis pervenisset, memorata pellex non modo in domo ipsius non amplius versabatur, verum etiam eo vico excesserat
stib

quo cum

eam per Palma S.

secretum

varios viculos tandera ad illum, qui

Petri vocitatur, perduxit;

in

cumque ad

quia maritus eam jam domo expulerat, ac toto vicojusseratexcedere. Suscepitque vir conjugem

eo locum pertigissent, ipse ejusdem

perbenigne,
notissima.

pectus sica aggressus,

In

eam

in

panem benedictum
ipsi intulit

cum eaque vixit in pace qua de re universus vicus ltetatusest; eratenim res ibidem
:

impegit, atque haoratione nihil

lioc

mali.

discrimine nutlier
iinploravit;

Sancti

opem denuo
ei

enixissiine

at

maritus alterum

ses

ictum inflixit, quo cum ipsa pene exanimis in solum prolapsa esset, ille eam mortuam ratus aufugiti nec deinde amplius apparuit. At mulier
solo. surgens, suum peotus inspexit, illudque sanura et integrum omnisque vulneris ac mali expers deprehendit, et postero mane de peccatis

Cum quidam bubulcus per Corduben- bose prmcimontes incederet, unus e bobus, quosage- pitio lapsus, bat, lapsus est, et ex quodam excelso jugo ita illccsus
346
prasceps provolutus, ut
gisset,

bubulcus,

qui

accurrerat,

cum ad humum eum

perti-

redditur

velut

inortuum ac
lens,

fine spe vitse deprelienderit. Id do-

eum

glorioso patri S. Nicolao Tolentinati

,

confessa, totam rei seriem exposuit.

Farturienti
succurrit
:

commendavit et unam ipsi Missam pollicitus est cumque post haec bos nec raoveri nec res:

343 Qusedam mulier vicina partui,

justis de causis celari oporteret,

oum hunc
ut

pirare videretur,
iter prosecutus,

bubulcus

cum

reliquis bobus

ad' honorata-

rum muiierum doraum paritura

secessit,

illum pro raortuo reliquit. Sed postquam inter eundum, Rosarium in

unum

honorem

;;

DIR DROIMA SEPTBMBRIS.

Sancti recitans, tantum via> contecisset, quantum trina baiistse explosione sagitta mitti potest, totumque

715
tertlomilliaria loco, ubi amiserat,

honorem

gloriosi

'l'

1 :

'

"m

Qisi

Rosarium jam

rnulus. item

bos, qui prolapsus fuerat, mugitumedidit; quem bubuicus audiens, respexit, eumque pone sequentem vidit, et admirabundus sanum et illaesum una eum reliquis

percurrisset,

^dvertit.Hacjacturavehementerafflictus, e^osipatnsS.NicoIaiTolentinatisrecordatus
f
'"'
vr v,f,
;

KVCTOKg

l"-i|>si.rcsMiss

;i

s.

eumalnssocns regressus
quieademvia,
in

etundevenerat,
ar,

est, u1

abduxit.

tnosquarerent. Porro hi omnes, multique

alii

lapsus, eri-

gitvr

347 Muius cujusdam vectoris, qui Gades proficiscebatur, trecentiset triginta pondoonustus in quadam secreta semifa lapsus est; cumque eum ob nimium pondus levare nequiret, nec ipse mulus se posset exigere; vector invocans gloriosum patrem S. Nicolaum Tolentinatem,
^

qua pradicti nummi jacebant,

processerant.eostransierunt, nec a repertisunt, ,|,,nec ,,, .,,.,

;

quoquam

J.,,^
reperit

mcedebat, eo venisset; hic autem Deoque ac benedicto ejus Sancto

tias

eoa

plurimas

ipse

unam Missam
enim
facto
,

vovit,

et

cum neminem
adjuvaret

haberet, qui illum in elevando mulo

Csolus

erat)

panem Sancti benedictum,

,

memoratus vector S. Nieolao aeceptum retulit, guodamissarecuperartt;ac forsitan etiam revera debuif verum cnm hujusmodi etiam casu possint

resolvit.

Pie

guidem

quem super
quo
toto onere,
erexit.
multi

nonpossumus
ficio,

pectus gestabat,

htsc

mox
acsi

mulo imposuit nemine adjuvante cum nullum fuisset, se in pedes

,

contmgere pro certo miraculo vel bene-

admittere.
vir

351 Quidam

honoratus

pestem

Gorduba se contulit ad quemdam locum

fugiens,
in

suppetlex

Ma-

innem

ilteesa
:

mnatm

348 Quidam vir veniens Zalamea (qvm oppidulum Bispanice est in provincia Extremadura) optima vectus mula ad Villam Sanctomm in montanis Cordubensibus sitani proficiscebatur

rianismontibussitum, pretiosissimam supellectilem suara duabuscistis inclusam secum vehens. Cum in eo loco moraretur, contigit, ut istius parsdomus, in qua memoratsa eistse ervabantur. CHi,ll;,ntvuvt, lW c ece ulla ratione incendio possent subduci. In narum altera erat panis benedictus sancti patris Nicolai

su&tinet

II

mula subito correpta malo ita concidit, ut mortua putaretur, omnesque. qui aderant, ipsius domino dicerent Frater tolle ipsius soleas et eamus hinc nullus enim remedio locus est. Cum vero id agere pararet, quidam profectus ex Azavaga (forsan Azuaga vfous Hispanice in provincia Extremadura designatur) eo forte advenit; bic recognita, mulse domino dixit : Frater, accipe hunc
perveniret,
:
:

adquamcum

Tolentinatis

cumque tandem cubiculum, quod conflagraverat, ingressi essent, unam cum tota supellectilnn cineres redactara, alterius vero in qua prsedictus panis servabatur, quseque eodem in
loco posita fuerat, asseres omnes similiter bustos, sed universam supellectilem

com-

panem gloriosi patris S. Nicolai Tolentinatis, eumque magna cum tiducia mulse imponito, ut Sanctus te adjuvet, quemadmodum et multis aliis succurrit. Itaque panem accepit, mulseque, quanta potuit fiducia, imposuit, unam Sancto
Missam vovens. Hoc facto, mulasalvaetincolumis surrexit, comeditque, et iter postmodum

atqne ignis plane

autem

intactam expertem repererunt. Dum

tanti prodigii

causam exquirerent, gto-

nosipatrisS.NicolaiTolentinatisbenedictumpa-

nem

intersupellectilem invenerunt, acpropterea

Deum persacrum istud amuletum memoratamsupellectilemdominointegram serconcluserunt,

Xbactaa pue
ris ueneficia
:

Cordubam prosecuta est, ubi ejus dominus Sanctum invisit, ut Missam celebrari curaret, et quod actum fuerat, declararet. 340 Septem pusilli pueri in diversis aedibus
repente sufibcabantur
conspicerent,
;

vare voluisse. 352 Cum quidam vir nobilis Cordubensis e viginti quatuor urbis (forte senatoribus) multa e grege suo pecor;., videlicet boves, vaccas

contagio a grege anetttr

:

jumenta,
sisset,

ita ut,

dum
;

maires eos

multum angerentur

omnes enim

altilia, aliaque animalia morte amiitaut vitandae contagionis ergo necesse fuerit eorum stabula mutare nec tamen quid;

quam
gustini

nigra facie, retortis oculis et quasi mortuijacebant. Cum vero eo tempore gloriosus SanctUS
pluribus
in

proficeret, misit dictus eques, qni S.

\u-

pueros

collatis beneflciis

maxime

templum accederent, magnamquepanum copiam in honorem S. Nicolai lustrari curarent,

ut eos aquae impositos, memoratis animalibus comeflendos traderet simulque mensuram vi;

quas suffocationis causa penitus latebat, gloriosum patreni S. Nicolaum Tolentinatem piissime invoearunt,
afflictae

inclaresceret,

parentes,

supplicantes, ut

que

eis

iiisce pueris suceurreret simulde panibus Sancti benedictis in mentem

;

venit,

et

qumque earum hujusmodi panem

(Bispanice est una lampadem, qusa ante dono misit. Porro simulac prssdietum gloriosi Sancti panem gregi

ginti

quinque

librarum

arroba) olei ad alendam Sancti statuam ardet,

sui

suo etaltilibus dedisset,

lues,

eujusquefilii faucibus imposuit. Vixhaecegerant,

extemplo cessavit ea
tpiidam ihdiperiripitur,

quin puerorum unus aciculam, alter annulum aureum, tertius grandem piscis spinam, quartus
sardiniae (exigui piscis

necexomni gregequidquam amplius periit. 353Quidam iterpedes faciens, fluvium Guadiato, qui tum teraporis sequentibus nimbis
vehementer intumuerat
vitrsed cum
rasset,
,

non multum haleciabsi*

,

transvadare

tenta-

milis genus est) item spinam, quintusclavicaput,

'

Hispanice

sextus
pariter

quemdam nummum

septimus similem
,

ochavo

nummum

evomnerint

omnesque

s.-im

medium inflati amnis pedessupeaquarum vi seso abripi sensit Quo in periculo omni destitutus evadendi spe, S. Nicolai

et hilares evaserint;

quapropter ad agendas gratias ad gloriosi Sancti sacellum delati fuere.

deposita sunt.
conligerunt.
amissi luculi
recepti

Tolentinatia

devotione,

quam

Quacapueiis ejecta diximus, ad Sancti pedes Bi pueri haud dubie vemficio

:

natum

erat,

est, seque ea discrimen excitare glorioso Sancto commendavit, et

recordatue

tantura

fuerant infecti

forte etiam variis

diebus

hcsc

pollicitus est. Vix ita roveral quin omni defunctus periculo in altera fluvii ripa derepente se depreliewlerit. Pustiw-dum
.

unam Missam

350 Cuidam
ficiscenti,

vectori

Corduba Gades

saccus

nummis

proaureis (guos ducatos

Cordubam
curavit, et
lunj

reversus. promissum Sacrificium fieri ad agendas Sancto gratias adsacelviri

appellant) ultra mille pienus, quem in medio tertiaa partis oneris posuerat, per viam excidit

acccssiL

354

Cum cujusdam

nobilis

Cordubensis
sen*us.

716

GLORIA POSTHUMA
villa
,

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
miraculosa non esse, permisit Deus, eumdem in posnam incredulitatis de mysteriis fidei dubiis misere anxiaretur, ita dubitare, ut variis de beatissimae Virginis Marise Virtur,
1)

MJCTORK

servus. e

C
<ilt,
<

S.

a mulo
evadit

raptatus, felictter

Cardenas egressus Bujalance os(Hispanicevicum) mulo vectus peteret, iter obvium lacertum contrivit. citanterprosequens, Hujusejulatamulusterritus, scrvnm excussit, ita loris hicque cum caderet, pedura alterum
implicuit,

nominatim
His

ut

nulla

ratione poaset expedire:

mysteriislnimanitatisChristi. ginitate ac septem cum parenvel.ementer afflictus, prassertiro

mulusvero eodem correptus terrore, miserum Vidensigiraptans, pernici cursu viam relegit. adesse ita comprehensum, nec turservus sese ab quemquam, a quo mulus sisteretur, imo se
clara magis magisque rapi et praecipitari, patrem S. Nicolaum Tolentinavoce gloriosum quo inclamavit: et ecce eodem tempore,
illo

tesapprimeChristianos ac Catholicos Deum offendisset coepit inquirere, qua culpa

haberet,

quam tam Tandem ipsi de

ob

graviter tentari permitteretur. incredulitate,qua glonosi patns

tem

mentem magna cum

rejecerat, in Nicolai Tolentinatis prodigia percitus, venit ; ac mox sumrao dolore

reverentia

et

humilitate

dixit

illum

invocaverat, dicens
;

Sancte mi, Sancte

ipse pemi, succurre mihi mulus se miloris expeditus, salvum et illaesum dem
substitit, et

miracula tua, Gloriose Sancte, credo omnia peto de iis dubitaverim. Unum doleoque, quod
liberes eo dubiomihi concedas, videlicet ut me quotantoperecrucior, torquebiorum tormento, tui, dum vixero, orque ego vero spondeo fore, ut
;

per quod ratus est, viamque relegens, spatium, reperitque passus raptatus fuerat, mensus est,
quadringentos.
item alter a tauTO raptatus.

meminerim. His
tus est.

dictis,

numquam amphus me-

senex 355 Stabat quidam sexagenarius area, cum taurus puCordubcnsis S. Salvatoris
blicis

dubiis, cruciamoratis, aliisve de mysteriis fidei

ludis destinatus, et

vinculo ligatus eo

358 Qufedam

matrona cum

aliis in

quodara

etcastigati

cesserat. duceretur, nec satis in tempore loco Dum vero taurus, qui erat ferox et validus, pone ipsum transiret, resiliens senex delapso in

miraculis gloriosi cubicnlo confabulans, ubi de asseruit, ea commenta Sancti sermo miscebatur, sed conficta prodigia. Hsec nec vera
esse,
,

terram vinculopedes
tari coepit.

intricavit, et

a tauro rap-

protulit sub

occasum

solis,

ac deinde

domum

hoc modo afflictum turbatumque et in tanto periculo deprehenderet, raptarique videret, magna voce opem gloriosi eodem patris S. Nicolai Tolentinatis imploravit

Cumque

se

autem momento, quo

protulit, stetit taurus,

gloriosi

Sancti

nomen
est,

nobilem ac reversa, filium unicum, juvenem, tubere correptum reperit, prjedivitem pestilenti defunctus est, qui et brevissimo post tempore tenquamvis orania divina ac humana remedia dies pauper quidam, fuissent. Post paucos
tata qui in

nec ultra progressus

una ex ejusdem matronae domus

Sancto
;

officinis

sed ad dictum virum se convertit; ita ut omnesexistirnarent fore, ut eum mox in frusta discerperet. Verum illo in hoc discrimine exclamante, Sancte mi, Sancte mi, adjuva me, taurus non modo versus ipsum se non movit

habitabat, filiam suara simili tubere

glorioso

infectam

eoque facto commendavit hoc unum est ex decem mox sanata est. Atque referre approbatis miraculis. Haec autem hic castiget, placuit, ut pateat, quomodo Deus illos

sed etiam duobus viris locum cessit, utjacentem alligatumque solverent, nec horum cui-

omniqui nolunt credere miracula, quae ipsius sui gloriosi Sancti patrocinium potentia per
operatur.

quam, nec lapso seni nocuit; imo hic surgens

incolumis,
peravit.
/)(

mox

acturus gratias ad Sanctura pro-

359

Cum

puer sex annorum cuidam

hidria?,

Vuer

putev

quse in ora putei posita erat, innixus biberet,

salvus edu-

Saucti

mi

356 Quidam jurisperitusplurima, quaeSanctus

patraverat, rairacula
caverat. Placuit
inter fabulas reputabat,

raculi& thibi-

tautfs

nec cuiquam tamen suam incredulitatem indi-

<*W ea una cum puero in puteum delapsa est. Quem cum mater, ejusque vicinae cadentem conspicerent, magnis vocibus ac ejulatu et devotione
patris S. Nicolai Tolentinatis opem implorarunt, dicentes S. Nicolae, S. Nicolae Tolentinas, succurre huic puero, ne submergagloriosi
:

autem Deo, ut ipsius filius, quem unicum habebat, tam gravi morbo corriperetur, utjamjam videretur raoriturus. Quod cum ipse Domina, vade adverteret, dixit uxori suae ad ieraplura S. Augustini, ibideraque prolem
:

tur;

dumque

haec dicerent,

panem

in

honorem

ejusdem Sancti benedictum

injecerunt in pu-

nostram glorioso patri

coninienda. Ipsa
conspicata, extemplo ad

S.

Nicolao Tolentinati

teum,

vero filium

suum jam mori

accurrit,

Sanctum

mul-

et similem puer etiam collo alligatum habebat. Interea accersivere, qui puerum exqui in putraheret, inveneruntque aliquem
,

tisque cura laerymis et pietate ejusdem sanitatem precata est, et Missam mox fieri curavit.

Finila Misa,
esset, visura:

domum

rediit,

quid puero actum

is

quo cum pervenisset,

jam plane

super aquam salvum et incolumem, omnisque mali expertura reperit; quamquara jam duas horas in eo puteo fuisset. Deinde explorantes metientesque altitudinem

teum descendens,

illura

convaluerat.
ret, claui

Post heee pater cum aliquorum incredulitatem pro concione reprehendi audiad conventum venit, ut suam incredu-

aquse ac putei, eura altitudine sua hominis staturam septies, aqua vero quater sequare experti sunt. Oinnes igitur Deo, ejusque benedicto

litatem accusaret, dicens, sese illum esse,

quem

concionator arguerat, ac imposterum ob sana-

Sancto gratia egerunt, quod pnedictum puerum periclitari non permisisset, ac mox ad Sanctum

tum
divinitus

iiliuin

piissime

erga gloriosum Sanctum

affectus fuit.

ivmvti

Quidam alius ccclesiasticus et theolotam multa gloriosi Sancti miracula, cumque quodara die ipsi de iis dubitabat diceretur, duo denuo miracula a Sancto pa357
gus, audiens
;

adduxerunt, ut grates persolverent, Missamque, quara matervoverat, celebrari juberent. 300 Puella duorum annorum aberraverat a matre hora diei prima, tertia autem promeridiana quaedam mulier per domus aream transiens, eam in grandi cacabo, aqua pleno, reperit suffocatam, toto corpusculo aquae immerso, ac
solis

puella in

carabo sub-

mersa^sanituti
restituta

trata fuisse, nequiens ultra celare, quid ipsesentiret,

coram
!

aliis

exclamavit

Tot miracula
narraban-

pedibus orae cacabi

adhaerentibus, ita ut

tot

miracula

Cum

igitur in eo versaretur er-

rore, ut crederet,

ea, quae de Sancto

prona incidisse videretur. Quod mulier intuita, in ejulatus erumpens, matrem dictae puellae advocavit.

DIE DKCIMA SEPTEMBRIS.

vocavit,cum qua aliae femina: accurrentes, eam, ut dictum est, invenernnt, extractamque in soln
collocarunt, in quo ultra
jacuit, nec post varia
ita

717

utde recuperanda sanitate jam plane desperatum rsspt.

363 Porro cum
aera
lai

mjctobs C B

horam

sine anhelitu
vitae in

remedia quidquam

ea potuit deprehendi.
verterent,
filiam

Cum

itaque parentes ad-

rigilia festivitatifl B. Nico- aS.Nieotao, Tolentinatis ageretur, segraque sub seram ffwfl*wcwrf vesperam

campana

S.

Euphemiae
ille

lcilicet
:

'

suam ab omnibus iuortuam reputari,eamuberrimist'um laerymis. magnaque

devotione glorioso patri S. Nicolao Tolentinati commendaverunt, et fusis precibus, duaa Sancto

ecclesue

Augustinianorum)
petiit,

pulsari

audiret

matre
ret S.
:

quid solemnia
luer rctulisset,

sonitus indicah>ri ob

cumqite

id

festam
hu-

Nicolai

postridie

celebrandum, ipsa subito

ccspit

Missas voverunt.
sit,

Tum

vero preedicta puella,

elevata mente

memoratum Sanctum

subito receptis sensibus, salva et incolumis eva-

ac

mox
est.

pro agendis gratiis ad Sanctum

laudatus V.
(

millime orare, u1 per ipsins apud divinam Majestatempatrocinium tamgravi tamque diuturna
infirmitate,

adducta
Senatus
bensis
et

qu

nulla arte
;

humana

medicabitis

3G1 Hucusque

'hristophorus

de

erat, liberaretur

clerus Cordu-

Busto, qui observat, prceter

memorata miracula,

debitas

Sancto grates
decernit.

multo plura variique generis, spatio quindecim mensium, quo Cordubam pestis affli.rerat, ejus-

easque preces toties tamque uberibus cnm lacrvmis iteravit, donec tandem fuerit exaudita.
mesticis dormientibus,

dem
qua?

S. Nicolai patrocinio

ipse

ob

temporis

impetrata fuisse ; sed angustias prcetermisit.

364 Quijipe sub noctis medium, cunctis doei Sanctus apparuit, di:

noete

appu-

rente suMto

xitque

Deinde subdit, c/erum populumque Cordubensem

sanctissimo Sospitatori suo debitas grates rependisse
:

Gaude fllia, quia preces tuse exauditae mnatur: sunt;surgee lecto in norr.ine Dmnini, de accepto beneficio sanctissima? Trinitati gratias age,
et postero

exstineta

enim

peste, ac publica salubritate

mane vade invisum

altare

meum
:

in

solemniter declarata, ab urbis senatu die 12 mensis Augusti anni 1602 communi suffragio

ecclesia S. Euphemiae. Hic dictis disparuit

ipsa

sancitum esse, ut ipse nomine totius civitatis quotannis die 10 Septembris, quce S. Nicolao sacra est, ad S. Augustini templum se conferret, ibi-

vero e lecto desiliens, salvam se ac incolumem sensit, et mox prse ingenti gaudio matrem inclamavit: quae expergefacta accurrens, filiamque in pedes erectam intuita, vehementer obstupuit,
::

demque
ac

in tanti benefkii

perennem memoriam

sacrosancto Misso? sacrificio, sacreegue concioni

supplicationi interesset. CoUeoium guoque canonicorum eodcm teste, decrevit ut eadem festa die guatuor e suis omnium nomine idem
, ,

eamque ex dolorum violentia plnvnesi correptam rata, precari coepit, ut in lectum se

reciperet:

cum autem

ipsa, se pleniori

umquam
verbis

sanitate frui reposuisset, mater

quam eam

certe mentis inopem judicans, vidensque nihil

profici,
,

templum quotannis adirent, e quibus tres solemne Sacrum canerent, quartus ad concionem
diceret.

vi

arripuit

ut in

aggredi statuit, nvdiamque iectum reportaret. Tum vero

Addit denique die 10 Septembris ejusdem anni prcesentibus senatorum et canonicorum collegiis , ac incredibili populi concursu debitas

incolumem drprehendit, intellectoque ex illa, quod factum erat, una cum ipsa pr3 gaudio gestiens, in sanctissimae Trinitatis
filiam vere

Sancto qratias solemnissime actas fuisse. Ceterum miracula, qua> sequentibus paragraphis subjiciemus, ex variis scriptoribus a nobis collecta
sunt.

ac B. Nicolai laudes prorupit. 365 Ad harum voces experrecti reliqui do- smahu ftotm mestici accurrerunt, et adolescentula incolumi SancHquotrenerta, coa;nitaque sanitatis causa,

nter Donnnum Deum

.
.

irv

ac

n XT B. Nicolaum pwssime
.

omnes
..

pa-

a "" ,s

'

, '<

orawtum

laudare et gratias agere coaperunt. Postero autem mane una cum matre pluribusque aliis nobilibus matronis, quae, audito miraculo, domum
ejus visuraB et congratulaturaa accesserant, tem-

ml (

XXIV.Prodigiosanobilis virmnibus ginis Veronensis

,

plum

adiit,

raculi fama,

ad quod, sparsa jam per urbem mitam frequens populus eam viden-

di gratia convenerat,

sufficerent.

membris

captse sanatio: alii

contractiet paralytici curati.

ut nec Bedes, nec platese Propter hoc, aliaque plurima miracula ab hoc insigni Sancto patrata, nostri (Ve~ ronenses) die 14 Februarii proxime subsecuti

anni 1505 publico decreto sanxerunt, ut ejusdera festa dies ab omnibua omnino ceiebraretur, cum admodum

publico
in

campanarum

sonitu,

quemtieri

reliquis urbis festivitatiljus

lVoMHi mrgo
Yerviiensis

Athes/in fluvium urbs, illuomnibus capta s fre S. Nicolai in nobili virfjlne, Petri de Giusti mmbris, anno 1504 miraculum spectavit, quod ttf

\T V

erona

amP ln
ad

prceclaraque Italiee in

Ve-

consueverat. Hujusquelaudatus historicus,

haic,

aquo

neta ditione

ut

monui, eodem secuio mandata

litteris

fucre.

^ Hieronymus

dalla Corte, nobilis

Veronensis, et

ejusdem seculi scriptor, parte secunda Eistorim patrice sute, lib. XVI sermone Italico refert in hcec verba : Non multis ante diebus in urbe nostra maximum acciderat miraculum. yEgrotabat
usque omnibusq "membris capta erat quasdam
a^tatis

366 Eadem fere Ambrochius Senensis , qvi faquofati eodem tempore in Uatia floruit, narrat apud qwidam " .l>""'' Scipionem Jardinum cap. xl, ubi de annua
( i

Sancti apud Veronenses festivitate ha?c addit Proptereaex illa ejus diei hora ad hanc usque

diem

universa Veronensis civitas, et haud exi-

annorum sedecim
Giusti, in

filia

viri
,

equestris Petri do

guis distensus finibus ipsius civitatis comitatus, solenni cultu et supplicationibus intius cienet

eura

modum
,

ut nec

sponte sua

nec ab
qui

aliis

adjuta

sine acutissimis doloribus

sese posset movere.

Nec medici chirurgique,

adhibiti

claustralium Ordinum, hominumque cujusque status, testum diei hetissime concelebrant, melodisque et musicali sanctissime cantu virtutes

magno nurnero

fuerant,

ullum.

Dei et S. Nicolai

quod prodesset, remedium potuerant reperire;

organis et cytharis. in tymiu panis et psalterio et cymbalis jubilatioiiis,

in

ecclesia,

718
\i

GLOUIA POSTHUMA
in
viis et in
ita

S.

NICOLAJ TOLENTINATIS
verat,

CTORl
0.
s.

eeelesia,

plateis exultantea extol-

cum mater

eurn

Deo

et benedicto S. Nisi

volvitur super orbe terrarum, e< ooctis obscuritas ex olympo desoendat, civesque el plebem in domesticaa suas
ut,

lunt:

quamdiu

lux

colao obtulit, vovens fore, ut,

eo liberaretur,
et

templnm, in quo jacet sepultus, inviseret,

cercura ejusdem

cum

filio

longitudinis offerret

sades depellat,

atque

S.

tamdiu laudes et gloriam Dei Nicolai inefiabili concelehratione una-

post obtentum miraculum

nec multo post emissum votum liberatus est, et semper sanus vixit.

nimiter

erigant....

Eademque

puella

Bingulis

quibusque annis ea die ex domesticis paternis laribus genuflexaexiens, totius itineris linen genihiis
flexis

est

370 Franciscus Joannis ex Amandola (locus mahtovta Marchice Anconitance versus montes , inquit faciesresHos,

Zacconius ) cui

oculique in
ipsi

eum modum

de- tataivarii

procedebat

;id

ecclesiara usque, et

torta fuerant, ut vix videre posset, quarto die

altare sancti ipsius Nicolai.

Botc Ambrosius, si hujus Opusculum Jardimts fideliter interpretatus

ahuliis <>/,
runtur.
sit.

postquara id malura
colai invisit, in

obtigerat, corpus S. Ni-

ejusquetemplo

Deum

per vitam,

cap.

367 Ludovicus Zacconius parte I Vita TtaUctB, cxxxm ejusdem supplicatioms meminit,
,

preces ac merita B. Nicolai precatus est, ut ea infirmitate liberaretur; simulque sex solidorum

cereum
vero,

obtulit, et in

templo pernoctavit;

mane

asseritque se
terea ait, in

anno 1602 eidem

interfuisse. Pr<B~

dum

surgeret, se deprehendit incolumem,

efusdem prodigii memoriam quinannorum adolescentulam, qitam aliatjimiores puelhe, mediceque eetatis ma-

decim

vel

sedecim

tronai honoris gratta comitabantur, in ea suppli-

catione quotannis circuniduci

id ob
dti/it

soluisse

verum

Petrus Herculani Calliensis (ex urbe Callio, Gagli, in ducatu Urbinate suh dominio summi Pontificis ) multos annos uno brachio manuque, quae nulla ratione poterat elevare, captus fuerat hic ex voto templum S. Nicnlai
incolis
:

quarumdam earum petulantiam

csse.

pos.ii/io-

Subjungit denique, per campanarum pulsum, de quo in Veronensi dccreto agitur, intelligendum esse

prwtermissum

afflictoque brachio Sancti arcae deinde vero illud inde obdormivit extrahens, liberum reperit, eoque semper sano
adiit,

visum

imposito,

applausum cam
in

panarum
festis

puhlici palatii,

qum

solemnioribus

Domini, Deiparce Virginis ac Sanetorum

tutelarium urbis pulsari consueverant.

Aliu puella
Venmeiisis

usus est. 371 Ricca Septempedana (Septempeda, indiE genis San Severino urbs Italim cst in Marehia membris Anconitana) manu dextera quinque annis capta wpti
fuerat, nec variis

308 Laudatus Ambrosius Senensis aliud prcetcrea contractai puellce pariter

remediisquidquam profecerat.

Veronensis mira-

Tandem

S.
;

contrm ta
sanatur,

culum

refert, qicod
est.

interpretatus

Jardinus oerbis, quce subdo, Medicaa disciplinse insignis ille

,

celebrare

Nicolao vovit ipsius festum quotannis cum vero ah ejusdem sepulcro, quod

pie inviserat, sine sperata incolumitate rediret,

ernditione

professor

dominus Bartholomseus

de Bonfantibns, intra civitatem Veronae hospitalis sanctissimaa Pietatis physicus, singulos

est.

votum iteravit, et cum planctu sanitatem precata Noctu autem quidam senex, S. Augustini
ipsi

habitu indutus,

in

somnis apparuit,

dixit-

quosque, sua cujusque humanitate fretus, enixe

hortatur, ut illustre miraculnm, quod
evenit, benignis

que

Ne

dubita, veni ad

templum meum, Deus

domi

suae

enim B. Nicolai pro tua incolumitate preces

exaudivit. Itaque postero

attendere auribus haud dediesset sibi

filia

gnentur.
i

Cum enim

annis decem
retrac-

Tolentinum profecta

est,

mane ipsa surrexit, et manuque arcse S. Nideinde evigilans,

tt

quatuor nata, miraque

membrorum
et singuli

colai imposita, obdormivit, ac

tione indique

eomminuta, quam

quique

manum tam vegetam

ac aliam extenderet.

sensit, ut

eam non

secus

deseruerant, et cujus postremae vitalis auraa viresintra difficillimos mortis a^ones desu-

medici

372 Bellaflora Angeli ex S.

vel castro prcedktce Marchice)

Genesii (oppido

et

contracti

dabant; et propterea

ii,

qui sanguinis necessi-

pede dextero per

ut solo

tudinepuellaejungebantur, etergadivum Nicolaum de Tholentinosingulari cultu devotioneque tenebantur, illam sancto ipsi Nicolao humillirae

unum annum
pollice

in

eum modum claudicabat,

terram attingeret, isque pes ac pollex usque adeo intumuerat, ut vixposset incedere.

commendaasent piumque adimplendi animo votum emisissent, statim puella, quae intra
.

iuori.is

transitum laorymabiliter agonizabatur usque adeo, ut ruhil ulterius circa eam statui
in

Nec medicorum curaquidquam ipsi solatii attulerat, dicehantque hi, pedem illum contractum ac paralyticum esse. Ejus mater Deum, sanctumque Nicolaum precata, ut filise suse sanitatem restituerent, vovit non vacuis manibus ad visitandum S. Nicolai sepulcrum Tolentinum accedere, eoque'flIiam mittere, et ceream pedis effigiem offerre. Hoc emisso voto,pueIla repente
,

superesset, nisi ut desepelienda ea ageretur

quasi ex morte
lutis,

vitam

feliciter rediens, abso-

quaaflebantergaS.Nicolaum.orationibus,
integerrime sanitatera
(ut aiunt)

piaaque pollicitationis voto deprecantibus verbis

expleto,

iu pristinam repentino actu, citius iciu

incedere coepit, et absque ulla

mora sanata

oculi

translata

quodammodo fuit. Quo anno

est,

aut seculo
Ifar-

hocmiraculum

contigerit,

nonreperi; nec

tkolomcBum de Bonfantibus
Chiocco recensitos
reperio.

toto cor- i ntegra pore, ac praesertim crurihus contracta, in me- sanitate

ac imposterum rectissime ambulavit. 373 Asta Andreae Septempedana

niliil

inter iltustres Vero-

dicorum opera

nensis collegii medicos ac philosophos, ab

Fieri

auxilii repererat

at postoripsi

Andrea

tamen debuit
edidisse

antequam
dicatur.
Pectoris

seculum xvi adolesceret, cum ante

id tempus Ambrosius

Opuseulum suum

quam mappam quinque hrachiis longam in namentum altaris S. Nicolao vovisset, hic noctu apparuit,jubens eam in Deo, a quo nanda erat, totam spem suam collocare;

savi-

fumor
:

tublatus

369 Incerti paritcr tunt temporis quce ex Ambrosii Frigerii lucubratione auctaper Jacobum Albericium, Latine subjungo Mas,

Ttalica

debaturque ipsa sihi a S. Nicolao tangi, ex eoque attactu penitus sanari, memhraque extendi
ac restaurari videhantur. Orto mane cum divinoauxilio sanctique Nicolai favore surrexit, et scipione nixa per aedes amhulare coepit, et intra

sarello

filio

Thoma

Matilicensis (Matilioa op-

pidum est Marchia Anconitance in Italia) ex quadam infirmitate gibbus in pectore excreverat. eoque malojam ultra tres menses lahora-

mensem tam

perfecte liberata

esfc,

ut quo-

libet incederet.

Suspectum forte hoe cuiquam miracuhim videbitur, eo quod tam lenta fuerif
ista

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

.

tsta

curatio;

verum ea

forsitan

fixit

mali

vis,

ut unica nocte tantum,

dzcitttr,

guantum
non

htt

contigisse

naturaliter remittere

te tas contra miserum Fratrem, de quo commemoramus, inse rediret, iiliusque omnino domi-

v"i
I

tl

S.

potuerit,

donaii

iian posset. Iiuin

cniiii

Vincentiae ex Salvia (Italis Urbisaglia, castrum seu v i<i,s est in memorata Marchia ex quodam subito malo totum latus dexterum exaruerat, et manus nigra apparuerat, eaque
infir-

374

v.-xatusapud reverendum

el insuper prselatas erat,se continebat, expers inveniebatur pessimui dle spiritus facultate vexandi illum atque binc
:

Prionem,

qui

el

sacerdos

mitas undecim hebdomadis tenuit. Haec faeto piamente voto fore, ut, dum sanitati restituta

propterea notissi patuit, quod quam verisaime Frater ille Germanus a maligno torquebatur
spiritu.

xylinam, cereumque ejusdem, cujus ipsa erat Iongitudinis, S. Nicolao offerret, postridie se levare sponteque ambulare coepit die vero Dominica Sancti tumulum adiit, votum-

e.ssot,

mappam

que explevit.

Qitce circa proscedens

miraculum

vel bcneficium annotavimus, ea hic pariter obserrata rciim.

377 Coepitque vociferationibus apprime inau- cneraumtnus. clamoribus admodum incredibiliter maximis ipsorum dasmonum vexatio, qua Frater ille premebatnr. manifestius detegi quocircaet durioribus catenisel densis undique funibus jui sit reverendi Prioris intra qnoddam per Fratre
ditis et
:

cubiculum arctissime innodatus

vexatus
ille

fuit.

Enimvero
cuntnrlas

tcrreas cafrnas

<(

iteratis

XXV, Energumeni
dsemonumque
abactae.

Iiberati

vicibusfunesquam facillime disrumpebat, illumque ii, qui divino permissu possidebaut, ipsum spiritus immundi quotiescumque solum deprehendebant, accerrime verberatur, etferme mor,

tuum ac summatim

vix in vita

permanentem

di-

praestigise

mittebant; iidemque sathanae invisibiles spiritua eumdem visibilem altiusad trabem usque aulse,
in in

quadorinitur,elevabant,etdeinceps ex trabe trabem per sarta tecta sacri domitorii ipsum

celerrime transverso per aera cursu deferebant,

ita ut res a<leo
Frater Haphael,

PrtEsentem
libcravit.

S. Nicolai

opem expeni

pariter

sunt energumeni, quos ab infernis hospttibus Varia de hoc argumento apud neoteri-

mira numquam alias tam limpide cuiquam inspecta fuerit. 378 Quocirca reverendus Prior arctioribus adamonibu* vinculis ipsum intra obscurum carcerem perclu;

qvm hoc collecta exponere aggredior. Jn primis Ambrosius Senensis apudJdrdinum cap, xxxt ejusmodi me morabile sui seculi prodigium refert in hunc modum: Stupor ineffabilis quandoque mentem mortalium vehementer invasit, nempe eorum,
lectori

cos Sancti biographos reperio,

sit ille vero longe facilius ex crate illa ferrea et parvulis foraminibus inde egrediebatur, id-, quod

humano cuicumque
est per

corpori penitus impossibile

liinc fuit, ut reveS.

naturam. Factumque
S.

rendus ipse Prior ecclesiae stae Fratrum heremitarum

qui hoc, quod subdimus, propriis oculis inspexere

miraculum, non minus insigne, quam Universae Ariminensi fltalice in Romandiola) civitati notis-

Joannis EvangeliAugustini Ariminensis civitatis, perquam ingenti erga vexauun pietate excitatus imperaret, longe citius et ante

simum. Etenim anno ab Incarnatione Domini nostri Jesu Christi circiter 1449 quidam Frater Raphael Germanus, Ordinis nostri heremitani,
sacros conscenderat ordines, et floribus adolescentulai tetatis pollebat, ab iinmumlo

medium noctis iter campanas Horarum matutinarum pulsari, ad finem, ne diabolus illum vexandi facultate ulterius potiretur. Quippe cum
post Horas ipsas matutinas, pulsu campanaa indictas, ex diuturna experientia patuisset,

qui

nondum

quod

mali damiones illum

ciendi",

quodam

spiritu, qui eum possidebat, cruciatibua plurimis inexplicabiliter torquebatur, indiesque

uHerius angoribus conflcruciatibusque contorquendi potestate

exuebantur, vexatiunisque facultate spoliati de-

incredibiliter vexabatur.

Propter quod

ceteri

heremitani Fratres
gebant, et
ille

eum aqua

benedicta asper-

replicationibus adversus eos ob;

prehendebantur, tametsi ante pulsum campanae, Horas insonantis matutinas, per ipsos cacodav inones durissimis Alemannus ille Frater vapulatur*flagellis.

F
imo vapu-

sistebat, dicens

Cujus, quaeso, virtutis est haec a vobis benedicta atque in me aspersa totiens

aqua quandoquidem
;

viginti et ultra

dierum

ef;

fluxerint curricula ab hora benedictionis ejus numquid liaud probe nostin, quod singula qua-

379 Evenit auteni, quod, duin id moria pOT laret Fratres aliquibus noctium numeris continenter ftom iniutH observari spiritus, qui vexabant illum, immundi modwn illico etiam medium noctis animadvertissent
;

in

que
Au-

die

Dominica

benedici

ipsam

aquam

oportet?
Eremita

guatiniamts,

370 Qui sane insuper Frater quotidiana puldum ex pietate reverendi Prioris de ipsius licentia, ut paulisper quiescendi facultas iili competeret, super strato Prioris cubabat, tunc iminundus ille spiritus vexandi ipsum potestate carebat id quod aegre ferens sordidus iste spiritus, et requiem haud inveniens, consatione vexatus,
:

punctulum ipsi Jongiuri interstitiopraevenerunt, et vexatum super turris fastigio extulerunt, eumque sedentem super campana, quam pulsare
oportebat, statuerunt, validissimeque gravipon-

dere iaflxeruiit; quare sacrista,

dum campaiiam

nixufortiquepro viribu&conatu traheret, ut matutinas Fratribus Horaa pro more innotescerent, funis ipsa iiequaquam attrain, neque ulla
ratione iuferius deduci, et
ceteri Fratres, adhibitis ad

summo

summatim campana

festim ostium cubiculi subtili machinatione haud

pulsari liaud ullo pacto puterat. Accurrentesque

cognitus vaiide pulsare ccepit, et conficta mortalis hominis voce, simulando dicebat Laus sit
:

Deo, o reverende Prior, adest, qui accersit

in

te

apud januam aperi ostium, accurre ad eum. Id autem immundissirnus ille

aream

claustri

funem manibus, nitebantur trahere funem et campaiiam pulsare; sed pariter neque potuerunt. 380 Unde ad aream claustri spectatum turrini Hu lpsam umnasterii concurruiit, statimque vexatus
Frater ex lenestra turris apparens, ex altoque cacumineiUosproapiciens, ridere ccepit, iterumque

vexatua

spiritus ea ralione moliebatur, ut ablataoptimi

reverendi Prioris praesentia

vexationis suae po-

720
auctoki:
C.
s.

GLOKIA POSTHIWIA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
propriis oculis

que ac rursus cachinnatus fuit, et sacristam alloquutus fuit, dicens: Profecto nimis admodum quoniam huc tu viprudens sacrista claruisti sum, quid causae esset, ne funis campanse excuripse reret, haud te sollicito ascensu contulisti enim te ex hujus cacuminis vertice per fenestram
;
;

visum proprio ore enarravit mi-

raculum, illudquein eorioovinsepellis tum imaginibus effictum, tum scriptura enucleatum indies

omnibus visendum exhibebat,

et universa

ipsa Ariminensis civitas sua palam testificatione

turris deorsum valido impulsu praecipitem dare omnino voluissem, atque longo hoc coeli descen-

cuicumque idem miraculum manifestum facit quippe cum et visibile omnibus fuerit, et notorium evaserit. 384 Sed et apud sepulcrum
ipsius S. Nicolai

denti spatio peraera decurrere, et Illirica saltatione radicem turris, imasque soli partes inveni-

re coegissem

tibi

animus erat, et Horis matutinisnondum advenit.

ttlivh-ni

enim Horas matutinas pulsandi tamen pulsationem terminus in

fuit

in urbe Tholentini, et in civitate sacello, ubi digitus ipsius divi Nicolai servatur,

Senarum

idem benein ficium alibi

aliis collatnm.

vexati a dsemonibus illuc se conferentes, cre-

381

Pluriesque visus

per spiritus ipsos

atque circa horam ad Vesperas postquam eum daemones effera verberatione percusserant, ut vitales aures carpere

immundos per aera

ferri,

berrime ejectis ipsis spiritibus immundis, in pristinam tum libertatem, tum sanitatem ope ejusdem S. Nicolai vindicantur. Eadem de Fratre-

ulterius vix

posset,

potuit

eumdem semivivum

accurrerat

usque ad tecti fastigia in dormitorio per ipsos daemones elevari, populo Ariminensi universo, qui accucurrerat *, inspiciente. Qui insuper cruciatus adolescens etiam illico tot carbones ignis ardentis palam ex ore interdum horribiliterevomit
illis
*,

Rophaele leguntur apud Zacconium partell Vitas sed in eo hw discrepat, primo, quod miiii raculum hoc anno 1469 illiget. Secundo, quod hymnum Te Deum laudamus abjpso Sancto, non ab cnergumeno inceptum velit: at Ambrosii
cap.
:

verbis

standum

esi, si

a Jardino recte versa

sint.

cvomuit

ex ut propemodum perquam immensus impleri integerrime potuisset catinus. De-

mumqueprotinuscacodaemonesextuleruntillum in verticem turris, etsuper pinnaculo ejus posuerunt ilium, atque inde

eum

praecipitem dare

infimas areae partes summa vi nitebantur. Fratres autem heremitari omneset populus, qui ex solo claustri diserimen vexati pauperis Religiosi intuebantur eum, ut se divo Nicolao de

Ceterum addit Zacconius, energumemim ex illo tcmpore planc libcratum fuisse, quod Ambrosius factum supponit. 385 Alias reproborum spiritmtm e fidelium corporibus expulsiones refert Ambrosius FrigeriuSj vel, qui ejus opusculum auxit, Jacobus AlbericiuSj cap. vm, ex quo scquentia Latine versa subjungo : Philippina, monacha parthenonis
S. Luciae in castro S. Genesii (Marchice Anconitana? in Italia) Ordinis Cisterciensis, a daemone per quinquennium usque adea vexata fuit, ut

E
Ducb sanctimoniales

energumena*

par invocatum
S.

Nkolaum

Tholentino commendatum faceret. :iX-2 Eteonfestim illi divinitus illuxit coeleste auxilium, atque linguaejus, valido prius innotata invisibili nexu, statim felicitersoluta apparuit, ita ut loqui posset;et limpido vocis sono
acclamavit, dieens:
>

tuta, stepe

mente capta, omnique pudore et memoria destidaemones ac nominatim Belial, dominum Joannem Asculanum, Raynaldum de
;

S.

Nicolae, adjuva me,

succurre mihi
intra

ut literque S. Nicolaus de Tholentino

apprehendit apprehendidit

et repente illi jaculum quoddam manus porrectum visibiliter splenduit, ita omnes limpidissimo id conspexerint invisibi;
:

Brunforte, aliosque mortuos inclamaret. Torquebantur ejus ara, manusque ac pedes rotabantur oculi, manibus pedibusque prona incedebat, ova in planissimo muro deponebat, eaque ibidem immota uianebant, non secus ac in plana humojacuissent inhonesta verba jactabat, quae
;

manu ipsum

duxit, atque

et usque intra ecclesiam ad*, semivivus intra altare Corporis Te Deum Christi in bsec verba concjnere eoBpit laudamus; Fratresque heremitani respondide:

olim minime proferre consueverat, aliaque moniales dedecentia agitabat. Ha3c cum subinde
mitius haberet, sese S. Nicolao devotissime commendavit, vovitque fore, ut, si tam gravi malo

responili'nml

illustre mirunt*:To Dominum confitemur. insigne divicelebre miraculum raculum Voluit enim diebus nee Pietatis miraeulum
! ! !

hisce nostris testimonio

nobis esse Deus,

quam

veneratura. Tolentinum accederet accessitqueligatismanibus et nudis pedibus ad praedictam Sancti arcam, eique innixa plane liberata est, et per divinam gratiam gloriosique S. Nicolai patrocinium ac
liberaretur, ipsius sepulcrum
:

vehe*menterjucunda,quamineffabiliterpergrata,

quam suavissime indies carior sit ei innocentia, puritas et virginitas S. Nicolai de Tholentino.
mirabiHtei

Uberatur:

383 Ki sane immutabilis Atropos in solida ejuscolo adhuc mininie absoluta flamina retinet, atque sortiens Lachesis nondum, quae trahuntur ex colo, fila complete obtinuit, et cir-

merita pristinae incolumitati restituta est. F 386 Antonia filia Jacobi Raimoni, monia- ad Sancti lisejusdem monasterii S. Lueia?, octo mensibus sepulcium Hheratce ab inferno spiritu pessime mulctata est, in eum modum, ut lapides jaceret, indecentes cantilenas caneret, verba inhonesta ac turpia coram reliquis sanctimonialibus proferret noctuque
,

cumvolvens destruensque Clotho digitis adhuc lubentissime nendo, haud liactenus voluit praecidere
set
:

impie strideret. Jacobus pater ejus et Servandia

funicula vitse (brevius

contigit

rectiusgue dixis-

Nondum
in

Areangeli de Auimino,
Prioris

mors) reverendi magistri ejus temporis lectissimi

^.riminensi ipso conventu, qui pro-

pter formidinem ejus rei vis senuisse nimiSj periude acsi prolixiora adliuc viginti annorum
curricula proprise Eetati senescendo coelitus su-

ejusdem soroream magnam cum pietate glorioso S. Nicolao commendantes, voverunt fure, ut, si Sanctus desideratum beneiicium ipsi praestaret, eam ad ejusdem tumulum deducerent, et ejusdem vestimenta unacum cereo ibidem offerrent. Cumque paulo post ad Sancti loculum adducta esset, promissaque munera fuissent oblata,
per Dei gratiam sanctique Nicolai merita ad suum monasterium libera rediit, semperque sana
vixit.

peradjecta fuissent, fideliter testificatur; etego

ipae, qui

sacram hanc historiam divina ope con-

texui, intra Christianss conscientise

aulam

testi-

monium

dico

iiulubium,

quod huiuiuem liunc

religiosum novi, etsocium comitemque pluries habui, mihique frequenter hoc a se nitidissime

387 Salimbena Vissanucci ex Visse, dioecesis Spoletan (in Umbria) a daemone reprobisque spiritibusmensesundecim vexata fuit;h88cScaurum Baynaldi ex Poggio (ncscio, an hic Phalarium.

item alia
mulier,

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

rium, alias Poggio longo in Sicilia, an Mandeiara, alias Poggio Mirteto in Sabina significcl) Nicolettam ex Paterno (Sicilia- oppido) duosque
alios,

721

392 Mendina ex variolis adeo laboravit, ut utriu3queoculiIumenamiserit:hanc avia S. Nicolao pie

vovens,
pollicita
est

AUCTORE
c. s.
OCUlo
COtTJOt,

quos nomine noverat, homines pessimos

ignis supplicio affectos,inclamabat,

fore,

ut,

dum

visum

etsupremo

aiebatque se ab iis aggressam esse, ac multa inhonesta et turpia proferebat. Cum quadam die a
S. Nicolao vovit, se

eam ad visitandum Sancti tumulum adduceret, ibidemque eam vestibusexuerecepisset,

ret, et

bas

unacum

cereo

ipsi offerret.

Postero

die

non sine omnium admiratione

non agitaretur, Deo ac hujus tumulum invisuram, ipsique semper addictissimam victuram, si memorata vexatione liberaretur Deumque precata est, ut per ejusdem S. Nicolai merita et preces
praedictis spiritibus
;

visu simul et

incolumitate donata est. 393 Catharina C&mersfCamerimm urbs Ecclesia> est in Marchia Anconitana) uno oculo per

ulia

uno

mensem ita laborabat, ut ex eo nihil prorsna videret; nec apud medicos quidquam supererat
spei.

liberari mereretur. Facto voto,

peravit,

Tolentinum prounaque noctejuxta tumulum jacuit, et

Mater

eamS. Nicolao

igitur precibua ad Deum conversa, vovit, promisitqne illam, si inco-

liberata est.

vir

388 Quidam vir ex Monte Falcone (oppidulum

Vmbria) dicecesis Firman, eum in modaemone vexabatur, ut lingua ceterisque omnibus membris captus, nec attollere brachia nec incedere, nec loqui valeret. Is pro sua incolumitate vovit decem cerae libras ad S. Nicolai arcam offerre deinde jussus una
est

lumitatisbeneficinmimpetrasset,adSanctiarcam adducere et unum cereum offerre. Quod beneficiura

in

cum

dum

unde

obtinuisset, implere votum distulit: et praedicta filia post anni spatium eodem

rursus malo correpta

penitus sanata

est, et ad exsequendum votum Tolentinum deducta, derepente denuo

est. {in

394 Joa^ina ex Castro S. Genesii

MarcUa

nocte in arca jacere^postero repertus est.

mane

plane liber

item altera
utroque, Ulus-

Anconitana) caacitate correpta duobns mensibus Lucem non aspexerat, etamedicis fuerat derelicta.

tmntur.

B
Alia> da:mo-

nium-prmtigia;

380 Aldisia Jacobi Tolentinas quinque hebdomadis a dsemone vexata est. Videbatur autem ei quotidie, cum se cubitum reciperet diemon totum lectum susdeque vertere ideoqueS. Nicolaum semper orabat, ut ea vexatione liberaretur.
;

dolens, S. Nicolao
:

Mater eam omni spe remedii destitutam votum fecit, pollicita ipsimappani offerre cumque dicta Joanna templum in-

grederetur, subito coepit videre, mansitque ibidein totam noctem, niane vero plane liberata fuit.

Quadam

nocte dum lecto insidebat, visus est milvus per fenestram magno cum impetu strepituque intrare et ad lecti ima considere ipsa
:

395 Cum Montucchius, filius magistri Jacobi ex Castro S. Angeli (in memorata Marchia) magno oculorum inalo plurcs menses ita conflictatus fuisset, ut tumidi et apostematis infecti, sanie fluerent, nec sanari <'\ medicorum judicio valerent pater eura S. Nicolao vovit, promit;

Alia oculortim

vero dicere coepit

o S. Nicolae, ora B. Virgi-

nem Mariam,

ut

me

tueatur; nec

mora daemon,

qui milvi eftigiem induerat, per dictam fenestram

avolavit, et ex eo

tempore numquam amplius

'.oercitaB.

vexata est. 390 Tola ex Morro (vico Marchiai Anconitatce) quatuor annos a malignis spiritibus male habita est; videbaturque sibi videre Alardum et Traversum, ejusdem regionis homines sceleratos,
qui ob sua crimina igne fuerant sublati
;

sanaretur, eum ad Sancti conduceret , detractasque ibidem vestes ac quadraginta solidorum facem ceream
ut, si filius

tens fore,

sepulcrum
offerret

quo voto emisso,

fllia

filius

mox sanus

et

itirnluinis evasit.

396 Lucida

Morvidellaj triginta et

unum

gravtsstma

ethos

dies privata Lumine, oculos

quidem sanoshabere

mala.

quidem velut ambustos canescernere videbatur, multaque turpia verba jactitabat. Marius vero eam S. Nicolao commendavit, vovens ipsi tantum cerae, quantum ad cingendam arcam sufficeret, ac quosdam praeterea denarios pollicitus
est
;

videbatur, 8ed eos nec noctu nec interdiu clau-

conduxitque eam Tolentinum, et juxta

jussit;
fuit.

dic-

tam arcam una nocte jacere

penitus liberata
Atbericius, ex

mane vero

Buc usque

Frigerius vet

quorum

fide hcec retulimus.

ejusdem quoqne caput paralvsi correptum tremebat. Mater ferventissime precata, eam S. Nicolao vovit, illique effigiem ceream promisit. Votum hocvesperi nuncupaverat, mane vero duo ipsi Fratres heremitaa apparuerunt, quorum unus ait Surge, quia filia tua sanata est; addiditque, se esse Nicolaum. Itaque illa flliam suam sanam omnique malo liberam mane
;

dere poterat

reperit.

397 Lippa

filia

Amicaj Matilicensis (Matitica

sinistri oculi

post facta

XXVI.

Crccitas, surditas alia-

oppidwn

esi

Marchim Anconitana>)
;

Sancto vota,

lumine triennium caruerat:

lao vesperi vovit

lianc paterS. Nico-

que oculorum mala depulsa

ac

aurium
et

hernia,

detentio urinse curata.

Ihitv

utroque

Ex

eodem Frigerio

vel Albericio

deprompta

suntj quce hoc recensemus. Anfelira, Marci

mane vero dicta Lippa visu donata est. Nicolina Joannis Gentilis ex Castro S. Genesii,oculisquidem optimis esse videbatur, nihil tainen videbat, usque adeo ut mensaj accumbena, dum manum in lanccin extendere arbitrabatur, eam mensaa imponeret.Hancmater S. Nicolao vovit, pollicita se imaginem ceream, si filiasanaretur, ad ipsius nrram (|uotannis oblaturam.
effigie

Antonii Tolentinatis
infirmitate ultra

uxor,

cum

ex

quadam

Itaque

prffldicta

Nicolina cura

cerea

quadriennium fuisset, post humana remedia nequicquam adhibita frequenti prece ad Deum recurrit, sanctoque Nicolao ceream effigiem, quse ejusdem statuam magnitudine pequaret, ad ipsius arcam
offerendam vovit
raen
recepit,

caxiitate afflicta

S.

ad Sancti arcara deducta, tota nocte in Augustini templo jacuit, postero autem mane

liberata est, et oculis

imposterum limpidissimis
subitodepulsa.

usa.

398 Frater Angelua de monte Robino (Zacconius suspicatur legendum esse Monte Robiano) Ordinis S. Joannis EQerosoIymitani, oculi dexteri

quare et subito exaudita, lueoque, dum vixit, imposterum

:

gavisaest.

lumine quinquenniuin privatus, sese S. Ni91

colao

Septembris Tomus

III.

722

GLOUIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
sii

LCCTORE
C.
S.

fiorino, colaovovitet unum florenum (Italice pro guodam nummo gua vox guandogue etiam imposuit, aureoin Ualiausurpatur) Sancti arca acmoxsanatusest,eoqueoeulo optime usus.NuchauxorCecchiSeptempedanaoculissaniefltiennequibat, lihus, maloque oris, quod aperire

quo auditus multum cum gravi aurium malo,

obtusus fuerat.

humana remedia

adverteretque diu laWasset, nihil prodesse magna cum sibi

Mtm*

flde et pietate vovit,

commendav.tque

se glo-

affiietabatur

hsee post

nuncupatum

S. Nicolao

MuUer

cccci-

taie divinitus

recepit. votum, lucem etincolumitatem subito Domina Evangelista Tolentinas ab ipso 399 degeret, solo Sancto, dum adhuc inter mortales

castigata, et

attactu a

quodam oculorum malo

liberata fuerat

et per ipsius patrorioso S. Nicolao Tolentinati, est. Thomasa uxor cinium et merita liberatus Massa (prmter magistri Raynaldi ex oicus nominis Hetruriai oppida,cognomtnts hujus ^ncomto^diebusoctoveldecem est in Marchia vovit, apostemate in aure afflicta,seseS.Nicolao arcam mviesset, ipsius

^J^. ^^.

gmam

polUcita,

dum

liberata

dein liberata

(Augustinianus kaud obiEremita) miraculum hoc post Sancti dubie ferret, istud palam tum narraret, ipsaque aegre

cum vero Frater Scambius

sere,cereumque

offerre.

Facto voto, obdormivi

crepuit eademque nocte apostema sua sponte post melius se habere ac brevi ipsaque ccepit

fieri,

moxvisum denuo amisit;at cum eodem

diefecti poenitens frustulum

vestis ipsius suis

videre oeulisapplicasset, postridiealiquamtulum

coepit,

ac post hebdomadae
est.
filius

spatium

pristino

lumine gavisa
oculi

mactda
:

400

Quidam
est

sublata

atte-

(castrum

dominae Simonas ex torce Ancodistrictus Firmaniin Marchia

temnore sanata est. te P Borgiano 40 4 Venantius Petri es quinque continuis diebus semper Marchice voco) oculis esset, mahallucinabatur, quamvis sanis acsi mentis mops leque loquebatur, non secus Hujus pater, a quo tenerrime amabatur,
fuisset

*. J--^
ve malum, et paralysis depulsa,

eum magnacum

pietate ac fide glorioso S.Nico-

rius flstula

sanata.

macula nitana, teste Zacconio) oculorum alterum videre valeeo nihil ita infectum habebat, ut ex Nicolao vovit, ret quam ob rem mater eum S.
:

ad lao commendavit, vovitque, se ac sius arcam Tolentinum iturum,

visendam

ip-

meduim

fru-

,.,

,,.;,, ,-inn

quamdam vicinam suam ad visendam Sancti donis misit. Eodem autem tempore,
hsec

quo

apud arcam morabatur, laudatus

Bubito

filius

incolumitati menti onus oblaturum , dum filius miraculose surestitutus fuisset. Emisso voto, nec unquam toto, quo vixit, bito sanatus est tempore ullam ex eo malo molestiam passus.
;

inprffldicto castello
filius

sanatus

est. Sistus

Petrus Lauri

cum multos annos

in

eum modum

Monaldesci Joannis, habitantis Tolentini,

flstula

laboraverat,
el

supra oculi palpebram quinque mensibus quae flstula instar vulneris longa

maxima paralysi laborasset, ut etiam non nisi posset, glorioso S. Nicocum difficultate loqui et delao se commendavit. magnaque cum fide
votione vovit, ac
ratus est.
gravi405 De ope hemiosis divinitus prcestita idem Hemia ter Albericius cap. x haic memorat: Forensis rursus

ullam larga erat, ex eaque pus emanabat, nec apud medieos repererat medelam. Ejus mater arcam S. Nicolai quotidie invisebat, vovitque, si
filiuseo

mox

repente miraculose

libe-

malo liberaretur, se ad arcam tantum frumenti oblaturam, quantum praedictus filius

penderet.

ex State, (loco territorii Firmani,

a3tatis

teste

Zacconio)

Hoc

facto voto, vesperi turunda sine

pure primum amota est, et ipse sine medicina et medici operapostoctiduum sanatusest. Sanatio hCBCpie quidcm S. Nicalao adscribitur ac forte
etiam debetur; verumtamen
in

rat,

quadraginta annorum, et quod excurrejam duodecim annis continuis hernia labo-

raverat, ita ut, visceribus in inferiores partes diffusis, incedere vix valeret. Hic cum vovisset

similibus

non

tres alii

c.ceci

apparet manifestum miraculum. 401 Antonius fllius dominae Finae ex Montecchio [in Piceno) ex

illuminati.

quodam oculorum morbo

ita

velum sericum pro sua incolumitate ad S. Nicolai arcam deferre, subito sine ullius medicinae ope sanatus est, neque toto sexennio, quo supervixit, eo malo umquam amplius afffictus
fuit.

visu per triennium destitutus est,

videret.

ut nihil

Mater vovit eum ad S. Nicolai arcam deducere, et imaginem ceream offerre; conduxitque ad arcam. Postquam autem in eo templo pernoctasset, mane videre coepit, ac deindesemper nptimo visu gavisus est. Nuccius ex S. Anatoliea (vico in Marchia) qui integro mense caecus fuerat, vovit arcam S. Nicolai nudis pedibus invisere quo cum pervenisset subito visum recepit. Quasdam mulier Tolentinas, quffl undecim
:

406 BernardusMorvidellse ex Castro S. Genetam gravi hernia per annurn tortus est, ut alter testiculorum usque ad genu dependeret. Mater filium S. Nicolao vovit, spondens, se primo anno effigiem ceream, deinde vero quotannis candelam ejusdem cum puero longitudinis ad ipsius arcam laturam. Hoc votum vesperi nuncupavit, postero autem mane miraculose sasii

afflicti,

mmevr

patisvotis,

annos

cfflcitate

affiiota

fuerat,

ad

S.

Nicolai

sepulcrum perducta, ibidemque ab hora Missae usque ad Tertiam genuflexa, surrexit, dicens
:

natus repertus est, semperque eo malo liber Brutus Thomas Matilicensis cum quatuor annis in eum modum hernia afflictus fuisset, ut
vixit.

incedere non posset, Deo sanctoque Nicolao vovit fore, ut,

si

Liberata

Quidame
morbo surdiw,

"^

sum per beati Fratris Nicolai merita. ^ e sw 'dis quoqur ac mtttis, ejusdem sancti
sanatis, sequentia habet
:

liberaretur, ipsius

arcam inviseret

et cereis cingeret. Facto voto, prodigiose libera-

Thaumaturgi patrocinio
Forte Matilicensis,

tus est.

Frigerius vel Albericius cap. xi

Angeluccius
conflictatus,

407 Bonanus
inultis

Rubeus ex

S.

Anatoliae (vico) incolumitatem

adcpti.

gravi

morbo

obtusis atiribus multos dies vel potius

hebdoma-

quam

annis herniam passus, adhibitis nequicremediis, ad Deura sanctique Nicolai pa-

das surdus permansit. Post

per ferventes preces ad

humana remedia
recurrit, totoque

trociniura recurrit, vovens ipsius

arcam visere

Deum

ex corde se glorioso sancto Nicolao

davit, vovitque, promittens fore ut,
si

commenpristinum

ac cingere cereis, si inalo liberaretur. Emisso voto repente incolumis evasit, Deoque ac S. Nicolao gratias egit. Salvius Scambri Fulginas

auditum recuperaret, Sancti arcam Tolentini

inviseret.
riosi

Unde

et per Dei gratiam et hujus glo-

(Fulginum, indigenis Foligno urbs est dominii Ecclesiastici in Umbria) longo teinpore hernia
conflictatus, nullo pacto sanari potuit, nisi post-

Sancti patrocinium ac merita subito sana-

tus est.

quam

403 Ferrasolus Ravnaldi ex Castro S. Gene-

se S. Nicolao vovisset; tura enira subito sanus et liber factus est.

408 Idem

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

723
,

A
Urinoe detentione labo-

408 Jdem auctor eodem capitt'de

dit sequentia

iis,

quiurincB

se

eum ad arcam conducturam

ibidernque

AUCTOBB
c. s.

deientione et calculi doloribus cruciabantw, sub-

vestibus

ranies.

Petrus Matthaei Septempedanus cum tribus diebus totidemque noctibus urinare nequivisset indeque se mori arbitraretur S. Nicolao vovit ipsius arcam invisere et cir:
,

(Sancto donandis) exuturam. Facto hoc voto numquam eo morbo ainplius correptus est, imo mox liberatus fuit. Paolus Maria

Gardanus

Vitellianensia Viadana oppiduhan est ItaHts in ducatu Mantuano) filius domini Julii et

cereis, si tam gravi malo eximereFacto voto, nulla interposita mora, urinam emisit et sanatus est. Filius cujusdam hospitae apud S. Flaviani (vicum) in Aprutio (ulteriori) quinque circiter annorum, calculoita iaborabat,

cumcingere
tur.

dominae Aidie, comitiali morbo Laborabat tarn vehementer, ut saepe caderet, semperque mortuus appareret. Parentes magna cum pietate et fide eum S. Nicolao Tolentinati ^overunt, et ad

hunc mater S. Nicolao vovit spondens, se candelam ea, qua puer erat, longitudme obiaturam. Facto voto, puer se e gremio matris proripuit, urinavitque, etomnino
ut urinare non posset
:

visendam ejusdem arcam conduxere; nec umquam eum morbuin amplius ezpertus est. 413 Laudatus auctor cap. vi, ubi de mortuis ad
vitam revocatis tractat, mirabilem pueri uratio nem exponit in hcec verba, sed Italice : Canginitius Andreas Camers unicum filium babebat, qui
t

&ler < lav^

"

subito
convalescit:

salvus
sanati

domum regressus

est.

chaelis

409 Dominus Peregrinus, praeceptor S. MiSeptempedanus, viginti et uno diebus

J)uer

quemdam murum ascendens, lapsus est, etmagnam saxum in ipsum decidit, quod alteram coxendicum
foris
ita contrivit, ut veluti abscissa

ex urinse retentione gravissime decubuit. Ilie videbatur sibi, uti et reliquis circumstantibus visum est, quemdam Fratrem videre, qui ipsi diceret B. Nicolaus me tibi mittit, atque magistrum Angeluccium {qucmdam examicis ejus, inquit Zacconius) pro tua incolumitate orasse, per quem te ipsi commendabis. Mox aeger se S. Nicolao vovit, spondens sese ipsi semper adejusdem dictissimum fore et, si liberaretur
:

foret, ipsiusque ossa confracta sinml

cum mcdulla

apparerent.

Jamque ex

ea plaga vermes

nascebantur, et puer instar mortui jacens biduo nihil manducaverat biberatque, nullum verbum
protulerat, nec

ut medici

eum

quidquam sentire videbatur ; ita morti proximum affirmarent;

verum Canginitius cum sua conjuge Catharina

S.

arcam
valuit.
simile

cereis quotannis cincturum

factoque hoc

voto, statim liberatus est et urinam emittere

malwi

410 Magister

Joannes
fuit

Camers
in virga,
;

ultra
quae

duos
inde
ipsius

curatam.

menses quoddam malum

intumuerat, passus
salute timebant.

medicique de

non moreretur ligatis manibus ad ejus sepulcrum deferre, ibidemque coxendicem ceream cum tibia et pede donare quo facto, puer locutus est, petiitque potum et sanatus fuit. 414 Aliarursum cap. xn narrat, in iunte mo- pueilain </wn:Lucia filia Scambri Camertis, babitans P tlteUTn vroNicolao vovit hunc filium suuiu,
,

si

Uxor illum

S. Nicolao vovit, et

pro ejusdem sanatione promisit, se nudis pedibus ligatisque manibus Tolentinum ituram.

Tolentini.aduobus fratribus suis, qui de ea male suspicabantur, in puteum septem ulnis altum
dejecta est; quod
tate et humilitate

sa f V a erivitur-

dum

fleret,

summa cum

pie-

Cumque
tus est.

brevi post Tolentino

reversa esset,
sana-

maritus melius habere

ccepit, ac in triduo

Deum, ejusque Matrem gloriosissimamVirginem Mariam etjgloriosum S. Nicolaum Tolentinatem precataest, utsibi in tam
prsesenti periculo, et sine ulla misericordia vio-

lenter projectEe, succurrerent. Hinc

illaesa,

nul-

loque valetudinis

XXVII. Varii morbi, vulnera, aliaque corporum mala, sanata et depulsa.

ibidem undecim diebus totidemque noctibus sine ciboetpotupermansit, sub quorum finem ope funis cum summa
affecta,

damno

exultatione et jtibilo viva inde extracta

est,

meritasque omnipotenti Deo, gloriosique

colai

S. Ni-

meritis et patrocinio,

qui

eam

tanto in

discrimine tutatus fuerat, gratias egit. 415 Francisci Andreoli Maceratensis pollicem
Comitiali

abscissus

Pergo
liqua

morbo laborantes

ex Frigerii Albericiique Qpusculo remiracula ct beneficia enarrare. De

manus
in

dexterae frater ita lieserat, utabscissus poU$at,manw

restitatus,
:

sublato comitiali

malo

cap.

sic scribit

Tuccus

terram decideret Franciscus vero sublatum glopollicem manui denuo applicuit, dicens
:

filius

duum

magistri Bernardi Tolentinatis intra octicomitiali morbo bis correptus est, nec quidquam profuerat consilium medici mater
:

riose S.

Nicolae Tolentinas, probe nosti,

me

plu-

Volo ad B. Nicolaum recurrere, ut filium meum adjuvet. Is interim malo eorhunc reptus decumbebat liumi, retortis oculis, maniigitur ait
!

busque ac pedibus

et toto corpore trementibus,

rima pro tua canonizatione scripsisse; obsecro tuam mihi potentiam manifesteSj ne hoc spondeo enim, me quamdigito mutilus vivam primurn tuam arcam Tolentini veneraturum, mamim ceream unius pondo oblaturum, in vigiet lia tuae festivitatis perpetuo jejunaturum,
te, ut
:

salivaque ex ore diffluente, et exanimati mstar uno die jacuit. Cumque post hsec Tuccus suos

sensus recepisset mater eum ad Sancti arcam et ab eo detulit, et pro ejusdem salute oravit
,

absque ulla mercede pro tua canonizatiohe continuo scripturum, cum id ame requiretur. Facto hoc voto, dictus pollex sponte sua sese mamii
adaptavit.

temporenumquamhujusmodimorboimposterum
xanati.

vexatus est. 412 Lucius

410 Sed post quatriduum exarescens, carne ungueque nudatus est; manus quoque et bra-

exaresctt]

t snwitur.

tilius

Caroluccii

Maceratensis

malo, os vehementer torquebat Nicolao votum at post factum per matrem S. Septempedanus liberatus est. Ceccus rilius Biliae torquebat ora, pessimo illo malo conflictatus,

eodem

afflictus

chium, imo totum latus coepit intumescere. Die veroSancti festaTolentinum equitavil dumque promissain manuni ceream arcas imponeret, praidictus aridus poliex sanguinrm emittereac
;

rotabat ocuios

multumuue
S.

salivae

eructabat.

Hunc

mater

Nicolao

vovit,

spondens

dies melius habere coepit, et intra quindecim fuit. Zaccarnibus et ungue, ut olim, vesfii.us Vitw, cap. VI conius hoc miraculum parte U refen its

724

OLORTA POSTIIUMA
t

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
pessimemulctatus, a capite usqueadcoxendicem dies sine loquela, cibique ac potus et quinque
luminisexpers jacuit. Judicantibus medicis,

\rOTORF
C. S.

rtferen$,probabiHteropinatus
cationetn ac reliqua

eam

pollicis exsie-

Hatrona*

poenam dilati voti quatridtmm pmmissam manwn ceream necdum Totentfnum de~ tulerat, quodtamen commode facere potuisset. 417 Quncdam pia erga gloriosum S. Nicolaum
in

mala

Francisco accidisse

nam

intra

eum

sanari non posse, mater illum glorioso S. Nicolao Tolentinati commendavit, vovitque ligatis

immcrito pcri
ditanti
succnrrit
:

domina de violato matrimonio ex invidiaapud maritum accusata fuit : unde ipse nimium credulus, sine ulln examine, nec certus de crimine,
in furorem actus,

manibus una cum filio ipsius arcam invisere, et duas candelas ejusdem, cujus filius erat, longitudinis offerre. Facto voto, de noctu dormienti

gladium strinxit, magnoque

:

impetu conjugem adorsus est

S. Nicolai

at

illa

tantis in

angustiis et discrimine oculos suos in

quamdam

imaginem, qnam

in sua

domo venera-

duo Fratres Augustiniani apparuerunt, alter S. Nicolaus esse videbatur; eaque deinde expergefacta pradictus Martinus fari, melius se habere et comedere coepit, convalescentemque mater ad Sancti arcam portavit; at
matri

quorum

batur, subito conjecit, seque piissime multaque cum fiducia ipsi commendavit. Nec valuit perfi-

videre

nocte

necdum poterat, jacuitque ibidem tota mane autem lumen cernere ecepit, et
est,

dus maritus eam quovis pacto

batur
cui se

ferire

quia scilicet ipsa a glorioso S.

,

aut laedere Nicolao protege;

plane sanatus
S. Genesii

et sponte

sua

cum matre
est.

ad
Febri kectka,

Castrum pedes reversus

tam

pio corde

commendaverat.
alia ratione e

Maritus nihilominus certus eam

medio

tollere,

venenum

ei

propinavit,

quod ipsa

422 Bartoluccius filius Alisae ex vico S. Joannunc ex oppido Cingulo (uterque locus est Marchice Anconitance) febri hectica ita laboranis,

secure hausit: nec quidquam inde mali, sub S. Nicolai patrocinio tuta, umquam experta est.

bat, ut

ex ea jam ad extrema deductus esset.

S.

Hujus mater
precata
est,

Nicolaum tamquam Sanctum

Denique cum tandem

set, uxoris

divina? Majestati placuis-

innocentia pietasque patuit, et mari-

tus deposuit errorem.

B
traiufixum guttur sunat
:

418 Venetiis cuidam medico guttur ita transfixuin fuit. ut

ut suis precibus filio suo sanitatem a Deo irrpetraret promisitque tumulum invisere, et ejusdem altare cingere cereis. Finitis precibus, non tantum temporis, quo quis quin;

pugio inharens utrimque eminein

ret; hic igitur

tam

prnesenti
S.

periculo se

effluxit, quin locutus que milliaria conficeret fuerit, quodantenon potuerat deindevero ultra
, ;

deprehendens, gloriosum
ac
S.

Nicolaum invocavit,

annos quatuordecim supervixit.

423

mox sanatus est, et in grati animi tesseram Nicolaum, seque ante ipsum genuflexum in
altari Venetiis pingi curavit.

Thomas
pt'r

filius

Gentilis ex villa Bragugita

diuturnocorporis tumore.

nani
vovit

quadriennium
ipsi

intumuit, ut medici
:

ejusdem
pueros, ex
atto lapsos,

medicinaeque nihil

prodessent
,

post haec

419
S.

Quidam

nobilis patritius

Venetus pieerga
filio

Nicolaum

affectis

crebro narravit singulare,

quod per
ipse

S. Nicolai

patrocinium in

suo re:

sepulcrum in quo gloriosi S. Nicolai Tolentinatis corpus quiescit, ligatis ineundo manibus invisere, et intra octiduum

arcam

sive

ceperat heneficium, eratque hujusmodi

Feltriai (quce

Dum
est

computum

a die, quo sanatus fuisset,

unum
;

cer-

Marchxm Tarvisina* nrbs

sub

dommio

Veneto)<Lxr& militibus prseesset, filio-

eum quadraginta solidorum offerre moxque eo, quo dictum est, modo ligatus, Tolentinum
equo
ratus,
oblato,

lum suum cujusdam nutricis curae commiserat. Accidit autsm quodam rlie, ut dum dicta nutrix in quodam colle cum puero lusitaret, hic manibus elapsus praeceps rueret non sine magno vitae
periculo

vectus

est,

jacuit; postero

et una nocte vicinus arcae autem mane morbo plane libeet pedes

hilaris ecclesia egressus est,

rediit.

Camerimum

At cum octiduurn, nondum

, ,

tum ob

loci

altitudinem,
in

pluriina saxa, quse

ecce,

valle jacebant.

tum etiam ob Verum

volveretur,

per aera decem passibus a terra non solum nutrix, sed et omnes domestici subita invocatione eum S. Nicolao commendaverunt, dicentes Succurre, obsecro huic puerulo, ne laedatur. Nec mora postulatum be:

dum puer

quod promiserat effluxisset febri denuo tentari coepit quare Tolentinum reversus, expleto supra arcam voto, salvus et incolumis
:

factus est.

424 Frater Franciscus Nursinus (Nursia

'

wbs

et

hydrupe

parva

cst in

Umbria) tribusmensibus hvdropem

liberati.

neflcium impetrarunt"; etenim

irleoque
diviiue

illum

illaesum

planeque incolumem, hilaremque repererunt; eum mox ad S. Nicolai aram deferentes,

Pietati
ile

passuSj quem medici nequicquam depellere tentaverant, fusis precibus factoque voto offerendi S. Nicolao pro sua salute imaginem ceream, illo

morbo per

vitara, preces et

merita ejusdem gloipsius finem et con-

tanto favore per S. Nicolai

riosi S. Nicolai

secundum

clientelam concesso gratias egerunt, puerum-

que

in miraculi

memoriam sancto (Eremitarum

stantiam a Deo liberatus est. 425 Capite xi de gutturis

muliere depulso
,

malo a quadam
cegris sanatis

S, Augustini) habitu induerunt.

ssrvat inco-

aliisque

Grave gutturis hcec ?nalum.

420 Cuidam nobili eivi Perusino(Perusia

est

wfo
filius

habet:

Margarita ex Urbe
afflicta
fuit,

Salvia

(Marchice

lumcs

Pontificim ditionis in

Umbria) unicus
:

Anconitatia? vico) gravi gutturis

quem tenerrime amabat hic ex altissima paterni palatii fenestra in subjecti putei oram delapsus est quod cum mater conspiceret, suerat,
:

annos

nec ullo
itaque

malo duodecim humano remedio

ejusque Matrem
et
S.

potuit sanari.

Deum

gloriosam Virginem

Mariam

Nicolaum

bito dolore percita, alta voce vociferando,

eum

Tolentinatera pro sua incolumitate precata est,

toto cordis affectu beato Dei servo S. Nicolao

commendavit; quare

et

subito exaudita est

spondens hujus arcam visere et velum sericum, cereumque suae magnitudhiis donare. His precibus
finitis, coepit penitus melius se habere, et intra unius mensis spatium absque ulla medi-

quippe puer sine ulla hosione et malo in terram decidit gratiaque de tanto favore ac beneficio, per gloriosi S. Nicolai Tolentinatis merita et patrocinium impetrato, Deo actae fuerunt.
;

cina plane sanata est.

neficium,
nisi forte

Dubium apparet hoc

be-

itcm

altmim a

421

iMartinus

Blius Novell, ex CastroSancti

duodecim annorum spatio malum adeo t/iolevisset, ut naluralitei* curari non

jumentoraptatum tanat.

illiso in terram pedibusque clitellarum funi innexis, per jactum lapitlis raptatusest, atque inde fronte et

Genesii, e quodain asiao Eapsus,

potuerit. Pertjo

ud

alia. strumaeque

capite,,

426 Servita uxor Gentiluccii Tolentinas, dum etiam parvula esset, struma correpta est. Est

autem

DIE DKCIMA SEPTEMIJUIS.

725

autem struma quidam glandularum

,

titmor, qui ex materia pituitosa oritur ct aliquando ipse velut in glandulas concrescit, et in cervice, gutture, alis et inguinibus nasci sotet, ut pluribus

sinistri cTuris
illa

genu inflxam habebat, nndetota pars usqueadeo intumuerat, ut sex men-

tucroBS
C. S.

sium spatio eam nuilo pacto movere, nec incedere, nec erigere se, nec sedere valeret, rnedicique penitus desperarent. Hic igitur se Deo

videri potest

apud Gorrceum

in Definitionibus

medicis. Porro Sanctus,

dum viveret, ab ipsius matre rogatus, male affectum puelhe guttur attigerat, et super illud sanctse Crucis signum formarat post mortem autem S. Nicolai quodam die Sabbathi ejusdem anni, vesperi dictae strumse partem evomuit, aliamquepartem eadem hora subsecutae diei dominicse, ad denique omnem reliquam sub idemtempusdie Lunge
:

gloriosoque S. Nicolao commendavit et vovit seseque equo (curru, opinor) ad ejusdem arcam
deferri curavit, ubi

noctasset,

mane

cum oblata cerea tibia pertibiam sanatam expertus est, et

curoto:

ad

excreavit,
est.
variis

ac plane

munda
,

et incolumis facta

S. Genesii Castrum pedes reveraus. 432 DominusFridericus,sacellanusad S.Georgium Maceratae, ultra tres annos malo quodam, quod tria capita habebat, in dextera tibia cruciatus est; quod cum ex medici judicio curari

427 Magister Verinus

magistri Gualteronii

Septempedanus, duodecim annistrumansin faucibus ac pectore passus fuerat, nec a variis medicis, medicinaeque ac balneorum ope valuerat
curari.

non posse videretur, magna cum pietate fideque sese Deo gloriosque S. Nicolao commendans VOvensquc, ad ejusdem arcam portari se jussit, et post oblatam tibiam ceream , crus suum in fenestra arcaa collocavit, quod pauio post retrahens,
repetiit.

Tandem magna cum

S.

pietate et fide

Deo
si

gloriosoque

Nicolao

Tolentinati

vovit,

melius habere deprehendit, ac intra quatriduum sine ulliusauxilio Maceratam salvus

4; Lippulo
Bartoli
ita

convalesceret,

omnes vestes suas ad Sancti

ar-

cam

quotannis in ejusdem vigilia solo pane et aqua vesci, ipsoque festo die, dum posset, quolibet pariter anno ipsius ecclesiam invisere. Facto voto, per divinam misericordiam, gloriosique S. Nicolai patrocinium ac merita, coepit se melius habere, et intra unius
offerre, et

mensein corpus

Matilicensi per unum intumuerat, ut quatuordecim

<

:<n

\>oris

tumor

dissipafut'.

diebus ac noctibus nihil comederit, deque ipsius vita timeretur. Hunc pater, fusis precibus, glorioso S. Nicolao

commendavit, vovens, se
filio

ipsi

cereum ejusdem cum

lougitudinis oblatu-

mensis spatium omnes plagse penitus evanuerunt nec umquam eo malo laboravit imposterum. Apud Albericium post vocem pectore, Italice petto, legitur et cedole, quce vox Latine syngrapham vel schedulam sonat ; quare nescio
:

rum

et miraculose sanatus est.

434 Maccarellus Jacomuccii ex

viginti

Urbe Salvia

periculo$<t

quid ibidem voluerit designare,

nisi forte

men-

annos in cruris tibia fistula laboraverat, c"* quo crus vehementer intumuerat, multaque ex eo exempta fuerant ossicula. Cum autem adverteret, quod nec medici, nec medicina? sibi quid-

dum
suhlatce:

irrepserit.

428 Gentilis Accorombonus ex Monte Lupone (vico Marchice crebro memoratce) cum per duonec toto decim annos afflictus strumis fuisset vitse tempore ullius medici medicinaeve ope,
;

quam prodessent, Deum ejusque sanctissimam Matrem precatus est, ut per gloriosi S. Nicolai
merita liberaretur; vovitque ipsius arcam invisere et viginti solidos offerre. Intra octiduum post emissum votum circa diluculum placidissime, quod
diu

quamvis varia tentasset, potuisset sanari voto seseS. Nicolao obstrinxit, spondensse sepulcrum, in quo ejus sacrum corpus jacebat, invisurum, magnaque cum pietate et fide ad ejusdem tem;

non

fecerat, obdormivit, et

interea ulcns crepuit,

multumque

puris ejecit,

atque intra duos menses penitus sauatus est, non nisi una turunda usus. Ba?c sanatio cum suis
adjunctis hujusmodi
certo possit haheri.

plum

venit, et tota nocte vicinus arcae quievit

non

est,

ut pro miraculo

mane vero per divinam Clementiam se sanum

apostemata

et

liberum deprehendit. 429 Margarita, uxor magistri Berardi Tolentinatis, in dextero corporis latere gravissimos quippe apostemate labodolores passa fuerat rabat. Haec, dum aqua, qua beatus Dei servus S. Nicolaus post obitum ablutus fuerat.se lavat, subito liberata est, ruptoque et aperto sponte apostemate per divinam misericordiam salva et incolumis evasit. Forsitan ficec ipsa Catharina
;

435 Rinalducia?,

filia^

Marina^ Fulginatis, dexinfecerat,

et

b,achi\fis'

terum brachium
medici

fistula

quam cum

(,l/ ' 1

Sl

" l,lkr

inspicerent, curare nequibant. Itaque

mater eam Deo, gloriosoque S. Nicolao commendans, vovit ipsi velum aureum oflerre hinc et
;

miraculose sanata

est.

1'

est,

quw non unum a

Sancto,

dum

viveret, bene-

ficium impetraverat,ac demortuimanus pedesque laverat, ut in Vita prima a num. 34 usque ad

mnata

finem cap. iv legere est. 430 Francisca monacha ccenobii S. Luciae e Castro S. Genesii ultra duodecim annos apostema, quod tria capita fecerat, multoque pure

XXVIII.

Alii varii generis

morbi

sanati.

manabat,

ventre toleraverat'; cumque humaplurima adhibuerat quae remediis nis proficeret, sese glorioso S. Nicolao Tolennihil et litinati humillime commendavit. vovitque,
in
,

Alia

manibus ad honorandam ibidemque una nocte jacuit mane per divinamclementiam, gloriosiqueS.Nimonasterium colai patrocinium et merita, -ad suum incolumis reversa est, eoque malo semper
gatis
ipsius
:

cessit,

arcam acfacto autem

denuo miracuta vel beneficia variis col- UUenun, sfomemoratus Albericius cap. xin nuuMacbnr enarrat, qux ut cetera Latine subjungo. Pianca J^jJ. uxor Mari Tolentinatis laterum doloribus per decennium cruciata fuerat, iisque tam pertinalata soepe

libera vixit.

crurummala

spinam 431 Gentiluecius ex Castro S. Genesii

medicorum medicinajque opem eluderent; verum fusis precibus nuncupatoque in repente sanata est S. Nicolai honorem voto,
cibus, ut

Flordalisa

72
AUCToitK

r.LHUIA

POSTHUMA

S.

NICOLAf TOLENTJNATIS
medicus eam coquere (id
pietate et fide
nati
est calido

Klonialisa Francisci ox Castro S. Angeli, habii,-,

balneo pur~

"

S.

ns Toientini,

cum graves stomachi

cruciatus,

garc) decrevisset, noluit mater,

magnaquocum

toleraret, aspersa aqua, qua S. Nicolai cadaver lotum fuerat. mox iis liberata est. Flordalisa,

eam

glorioso S. Nicolao Tolenti;

morbus articularis mitigatus

Septempedani, acres dolores in brachio sex mensibus passa, vovit fore ut, si sanaretur. aram, ubi gloriosi S. Nicolai corpus jacebat, quotannis cereis et argenteo filo cingeret; quo voto facto, sanata est semperque sana vixit. 437 BemardusepiscopuscivitatisCamerinensis
uxor
Julii

commendavit vovitque atque ita sine baneo spasmus cessavit et puella sanata est, IndioIa uxor Mucarelli Septempedana a mense Maio usque ad Decembrem gravi gangrenas malo os
infectum habuit,
quse carnes sponte sua ita

exederat, ut os aperire nequiret. Haec post fusas

q tia dam
remedii.s

noete

magnis

porfagrae

doloribus in

cum nullum ex humanis levamen percepisset, recordatu.s pluquac miseris rium favorum beneficiorumque
dextero pede cruciatus,
,

mortalibus Sanctus impetraverat, eum invoca vit, vovitque se, si dolores mitigarentur, pedem
cereiim ad ipsius arcam missurum, seque metip-

preces vovit, se nudis pedibus Tolentinum ituram, et simulac eam urbem in conspectu habitura esset, ligatis manibus ad gloriosi servi Dei S. Nicolai arcam usque processuram, ibidemque quatuor pondo cereum oblaturam quo facto, mox melius se habere et os aperire coepit, ac per divinam misericordiam sanctique NicolaiTolen:

tinatis, cui se

intimo cordis affectu

commenda-

eamdem invisurum, simulac per pedes liceret. Facto voto, mox dolores remiserunt; cumque ante id temporis singuJis mensibus eo
stim

verat, denique plane convaluit.

442 Muta uxor Lipponi Cingulana quodam mulier gravismalo tam graviter correpta est, ut tres dies toti- simomah,

morbo molestaretur

postbac

ultra

quatuor

demque noctes
tuta.

sensibus ac loquela fuerit desti-

menses eo caruit. Apitd Ferdinandum Ughellum tomo I ltalico sacra unurn hujus nomine inter Camerinenses reperio cognomento episcopos Bon-Joannem, qui col. 566 ab anno 1537, usque txd 1574 Camerinensem cathedram summa cum
,

Lipponus vovit quotannis in vigiliaS.Niin

laude tenuisse dicitur, Huic igitur istud qualeetsublatus:

cumque beneficium obiigisse dicendum est. 438 Cum Zappa Tarasius Septempedanus
tra

ligatisque manibus qua ejusdem sanctum corpusjacet, accedere, ac prasterea sex pauperes cibare. Facto hoc voto, Muta apgra rubrum vermem uno palmo longum subito evomuit, et per divinam gratiam sanctique Nicolai tutelam eo malo libe-

colai Tolentinatis jejunare,

ad arcam,

13

ul-

rata est.

mensem podagra,

ac

tribus

liebdomadis

simul febri continua

laborasset, uxor pro viri

leffil

443 Petrus Marci ex villa Cupi (Zacconius aliidentium Clepi) acres oris ac maxillarum cruciatus

incolumitate vovit S. Nicolai

arcam Tolcntini

invisere, ipsiusfesta luce quotannis

apane

absti-

nere, ejusdemque vigilia jejunare. Emisso voto,

perpessus fuerat, ad quos tollendos duos sibi dentes erui frustra curaverat. Cum vero deinde sese S. Nicolao devotissime commendasset, vo-

maritus ambulare

ccepit, et post

numquam
ciscua

eo malo correptus
(est

fuit.

hoc miraculum Frater FranItalice

Spoletanus

autem Spoletum

wbs

in Umbria) Ordinis S. Joannis Hierosoly-

dono ad ejusdem areo tormento plane liberatus est.Dominus AmidusTolentinas, doctor juris, simili dentium cruciatu afflictus,
cerei serti

vissetque

cum

cam

accedere,

nocte

subsecuta

niitani

eodem

articulari

ac diu tortus fueratj ut non

ret.

morbo tam vehementer modo non incedere,

Deum

enixe precatus
flagitavit.
S.

est,

summaque cum devo-

tione ac fide gloriosi S. Nicolai Tolentinatis pa-

sed neo imposita pedibus linteamina ferre vale-

trocinium

Sed nnncupato in S. Nicolai lionorem voto, mox omnis dolor evanuit, nec in eum morbum

somnum
petiit,

Nioolaus

quis ipsi

umquam
cordh

Nocte sequenti sub primum ei apparuit, ac benigne dens doleret. ^Eger, digitum
;

relapsus est.

439 Hinalducius
cordis

Andrea;

Tolentinas

gravi

malo per octiduum ita afflictus fuit, ut se moriturum crederetj et a medicis de ipsius salute
desperaretur, nec ullam quietem capere, ac vix loqui valeret. Is intimo cordis affectu S. Nico-

denti imponens, Hic, reposuit ac mox S. Nicolaus sanctissimae Crucis signum super eum for-

masseipsi visus est. Experrectus infirmus, sese omnis doloris expertem deprehendens, multas divinaa Majestati gloriosoque patrono suo. S. Nicolao Tolentinati gratias persolvit.

laum invocans, polHcutua C

dolore liberaretur,

est, se, si

eomorboac
Sancti

moxad honorandam

arcam properaturum, et decem solidorum cereum donaturum, Post haec visus sibi fuit
sentire capilium a corde intracorpus decidentem, ac mox dolor omnis evanuit, et ipse omnino

444 Marchesina magistri Nicolai acerrimis dentium cruciatibus et furore adeo torta, ut n ^C mterdiu nec noctu vel paululum quiescere va-

F
cruciatu, puer

scabic liberati.

sanatus
stomachique

est.

%S*

440 Angeluccius Neri Florentinus, habitans Septempedea viginti mensibus acres dolores stomachi, qui multum agitabatur, passus, cum
nul-

Augustini ecclesiam ingressa est, ibidemque ante S. Nicolai altare prostrata in genua, sese toto cordis affectu ipsi commendavit, enixe rogans, ut ejus
S.

leret,

quodam

die

Anconitanam

lum ox medicinis levamea experiretur, post precesvoto se obstrinxit ad deferendum nudis pedibus ad gloriosi S. Nicolai Tolentinatis arcam
quinque pondo cereiim, et quotannis in ipsius vigilia jejunandum, ipsiusque tumulum, alterumve loeum, in quo illius festum ageretur,

unde et subito Dominicus filius Flordalisae, uxoris Francisci Septempedani, puer duodocim annorum, pedes dura asperaque scabie infectos habebat. Fusis precibus, sanctoque voto pueri ad S. Nicolai tumulum deferendi, ibidemque candelam ejusdem cum illo longitudinis
;

meritis tanto malo liberaretur

miraculose sanata

est.

donandi, sine ullius medicinae ope octiduo post

sanatus

est.

uudocapiteadeuhdum.
sequr
l.)eo,

votura emisisseti sanctoque.ejus servo Nicolao enlxe

id

Cum

commendasset, quievit, meliusque liabere ccepit, et absque ulla medioina aut humana ope
convaluit.

445 Capite xjv tdem Albericius hatc habet : puerpercesu . Saccuccia, vicina Margaritae Camertis, in partu blevta:prolaborans,

mori se existimabat at facto per lestmpetrata, prsedictam Margaritam voto, quod advisitandam
:

mmmti
gangrma
so-

ligatis

BartholomeM Qlia Manfredini Tolentinas cum uno die nocteque spasmo Iaborasset ^ et
.111

manibus, pedibusque nudis

obstrinxerat,
coapit

cam
non

S. Nicolai ar-

se

loqui,

quod ante

fecerat, et liberata fuit. Philippus

Arma

di-

tissimus

DIE DECIMA SEPTKMBRIS.

tissimus mercator Neapolitanus,
lauiri

727

cum

e eonjuge

sua nullum filium procreare valeret,

sive ob
rat,

S. Nicopreoatus est, vovitque fore, ut, si filium gigneret, Nicolaum appellaret, et quotannis,

dum

is

viveret, festa ipsius luce

unum
.

ferculum

ob contemptwn, >nmrreejusdemque pamitentiam h mnationem, hts verbis mtbjungit. Domina Joanna, uxor m cisci Septempedani, eum a quadam ricina ipso
i
i

mendacium

wm

afxtgrb
C.
mulier ob
i

ontt

'.
i.idtum
:

S.

Fratribus Neapolitanis donaret Obtinuitque, quod rogaverat, et filium ex uxore progenuit,

qui Nicolaus nuncupatus est, vixitque, Pina uxor Vanni Matilicensis, cum post nmltos cum viro exactos annos nullarn interim prolem peperisset, vovit S. Nicolao, si filium pareret ejusdem ei nomen imponere. Postfactum votum

Tolentinum honoranda arcaBgratiaadeunduminvitaretur, abu tudinem causata. Eodem autem temporis

patio

Nicolai

festo

ad

Sam U

"

Hgata

ex toto latere ainistro dolere coepit mendacii paMiam, quo.se segram

rataque
ut festi-

falso dixerat,

id sibi accidere,

extemplo

iter aripuit,

vitati adesset.

Nec

eodem mense
glivolo, filium.
et

flliam

concepit.
filiam,

Jta

Albericius,
sitfi-

runt;at cum dinis candelam

cruciatus per viam ces ave templurn ingressa, sme longitua.l

Sancti

nisiforte pro figlivola,

scrvata:

arcam

obtuli.sset,

legendum

repente evanuerunt, ipsaque Deo gnitiasagens,

Ciccus Aresto Septempedanus multos filios genuisset, qui omnes obierant, vovit S. Nicolao, si ipsi filius nasceretur, isque vivere

41G

Cum

gloriosumqueS.Nicolaum laudans,
repetiit.

domum suam
Auyustinianus
moribundus,
subito sunatur:

perseveraret
appellaret,
offerret,

fore

ut ipsum

tantumque eerae quantum filius penderet. Praeterea addidit, se minime reluctaturtim, si is grandior factus, Eremitarum Ordinem amplecti desideraret.

nomine ad illius arcam

Nicolai

451 Subjungo hic tres alias curationes, quarumaltera ah Ambrosh, Senensi apud Scipionem Jardinum refertur inhunc modum. Coram memagistro Ambrosio Senensi, tametsi indigno
sacrosanctae theologiae
illuxit divi

professore,
:

hujusmodi

Post paucos dies ejusdem uxor filium

est,

enixa

qni supervixit.
alia, quoe

B
insanus menti

447 Subdo qucedam

tico

nernpe quod, dum quidam nostri heremitani Ordinis frater Baptista de S. Geminiano in nostro conventu degens, vir admirabili probitate conspicuus,
acriter et acerbe flagrantibus cruciaretur febribus, usque adeo, ut tribus diebus ac noctibus

Nicolai

miraculum

tore hinc et inde referuntur. Capite

a laudato scripvui de frene-

movibundus
sensibus
redditi
:

quodam, ope Thaumaturgi

rcducto,
ita
oit.

nostri

ad sanam

Joannes Salimbeni Matilicencis furiosus ac insanae mentis erat, et uxorem suam occidere semel tentaverat, volueratque at cum ipsa septem panni linei ulnas ad Nicolai arcam offerre vovisset, eo malo S. liberatus est, et pristinse sanitati restitutus. Capite xiv aliam moribundi pueri curationem exponit. Puer quidam, inqidt, incivitate Feltriensi (in Marchia Tarvisina) animam agebat jamque
: ;

mentem

absque loquela, cibo et potu, insuper et sine

elevatione aut suppressione corporis in arteria, nempe absque pulsu, et id, quod incredibile dictu videtur, etiam sine flamine et respirationis

so-

lamine, agonizansjacuisset; ita ut sermo inter Fratres exierit, quo in loco aptius tradi sepulturae

eum
,

oporteret,

me

illuc

ad infirinum

re-

deunte

quidam Frater Salvatorius de Monte

exspirasse credebatur, habebaturque pro mor-

tuo: at postquam
S.

Nicolao
si e

eum mater piis cum lacrymis commendaverat, puer, non aliter

evigilasset, sensibusrestitutus

quam
est,

sommo

totius charitatis genuflexione S.Nicolao commendavit; et immediate intirmus loquendi facultate donatus, in haec verba prorupit:Laus sit et gratiarum actio rerum omniura Opitici Deo, et ipsi S. Nicolao, qui mihi
et me sanum fecii atque e cubili confestim surgens, ulterius infirmitatis cruciatu aut languore aliquo haud vexatus fuit.

S. Savini, illum

apparuit,

et

mater perfusa gaudio, Deo sanctoque

,

Nicolao gratias egit.

hcemuirhoides

448 Margarita

uxor magistri Joannis Canec dormire, nec

rurahe

mertis, acres hsemorrhoidas tribus hebdomadis

passa, per quas nec jacere,

452 Alterum beneficium Toreliius memoratin Priur gcnerulis Annalibus ad annum Christi 1510 7twn. 5, ubi Urdims curationem Heverendi admodum P. Mgidii Ca- S. Augustini
nisii,

quidquam facere permittebatur, S. Nicolao vovit, se, si liberaretur, arcam ipsius invisuram, cincturamque filo argenteo posthaec in som:

sui Ordinis Magistri generalis,

verbis, quce

S.

Nicolao

acceptam refert
rcddo.

ex

Itaiicis

Latina

num

subito incidit, ac paulo post expergefacta,

se reperit, acsi nullo
;

tam sanam

umquam mor-

Bonus yEgidius sentiens sese raorbo vehementer atteri, medicisque in sua sententia quaeum ex illo moriturum dixerant, persisten,

miraculum optima Franciscus Raynaldi Berardi fluxu sanguinis sex menses afflictus fuit, nec quidquam ex medicorum ope retutandem S. Nicolaum invocavit, lerat solatii spondens, se unum cereum ad ejusdem arcam
bo laborasset
et post hoc

tibus,

semper valetudine gavisa

est.

terram collocari

Heligioso habitu sese indui et e lecto in jussit, ibique sanctissirao Sacrapietate suscepto, regimen

mento summa cum

cum

sigillo

Ordinis in manusProcuratoris geneaderat, deposuit.

ralis, qui

tum

febris pulsa:

delaturum, et subito sanatus est. 449 Joannes filius Francisci tam vehementi ut prae languore sine febri correptus fuerat
,

453 Deinde peccatorum suorum ofiensarum- a pericidosu que ac erratorum, quaj contra commune Ordi- marbo convaniset filiorum atque fratrum bonurn commisisse lesctt. poterat, veniam a Deo humiilirne precatus, ad beatissimam Virginera, magnam Patronam suam,
S. Nicolaum Tolentinatem aliosque Sanctos, quos maxime venerabatur, conversus, illorum pnesentissimam opem et clien-

pulsu arteriae et vitce spe jaceret, nec movere se

opem invocavit, filiumque equo impositum ad honorandam Sancti arcam misit, ibique is valetudinem reposset. Interim pater S. Nicolai

et gloriosum

aliorum auxilio equitans, domum JSon capio, qua ratione Joarmes, si re vera tam debilis fuerit, ac dicitur, ad Sancti tumulum equo vehi potuerit. Post lusc ait Atbericius , constare ex Processu, mnlta pecora , sanata invocato per eorum dominos Sancto
cepit, et sine

telam

enixis

precibus

imploravit.

Et sane

reversus

est.

orationissuaeeflectum brevi expertusest: quippe die 30 memorati mensis Augusti, quse decima
quintaintirmitatiserat, contramedici sententiam

omne periculum non sine miraculo ex sententia tum medici, tum aliorum virorum prudentiura,
jamevaserat. Non video tamen in hac curatione certum miracutum nisi fortc ea fuerint morbiac
;

fuisse

at nullum in partkulari recenset. 450 Denique pcenam, quam qucedam mulier,

;

rccuperatoe

72$
ItfCTORE
C. S.

GLOUIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
teris, iter

recuperatee valetudinis adjuncta,

qum miraculum

Tolentinum versus capessivit

ad

certum fecerint.
454 Tertium denique legitur

Quidam
Augustftiiunus.

alter

Zacconium parte

II

VittB,

cap.

apud Ludovicum m, cujus verba

singularem

quemcumque autem conventum per viam digrederetur, cuilibet eura intuenti homo jamjam e ideoque omnes sepulcro suscitatus videbatur
,

Latine exhibeo. Lubet hic

ultimo

quamdam, quae hocce tempore contigit, apparitionem referre, quae fuit hujusmodi Anno Domini nostri lGlOquidam Pater, Ordinis nostri Religiosus, Argentiae, quae alicujus nominis lo:

Heu, Pater, Frater N., unde nobis tam moribundus ades? Nae istud
misericordia moti aiebant
:

est in via velle exspirare; noli ultra procedere

manehic; aliasin
illi

itenere morieris. Ita Patres

familiares et amici

cus est in ducatu Ferrariensi, in

derat, qui

morbum

inci-

illum

tam macilenta pallidaque

loquebantur, eo quod facie ex gravi.

et,

qnidem tam vehementer ingravescebat, ut sinedubiomorituruscrederetur. Idipsum unde, aeger medicos asserentes jam audierat invalescente indies morbo, de sese actum esse, non dubitabat; cum tandem, ut ad rem veniamus, a mense Augusto, quo morbum contraxer.it, ad S. Nicolai vigiliam, quae in diem 19 mi (imo 9) Septembris incidit tacite ait;
: ,

quo Iaboraverat, morbo, intuerentur,

ipsi

quid

acciderat, ignorarent.
:

458 Ipsi vero singulis respondebat Causam Tolentinum et visione sua Sanctique apparitione, P>ofitiscitur prout contigerat, exposita, audientibus omniignoratis
:

bus lacrymas eliciebat et tura denique etiam Vade Tolentinum priusquam ad hi aiebant
;
: ,

gloriose

S. Nicolae,

ecce hodie vigilia, cras fes:

tuum monasterium revertaris. Possem hic viri nomen hac patriam adscribere verum cum is
:

tum tuum
semper
tione,

celebratur

colui,

ego hanc et sanctam Missam tuam ea devopraeteritis annis

adhuc in vivis supersit, sequimur istudmonitum Lauda post mortem, magnifica post consummationem. S.
Zacconius.
^Vmbrosius Sernione 69.

quam mihi Dominus

;

concessit,

semper

Huc

husqite

hoc autem anno istud facere (de vigilia loquebatur) non possum, nec magis tuam Missam potero celebrare quo recelebravi, ut ipse nosti
:

dactus
i>n icutose

sira, vides.

455 His dictis, nihil praeterea fecit, nisi

quod

decumbens^ ii Sunrto
jussus.

dum

inter

meridiem et vesperam
in cubili

id

diceret,

nemine tum

praesente,

aliquantum

somni ceperit: cnmqne semisopitus quiesceret, S. Nicolausejusdem cqbile ingressus et ad lectura accedens, eum primo salutavit hisverbis: devote serve mi. Deinde vero ait: En tibihanc schedulam, cape et lege. Videbaturque ipsi Sanctus quamdam pixidem aperire, ex eaque depromptam schedulam ipsi ostendere, et, quae retulimus, dicere. Ipseautem eamschedulam evolvens, inea sanetissiraum nomen Jesus invenit; unde
tiraore perculsus, repente ait
:

XXIX. Captivis a latronibus comprehensis, et ad mortem damnatis succurrit: innocen,

temsupremo

supplicio mira-

biliter subducit.

Vae mihi misero!

ipse,

Vinctis
rarunt,

quoque

et

ad mortem damnatis
,

Sanctus inique

haec

syngrapha mortis est;perii! Contra

S.

qui sahcti Thaumaturgi nostri opem implo- damnatum

scilicet

Nicolaus,

retulit
;

Ne

dixeris,
sapis.

cedoeam mihi

falleris,

miserum nec quidquam

te

Ha?c syngrapha, sive schedula, utut

eam

habemus ex scepe memorato Alberico cap. ix, e.x quo sequentia Latine huc transfero. Quidam vir nobilis Meprcesto fuisse

eum

saimt:

appellare volueris, signum mortis non est, sed

sanitatis.

diolanensis contra jus et fas perduellionis falso

quam
:

tibi

impetravi.

Sume

igitur ani-

mos, nec dubita, quin sanatus etomni maloliberatus

surgit incoliiinis.

accusatus, in carcerem conjectus est, diligenterque interrogatus, examinatusque tandem

.

sis

hisdictis disparuit.

456

Eodem vero tempore

:

aeger

ille

Religio-

sus expergefactus et plenus gaudio, ccepit sibi dicere

Atqui certe verum

:

mihi adfuisso
heus,

in
,

mox convocans

est, S. Nicolaum mea, non mentior ac qui eum cnrabant, ait Heus,

tormentorum vi et cruciatibus afflictus, miser, quod non fecerat, confessus, et sine ulla misericordia capite damnatus est. Hujus uxor, a quo tenerrime amabatur, magnis cum laerymis,
majorique cum pietate ac
lao Tolentinati,
fide,

fide

eum

S.

Nico-

qnem enixe venerabatnr, com,

accurrite,

ausculate

ubi haeretis?

ac-

cedite et andite.

Hinc

ipsi

cubiculum ingressi
tna insolita
nescitis,
Iae-

tueretur.

mendavit, ut ipsius probitatem et innocentiam Sanctus igitur tam mulieri quam

quaesierunt
titia?
sit.

Quid
:

sibi vnlt ista

captivo nobili szepius benigne apparuit,

eumque
!

At

ille

Tacete, inquit,

quid

Sanctus pater Nicolaus Tolentinas ad

dixitque,

me
ita

ad supplicium comitatus est. grande omnibusque seciilis memorandum prodigium Quidquid ageret carnifex, frustra
vit
:

venit, est
;

me sanatum

esse

atque

eum

laedere tenta-

inanis visio aut fallax

ego nihil mali sentio. Porro non fuit haec somnus etenim eodem
:

quare

cum

haec

non
est,

sine Dei

numine

fieri

aniraadversuni esset, oinnium

cum admiratione
mocus- aliuminno-

feempore viribus ac loquela receptis fquodsane

ad carcerem reductus

et cognita post

custodes ejus non

parum mirabantur)

sese eri-

dum
todia

viri

innocentia, liber dimissus.

gens in lecto resedit, sumptasque vestes induit, invitis omnibus- qui eum phrenesi agitari arbitrabuutur.
et

460 Alius vir nobililis Venetus

magnasub
:

miranHbus

omnibus,

457 Ko die indutus vestibus domi se continuit. nec foras progressus est: vesperi vero medicus adveniens, eum omni malo liberum reperit; auditisque, qua> ipse de S. Nicolao ei
referebat, ait Ingens tibi beneficium prastitit;alioquin enim de te actum fuerat. Postero a suscepta sanitate elapso die, reluetantibus ce:

Venetias deductus, centem; et ex invidia falso accusatus fuit quem curn uxor viri araantissima, perfusa lacrymis piissime yivaque cum fide glorioso et beato Nicolao Tolentinati coramendasset, postero mane per ejusdem Sancti merita e carcere miraculoseeductus est, ipsiusque innocentia deinde etiam probata est. In hujus autem miraculi memoriam in vigicautelaque

Patavio

lia

Sancti festae lucis cereus quotannis accendi

solet

; ;

DIE DECIMA SEPTEMBMS.

soiet anto

729

ratrnm

ejusdem marmoream statuam, quje in Eremitarum Ordinis S.Augustini tem-

ccepit,

et xi.

integrte sanitati restftutns est. Redeo

e. s.

adcap.
164

plo honoratur. Vtrumque tur Ambrosii Senensis

miraculum etiam

legi-

Cum dominus

Accursius,doctor

juris,

Opusculo apud Jardi-

To- immerUo
carceri

num, ubi dicitur idem >!!<, nt.i beneficium collar tumfucrat, memnratum cerewn ejusdem, cujus
ipse erat magnitudinis, guotannis
sisse.
c,t

vura,

lentinas, fcumjudes major Florentiaj, qui sine iliius culpa aut

ob capti-

fraude elapsus

damnatm,

Venetias mi-

Nunc ad Albericium redeamus.

fuerat e carcere, jussu supremi urbis magistratus sinespe recuperandse libertatisincarceratus

esset, sese S. Nicolao devovit; postulan quolibet pacto sponte eVaderet, vel publice raretur. Nec frnstra etenim, Deo ob merita
;

dms

alios e

carcweliberat:

Jacobus Petruccii ex Sarnano (Marchke Ancowtnna: vko) nxmc.TfAenWm incola. bo-

461

Cum

vem

furto abstulisset, captus et

cum

dicto bove

S. Nicolai

Asculum (ejusdem Marchia> urbem) deductus, horrendo carceri, compedibus vinctus, octomenses inclusus est.

Cum

huic S. Nicolaus sajpius

appareret, causam
licitus fore, ut, si

ipsi commendavit. polex dictocarcere liberevaderet,

suam

cereum ad ejusarcam

offerret, eamdemque cera circumcingeret. Facto voto, priusquam verbum addere potuisset, S. Nicolaus repente apparuit,

absque difficultate et sumptu, in concilio, prjeter morem tum opportune collecto, per publicara sententiam ab imposito crimine intra triduum absolutusest. 465 Jacobus Bononi Maceratensis ab Ecclesiae hostibus et dominis marchionibus captus, in Mogliano (Marchifr Anconitante
in
>

ita disponente,

alter

ab hos-

tibus captus,

..

um

deductus, et

dixitque

Surge et

exi e carcere

ego enim

tibi

fores aperui.

Dum

carcerem eonjectus, ibidem octodecim diebus detentus est. Die autem decima nona Septembris noctu Deo sanctoque Nicoiao vovit, si ex eo

autem captivus

hic id alteri

captivo, qui Placentinus Asculanus dicebatur,

quique quinquaginta pondo catena, qua collum brachia reliquumque corpus vinctaerant, oneratus, ad carcerem damnatus erat, indicasset

carcere liberatur, se ferrea vincula, quibus pedes constrictos habebat, una cum cereo ad Sancti arcam oblaturum ibidemque Sancti
,

imaginem pingendam Curaturum, ac pra>terea

in ejusdem vigilia quotannis jejunaturum. Facto hoc voto, ccepit manus vinculis extricare, inventaque forte bipenni, compedes percnssit ita tamen, ut circumjacentes custodes nihil hujus,

memoratusque Placentinus reposuisset Ah ego

:

modo somniavi, me ex hac captivitate et carcere ab eodem liberari catenas a collo, corpore ac manibus confestim decidere, tentantesque carceris fores, nec obseratasreperientes, foras proruperunt. Deindesecundam portam sinecustode
:

modi inaudirent.
acutoferro,

Deinde

perrupto

compedis

unum pedem

extricavit. alligatoque

inventam pariter tentarunt, eaquerupta

cere ac urbe prodigiose evaserunt.
captis a

e car-

ad alteram tibiam memorato compede, domus portam aperuit, et per medios cutodes vicumque
inobservatus incedens, ea ipsa nocte Maceratam
advenit.

latronibus

462 Dominus Bernardus, domini Joannis, Polentianus judex (Polentia oppidum Marchim
Anconitance
est)

et

duo ejusdem familiares, per

iter facientes, a latronibus

166 Berardus Nuccii Polantinus homicidii, quod non commiserat, falso accusatus, Polenlia?
,

tertius vi

eqwtiei crimen
falsoconfessus,

Perusinum agrum
liati,

carceri mancipatus est:

capti, exuti vestibus,

viginti sex florenis spodiversisque in lociseorum domuumalligati

metu

pra?dicti homicidii

cumque tnrmentorum reum se dixisset, ideo;

sunt.

His

ita constitutis,

sese S. Nicolao

dominus Bernardus eommendavH, vovens, se ejus-

que cuidam tabula? alligatus funibus, compedibus et catenis arctissime constrictus esset SS. Nicolaum et Venantium enixe precatus est,
ut custodes suos
evasisset
;

muneribus invisurum, si Post emissum votum idem dominus Bernardus per divinam opem absque sua alionunve opera vinculis subito solutus est, et in medio custodum suossocios pariallatis

dem arcam cum

sommo

sopirent, donec ipse

ipse ejusque socii evaderent

sequotannis festa ejusdem luce nudis pedibus, ligatisque manibus arcam, in qua sacrum ejusdem corpus quiescit, invisurum, omnia peccata mortalia vitaturum, ac praeterea

eumque

in finem spopondit,

ter solvit,

resumptisque vestibus ac equis salvi

arcam cera cinctupretii

ojte

et illsesi evasere et cceptum iter prosecuti sunt.

rum, aut saltem tantumdem

succumt

463 Quidam Tolentinas a latronibus captus, in Piccini territorium pertractus, ligatis manibus pedibusque, horreo inclusus est. Dum autem eo raperetur, S. Nicolaum invocaverat

soluturum. 467 Facto voto, custodibus carceris, a quibus ejusdem servabatur, altosopore oppressis, ipse sese me- liberati moratis vinculis ccepit expedire, et solutis corapedibus ad primam portam accedens, eam aper-

unde
xit,

vinculis,

auroram apparuit, et exemptum manuque apprehensum in viam duVade, inquiens Nejam ( Montccchio
et ipsi sub
,
,

tam
tia?

reperit

obseratam

facili

secundam quoque dumtaxat leviter negotio patefecit cumque ter;

manum

supposuisset,

ea

in

ipsum

recidit.

et

enim ev des. His similia sunt, cjuo? cap. xni m hwic mochtm Italice enarrat: Quidam mercator, erga S. Nicolaum
;

non Tolentinum

ita

st

optime affectus, in latrones incidit, ab iisque

fustibus eontusus, et spoliatus, arbori alligatus
est.

Egressus autem foras, inimieum suum obvium habuit; qui licet eum probe novisset praesto tamen ad accelerandam fugam fuit, et ad quemdam canalem duxit, per quem feliciter omnis mali expers ex Polentino agro excessit. Hcec Fri,

Dum
,

vero nebulones
ipse
S.

illi

de eo trucidando
tacite

gerius vel Albericius

quce

si

vera
cetera

sinl,

oportet,

deliberarent,

Nicolaum
:

invoca-

non minori miraculo, quam

nmnid, Beritem alteri carcerem

patefacit.

meruitque exaudiri bat quippe latronibus somnoprodigiose sopitis. ab apparente ipsi Sancto solutus ab arbore, vestes suas,

nardi vincufa soluta fuisse. 468 Thomasuccius Walteri Tolentinas, carceri

Tolentini per
auxilio, nec

equumque

ac

annum

inclusus,

cum nec parentum

et inter debitas Deo, gloriosoque ipsius Sancto, gratiarum actionesaufugit. Ruc pariter spectat, quod ibidem subditur. Pe-

loculos recepit,

amicorum

gratia libertatem assequi

potuisset, gloriosum S.

Nicolaum crebro humil-

Vanuccii Cingulanus, cum a latronibus detentus, sedecim plagis, quarum major pars lethalis erai, vulneratus esset, S. Nicolao imaginem ceream vovit quo facto, melius haberese
trus
:

lime pieque obsecravit, ut se ex eo obscuro ergastulo educeret,totidemque vicilms ipsi Sanctus

in somnis apparuit, consolans
;

eum, et jubens. ne vereretur, necdiffideret brevienim liberandum, eodem scilicet mense, quo eo fuerat con02
jectus.

Septembris Tomus III.

730
i\

OLORIA POSTHUMA
Et sane
die

S.
fo-

NICOLAI TOLENTINATIS
dantis, honorifice in
stina3 libertati restitutus,

CTORJS

jectus.

quadam

Jovis sub noctem

S.

sopitis

rescarcerismiraculnse palefartasdeprehendens, somno custodibus; per eorum medium ac

vit,

magnumque

urbem reductus est, etpriTolentinum properamiraculum propalavit, et

Tolentini territorium securus pertransiit, summas Deo, sanctoque Nicolao Tolentinati gratias

enixe persolvens.
aliwnqw
irmocmtem,

promissa exsequens, ibidem Fratribus Eremitis sine ullo stipendio per annum famulatus est. Buc. ttsqtte Frigerius vel Albcricius, qui tam ha?c

469 Memorabile quoque

bericio

cap. vi sttbjtmgo.

cst, qwdexeodem AlCum Perusisc quidam

quam

cetera, quce

ex eo rctulimus, cx

Summario

miraculorum, guod Tolentini servatur, hausta

esse profitetur.

trucidatus esset, idque toti urbi innotuisset. magistratus ministri omnera industriam in perquiis rendo homicida adiiibuerunt sed frustra enim subito elapsus latebat. lnterea contigit, ut cum miuistri quemdam fugientem currentemve vidissent, suspicati Ulum ipsum homicidam esse, captivum ducerent. Hic vero equulei tormentis victus, homicidium a se factum confessus est, quamquam istud neutiquam perpetrasset at
;

XXX. Antiqua panes

colai

in S. Ni-

cum

eruciatibus ferendis

imparem

se sentiret,

secum statuerat,
fessus, capitis
a

satius esse semel mori,

quam

honorem benedicendi

mille tormentis perire. Porro

homicidium conest.

consuetudo, pluribus miraculis,

diminutione damnatus
supplicii

wrniRcti

470

Cumque jam ad

locum deductus
:

quorum

aliquot recen-

ictibus

esset, ad preces conversus, haec precatus est gloriose S. Nicolae Tolentinas, te per Domini

sentur, divinitus approbata.

nostri Jesu CJiristi charitatem obsecro, ut

quem-

UUeswn

sum, ita E tuorum efficaciam palam facere tu miraculorum digneris, ne tam inique peream.Quod si meliberaveris, o gloriose Sancte, ecce voveo per unum Celeberrimus est panis in S. Nicolai nostri ho- i/mfc wta norem benedicti usus , multisque miraculis comuetudo annurn in monasterio tuo sine ulla mercede faconfirmatus, de quo hoc, ct sequenttbus paragramulari. Post haecjussu curiae ministri collnm in phis modo agendum cst. In Vita per F. Petrum ferali trunco reclinavit, ac mox impositam sede Monte Hubiano conscripta, cap. iii, num. 21 malleo Iigneo ter curim, dato signo, carnifex et duobtts sequcntibus, vidimus, Sanctum, dum valide percussit; verum illaeso prorsus collo, graviter decumberet, a gloriosissima Dei iVatre, lignum et securis in frusta dissiliit. Id adversanctoque Augustino recreatum, et ipsius jussu tens minister, alium truncum moxafferri impesumpta, quam paululo aqucp intinxerat, panis ravit; verum non aliter ac prius, post tertium buccella, subito convaluisse. Exkoc prodigio eam carniticis ictum, lignum et securis in multa pariter frusta dirupta sunt. panis bcne.dicendi consuctudincm ortam fuisse, auctores, qui dc hoc argttmento scripscrunt, pas471 Cumque nihilominus alius denuo truncus sim tradunt. Vnurn ex midtis P. Nicolaum de jussu ministri allatus esset, condemnatus ait Tombcttr, Augmtinianum Be/garn inAppendicew Noveris, domine, me ejusmodi nomen supra me habere, ut, licet omnes enses in me converteres, ad Vitarn Latinam disscrcntcm audiamus.

admodum ego

alieni sanguinis insons

nisi esses effecturus.

eum

Minister igitur suspicatus, quaindani schedulam aut magicum amule-

474

Ex

miraculosa,
S.

inqttit,

apparitione, facta

Deiparae Virginis panesin Nicolao periculosissime Sancti ho,

tum penes se habere, vestibus exutum, ac pene nudum, jussit collum denuo securi supponere.
Tuin vero condemnatus it,a elocutus est :Oimpii et increduli! ego S. Nicolaum Tolentinatem invocavi, ut, sicut ego impositi mihi sceleris purus sum, ila ipse me liberaret etecce non permittit,
;

aegrotanti, et panis emendicati

beneficio, sanitati

aqua

intincti

orem

fcene
'

mox

restituto,... in

Augusti-

dlrendl

niana familia mos inolevit, ut panes sacris precibus benedicti distribuantur,

effectus pellendis

quorum salutares
c*

sedandis tempestatibus, sopiendis incendiis ubique terramaleficiis,

morbis,

me

injuste raori

sentio

enim

manum

ipsius ineo

rum humana

quotidie vita experitur. Narrant

collo

grandi
cojntra

impositam, ne securi kedar. Audito tam miraculo, populus quasi tumultuari et

prsedictos ministros

scriptores varii, quod panis ille, cujus particulam tantum gustaverat S. Nicolaus, ab eodem

dicens, scelusesse,

murmurare coepit, hominemjustum morte conindicto

:

qui illius virtutem fuerat cxpertus, aegrotis aliis

ex charitate distributus,
tatis

eumdem
pane
illo

tribueritsani-

Mrt)(1/

demnari. 472 At minister,

reposuit
supplicio
:

effectum
et

paulisper silentio,
hic
ait,

vium

absumpto, civicinorum precibus compulsus, panes

;

et quod,

Fratres, audite
injuste
:

sese

isto

alios ipse,

quamdiu

supervixit, et post

mortem

ideoque S. Nicolaum sibi opitulari experiamur denuo, an id verum sit; et si tertium ictum illassus evaserit, liber abeat; tum enim de miraculo constabit. duafiici,
ri cordis increduiitas! Captivum in terram prosternijubei, eique tres denuo ictus inflixit carnifex; verum lignum ferrumque in mille, ut

conventus Priores benedixerint, qui singulare erantin omnibusadversitatibus et morbis remedium. Sed de hac traditione nullum hactenus testimonium autlienticum ad manus meas pervenit. Ita ipse, de iraditione itla merito dubitans: sane nullum ejusdem fundamentum in Vita apud Petrum de Monte Hubiano, vel apud Jordanum

it.rum dissiliit, et innocens iUaasus Denique agnito stupendo miraculo, minister cum suis ex equo desiliens, sese ad insontis pedes prostravit , veniamque petiil quam et facile adeptus est. Tum vero inter applausus
anl.e. frusta

permansii..

Non dubito tamen, quin ea bemdicendi panis consuetudo, quocumque tempore incwpta sit, ex Satati prodigiosa curatione pcr usum panis, de quo in Vita ntox laudata,
de Saxonia reperias.
fuerit exorta,

Ad Tombeuriumredeamus.
sit.

populi,

Deum gloriosumque

S.

Nicolaum

Lau-

475 Quidquid

prosequitur

id

certissi-

mum

DIE DtiOIMA SEPTRMBRIS.

quod Eugenius IV post S. Nicolai canonizationem Rulla expressa anno 1446, vel consuetudinem jam pridem introductam approest,

731
rrrr rrt iuissf ,/iirf/rufa, quo> C. S.

mum

fhrr

Mautunmim

'{Utjeper sa-

r.r vfiriis tnlfrrta

subtliiims, trstantur.

iram Cardinalium Confiregatinnem

barit, vel de

nostri sub certa

novo concesserit Religiosis Ordinis fbrma et. pra?scripto ritu licen-

478 AmbrosiusSenensh apudJardmumcap. xi UHtaupt el sequentibus de hoc argumento narrat tequen* pudtaeomtia : Puellam quamdam in civitate Venetiarum lescU
'

tiam

panes

in

honorem
in

S.

Nicolai

solemniter
festivitate
nisi

in

bertedicendi,

ipsius

praesertim

annos corporis sanitas usque adco ponitus dereliquerat, atque ita gravis

via

S. Raphaelis, sex

10 Septembris. Et

neminem alium

de

v.x-

pressa Superiorum Ordinis nostri facultateposse illos benedicere, iteratis vicibus declaravit sacra Cardinalium Congregatio anno 1622 et 1027.
extm panis bcncdicendi, sumendique

eam premebat infirmitas, ut cum linteaminibus per cubilis plateolam ad dexteram sinistramque
volvi
.

placMl.-que
;

propelli

1;

laerymabiliter oporteret

cumque

illam mulier

Approbatum laiidatumque ab Engenio IV PP. usum fuisse,

etiam tradit Torellius
in

Annafibus,

aliique;

atnullum; quo id probent, instrumentum proferunt, Bullam, quam hic Tomheurius memorat, nec apud Laertium Cherubmum in liuffario Romano, nec apud EmpoJium in Bullario Augustiniano
reperi
, ,

qusedam, vestibusS. Franciscisbenedicti donata, visitatum ivisset, erga eam id genus verba protulit filiola, posfqunm neque ulla tnedieorum celebris peritia.nec potionum aut menVlae alicu:

jus vel lectissima species,

tibi

auxilio sanitati-

que esse possunt, vertas, qussoanimi tuipreces erga S. Nicolaum de Tholentino, illique te

eademque
illius

ignoia

Torellio

commendatam
ad ecclesiam

fidenti

fuisse vidctar

cum

saltem expresse non

S.

humiliter corde facias, et Stephani, ut panem cjus bene-

sotis Suptrrio-

ribus Augusti-

meminerit. 476 /;/ BuUa quoque canonizafionis anno 1446 more Pontificio, sive anno 1447 more vulgari
dat.a,

dictum Fratres Ileremitnni illius ecclesiaa tibi impartinntur absque morosiori cunctatione miltas. illumque devotissime comed;is. Id quod
,

nianis pcr-

missa

ost:

de hisce panibus Eugenius nikil memorat. Forsitan inter treccnta miracula , qua? Eugenio exhibita fuere,quccdam per memorati panis usum
impetrata. fuerint, atque

cuni fecisset puella, spatio scx dieruin integer-

rimam sanitatem adepta

S- Nicolai

fuit.

Quod

divinum

miraculum

magister Paulus, cujus

intra

hac ratione ejusdem panis benedicendi sumendique usus ab eodem fuerit approbatus. Verumtamcn cum Tombeurius Buftam aliis ignotam pne manibus habere potuerit, non aitsim ipsius assertum ncgare. Certiora sunt, quas de gemino sacrw Cardinalium Congregationis decreto subjungit
bet

origo ex civitate Tridentina descendit,

pissc testatns est.

sacramentalem confessionem ab ea puella acce479 Porro mulier nomine Gratiosa, in civitate Venetiarum lares sui dotnicilii possidens, cum partum edere nullo penitus pacto posset, et ad ejus memoriara cseterre quffidam mulieres redegissent
i.uerpera* fth-

riterpariunt.

utrumque enim exhiEmpoiius in Butfario pag. 386 et seqnenti ex quo discimus, mcmoratamxSacram Congrcgationem, postufante Patrum Eremitarum, S. Au;

panem

S. Nicolai

de Thalentino, solerti

gustini

procuratore

generafi,

prohibuisse,

ne

qumdam

laicorum sodalitia, quee memorati panis

precum humilitate se divino Nicolao commendavit, panemque suum benedictum alacri devotione comedit; et protinus partum gaudcnter emisit. Idemque indies admirabiliter nsiiventt;

benedicendi distribuendique facultatem sibi arrogaverant, id imposterum prtvsumerent, eamque

potestatem solis laudati Ordinis S. Augustinisuperioribus competere sancivisse.

nempe
illico

ut,

si

mulier

in

parturiendo desudans,

humili fidenter corde comedat

sine
ulteriori

panem

tttinc

agone

partum
,

feliciter

emittat.

certv anti-

qua, multisque

miraeuhs approbata

All Porro undecumque repetendus sit hujus sa~ cri panis usus, constat, eum antiquum esse et innumeris beneficiis ac miracuUs divinitus ap~ probatum. Baptista Mantuamis in Vita metrica eam consuetudinem. a S. Nicolai facto paritcr repetcns, gloriosissimam Dei Mafrem cum Sancto colloqtientcm inducit, ac memorati panis prodigiosos effectus generaii

480

Ad

haec mulier sterilis

cnjus habitatio

steiilis

prolem

erat in via S. Vitalis ejusdem civitatis Venetia-

inipetr<it;

rum, cura intra sacramentalem confessionem

versaretur, pia fcecunditaiis cuptdine confessa-

rium suum consuluit, quidnam per

lierem
elabi,
fieri

ipsani

mu-

posset,

ut a sterilitatis afliictione
sortiri a

et foecunditatis gattdia

Domino
ille

quadam

recensione

sic

Deo mereretur. Cui respondens pater

piens,
dixit
:

sa-

i.

e,

pnnem

enumerat. Fcemina, quae vestris laribus vicina, calenti Triticeam furno Cererem * tractura, canistrurn

Vade ad

altare
illi

S.

Nieolai

de
te

Tolentino, et celebri Sancto

plurimum

humero, panem ( nec sit mora ) mitte ministrum, Qui ferat, et sacrata super dic verba; subinde Vescere; confestim pulso sanabere morbo, Quem tua tartarei misere in viscera manes;
Fert
Sic potes insidias, sic
Dixit, et

fidenter facito, atque de pane benedicto frequenter assumas. Idque cum ejtts fecisset mulier illa sterilis, intra quindecim

commendatam

vim depellere Averui.

salutem.

integram

sic est largita

Hunc

post fata Senis

simili ritu

morem

tenuere nepotes:

dumtaxat dierum curricnla prasgnantem se esse, jucundissima tum mariti, tum sua Iiilaritate sensit, atque pulcherrimum deinceps peperit filiolum, quem Nicolaura nomine nuncupavit. 481 Insuper juris quidam pontificii interpres apud dignissimum quemdam intcnlum narravit episcopum, et ipsemet quoque id purissime veritate niti ex lirapido scitu proprias conscientiai testiinonium dico; quod, cuni ipse jurisinter-

incendia Pa-

tavH

Nam

Cererem sacrare quotannis

Et plebi donari solent, cum sancta reverso Natali sunt festa die, medicamine tali Morbornm genus omne fugant, sic daemones
arcent
Sic steriles curant uteros, serpentia sanant Ulcera, restituunt oculos, si fulmina, pellunt;

pres ante doctoreas infulasin almo illustri Patavino gymnasio sacrorum canonum sapientite operam navaret, casu quodam evenit, ut domus quiedam universa exeurrentilms m cmluna flam-

mis cremaretur;

ita ut nitlla jara spes ulterius

Aereas tempestates, iraiaque sedant

/Equora, deprensos servant a turbine nautas, Ceteraque humanae cohibentincommoda vitae.

superesset, quin tota penitus absorberetur incendio. Quare demum ut, panis S. Nioolei de Tholentino in locum incendii portaretnr, miserant;

'32

GLORIA POSTHUMA
;

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
apud quem erat panis hic divi Nicolai, ex maris voragine faucibusque erepta, portum felieissirae petiit, pluraque navigia atque innumerae indies crebo naves, hoc pane sanctissimo eis suffragante, a procellis et naufragio evaserunt immunes alioquin peritur. Dum autera flumina
,

M CTORE
C.
S.

rant

illumque repente intra accensiores totius

validissimi vastissimique illius ignis

flammas

infri-

jeceruntj atque statim exstinctus evanuit,

de quo meminimus, interpres, ae propriis oculis hoc inspexisse miraguitque ignis, et juris
ille,
ti
\

enetiis

culum testatus est. 482 Proindeque CUm

in civitate

Venetiarum

exstineta.

iterum atque iterum diversis vicibus geminaa flagrarent incendio aedes, altera in via S. Pauli, et altera in viaecdesiaeSS.ApustoIorum, panem

et riparum nuditates, caeterasque contiguarum regionuin planities uberrimis in-

augentur,

hunc sanctum intra flammas, quse domos

,

illas

vorabant, conjecerunt, et confestim fixo flammarum volatu incendium ulterius progredi

credibiliter inundationibus regunt, si panis iste sanctissimus in frementes ipsas injiciatur aquas, protinus ad suos fines alveosque adrairabiliter revertuntur. Qua> hir dc sabductis naufranii pcricido duabus navibus enarrat, certum miraculum non prmferunt, cumscBpe, aliis pereuiUibus,alia> evadant: forte tumen eorum felix cvasio Sancti

haud potuit.Sed ettemporeserenissimi principis

dum S. Marci palatium insigni consumereturinoendio, novissimum accessit hujus panis henedicti efficax auxilium et jacto
Joannis Mozzanigi,

tutche reipsa debetur.

hoc intra flammas pane, fincm sortitus est ignis, atque flammarum evanuere protinuspenitusque
elatissiuiae faces
;

485 Addit Jardinus, cuiudem panem ad pel- insanus menti lenda quoque fulmina ac acris tempcstates sedan- restttutus: das crebro feliciter adhibitum esse, ac deinde
proscquitur his verbis : Pra^terea tabellio
qni-

crebroque hic panis plurima

idgenusextinxitincendia. FranciscusSansovinus in Vita Joaimis Mocenici, Vcnetiarum ducis,

de S. Marci palatii incendio meminit, quod tn Chronico Venelo ad annum 1479 refert, additgue partem palatii a flammis servatam fuisse at de
,*

dam, vir probitate conspicuus, quem ipsemet novi (qui historiam hanc S. Nicolai quandoque cursira evolveram) in castra furoris totiusque dementiae penitus concessit; ita ut pueri atque
universa populi multitudino

eum

fatuitate op-

miraculo nullum verbum facit. IVon est tamen, cur proptcrca Ambrosio Scnrusi non credamus,

primi et in caecutientis amentiae regionem dilapsum, probe noscerent. Quare Veneti oranes,
qui aut
necessitudinis
alicujus,

mare Bedatum,

cum hic Sansovino antiquior sit, et incendio synchronus; quippe qui apud Berreram inAlphabeto A uaustiniano anno 1478 ccenobiiSenensis Regens, annoque 148^ provinciai totius prcesul jani fuissc, in Ordinis Registris legitur. His ob~ servatis, ad Jardinum Ambrosii interpretem redcamus. 483 Magisirr quidam Benedictus, cujus origo
,

aut pristinae

benevolentiae nexu

cum

eo innodabantur, miro

animi eruciatu, suo quisque pondere torqueba-

verum germana soror ejus intra perenniter spatianumquam singulo.die solers defuit, quin panem S. Nicolai comestum
tur
:

labentia totius anni

illi

traderet

uitatem

feliciter,

atque factum est, ut ad raentis saintegerrimeque reversus, ta-

aJanuensi civitate defluxit, celeberrimus concionator, miraculum hoc, quod statim subjiciemus, intra concionem per eum Venetiis habitam coram omnibus retulit; nempequod, cum maris LigUBticipropeJanuensem ipsam civitatem longe
lateque distensa
inexplicabili

bellionatus officium iterum

perquam optime per

laude etsapientia
S. Vitalis

ipsum exerceri
cceperit.

summa cum
viae

486 Mulier quaadam

Venetia- moribunda
vita

sw-

ruin in articulo mortis constituta, et

medicorum

nitati reddita;

decurrenter

fluctibus spatia

ope atque visitationibus,

tamquam ex hac

ventorum rabie et procellarum fremitu, irruentiumque clamitanter fluctuum incussione, horribiliter quaterentur, etincredibilis
dictu

omninocitiustransitura,penitusderelicta, votum vovitsancto huicNicolao de Tolentino, pluries-

que panem sanctissiraum

soris Dei comedit, atque

istius benedicti Confes-

tempestas totum ipsum usque adeo Liguut

sticum obtinuisset mare,

vero
iii

montes propemodum Atlanteos erigeret aquas, nunc

in

nunc

eleemosynas quasdam erogare in utilitatem couventus Vallis Magnentis

Pisauri (de quo vide dicta

ad

cap.

\\, lit.

b.)

valde nimis imas deprimeret valles, ita ut D6C portus ipse Januensis versaretur in tuto,
sed aaves

pise pollicitationis

loco tot

vinculo se obstrinxit, quo ex tantasque fidelium animas ex poenis

quoque in portu alligat, maximo

at-

purgatorii purissimis ejus precibus sanctus ipse

que evidenti discrimine tenerentur; propter quod publicas eupplicationes celebrari, atque etiam paropsidem seu catinum Co3n3 Christi,
cineresque S. Joannis Baptistaa in supplicationibus ipsis deferri respublica Januensis curasset;

Nicolaus quandoque exemerat; et statim atque voti promissum spontanea animi oblatione emisit, illico ab infirmitatis mcerore immunem se omnino feliciter sensit 487 Porro ipsexnet, qui hanc divi Nicolai historiam decurro, fidem indubiam facio ex nitidissimo Christianae conscientiae speculo, quod,

auctor ipse
pestifera febri
libcratus;

factum

nem

ut cives ipsi Januenses demum pas. Nicolai in fluctuantes aquas, admodum

ast,

frementis iratius,

quam

ut verbis exprimipossit,

tempestate maris, projecerint;atque illico ornni cunctationis morula rejecta, ictu oculi abiit horrida tempastas, illuxitque ridens serenitas
,

in-

Perusino gymnasio scientiarum studiis operam navarem, e Roma rediens, Homana quadani urenti febre usque adeo vehementer a. nisus flagravi, ut passim omnes, atque sine
iu
(

cum

valuitque undique
naves naufrayio subductm,

pla.ci.la

tranquillitas,

delectu, formidabili pestis lue

me

1493, noute ea, quae festum S. Sebastiani pracessit, binae divagatae fuerunt,
184

dnno autem
portum

infectum esse

extra
naves,
intra
tani,
Qolai,

civitatis

Venetiarum
altera
fratres

dilapsae

quarum altera periit, quam continebantur duo

haud dubitarent. Propter quod singulus quisque a me celeri discessu.quasi volatu quodam, terga vertens, fugam arripiebat: quae me res praeter
eeterae impulit,
orbis

autem, Heremi-

ut statim

atque

me a

totius

quibus erat panis ille sanctissimus S. Mimmunis ab omni malo semper evasit,

humana creatura miserrime derelictum

radiitque in porfcum, Et Belgica rates anno 1405 rabuli i.ians gurgite absorpta, mUerabiliter interiit:

voniui navis

domini Petri Bragadini

deprehenderim, intimo cordis gemitu divi Nicolai de Tholentino auxilia invocaverim, panemque ejus devote comederim atque illico dictu ) ab omui prorsus malo liber ( mirabile
evaserim.

488 Magister

DIE DECIMA SEPTKMIiUIS.

188 Magister

T.M

puer clavwn,
quo suffoaibatur,

admodum

concionator,

Marianus de Genezano, eelebria dum in nostro Heremita-

tem

ea eontagione

ruraconventuecclesiae S. Stephani civitatis Vene-

luem a propemodura infiniti, bominibna omnino rejicit, ex miserrimo morbi caduci lapsu, ex turgida
redigit, pestia
afflictis

'

&

tiarum publicam concionem haberet, testimonium dixit, quod amio 1490 Florentiis iu dir festo S. Michaelisarchangeli cum devota qusedam mulier contulisset se ad eccleaiara prsedictam
S.

hydropisi, ex frementi iliorum dolore, ex febribue etiam ethicis, et ex omni demum omnium

Stephani, domi duos reliquerat dormientes

infirmitatum quacumque specie, placi lae incolamitaii restituit. Qui si infantibus propter tenellam uiraia setatem aejjneat interdum exhiberi,
tali

parvulos infantes, qui expergefacti matrem haud

puerorum more insigni coeperunt clamitare ploratu, ita ut tandem major natu ex eis puerulus, quo blandum minori indiconspicientes, pro
porre^eril

casu mater ejus, seu nutrix, cujua ubera infantulus sugit, de hoc pane benedicto comeilar,

proderitque infanli.

ceret silentium, porrexit*

gutture
;

ejivit

ferreum clavum, quem ille statim intra guttura injiciens, ccepit discriminose suffocari, atque vix pauxillo re pirans, mortis sentiens agonem, carnibus niger apparuit, velut exstinctus carbo, aut tamquam camini nigerrima caligo. 489 Quo tempore mater domum reversa, horribilemintuenscasum, validolacrymarumquerulseque vocissonitu rumorem per viciniam excitavit confestimque innumera accurrit gentium
ei
;

qu fusiori potuissem ora- rummatim tione prosequi, gratiori erga te, candide lector, """ sermonis brevitate constringam; illud durntaxat
493 Atque ut ea,

summatiin dixisse velim, quod nulla

illucescil dies,

umquam

quin plurima ex hoc pane proficiscantur rairacuJa id quod vel inde manifeatnm
:

redditur,

quoniam

in

civitate

ipsa

Veronensi
Nicolai

singulis quibusque annis in die festo S.

multitudo,

aqua

nullo pacto clavus e pueri gula

;

extrahi aut divelli poterat

atque

dum

nulla

salutis spes superesset, ex consilio vicinse cujus-

quatuor tum ampla latitudine, tum lougitudine distensius contexti culei hoc pane benedicto implentur, isque totus inter populum dmdiiur, atque eadem servatur panis fabricandi.et distributionis etiam longe majoris, generica methodus in civitate Venetiarum.et in singulis ubique
monasteriis, propter indesinentia, quse sanctus
ipse Nicolaus de Tholeutino

dam
S.

mulieris, quse

etiam convenerat, panem

Nicolai de Tholentino porrexerunt infanti

divma voluntate

quo tenera infantis guttura ingresso, direxit Deus clavum, qui strangulabat puerum, et sua
sponte foras ex ore admirabiliter prodiit. 490 Hisque accedit, quod cum magister meus, P. Ambrosius Sencnsis febri nempe reverendus Frater Ambrosius Senensis,
liberatus
;

suo

isto

FIuc usque

pane benedicto indiesoperaiurmiracula. Ambrosius Senensis, interprete Jurdi-

no, qui postcrior stylo suo

ti

adnauseam luxurian-

non exiouam hinc

et

inde auxeseos suspicionem

movet.

validissimae febris cruciatu langueret, et pro-

ptereaphysicorum jussu medicinalia ei pararenprotinus ego plurima tot medicorum pharmacispuulisper rejectis, illum divo Nicolao, quem singulari consueveram cultu venerari, devotius commendavi, panemque ejus benedictum eidem comedendum praebui atqueillico pristinaa sanitatis jucundissimam quietem adeptus fuit, propriisque oculis pluries inspexi centenas et
tur
; ,
;

XXXL

Varia

alia

miracula

per panis
impetrata.

benedicti

usum

ultra languoribus infirmitatum

perquam

varia-

rum divexatas personas

in civitate

Venetiarum,

Perusina, Veronensi, Senarum, atqueTolentini,

Plura atia me/uorati panis

jam
ju/tqo.

benedicti

u.^tt

impc/,<

propterpanem hunc a cujusqueinfirmitatismultiplici funiculo

traUi miraeula edidit Ludovicus Zaccontus,

Rl !

H,

retibusque elapsas, integerriraae

crebro tffudatus, quce ex Italko Lati/ie sub-

sanitatis gaudio potitas fuisse.

qui forte alius
abauctorefuit.

Postquamex
ex Jardino
prosequitur
:

Fvigerio Albericiove retutit

491

Memorata Ambrosii Senensis sanatio cx

ea, quce

mox

recensuimus, in hu/tc

adjuuctis non/tihii diffcuttulis habet, si ipse fuerit Ambrosius, cujus Opusculum Jardinus interpretatus est

modum

in Vita dicti

Pater Ambrosius Seuensis Sancti scribit, Patrem magistrum

Herrera in A/phabetho, Ambrostus ille in Registris Ordinis anno 1478 Regens coenobii,etanno 1483 totius provin.

Ktenim cum,

teste

Gregorium Perusiuum Ordinis nostri {Krcmitarum S. Augu&tini) cum anno 1479 Ariraino (quod
urbs est in Romandiola) oavira solvissat, Venetias profecturus, jamque per viginii milliaria in altum provectus esset, tanta subico
ItalicB

non potuit Jardinus, qui illius Opusculum Latinitate donatum, anno 1592 Clementi VIII PP. inscripsit, exctulitque,
ciae prajsul fuisse notetur,

memoratum ceqrotanti obscq/dutn prwst/tissc,

ad

/tisi

occupatum fuisse tempeatate, ut ruptis antennis vela in mare deciderent, ipseque nauclerus cersibi exitium auguraretur. 495 At bonus Pater animum nequaquam despondens, nauclerum etaliquot Veronenses mer* catores, qui a nundinis Anxano (regni NeapoH-

senium uterque pervenerit, Mutto si verum sit, quod in ejusdem Jurdini Opuscutoadcaicem leqitur ; videlicet Sancti Vitamjam ab anno Domini 1424, die

summum

tum

minus id

intelligi potcst,

pericMtan/w
'"

morf,

7 Martii, id est a/inis

108 ante Jardini editiouem,

U/niin provinciu

AprutH citerioris urbcj redlerant,

deinde pauem gloriosi
in

ab A/ubrosio Se/tensi VenetHs impressam fuisse: sed manifestum est, in hosce calcuios aut Jardini uut ttjpoti/eUe vitio errorcm irrepsisse. Albericius
ide/u

bene sperare
S.

jussit, ac

Nicolai

Tolentinatis

undas

projiciens,

Sanctum precatus

est, ut se

sociosque naufragio

miracutum

refert

verum

ita

toquitur,

quasi Ambrosius Sene/isis spo/itc sua taudato pane

usus fuisset.
Ejusdem panis
mirabiles
efferius

subduceret, et ejusdem sanctum benedictumque gloriose S. Niconomen crebro repetens, ait

:

sequitur Jardinus

492 Post hcec de saiutari Hio antidoto ille panis : Hic est

ita
,

pro-

qui ab

omni cujusque

infirraitatis muitiplici varietate

adjuva nos et prajsuntissimo mortispericulu eripe. Kxauditis tandem precibus, tempestaB ad horam nonam sedata est, ipsequc Deo prffidictoque glorioso Sancto gratias persohit, et quolae,

liberum quemque

reddit; daemoniacos ad salu-

cumque

sacras conciones habiturus accederet

(erat

734

GLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
oessit,

UTCTOKK
C. s.

concionator) factnro rat enim excellentissnnua Sancto ^opalabat, extollebatque, ut summas

grates pependeret. spectant,attt 198 post pauca, qttee aut huc non
prceterito ffaiwnn atin

instar
est.

sequc supra panem benedictum colligens, exstinctu* globi seu piia? stetit, subitoque

prmsmti

jam
f.i

ktudatus Zacconius variis scriptoribus fl P- mac/htro

retulimtts,

situs,

benedictus panis quae199 Cessante incendio, integer, ac sine ulla Isesione, nec et
nlbns

inter ctoci

<i$

UUbsus
reperitur.

Andrea GelsomtWCortonensi;deindeprocuratore
totius

secusatqueinjectusfUeratJntercineresrepertus eventus sempiterna est. Ut autem tam prodigiosi

1619 Ordinis gensrali, collecta, amogue iisdem scripPatavii edita, proponit; testatus, se quidguwn &s a sese toris verbis usum fttisse, nec

mcmoria

exstaret,
religiosis

is

ipse panis excellentibus et

additum

vel

detractum

esse.

Hmc

igitur, lector,

dominabus, filiabus Catholici admodum S. Mariw regis Ferdinandi V, in monasterio di S. Maria Reali di regalis Matricalensis [Ualice

Vita per BieLatine accipe. In primis ex Sancti Ordinis chronologum, ronymum Romanum,sui

finno 1579 edita, seguentia enarrat:Cttm

quidam

AugusMadrille) ejusdem Ordinis et habitus S. hunc usque diem tini, dono missus est; ubi ad tamquam sacrae reliquias asservatur. De eodem
hocpanememineruntprffitereaPatresconventus Patrisnostri Augustini, Burgis [in CasteUa
S.
veteri,

provinPater sacerdos ex Ordine S. Augustini, mari navigaret, cisa CastellaniB (in Bispania) exorta tempestas est, ut quotquot i;inl
hoTrida
naufragii penea navi vehebantur, in summo in qua qualemonlo versarentur quippe navis, babuerant., penitu* quassnta erat, CUmqueapem spes evanec in humanis auxiliis ulla supererat sanotoque padendi. Hic itaque Religiosus Deo coepit nonnihil tre Nicolao Tolentroate fretus, resnmere, aitque omnibus, qui in navi
:

Bispaniarum

ref/no) in

Vita S. Nicolai,

adjiiiK-talibroMiraculorumsanctissimiCrucitixi Burgensis, edita ibidem anno Domini 157 4. Dan?

memoratm virginesfuerunt Ferdinandi V, Hispo> niarum rerjis, ex furtivis compiexibus fitio? ttaturales,dequibusmeminit Lucius Marinem Sicutas
lib.

XXII

de

Reous Hispanice

; et

Torelliusin

Annalibus

adannum

Christi 1511

num.

7,

ubi

animos
et in

erant:Domini ac

Dominum

fratres mei, erigite mentes, nostrura Jesum Christum, ejus-

quesanctissimam Virginem Matrem ac S. Nicolaum Tolentinatem confldite, qui pie invocatus,

in

suchujusmodi necessitate ac periculis solet

magnis laudibus honorantur. 500 Anno Domini 1500, proseguitur Zacconius, cum Hispanaa provinciae praeessetadmodum reli- Eodem adhigiosusPater, Frater Gonsalvus de Alva, qui pri- bito.gravilcr decwnbens musejusdem observantiae in ista regione Prosanatnr
;

currere.
felicitererepti

497 Hisco

dictis,

miseri viatores, qui mortuis

quam

vivis similiores erant,

nonnihil recreati,

Nicolai Dei, gloriosissim;e Virginis, sanctique misericordiam implorare coeperunt, Tolmitinatis

eximius et austerse vitse in gravissimum morbum incidit, quo ad extrema deductus, et a medicis omnibus, veluti desperatas salutis, derclictus est. Degebat ibidem tum temFrater poris quidam venerabilis Keligiosus
vincialis fuit, vir iste
,

voveruntque, se tres Missas

fieri

curaturos, et
largituros.

pro cujusque modulo eleemosynam Religiosus vero postquam destitutos humano auxiliu sncios ad meliorcm spem ita revocasset, panem benedictum in manus cepit, ejusque ali-

Jacobus de Montacies, S. Nicolao Tolentinati plurimum addictus qui cum tam prrestantem
;

virum, qui eam congregationem tertio laudabiliter rexerat, mori videret, Deo sanctissimaque Virgine Matre ac sancto patre Nicolao fretus,

quot tVustra liinc et inde in mare spargens, obortis lacrymis S. Nicolaum obsecravit, ne in tanto discrimine desereret, qui eum implorabant, ad ejusque auxilium et tutelam recurrebant.
Mirabile visu Injecto in undas pane, mox quidam sylvestrium terarum ululatus sub navi auditisunt; deinde vero aves magnae, nigrreque
!

dum

cuncta medicamina, humanamque industriam nihil prodesse adverteret, ad -divina recurrit, frustoque benedicti panis aquae imposito, curavit, ut circumstantes quinquies Pater koster, et Ave Maria, quia id aeger non poterat, pie recitarent; atque ex eo pane particulam aliquam infirmo Patri sumendam dedit. Quam

et horridae vises

sunt avolare

quare et ab omni-

bus creditum est, eas dsemones fuisse, qui navem mergere fuerant conati, eosdomque per memoratuui S. Nicolai Tolentinatis panem, desperata,
tentaverant, navisruina, in fiigam fuisse abactos. Porro niari malacise sensfm restituto, ontnes prsesentissimo perroulo erepti, portum

simul ac sumpserat, mox per divinam gratiam melius habere se cocpit cumque id per quinque dies factitasset, omni malo liberatus est, atque
;

ita

quam

per gloriosi patris S. Nicolai Tolentinatis iui-ritadesideratani valetudinem prodigioserecuperavit.

F
Puella AnooncB
in

fhijusviodi

feliciter tenuerunt, quseque periclitantes voverant, implevcrunt. 498 Circa annum Domini 1526 in vico

panti ''
tinguit
invrn>liuin.

Ghinohon arohiepiscopatus Toletani

nia) iugens incemliuin in

(in Hhpaquadam domo excitatum est, quod magaam jacturam non modo rebus, qu;e in ea rontlagrabant, verum etiam

501 Capitc xxx refert Zacconius mirncuta per ejusdem benedicti panis usum Gordubm in Hispunia annis 1001 et 1002 fncta. de cjuibus comuledicta u nobis 17 et set/q. Deinde cup. xxxi ex P. Joannis Baptista3 Carminati, ConaregaOpuscuto tionis Longobardicai Augustiniani ,

marp

lapsa,

Maceratm anno 1618 cdito scc/uentia exhibet Anno 1595 Anconae , qu;c famosa Marchiae
urbs est, duae puellffl in portus crepuline stabant, et ut solent id aetatis ptieri sese in aqua velut in speculis admirari, in maris unda se con-

vicinis Bsdibna ininabatur. Fratres

gustini,

qui

ibidcm

honorificum

a S. Maria Vallis-paradisi (Itatice

IrdinisS.Aoconventuui, est, di nostra

I

Signora da

opem

laturi eo

Valparadiso) dictum incolebant, quoque accurrerunt; cumque inaiiquis

ter hos quidain aliqnot benedictos panes attulissent,

eorum
ex
istis

implorato S. Nicolao,
in

templabantur. Harnm una. fatlente pede, in raare prolapsa est, sola socia spectante. Mater, quae tiliam interim domi exspectabat, cum ipsa solito tempore non comparuisset, aliquid mali
suspicata,

ununi

panibus

inediinn incendium

Deo hujus populi ttdem, pietatenaque erga huno gioriosum Sanotum excitacum ingens mox miraculum appavuerit re quippe totus ignis non ultra progressus, retroprojeeit.

Placuil

eam quaesivit, sed frustra. Sociam denique interrogat haec autem eam lacrymahnnda ad portum deduxit, locumque, in quem
;

illadeciderat, ostendit.

502 Ineredibile dictu

est,

quantus tum doior

maternum

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

735

A
itldt:

maternum

inuitUlt

exstructa, reviviscit:

pectus incesserit, cujusipsa impatiens lamentis ac planctibus totum portum replebat. Mox fabri navales magno numero accurrerunt,
et

dam

auctor* 506 Cum biennio post in cadem civitate quav 8 mulier parturiret, foetus ex prava corporii compositione e1 infelici uorte in materno utero aUa,mortm
'

piscatores

advocati sunt, inter

peritior

quos,

qui
,

exanimatua

eat;

unde exortis cruciatib

;

probe nare poterant, sese mari immerserunt

horum unus
supercilia

reliquis
;

eam reperitetex

im, per octiduum, ad mortis fores, ut ferl jamjam moritura perstitit nectentatu omnibni

'"

Jfjf?

aquis extraxit

animadversumque est, puelbe a limacibus jam inde urrosa ruisse.

genitrix deliquium
Hiiinii

remediis. fostus ex

utero potuit expelli.

Uaque

Ad hoc spectaculum
passa,

dum hunc in modum moribunda jaceret, mulieres, qu cireumstabant, ipsiusanirnamcommendabant, monebantque, ut se Deo cornmendaret, et precaretur, ut condonatis offensis, suarn animam in pace susciperet. 507 Interea cuidam earum in mentem venii eanejkU. felicisaimus eventus, qui ilh alteri, quae pariter partu laborans, morituram se existimaverat, a biennio obtigerat; nec mora panem S. Nicolai
jussit afferri,

omnes circumstantes ad misericordiam commovit. Ecce autem, quidam cum benedicto

S. Nicolai

inseruit,

pane adveniens, eum puellae dentibus mox veluti novo spiritu animata, salsum liquorem subito ejecit, et absorptam aquam evomuit et quae jamjam mortua olangebatur, maternis brachiis viva inhaesit, et ad hunc usque diem cum marito suo supervivit,
ac
;

et

praedictae

parturienti, cujus

tituit

ttavis

multorum liberorum parens. 503 Cum anno 1588, die 25

spiritus pene a labris fugerat,

aumendum

dedit.

Aprilis

quaedam

Porro dum

quaedam

ex

praesentibus

coram

naufragio subducfn:

navis circiter viginti quinque viatores vehens, inter quos duo erant Religiosi Ordinis Eremitarum S. Augustini, unus Patavinus, alter ex
Cantalicio in Aprutia, ex Istria Venetias versus vela faeeret, tanta mari tempestas incubuit, ut

B. Mariae Virginis eftigieinterim genuflecterent ac tertio Pater noster et A.VB Maria in honorem S. Nicolai recitarent dicta puerpera sine
;

nauclerus pro certo haberet fore, ut navis naufragio periret; idque eo certius, quod quaedam altera ratis, onerata lignis, haud procui inde

aut malo, fcetum mortuum graveolentem ac fcetidum ejecit, ut praetam sentes omnes nasum sibi obturare eogerentur.
ulla laesione,

damno

Hic subjumjit Zacconius, se geminum hoc miraculum, dum anno 1603 concionandi causa in

submersa jam

esset.

Cum

itaque viatores

illi

Aprutium missus, Adriam

transiret, didicisseex

in praesentissimo mortis periculo versarentur, unus e memoratis Religiosis recordatus, se ali-

quadam

ingenti elegantique
Utteris

pictura
erat,

sut qua
in sui

utrumque

exaratum

qumque

quot benedictos gloriosi patris S. Nicolai panes penes se habere, supremos navis foros ascendens, eos in undas projecit; moxque ventus secundus velut miraculose exortus est, expansa-

Ordinis ecelesia msebatur.

Modo textum resuma-

que

veli Latini lascinia (quippe procellae iujuria

mus. 508 Anno Domini 1585 Fani, quae elebris et Similii panu antiqua Marchiae civitas est (sed intra fines du- inardentem flomum catus Urbinatis, a quo avulsa fuit, sita) quinque
milliaribusa patria

cetera vela in mille partes discissa fuerant) navis brevissimo temporis spatio ad gemini castelli

mea

(Pisauro) distans, ignis

domum

puerpera in partu periclitans

portum Venetum salva appulit. 504 Hucusque Zacconius ex memoratis scriptoribus ; quce sequuntur, Zacconium ipsum auctorem habent. Anno Domini nostri 1600 Adriae, Aprutii urbe, ducatus titulo insignita, quaedam
mulier parturiens, instante partu doloribus cor-

vicinam monasterio mouialium sancti Archangeli forte corripuerat, et instar ythn<e flagrans inultis vicinis eedibus ruinam minabatur.
nisi

Et sane omnes

in

cinerem fuissentredactae,

delato ad monasterium praedictarnm monialium nuntio, una harum, quae S. Nicolaum

lucem proditurus, non repta est caput, sed brachiorum alterum primo exseruit quapropter obstetrix, ac reliquae, quae aderant,
;

foetus

autem

in

Tolentinatem magnoperevenerabatur.ad arcam suam, in qua aliquot Sancti panes servabat, e

vestigio cucurrisset, ex iisque

duosperquam-

laborarunt. ut retracto brachio, consueto

modo

dain mulierem sine ulla mora in ignem conjiciendos misisset. Dum autem panes eo deferrentur,

nasceretur; sed frustra. Hinc puerpera acerbissimis doloribus, quos transversae prolis situs creabat, septem diebus, totidemque noctibus
cruciata, fere

eadem sanctimonialis

in cella (vel forte

semper cum morte conflictata

est;

in choroj prostrata in genua, praedictum gloriosum Sanctum continuo precata est, ut eam sibi gratiam praestaret , ignemque exstingu-

fc?

ptospere emtitur:

destiita ut paulatim deficiens, omni salutis spe tutajaceret. 505 Interim plurimae vicinae ejusdem conditionis mulieres ex

eret.

pietate et misericordia

eam
;

invisebant, multaeque sanctimoniales et piie feminae pro ejusdem sanitate Deum precabantur
e quibus
tis

509 Mulier eo adveniens, quocuncti Fanenses conjeecus, igconcurrerant, nemexstinad spectandum incendii tincm ad exstinguendom paues tradidit cuidam, qui i 'f'" incendium praa ceteris laborabat; quioumeos projecisset infiammas, ignis subito cedere ccefl

una benedictum
ei

S. Nicolai Tolentina-

panem

attulit,

summa cum
pii desiderii
vit, ut,

pietate

eumque aqua maceratum sumendum prffibuit. Utque

ut eo sponte sua deficiente, extra dubium fuerit habitum, quin incendium istud per divinum miraculum dictique panis efflcaciam expit, ita

sui finem felicius obtineret, cura-

dam
nua
,

quotquot aderant mulieres, ante quambeatissimae Virgiuis iconem prostratas in gePater noster et Ave Maria tertio re-

stinctum fuisset. Qui vero id noverant, panemque injici conspexerant, actisDeo gratiis faetum divulgarunt; eoque fecto quilibet ad S. Nicolai cultum uuigis magisque fuit accensus. Porro
casus eo mirabilior visus est, quodposl exstinctum ignem pradictus panisinter cinerea etiam tepidos et oaleates minime exustus aut

perita legere, citarent. Id agebat scilicet, quia Vitae parte, iu qua de miracuexeaS. Nicolai
lis

agitur, multa benehcia per

memorati pank

tum

usum
lac

intellexerat impetrata fuisse. Porro simiipraedicta puerpera eum uiiiuisculum panem,

diglutierat, fcetus retracto intro

conaumptus repertussit
ijuu oiissiis
ferri,

quod cum monialis, a

ad sereobortis lacry-

fuerat.
in

inaudisset, jussit

molitum aqua

eumque
est,

manus receptum
iierum

sineulla brachio, praaposterumsitummutavit,et prodiit. matris laesione, naturali modo inlucem

mis,

gemituqua

exoscuiata

iterumque piissime ao demde ineiuaum tbee&a instar

amuleti

736
a.uotore

GLORIA POSTHUMA
summs cum veneratione sempere
*

S.

NICOLAI TOLKNTINATIS
impositis, laetus et alacer

pendentem gestavit. M Uorridamaris dno Patres Congregationis 510 Inim fempesfos Longobardicse ex superiorum suorum placito Tolentini habitaturi, per viam Venetam, ipsis magis commodam profecti, ibidem mari se commiserunt Anconam versus; dnm autem recta
1
*>(
<

amuleti

collo

domum

repetiit.

Dum

l>

S.

vero
in

in

planitie, quss

Maceratam inter

et Re-

cinetum occurrit, procederet, quoddam fulmen

eumque
51
1

umbellam decidens, ipsius pectus percussit, in terram dejecit; Ita ut se plane pe-

riisse putaret.

Verum non

ita erat, ut

arbitrabatur

nam

innoctm
dltuT >

,>,/-

bonoque, ut dici solet, intinere navigarent, validissimus repente ventus et tempestas exorta est, cumque navisjam in plenomariversaretur, nauclerus ao gubernator sese perditos rebant.ur nec tamen vultu desperationem prodebant, ne miseros viatores, qnos periculum jam vehevia
;

fulmen, perforata veste, non fuerat ausum eos sed alio mox sacros panes aliter attingere girans, in vicinam palearum struem impegerat, atque alia intulerat damna. Interim Pater resurapto repente animo, e terra surrexit, seque
;

menter

affiixerat,

terrerent.

tlnus e prwdictis

Patribus,

qui vigilabat,
,

socium
marini

ex

stomachi
crea:

perturbatione
verant,

quam

motus

dormientem excitavit, dixitque Pater, non vides, nos perire? Recte monueram, mari minime proficiscendum esse jam vero quo in discrimine nos deprehensos vide:

incolumem expertus, duiu Reeinetum adveniret, rem amieis suis manifestavit, et insigne beneficium , quod per gestatum in sinu S. Nicolai panem sibi Deus praestiterat, videlicet quod ictus a fulmine non periisset nec ullatenus loesus esset, gratus agnovit, fulminisque tam in vestibus,

quam

in

umbella vestigia ostendit. Sparso

mus
tnjeoto in

511 Expergefactus Pater, et periculosissimam

hujus rei per populum rumore, nullus erat, qui super ea cum illo loqui, et ex ipsiusmet ore tantum prodigium et mirabilem casum cognoscere

aquaspane
oenedtdo,

tempestatem agnoscens, se in pedes erexit, apertaque pera, in qua aliquasreculas servabat, quosdam ex benedictis S. Nicolai panibus inde sustulit, atque omnes hujusmodi verbis allocu-

non averet.

515

Anno
,

1619

cum

in

mea

patria Pisaurensi

ei

febris </-

quidam magister Simon

laboraret
quae

figulus tertiana febri

patris S. Nicolai

pellitur.

ipsa gloriosi

genua procumbite, et Pater noster et Ave Maria tertio recitate, gloriosum S. Nicolaum Tolentinatem obsecrantus est
:

Fratres,

omnea

in

festa die (decima scilicet Septembris, ut supra

monui) recursura
datus
misit.
est, ac

erat, illius

festivitatis recor-

mox panem
Augustini

et vas

aqna plenum ad
fnerat,

tes,

ut exhocdiscrimine formidandi, exitiumque

nostram

S.

ecclesiam benedicenda

nobis minitantis pelagi eripere et salvos condu-

Postquam mulier, quae missa

et

cnm

omnibus, et Pater nosteii cum A\e Maria ter repetendo intentis,

cerc

dignetur.

Prostratis

ipse

panem benedictum

in

mare

projecit

quo

faoto,

procella usque adeo

cessavit,

ut

navis

velut in malaoia provecta, ad portum nostrum hunc Pisaurensem appulerit, ex quo duas aliae egressse rates, in littus, altera supraCatbolicam (ItalicB vicum in ora Sinus Veneii) altera non

proGul a portu nostro, projectffi fuerunt.

mbito sedatai

M2

In littus salvi et incolumes expositi,

s.

om-

aqua benedictis domum reversa esset, panem in praedicta aqua emolliit, eoque cum ardentissimo desiderio piaque fiducia sumpto, optatum beneficium adeptus est. Etenim cum de sumpto antidoto laetus sese in lecto ad somnum composuisset, tamdiu obdormivit, donec deinde expergefactus, statam febris horam jam effluxisse cognosceret eoque majori gaudio postmodum affectus fuit, quod ea febri numquam deinde fuerit correptus. Hoc miraculum is ipse

pane

nes simul ad reddendas glorioso patri

Tolentinati gratias ad

Nicolao

niihi

retulit,

dum quodam

die

eum

inviserem.

templum nostrum accesserunl, et postero mane dum ad ejusdem altare Sacrum celebraretur omnes, qui liberatifu,

Bucusque Lacconhts.

erant, adfuere.
ita

Rem

hanc,

quam modo
iis

narravi,
ipsis

factam novi, quia

casu,

dum ego cum

de
ab-

eorum

quem
socios
,

subierant, fabularer,

me ad

spectandos
(luxcniut.

templum

ingressuros

aulom tempnre minime ratus, hrec milii aliquando usui fore, et quidem eo in loco, quo retuli, eorum nomina aut patriam inquirere
K<i

XXXII. Alia miracula

et in

in Italia

Belgio facta.

non curavi,
sissem
,

quse

alioquin bic libenter expres-

ac forte etiam qusedam aiia adjuncta

didicissem.
per eumdemiolusfutminis

513 Anno 1618, die 10 Septembris quidam Pater Congregationis Longobardicae, qui tum temporis Prior erat Crucifixi Ueeiuetensis, ejus-

Pmter
terea

miracula

jam

relata

aUquot praj-

dem Congregationis

(in

Marchia

Anconitana)

monasterii, Tolentino redibat, eo scilicet die, eiim quia bic pradicto patri s. Nicolao Tolcntinati

apud Torellium m Annalibm ad annum Christi 1349 a num. 9 reperio quibus Latiue versis hic locum dabo. Hoc anno (scilicet 1349, inquit) dignatus est Dominus no,

IncendUt Bo
nonfos,

sacer

esset,

sese

illuc

summo
sola-

ster Jesus Christus ingens et

miraculum ad gloriam
Nicolai Tolentinatis,

eum gaudio contulerat, magnoque animi

lio

honorem

servi

sui

S.

sanctissimas sjusdem reliquias honoraverat. Quamvis autem Recineti, seque ac in omnibus

per ejusdem benedicti panis usum, in hac patria nostra Bononiensi operari. Casus contigit

Ordinis domibus, dicti gloriosi Sanefci panes benediei soleant, prooul dubio tamen nusqtiam tanta copia benedicitur, quam Tolentini,
aliis

hunc modum Die quarta mensis Julii aedes Dardi Franoisci Bonaventurae Paleotti in platea S. Donati, ex nobilissima familia, quae in hoin
:

videlicet

iit

simul sanctissimis sjus reliquiis ad-

moveantur, et alio portentur, mittanturque ipse quoque bonam horum partem, qui sacras
reliquias attigerant, sibi petiit, eisque suosinui

diernum usque diem antiquum nobilitatis splendorem magisquam umquam alias sustinet, ignis
corripuerat. nec ullus

humanus

labor aut ingeerat. In-

nium tanto incendio exstinguendo par

terim

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

terim

'37

dnm totum

istud

asdificium

voraci igne

cti

undique flagraret, demum aliquis e nostris Religiosis, motus pietate, panem S. Nicolai in flammas conjecit : quo facto, non secus ac si

pane fretus, una cum omnibtu Relig

supplicantium
in

suis,

morem, ad tocom,

Padus perrumpere
contulit.

C. S.

et

excavare inceperat
' ercetut

undarum flumen
venit,

infudisset, ingens istud incenest.

sit

dium sponteexstinctum

Poito hicnotandum
is

quam antiquus

benedicti

panis

sancta Ecclesia pius usus, cum gloriosus ille Dei Servus tum temporis nondum fuerit canonizatus, ac forte ne beatificatos quidem. Ceterum hoc miraculum refertur a nostro

S. Nicolai in

521 Cumque eo advenisset, accepit memoratum panem benedictum, eumque in voraginem jam inde excavatam, exqua furibundi flon concitatae aquaBjamjam eruptune, ac fertil iniini ilium tractum cum irreparabili damno

inundaturaa erant, Religioso involutum pallio

Cherubino Ghirardacci
niensis, lib.
Veitetiis,

tora. II

Historiae

Bono-

XXII, pag.

193.

517 Hisce subdit simile incendium perejusdem panis ustim Vencliis exstinctum, quod nos n. 482 jam retulimus; ac deinde ita prosequitur : Hisce

immisitjquo facto, furentibus andia omninm cum admiratione e pradicta voragine subito retroactis, incolaeconceptum timorem deposuere. Porro memoratus Prior Frater Alphonsua a Musco vocabatur. Rmc apud ToreUium, g , addit, sese alia magno nvuuro tnireu ula hii prmterire.
522
locis

duobus prodigiosis miraeulis quae Deus per benedictum gloriosi S. Nicolai panem patravit,
juvat tria alia subjicere, quse eodem tenore a P. F. Antonio Dulciati Florentino, exemplaris
vitaa

Nunc adBelgium nostrum,

cujus variis

Miraatfa in
Betgiofacta:

miracuiosum Sancti sanguinem servari 12

<
i

ostendimus, tandem veniamm. Rei ndus Pater Nicolaus de Tombeur in Vita S. Nicolai Latine
edita dehoc

Religioso nostro, in vita S. Nicolai,

in

Flo-

anno Domini 1515 edita, enarrantur. Ait itaque, quod cum palatiura farailiae Medicaeae tam diro incendio flagrarentia.*

auctoris

patria

argumento sic scribit : Quaj in Belgio nostro Deus operari dignatns est mirabilia, referre nonnulla, operae pretium duxi. Nonnulla,

inquam

omnibusenim recensendisnonsufGcio
hic

ret, ut

dem

voraces flammae jam aliquot ulnis ejusfastigium superassent, indeque impossibile

nam

si

liberet

refqrre testimonia illorum,

I.

qui in

crederetur, tam opera exstinguere

tectura ascenderit,

immane
;

incendiura

humana
in

omnibus Belgii civitatibus ultro fatentur, se per panis benedicti usum, et invocationem et
merita S. Nicolai in manifestis periculis et humanaa vitae miseriis, expertos patrocinium, integra repleri possent volumina. ~2;.{ Agmen ducat oppidum in Hannonia Angiense cura enim lue pestifera vastaretur pene
:

quidam

e nostris Religiosis,

devotissimus Sancti cliens, id considerans,

ingentiquecum fiducia unum benedictum panem in memoratura ignem injecerit, quodque hic cohibito repente furioso impetu, prodigiose fuerit exstinctus.

)> stis

Angia

exstincta:

totum, nec adhibitis

remedii.s

Fhrentice
alibi

et

518 Prajterea narrat laudatus auctor, orto in eadem urbe Florentina in cujusdam pistoris
incendio, quod nulla ratione potuerat exstingui, panem benedictura a quodam
33dibus

S. Nicolai praesidium consilio

sisteretur, ad saluberrimo cives

magno

confugientes, solemni supplicatione indicta, statuam ejus per urbis vias maxima cum pietate

etfiducia circumtulere
venissent,

cumque

in

forum per-

devoto Sancti cliente in flammas magna cum fide similiter injectum fuisse, atque eo pacto,

horrendum
tibus,

istud incendium, cunctis admiranextemplo penitus exstinctum fuisse, et

ibidem constituentes, communi instantia a Dei Confessore praesentibus malis subsidium postulaut opportunura. Nec spe sua sunt frustrati statim enim adfuit divina
:

eamdem

per eumdtim

pancm extincta.

quod spectatores majori etiam stupore replevit, panem illum, qui in flammas conjectus fuerat, post incendium miraculose compressum, album, pulchrum et integrum, qualis ante fuerat, repertum fuisse. 519 Denique referente eodera Patre Dulciati extra Castrum Gaufridi in Longobardia fcenile quoddam duabus aedibus vicinum noctu ignem concepit, incoheque timebant, ne simul cum foenili praedictae aedes conflagrarent quod
,
:

malum, antea supra modum desaeviens, uitra non diinanavit, et quos jam invaserat, curati sunt. Unde cives, ut Benefactori suo gratias referant, in hbdiernum usque diem
benignitas, et

quotannis die 10 Septembris, qui S. Nicolai est festivus, sequentibusque septem diebus, vicatim ad hoc invitati, in templo nostro comparentes,
divino Officio intersunt, et vota cum recognitione debitapersolvunt; etDominica infraOcta-

vam statuam

iilius

per urbem solemni proces-

quem in eodem castro habemus, intellexisset, sine mora ad prsedictum incendium velociter accurrit, magnaque cum fide benedictum S. Nicolai panem in ignem
Prior nostri conventus,
conjecit,

cum

sione circumferunt.

524 Idem experti sunt Gandavi et

cives plurimi, qui

Brugis
iilis

aliqui etiam

anno

1634,

civitatibus

ab eadem Gav-

eadem

lue infectis,

nullo alio coutra

eam

usi davi, Brugi*

damno
Eodem pans Padus, aggerem
pemvpturus

qui e vestigio retrocedens, sine alio mox exstinctus est,

,

sunt reraedio,
cives quotidie

quam pane hoc

benedicto. Cura-

520 Porro postquara haec miracula in exstinguendis incendiis per S. Nicolai panis usum
a Deo patrata retulimus, non possumus non aliud sane magnum eodem adhibito pane in aqua factum exponere, qualiter a supra laudato auctore narratur.

runt enim viciniores inaxime conventui nostro omnem etiam cibarium panem a
;

Fratribus nostris benedici et cum tota civitas ob consanguineorum et carorum amissionem esset in luctu, ipsifuerunt servati intacti. 525 Expertus est idem MechlinisB P. Serva-

>

M>htinvr

Res
,

pore
in

magnum modum aquis

habet Cum ejus temPadi flumen, auctis horrendum

ita se
:

vicinum celebri Viadanensi

ccepisset, atque

Smets, aliquando ibidem conventus nostri Prior, qui cum anno 1625, et iterum ex requisitionedomini archiepiscopi Mechliniensis et senatius

liberati,

wJ

servati.

terrae

aggerem perrumpere jam

inde miseri incolaB, qui ratioriem, qua imminentem ruinam averterent, ignorabant, in sum-

tus populique ejusdem civitatisanno 1634, contagione illa laborantibus ex charitute astiterit
indefeSse, hujus panis beneficio et quotidiano usu semper a lue illa intactus permansit. Hfflc ex P. Joanne Naevio olim Provinciali, in libro, cui titulus Eremus Augustiniana.
:

mum

discrimen adducti essent, ecce Prior conventus nostri non procul inde dissiti, et gloriosi
patris S. Nicolai Tolentinatis noraine insigniti,

divina misericordia in primis ac memorato San-

Septembris Tomus

III.

526 Anno 1704, die 17Septemhrisserenissimus 93 Elector

738

GLOUIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLKNTINATIS
tione
,

AUCT0RH
C. s.
Elector Colo-

Elector Coloniensis et princeps Leodiensis JosephusClemens dux Bavarise fcestimonio propria

ut poples seu patella a genu crederetur

I)

manu exarato
statur, se per

et subscripto Insulis palam atte-

avulsa, et perpetua timeretur claudicatio. Sed praeter omnium spem ad S. Nicolai invocatio-

nunsis
santstus

usum panis hujus

benedicti sana-

parfu perictUans,
prosperi

tum supernaturaliter. 527 Prfflgnantes quoque

foemina?,

dum

in

unde nem et intercessionem liberatus est gratitudinis ergo picturam cum parvuli genuquae fiectontis effigie confici curarunt parentes,
:

partus doloribus periclitantur, frequenterhujus

benedicti panisusu sublevat sunt.Novi et ipse, inquit Naevius, Hasseleti {oppidum id est in dioecesi Leodiensi ad Demeram fluvium) foemi-

nam, quae cum ob summam partus difficultatem, in qua jam haeserat per triduura, de vita periclilans sine liberationis spe, hunc a nostris panem accepisset, ex eoque partem sumpsisset cum enixa fiducia ; statim sublevata, prolem suam contigisse, domino Joanni Freest. Quod ita sibi derici Hasseletensium pastori sub juramento
retulit, etille

hodiernum diem in altari S. Nicolai in ecvero clesia nostra Gandavi conspicitur. Ipse beneficii percepti memor, ut Benefactorem specialem et Patronum delegit, et, quoad vixit, et apud singulari pietate coluit S. Nicolaum nos Mechliniae sepeliri voluit. Eaec Tombeurius; nec dubito, guin multo plura hujusmodi miracula, ut ipse supra momrit, per Belgium noin
,

strum
nerunt.

ejusdem salutaris
;

panis

usu

fuerint

impetrata

verum ea ad manus meas non perve-

mihi

fideli

testimonio perscripsit,

inquit
mtsere
<:on-

NVvius ibidem.

tractaerigitur.

B28 Antverpise quoque Maria de Wael, uxor Bartholomaei van Eechhoven a contractione nervorum adeo afflicta, uttibiae illius, retrorsum conversae, corpori increscerent et ipsa quasiin
;

XXXIII.

Miracula
obtenta.

aliquot

globum convoluta, nec stare poterat, nec sine anno Easciis sedere, jam perquadriennium.Haeo die una intra S. Nicolai Octavam, cum 1634, panem benedictum a filio suo Adriano cum
devotione sumpsisset vesperi, sequenti die sub solemni Missae officio fascias omnes, quibus
haerebat sedi suse alligata, sponte sua resolutae sunt, tibiasque exporrectae et ad statum suum

Limse in regno Peruano

E

Quce hucusque retulimus miracula, in Europa

facta fuere; sed

Saucti cuKus Indias propagatus.

quemadmodum

sanctissimi ad utrasque

sfatimque iis innit.i coepit, sensim iisdem confirmatis, ambulare. Quae ita et per intercessionem hujus Sancti sibi contigisse, praedicta Maria adhuc hodie superstes ot sana,
iiaturalciu reductaj
;

Thaumaturgi gloria cultusque hac terrarum orbis parte minime conclusa fuere, ita nec ipse suam erga miseros beneficentiam intra ejusdem limites

inquit Naevius, mihi narravit, et

eonfltetur.
filius
atl

palam omnibus

529

Anno

1584 Leodii mater quaedam filium

De propagatione cultus luculentum habemus in Bulla Sixti V PP., quam num. 6G et segq. Gtoria: posthumce reccnsuimus, et ex qua pauca hic repeto. B. Nieontinuit.

sane testimonium

('nujvm

reductus

habens rebellem et furiosum, tandem Patri Thomaa Gratiano, tum ibidem Priori, et postea Provinciali, conquesta, ab eoque accepti panis
benedicti

colaus, inquit Pontifex, de cujus vita, conversatione et sancta obdormitione in Domino, Tolen-

tinates

gloriantur,

Regularia

S.

Augustini
tanta
ut
vitce

duas tresve
filius

particulas,
filii

de pradicti
imposuit;
ignarus, ob

Eremitarum
puritate
et

instituta amplexus,

cum

Patris consilio sorbitiunculaa

sui

integritate

contendit,

ipsius

qua sumpta,

omnium horum

Viri sanctitas longe lateque per diversas

mundi

matris pietatem adeo in alium juvenem est illico mutatus, ut ox eo tempore numquam matrem
contristarit.
ienex graoiter

regiones ad Indos usque Occidentales propagata ad ejusdem diffusaque sit. Ex miraculis vero
,

&^0

Aimo

1018 Antverpiae Petrus Phalesius,

Uecumbens,
subitosanaUis:

anno aatatis suae septuagesimo tertio, febri maligna Lecto afflxus, cum nocte quadain angelorum choruin audiisset psalmum Davidicum dulci melodia concinentem, eique apparuisset Virgo Deipara cura
pr;v
laetitiae

Sancti invocationem in America factis, aiiqnot narrat reverendus ac eximius P. Joachimus Brulius Eremita Augustinianus, sacras Theotoyia?
y

doctor, ac per
sui

Ordinis

Bistoria

Belgium Prior Provinciatis, in Peruana anno 1651

,

Antverpia; edita, ex qua sequeutia totidem verbis

excerpo.

S.

Nicolao in Ordinis nostri habitu,

coepit
:

gaudiucanero et ipse
signis a

cuju.s inusitatae

533 Inprimis
facta enarrat.

somno excitatsa ejus filise ad patrem accurrunt, eumque hilari ac sereno vultu
,

lib. VI, cap. vi miracula Limce Est autem Lima, Bispanis Los

Recensentur
aliquot

Reyes
ruviee

Americce Meridionalis
,

urbs
,

ampla

et

miracula

jacentem reperiunt. Qui narravit eis, B. Nicolaum cantu oessante, accessisse et dixisse
:

pulcherrima

archiepiscopalis

totiusque

Pe-

LtmcB faeta

caput,

ac

nobile

emporium; sed quee

Petre, preces et suspiria, per tuos

tibi

Deo

oblata,

anno
terrce

labentis secuii

vitam ad annos aliquot prolongarunt. Ipse autem Petrus eodem momento se sensit adeo ab
oinni languore curatum, ut medici, qui pridie

quadragesimo sexto horrendis motibus uttra modum concussa, non pa-

rum

pristini splendoris

haud dubie

amisit.

Ve-

rttm Iubc tristia missa faciamus, et

ad proposi,

de ejus salute desperaverant, ad eum reversi, uon sine miraculo evenisse credi debere, affiriikiitiii, Et vixit Petrus adhuc postea per annos

tum argwnentum revertamur. Tertia

inquit

iaudatus Bruiius, qua conventus Limensis illustris redditur, imago (de Cnicifixi Domini
ac B. V. Mariai statuis ante egeratj est S. Nicolai de Tolentino; qui cum per totum mun-

maleaffectum
pui
rt

gsnu

undecim. 531 Ejusdem patrocinium similiter Gandavi expertus est illustrissimus dominus Jacobus Stalins, parlamenti, seu concilii magni Mechliui residentis, olim praeses, anno lTU defunetus.

dum tam sit prodigus miraculorum, non decuit eum in novo mundo eoruin fieri parcum. Iugenue
fateor, eorum is est numerus, ut sola, quae Limae contigerunt, potentia sint integrum tomum explere oum uno nounumquam die re;

dic enim, cumsexennisessetautseptenniSj

1'irca

uinUi

genu laborabat ncrvorum contrac-

ferantur

DIE DECIMA SEPTEMRRIS.

ferantur octo, pauci vero percurrant dies, quorum singuli non aliquo miraculo celebrentur.
Inter castera paniculi
benedicti, in
,

7%
ATCTORK
c.
s.

portunitate Ueti, quam factis oanalibus in plateas derivarunt, ut et sua monasterio clausura
constaret, et BDppeteret ex hac Bcaturigine sacra civium necessitatibus quam plurimia infirmita;

in

honorem

S. Nicolai
;

veneratione sunt

maxima

cum

dietim unus seniorum Religiosorum deferendis ad domos s&BCularium paniculis a mane in vespe-

tibus tamquani

medicam arlhibuerunt,

el

fOMBe

sunt experti.
538 Febribus desperate laborabat Nicolaa SanetusappaRodriguez, uobilis viri Petri de Salacar axor, remmatronam
cui hsereditaria erat erga S.

ram

se

impendat, et eontingatesse

dies,

qnando

unus non sufficiat omnibus. Delibabimus ex pluribus pauca neque pluribus opus est apud credulum mundum, cujus nullusestangulus non
:

aliquot domesticis ejus prodigiis preeoccupatus.

puer in pro-

534

Dum

in veteri nostro
festivitate

monasterio Limensi

fundum puteum lapsus

verba ad populum faceret Pater Ludovicus Alvarez.vir plane apostolicus, forte ibi ludens puer octo annos natus,
ipsa S.

Nicolai

Nicolaum devotio ex easiquidein parentes eam illo nomine vocari voluerant. Ha?c ergo in tanta afflictione maxime devottionis fervorem explicat, factisque Sancti patrocinium promereri studet. Ille, nec surdus nec immitis, per cervical ab segrogante
;

feiri Hberat;

transire in habitu

Didacus Limensis dictus, in ccenobii puteum lapsus est profundissimum et angustum. Labentem alius puer animadvertens, exclamat Sancte paniculorum succurre. Rumor interim ad
:

eam
non

August.iniano visus jussit esse securam, cui haec infirmitas mortalis

,

esset.

Quo

viso,

mox

spiriium resumpsit et

paulo post sanitatem. 539 \lias eamdem Nicolaam

malum

invasit,

enrndem alias

ecclesiam usque excurrit et cum nomen lapsi non exprimeretur, perculitsupra modum, quotquot meminerant, se puellos habere, atque ad
,

ingens quidem, sed quod omnis mcdicorum co- modum curanhors ignorabat quod dum fortuitis remediis di morbi sui
:

edocet.

expellere conati sunt, exacerbatiusreddiderunt,

et
ccelites

puteum certatim accurrunt. Vox autem ex imo

puteo audiebatur
illaesus
:

Eripite

me

nam

sanus et

tandem desperatum. Hic illa notum sibi inter Medicum inclamare aggressa, eumdem

sum.

incolumis
n.clrnhitur

535 Dimittunt ergo situlam, in quam cum puerulus se injecisset, extractus non modo integer apparuit, sed et siccus. Utriusque causam rogatus, respondit Augustinianus quidam stellis undique rutilans me cadentem, ne quid no:

iterum propitium experta est. Nam transiens ante lectuin decumbentis Nicolaus, Infinnitas, inquit, tua deliquii genus est, et ut tale curan-

dum. Quod duin faciunt medici, brevi reddidere

sanitatem.
ter prolem expetiverat

cumenti acciperem, manibus portavit, et Domina qusedam forraosissima postea detinuit, ne aquas contingerem. Ut ipsa beatissima Virgo in
solemnitate S.
Nicolai,

540 Nobilis mulier N. multos annos impatien- Duo pueri p?r illi filius nascitur; sed Sanc&ivao:

denascitur

iterum

post paucos

menses.

Eum

,atumem

tamen mater

sepeliri vetuit. seu excessu amoris,

dum

hoc

rairaculum

patraret, obsequium atiquod praestare voluisse videatur. Puteus autein exinde Sanctus dictus
est, praestititque aquas multis infirmitatibus sa-

seu excellenti in Coelites fiducia. Corpusculum ergo sindone involutum ad ecclesiam defert, et

lubres.
idem puteus,
urgente aquas

536

AHud

in

eodem puteo

accidit

miraculum

super altare S. Nicolai reclinat, ipsa lacrymis precibusque a mane usque ad horam post meridiem quintam illiusSancti patrocinium importune sollicitans. Tunc oculos puerulus aperuit, arri-

penuna,

tribus annis postquam Augustinianis in novum monasterium translatis quod anno 1573, cum veius ab anno 1551 incoluissent, factum fitisse, dicitur) succeslib. VI cap. II, et lib. XII cap. vn Religiosse S. Bernardi, quarumfundatrix serant
et abbatissa erat Lucretia de Sansoles, nostra,

densque matri
resuscitationis.

testis

fuit

irrefragabilis verae

541 Simile

Mauro cuidam

accidisse ferunt,
est,

vita- reddtti

qui filiolum, ut ipse testatus

antequam Religionem

capesseret,

non minima

benefactrix et cultus S.

Nicolai studiosissima.

raortuum in eodem altari deposuerat. Hunc sacerdos ibidem celebraturus amoveri volebat; pater autem. ne amoveretur, plangendo rogandoque instabat, atque etiam obtinuit simul, ut Sacrum in hono-

Veheraens diuturnaque siccitas fontes ac puteos arefecerat, etiam civitatis Limensis omnes hunc, quem sanctum appellatum fuisse diximus, ut cogerentur Religiosae magnis incommodis ex
fluvio

rem

S.

Nicolai celebraretur

quod

nondum F

erat absolutum,

cum puer

vivere visus est.

542

Anno

1624 Henricus de Castrillo, Ordinis

S. Jacobi

plurimum
petere.
S.

distante

necessariam
fatigatae,

sibi

eques et equitum praefectus, occidit nobUisafebri illum, qui sibi mendacii injuriam irrogaverat, convalescit.
et

aquara

His

molestiis

in

asyhnn in collegio nostro

S. Ildefonsi quaesi-

honorem

Nicolai processionem instituunt,

vit; sed
simffi.

quem

ibi

invaserunt febres periculosis-

absolverant, quando famulae monasterii accurrunt, nuntiantes putei, quem supra notaviraus fuisse profundissimum, aquam

quam nondum

Uxor

ejus

Jacoba

Loboguerrero

viri

periculo consternata, religioso voto ad S. Nicolaum recurrit, promittens, cera pondus staturse
illius se, si

effluere.
prodigiose

convalesceret maritus, exaequaturam.

taiituni sanirari

undas effyndit.

537 Rei novitas, aquaeque necessitas totam ut timeread spectandum civitatem exciverat
;

Factumque, ut non

restituere-

tur, multitudinein,

duabus illis causis excitaclaustra perrupturam, Prodigii tam, monasterii rumore et populi studio ad archiepiscopum Hieronymum de Loaysa delatis, ipse subito adveniens, multitudinis ardorem contemplatus, concessit, ut laxatis foribus

tur, sed et libertati, quam ei dedit prorex marchio de Gualdacacar, ut Jacobo Termin pirata3,qui cum undecim raajoribusnavibusportui

Callaoano illapsus erat, occurreret. Uxor desiderii compos iacta, etiam se mox voti debito
solvit.

Callao,

cujm

hic mentio

fit,

portus erat
dissitus:

omnes admitterentur,

wbis Lmumo', duobus milliaribus adea

eo obtentu quasi aquam miraculosam pro se quisque hausturi. Intrarunt ornnis generis status-

que plurimi, ecclesiastici, nobiles,viri, raulieres, senes, juvenesque, ipse etiam prorex Franoranes non tantum miracuii ciscua de Toledo magnitudine attoniti, verum etiam aquffi op;

verum is iisdem terrm molibus, de quibus n. 533 meminimus, seu maris inde h&rrendum in modum intumeseentis fluctibus, frtsft' sane et apud posteros non sine horrore memoranda sorte vastatus
est.

Ad iindiinti redeamus. 543 Miraculorum per paniculos,

in

honorem
S. Nicolai

;.

?in

GLORIA POSTIIUMA
sit,

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
fuerat experta, quasi sectira, etiara minari Sancto ausa est, non pinsendos in posterura in suis
aedibus panes, nisi
et distulit aliquot dies
I)

\uctore
C.
S.

S.

Nicolai benedictos, factorum velle inire qu-

merum, idem

ac

arenam maris

velle

com-

Miraculumin
panibus bene-

putare. Multos annos in aedibus suis pinsuerat

paniculos, ftdelibus distribui solitos,

Anna de

famuhe redderet sanitatem operam suam, expecta;

disrac ~

f,^'

Escorcena, mulier,si quse alia, S. Nicolai studiosissima.

Factum autem
,

fuit,

ut

cum humana
saepe
i1 1 i

inconsideratione

quae

vigilantissimis

obrepit, paniculi in furno die quadara

Divo

vitque servse curationem frustra. Tum temeritatem suam accusans, imrainente jam festo, solitum opus exequi et paniculos pinsere ccepit Maria, et simul servam, sed humilius, S. Nicolao
runt.

sacra negligerentur, torrerentur omnes, nigre-

commendavit

atque eo ipso die non

fe-

scerentque instar carbonum exstinctorum, quos

proinde
illa

bres modo, sed omnis sanguinis eructatio desie-

tamquam

inutiles in

angulum
de
S.

ali-

quem

officinae conjecit, tristis et

Nicolao
la

548

Anno
filipe

1631

medicorum judicio desperata

puellanobiiis

querula. Mitiunt. sacristae, qui paniculos coctos ;nl se deferanl sed Anna non remisit, nisi que;

erat salus Annte-Mariae de Urdanivia, Mariae de

Torre

relas, et ustorum infortunium. Sed, quia pluriniiiiii desiderabantur, adest mox ad aedes ojus integriores selecturorum. par Religiosorum Illa horum diffidentiam non satis aeque ferens,
,

Ignatius de

Urdanivia,

quod periculum cum advertisset Annae frater, et ipse

pceoniae artis peritissimus.

....

Postquam mortalia

cernit

Tentamenta

nihil, nihil

artesposse medentum;

Intrate, inquit, et ipsimet projectorum inutilita-

tem

inspicite.

Intrantes

vero,

candidissimos

omnes pulcherriraosque invenerunt, miraculo commutatos, ingenti Annae, famularumque rei

consciarura stupore,
dissectuset

Auxilium coeleste rogat, Idque per S. Nicolai, cujus imaginem in cubiculo suspensam videbat, patrocinia, forma usus precandi, quam non nisi plenus fiducia animus

544 Si in

domum

nobilis virtuosaeque fceminae,

,

crutus puella

ocuou,

ipsissimam ingrediemur miraculorum officinam. Anno 1623 ludens cum coaeva sibi Elvira de la Serna formosissima puellus sex annorum, cultro oculum
alterius

Mari;e de Ia Torre ingrediamur

commendare potest. Nisi, aiebat, integram, Divorum gloriosissime, valetudinem sorori restituas, nullas in posterum in his aedibus manus
paniculos pinsent, nullus furnus coquet.

E
raox agraoimorbo
convalescit:

549 Vix

tam breviter oraverat,

cum

medium

dissecuit, et simul

integrum

pene Mariae, apud quam orphana Elvira educabatur, cor, dum propendentem extra orbiculum contuetur oculum. Illaanxia, inopsque consilii, subito paniculum molere, S. Nicolai interim patrocinium identidem implorare, oculum in orbiculum remittere, super eum molitum paniculum colligare, et in stratum reclinare, si posset, quieturam dum aliquis interea chirur;

ingens eum per integrum corpus stttpor, anxietasque invasit, steterunt in altum erecti capilli locura fugiendo mutare, etiamsi conaretur, non
potuit
:

visusque

sibi est sentire

tergo suo ins-

tantem personam plurimum adflictam. Atque

illo ipso temporis momento melius se soror habere coepit, intraque pauculos dies surrexit

integre sana.

Verum

quia iniisderaaedibusetiam

F. Francisci Solano Limae id teraporis miraculis elari depicta erat et culta imago, incerti, utri

gus advocaretur,
imposito pane

hanc prseter naturae

;

modum

curationem tribue-

baudkto, sa""'" s:

546 Quievit non tantum puellula, sed placide dormivit duas horas post quas non prius a

rent, jactis sortibus, quae tertio S. Nicolai

nomen

quam vulnere permanente tamen non tam vulneris cicatrice, quam quodara quasi vestigio, in modum lineae cristalsummoexstit.il, libera,
;

reddiderunt, huic se parti credulitate et devotione addiderunt, more nec inusitato, nec superstitioso. Pro harum soriium usu laudatur hic inmargineS. P. Augustinus lib. I de Doctrina

jecla-;

supremo ad infimum oculi promiraculi niemoriam omnibus inspicientibus refricaret, ut nullum visionis praestaret impedimentum, sed adderet insuper pulchritudini ornamentum. Rogata aliquando a
lina\

recta a

Christiana, cap.

xxvm,

et in Epistola

qua

clxxx ad

ita

Honoratum. S, Thomas 22, q. xcv, art. 8: verufn hujus loci non est de his agere, ideoque ad cetera
progredior.

Patre magistro Antonio de la Calancha, numquid discurrens per oculum linea visum offus-

caret; Tantum, inquit, istud abest, ut etiam adferat claritatem experta siquidem assevero, clarius me sanato, quam intacto oculo quaelibet
:

550 Saeviebat Liraae in platea S. Crttcis incenincmdium dtum, et jam ad aedes quasdam, ad Mariam de exsUnguitur: la Torre spectantes, vorando volandoque
pervaserat
illa famulura propere misit, qui paniculum in furentes flammas immitteret; quas
:

injectus ipso

contueri.
ttrvusfebribvs,

quam

r,hi Amil> 1625 ad mortis vestibulum febres deduxerant servulum (Hispanice negrito legi monet, qitod parvum Maurum interpreteris)

momento extinxit, unda omni, inutilem cives experti fuerant, in ignem

potentior. Plura in ejusdem matronaj eedibus ac familia facta miracula refert P. Antonius de la

Calancha.
551

dictse

Mari de

la

Torre.

Periculi admonita,

pridie festi S. Nicolai paniculos pinseret, hortata eagrum est, ut fiducia patrocinii S. Nicolai concepta, paniculum licet
,

cum

Cum patrem magistrum Alphonsum PaS.

checo visttasset Joannes de Canseco medicin&e doctor, exque eo intellexisset egregium prorsus
in se

hemiambito
ouratar.

nondum

per

benedictum sumeret; hanc benedictionis praeventionem in subitis casibus miraculos operationi non obfuturam. Sumpsit, etpost pusillum,
Berfl
,

Nicolaum factum miraculum, quod

vitam ejus describam,
aetate

referetur,
deflexit ad

dum

Ferdinandum Nino,

ab eo gravem,

ait

dereliquerunt

me

febres

quae

fomulaeodm
morboetsanguinis

mrea-

"

''''"'

m"

numquam redierunt. Ajino sequenti paulo ante S. Nicolai solemnitatem non minus mortis periculum adibal aUa dictaa Mariaa serva, cui illa non parum addeinceps
r 17
'

et quem hernise malum,frigidaque et extra ventrem prostantia plurimum intestina, morti pro-

ficiebatur. Btec prarter febris malum magnos sanguinis coagulaii bolos frequens evomebat.

constituerant narravitque, quod ex Patre magistro Adphonso Pacheco audierat miraculum cujus narratione excitatus, paniculum nialo extrerao applicuit et dictu mirura, eo ipso tempore retracta sunt in ventrem intestina,
; :
;

ximum

nullo

herniai

vestigio,

nisi

Maria opis a

S.

Nicolao ferendas, quamtoties

quai miraculum

fcestaretur linea, relicto.

552 Nec

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

711

A
nobilis

mulier

552 Nec minus in domo Leonorae, nobilitate aeque ac virtute insignis foemiiue, quae Joanni de Mendieta nupait, cultus fuit aut benevolus S. Nicolaus de Tolentino. Extra spem salutis sed applicalaborabat Joanna Leonone filia tione panis integram sanitatem est consecuta. Ejusdem Leonorae filius, Gonsalvus sacerdos,
;

miraculo

dispulit. Fnit hic primus, qui

ginta triuin

annorum

spatio potuit ex

quinquaHispano-

roEE
C.

graviter de-

1'nm Hliis in vivis conservari, Supervixit

autem

cumbens,
rnancipiurn
fsbri heetica,

multis

postea

annis,

atque

in

universitate

mancipium habebat hectica febri irremediabili cujus miserens Gonsalproperans ad mortem

:

vus, illud duxit ad S. Nicolai altare,

oblatoque

pro eo incruentu Sacrificio, reduxit plenissime

Limensi lauream doctoralera accepit, appellatus Doctor Nieolaus Flores, factus etiam capituli Rector. Novitate miraculi etiam caeteri fiducia de S. Nicolai auxilio importunum Buarum uxorum. exilium votis S. Nieolao nuncupatis redimereausi sunt; quare quotquot istis t.mporibus nascebantur Nicolai nomine appella,

sanum.
serva paralysi
laborans, sanitate dtffiantur.

553 Leonorae serva paralysis genere conflictabatur, oranis

bantur, 557 Idem

non

aliud,

medicime regulis inortali, etjam quam supremus anhelitus expectaapplicatus paniculus prolongavit,

Nicolaus adhuc puer nrrimque rumpebatur, detiuxerantque intestinu, clauso ot

ejusdem her""'
>,,},xt "

batur,

quem

indurato rupturae orificio, ut nulla medica manu autfomentisposset reduci. ccrto mortis periculo.

curatur *

Ad bruta etiam animalia horum paniculorum virtus se extendit nam fractam mulae, hero suo utilis et chane,
reddita instantanee salute.

Sanctum ergo Nicolaum

eollati

prius beneticii

admonent, rogantque, ne perire permittat solitario malo, quem contra communem omnibos
infantibus

tibiam solidaverunt.

calamitatem

summo

miraculo de-

fenderat.

Et

fuit

momentaneam

ad preces auritUS S. Nicolaus, illi sauitatem impetrando.

in

558 In eadem urbe paniculus

S. Nicolai benedictus,

honorem

ineenaHaper
ttictum extinrta.

injectus tribus diversis p"nem bene

XXXIV. Miracula
in regno

vicibus locisque in furentes incendio flammas,

Potosii,

toties

Valverda?, Zanse et Guanuci

ignem extinxit. Varias ximeque febres, toties curavir,

nequeat. Potosio Yalrerdaai
regni civitatem,
,

infirniitates.
ut,

mainiri

niimerus

nllrnnti

Peruani

Peruano obtenta.

cum

Brulio adeamus.

559 Loci

situ/ft lib.

XVI,
in

cap. vi tradit

hunc
vulgo

Valverda
sl " 10

ma

modum :
in urbe Votosiensi infans

Valverda

civitas,

quam
qua

vetere gentis toanaagraDi*

'""'"

vocabulo Icam a valle,

sita estj

In ejusdemPeruvice Australi parte, regione, Charcas dicum, ad Poquam Eispani de

in

los

argenti fodinis ditissimi radices, cognominis urbs Potosium ab Hispanis condita visitur, in qua, teste laudato Brulio lib. XVI,
tosii

montis

nominant, quinquaginta leucis quam Lima est Meridionalior, in decimo quarto latitudinis Meridionalis gradu, habetque longitudinem uno circiter gradu Lima majorem. Dcinde cap.vai
ejusdem Ubri ad propusitum iwsfrtnn si-rihit sequentia : Altera in monasterio Valverdensi statua (prcecedente capite de S.
egerat) fuit S.

cap. rv, Pater Augustiniani primum duasparcecias, S. Barbarce scilicet ac S. Bernardi administrarunt, ac deinde anno 1584 oblatum ab hicolis monasterium adierunt. Porro miracula aliquot per sanctum Thaumaturgum nostrum hac in urbe

Augustini effigie

Nicolai Tolentinatis,

non

in-

fructuose culta.

Prima
,

coeleste ejus beneficium

patrata, item Brulius cap. v his verbis exponit. Erat hic aer intantibus Hispanis tam infaustus et insalubris, ut aut nondum aut vix natos mox
extingueret, certa fere

experta est Anna del Castillo, Didaci deMorales de cujus curatione medici conjux. Hsec malo desperabant, afflicta, ad ejus, cui in elementa

horum condemnatione, et ineluctabili parentum, omniumque vere Catholicorum luctu. Observabatur, non superesse quempiam ultra decimum quintum diem qua:

omnia,omnesqueprorsusprorsusmorbosamplum a Deo imperium tributum sciebat, S. Nicolai

scilicet Tolentinatis

auxilium,

forti

prece et

uberibus lacrymis confugit, imperavitque ipso momento sanitatem.

propter matres de utraque, animse scilicet corporisque suarum prolium salute sollicte, ad vicinas valles pariturae secedebant, non ante
.

prolem reducentes, quam primum aatatis annum excessisset, nec ista satis aetate tutam contra
aeris injuriam.
ab infesto ceteris omnibus pueris

F 500 Haec Archiatro suo non ingrata, annuo censu, cui in praecipuis snis bonis hypotheeam ejusdemqne constituit, sacellum ejus, ne umquam ornamenta f^a deficerent, ditavit crediditque postea eum se
;

habere velut hoc stipendio conductum, tanta

ejus

opem

fiducia

in

quacumque

necessitate

555 Utroque malo infortunatissimusfuitFranciscus Flores, vivens etiamnum anno 1038, et audientiae Limensis secretarius. Huic enim aut

imploravit. Hujus

fiduciae

magnitudinem, con-

IV

viva proles non nascebatur, autrelataevallibus moriebatur. Erat illejam pridem cultui S. Nicolai addictus, atque ex mali magnitudine fiduciam augens, statuit non ultra permittere, ut
uflerre

stantiamque ostendit prorsus singularem, dum filiam suain vidit mortiproximnui, morbum vero humanum consilium superare. S. Nicolaum interpellat, non exauditur reiterantur saepe ad
;

uxor ad valles prulem

imponere.

paritura
S.

Potosia

exiret,
illi

sed

obturatas putasses Sancti tam velocis alias auditus aures. Ita sciebat S. Nicolaus, Praeceptorem suum Christum supplican-

eumdem

preces

Nicoiao, et

suum

nomen

tium noiinumquam preces aut neglexisse, aut

fuisse

Quod factum cum non

temeritatis

cum

conviciis

{pauh

tlurtara, lnrt justa,

raodo, sed crudelitatis ab omnibus notisaccusaretur, respondit, in sola se de S. Nicolai ope

fiducia
pi
i

ad tnulierem C/tananceam verba i/ttellig/l aversatum, ut tidem eorum patientiamque redderet

illustnorem, vel ut beneiicium conferret cumucerte ut omnes perseverandi in precibus latius
;

securum vivere.
Nativitatis Do;

Sanctts
iinulu-

550 Nascitur ei filius pridie

upem

,nis strvatiir

minicae anno 1598 vocatur Nicolaus, quem non tantum contra aeris iniquitatem S. Nicolaus servavit ; sed plures ab eo inflrmitates manifesto

doceret exemplum. 501 Aderant agonizanti

fllia

A.ugustiniani, jam morifiunia convolescimt

neque aliud expectabatur, quam ut supremum

spiritum

74','

GLORIA POSTHUMA

S.

NICOLAI TOLENTINATIS
convertit, deducere, quotidie ad S. Nicolai venerationem ardentiores. Piscum, de quo supra facta mentio est, oppidum fuit ejusdem regni

A.UCTORE
C. S.

spiritum morbi violentia protruderet. Nec hie desperavit mater sed ab aliis tantisper secreta, Mi Sancte, dixit, Sancte gloriose, cujus precibus
;

sum

assa aliquando et concisa perdix vitam alasque resumpsit, et evolavit, redde sanitatem adhuc-

Peruani, aud/entia>, ut loquuntur, Limanm, in ipso maris littore conditum, verum hoc anno 1682 concusso elatoque per terro? motum mari delctum est, atque ita factum, utBispani alterum ejusdem nominis oppidum, paulo longius a mari

dum. quamquam languide

:

spiranti.

Recurrit

ab oratione ad flliam anxia, et reperit sine mooravit rursus et interiendi periculo quietam gram intra paucos dies obtinuit sanitatem. In
beneficii accepti memoriam multo tempore filia habitu S. Nicolai induta incessit. 562 Ista miraculorum in aedibus Annae de

puer mortuus
creditttSj

ab ejusdem furiis tutum construxcrint, teste la Martinicre in novo Lexico geoqraphico Gallice cdito, in quo etiam duodecim milliarihus Yaiverda dissitum clicitur, ad vocem Valet

M. Bruzcn

mi-

Castillo continuatione credere populus incepit,

illas hospitate

verde.

raculose sa-

quoddam

esse, cui S. Nicolai

au-

566

Zanam

etiam, aliud Peruani rcgni oppi-

nntvs

si non obnoxium, certe usitatum esset. Quapropter ad illas pater filium moribundum

xilium,

dum, quod

alias S. Jacobi de Miraflores dictum,

Zanai etiam miraculis clarere dicitur

detulit,

quem cum

ulnis suis

Anna, quam
extenso

po-

terat mollissime,

exciperet,

corpore,

nec amplius quam sex et medium latitudin/s Australis habere azt, plurimisS. Nicol&i miraculis iltustratum scribit ejusdem libri cap. xi ; iserum
ea non nisi

jactatoque capite, ac postea languide reclinato, vitam finiisse ab utroque credebatur. Anna vero etiam post vitam potestatem S. Nicolai
extendi, plane confidens, bono esse
jussit,

summatim memorat. Huc coloniam,

deduxeruntanno 1584... anno 1587 admissam coloniam

inquit, Augustinianiani

A provincia vero

atque

in

conventu

animo patrem Augustinianorum

in

sancto
offerre.

Thaumaturgo

filiolum constanti fiducia

Habuit obsequentem

desperata

primus Prior rexit Pater Joannes Baptista N., qui aliique ejus sequaces non alium magis fautorem experti sunt, quam S.Nicolaum deTolentino, qui ab exordio tam frequentibus ibi miraculis celebrari ccepit, ut

partem, qui mortuum, uti rebatur, filiolum altari S. Nicolai imposuit; oravit, ne se solum inter tot cultores miserum esse pateretur, ac

non magna

difficultate

cum

repulsa rejiceret. Inter quaspreces agitare

;

ex oblationibus ac eleemosynis, quas undique copiose tideles adferebant, exiguo temporis spatioAugustiniani pulcherrimam ecclesiam mona-

ut omnes non sanatum puellulum, sedresuscitatum indubitato miraculo acclamarent. Idem multospostea annos
se puer ccepit, et plene vivere

supervixit, praeco miraculosse suae vita?.

ejusdem matronw nepos
sanitatem mirabiliter obtinet.

563 Et haereditaria quadam successione ad posteros Annse del Castillo S. Nicolai patrocinium transmitti videbatur ejus siquidem nepos
:

ob reverentiam illius, quem plurimum venerabantur, nomine Nicolaus, annos natus septem gravi infirmitate ita obruebatur, ut tertio die
periculo

steriumque perfecerint. Major est ibi miraculorum per S. Nicolai intercessionem patratorum numerus, quam ut eorum ratio habeatur. Claudorum, caecorum aliisque malis desperatorum, sed multo ibi liberatorum ingens est catalogus major puerperarum. Quare fraternitas ibiinstitutaest, qua nulla est celebrior, magnificentiorve. 567 Denique Ub. XVII, cap. iii duo prceterca in oppido miracula Guanuci, quod Peruvue pariter in Li- Guanucensi moribundus mensi audientia oppidum est ejusdem Sancti
;

mortis ,

amissa loquela ,

urgeretur.

patrocinio impetrata tradit his verbis

Miracu-

Parentes ejus consanguineique oratione ad solitum in familia medicuin S. Nicolaum confugerunt vix orationem absolverant, cum puer Succurre mihi, S. Niinhsec verba prorupit colae. Ex quo tempore ita in melius fuit muta:

lum jam haberetur, aliquem

S. Nicolai Tolentinatis

esse locum nullo

miraculo illustrem. Numerant certe Guanucenses ab ipso Augustinianorum adventu (id est ab anno 1584, ut cap. n pramiiscrat) plurima duo autem in monumentis
:

tus, ut intra paucissimos dies robustissima sani-

Peruviae, quse habere potui, recenti

narrata

inveni,

tate frueretur.
Fluvius trans-

memoria

facta.

Anno

1630 Joannes de

euntibus cum Snncti statua

les et

564 Tot beneficiis provocati Didacus de MoraAnna del Castillo statuam S. Nicolai Pisci
;

Vega, curio xenodochii et vicarius Guanucensis civitatis, desperata ad vitoe terminum infirmitate trahebatur, munieratque se ad transitum Ecclesiae Sacramentis isti tempori op,

sculpi curarunt artificiosissime

sed nec ea sine

evidenti miraculo

Valverdam

allata fuit.

Eam,

comitabantur Pater Joannes Serrano, Didacus de Morales, et honoris causa non infrequens societas. Turgebat insolita aquarum accessioneMamaconafiuvius, rapiebaturque majori impetu, quam ut usitata vada mulioni tuta viderentur quapropter statuam aut comideferretur
,
:

dum

portunis.

568 Ideo tamen ipse

abjecerat, quod

nondum spem omnem magni thaumaturgi S. Nicolai

subita incolu-

mitatv do?iatus

de Tolentino recordaretur. Hunc ergo in patrocinium invocavit, petivitque ab ascetarcha,

ut

imaginem ad

Eedes suas deferri sineret. Ob-

tes

transmittere pervicaciter detrectabat.

Ilii

tinuit; et frequentissimo comitatu, ac plurimis

res,

statuam ferebaut, audacioobluctante mulione, illam mulo, qui inter cseteros fortissimus videbatur, imponunt, adifiducia Sancti cujus

guntque ad transvadandum. Vix ungulis supre-

mam aquam

transitummirabiliter
prebcet.

contigerat, oum tanta velocitate contra naturam in sui fiuxus originem retrocessit, utvix pedum extrema mulusistesequentesque transeundo humectarent. 5(55 ^t vero adversam ripam evaserant,

musicisque instrumentis deferri curavit. Prsesentem veneratus, mox ceelici hujus Archiatri opem sensit, sanus factus valdusque, antequam imago ex sedibus ad monasterium referretur. Ille in gratitudinis testimonium auream
taedis

S. Nicolai

catenamac ornamentum sumptuosisejussacellumquadringenpesis, et ibideni deligens suse sepul-

simum
tis

obtulit, ditans

annue

tura? locum.

subito

quodam

sonitu consternati, vident du-

569 Istud
sequitur,

plicato impetu

Mamaconam
nihil

aquas, quas supe-

magnum fuit et privatum quod maximum publicumque, ac simile pror;

ibidem pluvta
impetrata,
pestilens
et

riore imperio reduxerat, indeclivia profundere;

sus

isti,

quod in Potosia de

S.

P. Augustino de-

mor-

reputaveruntque, se

impotentius aut minus

quae

scripsimus (Hb,

XVI,

cap. iv,

num.

11.)

Parem
xerat

bus depulsus.

sacratum,

quam Arcam,

Jordanem

retror-

Guanuci calamitatem anni integri

siccitas inve-

DIE

UNDKCIMA SISPTKMHRIS.

743

xerat; mortiferis pustulis passim clades grassabatur superabat humana omnia media mali
;

quam nondum finierant, cum accelerare reliquum vise pluviae cadentis abundantia jussit,
desiitque
illa

C. S.

magnitudo

recurritur ad Ccelites,

etcommuni

ipsa hebdoroade tota

infirraitas.

pustularum

civium consilio schedae amplius centum inscribuntur nominibus Sanctorum, quos frequentius

per civitatem

Buc usque Bruliu

hominum

necessitatibus

opitulari,

experientia

docuisset; ex quibus quae

S. Nicolai Tolentinatis
stituitur in ejus
sio,

primo

fuit

extracta

nomen

continebat. In-

honorem eodem vespere procescomitante non exiguo flagellantium numero

Porro priusquam miraculorum relationi finem impono, lubens fienuo fateor, non dubitareme, quin plura kujus Sancti vere Thaumaturgi per universum terrarum orbemexstentmiracutd sed qua omnia coiligere necnecessarium mihi visum,
;

nec in promptu

fuit.

DIES
SANCTI,
Sanctus
B

UNDEGIMA SEPTEMBRIS
QUI
III

IDUS SEPTEMBRIS

COLUNTUR
Ver-

Prothus) Martyres

S. ^Emilianus episc. conf.

cellis in Italia.

S.

Hyacinthus

S. Felix S.

Romse. Martyres
Tiguri in
Helvetia.

S.

Regula
et forte

Almirus presbyter et abbas, prope vicum Grez in provincia Cenomanensi.

Alneus aut Alveus, presbyter
et

S. S. S.

Exsuperantius
Matthaeus M. Grabedona* ad
j

S.

abbas, in provincia Geno-

GusmaeusM.jlacum Larium
S.

manensi.

S.Diodorus M.j

Adelphius abbas Romaricensis,

DiomedesM. Laodicete S.Didymus M.lin Syria. S.SyrusM.

S.

Luxovii in comitatu Bur-

gundiae.
S.

S.Serapion
S.
S.

M
|

Alexandriee

Bodo aut Leudinus Bodo episc. conf. Tulli Leucorum

in Lotharingia.

Ingenuus
Hippolytus

MM.

in Portu

Romano.

S.Elias,
tes,

cognomento Spelseoin Calabria ulte-

S. Marcellus episc. Mart. in ter-

abbas

ritorio Aniciensi Galliee.

S.

riori.

Paphnutius
iEgypto.

episc.

conf.

in

B.Merbodus aut Marbedo

pre-

sbyter mart., in pago Alber-

S.

Theodora
^Egypto.

Alexandrina

in

schwende prope Brigantiam

S.

S. Patiens episc. conf.

in Gallia.

Lugduni

Germania. Sperandea Virgo Abbatissa,

in

Cinguli in Piceno.

PRJTERMISSI ET
Sanctus Vincentius abbas in Bispania hodie annuntiatur
tyrologio
lationis.

IN

ALIOS DIES RELATI

S.

etmartyr Legione
in

Mar-

Romano. At
Hinc de
et 12

hic est dies trans-

Vinciana virgo hodie annuntiatur in variis pftfc append. maxime Betgicis, Gandavi in Flandria, ad tom, VIII S h ^ ubi etiam colitur ; sed de ea jam actum est
Fastis

S. Vincentio,

etunade

SS. Ramiro Priore

monackis jam actum

una cum S. Landoaldo ad

S.

fratre ipsius et a/iis

j^'",',,'"

f
(

19 Martii.

estapudnosad

Martii.

Secundi episcopi Abulensis translatio hac die

contigit,

744
contigit, ut

PR.ETERMISSl
dictumeslinS. Secundo ad diem
2 Maii.
rarin

Sanctorum Ms. hodie annunlintur

,

sine

S.

Petri estin Ms. Florario

rittm
in

Tarentasiensis archiepiscopi translatio

Sanctorum

et

apud Ferra-

de qua Forte pro Vinciana supra egi scriptum fuerit Gentiana. Weribertus, archiWilbertus, Willibertus aut
nllis adjunclis.
t

Catalogo generali.

Vita data estad 8 Maii.

S.Ubaldus episcopusEugubinusmemoratur apud Fermrhtm in Catalogo generali. Acta data

suni
S.

episcopus Coloniensis hoc die neotericis memoet in Martyrologiis aliquot habel : Item, bonffi ratur. Grevenns de ro sic

obiisse

legitur,

memoriaa,
ri83

Wilberti episcopi
Titidus

Agrippinensis
bona3

16

Man

Colonias et confessoris.

memo-

et

M. hodie memoratur postSS. Protum Byacinthum in aliguot codicibus Martyroloerrore factum gii Hieronymiani ; at id ez
Basilla
videtur,

nequaquam insinuat cultum ecclesiasticum, multumque differt a titulo Beati. In Martyrologio

Germanico
,

Canisii

rocatur

beatae
_

quia

laudati Saneli in

ccemeterio

memoriae. Ferrarias

laudans istud Martyro-

Quare videri possunt Hnsiil.-.* leguntur sepulti. 20 Maii et 21 Junii. dicta de S. Basilla ad abbasannuntiatur hodiein MartyroloS. Baterus
gio Angikano, et ex co transiit in Catalogum Wion in Ligno vitm generalem Ferrarii.

Petrum CmtepoUum, liberaliter Wilebertum ut Sanctum annun/iat. Crafeposic ordilias revera elogium Williberti pag 30
logium
et
.

tur

tom,

etS.CoII pag. 411 Batherium vocat, lumbse abbatis discipulum, recensetque Batherium
ratur.
inter
eo.s

sed nulla dat signa Qunre necdum hinc concultus ecclcsiastki. Lahcludere possum, (quod asseri video apud
:

Sanctns Willibertus

bcum tom.

IX

Conciliorum
in

col.

257,
col.

et

in

Sanctos, quorum

dies igno-

Gallia Christiana recusa tom.

III

643)

diem etiam indicatur in Martyrologio Anglicano per addhurn in marQuare credimus eumdem gine hoc signum
Ignorari
'
.

Willibertum rccenseri

Sanctorum Oatalogis

passim. Certe Gelenius in Opere de Colonim Aqrippinensis maqnHudine, texens catalogum

esse

cwmS.Baitheneo abbate, itemS. Columbm

:

discipulo

nam

ct hic in

quodam Ms.

rntatogo
Junii.

prcesulum Coloniensium, pag. 43 Willibertum et deinde rccenset sine titulo Sancti aut Beati
:

hodie ponitur.
S. Ia

De

eo

egimus ad

in sacris et piis Fastis

de codem quidem ?ne-

martyr, de qua heri ex Menologio, hodie recunit in Menceis. Verum non credimus

hanc distinctam a

S.

Ia,

de qaa actumestad 4 Augusti.

minit paq. 721, sed hU tantum vcrbis :Co\om& beatae memoriaa Wiliberti archiepiscopi. Eisce de causis Willibertus a Castellano hodie reetius memoratur ut venerabilis. Euphrosynus coquus in Menologio Sirletiano

Apulia annuntianSS. Felix et Donatus tur in plerisque apographis Bieronymianis ;

hodie in sed
in

hodie

ita

memoratur
ut

Eodem

die natalis beati

Corbeiensi

apographo additur

Julii,

patris nostri Euphrosyni.

TnMenceis impressis
:

mendose, opinor, quia de eo in aliis nulla fit mentio : atque ita mendose in Epternacensi pro Donati legitur Donatse. Ab Bieronymianis
Felix et Donatus franslati sunt nd Appendicem Adonis apud Rosweydum, et in addiiiones Mss. liruxellenscs ad Grevenum. Verum praitermissisunt ab omnibus medii oevi et a ncotesaltem hac die. rieis quoqne marlyrologis, et. recte hodie omissosexistimo, quia veriQuin similiter iidem sunt cum duobas e.r daodecim fratribus martyribus, dequibusegiadl Septembris. Certe nomina corum congruunt et locus nam duo ex fratribus Donatus et Felix passi
:

Gratce habetur.

rcddo Latine
nostri

Eodem

die

memoria
coqui.

sancti

patris

Euphrosyni

Maximus Margunius cadem habet. Grwcorum Fastis, nec Verum apud Latinos ullos Euphrosyni hujus memoin nullis aliis
\et

riam invenio

merito prcetermissum existimo

,

in Martyrologiis

skut nec xdla cultus indicia

apud Gracos

ipsos reperio.

Attamcn
est

satis lon-

gum Euphrosyno

concinnatum

elogium

in

sunt in Apulia post alios decem,

locis interfectos.

jam

ante alus

Hdem quidem

in vetustissimo

dirtis Menceis, ct apud Margunium, qui velhoc unico excmplo abunde ostcndit, quam sine ullo dclectu ineptas Menceorum fabellas adop/are soleat. Habeo etiam Vitam Ms. Grmcam ex codice Vaticano 1190; ut ad marginem est notatum.Nequaquam tamen dubito, r/w>*Euphro-

Antverpiensi

sea

verbis annuntiantur

Eptemacensi iisdem fere ad Kalcndas Septembris,

illo die

synus
ex
si

sit

pra>tcrmittendus } primo, quia nihil

dicitur de tempore,

quo

vixit ; nec cetas ipsias

ita ut scire

quibus tequntar passi ; sed runi

tantur in raro repetantur
aliis codicibus,

omit-

Vita

eotligi potest,

nequeam,

cumque Sancti non

apographis
;

Cathoiieusne fuerit nn Srhismatkus. Secundo, vera sint, quai in fine ViUe

ct

in

dirtis

duos

utriusque elogii

laudatos Martyres non distinguendos a duobus prioribus ex dictis duodecim fratribus, vehe-

leguntur, ignotum fuit Vitm et elogiorum auctoribus,

quando

et

quo modo mortuus

sit

Eu-

menter suspicor. A di igitur, studiose ledtor, Acta 1 Septembris. Buodecim fratrum, data ad S. Queranus abbas hodie annuntiatur apud Ca-

phrosynus; ideoque immerita Sanctum vocant, cum finem vitce ipsius non habuerint perspec-

merarium. De eo cum Martyrologio Romano actum est ad 9 Septembris.

S.
iatio celcbratur

Possidonia martyr, cujus festivitas, sive transDominica secunda Septembris,

in

Etenim post mirum quoddam. ipsius factum omnibus monachis manifestatum {insulsam fabellam, quce in Menceis legi potest, ut vanam potius existimo vocandum) ubiit
turn.
,

fugeretgloriam, p)

requiescit in ecclesia archipresbyterali S. Silrrstri

?V <jV e p v non amplius visus usque inhodiernum diem,

pavsis

wincoT* nfypi

oppido
,

aut vico

Fanano

ditionis

inquit, Vitce auctor 3 <nd

tiunt, uti et

Menma

eatenus consen-

Mut/nensis
in

at

narrat

Ludovicus

Vedriani

Sanrtis

et

Heatis trrritorii Matinensis. Ve-

rum cum

corpus dicatur acceptum ex coeine-

terio S. Priscilla?, existimamus

Sanctam

esse

iqnotam, cui nomcn Possidonia fuerit imposi-

Margunius. Athiaddunt,perpoma, quce nb Euphrosyno in paradiso accepta fabulantur, multos deinde cegrotOS fuisse sanatos : quod in Vita non legitur. Hoc excmplo iterum docemur, quam parum fidere possimus Menceis
et

tum
Gentiana virgo
,

Menologio Sirletiano.

nobis

hactenm

iqnota. in Fto-

Leo. nescio quis,

cum SS.

Basilla et

Eugenia
hodie

DIE
hodic hi auctarits
r ( suarrti

UNDECIMA SK1TEMBRIS.

745

ponitur a (ireveno.

cum
i

Bdsilla et

dics, ita et

Eugenia ad alios spectent Leonem ad alium quoque diemperabbas

c/

uia c/ eodem Ordine pii recensentw. Atnec Severi /"' aliorum cultuspublicm ostenditur. Lucretia Cailcmusta u/,n</ \rtwrum mi Gynceceo
et

thirir r

isl/niO.

apud Marckesium

in

Diario

f)oii<iuicaiio

Klias, vel Helias,

confessor

apud /Egyp-

beata vocatur, $ed

tine cultu publico. Fvit ter-

tum hbdie annuntiatur a Greveno in additionibus ad Vsuardum. Maurolycus magis disfincte

tiiOrdinis S. Dominici,obiisseque <ticiturljiuda>

eumdem memorat,
his verbis
:

ac alium quoque subjungit

induca/u Mediolanensi anno L545. Joannes Guadalupensis Ordinis S. Franeisci,

,

In Thebaide S. Helisd abbatis, ter centum virginum rectoris, Fuit et alter Helias in finibus Antinoae civitatis, hospitalitate conspicuus. Uterque etiam insertus est Martyrologio

auctor Fratrum discalceatornm de Caputio, prolixio elogio et beati titulo ornatut apud Arturuui iu Martyrologio Franciscano. Eumet

dem

sinc titulo beati

memorat Bueberus

die

Germanico Canisii, Qenerali Sanctorum

neotericos,

et

prior etiam Catalogo

prcecedente,

Ferrarii, ut

mittam

"iios

ubi nomviatur .loannes de Quadalupe. Plures Franciscanos, guosbeaXosmore

Petrus de Natalibus in Catalogo

lib.

suo vocai Arturus, apud ipsum

lector invenire poterit.

ei

lluebcrum

Sanctorum

VIII cap. lxiii Eliam trecentarum virginum rectorem laudat, ethac die obiisse scribit, cx mera, opinor, conjectura. Dc altero etiam agit cap. lxiv. ln Vitis Patrum apud Rosweydum de Elia virginum rectore agitur pag. 735 cap. xxxv, sed dies emortualis non assignatur. Alter Elias ibi laudatur pag. 47, cap. xn, etpag. 746 cap. li. Hic dicitur annis

Dorothea Lissonia, virgo OrdinisS.Clarce, beata vocaiur ab Arturo in Gynceceoet in Martyrolo\t piis accenseturab /Jucbero Menoiogia ejusdem Ordinis. Mariam de Drac nobilem viduam Parisiensem

gio Franciscano.
in

interpias recenset Saussayus; sedbeat&mnimis

liberaliter

in

Gytueceo

suo

eam

vocat Ar-

annorum futsse 110, 70 in deserto vixisse, signis etiam, e/ vita maxime aastera claruisse. Laudatus Petrus de Xatalibus Senem hunc
et

turus.

SS.

hodie
ri

confuudit
ut etiam

cum

illo Elia. cujus hospitatitas ita

et Serapion, /// confessorcs, in Sicilia annuntiantur in duabus editionibus Usuardi auctis, videticet m Lubeco-Coloniensi

Euphus

commendatur

in Vitis Patrumpag. 770 cap. m, miraculo pnnis midtiplicati dicatur remunerata. Verum hi invicem distinguuntur nam Senex ille 110 annorum habitabat in

Greveni. Hisce conscufi/ l-Wrurius in Cata-

logo generali

cum

aliis

aliquot neotericis.

At

cum

iidem in Vastis Eieronymianis reperiantur die sequctiii, quid de Sanctis UHs dicendum vi12 Septemhris. examinabimus die Venerium geminum hodie annuntiant Grevenus, Mawolycus et Canisius, atterum utabbadeatttr,

Thebdide propc
vero
ille

Antinoum civitatem;

Klias

hospitalitatis laude conspieuns in

Pa-

S.

lcesthia circa

Jordanem. Dicta tongius pro/ra-

herem, et tres illos solitarios, hi mire laudatos, Operi nostro cum

torum insererem, si constaret. A t nec ex recentioribus martijrologis, nec ex Vitis Patrum de cultu eoritm nobis constat : nec memoratos reperio in Fas/is vetustioribus. Ad lutnc diem suspicor priorem ex illis fuisse rela/urn, quia S. EUas Spelatotes, dequo
hodie agimus, hac die colitur. Marbodus episcopus Redonensis, nt Sanctus hodie

Patrum Sancde legitimo eorum cultu

Vitis
titulis

tcm,a!terum uf eremitam. Consentit Ferrarius, sed de utroque agit ad 13 Septembris, ubiipse

quoque Maurolycus Venerium unum repetit. Menardus alterum hodie, alterum adlSannuntiat. Si revcra hi duo distinguantur, ut hacteiiiis

niitii

apparct ccrluni

dubitari potest de

cultujunioris,

quiex monasterio Tiburtino ad

solitudinem

se recepit,

cum

fateatur Ferrarius

annuntiatur apud Ferrarium et Saussayum. Verum Longuevallius noster in Bistoria ecclesice Gallicance tom. VIII pag. -130, dato honorifico alias Marbodi elogio addit se nihil scirc deeuttu ipsias, Hinc Marbodus rectius omissus
t

de eo nihil iegi hi tabulis ecclesise Tiburtina^ Quapropterde Ht<> ulterius agi poterit ad diem, quo S. Venerius abbas insertus est Martyrologio

RomanOj

13 Septembris.

B. Maurse Grevenus meminit sine loco, ita ut rrsrirr nrqueunt, t/uatu iwlirarc velit. Forte a
dic suo avulsa est
sino, quce

estin novo Martyrologio

Parisiensi, et in uni-

Maura virgo in pago Trieasapud ipsum et alios annuntiatur ad

21 Septembris.

versaii Martyrologio Castellqni.

Sancti Henrici Affadensi, an forte legendum Affadensis? Vcrba sun/ Martyrologii Ms. TrevirensisS. Martini. Verum Henricus tenus nobis cognitus non est.
ille h>tc-

S. Eata episcopas Lindisfarnensis hodie est ia Ms. Kalendario Antverpiensi. Jam olim remissus estaddiem, quo apudplttres celebratur,
-,v.

Octobris.

Boemuudus abbas

Ordinis Cisterciensis

in Lusi-

B. Dorothea vidua

Pruthena hodie armuntiantur

memora/ar apud fienriquezium, Chalemotum, et in Kalendario impresso ejusdem Ordinis.Agit de ofataBoemundi

tania cuin beati titldo

ab Arturo

in

Gynceceo, ubiin Annotatisasserit,

eam har die obiisse au<> L399. Mentiodeea apudnosestin Prajteimissis 25 Junii, ibique
remittitur
<><!

Manricus

Annalibus Cisterciensibus ad ansed litnliun brati mtin 1123 cap. I tiuni. 1 omittit. IHc /i/tttus eliatn tiltribuctulus i/ou fait
in
,

Vita

quadam

diem, quo etiatn obiisse diciturm 3u u-ii.bris. Ms..

<

Ludovicus

Turingice

Lantgravius,

et

marittts

Henrico arckiepiscopo Bituricensi, quem subHenriquez. Daniel canoniczts et Prior Grimbergensis Qrdijutu/ii
.

S. Elisabethw, in Vita quadam S. Scholasticai beatus vocatur,et Joannes de Thwrot i <>< Ckroniru

Eungarorum

cap. iamii scribit, Ludovi-

nis Pra-monsirfttcusis iu Brabantia, ut beatus

memoratur apudJoannem
ilcr

Slrrrr

at

'krysostomum vannon existimo eum publico cultu

(

cumiassumptacruce, &\eroso\ym&m perrexisse, ittiquc obiisse, addens : Cujus festum HierosoLymis devote celebratur. Verum obiit Ludovicus kac die Otrantiin Calabria, neqtie hactenus de cultu ipsius nobis constat. Attamen de rgreipsius virtutibus et gestis agi p<>i<rit ad Acta S. Elisabethce danda <><! L9 Novembris,
giis
\\\

honorari. Severus, Ordinis S. Dominici, cujus institutum in Lusitaniam iuuurissr tlicilur, beatus vocatur
in

Anno Dominicano ad hunc diem, ubi multi Septembris Tomus III.

S.

Coluiubanus

746
S.

m
At

SS.

PROTHO ET HYACINTHO MM
in

Columbanus abbas Luxoviensis memoratur

piorario Sarictorum Ms.
vn

Martyrologio

annuntiatur occomianiset Usuardinis auetis ProH et Byacintki. Verum de ea

sione

SS.

Bomanoest
S.

Eugenia hodte

Novembris. aliquibuscodicibus Eierony

21

aoetur

cum Martyrologio liomano ad

25 Decembris.

DE

SS.

PROTHO ET HYACINTHO MART.

ROMiE

J.

P.

MM

EN TA R

HISTORICUS

8
U

I.

Memoria

monumentis; elogia ex Martyrologiis ccemeterium ab eorum

in

vetustissimis
;

nominibus appellatum

inscriptiones sepulcro affixse.

Sun ValbR1ANO KT Gallieno.

\<>iiich

eoruin

ina/ntiqtiis-

arum fortissimorum Pugilum insignis memoria est in Ecclesia, fuitquesempcr a tempore, quo eam martyrio suo illustrarunt Constat id non modo*ex Martyrologiis, sed et ex prcecipuis monumentis

set celebrari

memoria Sanctorum distinctorum

legitur
:

</

nosfris, ita

enim

Tertio Idus Septembris,

ii

Natale SS. Probi et Jacobi; dubitare tamen //<queo,quinauctorSanctosnostrosnotaverits ?iomen-

rimis

antiquialiis, qum adnos transmisitremotissima quibusque inter paucos primorum seculorum tas,
illustriores

Sanctos etiam ipsipassim insertisunt,

Uujusmodi monumentasunt Kalendaria Ecclesim Romance antiqua, et inter ea quidem primo loco venit Kalendartum Buckerianwn, sicdictumab
JHgidio Bucherio, qui illudex vetustissimis membranis publici juris fecit in Commentario suo ad < 'anonem Pasckalem pag. 267. Id ipsum postmo-

que postea fuerit corruptum; adeo ut Protus in probum,3&cirit\x$inJacobumexdescribentiumincuria transierit. Accedit, quod hoc Kalendarium, sicut observavit Sollerius in PrmfationeadXJsuardum num. 110 et 278, non multum mtate, imo
forte ne

quidem auctore

differat
:

//

Frontonis Ka-

Natale SS. Proti et Jacinti. Becitatis Kalendariis, aliisque, quibus enumerandis supersedeo, consonat S. Gregorii I
lendario, ubi ita scribitur

dum
fuit

nos ob vetustatis pretium, exaratum quippe sub medium seculi quarti, inseruimus

PP. Liber Sacramentorum, <:<litus </c Notis illustratus primum </{> Hugone Menardo, dein <> Benedictis

tom. VII

Junii

pag.

185.

///

eo sic notantur

ejusdem sancti
sequentia
tres /n
:

Congregationis S. Mauri tom. III Operum Utrobique habentur Pontificis.

Tertio

Sancti nostri : Men.se Septembri tertio Idus Prothi ei Hyacinthi iu Basillse cmmeterio, ubi
conditi sunt. tlucheriano proxime accedit Kalen-

Idus
;

SS. Proti et Hyacinthi

Septembns, NaAale tum subduntw* Orationes

solitce
:

Missa de iisdem Sanctis recitari

erit

darium aliud
ostendit

Romanum
initium

sub finem ejusdem seculi

quinti conditum, prout

sed de Us agendi aptior

affixis

locus infra

uli et de

quarti vel sub

eorum

sepulturce imcriptionibus et epita-

Edmwidus Martene tom, V Thesauri

phiis, <///w alioqui inter

monumenta antiqua
</<!

hic

Anecdotorum in Admonitione ad illud prmvia col. 63. Sic autem in li<><- legitur ad diem 11 Septembris: Natalis sanctorum Prothi et Jacinthi, moxque subjungitur Evangelium isto dierecitan-

recenseri possent. Pergo

;;

Martyrologia.

Tam

celehris ct constans est in priscis

Marty-

et

Martyro-

rologiis SS. Prothi et

Hyacinthi annuntiatio, ut
in

logiisi

eorum nomina
/)i

in nullis desiderentur, inplerisque

dum, de quo infra,

Kalendariis,

<r>oii///.

contractioribus sola reperjantur,

2 tisdem pene verbis

tria

memorant Sanctos

nostros

reliquis

aliorum
Felici et

Sancto/ u/u

agmen

ducant',

relatis recentiora.
dit
sei

aha Kalendaria vetusta quidem, sed jam Primum, sicut probat, qui edi-

excipe tamen
ille

Notkeri Martyrologium,

SS.

uii octavi,

Joannes Fronto, concinnatum fuitsub initium alterum seculo sequente haud mulprovecto s exstatque
.

popularibus suis
propter in tanto
sii

in quo Regidmmartyribus Tiguritanis, primum locum concessit. Qua-

omnium
et

consensu frustraneiwi
ea

tum

apud Lucam Acherium

enumerare singida,
,

maximc, quorum

tom. X Spicilegii pag 130; tertium denique ante atmwn 9t&, teste laudato Martenio </< Admonitione itidem
JSis

annuntiationes

nec longiores sunt, nec

inter

quam jam
discre-

datm

ex Kalendariis,
nisi

sese

ad

illud prmvia tom, III col, 1547.

pantes,

in

eo,

addendum arbhror Katendariwn vulgatum

modo Sanctorum
aliquibus titulus
et.

a heone AUatio in Dissertatione annexa Operi de

Ecclesice Occidentalis atque Orientatis perpeiua

quod non ubique eodem nomina exprimatitur et in palmtra utu/tijri/ aut siin
aliis

miiia

addantur,

qum

prmtermissa
qui Eierony-

eonsensione col, 14?

in guo,

quamvis videri pos-

sunt

ut oideri potest

apud

eos,

mianos

DIK UNDEOIMA SEPTEMBRIS.

747

A mianos

aliosque id genus Fastos sacros collegerunt, preloque commissos utilitati publiccR prodlderwtt, Accipe interim
nui/ti cc/ha;
i/lutf ita

eodem ex
scilicet S.

fonte

tamen promanarunt
:

ex ActU

auctobb
J-

Eugenice virgfnis

et

per consequcn
veritas

P.

Romani parvi,et
hahct
hic
:

Bedcege-

kistorice dictis eiogiis contenta

ftdc,
t/ita

pendeta

et Prnthi

Eunuehorum,
Protlii

RomSB Hyacinthi autem sic : Romae

et

ipsamet Acta conscripta reperiuntw

hcec inter recentiores eruditos
;

Habcnt sane
via

sanctorum

et Hyacinthi, qui erant eu-

paucos adversarios

rum verum ne a proposita mihx

quippe prius gloriam

nuchi sanctae Eugenise. audt :

Sed
.

Wandelbertum

declinem, statueram

Prothus hinc ternas

fraterque Hyacinthus
[honorant,

Qui Eugeniam pariter legem doeuere sacra[tam.

r.iogia

e?

4 Sicut ex innumeris contractioris styli Martyrologiis ftnituutiationcs

Romano;ex
Aoone

dumtaxat

tres cxhi/mi-

Sanctarum posthumam exhibere, ai tum demum de eorum in vita gestis disserere, qumdam v/per memoratisS. Bugenice Actis observanda reservo inparagraphum hujus Commeniarii uitfmtan. 6 De cmrneterio S. Basillce, in quopost BucKe- Cvmetmum ^"^ rianum alia qucedam Kalendaria et pleraaue Martyrologia Sanctorum nostrorum festh itatem
,s
-

mus numero

prcecedente, sic pratermissis reliquis

recolunt, fusc agunt in

iih. III,

Boma mbterranea

Bosius
lib.

bene mu/tis tum antiquis tum recentioribus, tria tantu/n hic producemus Sanctorum nostrorum

cap,

hvmet

lxi, atque Aringhus

IV,

encomia ex Martyrologiis
mitto

styli proiixioris. Pree,

cui liomanum kodiemum nat Usuardinmn Sollerii : Romae

fere

conso-

xxxiv e/xxxvn. De eodom fuoque apudnos facta cst mentio /ocis variis, ac pressertim ad dies 20 Maii, atm Basillam seu Basilissam marcap,
ti/rcai, et 11 .lattii,

via

Salaria

eum Basittam Uemmartyrem

veteri in ccemeterio Basillae, natalis

sanctorum martvrutn Protiet Hyacinthi fratrum,eunucho-

et

rum

beatte Eugeniae, qui sub Gallieno impera-

ab iffa. ut credit Papebrochius, distincteon dedimus ; nuperrime vero ad diem 28 Augusti, cum Acta elucidavimus S. Hermetis simiUter
martyris.

tore deprehensi. quod essent Christiani, sacrificare coguntur; sed non consentientes primo
,

Bx his qucedam adverto ad rem

:

prae-

sentem
rattiut
et

ifalde spectantia

atque imprimis

memo-

1?

collati.

durissime verberati sunt, ac tandem pariter deProductius multo est Adonis e/ogium :

cormeterium, non modo a S. Basilla,sed a S. Hermete,atquea SS. Protho et Hyacintho

obtinuisse.
11

Romae

via Salaria vetere in ccemeterio Basillae,

nomen
diem

natale sanctorum Proti et Hyacinthi, qui erant

eunuchi beat.se Eugeniae virginis, cum qua ab aliquanto tempore Heleno episcopo baptizati divinis solum eruditionibus vacantes, in sancto atque in servorum Dei proposito perstiterunt monasterio mira humilitate conversati sunt et hoc apud /Egyptum. Inde cum beatissima virgine Romam reversi, sub Gallieno imperatore, quod essent Christiani, comprehensi, coguntur sacrificare. Sed non consentientes, dirissime verberantur. Cumque Deo fidem servantes gauderent, pariter decollantur, tertio Idus Septembris. Post hsec tenetur sancta Eugenia, et jube,
; :

Imo Papebrochius ad citatum Juniisatis vertsimiiiter existimatt dictum ccemeterium seculq secundo insignitum fuisse
nomine S. Hcm/ctis,
ibidem depositi ; post
accessisse
stth
if/itts

seculi initium

medium

vero seculi tertii

rum

nomina SS. Hyacinthi et Prothi, quoibidem similiter tum condita simt corpora ; donec tandem auctum fuit sacris exnviis S. Baanno
304,
die 22

si//ce,

Septembris
Hyacinthi

adeo ut
fiasi/fa

deinceps appeliari cceperit anonnulUscaimeterium

SS. Hermetis, Prothi.

et

martyrum
HasifftP.

ab

aliis

Simpticiter

ccemeterium

S/'c

tur a praefecto Urbis Nicetio Dianae sacrificia exhibere. Quae stans ante templurn, extensis

dc quihus hic scrmo

a/utor Kaic/u/arii fhuhcriani Sanctos, i>nus est, memora/is, ccemeterio S.Hermetu

manibus fudit orationem. Qua orante, ita simulacrum Dianae comminutum est, ut sola pulveria
ejus indicia remanerent.

solum Basillm nomen attrihuit hoc modo : Quinp. /, to Kalendas {Septembrisj Hermetis in Uasillae, RyarintM
Salaria vetere. Tertio Idus (Septembris) Prothi
et Hyacinthi in Basilhe.
nontc/t
st/nt
;

Sed magicis artibus

\<m quod
/\/i

huic loco id
scputti

hoc reputantes, ingenti saxo circa scapulas ejus constricto, Tiberi eam praecipitem dederunt.

fitcrit

cttni

Sa/tcti
iv.

ih/ifc/n

sed quod scculo

denotni/tari

dtim scriberett eo vocao/>

Quomodo autem agonem

verit

passionis suae comple-

hufo

avpissct

itupcrrimam ac

q
t

notatum est 8 Kalendas Januarii. Hactenus Ado et quoad substantiam

breviter supra

cclebriorem S. Basillce depositionem.

Nam
et

quosecufo

modo
tertio,

seculo secundo,

mm

S. Bermes,

etiam Notkerus,
nabano.

Multum ab

his discrepat
:

tihi similiter

integrum

Rahani textus. Kn Romae Proti et Jacinthi,

Sancti nostri conditi sunt,locus iste denominatus fuissct a S. liasi/la, ibidem i/cposita

cum

qui erant Eunuchi sanctas Eugeniae virginis, et cum ea a Romana urbe Alexandriam venientes ab Heleno episcopo, cui eorum adventus per
visionein

dumtaxat inchoato jam seculo quarto, uti diximus, etprobatur ex ipsomet Bucheriano Kalent/ftrio ? In hoc sic /cf/iti/r : Decimo Kalendas, Octobris, Basillre Salaria vetere, DiocletianoIX
et

revelatus est, recepti in monasterio sub virili habitu inter monachos conquodam, versabantur, postea vero cum Melanthia, quaedam femina malitiosa, Eugeniam sub virili
habitu degentem masculum suspicans, per eam
stuprari

dentcs

Maximiano VIII Coss. anno vutoaris tvnv

ffi

consulatus,respon-

304,

tamque
;

studiose

additi rcrtc alterutntm designant

vel scilicet eo

prhnunt anno
fuisse

illuc filiitnde translata fuisse ossa

sanctce martyris, vel hanc eo ipso

anno occisam
Papesa/tem
st

desiderasset

sed

patefacto

arcano

ibidemque depositam,
V/ru/nf/hrt rcnt/ii
BasillcR

sicut putat
sif,

Eugenia non vir,

est;

sed femina esse comperta

hrocfiius.
u/ttc

i/ttifur

eoacta imperiali praecepto, cura Eunuchis ibi simul cum Basilla suis Romam rediit virgine prsedicti duo Eunuchi jussu Gallieni
:

hunc annttm

non

fuisse

impositum

camieterio. Porro

ad

Uastllm

nomen

in postremo

Ka/cndarii textu non adjunctas fuisse voces in

Basillse, denotantes

Augusti gladio interfecti sunt. Beata vero Eugenia postmodum, hoc est in 8 Cal. Januarii, pro Christi noraine passa, cum martyrii corona migravit ad Dominum. Mira Habani et Adonis elogia, atque inter se perqwnn diversa,

cwmeterium,

sicut

adduntur
HermetiS,
fuit

in utroque priori textu

adnomino SS.

Prothi et Hyaeinf
locus
iste
,

hi, i/ulc

factum crci/inias.quod
.

cum Kaiendarium exaratum

adco suh Basillm nomine ceiebris esse

coeperit, ut

aurtur

;:

748

DE
hunc
satis

SS,

PROTHO ET HYACINTHO MM.

a
Basilissa,

AIUTOUK
J.

auetor

distinguendum judkarit

Protus, Hiacynthus, Hermes; ubi

P.

coemeteriis aliis in uia Salaria sitis, expresso solo nominc mariyris in dicta ria reconditce.

deniqve etiam etnnium simul

s (Jttfinhouvrs

autem,

sicut

jam vidimus

Dorainus caecum illuminavit. Arcus, raurus. Inter Aurelia et Portuensis sanctus Processuset Martinianus, et Pancratius, Abdo et Sennes.
10

nomine appellatum.

Eptta-

phia metrica

dictum cosmeterium seculo quarto et sequentibus crebro a S. liasilla? nuucupftfum fitrrit, non tamen SS. Hermetis, Prothi et Hyacinthi nomina
deposuit
:

Dubium mthi non

cst, t/iiiu

ambCB /uscrip-

etinscriptiove
varifE

Hones pertineant ad sanctos nostros Martyres; ac f/r priore quidcm constat ex characteribus hoc die
depositionem factam esse denotantibus ; dc posteriore vero tum cx titulo, In via Pincia, sic dicta,

evidenter id constat ex scriptore seculi

nont trfeberrimo, Anustasium irtlrffitjti Bibliothecariam, qta in vita Adriani I Pontificis, senesrvntr seculo octavo defuncti, scribit sequentia :

qaia a portu Pintiana

veterem,

iter erat,

adviam Salariam

Basilicam

coemeterii

sanctorura

martyrum

Hermetis, Prothi et Hyacinthi atque Basilicam (BasillBB/ff^cnrfwm^miraemagnitudinisinnovavit.

Att/ur ista de ipso ccemeterio dicta sufficiant;
iunir rpitaphia, de quibus nnrn. 2 facta est

tum ex adjttnctis aliis martyribus, pra>sertim SS. Bermete, et liasilissa, quam Papebrobrochius, ut monuimus num. 6, a S. Basilla distinctam credit, quamque in quibusdam Hieronymianis ad diem 20 Maii ita annuntiatam lego
Rorase, via Salaria, BasilisssB, Aurei et Nusciae

men-

tio, profero in medium. Duplex olim SS. Prothi et Hyacintlri tumulo inscttlptum recitat Janus

vel Nuscse. Valde suspicor,

in Inscriptione dicuntur

Aureum

el

Nusciam

seu Nuscam, eosdcm esse, qui luxatis uominibus

et Murus; quid sumenda non siuf, uf propria Sanctorum nomina? Pamphill in Ins-

drntcrus in Appendice ad Inscriptiones autiquas pag. 1172 ct 1173. Primum sic sonat

Ajcus

enim

hce voces sibi velint. si

Extremo tumulus latuit sub aggere montis. Hunc Damasus monstrat, servat quod mem[bra piorum.

criptione

primo

loco notati
lib.

mcminit etiam Wil-

Te Protum retinet melior sibi regia coeli Sanguine purpureo sequeris Yacinthe pro:

IV de Gestis regum Antjlorum ; ubi Romunceurbisportas et vias aique Sancfos marlyres in his sepultos enumerans, ita
lelmus Malmesburiensis
loqtrititr
:

[batus.

sancti Silvestri dicitur. Ibi juxta

Qua.vt&povta et via Salaria, quse modo viam sanctus

Maxilianus, Herculanns,
loco prope requiescunt
et Quirinus 70 gra-

Germani Fratres, animis ingentibus ambo Hic victor meruit palmam, prior ille coro:

Hermes
Prothus

requiescit, et sancta Vasella (Basilla) et

et Jacinctus,

[nam.

Crispus; et in altero
sancti martyres

Alterum

sic

Pamphilus
etc.

Aspice descensum, cernes mirabile factum. Sanctorum monumenta vides patefacta sepul[chris.

dibus in imo terrae

Dictus autem Pamphilus

Martyris

hic

Proti

tumulus jacet, atque

[Jacinthi
:

is est haud dubie, cttjus in Romano et Usuardino Martyrologio memoria celcbratur atl dirm 21 Septembris hiscc verbis : Romae sancti Pamphili

martyris; neque cnim alterius martyris coguominis

Quem

t;um jara

dudum

tegeret mons, terra,

[caligo,

apud

ultitm

Romce mentionem

reperio.

Vnde

Hoc Theodorus opus

construxit

presbyter
[instans,

Ut Domini plebera opera raajora tenerent.

a 5. Damaso

9 Dtto

istti

epitaphia

sicut alia

quam

plu-

conditum fuisse in Sataria via, quod hacfenus ignoratum fuisse, videtur innuere Ferrarius in Catalogo Sanctorum Italice : Quemadmodum, inqttit, tempus passionis hujus martyris (S. Pamphili) nobis ignotum est, cum et Usuardus, a quo Martyrologiura Roraanum
coltigo corpus ejus

PP,

rima Sanctorum martyrum sepulcris inscripta, auctorem habuisse S. Damasum Papam asserunt Bosius et Ariiujhus num. 6 laudati, Baronius in Appcndicc ad fom. XII Anualium pag. 891,
et atii
;

accepisse videtur,
cerit, sic et

nudam

ipsius

mentionem

fe-

corpus ejus, ubi conditum sit, nos latet. Plttra de hoc Sancto, si inventa fuerint, dabuntur ad praidictum Itujus mensis diem 21.
11 Ceterum Inscriptionem secundam, tot sanc- vel ud eorum torum martyrum nomina complcclentem, nulli memoriam

ac suadcuf ipsamet prioris epitaphii verdiscimus,

ba.

Hunc Daraasus monstrat. Lnde

Sanctorum nostrorum corpora sttb colle quodam pi/iuum recondita fuisse , atqttc a memorato
Pontifice
,

umquam sepukro,
juncta
inter
;

ctemeterio attt ecclesice affixam

consei'vata\

fuisse vet insculptam sufficienter ostendunt ad-

qui

teste

auctore

Vitce

ejus

apud

nam

vice ac portce Aurelia et Portuensis,

Hibliothccarium, raulta corpora Sanctorum marrequisivit et invenit, quorum etiam con(cwmeteria huud dubie seu sepulcra) versibus a memorato , inquam declaravit Ponti-

tyrum

cilia

quas SS. Processi et Martiniani, Pancratii, Abtlon et Sennen sepukra designantur, longe dissita erant a viis ac portis Salaria et Pinciana,
in regione Urbis oppostta trans Tyberim. Crediderim itaque id monumentum antiquitus exaratumfuisse, ne, propter continuas Gentitium
in Christianos persccutiones, loca, ubitot itlustres

imo

fice

impositaque fuisse novis monutnentis, curante Theodoro presbytero conse

terra elevata

tructis,

et

his

af/ixos fuisse

rccitatos

versus,

ante annutu 884, S.

est,

Damaso emortualem,

id

maiti/rrs scpufti fucrant, exciderent

latcrent posteros.

memoria,

et

paulo amplius,
'i.s:;,

quam

seculo integro ab eo-

putj.

Analectorum Kiusidlensis, exarato, sicut affirmat, ante annos ociingentos, producit veteres Inscriptiones Hoex
cotlice

nun

marhjrio. Mabiihatiits tom.

mrmbruuro

bibliothecu'

De SS. Processo et Martiniano fttse actum est in Opere nostro ad diem 2 Julii De S. Pancrutio ad diem 12 Maii;ac de SS. Abdon et Setmen ad diem 30 Julii. Quo tempore atttcm, quave occasione ad Sanctorum m via
Pinciana quiescentium tumulos ccecus divino bcneficio visum recepcrit, nusquam rcperio. 12 Dcntque licet nec prior inscriptio, citata
nutn.

manas
tero
;

octoginta, inter quas

loto

grtimmu primo
itum.

ttobis

num, 67 venit epijam datum r.i (irutitulo,

(>S

sttb
:

hoc

ln

sepulcro

Hiacynti, sequens
Sep.
:

Sepulcrum sancti martyris Hyacinti Leoparduspresbyterornavit. Depos. 3

;

vel

eorum

undc ccrto eliciutur trmpus, quo tumulo affixa est ; cum tamen
9,

quidquam

pra> se ferat,

tumido a piis
fidelitw

Id.

denique num. 09, prwmisso hoc

ista

ti-

apud AnastasiumBibliothecartum
centii Papte, hujus

in

VitaS.Inno-

tulo

In via Pincia,

legitur

Paraphilus,

nominis primi, presbyterum lcgam,

ME UNDECIMA
A
lcgum, Leopardo
itt

SEPTEMBMS.

iU

inscriptionc cxpresso

non
piis

cognominem tantum, verum etiam similibus

operibus occupatum,

lendarw post s. Gregorii tempora saltem ea parte exarati; quandoquidem kic tanctw Pontifex
iu Registrolib. VII, epist.

aixtorr
J.

P.

multum suspicor, utroque loco designatum fuisse eumdem, Refero verba, ut sunt apud Anastasium : Hic (Innocentius /Jdedicavit Basilicam

xxix

tfcribat

in

hunt

modum: Nos
dice

pene omnium martyrum di$tinctw per dies singuloa passionibus collecta in ono co-

sanctorum Gervasii et Protasii ex devotione cujusdam illustris feminae Vestinse,

diacono Liviano.
Igitur,
si

laborantibus presbyteris Ursicino et Leopardn.

et
recte

nomina habemusj atque quotidiania diebns ineorum veneratione Missarum tolemniaagimns: moxautem; Respondeo, inquit Fronto, in
Missis privath celebrari Romaeel ubiquediebus

suspicer,

novum ornamcntum cum ea inscriptione accesserit

lumulo, houd dttdttm ontca crcrto
;

singulis sanctos

martyres; sed
illos,

in

Kalendario

iiom itomt-

appositos fuisse

quornm

dies festivo ptfpuli

natus Pontifex Ecclesiat universeeprcefuitabanno 402 usque adA\l. Verum curtum ipsa inscripUo,

thum

tum ejusdem titulus solum memorant Hyacin? Cur simittter primi epigrammatis seu

concursu, et publicis sacrificiu celebrabatnr. Theodoricus Ruinartius i prmfatione ad \cta sincera martyrum, refettens Benriei Dodwetti Dissertationem \\ Cyprianicam depaucitatemar/i/ruiii, hftttr Frontonis rationem adoptat,ejusque firmitatem concludit ex ipsomet Gregorio Magno,

epitaphii metrici titulus, depromptus ex laudato supra bibliotitecte Einsidlensis vefusto codice apud

Mabillonium,solum nominat Prothum hocmodo: In sepulcro Protlii Martyris? Sa/tc uui eidemque tuntulo amborum Marttjrum sacras exuvias inciusas fuisse insinuat utrumque epigramma ac prcesertim secundi sequentia carmina :
Martyris hie Proti tumulus jacet atque Jacinthi
:

qui,

licet

paucos

in

Sacramentario

raartyres

exhibeat, alias

tamen

ait se singula diebua

mar-

tyrum memoriam celebrasse.

15 Hcbc
n/iit

suffuittis ratione,

solida sane

et

meo Roma
"

hibita

judicio certa, concludo similiter, wnctoi

um

nostro-

* (nilf>

".

diem festivo poputi coneursu ac publicis Missarum solemniis Homa* celehratam fuisse^ si minus mox ab eorum obitu,
depositionis

Martyntm

[>

Quemcumjam dudum
caligo,

tegeret mons, terra,

saltem mediante. sectdo

scripta

Hoc Theodorus opus

posteaexornato insculpta.

construxit...

13 Credidcrim, rem ita expo/tendam esse,ut unicus quidem intelligatur fuisse tumultts ; sed ve i

m partes

iv; quandoquidem desinteorum nomina in vetustissimo Buckerii Kalendario, in guo auctorem id unum intendisse censet Papebrochius tom. UJunii, pag. 104, utcatalogum contexeret festivitatum dumlaxat pracipuarum, quce tum temporis habebantur m

binas divisus, vel saltent ea forma

ac situ constructus, ut duplicem haberet conspectttm,

duplicemque septdcralem lapidcm, qttorum

anterior prceferret

nomen

S.

Prothi, posterior

Romanis per totum anni circulum3 et ut earum numerus, non attingens ad quadraginta, tam exiguus essct. Qaodautem attinet ad Missam de Sanctis nostris co tempore
coemeteriis

indc fac/um,

vero S. Hyacinthij atque itti insculptum esset epigramma primttm, indicans nome/t aucforis

celebrari solitam,

dubiuuc nos non

sinit

Kalenda-

rium
nobis

Homanum

apttd Martenittm^ laudotttm a

Damasi, huicepigramma alterum continens Theodori nome/t, qui totttm opus construxerat. His in

eum modum

dispositis

haud

difficulter concipi-

mus, cur prosaica inscriptio, quce postmodttm accessit, dicat a Leopardo exornatttm fttisse tumulum S. Hyacinthi, de S. Protho sileat ; utique
quia insculpta erat
parti, quce
ei iapidi sepulcrali, vel

num. 1. Boc eitim, quamvis Sanctorum numero multo auctius sif ttucherhmo, quia scilicet prcescribit festivitates, non solum in coemeteriis Romanis, verum etiam in basilicis Urbis aliisque sacris locis pcragi solitas, parum tamen ei cedit
antiquitate, atque ita inscribitur: Incipiunt

ca-

tumuli

ad

S.

Hyacinthum proxime

spectabat,

pitula lectionum Evangelii anni circuli ad Missam; tum, ad dicm 11 Septembris, prcemissis

quamqite fortasse ttnam ornarat Leopardtts.

SS. Prothi et Hyacinthi nominibus, recitandam indicat sequcntem sancti Evangetii lcct ionem : Se'

cundum Matthasum, cap. lxxix

rem

juxtaantiquio-

capittiium divisionem : nunc habetur capitcs. a versu 23) Cum persequentur vos in civitate ista,
fugite in aliam
:

usque

Negabo

et

ram patre meo,

II.

qui est in

CGBlis.

ego eum coEadem Evan-

Celebritas antiqui cultus;

gelii lectio prcBscribitur in

Kalendario Frontonis,

de

basilica Sanctis exstructa.

fuisse Marttjrum no- Mi$ S a et strorum festivitatem seculis subsequentibus liquet Offitium ex vetustissimis Romance Ecclesice Ritualibus, atquc prcesertim c.t Antiphonario sett Graduali S. Gregorii Magni, ejusdemque ttbro Sacramen-

num. 2 fuitsermo. 16 Non minus celebrem

qtto

eorum
vitas

festi-

E -^
,

recensitis prtecedente sacris Fastis aliis-

torum. Antiphonarius, editus

et reliqua, prottt sequitur.

a Pamelio tom.U

aue aionu/nentis vetustissimis abttndc constat de immemorabili sanctorum Marttjrttm nostro-

Liturgicoru/n, Missw Introitttm ttabet, (iratlttale

rum

cuitu

et

hu/tc

quidcm Romce

celeberri-

mum

fuisse quivis facile conceperit.

dummodo

advertat,

eorum nomina
Kalendariis
:

descripta fuisse in an-

neque enim quoslibet Sanctos ea complectebantur, sed illos dumtaxat, quorum festivitas solcnnior peragi consueverat
tiquissimis
in coemeteriis attt hasilicis seu titutis.

Docte id

observavit Joannes Fronto in Pramotatis

ad Ka-

lendarium Romanum a se vulgatum 3, ubi qucerit, cur pattci Sancti adnotantur in dicto Ka-

NAT. SaNCTOIMJM PltOTI BT HVACINTIII. Antiimi. Judicant Sancti gentes. et dominabuntur populis regnabitDominus eorum in perpetuum. Psal. Exultate Justi in Domino. Resp. Vindica Domine sanguinem Sanctorum tuorum, qui effusus est. Veks. Posuerunt morlalia Sorvorum tuorum escas volatilibus cadi, carnes Sanctor um tuorum
;

bestiis terrse.

All.

750

I!-:

SS.

PROTHO KT HYACINTHO MM.

Juvat dntuo oh oculos ponere

MJCTORE
.).

Aix. Gaudete Justi

collaudatio.

in

Domino, rectos decet

omnes, qui diligunt

ipsummet

rju

IV

oramma
te

Otv. Gloriabuntur
justo:

in

Domen tuum, quoniam

coronasti nos.

tu

Domine benedices

Domine, ut scuto bonae voluntatis tu

Aspice descensum, cernes mirabile factum. Sanctorum monumenta vides patefacta sepulchris.

de

est A.l Com. Anima nostrasicul passer erepta venantium, vel Qui vult venire post laqueo
:

JaMartyris hic Proti tumulus jacet atque

cintiii
:

me.
redtatiuu

quem cum jam dudum

caligo,

tegeret mons, terra,

17 Liber

Sacramentorum

tres orationes exkibet

vsque ad

in Missa similiter recitandas, at eas

non

transcri-

hoc Theodorus opus construxit presbyter

stans.

m-

seculum

xm

Romanis bo; exstant enim emdem in Missalibus tum antiquioribus, tum hodiernis,eo tamen discrimine, ut in illis una cum Missa integra proponantur,
irginis,
in

Ut.Domini plebem opera majora tenerent.

nihil exstruotwm 20 Snur iu quatuor prioribus vcrsicufis f^sesecuhy unde basilicam a Theodoro a?dificaduobus hunc tam fuisse exfundam ; reiiquis vero

his solce

pro commemoratione

quia

post institutam
I

Octavam Nativitatis li. Marim quodfactum credttur seculo xiii, Offi>' Ecclesia celecium >!< eadem et Missa hoc die nostris haberi dum; de Sanctis vero brari ccepit
taxat
in

dejirehendo,

vel similem

sensnm

esse

existimaram

Theodorus
est,

hoc ojms seu

novum tumulum

consfruxit, instans

ommemoratio cum nona Lectione. Attamen particularibus quibusdam ecclesiis, in quibus

(

sice intendens,

ut Piehs Domini,

id

sancti

sacra ipsorum corpora seu insignes reliquia: ser-

vantur, etiam hodiedum de illis OfficiumacMissam celebrari patebit cx dicendis postquam unum, quod ad cultum antiquiorem attinet, pau,

ibidem humiliOre loco ornatioribus nc nobilioribus moantea reconditi, numentis concluderentur. Non diffiteor tamen,

Martyres

nostri, et alii

iia

posse exponi,
erexit

ut sensus

sit

Theodorus hunc

t/iiualinn

instons sivc

urgens. ut

i:

cis

absolvero.
]s

opus nempe
sejmlcra

hasilica conderetur, quce Fideles

cajyeret
:

majus ad
sed

Uica ipsis

acS,

llniiirti

ihi et

Ccemeterium in viaSalariaveteriaSS.PTOllvacinthi nominibus quondam appellatum

ostendimus num. s ex verbis
libri Poutifi-

Sanctorum convenicntes

St llnsllhi:

f/iissf,

inde non coiicluditur ccrto, hasiiicam ob ij)so, vel ipso vivente fuisse aidificatnm. Dices fortasse, eum

liuianvtiuU'riuiH erecta.

COli&in Vita S. Adriatti

Pajueprimi: hasilicam
crcctam fuisse
sit,

vero

i/i

eodem coemeterio quondam

esscseusum. ut Theodorus hoc opus. putn basilicam cedificaritinlendens, ul locus ampiior Fideles
eoaccurrentescapcret. SeoIpraiterquam quodhase

iiim ex iisdem verbis evidens

tum ex PaUli
II,

Aringhi
seqq.
;

Roma subterranea,

tom.

pag. 321

ct

nonwcftievideanturcoluererccumversibusquatuar
prioribus, in ca ajiinicmc

ubi dicta basilica, prout etiam nunc exstat i/t loco subfcrraneo villce Societatis Jesu extra portam Pincianam,adjecta icone, graphiccdcscri-

admittendum

erit,

epi-

gramma

Ipsammet descriptionem retutimus in Opere nostro, tom. IV Augusto, pag. 1 is restat, ut inquiramus, quo tempore, a quo, et cni vel qitibits Sanctis illa fuerit exstructa. Singula hcec ahsoMonumentis Itiir determinavit Tillemontius in
hitttr.
:

insculptum fuisse ipsimet hasilictv ; nam demonstrativum hoc in inscriptionihus commucui inscriptumes affixm niter designat locum sunt. Affixum autem fuisse epif/ramma ipsi basilica.', non tumulo, mihi minus probabile appa,

ret

quia in eo meniio

fit

tantum Sanctorum

nostrorum, nidla SS.

trtjtie

Basillce et Hermetis, quibus

itistorio? ecclcsiusfira>

tom. IV, pag. 13:

et

eum

ac Sanc/is nostris consacratam fuisse basi-

Adrianus Baillet tom. III de Vitis secutus Sanctorum od dirm 1 Sepicmhris, cnjns verba v.i Gallico Latinum ftdeliter translata sic sonant: Damasus Pontifex veritus, ne corpora S. Proti
cst
1

etS. Hyacinthi abseondita manerent Kidelibus, terram, quas prooessu temporum superaggerata
fuerat, amoveri jussit,

est ; et de Hcrmete quidem idprohavimus tom. VI Auqusti, pag. 148. 21 Incertum simiiiter mihi est, quod verbis nec eoc libro postrentis asseritpost Tiilemontium Bnilietus, me- Potttificali oitiatam fuisi moratam scilicet basilicam ornatam fuisse et lo- aSymmachn Papa. Nititur quidem PP. cupletalam a Stjmmacho

Ucam verisimiltimum

eorumque tumulum patePauco post tempore sacerdos quidam, nofecit. mine Theodorus, in ipsorum honorem ibidem
constrni jussit ccclesiam,

laudatus auctor Actis dicti Pontificis, ubi ista ieguntur : Confessionem sancti Cassiani et san-

postmndum a Symmaquitamen,
ut probet,

cho Papa exornatam et locupletatam. Ita Bailtetusyita fere Tillemontius,

dictam ecclesiam " Theodoro presbytero constrnadducit epigramma seeundum ctam fuisse
.

ctorum Proti et Hyacinthi ex argento ornavit (Symmachus) pensantem libras 30. Arcum argenteum, pensantem libras 12. Sed cum verborum integer contextus , ad qucm brevitntis gratin lectorcm remifto, insinuet, hioqraphum
unice intentum ihidem
ftrisse

enwueraiidis ora-

quod,
19
valde
varil

itt

o s.

Damaso compositum,
est,

dedimus

toriis aliisque sacris locis

St/mmacho exornatis

i/uiu. S.
,
. .

pitaphio

Duhium non
antiqua
sil,

quin memorata hasilica

secido

intra veljuxta basilicam S. Petri apostoti, magis inclino in sententiam Joannis Yignolii in notis

perSanctwn

cum

vm eam

iuno-

Damasam
.

tmpostlo

non Haast.

Adrianus primus Pontifex; nihit etiam occurrit, cx quo falsum csse osteudi possit, condittuu fuisse o Thcodoru jurshtjtrro ;quamiu)uris

ad recitatum textum, existimantis, in basilica S. Petri quondam cxstitisse confessionem vel

altare,

fundamentum, quo
a/ihi

nitttutur

laudati

auctores,
,

sacrum sanctis nostris Martyribns. Quidquid de rei veritate sit, constat saltem Romce cetebrem fuisse comm cultum seculis v et vi, cum
Pontificntum tcneret prcelaudalus Pontifex.

USque
esse,
:

atiro

(iriuum non apjiurcttt

illis

Ut

id

verum

cum
ct

nttirr rriii/i
ipstiritiu

ut

omnino indubitanier affirrnuditfr rttjuu/\ priusquam

osscrtum ottcutius rtiusiderasscm, nihii

et Aringhum ex citato epiqrammate collegeraim ; nisi quod omalius seputrrum a TheodorO Sanctis utistris fitisset cxstrurtttm, sicut nec dissimulavi supra num. 9 et 13.

equidempost Bosium

III

'

DIK

UNDKCIMA SEPTKMMUS.

751

III.

Reliquiae seculo ix Selitranslatae.

nis et orationibus inferentes propter corpora beatorura Marcellini et Petri cum feretro, qoo venerant, collocavimus. Ubi cum iu erastinum mulier qmcdam de proxirno pncdiolo, qnod

acmokk
>

P.

genstadium
Partea sacro-

cetero

Baldradestat nuncupatur, daemone po populo fuisset ingressa, coepil

ctnn

spiritus

mrncorporum

ly

quamdiu quicverint corpora , S s. Prothi et Hyacinthi inea, dequamox egimus, basilica. Servatttm fuisse ibidem sacrum istum thesaurum seculo 9 cu/n Ecclesiam uni-

Tyr on constat

collidere,

fremere, ac prostratam iu suamque malitiam coram omnibos contitendo publicare. Cumque a presbytero
exorcizantefuisset interrogatus
;

nequara pavimento

qui esset,

onde

venisset,

versam moderaretur Gregorius

Egirihardus
diensis,
et Petri,
,

1V

intraasei; ad singula respondit, seque rion snlm,, d;i-iiionem,

quando

et cur in

eam

auctor est

sed etiara
tatus est.
nequitiic

id

temporis abbas Selingensta-

in Historia translationis

recusa
iu

cx qua
basilica

SS. Marcellini apud nos lom. I Junii, pag. 204 rem prmentem spectantia nonnulla
;

omnium viventium pessimum esse tesEt cum presbyter ab eo causam tantae

requisisset,

malam voluntatem banc

e>

sibi tribuisse

fatebatur. Kursns iuui ab

in

quae-

delibamus. Capite

reret,
fuisse,

si

relaturus duo miracula >n

et et

SS. Marcellini

Petri

Selingens-

cudo se et inde propter superbiam dejectum <*sse

:

uniquam

ccelo fuissei

in

tadii se prcesente patrata,

unum quidem ex
,

his in

adventu reliquiarum sanctorum Prothi

sicprce-

et Hyacinthi, et juxta ipsas reliquias

ludit
:

Eidem percontanti, utrum Christum Dominum, nec ne vidisset; ait, in inferno eum a se visum, tempore quo pro hurnani geconfessus est.
neris salvatione mori, atque
illuc

Gregorius Romanae urbis Episcopus, qui Eugenio simulque Valentino in Pontificatus honore sueeessit, cum titulum S. Maivi Evan-

descendere

dignatus est. 25 Ubi vero ad

rogaret,
reliquiae
si

id

ventiim

est,

ut

eum

inter-

*'
'

'

(imo Confessoris et Pontiticis, ut scribit Anastasius in Vita Gregorii) in quo presbyter

gelistaj,

nomina Martyrum aosset, quorum pridie eidem ecclesiae illatae sunt;

inquit,
!

'

""

Notissima,

fuerat, ampliare, et in eo
;

monasterium

vellet

quwsivit per coemeteria et ecclesias extruere longius ab Urbe constitutas, sicubi sanctorum Martyrum corpora posset invenire inventaque
:

mihi sunt eoruni nomina quia quando passi sunt, praesens astabam, ac de

eorum sempiterna
vidia, quos etiam

gloria ingenti torquebarin:

cruciant enim

Titulo,

quem opere magnifico

extruxerat, cura-

modo patior infestissimos me tormento incredibilij atque

liic
:

vit inferre.

Hoina transmisstE

23 Casu
rus. et

igitur factura est, ut eo

tempore

quo sepulcrum beatissimi Hermetis erat apertusacrum illius corpus inde fuerat sublaturus, unus ex nostris, qui eodem anno supplicandi gratia, ut moris estpaenitentibus, Romam venerat , congregatae ad basilicam Martyris
multitudini

invitum de hoc vase, in quo diu latitabam, exire compellunt. Cui presbyter Cum exiei is, inquit, quo perrecturus es? Ego, ait, in viam pessimam
perrecturus, et longinquas desertasque regiones petiturus sum. Posl b ec cum ei occasionem et

modura ingressionis suae, jubente presbytero, cposuisset, conversusad feminam Ego, inquit, infelix mulier, antequam exeam, ossa tua collie
:

cum

ceteris peregrinis interesset. Is

,

quod agebaiur diligenter inspecto, spein adipiscendarum memorati martyris reliquiarum, licet cOrde simplici, nou tamen sine causa concepit et Deusdonam diaconum, cujus in primo libro crebram fecimus mentionem adiens obnixe rogavit, ut ex liis quantulumcumque a custodibus loci acciperet, mihique deferendum sibi praestaret Qui confestim precibus ejus annuens, ,id se sine mora facturum non datoque custodibus pretio pollicetur solum S. Hermetis, sed etiam sanctorum Proti ATQUE HYACINTHI, QUORUM IN EADEM BASILICA CORPORA ERANT POSITA, RELIQUIAS A.CCEPIT. Et illas quidem per quemdam familiarem suum, cui Sabbatino cognonem erat, simulque et nostrum, qui ei, ut hoc faceret, persuasit, mittere quod autem de corpore B. Hermetis curavit potuit adipisci ipse ad nos veniens pro ingenti munere detulit. Hactenus Eginhardus : imde non taniuiu discimus corpora Sanctorum nostroremansisse in eorum basilica usque ad itiin dictum secuhtm, verum etiam quo temporeetqua
negotio,
:

dam atque confringam, requedtdjileni ar uostraj societatis memorem relinquam. Et cum illa,
velut
infirmitatis suse
ci)nscia,

coepissel

voce

supplici

atque submissa Sanctorum auxilium implorare ille statim per os ipsius cum ingenti
;

austeritati

fremens et increpitans,

loqui volenti

silentium imperavit. 26 Erat enim nobis, qui prais ad videndum valde mirabile, quod

mus,
ille

inci

spiritus

immundus per os ejusdem mulierculae tam diverso modo loquebatur, et nunc masculinae, nunc feminae vocis qualitatem sicad purum exprimebat, ut non una, sed duae in ea acri a! ercanteSj seque adinvicera convitiis lacessenpersonas esse idereni ur. El revera du; erant diversa inter se voluntate dissidentes daemonis una, possessum a se eorpus colliden
\

cupientis; mulieris altera, hoste, quo

itur,

Iiberaridesiderantis:quae

divi

ita

roluntatum,

ex disparitate

ocum

ac dissimilitudine verbo-i

rum, quoa inter

aperte
i'"

se jactabant, satis clare atque

eral

intelligi.

Completo
i

igi

ur juxta
nobis-

consuetudin im

Mysterii coelesti

Ifficio,

occasione Selingenstadienses ditati fuerint pretiosis eorumdem reliquiis. Juvat has Selingensta-

dium

usque

prosequi,
<t

ut

quanta veneratione

ibidem exceptce

quam

insigni miraculo nobi-

hmoriftceexci-

piuntur
Seligenstadii

Audiamus itaque litate fuerint cognoscamus. laudatum Eginhardum citato loco. 24 Cum autem de adventu reliquiarum sanctorum Proti et Hyacinthi nobisesset indicatum, obviaw illis processiraus, easque, ut par erat,
honoritice suscipientes, utque basilicsecumhym.

que ad curanda corpora de basilica egredientibus^jussimus feminara cum custodibus ibidem, donec reverteremur, opperiri, fiduciam habentes, quod per virtutem Christi, et merita Martyrum suorum, pertidus possessor ejus oito
foret exiturus.

Neque nos
ad

spes nostra

fefellit.

Nam

post refectionem

ecclesiam

regressi,

exacto daemonio, sanam illam et incolumem, ac

nientis sua^ compotem, atque in Dei laudibus exultantem invenimus. Et hoc quidem

peromnia

sienum

758

DE

SS.

PROTHO ET HYACINTHO MM.

Situm
est

AUCTORE
J.

signuminadventureUquiarumbeatorumChnsti

autem Seligenstadium

in

Moguntina

1)

P.

mtrtyrum Proti
;

et

Hyacinthi. juxta modurn

'/""
ta-

biscomprehensum.constat sse c-ompletum.

atque AschassmburdicecesiFrancofurtum inter Ordinis S. Benedicti aum habetque insignem

noster in abbatiam. Papebrochius

DtanoMs.

ttt-

intra atmos

828

et

830,

Quamois stricte definire nequeam, comigerint, latius prmcise anno mox relata
,

wissui

Itaiiri,

itlur

se pervenissc ait

mense

posse men absque erroris periculo constitui Grego828, sub cujus initia annum lllln 830, eujus adiit,et annum rius IV Ponti/icatum
dir

creao

fuisse ab abbOr AuqustO nnni 1660, exceptumque pmcipua qumque templt teperhumaniter; tum

Sehngen28mensis Augusti, postquam jam

SS.
reltquias

hmc paucahuc majorw ara kac spectantiaobservat ;Invalvis

abbatialis

monumenta
:

describens,

Prothi et Hyacinthi recepissent,miraculumibidemcontigitadreltqwas

stadienses

inscriptio legebatur

Horum
:

corpora sanctorum

Deusdoaa >/""'""' Hermetis marturis, ab ipso ex Eginhardo tom. VI Hluc delatas, ut probavimus \w,Hsh i,>nh ii'.i. Xon sodsassequor,quidsibi atato ioco aliquoties
Wluerit
Bailletus,

Marii, Marthae, Audisub hac ara requiescunt Marcelhni Abacuc, Prothi, Hyacinthi, facis, bello Suecico et Petri. Reliquias praacipitata opportunitas erat fuga confudit in saccis, nec

dum

videndi.

Hyacintni postquam asseruerat, SS. Prothi et Gallias transiisse, temportbus cultum Roma in ex Gallico LaCaroli Magni, subdidit sequentia Ludovico Pio ejus sub tine reddita : Dicitur,
filio

ahwmulus pars reliquiarum ipsorum cum 830, ad Eginhardum anno 828 vel Roma venisse ut pietati qui id temporw, et ab hoc illustri viro, deseruerat, reposita fuisse Sevacaret,

aulam

30 Contigit autem ista sacrarum elapsi permistio sub medium seculi proxime Gallis et Vinariensibus, qui quando, expilata a cum monasterio, Suecis auxilio venerant, civitate Gallis, intacta cedes sacra, quce sola, suadentibus et remanserat, etiam Vinariensium ferociam sua est, posfquam Gaili ad impietatem experta laudatus Wecastra discessissent, ut fuse narrat
,

rehquiarum

hcereticorum
in

has im-

pietas, et

catholicorum
veneratio-

lingenstadii ad Moe.num
celiini et S. Petri
;

reliquns S. Marsed id fcictum sat. malo pro-

cum

inckenus cap. vn vi : Cumque, inquit, lpsas omnia ita debacchati essent, tandem

ab batum est. Sane Eistoria translationis r.rarata, tum propter adjuncta temEainhnrdo

ipsomet

quoquesanctorum Patronorum nostrorumsacras desseviuntexuviasretsi enim ese toto persecutionis Suedicaa

locorum, tum propter sincera appascriptoris auctoritatem, usque adeo videam, quid ulterius ret ac probata, ut non
poris,

personarum,

et

tempore, tuto satis loco hactenus has fuissent reconditae, et mansissent illaesffi
;

tamen

ipse drsidrrari uuruf, ntoj iuir >> liailleto \ CUm 60 ad diem in Actis SS. Marcellini et Petri utatur

2 Junii, ubi hcec habet : Historiam hujus translationis

Ipsemet Egmhardus
conscripsit, ac

quo auctore) inventas, e locueffusas per templi pavimenta disjiciebant, lis adeo ut, incedentium pedibus conculcandas manserant intactae, hac tanqua? posttot secula
(nescitnr,
;

dem tempestate
:

horribilem passaa sint dispersio-

testimonium praebuit, miraculorum

ibidem fac-

torum; notum autem

doctrina
auctore
Eflfin-

est,

quantum ponderw

de ipsius Bcripti9ejus attulerit existimatiohabita

el

probitate

Egtnhar28 Porro quis quantusque vir fuerit

dus,

nem, ut veraciter tunc illud potuerit dici Psalmi lxxviii Deus venerunt gentes in haereditemplum sanctum o tatem tuam, et polluerunt posueruntmorticina Servorum tuorum b tuum, . Licet egedem postea escas volatilibus coeli
solerter requisitse, a sacerdotibns cum debita reverentia fuerint sublevat et summa veneratio-

kardo. oculaio
teste et

quem

alii

Eginhartum

et

Einardum appeh
variis

altero

synchrono.

Operenostro locis larunt, significavimusin tom. i Junii, pag. 176 et 206. Siquis et prcesertim

ne reconditaj. Idem Weinckenits, qui anno 1714

dicti

ampliorem ejus notitiam exoptet

I

consulat

Ma-

Sanctorum billonium Seculo iv, parte de Actis Benedicti, pag. 414; ubi illius Vitm Ordinis S.

aras

monasterii Prior exstitit,asserit cap. vi, 3, quinque euumerat, tcmpli sui omnes
,

compendium

reperiet, et P.

Joannem Weinchens,

cx integro erectas fuisseetconsecratasanno 1679; principem SS. Marcellino et Petro, Mario et

inquiin Opere, quod Eginhartum illustratum exposuit quatuor prioscripsiU [ctaejus fusius seriem ribus capitibus,et in horumposterioris
i

Marthse

Audifaci et Habacuin, Laurentio archimartyri, Pkotho et Hyacintho et S. Benedicto, ibidem alias aiiis Sanctis, quorum sacra lipsana
,

exorndtus fuit exhibuit elogiorum, quibus merito Eginhardus a scriptoribus antiquis et recentiori-

ingenti

uumero

servantur.

Paragrapho

oero

Ne tamen Bailletum legenti dubium aliquod et inhmreat de existentia reliquiarum SS. Prothi
bus.

sequenti dictarum reliquiarum catalogum subjiet ciens S. Prothi brachium inter eas recenset,

partem brachii

S. Hyacinthi.

Einc

colligo,

iiias

Hyacinthi apud Seligenstadienses, testimonium alterum produco Roberti presbyteri, scriptoris Eqinhardo comtanei et fide digni, qui in Prologo
Yihv
U.

ita perreliquias post templi direptionem non mixtas fuisse, quin facile dignosci as distingui

potuerint

Rabani Mauri, cujus erat discipulus,

i

rdidr a nobis tom.

:
i

Februarii a pag. 512

sic scri-

/,it Issa quoque beatorum martyrum Marcellini etPetri, Proti atque Hyacinthi, cum reliquiis s. Hermetis, non minore miraculorum gloria in

diversis sanitatibus infirmantium quotidie fulgent quea et ipsa a Roma translata et Einardo
:

IV. Partes sacrorum corporum Metas transmissae seculox.

abbati

adduota juxta MoBnum Gerinanise fluvium, in villa, quaa prius Mulinheim, nunc autem Saligunstal dicitur, digna celebratione a
fidelibus venerantur.

Vidimus

Selingonstadii
notitia et

29 Occasione

retiquiarum

et

frequentium

pracipua
refi

miracuiorum ibidem pafratorum factum creditur, ut locus is ante Mulinheim appellatus, de-

prcecedente paragrapho, corpora sanctorum Prothi et Hyacinthi juxta relationem Eginhardi servata fuisse in basilica viaSalaria; usque ad tempora Gregorii Papm IV. In utraque spicilegii Acheriani editione, in pri-

Ri

liquia ex

Jtalia

Metas

traiisfwuiitur

wla

mde oocari coeperii Saligunstat qum vox Germamca Beatorum

seu Saligenstat,
civitatem sonat.

ma

tom. V,

in altera
e

tom.

II

exstat vetus docu-

mentum, guod

codice scripto monasteriiS.

Sym-

phoriani

DIE
phoriani
Ac/tcritts,

UNDECIMA SEPTEMBRIS.
delocupletissime cumulavit. Wcbc
tione Acherii novissima,
/lifjrrt nisi locn
</

753

Metensis

ab
:

Adriano

Valesio

anom/mus
/lo/a/o.
<>i

fn

edl

%x

scriptitm, rf

ah hoc

$ibi concessttm ftiisse testatur

gua prior

editio

non

J-

roBB P-

sub hoc tihdo

Inventio Sanctorum a
I

<nl

nn/rqinmi

l/toitem

domno Deoderico

pontifiee repertorum. Exstat

loco differt Leibnitiana editio,

inferius osten-

item apt/d Guificfmum Leibnitium tom.

rerum

dam.
34 Nonnulla autem, quce altoqui prmtermitti eujut ixcurato
potuissent, kuc ex
tt/ui

Brunsvicensium pag. 303

censi,

in

Vita Deoderici seu

Theoderici Metensis episcopi a Sigeberto Gembla-

aucfore secufi xi exarata, qui Uludhuic integrum inseruit sic prmludens : Jam jam ergo

ut fiqueat,
,

anonymo transferenda duxi, """"'^reum relatis interfuissi /um ut wu2rum

.

advertat

quam

accurate

annotarU

passim

proferatur in medium, ab his, qui interfuerunt, plenissime digesta de translatione

pagina

illa

temporum acpersonarwn adjuncta. Namprimo Ottonis Magni, qtti hnperii coronam ab anno 962
usque
sanguinis
i/ifjttit,

Sanctorum.

Ex memorato

autem documcnto

in-

telligimus, SS. Prothi et Hyacinthi reliquias

ad

Metensem civitatem

translatas fuisse sttb

annum

legitur, conjunctionem Theodorico episcopo confirnuU continuator Regionis ad annum 905 Hoc anno,

<><i

973 gestasst

cum

972, et prceterea sat verisimifiter eruimtts, sacra

cantm corpora ad idcm

tisse in

fere usque temptts substiest,

via Salaria, At/etor scripti anonymtts

Henrico archiepiscopo Trevirensi Thiedericus ejusdem ecclesise diaconus, et Adelberoni Mettensi episcopo Thiedericus consobrinus imperatoris, successores instituuntur.

sed, sicut insimtat Sigcberttts, rerttm

testis ocufatits,
i/t

utpofe

qtti

narratarum Deodericum non modo

est
,

id similiter prceter alios Sitjcbcrttts infracitando,

tii/m
fert,
et
/'//

in

Confirmat thronico

ilinere Itafico,

sed etiam in reditu ad episcout

Yita T/icot/rriri

apud Leibni-

palum suum Metensem comitatus

videbitur. a Tkeodorico Metensium
episcopo

mox

pag, 312, ubidicti episcopi epitapkium pro-

quod sic habet

32 Sic relationem suam exorditt/r faudatus anonymus : Anno Incarnationis Dominicae 970, magno et gloriosissimo Caesare augusto Ottone CUffi aequivoco suo admirahilis indolis adolescente, filio aeque augusto, simulque magnarum virtutum conjuge Adelheide, qua nihil umquam justius, mansuetius, prudentius, nec magis pium quicquampotuitesse,Italiee sceptra pio justoque moderamine pacifice ac solide usque in tines
Calabriae gubernantibus,

Hic Deodericus generoso sanguine natus Regum progenie, nomem habens celebre
Caesaris Ottonis tetigit

quem

linea carnis,

Cujus

consiliis

jura dedit populis.

35 Secttndo,

anonymus, Ottonis
nepte, ee/ebratce

nuptim regim, quas memorat actemporum scificet secundi cttm Theo- commendatur
sttt/t

phania. Joannis Tzimiscis imprratoris Orientis

domnus ac

venerabilis

Romce, utinarrat Sigoniui

VII, attno 972, et
est

sanctse Mettis episcopus Deodericus, ipsi magni-

de Hegno

Itafice fibro

eodem

imperatori sanguine ac mira dilectione ac familiaritate conjunctus, cujusque consultu pro

fico

Theophania

coronata

PP. XIII,
functus

qtti

augusta a Joarme dicto anno, /ncuse Septembri cita

mira sapientiae prserogativa cuncta palatina agebantur negotia, in eadem Italica expeditione constitutus, in qua triennium fere militavit; dum divino prsecipue cultu deditus, quaeque ad honorem decoremque seu munirnentum suse
,

est.

Annum

ettmdem

diserle
editi a

exprimit

auctor Chronici Bifdesheimensis,

tom. III de Historia
p</f/.504
171

Chesnio

Francorum

scriptoribus

httnc

modum:

972 Ottoniimperatori

juniori venit imperatrix

nopoli, 18 Kal.

Romam

de ConstantiTertio,

sanctae sedis certatim exquireret et efficaciter

Maii, Octav.

Paschae.

votisejus cuncta suppeterent, corporum Sanctorum maxiraam copiam ex diversis Italiae locis, divina se gratia adjuvante, collectam, digno se
cultu atque honore alibi praestantius veneranda,

abbas monasterii S. Marice Farsensis, siti i/t dicecesi Sabinensi, ac sojpius memorati a nobis prceccdcnte die in Commentario prcevio </<:/ Acta S. Thomat ejtisdcm instattratoris, fttit Joannes
ejus nominis

juxta

retatio-

nem

testis

eidemsuEesanctsesediMettensi inveherestnduit. 33 Deinde corpora seu religuias Sanctorum, adjectis focis et persottis, a quibus ea Deodericus acceperat, enumerans auctor sequentia ad rem nostram spectantia interserit : In Sabinis
milliario regione non procul ab urbe Roma fere XL, sanctimartyres Protus etJacintuserant
,

Indice

tertttts, qtti, quantum ColUgo ex abbatum Farfensium a/>// Muratorium

totn. II, part. II

de Scriptoribus Italim

col.

296,

oculati.

legitime electus est sub

annum

967

sed miquts

monachi cujusdam, nomine Biidebrandi, machinationibus post quadriennium circiter electionem suam probare compulsus fuit coram Ottone imperatore, ac reipsa profxirii,
dicti imperatoris
i/t

reconditi, aliquanto negligentiori custodia. Hos abbas quidam de monasterio sanctae Mariee,

consjat ex placito
971, edilo-

dato

Ravennmanno

quod dicitur Farfara

stro,

venerabili pontifici no-

sibi fieri

al. prse-

stantia

de causa sua eum apud imperatorem intercessorem rogaret, quia nullo tantum munere eum cognoverat delectari, partem primo obtulit, sed postea mira instantia * domni praesulis, quidquid inde reperire potuit, adipse cum suis monachis dans super sanjecit

dum

quc pcr laudatum Muratorium col, 175. Binc faritr COncipimUS, qttrt/t i/i finciit abbas istc Theodericum imperatori amicissimum^ sibi intercessorem rogarit,
r/

reliquias SS. Prothi ac

HyaWlll ,{, mi

cinthi fibcrafitrr obtulerit.

36 Quarto

driii//nr,s</t rrrtr scribit

anonymus,

r/

reconditos fuisse Sanctos in Sabinis, regione qod

quod
i

mqus

cta Evangelia sacramentum, vere ea ossa sanctorum Proti et Jacinti existere. Hoc post

procul ab urbe
iter est

Roma

qi/oniam
strata

</

porta Salaria
per Sabinos
geographica-

'r'"

ad Sabinos

et

est

tea b

natale Domini,

dum Koma

reverteremur,
T/ttn,

Lu

(verba sunt Strabonis

lib.

V Rerum

corrigitw

vicinio Hortae civitatis est actum.

ratis nonnullis de

memot

sub finem

ita

Sanctorum afiorum reliquiis scribit : Cum jam Roma, regiis

rum) via Salaria non longa,inquam Nomentana incidit apud Eretum. At occurrii diffictdtasm
designata al Urbe distantia, milliario fere 10. Etenim Aringhus in Roma subterranea deccemeteriis

nuptiis ibi ingenti gloria peractis, reditum iu patriam disponeremus, ultimo beneficio eoque

viceSafaricB disserens
i/tquit,

lib,

l\

cap.

xxxvu,

pluribus copiosiore venerabilem praesulem domnus Papa (Joannem XIII antea nominarat) de

duo Porro, Salaria via olim ccemeteriaexstilcr.Minnm vid^

inter
cetera...
licet,

hac veteri

quatuor portionibus craticulae sancti Laurentii Septembris Tomus III.

quod adClivumcucumeris...appeUabatur, alterum 95

, ; :

754

DE
Prothi
Ilyarinthi

SS.

PROTIIO ET HYACINTHO MM.

eadem ecclesia sibi contigufe dedicat prsesentibus et cooperantibus reverentissisunt, mis Wigfrido Virdunonsi, Gerhardo Tullensi
duae in
pontificibus

HJCTORE
J.

alterum vero, quod sanctorum Hermetis, BasilIse,

P.

el

nomine insignitum

est,

ambo quidem coemeteria tertio ab Urbe miu.iakio distant qum distantia multam discrepat ab ea, quos legittir apud anonymum, Oportet if/itur, ut post tempora Grcqorii Papce 1 V e via
quae
:

anno 972

haec

quidem

in

magnse

et

Luciae Syratoti orbi vulgata:- martyris sanctffl illaautem in sanctorum aeque mundo cusanffl
;

Salaria longius ab Vrbe translata fuerint Sanctorum nostrorum corpora, vel ut anonymus erronee tantam distantiam destgnarit, vel ut in hujus relationem a describentibus mendum irrepserit, quod postremum mihi probabilissimum apparet

et Jacincti martyrum prsequorum corpora sacrosancta, sentia et honore, ipsovera, utut fides Christi est, et non alia,ope

pervagatorum Proti

maxime

quia hce voces non procul ab urbe

Roma

rum Augustorum et domnorum tunc tempons, Pap Johannis auctoritate, in ipsis partibus martyrum Italise adeptas, cum aliis sanctorum
corporibus huc felici omine Domino transtulit adjuvante et sunt ipsaa dedicationis Kalenda3 8 Iduum Augusti, anno pontificatus ejus nono
: :

immcdiatc prwmittuntur , et quia SigcbertUS apud Leibnitium laudatum num, 31 habct milliario 11. Crcdiderim ab auctore vere scriptum fuisse
milliario
3',

maculato
usus
cst

ccrte

sed vel abscuriore characterc maculas muttas e codicc

vet

ab anno

scil/cet

90 1,

quo

centii Metensis

quem cum Chronici S. auctore primum Deoderico

;

Vinfigit

Acherius, abstersisse dicitur Ilaluzius in notis ad editionem secundam ; inde factum, ut

alter lccjerit milliario 40, alter 11.

Sigcbertus in sua Chronographia

Continuator

Hegmonis laudatus num. 34, episcopum institutum scribit anno serius : uter rectius, huc non
spectat.

Hac
tio,

transla-

37

Mox

laudatus Sigebertus data hactenus ex

quam

non-

,/<>, u/moconfrartiusreferl//'

Chronicosuoadan-

nulli innec-

num 970/wc/?/^fo:TheodericusMetensiumepiscopusimperatori sanguine, dilectione.ac familiaritatecEeterisdeviuctior, duminltalicaexpeditione

tunt anno 970,

39 Ceterum nuUibi mcmorice prod/tum reperio, quasnam possideat ntonasterium S- Vincentii Metense SS. Prothi et Hyacinthi reliquiarum
,

in ecclesia
vionasterii

S. Vincentii,

pertriennium sub eo militaret, multa corpora pignora Sanctorum de diversis Italiae locis, quocuraque modo potuit, collegit. Deinde recenet
sitis

non intcgra corpora, porum ipsopartes ; partes , inquam mox citato textu Sigcprout intell/gi posset ex ser-

ubipartes cor

mm
E

aliorum Sanetorum
:

reliquiis, dc ?iostris hcec

ex anon/jmi relatione, in qua dicitur, abbas Farfens/s primo partem reliquiarum obtuiisse Deoderico, et postea adjecisse, qaidqu/d inde
berti, et

vantur.

subnectit

Sabinis partes corporum Proti et ac demutn ita concludit Hyacinthi martvrum

;

reperire potuit.

Na?n
in

hcec

omnia de partibus dumqui

alilu/bita-

taxat exponenda

esse,

ipse Sigebertus,

Haec omnia cum... parte craticulaa sancti Laurentii martyris a Papa Joanne sibi donata, cum aliismultis Sanctorum pignoribus praesul Deo-

quamdiu Mctis
vit, sufficienter

memorato monasterio
:

declarat iu Chronographia vcrbis

num. 37

recitatis

Sabinis partes corporura

Galliam hoc anno transtulit, et in ecclesia sancti Vincentii martyris,ase in insula

dericus in
urbis constructa, locavit.

Proti et Hyacinthi martyrum. Ista hic observo,

Eidem anno

inncctitur

mcmorata retiquiarum translatio in Chronicis aliis.Sed, quantum assequor, ubiqite prwpropere ; scr/b/t quidem anonymus sa?pe laudatus quod Deodericus.... corporum Sanctorum maxi-

non quod scriptorum aliquis, quos vid/\ tot/on hunc thcsaurum Mctensibus attribuat, sed qitia tot sunt alii, qui eum, sicut contingit frcr/i/cnter, sibi integrum vel partem ejus majorem videntur vendicare, ut cos conciliare negotium sit perdifficilc.

mam
tae

copiam ex diversis

Italiae locis... suae

sanc-

sedi Mettensi invehere studuerit

anno 970,

(qu/bt/s verbis decepti sunt

haud dubie chrononon

dicil,

graphi

et

eos secuti alii scriptores,) at

iltuc

quod eodem a/mo

Theodorico,

invexerit,

Imo haud

obsa/re innu/t contrar/um, ubi sub fincm asserit,

V. Variae

Italiee civilates

enu-

cum jam Homa,

regiis nuptiis ibi

ingenti gloria peractis, reditum in patriam disponeret, donotas fuisse a

tioncs craticulw S. Laurentii

Romano Pontifice por; cum Iioj nuptice

sicitt

merantur, quae SS. Prothi et Hyacinthi corpora, autpartes

insignes sibi abscribunt.

tantum peractce

sbtt

anno 972,

probavi
in

num. 35
svcunus statuitur intra

ct

sicut notat

ipsemet Sigebertus

Chronico juxta editionem Mirmi.

88 Fgitur non omnes retiqttice, a Sigeberto cnumeratce, anno 970 fuerunt Metas translatm dictum annum a Deodorico ; sed neque omnes simul ab ipsomet
et 972, quo Iranslatai fuerunt anno 973 nam, ut patebit ara Sanctis pervolvei/t/ anoni/in/ pnefati relationem, muttas nostris dedkaex his reliquiis per varios homines variis ta est
:

Ut
thi

in hac de variis translationibus valde Curpoia aut implexa materki ordo quidam servetttr magnai eurum
partcs servari

confusio, primum sine ullo cxaminc nude producam, qucecumque decorporum SS. Proet evitetur

creduntur

temporibus, in Itatia

commorans ,

in diaicesim

suam
tutit,

transmisit ; reliquas vero antistes ipse transreposu/tque in ecclesia S. Vincentii mar-

Papia; et Hyacinthi possessione et cultu apud singidorum locorum scriptores rcperire potui, subnexurus deinde et d/scussurus ratio/tes, quas

fundamenta jacerat anno 968, ut notat Hetensis Chronici auctor apud Labbeum,
tyris, cujus
ct

invicem opponunt. Occurrit primo toco Monasterium S. Felicis Papioe, de quo et una de
sibi

Sanctis nostris Jacobus Gualla in Sanctuario Pap/ensi

lib. V, cap. xi scr/b/t in hunc modum : Otto Teutonicus imperator secundus Salvatori nostro perpulchrum condidit oratorium, hac nostra tempestate sanctumFelicem vocatum quam
;

Sigebertus

i/t ;

Vita Theoderici

apud

Lcibni-

tium cap.

addifque idem Sigebertus cap. wiii, ara/n Ulic Sancfts nostr/s fuissc ded/catam

xm

anno
ejus

972, die

intcgrum

pta3 fabrica?,

mensis Augusti. Audi tcxtum Eervente igitur studio coeet a longo post liminio, sanctie me:

raoriie prajsule,

Christo propitio, reduce, arse

quidem dem sanctissimse virgines divi Benedicti Ordinis mira relihione colunt. ln ea autem haec veneranda Sanctorum corpora decumbunt,

quorum

DIE
quorum nomina
stulus,

UNDECIMA SEPTEMBRIS.
nssu murfi/ris
htmqitifi
,

755
rui tn /ruus/ofume a nomen EyatinMimpositxanstt.

infra describuntur. Felix, CaFelicitas,

AUCTOkK
J.

Georgius.

Prothus, Hyacin-

summo
m-.

Pontifice

V.

thus, Sergius et Baccus, Innocentes duo, Marina, Faelicula. caputS. Stephani prothomartyris, caput S. Valenti praesbyteri, Crux una de sanctissimo

Eguidem,

laudatm auetorne* dijudicare nequeo, quandoquidem libro

rectene ita censeat

ligno Crucis inaurata, capsa

una

in

de celeberrimn cwitate ecclesia agunt, guantum

nihil

Mantuam ejusdemque
licuit,

medio altaris majoris plena reliquiis. Quae quidem venerandae omnes reliquiae in subterraneo oratore decenter arcis tribus tumulanturmirandra pulchritudinis, ex marmoreeburneo,acegregio artificio insignit.is,
quae fideli religione con-

consutuerim,

et

quidquam de S. Hyacinthi sacru exwriis repererim memorim proditum promdeque rem hanc cruditis Mantuanis cum ipso peragendam
,

relinquo.

servatse ibidem adhucexstant atquevenerantur.

Hactenus laudatm Gualla, auctor secuti xv mul-

ium

provecti, cujus enarratio, ut facile perspicit

sicut nec

eruditus lector,
facesset
:

haud magnum negotium nobis qum traduntur de Sanctorum

43 In serie adscribentium sibi Sanctorum nqstrorum corpora iocus item conceditur monachk Cumaldulensibus Flurrtiliw hi uhhutiu SS. Angelorumseu S. Marim de Angelis, quoseo thesauro
ditatos sub (lunittu

Flf/reniia

tiordt

huc

1428

scribit

iugustinus FTopart.
II,

rentinus prmdictm abbatiat

lib. III

monackus
in

in abbatia S. Mariae

nostrorum sacris exuviis existenfibus in dicecesi Parmensi. 41 Sccundus Lancellottus in Eistoria Oliveta-

Bistoriarum sui Ordinis,

Vita

Ambrosii

na
et

lib. II,

de Castilione
diceceseos

cap. xlii agens de monasterio seu ab-

batia S. Maria? de Castillone, Ordinis S. Benedicti

;

hcec verba: Natali Christiano 1428, diruto fcemplo S. Salvatoris Sylvaa mundse in agro Aretino, reperta sunt corpora sanctorum martyrumChristi

Camaldulensium Generalis pag.MQ in

Annoa

Parmensis
Calatiae

dicecesi

congregationis montis Otivcti, sita in jam dicia Parmensi, ktsc habet : Certa fere omnibus

Prothi, Jacintni et Nemesii.

brosii aures pervenisset,

Ea

res

cum

ad

Am-

aummo

sestuare C03pit

thi et Hyacinthi.

templo requiescere corpora SS. ProEgo vero, neque oculis usurpavi, nec grave quicquam de ea re legenti ocfides est, in

desiderio, ut

simo thesauro potiretnr;

lis

Angelicum ccenobium eo pretiosism eamque rem abbatis

dumtaxat e tabulis adverti, anno, quem jam numeravimus, nostrse salutis 1494 ab eodem (Daniefe a Birago) archiepiscopo (Mitilecurrit.

Unum

consensus, Iiapliatdis Iloncianii Ordinis Generaauctoritate,

ut intercederet,

operam
dignus

dedit.

Usus autem potissimum Cosmi Medicis

etpari

favore,
fuit,

modo Laurentii
viri

fratris,

ut

nensi

et

camobii abbate commendatario) priorem

lapidem (novi ccenobii ac tempii, veteribus beilo dirt/tis,} solemnihns cieremnniisconsecratum, An

proinde Romam contenderint, quo ipsam translationem Apostolica auctoritate

clarissimi
fieri liceret,

LAUDEM DeI, BEAT.EQUE MarI.E, SANCTORUMQUE PRmTHI et Hyacinthi, quorum gloriosa corPORA HAC IN ECCLESIA REQUIESCUNT. LatfCCltottO jungimus Ranuccium Picum, qui in Notitia rcti-

44 Qui privato quoque eorum sumptu honorificentissimum illud seneum sarcophagjum intem-

descriptio

guiarum dioeceseos Parmensis, prmfima Theatro Sanctorum Parmensium, pauca similiter memorat

Angelorum statuere Id. Septembris, ubi sacrosanctae reliquiae (quae summo totius civitatis plausu per celebriores urbis regiones ab arplo
.'{

ad rem prcesentem ; verba ex

sic

Italico Latine

reddita

sonant: Die 11 Septembris. In ecclede Marchionibus, monachorum Olivetanorum, corpora sanctorum Paothi et Hyacinthi, aut saltem eorum partes, quia illa sibi attribuit Roma. Thesaurum
sia sanctae Mnriae de Castilione,

chiepiscopo et cleri ordine universo, praemissa solemni rogatione, ante omnia circumlatee sunt) composita? venerantur. Emanavit item et Apos-

confirmationis diploma datum Romae tCalen. Feb., pontificatus Martini V anno5. Eugenius vero (I\'j postea trium annorum ac totidem quadragenarum indulgentiam tam in
tolicte
,

hunc saltem pro parte conservari

tice,

similiter

<

'ala-

vulgo Cajnzzo, civitate episcopali Campanim feticis sub arckiepiscopatu Capuano, auctor est

Ferdfnandus Ughellus tom. VI Italim sacrmnovm cot. 410, ubi dc ejusdem cathcdrati ecctesia disserens, pauca hmc memorat : Dives est Sanctorum reliquiis... veneratur brachium dexterum S. Lucae Evangelisttn, Lipsana SS. Innocentium, Proti et Hyacinthi et Urbani martyedstionis

eorum natalitii quam etiam 7 die Jan. hujusmodi factaatranslationis concessit. Datum Romae 8 Cal. Maias anno 2. Confirmavit item Nicolaus V. Datum Ronuo Cal. Mart. anno :t. Potitus Ambrosius sacris Reliquiia operaa precium se
die
I

iacturum esse existimavit, si B. Bugenise virginis, cujus Prothus ac Jacinthus eunuchi fuere, VitaeGraecia in Latium se auctore transiret, cujus opera hujusmodi memorabilis facta est
translatio.

rum
Mantuat,

42 Laudandus

smpe per decursum

ecclcsiai

Primus

Aloysius de
sis Italico

Tattis,

quipost medium seculi pro-

xime elapsi Annales sacros

idiomate,
et

Novocomeninter eos,

ejusdem Martyrologium
Protiii et Ilva-

Latino

exoravit

ac typis commisit,

45 Consonat Augustino Silvanus Rassius in Vitamemorati Ambrosii Italice concinnata, subnexague Vitis Sanctorum ei Beatorum Ordinis Camaldulensis;addenstamenlipsanotkecm amem msculpta esse nomina Sanctorum Marturum, et
infra illam
Clariss. viri

ct

qwrtlam rx

nliis

qui, ut piitat, de

corporum SS.

cinthi possessione decertant, recenset etiam

Man-

tuanos, juxta
cinthi ibidem

quorum

tabulas corpus S. Hyacustoditurt

ces

marmoreo lapidihancinscriptionem: Cosmas et Laurentius fratres Mediaeglectas diu SS. reliquias Martyrum feli-

in ecciesia cathedrali

non multis abhinc annis Roma illuc delatum. Verum inguit in Annalibus decade primu pag. 119, non est corpus S. Hyacinthi fratris S. Prothi, prout ipsi supponuntj quamvia ipsa die, nostrorum Martyrum triumpho consecra,

pietate, suis sumptibus condendas colendasque curarunt. Porro guamvis monuerim, nihil dicturum u/r de vera corporum seu reliquiarum tum hov. tuin aliis haotenus nominatis itemque nominandis

gioso studio, ac fideliss.

hia sereis loculia

iocis existentia, nisi auditis

prius
t<u<<<
,

omnium

testi-

ta,

ejus festivitatem celebrent.

Tum

paucis tn-

rnoni/s

et

rationibus,

pauca

ll

prasentis reia-

terjectis,

existimare

sc

aitt

corpus esse martyris

tuuiisftutidufiiniisubservientia observandacensw,

CUJUSdam COgnomitlis, qiutlrs wmitull/ lumttwmorantur in Martyroiogio Romano aut forie

,

acprimo quidem, quod memoratum ibidem templum S. Salvatoris Silvm mundm, e quo
Hpsana

,.

;:,-,

DE

SS.

PROTHO KT HYACINTHO MM.

mox subdit: Et nos sumus, eratque in dicta ecclesia, oculati testes dicta, monuqua? S. Salvatoiis in pede pontis mentum tate Sub hoc lapide requiescunt sannentissimi Baronii verb/s
:

AIVTORE
.!.

Upsma Florentiam
ad monasterium
in dioecesi

advecta leguntur, pertimcerit

vulgo Arezzo, Florentini ar~

Ordinis Camaldulensis, siturn

iretina,

chiepiscopatus suffraganea.

Secundo quodinter

Auctaria Vsuard/n/ Martyrologii apud Sollerium nostrum codex Florentinus etiam kujus translationis

ctorum

corpora

gloriosissimorum

Protiii

et

translationis

meminerit, co tamen discj-imine, ut factce annum fuisse dicat millesimum qua-

Jacinthi. Pancirolus, scriptor item synchronus, transladonis hujus occasionem et modum utcumque exponit in Opere de Thesauris aimoz Urbis
absconditis,
preedicti S.

scriptoribus

dtingentesimum vigesimum. 46 Etenim, postquam ad kanc d/em annuntiavit sunctos Marfyrcs nostros, sic prosequitur: Ho-

regione vi, ecclcsia xviii, quai cst Joannis Bapt/stw de Florcntiu/s,

rum

sacratissima ossa, una

cum

reliquiis sancti

Nemesii martyris, ad monasterium S. Marise de Angelisde Florentia translataannoDominil420, tempore Martini V Papae. Et reete sane; nam in
relatione laudati supra Augustini Ftorent/ni, et

utuna p. 404. Verba ejus ltalica huc transferam, eieccles/w a Florentinis cogcognoscat lector, cur nomen inditum sit. ad 49 Isti ecclesias, inquit Panciroius, munifici
fuere bini Pontifices
fuit

basilicam

Maximi Florentini

Alter

S. Joannis

Fhrentinanationis
translatio,

Silvani Razzii hunc seculi, errorem cubare, prodit manifeste ipscmet Auc/ustinus Historim suos
l/b, II cap. 65,pag. 238, ubi Raphaelem Boncianium, cujus auctoritate Ambrosius Carnaldulensis mcd/tatus est transiationcm, cmno 1419 suffectumfuissescribit ArUonio Parmensi totius Ordinis prwfrt fuiniii abiliranti, et paulo post dc eodem Raphaele tracUt seguentia : Tertio anno Venetiis

Leo X, qui anno 1519 ipsi concessit titulum parceciae pro omnibus Florentinis, in quacumqne Romse parte habitantibus, et liorum domeet habere sticis, qualiscumque essent nationis ad causas mercatorum Florentinomagistratum
;

rum cum

multis privilegiis ac favoribus

aliis.

Ravennam

proficiscens, fatigatione itineris dy-

senteria laborare coepit, ac post tertium diem

nexibus carnis exsolutus ad meliorem transivit

AlterPontifex fuit Clemens VIII, qui anno 1592 illi donavit corporaSS.Prothiet Hyacinthi, quae quasi abscondita jacebant in ecclesia Salvatoris prope pontem S. Marise trans Tiberim. Fuerant hi eunuchi nobilissimce virginis et martyris Romanae sanctae Eugenise, cujussacrum depositum
servatur in ecclesia SS. Apostolorum.

vitam 1G Calend. Novemb, 1422, sepnltus in templo D. Apollinaris. Annum ac diem obitus dicti Haphaelis eumdem notant Thomas DeMinis in Catatogo Sanctorum ct Reatorum Ordinis
Camaldulensis pag, 44, et Arnoldus Ligni Vitoe cap. w, pag. 38.
swp&r ea ob~
servantur.

Haec

ita-

Wion

lib. I

47 Quare

cum annus

1420 designaties in Mar-

tyrologiiAuctariis rccte concjruat prcefecturcc Ra-

phaelisBonciajin,nullatenuscongruatannusl428; haufl (luhie ilk- statuendus cst translationis epocha

Aliogui dicendum foret
.rnodo iu codicem

que Florentini multo apparatu collecta collocarunt in rnagno, pulchro ac splendido sacello subtus chorum, qui est ante aram principem quia illic ratione Tiberis construi non potuerat tribuna {qpus aliquod magnificum et elevatum inteiligo collocandis corporibus.) Praeter diem martvrii horum[Sanctorum, quaeest 11 Septembris, celebratur etiam ibidem dies Translationis
;

ad 21 Junii. 50 Sacras Prothi

et

mendum

irrepsisse

non

Hyacinthi exuv/as de/nde

et insignis

Fiorcntinum, positumque pro

in prcefato sacello permansisse,

/ps/sgue altare ibidem cultus

anno 142 annum 1420; verum etiam in relationem Augustini; intrusum scilicet ineamfuissc

fu/sse ded/catum, atguehis per

recoti

anmim

solemniter

nomen Raphaelis
Minis,et

lioncianii pronomine lienedictl

ForoHviensis, qui juxta Augustinum,

Thomam

de

Wionem toti Ordini prcefuitabanno 1422 usque adlYAl, gucrn subsecutus est seepe mcmoratus Ambrosius,
integritati

ipsorum festivitatem discimus ex Bartholomceo Piazza iu Hemerologio sacro Italice similiter concinnato. Verba ejus ad 11 Septembris ita sonant: Festivitas soiemnis habetur cum indulgentiis plenariis in nobili ecclesia S. Joannis

vir ob eruditionem,

morum

conjunctam, scriptorum plurium elogiis exornattis et similibus propter Beati titulum, ei a quibusdam adscriptum, exornandus fortasse in Opere nostro ad diem 21 Octobris, quo juxta
plerosque, vel
ciores, e vivis

Florentinorum, ad quam, concedente Clemenanno 1592, die 21 Junii, ab ecclesia parochiali S. Salvatoris trans Tiberim trauslati sunt. Quiescunt illorum corpora in magnifico sacello sub altari. Accipe etiam, gua tradit idem
te VIII,

ad 20 Novembris, quo juxta pauexcessit.

auctor

ad diemW

Junii:

Celebratur solem-

Tertio

denique observo

niter in ecclesia S. Joannis Florentinorum trans-

SS.

Prothum

et

Hyacinthum

in ecctesia

SS. An-

getorum FlorenticB cultum habere valde insignem,

utpote

guorum ibidem tum hodie

festiva deposi-

corporum sanctorum martyrum Prothi et Hyacinthi, hac die facta per Clementem VIII ex ecclesia S. Salvatoris trans Tiberim prope ponlatio

Junuarii trunslationis celebratur memoria, confinnata non tantum trium Pontifitionis, tuin iliv 7

tem

S. Mariae,

rum

cum Romanorum
ecclcsiasticis

cum indulgentiisplenariis ad eonobile altare laterale, ubi quiescunt et ho-

Coqtorum Honueabecr.lesia

decretis, sed insuper additis favoribus commendata. 48 Sequitur uunc celeberrima Sanctorum nos-

norantur.
51 Sunt et alice Romance urbis bas/tica?, gum ttti et re/iSanctorum nostrorum et reliquiis gaudent, et ([Warum in

troruiu tianshitiojacta

S. Sal-

quam
rum,

refcrt Baronius in Notationibus

Bomtesub finemsecid/lG, ad Mardie 11 Septembris

:

annuam memoriam
ias

recolunt. Exhibet nonnul-

aliis

Urbis

vatoiis sub

tyrologium
inquit,

Clementf VIII

Romanum

Eo-

sacra reliquiae sub Clemente VIII

Pontifice Max. ab ecclesia S. Salvatoris, prope pontem S. Mariae trans Tiberim posita, ad

laudatus mox Piazza in Sacrario suo seu Menologio Romano ; verba ejus Itdlica ita fere habentpag. 307 11 Septembris. SS. Prothus et Hyacinthus strenui martyres. Festum in S. Joan:

ecclesiam S. Joannis Florentinse nationis solcmni pompa fuere translataeanno Domini 1592, die 21 Junii. Martius Milesius Sarrazanius, qui

eodem tempore
masi

Florentinorum ubi magna pars illorum corporum. In sanctorum Quatuor {coronatorum,) ubi pars capitis. In sanctorum Apostolorum, illic insignes eorum rehquiae sunt in loco
nis
;

floruit, notisque illustravit S. DaOpera, postmodum anno 1628 Romce tgpis Vaticanis excusa, pag. 185 recitatis Emi-

Papm

honoriflco in medio ecclesiae, et in nova ecclesia Patrum Oratorii aliae dictorum Sanctorum reliquise exponuntur.

Earumdem

reliquiarum meminit

DIE

UNDECIMA SEPTEMBRIS,

767

minit idem auctor in Hemerolof/io ad eumdcm diem, ubi larnen ha/lucinatus videtur, dum apud

quatuor Coronatos servari scripsit partem

S. Hyacinthi.
etxtesiis

eaque, ut creditur t dvdum ante aUas facta. Posi retiqw/s tamen de hac agendum existhnax i qtda %

AUOTOBS
J.

P.

capitis

cum
guod

illis

difficiliia

conciliari poterit,
</<

tingula

admitti debeant,
et

existentta,

52 Anastasius enim Bibtio/hcvarius iu Yita Leonis IV Pontiftcis seriem exhihens corporum

qum Novocomum
in

ea traduntur.

omum,
cn ita

scepius appellatur,

Sanc/orum
seculi ix

quibus is Ponti/ex sub medium dictam ecclesiam locup/etavit , clare

,

dkit,

illa

sub ai/ari cottocata fuisse citm capite

et S. Caeciliae etc. Adde,
series

S. Prothi,

quodeadem
lapidi
urbis

airporum
incisa, ut

ad pcdem ejusdcm al/arivs

Ugonius de Stationibus

ducatu Mediolanensi episcopaW. et Aquileiensi metropolitee subjecta, %acrum kum tkesaurum integrum <>/ saltem pro majori parte sibi at/i/hi/it. Propugnatores '" habetnon paucos etinterkos memoratum num. 42 Aloysium de Tattis, qui prm ceteris corpora Sanctorum nos-

Insubrim

tradit

trorum
dit.

ibi

a secuio

vm exstitisse
i

et

etiam nunc

Ronue, solius Protlii mentionem faciat. Producit eam integram laudatus Ugonius pag. 220, ex quo ho?c pauca ad propositum nostrum transcribo : Beatus Leo quartus... sub hoc altari collocavit corpora sanctorum... quatuor Coronatorurn... Adliaec corpora S. Prothi, et S. Caecilice

in ecclesia cathedrali existere pro

iribus conien-

Juxta

primum

ipsodehac prima

propositum nostram relata ab </ aliis quatuor translatiom-

bus, qua> ihidem variis temporibus contigerunt, ac reliqua. ad cultum pertinerUia preemittimus. 55 Jurta laudatum I)e Tatiis part. AnnaUum
I

transUUiones

etc.

Verurn, sicut recte

monet Pancirolus

agens de eadem basi/ka pag. IS\, hcec simititer

emendanda; quandoquklem de capitibus dumtaxat loquatur Anastasius, auctor syninscrip/io

Novocomensium ad annitm 262, cui Sanetorum menwrantur. nostrorum triumphalem agonem inneetit item >,, Prima fadtt anno 72-i die Martyrologio Novocomensi ad diem 2 ApriUs 2 AprfWl Luitprandus Longobardorum rex accepta <i Gre:
,

chronus, constetque, corpora SS.Prothi,

et

Ccecitia'

gorio svrundo 1'outifice SS. Prothi et Hjaciuthi

aliorum, qui subduntur, in

aliis basilids

con-

mar/yrum, S. Eugcnice cunuchorum, sacra

lip~,-i ?

servari.

B
multis itixa
testimoniis.

53 Floravan/es

MartineUus

in

Roma

sacra

sanaexUrbe Novocomum detulit,et <//n<o die 2 Aprilis ea per Deoda/um Xovoc<unensium

pag. 216, scribens de ecclesia bea/w Marice Virginis in Equiro, in medium profert antiquam
inscriptionem, erutam e codice Ms. Vaticano, ex qua discimus, exeunte seculo xiii, ihidem simi-

antistitem reponi voluit in /vmp/o SS. Carpopkori et sociorum martarum, quod ab urbc distal

ad
tit,

milie passus.

Mart/jro/oqio,{\\\&

De hac translatione, inquit m primaomnium aliarum exstiecelesiae S.

Sanctorum nostrorum reliquias : : Auno Domini 1295, pontificatu domniBonifaciiVIIIPapaSjIndictione ix, mense Decembri die in festo S. Nicolai, consecratio
liter exstitisse

plurima testantur

Carpophori
in

ita

enim

tegitur

monumenta, Breviarium tam vetus quam novum

ecclesiae

Novocomensis 13 Maii.

Tum

subsi-

istius altaris sancti Nicolai

facta fuit per episaltari recondita

copum Nigropontem...

in

quo

sunt merita (ossa seu reliquice) sanctorum... Protlii et Hyacinthi, et multorum aliorum Sanctorum. Alteram itklem inscriptionem profert idem MartineUus pag. 289, quam exstare ait in
ecclesia dicta olim sanctorum quadraginta Martyrum, nunc etiam Stigmatum S. Francisci, et ex qua simile col/igimus, quod ex priori : signatur enim expresse annus 1298, Bonifacii Vill quartus, tum subditur : Ha; sunt reliquiae, quae sunt in altaribus ecciesise Sanctorum 40. Inprimis de Ligno sanctee Crucis, S. Agnetis, sancti Saturnini, sancti Laurentii, sanctorum Prothi et Hyacinthi... et aliorum multorum.

dium advocatis muttis auctoribus, dc guibus uti et de aliegatis monumentis infra rcdihit sermo, subdit : De eadem translatione exstant hi duo versiculi, quos se vidisse in pervetusto quodam
Breviario Benedictus Jovius asserit loco citato (lib. II tiistoria: patrhe, cap. de temp/is civitatis et agri Comensis).

Rex

tulit

Homa

Luitprandus corpora sancta,

Longeque Cumana non procul condidit urbe.

56 Secundw translationis meminit idem auctor
in
attcra aimo

ad dicnt 13 Maii his verbis : 10%, Secunda eorumdem corporum transiatio habita to dic est ante miserandum patria; excidium a Guidone
Mart/jrologio

igno;

episcopo,

dum

bellum inter Mediolanenses

;

et

Novocomenses mutua crudelitate ferveret ve-

rum hujus
in

secundai translationisdiescertajacet
Franciscus

tenebris.

BaUarinus part.

III

Vhronici Comensispag. 177

annum

siguat 1096,
in

quo ex asde sacra S. Carpophoro clam

urbem

VI.

Eadem

sacra corpora sibi

delata, in loco subterraneo ecclesia> cathedralis

recondita sunt,

et

duohus versihus num. pro?ce~

vendicant Novocomenses, et

dente recitatis annectit quatuor sequentia:

quinque eorumdem

transla-

tiones recolunt; cuitus ibi-

Post modicum Guido deduxii episcopus ista Corpora, Cumani templique locavit in imo. Tertia per clerum constat trauslatio facta

dem hac

die.

Adpartemdignamdumcorporasanctareduxit.
Porro de translatione ter/ia pauca notavimus in Operv nostro tom. III Maii in Prmtermissis <livi 13 pag. 187, et pag. 264 in Pnjetermissis diei 11, quo

Novucomi quinque
SS. Prothiet Hyacinthi

uantumvis tribus jam paragraphis enumerationem bene longam dcderimus civitalum et ecclesiarum, in quibus vera SS. Prothi et Ryacinthi corpora seu retiquim possideri ac

a/iqui

eam

contigisse existimarunt

remque ad
fusius

prajsentcm diem rvmisimus pienius v.rami/umdarn.

Audiamus itaque iaudatum

I)e Tattis

honorari perhibentur , nondumtamen hic ststere concessum est ; una etenim supercst translatio,

de ea disserentem. 57 Tertia, inquit ad citatum diem accidit anno Domini 1317, sub Leone

13
III

Maii,
Jiujus

terHa

ttie

i3

*>W

aominis

75-X

DK

SS.

PUOTHO BT HYACINTHO MM.

cinnaverit.
rcrhtt
c.r

AUCTORK
.1.

IV

Novocomensi. Hujus autem fcranslationia ea potissimum fuit causa, quod cum crypta, in quacondita fuerant pretiosahsec
nominia episcopo

Audiamus

igitur ipsamet Porcacchii

:

ItoXiCO /jtttitf rrdflifft

Anno

1507 die

20

Julii illustrissimis

dominus Joannes Antonius

humentissima somper cernerotur, metuentescum Leone oivos, ne tantus quid detrilipsana,

menti subiret thesaiirus,

in

eam omnos

abierunt

sentrntiam, ut ox eo Loco humenti dimota ad superiorem, eamque tutiorem partem asportarentur. Convncat<> igitur olero et frequentissimo

Ulpius, doctissimus ac dignissimus patriae suse episcopus, locum paraturus novje fabrica occleHyacinthi) insia?, eas {rc/iquias SS. Prothi, ct multo cum apparatu supplicatione transstituta

ad aram alteram in medio ecclesite ab ea parte erectam, ubi servatur sanctissimum Satulit

populo ossa sanctorum Martyrum aqua, quasi linicis, oooperta reperit, qua* una cum SS. Liberatas et Faustinaa virginum corporibus elata

crameutum. Ita laudatus auctorpag.

21.

Redeo
quinta anno

ad Aloysium dc
60

Tattis.

majus in ipsa ecclesia oollocavit non nam sine jucundo miraculorum spectaculo oenlis captus visum, acerrimo dentium dolore
pr^i altare
;

diem 5 Junii in mcmorato sa>pc Martyroiogio trans/ationem quintam his verbis anPostrema translatio SS. martyrum nuntiat Proti et Hiacynthi, sanctarum virginum Libe-

Ad
:

UmdieZ
.hmii.

laborans liberationem, et luxata sacerdos dextera pristinam eorum intercessione sanitatem

receperunt. Apposita tunc a tergo altaris fnit sequens inscriptio a Valcriano Ruscha cathedralis arehidiacono, qui proprio sumptu aram, suh

ratae

Provini episeopi et convirg. et mart. quando ex antiquis eorum sepulchris sublata corpora decentioribus in arculis sunt composita, et inet Faustinse,
S.

fessoris, ac S. Julianaa

qua servarontur sacra corpora, eodem eroxit anno. Hactenus De Tattis, qui prcefatam inscriponno
1.117,

tioncm mo.r subjungxt fiis conccptaut vcrbis. 58 817 in ecclesia majori Cumann, prcesentibus
ibi

per totam urbem Commentario huic annuntiationi delata. Tum subnc.ro plurimum commendat epistoiamprimam historicam Quitttilii Lucinii Passa/aque, in qua
dicta solemni supplicatione
in
translatit))tis hujtts

triumpha/cm pompam, incresub oculos legentium

:

reverenflis

patribus

dominis,

fratre
:

dibi/emqne

civitatis lastitiam

Leone de Lambertengis episcopo Cumano fraet tre Jacobo Subripa episcopo Tartarotum
,

Georgio episcopo Epiphanensi f nec nondominis Valeriano de Ruscha archidiacono Gufredo de Pigocis arohiprosbytero: Fomasio de Grsecis Francio de Parede Jacobo de Parma, et Conrado de Lambertengis presbyteris. Martino de
:

positam affrmat, pergitque in /tunc modum Celebris hujus translationis dies incidit in Feriam tertiam Pentecostes, quae fuit quinta Junii anno 1618, sub illustrissimo et reverendissimo D. Philippo Archinto episcopo Novocomensi. Sanctorum martyrum Proti et Hiacynthi, nec

non sanctarum virginum Liberatae

corpora in

et Faustinse

Gufredode r.irnegrassadiaconibus. Joanne de Regio, et Jacobo de Argenio subdiaconibus. Mussone et Josepho de Lavizariis Princivalo de Lucino Bartholomseo de Montecucho, et Francischino de Burris Petro Zano de Mantua Guasparro de Montesia, et Reinerio deVercellis omnibus canonicis Cumanis duabus pnebendis vncantibus f. Ac toto clero Cumanae dioecesis, et immenso populo non solum
1

''

uno, et

eamdem cathedralem

ecclesiam re-

lata sunt, et sub ara majori, sicut

anteajacu-

erant, honorificentius collocata...

SS. Proti et Hiacynthi,
et FaustinEe

Sub

arculis

sicuti et SS. Liberatae

tantum
batur.

eadem prosus epigraphe, mutatis earumque nominibus legeeorum

,

61 Paulo V Pontif. Max.; Philippo III Ibidem in Catholico regnante Mediolani duce. Bsec sunt cathedraH,

oivitatis

Cumarum

et districtus

sed etiam alia-

corpora SS. Proti et Hiacynthi martyrum, et

nl>i

quiescere

dkuntur

rum vicinarum
pora sanotorum

civitatum translata fuerunt cor-

martyrum Proti

et Jacinthi, et
1 ;

aanctarum virginum Liberatse et Faustina quarum virginum corpora requiescunt in hoc altari. Eodem anne prsefatus Dominus Valerianus Ruscha archidiaconus Cumanus fecit fieri hoc opus altaris suis propriis expensis, archidiaconatus sui anno primo f
ilini

SS. Liberatae et Faustinae virginum ex vetere ruijiora. majori sacello, in quo ann. 301 condita fuerant, Oftkium fit in hoc novum, solemni insignique pompa ab rila duplici ad Septn)ti>ii-> illustriss. et reverendiss. Philippo Archinto episc 11

OffidO

>-r,

lesiastico
;

B9 Snhilit iilfm tiinliir. tlc ha.c solemni sanctorum Martyrum translatione proprio ac peculittri Offido tittniit fuisse in ecclesia Cnmcnsi, doitff tnt i/tfiitfin
lil
(

Comensi reposita anno 1618, die 5 Junii, Feria 3 Pentecostes. Francisco Gallio Alberti duce et comite. Papirio Magnocaballio I. V. D., Petro Jacobn Gagio , Peregrino de Peregrinis Hippolyto Ulpio fabricse prsefectis. Ex recitata
epiqraphc
recte

observo, annos 301 , quibus sacra tipsana in sace/io veteri jacuisse prohibentur,

celebrata

Ifiitfiitis

VIII

/'/*. iiti/d SUStltr

;

quidem conc/ruere anno

sed
ita

1317,

quo

ctmtioit

quarta anno

mi
20

PhilippuS

Arrhiitttts
ita

cpiscop/ts

ac c/cmttm
:

tcrtia trans/atio,

tamcn, ut videri posscnt

die
:

Julii

quibusdam

interjectis

concludit

Nonnulli
die,

tamende hac translatione agunt sequenti

tio

ut inter alios Ferrarius et A.rturus, cujus rei radie 13 Maii

concurrentia nam cum hac agatur Dedicatione basilicaa cathedralis sub ritu duplici, translatio autem ceest Officiorum
;

pugnare cum tcstimonio Porcacchii, profitcntis, anno 1567 dciatas inde fuisse sacras religuias ad arttm alteram ; quare crediderim , eas post exiguum temporis spatium pristino /oco
fuisse restitutaSj
>t</<'<>

ut tantilla absentia in con,

siderationem non oenerit, indeque

lebraretur sub semiduplici, ideo de translatione

flebal

proxima die non impedita

licet

olim una

ttt factum unus Porcacchius quartce translationis memine?it. Ceterum cultusSanctorum nostrorum Ziodicr-

cum Dedicatione ecclesisa de horum Sanctorum translatione commemoratio haberetur, sed tunc
illa

nus diserte traditur in

,

Officiis propriis ecc/esia;

subritu simplici colebatur. Pro quarta translib.

</<

latione remitUt nos

cacchium

De Tattis ad Thamam PorComensi nooilitate, apud

vigere

Comensis jttssu illustrissimi Lazari Carafini ejusdcm ecciesice episcopi editis anno\C>&7. Eorum exemplar penes me est, inquo addiemW Septembris

guemsotum

hujus

<iit

memoriam, quem-

Officium de SS. Protlio et Hyacintho recitandum prascribitur ritu duplici in ecclesia

f/t/f ffifhrittitfin hanc die 20 Julii anni 1567 peractamesse prafiteri asserii luculmto testimonio : quippe qui eodem tempore Opus suum con-

Omnta dicuntur de Communi plurimorum martyrum prcater Orationem, quce legitur, ut iu Iheviario Homano, et Lcctiocathcdra/i ta/ttum.

nes

DIE
de quibus infra suus

UNDECIMA SEPTEMHRIS.
adocrtat,
si placet, quot ea simili erto exsurgant incomrnoda. \a, quo pacto probabit, dicta corpora usque adeo infrgra pervenisse No-

ne$ seczmdinoctitrnipropria3,de$ttmpta$ ex Actis,

erit

AUC1
\.

agendi

locus.

P.

vocomum,utnequeinbasilica \ria> Salarim^ nequeinabbatia Farfensi remanserft <> iis quidquam, quodseculo rx ad Eginhardum transmitti,
et seculo

Deoderico Metensium

antistiti o/ferri

potuerit?

VII.

Expenduntur momenta pro sacrorum corporum seu

Quo testimonio evincet, imposuisseposteris Eginhardum, velhunc sibi (mponi passum

fuisse,

rum, ossa

tradique proreliguiis Sanetorum nostroaHorum, ob guorum merita heus

reliquiarum possessione, vel contra eam a patribus inter

se dissidentibus adducta, et

ittustre miraculum, relatum >> nobis ex eodem Eginhardo, teste oculato, patrarit in ecclesia

Seiigenstadiensi?

Quofundamento

ostendet,

men*
<<>,,,,-

dacem

fuisse

anonymuw

iJeor/eriri ep,s>-npi

tem, scepe laudatum4, uel pejerasse, aut saltem

jurassc temere abbatem
et

qua ratione componi debeant

statuitur.

monachos Parfenses,

super sancta Evangelia jurejurando affirmarunt, vere csse ossa SS. Prothi et Hyacinthi, qui in Sabinis fuerant reconditi?

dum

Imojuxta Baltarini assertum dicendum

//>/>/

fore-

ret, nullibi nisi in

civitate

Nooocomensi,

ratiocimum examinutu,
exipb-ditur.

UquiasSanctorum nostrorum possideri, ne quidem

truncisci

Auditis
nem
et

Baltanni
contra Ba~
roniurn, qui

locis variis

tandem relationibus adstruentium in sacrarum reliquiarum possessio-

liomce in ecctesiaS.Joatutis Florentinorum ; cum tarneu (ransiatio huc ex ccclesia S. Salvatoru

facta anno 1592 tot scriptorvm synchronorum, conftrmatasit testimoniis, /tt Aloysius de Tattis,

cultum,
vel

ad testimoniorum,

ef,

qua

his

Sanctorum
reliquias

opponi possunt, argumentorum discussionem progredimur. Paragraphis 3 et 4 sat aperte innuhuus, nullam nobis occurrere raiionem merito ambigendi de vera reliquiarum SS. Prothi et Hyacinthi existentia apud Seligenstadienses
et

opponuntur

Martyrologio suo ad diem 11 Septembris, quicscere sanctorum Marttjrum corpora Novocomi, quam ut suis egeat probatiolicet in

certi/ts esse dicat,

Metenses, nec se

offerunt

etiam

scriptores nobis in hac parte contrarii , prceter

Bailletum, cujus non fundatum quoad Seligensufficienler videmur sustulisse Franciscum Baiiarinum,cujus cruda assertio part. III, pag. 178 Compcndii chronici Comensis, Italice conscripti, hunc sacrum thesaurum, si mentem cjus percipio, utrisque adju-

nanx ibidem PapienParmensibus, Florentinisac Mantuanispro munere, ut inqutt, suo responsurus ab hac transiatione exordium ducit atque ita fatur : Nobia
:

nibus, id diffiterinon ausit

sibus,

stadienses

dubium

non obstat Romana SS. Prothi

toris

et Hyacinthi

num.

27, et

translatio sub Clemente VIII ex basilica Salva-

dicat. Dicta assertio

Latine

sic

sonat

Scribit

ad ecclesiam S. Joannis Florentina? natiohaec enim exigua pars lipsanorum per synecdoche pro totis corporibus sumpta est, ut consueta praxis ecclesiastica demonstrat. In
nis;

Cardinalis Csesar Baronius in suis Annalibus,

quod prsedicta corpora

Hyacinthi priscis
translata fuerint
dicta
;

sanctorum Prothi et temporibus Roma in Galliam

sed (salva pace ipsius) res est
in

Annalibus vero Novocomensibus ad annum 262 pag. 117 Concedimus quidem, Gregorium, cum
:

sese ac

Romam tam

pretioso thesauro privaret,

a vero aliena, quanduquidem vere quiescant

(Comensi)
ecclesia

eoque ditaret Luitprandum, aut potius civitafem Novocornensem, ....partem ejus aliquam ibidem
reservasse. Tan/ subdit
,

cathedrali.

postrcma omnino certa sint sed obsecro, quid inteudit per priora laudatus auctor, quidve intelligit per corpora in Galliam translata ? Num corpora integra ? An partes dumtaxat? Si primum, bona venia edicat mihi y quo id loco scribat Baronius. Certe Emincntissimus Annaiista adannum 829 nihil profert prceter nuda verba Eginhardt recitata 3, in guibus de retiquiis tantum mentio sit, nuUatenus de corporibus integris : ad annum vero 969 post relata, qua? et nos dedimus 4, Sigeberti verba, diserte prcemonet icctorcm, Porro, inquiens, cum audis translata corpora, ita accipias, ut partem ex
illis

Vtrum nondum examino :

hanc fortasse partem

eamdcm

esse,

qum

figurate arrepta pro integris

corporibus sub Clcmente VIII transtata fuit. Itaque supposito tantisper, adeo ccrtum esse, quod seculo viii contigerit corporum ad Novocomenses
tramtatio, ut nikil

tatnen
potuit,

quidquam oppojii queat ; pars eorum Bomai reticta, in minores dividx quarum altquce Seligetistutfie/isibus et
contra Baronium sententia, oinni

Metettsibus, atit/uce aliis ccclesiis concessa? sint;

et sic Ballaritu certe,

acceperint, non ipsa integra. Alibi

auiem

ne pejus dicam, futtdantento destituta est. 65 Curn agerem num. 40 de Papiensibus ac Argumcnta a dixi fore, ut quw de corporum NovocomenParmensibus ibidem existentia traduntur, luttui magnum nubis sibus adversut negotium facesserent; quia nempe facite ista alios
,

nihil

apud ipsum

invenio de translatis in Galliam

expotiuutur de parte sumpta pro toto,

quod

fre-

SS. Prothi et Hyacinthi seu retiquiis seu corporibus.

ut

quens est in hac materia. At Atoi/sius de Tatt/s, qui ea cxpositioi/e ttsus est coittra Hfimanos, atia
contra
itlos utitur
;

Galtiam

delatas
sntflSlt,

63 Igiiur ne falso accusasse Baronium censeatur Ballarinus, secundum intettcxisse censen-

Papienscs vero, inquit, et

dus est : nempe a vero aiienum esse, quod scribit Baronius de transiatis in GalUam corporibtts, id est, reliquiis, seu corporum partibus : utque ideo, ni faltar, id falsum esse asseruit, quia

Parmenses, licet autument in supra memoratis ecclesiissanctorumMartyrum corporapussidere;

iatentur tainen ingenue, se numquain eavidisse,
et ridem

suam

sola popuii traditionc Culciri

qua

cuin nulla alia ratione roboretur, ad stabilieuda

jam ab auno

720,

ut

ipse

putabat,

corpora

intcgra SS. Prothi et Hyacinthi ex Urbe Novo-

hujus thesauri jui*a facillime nutat. Florentinis, qui ha;c ipsa pignoracolercapud Camaldulcnses

comum

delata fuerant a Luitprando rege.

Sed

monachos

pie credunt,

cum

in ajrea

quada m
arcuia

7(10

DE
cum corpore
S.

SS.

PROTHO RT HYACINTHO MM.

in

A.UCTORE
J.

arcala, una

Nemesn martyns

versiculis,

quorum non meminit Seqmntur

tib.
I

P.

QOstrorumMartyrumossacontineantur,procerto pro afflrmare non dubitamus, haac late accipi integris, cum ipsorum portio non corporibus

Pautus Morif/ia

rap. vill Ilislaria? Medio-

lanensis; Franciscus Ballarinus in Opere supra

memorato

part.

cap.

VI

et

magna cernatur. Hmc

ille

in

Martyrologio ad

Ughellus tom.

Italuv sacra in episcopis

;

Ferdiuandus Novo-

kanc diem. Eadem fere sed fusius habet in An~ citanalibus Novovmnensibus ad annumproxime tumpag, 118 etseq., ubi addit contra Florenti'

nos,

corpus

S. Nemensii

asservari kodiedum

sed primus translationem comensibus nurm 21 718; alter anno 720; tertius,?ion innectitanno indicato translationis anno, Deodafum anno 721 vita sanvtum seribit ; omnes cum corporibus

saeri kujui

thesauri

competitores

produeta,

Romai in ecclesia S. Marim novce. suam 66 Audi modo, quo pacto dissertationem concludat ibidvm pag. 120 Ceterum ad omnium consolationem dicere possnmus, tam Papiffi, quam Castellionefm abbatia S.MariCB Parmensis diwceseos) sicut et Florentiae ac Mantuae vere
:

Sanctorum nostrorum ctiam S. Eugentw corpus

Novoromum

delatum affirmant,

sicut

apud

ipsos videre est locis citatis. Prceter hos adduvit auclores alios, quorum htcubrationes nobis de-

funt; verum
eliciamus,

cum et hi recentiores sint, ac proinde spes non affulgeat, fore ut quid certius inde

inveniri corpora SS. Prothi et Hyacinthi, aut eorum partes sed hasc erunt, vel aliorum mar:

non censuimus laborandum ad eas comparandas.

tyrum cognominum, wl (juilms PontinVes

vel

ignotorum Sanctorum,

ignari,

rum

essent corpora, hujusmodi

quorum ea Sanctonomina impoillis

suerunt,

cum locum aliquem

gratificari

norunt periti rituum ecclesiasticorum. Rcctc sane; non enim non possumus
vellent, prout satis

omnes integra sibi corpora praieorum pariibus sint contenti. Interim restat videndum, utrum laudatus auctor pro sua corporum possessione tam solidis ac certis
eo recurrere, si

jam enuquid subsidii afferre quvant laudato martyrologo appellati ab ipso auctores. Ipse translationvm absolute assigcndam censet anno 724, dissentiunt tres posteriores : citat omnes, ut ostvndat, corpora satiem pro majori parte Novocomi existere, priores duo dc reliquiis tantum loquun69 Judicet interim eruditis lector ex
meratis,

nec satis inter

se consonu

sunt,

tendant, nulli

tur

itli

exuvias S. Eugeniaf
ipse

Sanctorum nostrorum
scribuut,

una cum exuviis Novocomum pervenisse Martt/rologo suo ad dicium

fuldatur testimonih ac rationum momentis, ut

uc testimonia

ex numera-eorum, contra quosjam pronuntiavit, absolute excludendus sit. 07 In Martyrologio suo ad diem 2 Apriiis pro

diem 2 Aprilis merito contendit, omnes in hoc punc/o hallucinatos fuisse; quamvis in Annalibus suis lib. IX num. 133 de eadem. materia difjcrens
fateatur, id

ipsum insinuari in
Maii,

veferi Brvviario

pro ejusdem
integro,

primo monumenta vcctesice S. Carpopbori; nullum vero velhicvelin Annalibus recitat; quod eomagis
translatione

Homa Novocomum

cifat

ad diem
ecclesia;

13

ac
:

tradi

in

monumentis

S. Carpophori

Verum
S.

est, inquit, in

quibusdam manuscriptis

Carpophori conjunc-

miror, quia translationes multo posteriores referens mox diiigentissime transcribit inscriptiones
benc longas,

tim nominantur Prothus, Hyacinthus, Eugenia, quasi tria ista corpora simul a Gregorio donata
fuissent Luitprando.
rioi

cum tamen
I

in

prima

inter tot

com~

Verum hoc

errovi vet incu-

petitores omnis rei cardo versetur; producit qui-

describentium attribuendum ait

num.

134.
nec satis
solida, ut

demadcaicempartis

Annaliumpag. 944 monuin ecclesiam

mentum duplex
rex annis 721

beneficiorum, quce Luitprandus

70 Atque hcec sunt prcecipua argumento, quibus pro sacrorum corporum posscssione decertat Aloysius

et

724 contulit

Novo-

de Tattis

quce mihi ,

ut candide

adversariomm momenta
evertant.

comensem ejusque episcopum Adeodatum, at de reliquiis ne minima quidem mentio fit. Citat secundo Ilrcviarium tam vetusquam novum ejusdem eeclcsia; <ui ttinn \:\ Maii, sed ueque har a<t

mentem aperiam, non

ipsi assentiar.

satis

solida apparent, ut
seculo xi

Nam cum juxta exaratas

Egihhardi, et seculo x anonymi Metensis relationes, quibus non video, cur fides abrogetur, cor-

manum
anno 72
ris

nobis suut, neque

ferre posse
1.

multum videntur conadprobandam translationem factam

cete-

pora sanctoram Martyrum nostrorum recondita

etiam tum essent in Sabinis
;

cum

tot in ecvlvsiis

Valde enim suspicor, ibidem prce

tam Romat quam

alibi saerce

eorum

reliquice

agi de translatione, guce eontigit die 13 Maii

<iuuo 1317. lireviariis jungit Offiviapropriaejus-

etiam insignes asservari et fidelium devotioni ac venerationi hac die exponi probentur ; cum sacra
corpora, ut plures testantur auctores fide digni, requiescant Romw in eeclesia S. Joannis Ftorvntince nationis; quis

deiu eerle^ifp;

verum eiuu eorurn Lcctiones proiis

i

prim, ut legitur in epistola

gorio XIII, id
est

prcefixa, sub Gre-

seculo \\

tnultum provecto,

prudenter consentiat asserenti,

circa

approbatm

et

antiquo Breviario appositm sint,

eadcm vorpora, vatenus majori ex partc,dcducta

fuisse

rultuiti t/uidrtu

prahant

trattst tfiouvtn
'

corporum

Novocomum
lipsanorum

annum

124, ut exigua

aut partis eorum majoris, anno 72

stabiliunt,
uel pariis

factam, non

pars

per synecdochen
ct

pro

totis

corporibus sumpta concedatur dumtaxat ecclesioe

laudatus martyrologus

68

Binc progreditur
</

postremo loco nominata?,

ad summum

ecclesiaj

mawima
possessions

ad testimonia scriptorum multorum quidem, sed

recentiorum,
i

prceterea inter se dissidentium.

S. Marice de Angelis in urbe Ftorentina ? Ad sumnmin, hiquam; naitt et Fiorentinos nominat.

possv

enit

primo

(<><<>

Benedictus Jovius auctor seculi

Hb.
\\

xvi,
sis

apud
:

quvtit

Historia

Novocomen-

capite de Templis

hac

lego dv ecclesia cathe-

drali

Conditse sunt inibi post altare

maximum

ad vonsotationem competitorum suorum dici ait) apud ipsos vere inveniri corpora SS. Prothi et Hyacinthi aut eorum partes ;*sed hsec fore vel aliorum martyrum cognominum,
ubi
vel
ces...

divorum Prothi et Hiacinthi ac Eugenise martvrum reliquia-, autiquitus Roma a Luitprando Longobardorum regead hanc civitatem perductse, et iu templo divi Carpophori, quod ipse
dicaverat,
ut

ignotorum Sanctorum, vel quibus Pontifihujusmodi nomina imposuerunt.

71 Ceterum,

cum

tot

in

locis

dispersae sint
cs/,

Quid

ipsis

Sanctorum nostrorum

reliquics^

dubium non

ex

infrascriptis

versiculis,

in

Breviario repertis, conjicio, collatse. Jovio subnectitur Porcacchius laudatus num. 59,
i/u<

quondam
et

quin ouvtorvs appvilantes vas corpora, etiam li, qui dv basilica S. Joannis Florentinorum locuti
sunt, figura usi fuerint
vutt
;

atque aliis in hac materia

at

non adeo
et

late,

ut

ipsi

consonat

itt

mnnibus prwterquam

dv Ta/tis. Sane proprio

naturali sensu
intelligendus

, ;

DIE TJNDKCIMA SEPTKMHIUS.

761

intelligendw est Piazzn laudatus num. 51 ; dum dicit, hac dic fcstum esse in jam dicta basilica,
ubi

T/osfro

ruta,

snruutw n rnriis tiTtfiqu/s rodicibm omniaque ex eodem ftmte, ex quo Viur,

AUOT0H
J.

P.

magna

pars est illorum corporum.

Imo

re-

impressce, promanantia,

mansisse Romce vel prope Romam post seculnm viii, si non integra corpora, certe partes

magnas,non obscure
seatur
S.

coltigitur

ex
et

eo,

quodinter
brachii

reliquias seculo ix Seligenstadium missas recen-

74 Pospularet hic instituti nostri ratio, utquce PapebrochU, Baronius adducto unico exemplo ceruura indigere monuit, lecioripostmaturum examen ob oculot poneremus, dein qua fide digna nnt Acta ista
dijutiiraremus,
rf tfmsrtptriiter
tjititl

brachium

S.

Prothi,

pars

censendum

Hyacinthi, sicut dictum est nnm. 30. Quapropter alterutrum dicamus necesse est, vel sacra

pignora, qua? Novocomi honorautur, esse corpora aliorum Sanctorum, prout contra competitores

degestis ss. Prothi et Hyacinthi, quce eis imoolr vuntur. Verum laborem istum prceripuit nobu non illubentibus Papebrochiu& nostertum in Respon-

supra arguit Aloysius de Tattis

vel esse

dum-

taxat partes aliquas Sanctorum nostrorum nullatenus tam magnas, ac prmtendit idem auctor qund postremum existimare malim tum propter antiquitatem traditionis, tum propter cultus celebritatem.
concedi possit
statuitvv

ad Exhibitionem H. P. Sehastitmi a S.Paulopart II, resp. ad articuhtm \\\, 4, num.QO et seqq., tum maxime \n Opere osiro
sionibus

tom.

l/iei/sis

Mnii

a<l tiirni 20,

OCCOSUme S. Bo~
ae
f/ic

silissce

seu

Htisiiitr.

ntjm

tid fnin,, conversio

mariyrium iisdem Aciis comprehenduntur.

uwirhrouismos
ct

figmenta

in

iis

deprehensa
/>er

72 Facite enim

fieri potuit,

ut

Guido Novoco-

detecturus prwludit

num. 2 Commentarii
:

mensium

1096 prce timore belli reliquias ecclesia? S. Carpophori clam in civitatem deferret, ossa SS. Prothi et Hvacinthi, otim a Luitprando rege obtenta, ossibus aliorum Sanctorum commiscuerit, et eklem loculo incluantistes,
serit

cum anno

sequcus de Actis judicium

:

sit pertincre.

ut

unde lapsu temporis massa integra credita adSanctos nostros,quorum nomina, /Uustr/ora, forte sola ad posterorum notitiam
;

Sunt illa Acta sane perquam vetusta nam Alcimus Avitusepiscopus Viennensis, qui concilio EpMnnensi in Oallia prjesedit anno 517, in libro, quem composuit de Laiulibusvirginitatisad sororemsuam Fuscinam, prae oculis ea habuit, digna censuit, quffl (^armine
redderet
;l versu 555 ad G15. Similitcr -nam Metaphrastes digna credidit. qua? elei;Ti nti illo suo stylo Graecis commendaret unde Orienta:

transmissa fucrant. Porro, ut his concertationibus aliquando finem imponamus, Papienses, Florentini et ceteri per decursum recensiti , ex hactenus discussis et ex quantitate reliquiarum, ipsimet statuere potcrunt , an quas possident monumcnta eorum de partibus lipsanorum Sanc,

lihus ecclesiisseque ac Occidentalihus facta sunt

quippe mira eventunm conversione gratissimam legentibus audientibusque \oluptanotissima

:

tem

adferentia,

nec parum ad virtutia Chri-

stianse, castitatis prassertim,

commendationem
ac Tillmmitit

torum nostrorum exponenda sint, an de corporibus aliorum Sanctorum nos ex reiatis, quce invenimus, cultum illustrasse contenti, ad alia
;

facientia.

Acta

75 Attamen quantumcumque placuerint olim illa, nunc, si ad Lydium historici examinis

,

progredimur.

esse invenientur

lapidem admoveantur, non aurum sed scoria adeo ut ex illis de ea, quae
:

Hieronymiano Mavtyrologio pro hoc

ritur, possir.

die inse-

Basilissa seu Basilla,

haheri nihil certi

VIIL

Vitse S. Eugeniae virgi-

ctat,
id

Examen illud ad diem *J5 Decembris spequo colitur S. Eugenia prsevertere ramen tempus cogor, saltem obiter indicando, cur
:

nis et martyris, gesta Sanc-

ea probari nequeant, sed

tamquam

fabula con-

torum nostrorum conplectentis et ab eruditis ad fabulas

temni mereantur: quia non desunt, qui ex illis Actis putant prohari evidenter antiquitatem
monasticpe
vitee

in

Oriente atque Occidente,

alihi

majorem quam eam

Papebrochius.
tulit

derinimus.
de
iis

relegatse

compendium tem;

Eaud

dissimile

Bactenus judicium

pus martyrii.

Tillemontius in Notis ad tom. IV Monumentorum Hisforice ecciesiasticcB /u/. 585, ubi meaddi morans, quod reprehenderat Baronius piiiuisse ait similia multa et integram eorum
,

DeActis
S. Eugenirr

judicia

Wurmii.

Hyacinthi inserfa sunt Actis S. Euqenia virginis et martyris ac eorum in terris domince, de quibus y 0//\ Martyrologii Romani ad diem 25 Decembris ita scribit Cardinalis Baronius : Acta a

f^

esta

et

passio SS. Prothi

et

structuram nonnisi fabuhm yurare

Judiriu /irofee/o, qua>

rt

/i,

imnmi
s/m/, et

VT

multum

elevant etiam ca,

t/iur t/r Sfiurf/s /los/ris illis .\rtis iusrr/a

t

m
-

Ua connexa ut vix aut iw vix quidem excerpi tt>separatim dariqueant; dariautem integra Acta
huicloconon eonvenit, idenim spectabii proprie,
si ti/ii/eii tiprrtv prefi/f/u jiulictih/l/ir,

Metaphraste descriptaexstant apud Lipomanum habent tamen aliqua, quse censura et Surium indigeant; veluti quod ibi legitur cle Philippo
;

uil

ilie/ii

25

Eugeniae patre, facto (ut ait auctor) episcopo Alexandrino quod plane commentitium esse, tabulae episcoporum quae ab Eusebio in Chronico,
:

Decembris. Quapropter donec ad iilum fuerit perventum, consulere poterit curiosus lectoredi/io/ies uit/i/. 73 assignatas. Interim tamen sicui
fortasse, aliqualem
tlirtus

et

Nicephoro

episcopo

Constantinopolitano

editiones

recursus

eorum ideam exoptanti, <ul non esset commodus,

et aliis describuntur,

manifeste declarant.
editis

Ex-

stant item iu

Speculo historiali Vincentii BelloVitis

vacensis,

in

Patrum

<>

Rosweydo

Synopsim quam possim contractissimam subjicio. 76 Philippus )/>// infimm Romance nobilitatis ^,.,,,,,,^ Adorum ri,- fi Commodo imperatore, septimum consule
/Egypti prcefectura ornatus est, et eum Claudia conjuge, Avito et Sergio fiiiis, Eugenia Uexanfiliaatque Prothoet Hyacintho eunttchis
totius

magno numero impressis libris, iis prcesertim, qum heroica pmclarissimarum virginum martyrum gesta ac certamina pertractant mitto manuscripta non pauca, qum in Museo
atque
in aliis

driam appulsus Christianos omnes urbeinterdi96

"'

Septembris Tomus

III.

;;

762

DE
fntertm

SS.

PROTHO ET IIYACINTHO MM
ductique

auctore
J.

P.

Bugeniajam tum animo Christiana aparentibus sollicitatnr ad matirimonium ; at animi ejus declinandi causa fugam meditatur relaxandiprastextu egreditur adprmdium suburxit.
t

ad

Jovis simulacrum, ut sacrificarent

I)

sed illud

ad pedes eorum concidit et comminutum est, quod Nkctius Urbis

in frusla

pra-fcctus

danum,comitantibus Pvothoet Hyacintho, scienegreqie instrutia phi/osophica non mhius ac ipsa tutius lateat, ctis. ffis apcrit consiliutn, utque Christianos habitum mutat, juvedegatque inter nem simulat. Sie incedentes obvium habuerunt

capite plecti maoicis artibus adscribensutrumque preces non Eugenia? similiter, ad cujus juisit. scd ipsum delubrum modo Diants simtilaaum,

constantia nut/is predesi/ierat, cujusc/ue in fide

/abefactan potuerat, cibus et tormentisfrangiaut

Helenum Ueieopo/is episcopum etcum eo amphus quam decem millia Chfistianorum psalmos Deo decantanthim: isti agmini sese immisccntes Heleni
sanetitatem mtellexerunt,

C/audia demque per caput gladio ab/atumest; prcvmonita paucos post dtes apparentem fi/iam quoad substanab oratione in coelos abiit. Hcec
tiam ex
Vitis

Patrum.
sa/tem
etinter V ias
,

adeum

deduci postula-

baptixati. runt, deducti sunt, ct rite instructi ac sexus ipsius divina reveffelenus Eugenice, licet et ut latione conscius, Eugenii nomen imposuit, cum Sociis inter monachos viveret concessit.

79 Sane dum historia? illius partern l dtfficiltipriorem considero, tatn mtris etcrechtu pufantm tot ttotis mis rcrum eventibus conspersam reperio, ei nomen notis apertce fictionisrefertatn, uta/iud

11 Interea temporis atixic a parentibus conquirebatur Eugenia : at frustra ; donec tandem Philippus, cui saerificuli a diis immortalibus eam
in coelos sub/atam esse mentiti fuerant,

aurcam

utque deam coli voluit. Terfilia? statuam crexit, anno Eugenia, tutn Eugenius, defuncto tio post monasterii abhati substittita est, atque ita miraculis

non posse existimem, quam piidramatis, simi/ium historicujus auctor, qnod so/emne est concinnatoribus, inducere sci/icet pcruncularum animos sonas ce/ebriores, quo facihus /egentium conceptibus suis aptiopermoveanf, inter martyres rothum res nonjudicarit, quamSS. Eugeniam,?
attribui
et

heroes.

Hvacinthum, i//ustrissimosEec/esia>Christiana? Accedit, quod non pauca tum in priori

in posteriori ejus parte referantur, qua?

elaruit, ut

uttdcquaque ad

eam homines

accur-

ium

cum E

matroaa Alexandrina, cui nomen Melanthice, quamque Eugcnia facto Crucis signaculo quartana liheravit. At mulier ista mererent,et inter hos

historia iilorum
stica, vel

temporum profana
,

et Ecc/esia-

dicum suum crcbrius invisens prcestanti ejusspecie lcesa est, et nefarium amorem primum occuluit;
deinde ccepit vulnus aperire,
furere,
ct

vei nullo prorsus modo diffiriWme conci/iari queant; puta ccenobia monachorum iti Mgypto; episcopatus Alexandrinus Phi/ippi

Romana prcpfecturaNicetU,
vel Sothere, pro

vei, ut est

apud a/ios,
notitia,

so?pius repulsa

Aniceti; Baptismus BasiUce coUatus a Corne/io

odium convertere, vindictam Philippum prafectum querelas spirare. Itaqucad defert, Eugenium intentati stupri insimulat, tantumqueper testes improbos efficit, ut Eugenia ad

amorem

in

quorum ampiiori

ne

novce ac tcediosa? discussioni tetnpus et operam impendamus leclorem remittimus ad Papebro-

chium

citatis locis.

judicempertrahatur infami supplicio addicenda.

Verum erumpunt mox omnia

prodit, producit, qui

Eugenia sexum
deseruerant,
prceses,

80 Germanos fratres fuisse SS. Prothum et Tcmpus mar Hyacinthum communis p/urimorum opinioest; tyni.
tales certe

dominam non
in

vocantur a S.

Damaso Papa

in epi-

Prothum

et

Hyacinthum, agnoscit fdiam

t

advolat Ciaudia
fatnilia

itur

amplexus, Melanthia

igne ccelitus ernisso plectitur, Philippus

cum

tota

eorum sepulturminscripto,aWande/herto, Bomano : quo autem anno et Martyrologio martyrio coronati sint nusquatn eruimus. Passim
taphio

ad Christnm convertitur et in

ejus gratiam

quidem
anno,

creditur,

id contigisse sub Gaiiieno imAicetius

>

thihHur,

ab imperatore pax datur Christianis. 78 Dehtde Philippus ipse A lexandrina>

episcopus constitutus est,
cutione martyrio affectus.
et

peratore, sed inde nihil

ecclcsice

maxime quia

hahemus pro detertninato cui tum in Actis

,

orta

nova perse-

tum

a/ibi

Romancc Vrhis pra?fectura

adscribitur,

genia

Claudia vero, EuProthus et Hyacinthus ceterique de familia Iiomam reversi sunt ; Avitus et Sergius a Romano se.natu cum gaudio suscepti et unus
,

inter ejus temporis Urbis prcefectos, apud Bucherium accurate descriptos, reperitur nusquam.

Petrus de Natalibus mortem eorum

fixit

circa

annum

Christi 256; alii

eam protrahimt usquc ad

F

Carthagini proconml, alter vicarius Africoi destinatus. Plurcs poslmodum a Claudia malrona?

261,202, imo 263. Nos, cumnihii occurrat, cur potius anno 256, quam aiteri inncctamus, et contra contendant midti, prcecipuam sub Valeriano
et

ah Eugenia virgines, a Protho et Hyacintho juvenes ad Christum perducti sunt ; donec tandem Hasilla regio genere prognata per
nobiles,

Gallieno imperatoribus persecutionem inchoafuisse

tam dumtaxat

aimo 257, abso/utam 260

Prothum et Hyacinthum, quos ipsi hunc itt finem dono miserat Eugenia, Christianis legibus imbuta est, et a Cornelio Papa (alii scribunt
Sothere) sacro liaptismatis fonte tincta. Nam cum hmc ex Christi atnore gentilem sponsum repudiaret, ab eo
lata martyrii

quando, capto a Persis Valeriano patre, Ga/iienus soius imperium tenuit, et pacem Christianis
ita restituit,

ut deinceps

eam vioiasse non legatur,

ad Ga/lienum imperatorem deconsecuta

est,

pnlmam

et

ea oc-

passionem eorutn sub Va/eriano et Ga/Ueno imperatoribus simp/iciter notare maluimus. Nam quod soias nominetur Gailienus, ubi de eorum martyrio aqitur factumcredimus, quia
nos, t/iquam,
t

casione capti sttnt etiam Prothus et Hyacinthus.

tum Vaierianus Urbe

aberat.

DE

DIK UNDECIMA SEPTEMBRIS.

7j

DE

SS.

FELIGE ET REGULA VIRGINE

AC FORTE EXUPERANTIO

MARTYRIBUS TIGURI

IN

HELVETIA
C.
S.

COMMENTARIUS PRiEVIUS

I.

Sanctorum

Felicis et Regulsc

memoria

in Martyrologiis

utrum

his

adjungendus

sit

Exuperantius: passi sunt inhodierna Helvetia, nonin Hispania,

B
SUBHN.
SEC.
111

VEL

INIT. IV.

SS. Felitis
Hegrtltr

ct

metrico

H
ter,

os duos Christi Martyres

primus om-

Eosdem etiam memorat

,

Martyrologzum
Collectionis

E
in sacru

nhttn e classicis martyrologis Wandelbertus sub mediurn seculi wsacris Fastis

inscripsit
,

Geltonense

quod Acherius tom.ll

dum

iti

Martyrologio suo

ad hanc diem

sic cecinit

amplissimm Veterutn scriptorum edidit, putavitque circa annum 804 scriptum fuisse. ffocadprcesentem diem inter cetera sic habet: Lugduno,
Pacientes*, FelicisMart. Regulae. Yerum

horum

/egePdtitfitis

Prothus hinc ternas honorant

:

fraterque Hyacinthus

primus ad Lugdunum
ipse ibidem annotat, in
vetia codice,

solus pertinet; et Acherius

Qui Eugeniam
tam.

pariter

legem docuere sacramorte

dicavit,

Has simul

et Felix felici

Martyrio Regulae sancto pariterque beatae.

Latius de iisdem agit B. Notkerus, ejusdem seculi martyrologus, simulque Martyrum conditionem,
genus, iempus
et locum certaminis ad hunc pariNativitas diem edocet. Ejtts verba accipe sanctorum martyrum Felicis et Regulae sororis ejus; quorum festivitas quia solenms apud nos
:

qttodam S. Ga/ii in Qelex quo lectiones variantes excerptas acceperat; postrema ita legi Et castro Thurigo, natale sancti Felicis cum germana sua sancta Regula. fn Morbacensi MaHyrologio, tomo III Thesauri Anecdotorum per Martniiutn edito,
:

quodque ipse nongentorum annorum judicavit, Regula.cwm virginitatis laureola, et quoad palmstram non minus obscure, annuntiatur his verois:Rom& Porthi*, Jacinthi, Candidi, Regulae virginis. Attamen sanctam Martyrem nosola

Protl

stram, ejusque socium Felicem in Belvetia passos

esse, si

veneratur, passionisque
mihi esse videtur.

eorum

conscriptio plu-

ribus nota, scriptis superaddere scripta non opus

tare

quid in totis eorum non possnmus.

Actis

verum

est,

dubi-

4 fnserti etiam lequntur variis 1'suardi Auctariis

RtttiS

quod praedicti 2 Hoc tantum de consortio Mauritii et sociorum ejus Martyres

dicere sufficiat,

apud Sotlcrium nostrum,

in

quibus omnibus

per vasta eremi, quae Darona vocatur, tendentes, in partes Germaniae devenerunt, et in quodam loco juxta fluvium Lindimacum subsistentes
vigiliis

pro palatstra Uelvetia vel AUetnannia designatur, aut penitus omittitur. Suffecerit unum et alterum produrisse. Rosweydianus codex breviter sichabet: Felicis martyris, et sororis ejus Regulae,
virginis et

precibusque

cum omni

pietatis studio

martyris.

Prolixius

codices,

alter
.

operam dabant. Dum haec a sanctissimis agerentur Germanis, adsunt nuntii ab impiissimo Maxmiiano directi, ut Sanctos Dei vel idolis sacrificare compellerent, vel tormentis eos variis

Uitrajectcnsis, Leydensis, Albergensis et Danicus

punire non differrent. Beati igitur Martyres sacrilegis petitionibus fiducialiter resistentes, so-

Turego natale sanctorum martyrum Felicis et Regulae sororis ejus, de comitibus Thebaeorum. Quos Decius praeses jussuMaximiani imperatoris diversis primo tormeutis affecit, tandem gladio
animadverti pra>cepit. Similia hahdet ilnrarium

ciosque se SS.

Mauritii,

Exuperii, Candidi ac

Victoris coniitentes, in ferreas rotas igne can-

nostrum Ms.,quod <>>//////(/>!// martyrnm anno%60 illigat.Mitto Martyrologium Canisio adscriplum,

et

dentes alligantur, et ineffabilibus insuper tormentis excruciantur. Ac beatissima Regula super ferventem picera imposita est cui etiam bulliens
;

Ferrarii

Catalogum generalem,

in

quibus fere
'"

eadem
5
ilinit
.1/

legerc est.
ri/drx fhtgcnoyensis intrr aurtaria tsuttrhiset

plumbum ad potandum a carnifice dari est praeceptum. Cumque nullis suppliciorum acerbitatibus a
Christo divelli potuissent, jussa
capita amputari. Quo facto, abscissa capita suis manibus bajulantes, a loco, ubi decollati sunt, cubitis quinquaginta deporta-

sunt eis truncati Martyres

duobus Martyribus tcrtium addit, Kxsuperancium, hisce verbisannuntians ^pud Turegum, passio sanctorum martyrum Felicis et Regulae sororis ejus.et Exsuperancii. Qui post terri can:

S. Exiipcrantitti

dentis rotassiti (lege rotas) et longos carcereset alias afflicciones, post picis et bulhentis plumbi

verunt. H<BC Notkerus;

tur, infra

qvm

ubi didicissc videa-

examinabimus.

examinationem, Dominum se vocantem audieVenite benedicti Patrismei, ruut in liac voce

:

percipite

764

DE

SS.

FELICE ET REGULA ETC MM.

otorb
C. S.

percipiteregnumetc., etnou multo postjubente Decio preaside decollati sunt ; et tunc posthoram corpora Sanctorum se erexerunt, et capita sua sustulerunt, et quadraginta cubitos ea tulerunt, et ibi (juieverunt. In quo loco fideles Karolus

num

Christi 30G, martyrio coronati fuere. Hojc

sattc suadent, S.

jungendum

csse.

Exuperantium duobus aliis adAt quo minus id pro certo ha-

Magnus canuininiam
eus
filius

contraxit, et post

Ludowise-

ejus

monasfcerium

sanctimonialium
martyrio ac

aedificaverunt.

Eumdem

ipsis in

pultnra soriwn adjungit Matthceus Merianus in Topographia Helvetioepag. 15, ubide Tigurohwc
scribit:

beamns, non parum obstat B. Not/ceri silcntium, qui$$. Felicem et Regulam mmuntians, Exuperantii ne verbo quidcm meminit. Unde colliqere licet primo, hujus nutueu iti Actis, qms Nut/cerus laudat, quceque eadem fuissc apparent cum edendis, minime insertum fuisse. Secundo ejusdem Exuperantii memoriam et cultum seculo ix, quo Notkerus
psit,

Intertemplavisitur ibidem

MagnumMo-

snum Martyrologium
florucrit,

scri-

nasterium, sive ecclesia pramositurae sanctorum Felicis et Reguiae, qua; prima et antiquissima ecclesia paroecialis, ab ipso exordio et usque ad

Tiguri, si

umquam

jam
y

abo/itum qui non

fiiisse; aiioquin

enim hcec Notkerum

scilicet

procul a Tigurina urbe,

S.
Galli habitabat, latere

in

monasterio

primorum Francorum regum tempora habita, atque ante Caroli Magni regnum (qui eam anno 810 magis dotavit, sepultura sanctorum Felicis, Regulae et Exuperantii, qui ibidem, circa annum forte 30G,aDecio martyrio coronati sunt,

nan

potuissent.

Nec

porro

satis verisimile est, /tujus

Sancti memoriam

id temporis jam excidisse, si sub ejusdem seculi initium ipsius ecclesiam Carolus
ficusset.

Magnus ampliGer- aliorwnque

Franciscus CruiUimannus de Rebus Helvetiorum lib. III, eap.yisicscribetis: Claronse qui deinceps merainerit, primum
fuit appellata. Accedit

Dc
,

eo pariter silent varia Breviaria

uti et

fuisse crediderim Florenicum in vita Felicis et Regulae. Cum enim legionis Thebaicae excidium Maximianus imperator Agauni imperasset, exea
iJ

muUSsad-

legione non pauci iiinc inde dispersi. Felicem cum sorore Regula et Exsuperan-

ditur

tium, Valesiam transeuntes, per montem Furet vastitudinem Ursariae Uradelapsns ubi cum nonpaucos ad meliora niam

Proprium Turiasonense in Hispaut quce Felicis ac Regulae meminerunt nia infra videbimus. In Actis quoque Ms., quorum iriit exemplaria habemus, nullus istius nominis memoratur ; horum tamen duo uicumque favent, dum S. Felici socios adjungunt. Sic enim ordiuntur : Tempore illo beatissimus Felix et germana sua S. Regula et Socii eorum cum consilio beamanica
,

cam nominatum,
;

vocassent sacra, superatis illis montibus, qui Marck, sive Limitares dicuntur, et utramque

ditionem dividunt, in Gloronensium regionem descendisse refert, quffl adhuc eo tempore vasta admodum et inculta. Collem prope vicum Cla-

ronam

et

in eo

speluncam occupasse, tenuissein litteris

servientes, ad pead caput laci et fiuvii Lindimaci... pervenerunt. Et rursum S. Felix cum sociis respondit etc. Hu*c, inquam, pro admittendo S. Exuperantio utcumque faoent, cum hic e memoratis sociis unus esse potuerit. Verum haud scio, an hac in parte fides Actis habenda sitjCum sancti Martyres nustri nun ad peregritissimi Mauritii ducis

Domino

regrinandum

profecti...

que, ubi

etiamnum eorum ostenditur

nandum, scd ad tyranni scevitiam evadendum

in

rupe ductis chirographum. Eodem in colle sacellum posuisse divo Michaeli archangelo sacrum. Inde, conversis ad Christum omnibus
prope
incolis,

Heloetiam advenisse diccndi sint; ac alia Acta SS. Felicis et Regulse tantum meminerint.
10 Purru
silentium reponi posset,

obiisse.

martyrium Hax quidem Florenicus, de quo infra

Thuregum

profectos,

ad Wande/berti, Notkeri, aliurumque Exuperantium illis aut

silentium

loauemur.
martyrii

Henricus Murcr Carthusianus lttinpag. 55 et sequentibus S. Exuperantium SS. Felicis ac Regulaa famuhnn, vitceque apud Helcetos actce et martyrii ac seputtura> socium fuisse indubitanter affirmat.
7 Simititcr

rgnuium aut prwteritum fuisse, quia hujus corpus corum tcmpore Tigurinon quiescebat: c/uippe Hcnricus Murerus supra laudatus de eo sic scribil
:

gensis in llclvetia sacra

Postquam memorata corpora (SS.

Felicis
et

Quoad

septdtura<

socictatem ctiam consctttiunt

duobus annis ibidem quievissent (martyrium enim anno 312 {forte 302) vel 303 subierant); Carolus Magnus totum Exuperantii corpus deinde Treviros transtulit, et huic urbi donavit.
translatio, de

Regulce ac Exuperantii)

jam quingentis

Addiliones Bruxellenses Ms.

veni verba

Turego

in

ad Usuardum GreAlmannia sanctorum marex sacra

At
stt,

si

ca

qua

alibi nihil reperi,

vera

me-

tyrum

Felicis et Regulae sororis ejus

muratum Nutkeri silentium

suadet,

ut potius

legioneThebaeorum, quosDecius praafectus jussu

Maximiani imperatoris diversis suppliciis affectos, gladio aniniadverti mandavit; in margine lecjitur: Requiescunt in Surih cum sancto Exuperantio ,Ejusdem pariler mcminit Christophorus llartmamius in Annulibus Ueremi Deiparce in
Hetvetict,

credamus, Exuperantium i/lum ex SS. Felicis et Regulae consortio non fuisse. Etenim ea, teste Murero, anno 804 ve/ 805, id est eodem seculo,

quo senescente Notkerus suum Martyrologium

scripsit) contingere debuisset ;

pag, 11

sic

scribens

Fabricabat sub

idem tempusLudovicus Germaniae rex, Pii imperatoris filius, Tiguri ea tempestate DD. Felici et Regulae et Exsuperantii gloriosorum marty-

atque adeo tton tam tempore aberat Notkerus quin ejus memuria ad ipsum facile pervenire, ipseque ea raticme de S. Exuperantio, qucm certe in Actis,
/ottge

ab

illius

cjuibus utebatur,
tuisset)

non

repererat, meminisse po-

dum

SS. Felicis et Regulte e/ogium cundictis

rum memoria et veneratione vico nohili, sanctimonialium monasterium.

sociusj sed ob

cinnavit.
11

Ex

hactenus

co/iigo

8 Bis accedit Stumphius

nici
Helvetice,

probabi/ius idvfUdeimerest.

lib.

VI, cap.

iii

Cltro-

Suth&H,

ubi de templo super

erecto
t

seputcro

Tiguri

et

Martyrum per Carolum Ma-

Exuperantium Martyribus nostris so- tum cium adjungendum non esse, et sententiam opesse, S.

positam

uriri potuisse

ex

eo,

quod

ipsius sacrce
iti

(jnum ampMato dotatoque agens, observat sequentia

exsuvice simul

cum

i/lorum corporibus

Hoc tempium jam ante Caroli tempora Sepultura sanctofum Martyrum appellabatur
:
;

eodem

nam

Exuperantius ibidem per Decium sub Diocletiani imperio, forte sub anFelix,
et

Regula

loco Tiguriolim asservatce hcmoratceque fuerint hinc cnim fieri potuit, ut cum de istius Sancti

cultu

quidem

constaret,

nihil peiiitus sciretur,

secl de ejusdem gcstis existimatum fuerit, eum

simut

DIE

UNDECIMA SEPTEMBRIS.

765

simul

mm

SS. Felice

et

Regula

illuc advenisse

ac martyrio coronatum esse. Fateor tamen, argumenta, qua> pro mea opiniotte proditxi, ucgatira

placuitante alios aon nemini (Blasco de Lanuza sapra citato) at hic resistentes ignorantiae nostrarum hisinriaruin ar^ucrif.. Po\t ha-f com

auctobe
I
,

tantum esse, ac propterea ceterorum affirmantium sententiam non omnino enervare : ideoque maluiS. Exuperantium reliquis duobus dubitanter

mentum
convellit
:

istud

explodit,

wlidisque

rationibm

adjungere,
in loco ubi

verum minime necessarium putavi eas i,iv transcribere, v/ hujusmodi nugis refutandh diutius tnhcerere. Cultum tamen, quem Eispani
Sanctis nostris deferuntt ceteraque eo tpectantia, infra csponvmns.

Quidam His-

12 Sanctorum Martijrum nos/roritm palastram

pam

Martyres

nnnc Tiourum est, fuisse ex aictis Uquet, ct ex dicendis magis patebit : at Joannes Tamayus Salazar in suo
Martyrologio Bispanico eos nihilominus in fJispania passos contendit. Ejus verba ad diem hanc subjungo : Apud Turigium in Celtiberia Hispaniae, SS. Felicis et Regulae fratrem, qui cura nollent idolis cultum exhibere, etconstanter pro iidei observantia vitam amissuros protestarentur, post plumbi liquefacti haustum, gladio inclyti Martyris praebuere cervices. Jta ipse, laudans in Annotatis Pseudo-Dexteri Chronicon et Juliani ejusdem furfuris Adversaria, guoram uterque eos in Hispania passos, postremus etiam c Christianis paren tibtts tn agro Caravaccensi
genitos et nobiles facit.

in hodierna Heloetia,

II.

Acta incerti auctoris ac lem:

poris examinantur

Sancto-

Thebaea ad Tigurinum casirum in Helvetiam adventus

:

rum

e iegione

alia

qmedam

Vnde Tamayus etiam

Philippum
Ferrarium,

corrigendum

monet

recentiorum asserta: tempus martyrii incertum.

E

g
in

dum

hos sanctos Martt/res Tiguri in Hfilvetia

annuntiavit.
Bispania

13 Denique more suo subjungit eorum Acta, et quidem, si ipsi credimus, genuinu excerpta ex
Breviariis, scriptoribus et Martyrologiis. Hcec,

ry\ riplex

Actorum Ms. exemplar ad

:

manum

Acto, incert
auetore,

quaniquam

in variis a nostris discrepent,

illos

aperte
esse

tamen demonstrant, Martyres

eosdem
53,

horum unum transcriptum notatur ex insiqiii aniicc membranaceo Carfht/sia? Co/oniensis qui Vitas Sanctorum mensis Julii
habeo
,

cum

hodiernis,

quemadmodttm num.
Nec tamen
solus

ubi

Augusti

et

Septembris contincbat. Alterum apocst

lectionem ex Monobricensi Breviario recitabimus,

graphum

cujusdam Ms.

Ultrajectiui S. Sal-

manifestum
supposititiis

fiet.

Tamayus hanc
sed
et

vatoris in Bclgio, estque priori

omnino conforme.
est

sententiam tuelur, nec

aliique

solis

Dexteri ac Juliani
,

Tertium exemplar transamptum

theca S.

ex

hihlio-

Opusculis nititur

Lantiza
Marttj-

Hispani scriptores

eamdem
allegantes.
,

sustinent,

prceter Breviaria, traditiones et

antiquum

habet Multorura innuinerabiliuin etc. ffoc a reliquis non tantum exordio, verum eiiam stylo
ct

Maximini
:

Treciris,

sequens

exordium
scepe

rum apud Bispanos cultum

commenta hcec operose refutare minimo meo labore possem ex

ac reverendus

Non lubet quamquam id

Viri

multum

differt;

quoad

gesta

tameu

satis

convcnit; ncc dubitare possum, quin hujus scriptor

clarissimi

alterum Coloniensi simileprce oculis habuerit,

Nicolai Antonii Mss. posthumis, quce amplissimus

admodum dominus Adrianus

Co-

ejusquc stijlum mutaverit, ac exiguum prologvm prcefixerit. Jn hoc tamen nulla fit Florentii men-

anno 1721 majoribus meis Matriti communicavit. Pauca tamen

ninck, ejusdem consanguineus,
juverit annotasse.
passos,

thy cui

i/i

gemino supra memorato exemplari ea

Passio revelata dicitur. Nihil etiam habetur dc SS. Felicia ac ReguUe sociis, sed fuec cum illo

14 Dexteri Chronicon

ac Juliani adversaria

nemo C

eruditus inter figmenta

non reputat. De

Breoiariis recte observat

mox

laudatus Antonius:

tantum mcmoratur. Martt/i nm palwstram, quce iu iisdcm apographis castrum Turonicum mendose uppellatur, Zuricum vocat, veriori guidem,
sed recentiori locabulo , ut ex dicendis patebit. Verumtamen ad calcem Ms. nostri Coloniensis
notatur cxstare inalioejusdcm bibliothecce codice,
seculo xvi exarato, alia Acta, Trevirensibus con-

Aragonensium germani Felix et Regula Suevite adjudicantur ? Nam ecce MunobricenEodem die apud sis loci Gothicum sic habet
in

Nonne

Breviariis

ipsis

ecclesiarum

fratres

Turigum civitatera Suevorum natale duorum germanorum Felicis et Regulaj. Similiter conceptum est alterum monasterii Montaragonis
;

formia,

iit

quibus pro Zuricum rectius Turegum

scribitur.

17 Porro

nuUum

nec non

et tertium Salmanticense.

Nihilominus

attctorem prcefert:at priora dito

memoratis exemplaribus sa/i jincm aiunt:

qui ab aliquitus Ftxrentius

tamen

his nituntur Breviariis tribus, haec lau-

dant, bajc pro gentis suu? traditiune rerura Aragonensium scriptores, atque eis consentiens

Hsbc denique Passio revelata est S. Florentino 'Woranfau ' monacho a s. Spiritu; sed cujus is monasteru', Jicgulce aut wtatis fucrit, non cduitur, nec mihi

Hispaui

Martyrologii

auctor,

confidentissime
Breviariis
legi

compcrtum
laudatus,
et

est.

ftenricus

Murents jam

alias

producunt.
ffvstra con-

Guillimannus

num.b et6
,

relatus,
est

^
lib.

^ ta re 'P sa
,

memoratts
II

Florenicum
,

sintpliciter citant

gui milii a>quc

tendunt.

testatur

Lanuza tom.

JJistorice

Aragonke

V, cap. xviii, ubiverba recitat, et Tamaijus eumdem iaudans in Marttjrologio. Audi ntinc rursum clarissimum virum Antouuim prosequen-

Actorum scriptor fuerit, cum Sanctorum martyrio Umge ccrtum est posteriorem fuisse. tdenim insinuant primo mox quibus ca PaSSlO relata e duobus Ms. vcrha
incognitus. At quisquis
,

conveniunt cum Sueviae nomine? Paratam habent hujus interdominatrice quondam pretationem, a Suevis mutuatara adeoque luec rlispaniarum natione,
tem.

Quo tamen

pacto,

ais,

S.

Florentio

raonacho a

S.

Spiritu

revelata

edicat? Secundo iisdem exemplaribus de Sanctorum sepulturm in locolegitur: Ubi ah antiquitus multi caeci et
dicitur; sed

quam

vere, quis

claudi

766

DE

SS.

FELICE ET REGULA ETC.

felicissima

MM
1>

VUOTORE c.s.

cum magna ximini Trevirense : Ubi hactenns quo in loco et ilhs teraporequiescunt doria floruerunt, et ribus magnis multisque miraculis
:

sanctorum Martyrum claud) ad gloriam Dei et Ms. S. Mareverentiam sanantur etc. SimiUter

gernmna sua Regula partibus Ger-

adhuc

nnii

nitmwhnn

petentium fides non titubet. a Martyrum non cessant. Bcbc autem scriptorem temporibus remotum fuisse satis manifestant. a ppsteris 18 Novi eguidem hmc el hujusmodi
si
_

florere

heremi^quraClarona nunmania' per vasta loca locus insigms in fine cupatur, devenerunt. Est castrum.quod laci, ubi antiquissimum cniusdam quo et.am idem Zuricum vocatur, exstitit, de amcemssimo curlacus vocabulum trahit.exquo quidam, Lindemaga nomine, decursu fluvius
rens,

antiqua sunt, tdenda tamen.

addi potuisse; verum in Actis izjuniauodidsuadeatsuspicari. Seculo tamen Nothkero, qui ex ora non esse, manifestum fii
verbis

nihil occurr/t,

ubi cum jucundissimum locum reddit Sorore, Chnsto duce. pra^fatus Felix, comitante peregnnantium. fixis castris more
;

pervenisset,

vigiliis sacris, piisque

que Dei
perunt.
21

precibus vacare, verbumadventantibus seminare constanter cceiter

num.

recensitis diserte assertt,

exstitisse
et

eorum

Acta aliqua suo tempore

plurious

Idem

latius

describit

Guillimannus,
Scilicet

et

quoad substannotafuisse: hmc autem eadem nemo dubitabtt, qia nwc tiam esse cum edendis, Nunc quid cum Notkeri dictis contuicrit. accipe. Auctor de his Actis censeam, paucis
,

eujus verba
legio in

num. 6 dedimus.

Thelma
teste

mora pro)tr Tigurum.

Agaunensibus angustiis

substiterat,

Regula per S. Eucherio, atque inde Felix ac memoratum iter Turegum proficisci potuere.
Clarona, sive Glarona, pro qua
.

Sanctorumque sunpliciorum qenera ita enarrat, satis vicissim ad Martyres ad Decium, et hujus ipse rei sermones refert, quasi aut frequentcs antiquion gesta>adfmssett aut hwc e quodam

apud Notkerum

Darona legitur Glaroncnsem tractum indicat, qui oiim sub Tigurinis censebatur, at nunc unus
pagis est, cujus e tredecim confa>deratis Helvetio? caput urbs Glarona, vulgo Glarus appellatur.

primummimme verum instrumento didicisset : sed incertum; et sermocmationes pulamus; alterum concinnatas futsse, guidem pro scriptoris ingenio etiam referendis vix duhitomus. Mirabilibus
delectatur,

Lindimacus vel Lindemaga fluvius, hodiedum Limagus, i/utigenis Limmat nuncupatus, apud Glai-onenses ortus, primum Linthus dicitur, sed
post rcceptum ex Bivario lacu Magum, pariter fluvium, Limagi vocabulum assumit, et post

tur : nam teste rentio revelata fnerint, sine alio

niterenvellem certiori auctore quodhcec omnia ignoto nobis S. Flo-

qum

non facUe

Samti

e /eyio-

ne Thebtea
fui&se dir

Ms. Colontcredemus. Dabimus tamen Acta ex collato. Ultrajectino ac Trevirensi Mss. ensi, cum Quod ad ipsos Martyres attinet, Acta omnia, 19 etiam Breviarium Constantiense ac
quce vidi, uti
vel ex inclyta Bispanica, cos S. Mauritii socios, Thebcea faciunt. At Tamayus, quieoslegione id dem in Eispania natos, passosque contendit,

irrigatam Ctaronam et adjacentes rcgiunculas, in Tiqurinum lacum, vulgo Zurichzee illabitur, indeque egressm, urbem Tigurum interftuit, ac

supraeam primum Arolm, deinde Rheno commiscetur. Tigurum, in medii cevi instrume/Uis Turegum seThuregum, vel castrum Turegum

runtur

appellabatur, unde indigenis, littera

tata,

absurdum putat, videlicet, quia ThebcecE legionis pugiks primum semel iterumque decimati, ac deindeomnes trucidati fuere. Quo pacto, inquit, legione nostri Martyres ex illa Thebaeorum
absque periculo separati, Celtiberiam devenere, ex supposititiis si omnes occisi sunt? Prceterea Dexteri Julianique fcetibus asserit, eos non sub
Diocletiano ct Maximiano, sed sub Decio imperamartyres tore coronalos, adeoque ad Thebceos

T in Z muetiam Guillimannus Tauricum vel Turicum a Tauriscis olim dictum

Zurich
evasit.

existimat.

22 Idem auctor verbis

num.

G datis statuit Dicuntur

ctiam Uraniv*
et

sanctos Martyres nostris primum Uraniis, ejusdem Helvetice populis Christi sacra tradidisse,

Glaronensi-

bus prmdicasse.

deinde prope vicum, nunc civitatem, Glaronam in quadam spelunca, cui eorum chirographum inscriptum ipsius wtate ostendebatur, commora-

non

spectare.

Verum

hce nugce

morari nos non

debeni. Potuerunt hi Martyres impia Maximiani imperia cwn commilitonibus pie detrcctantes, ac

Glaronensibus felicitcr prcedicasse, exstructoque in eodem colle in S. Michaelis archangeli honorem sacetlo, ad Tiqurinos tandem se contutos,

propterea instantem procellam veriti, cx Agaunensibus inter Alpinas rupes castris secedere, et
in

apud quos martyrio coronatt sunt. De rebus apud Glaronenses gestis eadem habet Murerus ;
Usse,

at

quo

teste,

ignoro. In Aciis fundationis

monas-

hodiernam Eelveiiam advenire; quemadmoUrsns

et

terii

dum SS.
rius, fuisse

Yictor

Salodorum advenisse

perhibentur. Kx

eadem

legione, inquit S. Euche-

dicuntur etiam illi martyres Ursus et Victor, quos Salodoro passos fama confirmat. Cetcrum minus mirabite est, Regulam virginem
sese Felici fratrisuo militanli

Murensis in Argovia , a Joanne Ludewig tom. II Scriptorum rerum Germanicarum edilis, col. 420 inter reliquias recensetur de petra sanctorum Felicis et Regulse veritm de qua petra
:

hic agatur, quis divinet? Forsitan hcecom/iia

nisi

non

quadam populari

trad/tione nituntur, qua.'

comitem addidisse,
fortc

quam

S.

Verenam

Victori,

cognato, et

ejusdem Thebaea* legionis pugili, prout in Actis S. Yerena> ad diem 1 Septembris, 2 Commentarii

hujusmodi rebus frequenter fabulas immiscet. Mque incerta esse arbitror, quo3 taudatus Murerus de parte Tigurinm urbis, locoque, quem
Sancti inhabitavcrint, ubi comprehensi, ubi supac tande/n coronati sint, velut e tripode pronitntiat ; uti etiam qucedam alia, cjua:
pl/ciis ajfecti

prwrii

rcfertttr.

mnmi

iter in

20 Sanctorum
in

in

llclvetiam iter,

Helvctitwi

ea

domicilii locum
his

ac pietatis
:

officia

eorumque Ms.
laci
et.

inter

edendum
eremi,
fluvii

verbis

exponit

Per vasta loca

quffi

Clarona dicitur, ad caput

Annotata hinc ct inde recensebi/nus 23 Priusquam tamen progredior, ride t lector, Zwimjlftit) cujnsdam Zwingiiance hceresis ministelti de- blasphemum
.

Lindimaci, qui juxta castrum Turonicuni (lege Tureguin) est, pervenerunt, ubi tabernacula figentes, jejuniis, vigiliis, orationibus-

que et verbo Dei die noctuque instantes, Domino fideliter et devote adluarebant. Trevirense
vero
ritii

apographum

sic

habet

F quorum

(S.

Mau-

ac sociorum ejus) consortio B. Felix

cum

an impudent/am, qui Tiguest, non nisi Zwinglianam perfidiam a SS. Felice ac Regula ibidem prmdicatam fuisse. At quo, inquies, argttmento? Hoc solo, quod JEgyptii fuerint, quodque Mgyptii, si ipsi credas, eam se/nper fuerint professi. Hoc impudens Zwingtiani mendacium et blasphemiam

mentiam dicam,
rinis suadere

comiwtilnm

ausus

apud

DIE
apud Jacobum Gretserum nostrum
admonuionis de
Annus
martyrii

UNDECIMA SEPTEMBRIS.
per adjungit

in Defensione

Bibliis Tigurinis, eap. vi soli-

dissime refutata compressaque reperies. 24 Martyrii annus determinari nonpotest s guia

Exuperantium, subdit, Sanctoi sepulturee locum pervenu ent sese juxta invicem humi composuisse. ela di >>.

cum ad delectum
pi/hs

iymtus.

Acta non memorant, quanto fetnpore post commilitonum suorum apud Aguanumcaidem Martyrcs nostri in

sttts, quos Christi mis >>> ris imbuerant, noctu clam sepultos, ibidem usgue ad ( aroli Ma>

BelveUa morati sint, nec id aiiunde licct addiscere. Si vera sint, quat de eorum apostolicis laboribus ex Guillimanno ct Murero retulimus, oportet eos nnn paucis annis Thehcea? legioni superfuisse ; sed an kcec seculo tertio oergente ad finem, an quarto ineunte coronata fuerit, statui dcbcbit ad diem 22 hujus mensis Septembris, qua S. Mauritius cum Sociis in Romano Martyrologio celebratur. Interim a oero aberrare non possumus, si SS. Felicis ac
Regulae martyrium ad seculi tertii finem, vet quarti initium cum atiqua temporis latitudine re-

gni tempora quievisse, qui cum illorum corpora per revelationem agnovisset, structum super eorumdem tumuio templum ampliavit. Qualis heee revelatio fuerit, non edicit Mwerus; at si nan alia s/t, q/ifiin qucBa Gasparo Bruschio refertw,

ad fabulasamandandaest. Bicenim
teriis

GermanitB pag.

10 scribU,

in MonasCarolum dum

anno

circiter 760 venationi vacaret, ni> insi gni quodam et admirandce pulchritudinis cervo Colouia Agrippit/a </d eum usqnc tncum adduc-

fcramus.

tum, istud templum condidisse. 27 Quidquid sii de ea revelatione, Stumphius tzclesiasuper in Chroniro fje/vetia; lih. VI, cap. xmi de memo- tumatoereda rato templo ha>c scribit : Prima et vetustissima
paroecialis ecclesia

Tigurina,

modo tempmm

Francbrum majoribus-domus oondita est. Quidam cam Clodoveo Magno. quidam Dagoberto adscribunt; ve-

princeps, sub Clodoveis, forte a

III.

Templum super Sancto rum tumulo Tiguri erectum, et a Carolo Magno ampliatum aliud templum eum
:

rnin diu postCarolus Magnus novuni templum ac monasterium, quae hodiedum exstant, cxstruxit et ampliavit...;

isque

in

instrumento ipse

parthenone ibidem conditum, acl quod sacra cornobili

templum cum quibusdam Fratribus, sive templi ministris suo tempore jam exstitisse. Hoc templum jam ante Caroli tempora Sepultura sanctorum Martyrum appellabatur; nam Felix, Regula et Exuperantius ibidem per Decium sub Diocletiani imperio, forte sub anfatetur, istud

num
28

Christi 300 martyrio coronati fuere.

pora translata sunt: cultus

in Constantiensi dioecesi.

Eadem

repetit

cap.

xiv, ubi

ecclesice

augmentum
,

ac dotationem

memoratm etperCarohm ad Caroli Ma$ num

rtmpiiata
-

Al/scissu

vapita ad

De

tocum sepulturrr

quo Martyrum corpora hurnata edenda : Eadem hora decollationis eoruni, dum impii nimio terrore
loco,

in

fuere, luec aiunt Acta

Magni decimiun imperii annum, Christique 810 referens ait eumdem imperatorem donationes quasdam huic factas confirmasse, eamdemque in instrumento suo sanctorum Martyrum sepuituram appellare, atque olim conditam et a majoribus suis dotatam fu/sse, testari, Laudatum a Stumphio instrumentum ad meas manus non
venit; ipse fame/i ex

percuterentur, accipientes

ipsi

propria capita in

eodem Fratrum scu

clerico-

manibus de

ripa fluminis Lindimachi, ubi

mar-

rum nomina,

tyrium acceperunt, et portaverunt ea contra

montem
ille,

dextros sexaginta. Distat autem locus

qui Caroli tempore divina officia ibidem obibant, septemdecim numero recenset. De anno ampliat/ pcr Carolum tempii consentit

ubi Sancti

magno cum

decore requiescunt,

a castro Turonico (lege Turego) dextros ducentos.

Murerus, sed illud ducentis circiter ante annis per Rupertum quemdam Sueviw ac Attemanice,
ut
ait,

hunc

In Trevirensi Ms. paulo aliter legitur in modum : Cadavera sua, jam capitibusamputatis, manibus suis (ea) de ripa fluminis, ubi
decollari

ducem

fuisse structum, affirmat

asserti testem producit.

verum

nullum hujus

meruerunt, ad sinum montis illius cubitis quadraginta portaverunt, ubi hactenus cum magna gloria requiescunt. Notkerus num. 1 pariter asserit, Sanctos abscissa capita sua a loco, ubi plexi fuerant, cubitos quinquaginta suis manibus bajulasse.
Sancti detulisse

Porro hcec ecclesia, quisquis ea/n primitus in horum Marturumvenerationemcondiderit,addc,rtcramLimagi

Regula) Prcepositwa donec seculo xvi a Zwingliance impietatis assedis occupata ac profanata est. 29 Eodem seculo sacra Mart/jrum ossa adal- Aliud
sita, SS. Felicis et

ripam

vocabatur, diuque floruit,

fentntur

26 Hujusmodi capitum gestatioues etiam in aliorum martyrum Actis salis frequenter occurrunt, ad quce non semel observavimus, eam opinionem ex vulgi nimium credulo ingenio oriri potuisse ; qui scilicet, dum Sanctorum statuas sua manibus capita gestantium intuetur, non advertens, eo corporum habitu martyrii genus
posse designari,

teram fluVii ripam transtata ct ii/ ecvlesiu cum parthcnone ibidem conditis dcposita fucrc. Parthenonille Monasterium

'

f "'/ ,/ '""

DominuruiiM^/yFrau-

mox

arbitratur,

amputata caiector,

pita a martyribus re ipsa dclata fuisse. Verum-

tame/i hcec non ita a

quasi iltud ab ullo

me dicta accipiat umquam martyre, aut

etiam

Ludovicum Germanicum Ludovici Pii imperatoris filium fundatorem habct, a quo etium Uildcgardam ac dei/tde Hertam, ejusdcm filias, primas successive abbatissas accepit. Hujus fundationis vcl dotationis geminum exemplar exstat. Primum, quod anno Ludovici 20 vel 21 notatur, ex Marquardo Berrgoit i/t Genealogia diplomatica Augustce ge/ttis Babsbw-

wenmunster

dictus,

ab hisce Athletis factum negem; id enim unum hic volo, ejusmodi capitum gestationem, nisi firmiori nitatur teste, non posse mihi non esse suspectam. Murerus, qui ditobus tertium sem-

gicce tom. II, i/tstrumcnto 54

huc transferimus.

In nomine Sanctae et individuaa Trinitatis. Hludewicus divina favente Ciementia rex. Si de

rebus

terrenis,

quas

divina

sumus

largitate

consequuti

708

DE
.

SS.

FELICE ET REGULA ETC. MM.

dowici glnrinsissimi regis. Comeatus notarius ad vicem Radbani recognovi. Data 15 Kal. Augusti. anno Christo propitio 20 regni domini Hludowici serenissimi regis in Orientali Francia, Indictione prima. Actum in Regenspurg civitate. In Dei nnmine feliciter. Amen. Gemaniat 33 Notat hic ad marginem Herzgottus, apud

AUCTORE
C. S.

consequuti

amorem,

ad Loca Sanctorum ob divinum regium morem decenter implentes,

cum parthenouc Titjuri

fuJidntum.

esse profuturum remunerationis praemia capessenda ad Beternae liquido credimus. 30 Quapropter comperiat omnium fidelium
aliquid conferiraus, hoc nobis sanctae Dei Ecclesin
scilicet et

nostrorumqne prsesentium futurorum industria, qualiter nos pro

1

Tschudhnii
refert

serenissimi

imperatoris

avi nostri

Caroli, et

od

Hludewici Augusti domini ac genitoris nostri nec non et nostra sempiterna remuneratione.acpro conjugisprolisque nostrae charissimae pcrpetua mercede. curtim nostram Turegnm in ducatu Almanico, in pago Durgaugensi, cum omnibus adjacentiis vel aspicientiis
praestahtissimi
;

rebat.

annum LudoviciZY signari, eumqtte annum 851, quo Indictio I curAd eumdem pariter annum kujus chartm
Christi

meminit Eccardus tom. II Francim Orientalis; alii tamen eamdem aliquotannoscitius,provario Ludovici regnum auspicandi modo, datam vohmt, Eadem de causa Cointius tom. VIII Annalium Francorum aliudejusdem Ludovicidiploma. annoregni HliusZQ in villa Frankonofurt palatio regio datum, anno Christi 843 illigandum putat, ducto scilfcet ab anno 817, quo apatre in consortiuni regiai dignitatis adscitus fuit, computandi initio. Hoc diplomate, quod cetera iisdem passim

ejus, seu in diversis functionibus, id est, pagelliim Utoniae

aedificiis

cum ecclesiis, domibus, caeterisque desuper positis, mancipiis utriusque

et incultis,
silvis,

sexus et

aetatis, terris cultis

pratis, pascuis, aquis

aquarumve decursibus, ad-

jacentiisperviis.exitibus et regressibus, quaesitis etinquirendis,cum universis censibus et diversis

redhibitionibus

insuper etiam fnrestum noset quicquid in

trum Albis nomine,

est, et

eisdem

locis

suprarecensitum, conscriptum est, Ludovicus rex quamdam curtem Chama eidem monasterio donavit his verbis : Comperiat omniuni fideliuni sanetaa Dei Ecclesiae nostrorumverbis, quibus

nostrijuris atque possessionis jure proprietatis

quepraesentium
qualiter nos

scilicet

etfuturorum, industria,

ad nostrum opus instanti tempore pertinere videtur, totum et integrum ad monasterium nostrum tradimus, quod situm est in eodem vico Turego, ubi S. Felix et S. Reguh., martyres Christi, corpore quiescunt.
eitiiir }>r<rr"rrt.H

juxta postulationem dilectissima^ curtim nostram, filia3 nostrae Hildagardae quae vocatur Chama, consistens in ducatu Ala-

mannico
juris
...

in

adjacentiis..., vel quicquid in

pago Turgaugensi, cum omnibus eisdem locis nostri

est.

31

Quod

videlicet eo rationis tenore compla-

atque possessionis jure proprietatis

llildiynrda,

agendum, ut deinceps imposterum ibidem nmni tempore sanctimonialium feminarum sub regulari norma degentium vita, concuit nobis

totum et. integrum ad monasterium tradimus, quod situm est in vico nostro Turegum, ubi sanctus Felix etsanctaRegula.martyres Christi,
corpore quiescunt.
34 Qund videlicet rationis tenore placuitnnbis regem hoc agendum, ut ab hac die et deinceps imposterum lbidem omni tempore sanctimonialium foeminarum sub Regulari forma degentium vita cnnversatioque monasterialis mnnastico cultu
instituere delectetur, et libentius propter hujus
loci
:

versatinque monasterialis monastico cultu instituta celebretur, et libentius propter hujus loci

supplementum, a nobis jam

'/"oWe dedicati

praedictis Martyriillic

busdedicti*, Dei famulatus

exhibeatur, ac

pro nostrae debitorumque nostrorum omnium mercedis augmento diligentius ac uberius Do-

mini misericordia exoretur. Volumus etiam, ut fidelium nostrorum noverit benevolentia. quod

supplementum a nobisjam

praedictis

Mar-

paterna pietate commoniti supradictum monasterium

tyribus dediti, Dei famulatus

illic

exhibeatur...

cum omni
in

integritate,
praefatis

una cum nostra

dilectissimae
filia?

traditione,

locis

Signum Hludowici serenissimi regis. Hadedeus subdiaconus ad vicem Wiegarii cancellarii recognovi. Data 16 Kal. Maii, anno 26 regi Hludnwici serenissimi regis in Orientali Francia
regnantis, Ind. vi.

nostrae Hildigardae in proprietatemconcessimus,

ut

quantum Deo permittente valeat in eodem monasterio Domino militante, suoque dominatui

Actum

in

villa

Frankono-

subjectam, disciplinis regularibus et obserlocaque ipsa sibimet cnncessa,

et

furtpalatioregio.ln Dei nnmine feliciter.

vantiae monasterialis institutione corrigat et nutriat,

Hoc instrumentum,

ut monui,

Cointius

Amen. ad anF

quantum

num
annis

Christi 843 refert,

vircs suppeditent,

profectibus et emendationi-

priori

sit

posterior; idque

quamvis quinque vel sex oh vationcm

bus
per Ludovicum

augmentando provehat
publicus,

emendet.
ut nullus

num. 33 allegatam.
adductis non satis iiquct, utrum ad kanc eccfedonationes fierenf, corpora sanctorum *n SancMartyrum jam Hildegardce monasterio an torum ,(T" r "
,

32 Denique jubentes

praecipimus,

35

Ex

judex

nec comes,
in

nec quisquam ex
praefatis,

dum
in

ea?

judiciaria

potestate,

locis

vel

in

cunctisrebus ad ea loca respicientibusj seu hominea tam liberos quam servos, qui illi com-

manere videntur, distringere aut

fldejussores tollcndos, aut ullas
vel freda aul

infestare, nec
redliibitiones,

juriaB

bannos exigendo, aut alicujus invim ullo umquam tempore inferre prae-

qaam ad dexteram Limagi ripam Tiguri conditam diximus, requiescerent. Nam et ea utroque modo accipi possunt, etjam alias memoratus Stumphius disertescrihit, memoratum monasterium sub Bertha, quo?
vetustiore
ecclesia,

Bildegardie successit, dmnibus numeris

suniat, sed sub nostra

tis

primum

tuitione

cum

defensione et immunitaadvocatis ibi constitutis res illae

securce per diuturna

tempora permaneant. Et ut haec auctoritas donationis atque confirmationis Qostrae firmior habeatur,etper futura temporaa
cunctis Hdelibus sanctae Dei Ecclesiae,nostrisque praesentibus et futuris, verius credatur atque
diligentius conservetur,

absolutum, ac tum Sanctorum corpora co delata fuisse. Stumphii verba ex Germanicis Latina
subjicio.

Llius (Garoli Calvi) tempore abbatissa cceptum monasterium, sive

Bertha

Domiqui
in

narum gynaeceum turam martyrum

monasterium

perfecit

tumhjam
Regulas

sive sepul,

Felicis

manu
et

altera fluvii ripa apud parceciam

sive

magnutt

subter

eam Hrmavimus,

propria nostra annuli nostri im-

pressioneassignarijussimus.SignumdorainiHlu-

quiescebant, amoveri jussit, eoruinque ossa partim in monasterio suo deposuil

reliquaverohucet

illuc

pro singulari munere

transmisit.

DIE
transmisit.

UNDECIMA SEPTKMHKIS.
est,

709

temporis per Constantiensem episcopum decretum est, ut per universum circum circa Tigurinum tractum annua praedictoHaec omnia monachusS. Galli, qui nativitate Tigurinus erat, et eodem florebat tempore. Ita ipse : venim ego ea in Ratperti Historia, qum apud Goldasium in Rcrum Alamannicarum
festivitas ageretur.

Tum

aliam. In Catendario, quod Breviario prmfixum

KVCTOBM
c. s.

rum Martyrum

eorumdem festum characteribui mfoi^, ad eum modum, quo majores festivitates notan <>lent,

annuntiatur

ut videantur etiarn cessatione

scribit Ratpertus,

dem

servili opere, sive, ut aiunt, festo in populo >h>coli sotuisse. ld ipsum forte indkan1

voluil
fes-

Notkerus, num.

relatus,

dum

ait

Quorum

tivitas.... solennis

non reperio
refert,

scriptoribns cxstat de Origine et Casibus S. Galli, : quare oportct, ut Stumphius, sivera

apud nos veneratur. In Litaniisquoque,qum apud Canisium inAntiquii fectionibus

Hartmanno

Sanctigallensi.

monacho

aliam memorati rnonachi lucubrationem,

adscribuntur, et ante processionem dicbus Dominicis

seculo ix delata
:

mihi ignotam, habuerit. 36 Henricus in Helvetia sancta translationem hanc anno 877 affigit, et per Pantechonem epis-

recitandm erant, S. Regulae mentionem his

verbis

factam reperio

copum Constantiensem,
tissa,

factam

ait.

postulante Bertha abbalbidem etiam promiserat de

Agnes atque Agathes,

Tecla,

Christina,

Euprepia,

eadem

translatione pluribus agere in libro, quem de Belvetim monastcriis edere meditabatur ; ve-

Euphemia, Regula, Eugenia atque Bona:

Virginitate chorus resplendens candidularum

rum istud Opus non perfecit, ut in Prmfatione ad memoratam Helvetiam sanctam observatur. Cum
itaque citati scriptores hac in parte convcniant,

Turba puellarum, integritate nitens Quae geminis gaudes pulchrum decorata coro;

nis,

crediderim,

aliquod instrumentumprmluxisse, ex guo isfud didicecint ; atque adeo sacras Martyrum cxuvias usque ad Berthce prmfecturam in vetusiiori, quod ad alteram fluminis ripam conditum diximus, templo qutevisse. Circa annum
iis

Laude

pudicitiae,

martyriique simul.

tamen a Murero assignatum nonnulla

cultas

est diffi-

ex parte Pantechonis

etenim tomo

Gallim Christianm recusm col. 899, ubi Bathego et Patecho appellatur, hujus successor S Gebhardus 1 anno 870 Comtantim jam sedisse dicitur. Quod si verum sit, sique Pantccho eam translationem re vera peregerit, dicendum est, hanc uno aut altero anno citius contigisse. De Bertka nihil simite occurrit : hmc enim in Catalogo abbatissarum Tigurini monasterii apud Crusium parte II
.

IV. Aliquse
ticis

reliquia> Treviros

translata\ Tigurinee ab ha^redispersse: S. Felicis cul-

tus in

Monte sancto: Regula

:

in Kerlingen honorata, alia a

Annalium Suevicorum, libro II, pag. 45 Hildegardm sorori anno 860 defunctm suffecta, eidcm usque ad annum 881 prmfuisse notatur : at in Chronico WeingartensiapudMabillonium tom. IV Analectorum FJitdegarda? mors anno 867 affigitur ; guod ad rem prcesentem non facit. Ceterum
monasterium hoc florentissimum fuit, inquit Eccardus tom. II Francim Orientalis adannu?n8b3; sed anno 1524 a Zwinglii asseclis occupatum, et in scholam publicam conversum est.
ct

nostra
cultus

utriusque
in Aragonia.

Sancti

Christophorus Browerus tom. 1 Annalium Tre. vircnsium ad annum Christi 984, num. 51 sanctorum martyrum nostrorum corpora pcr
Egbertum, Trcvircnsium archiepiscopum, Tiguro Treviros fuisse translata scribit : faietur tamen
sese

Aliquot Mintijrumi-pli'iniT

imtiluta

37

Quod ad Martyrum

festivitatem spectat,

festivitas:

eam

seculo ix in Constantiensi diwcesi solenniter

agi solitam fuisse, omnino verisimile est cx Notkero, ejusdem secu/i marlyrologo et monasterii S. GalU, quod in eadem dimcesi florebat, monacho,

dum

ait

Nativitas sanctorum Felicis et

;

Regulae sororis ejus quorum festivitas quia solennisapud nos veneratur, passionisque eorum conscriptio pluribus nota, scripsit superaddere

annumnonposse determiuu re Verba acripe: Et quia mentio reliquiarum semel illata, ilc Egberto archiepiscopo quod memorant Trevirorum Gesta, cum certus annus non prnditur, hic inserimus... Ferunt Ottouis imperatoris auctoriiate Severum presbyterum, quem B. Gregorius iau.

dat in suis Dialogis, ex valle Terrorina prnvinciae Valeriye,

non opus milii esse videtur. Possent quidem hm voces apud nos ad solos Sancti-Gallenses restringi : verumid minus probabile vidctur, tum quod non appareat ratzo, cur Sancti ibi potius culti fuisscnt, tum quod allegata verba publicam festivitatcm omnibus notam pneferant.
scripta
officium
cesi

corporaque Martyrum Felicis et

Regulae, quae praeclaro a Ludovico Germaniae

rege, MagniCaroli nepote, sanctimonialium condito monasterio, vico

Turego aut Tiguri, quies).,

cebant, impetrasse.

38 Perseveravit, opinor, ea in Constanticnsi

et

cultus in dioz-

dimcesi

apud

posteros festivitas

nam ad ma-

40 Hujus translationis memincnuit GestQ Trevirorum, a Catmeto tom. I BistoricB ecclesiasticm et civilis Lotharingim edito, in quibus tol. ,'< hatc
lego : Ekebertus S. Severum presbvtennn m Terentina vaile (Terentia valle) sepultum, de quo S. Gregorius in libro Dialogorum scribit,

!,,! itnir

archiapis-

Constan-

num

Hmsi.

mihi cst istius dicecesis Breviarium , anno 1575 Dilingce excusum, in quo ad diem 11 Septemhris de SS. Felice et Reguia Officium no-

vem Lectionum
priw
,

prmscribitur

quarum

sex pro-

guorum apographum Treviex Actis rense habemus, concinnatm sunt, curn omnibus
responsoriis et antiphonis pariter propriis, et Homilia ad Evangelium ex x Lucce capite :

adjutorio regis supradicti (Ottonis) M{\Ym\\'\\ etin castroTuregum (Turregii) reliquias FeJicis
et Regulse (Ursuiae.)
u?icos{Vv&n\-Jd)

Quod autem
sit,

hic inter duos

vel

adjunrium

Cum

persequentur vos in civitate ista, fugite in Septembris Tomus III.

reMs. id ceteris peierit, vel quod pro Uegulae, Ursula; haberetur: ipsc 97

quod

in alio

factum puto, adjcctum Calmetus

770

DE

SS.

FELICE ET REOULA ETC MM.

qua olim prapositurm titulo insignita^ Rettel Carthununt ad s.Sixii Uutilensisseu&e Lothariiujhc finibus, ad sianoruni ctruobittnt tn
gensi,
I>

MJCTORE
c: S.

tamen in Bistoria col. 960 SS. Felicis ac Regulse, non Ursulae meminit. Ex hisce videmus, non integra SS. Felicis et Regulae corpora, ut llroircrus pualo iihcratiori nec tamcn insolito modo loquens, indicare videtur, sed eorusn tanipse
,

Corpus S. Uegulw,

Sircum situm, Moscilaa, ftuvium propc oppuittnt ad oiim cl sua ,cfate asservatwn fuissc. spectat,
majores
Fr.

liiui

reliquias; pufa aliquotossa vel particulaSj

fuisse.

meos

iteratis

literis,

quarum

alteras

ab Egberto Treviros translata

Treviros
delata

credibile est, celeberrimi istius parthvuonis rinjincs Pafronoritm suorum sacris

41

Neque etiam

perseripsit anno 1852 Rutiia datcs notanfur, Geubel, ejusdem Cartkusia} Bartholommus

tipsanis sese penitus privari passas esse,

aut eo~

rumdem cultum ibidem tam cito defecisse, ut ea sihi rclincrcnou riirarcrint. Sane scculo xm cunt in memorato monasterio etiam viguisse, argumento est ckartat quam Herrgottus tom. Upartel
Genealogia diplomaticce Augustce Gcntis Habsh/in/ira; pag. 278 reccmet, annoquc 12 11 illigat; in ea enim Rudolfus senioreomes de Habesburch,

Hanc Sanctam,Kerlingensis et martyrem Jlreviario unu ctiin SS. Protho, qum in Trevirensi Hyacintho efFelice ad 11 Septembris honoratur, jam a duccntis dum scriberet, annis , tam
iiim temporis Prior.
ecclesias

palronam, ut virginem

KcrlingcE

quam
;

Rutilee quotannis

Nonis Julu
;

ecclesiastico Officio coli solitam afftrmat

quod
No-

utprobet

In antiquissimo iru/ud, nostro Missali,

t

similiter in libro collectaneo

nis Junii sic

manu

scriptzs,

ad

Lantgravius Bassice, sc suosque posteros obligat tres libras cerae ponderis Turicencis in vigimonastelia sanctorum Felicis et Regulae ipsi

annuntiata

est

Regulae virginis et
Ker-

martyris.
quod in 45 De ipso aatem sacro corporc in epistola alHngen est, tera, a qua annus, quo data fuit, abscissus jurata testimonia ante hccc scribit : Habemus

nomine census annuatim persolvendas. Aberravit tamen a veroauctorquartcB Appendicis

rio....

ad Chronicon Constantiense apnd Pistorium tom. III Rerum Germanicarum, dum in Catalogo Sanctorum indigenarum et advenarum dicecesis
indoniensis et Constantiensis, seculo xvi sic scripsit : SS. Felix et Regula martyres, quoruni in\

aunos dncentos S. Regulam fnisse sepultam in templo S. Regulse in Kerlinga cujus sepulchrum sub ipso altari erat positum, ita tamen,
;

ut medietas retro altare promineret, a pavi-

mento nonnihil elevatum

S.

quando

<>b

ruinam
reliquirc

tegra Thunegi (lege

Thuregi, id est, Tiguri)

lia-

templi et altaris ac sepulchri

sacrae

bentur corpora.
dlioi

a Zwindcjectee

ylianis in flu-

Non duhitainus itiu/ue, quin aliqaot sanclorum Martyrum nostrorum reliquice olim alio
42

vium

Tigwino Virginum nionasterio permanserint. Kt hasce quidem a

transportatce fuerint, alicein
/iri/a/fianis in /luatcit projectas, Grc/zerusnostcr

Regulae inde sunt translatae ad vicinam parochialem Kerlingensem ecclesiam. Habemus Acta publica de S. Regula de prsepositura S. Regulse. Postmodum caput S. Regulae apud nos
,

Rutilae asservatum fuit,

reliqua

ossa,

puto,

quando templum
et officio

num. 23 relatus, redarguens, ut ibidem monui, eorumdem impudentiam, qua sectam suam a
Sanctis nostris Tiguri prmdicatam, effutire ausi
fuerant, impiis
iiiis sic

Regulae fuit reaedificatum, divino aptatum, recondita rursuni in

S. S. Regulaa.

eodem templo
fontem
S.

Regula?, ubi infirmi,

Habemus in Kerlinga maxime pueri

coli dicitur

exprobat: Si S. Felix et
prascones fuere, cur

scabiosi, ibi loti

sanantur.

Regula Zwinglianae
reliquiae
in

fidei

46 Subdit etiam
praeteritn, inquit,

Zwinglii opera et impulsu,

Martyrum istorum
abjectae

recens impetratum.

praeterfluentem fluvium

miraculum quoddam, tuin Mense Novembri proxime mulier qusedam ex pago Klan-

sunt, licet hoc inficiari audeat Hospinianus Pra3fat.

gen, nobis non ignota, viginti circiter annis ex

dolore et vulnere tibiae vehementer cruciata, in

in

Historiam
in

Sacramentariam.

Cur

ex

annis pacifice quieverant, extractse, et in auras dispersae? Bwc ipse.

tot

tumba,

qua

Mom

S. Feli-

43 Gaspar Bruschiusde Monasteriis

in
nli

Germanim

somnis visa sibi est spe recuporandae sanitatis ingredi capellam S. Ciriaci, sitam prope pagum Montenach, una ferehora a Sirek (quo frequentes et a longinquis locis fiunt peregrinationes)

ds in Suevia.

Salemitano seu Salomonis

Villa,

uno milliari

arhc (Jberiinga in Sitevia condito, SS. Felicis

sed nihil inde adjuta est. Iterum somniavit, se

ingredi

ac

Regulae montis meminit. In hujus coenobii, inqitit, vicina est Sancti Montis castrum, ejus-

templum

S.

Regulae pro recuperanda

sanitate; dolebat

dem nominis comitum, quos

stenbergenses vocant.
S. Felice et S.

alio

Dioitur
illic

nomine FurMons sanctus a

:

autem tunc temporis mulier ex suo vulnere tam intense, ut putaret, sibi tibiam uri et ecce in ingressu visa estsibi videre super altare S. Regulae tria luminaria ardentia, et subsequente aliqua muliere se moneri, pe;

Regula,

sepultis

qua> verba

Merianus
ita

in

interpretatus
(aiii
;

una
ret.

Appendice ad Suevia descripUonem esf, quasi sancti Martyres nostri ExuperantiOj ibidem primum sepulti

plum suum ab comprimens,

sanata
gulae,
est,

occipite ardere
visa est
sibi

quod ipsa manu

extinguere.
illa

illud

fuissent

quod cum kactenus dictis minime cohoeDc eodem monte mcminit P. Joannes Gain epistola
1

Eodem momento

dolor tibias cessavit, et

ac postea venit ad

templum
esse

S.

Reest

mansius Societatis nostra presbyter

die 2
Julii, incerto
rf

vota sua, duos vel tres ca;reolos offerens.

data,

anno, ad Bollandum nostrum ad lianc dicm 11 Scptcmhris scposita. Itt

47

Uanc Regulam eamdem

cum

Virgine non

nostra

har

scrihit,

arccm

itlant Furstcnhcri/icain, vulf/o

Heiligenberg appellatam, ex adverso Salemitani monastcrii t'n auipla alli montis planitic sitam
esse

Martyre nostra, quidam Hutiicnses existimarunt, tcste laudato Priore, qui ibidfm hac addit : Pro S. Regula nostra adhuc unum addo, audivisse

Virginis
tyrtSj

mar-

me

a senioribus nostris, putari

fuisse
,

S.

Regulam nos-

ejusque sacello corpusS. Felicis, quiet loci patronus est, et eidem Saneti Moniis nomen
}

in

tram
tyris

sororem cujusdam S. Felicis marde quo tamen nullam omnino litteram

concursu populi honorari. Si hac deS. Felice mstro accipienda $int exprai dictis statuendum est, nontantumsanctiMartyris
deditj uta.ciuto cttni
t

reperio.

Et

certe

eadem

esset, si Rulilensis in
;

Tre-

virensi Missali

memoraretur

verum cum iau-

corpus, sedaliquot
in

tantummodo ejusdem particu-

perisse

memorato saeeUo asservari. 11 Sanctw ReguUe corptts in ecdaia KcrUn-

datas Prior fateatur, sese hac sttper re nihil readeoque nec Rutilensc nec Kerlingense Officium de nostra S. Regula S. Felicis sorore meminerit non dubito, quin reliquim Rutila?
, ,

ac

DIE UNDEOIMA SKPTKMHRIS.

ac Kerlingm asservatw, eujusdam alterius Sancta cujumam ? 1,1 /ijiiirfm/ rfiiinaroum ansim.
Sint. Scrf
sed alterius

771

cum reneratione servant

ca autem

Vioariua etJurati;the

auctokk
I

48

Ex

memoratis tamen

epistolis video,

mihi

itjnota>,.

joribus meis dubitatum fuisse^

a maan sacfum istud

corpus non fuerit Reginse, qum in Actis S. Cuniberti, Coloniensis episcopi ,(hcec tamcn correctione
eoere,

de Hortal, paroecia Torryo, quo eorum corpora tranilata fuere. In eo Bacello luminaria perpetuo ardent, etaliquot miraniln fiunt. Pramii <> -<t u <-\\ k ft gulae caput (virumenim,ut dixmus facit, et hic
l
,

est in ecelesia S. Marise

jam

Surium ad

notarunt Bollandus et Sollerius) apud diern 12 Novembris, kujus Sancti

denuo masculino de Ban, aancii adjeclivo utitur) argentem thecm insertum esse, ac tempore ntpra memora/i episcopi Jacobi De Yepes prodigio o
odore fragrasse. Lanuzm consentii Tamaym m Martyrologio Hispanieo, prwterquam quod

mater fuissc, et apud MoscUam coli dicitur. Quid enim egerit (Regina) inquit auctor, quove studio erga Dei cultum desudaverit, testatur populus
eivium Mosellensium, qui et corpus ejusvenerabiliter in ecclesia

conditum servat, ejusdemque

patrocinia semper expetendo, et saepe promerendo, frequentat. DubHatum, inquam, futt, an

hujus Reghue, in Regulam mutato nomine, corpusRutilmac Kerlingm non colerctur ; id quod laudatus Gcnbet a Rutilensibus mquanimiter arfmitti posse negat, cum horum S. Regula Officio
virginis martyris

Regulam fuisse feminam sanetique Felicia sororem vc/it. fjatc modo paucis examinemus. 52 Ncgare non possumus, quin in oppido Tor- rpiihauddubU ryo apud Aragones diu floruerit S. Regula: ac Felicis cultus, prout fidem faciunt antiqua illa Breviaria, quorum num. II et 15 memimmus.
S.

Eumdem

ante

medium

seculi 7LV\i,quo icripsil

,

Lanuza, ibidem perseverasse, faciie credimus quinimo cum post sccuii medium etiam auctum
fuisse

semper culta fuerit. Utut hosc sehabeant, ego Lerlingensem Sanctam ac Viroine Martyre nostra distinctam censebo, donec certa

colligimus cx edito,

quod

Uhtstrissimus

Jacobus

li

pro translato ad eam ecclesiam hujus corporerfocumenta prorfuxerint. 49 Superest nobis cum quibusdam Hispanis
qumstzo, qui, ut

Escolano , Turiasonensis episcopus anno 1064 promulgavit, quoque per imioersum episcoputum quosdam Sanc/os, sutr rfio-c/^cos
naturales, u/ vocat, ccclesiasWco Officio
indulgentiis

anmte

honorariprcecepit,proposilisquadragintadierum

Expunitur
SS. Felicis
Iiegulce
et

num. 12

et

tribus sequentibus

tam personis

ecclesiasticis,

qum mopro Ca-

cuHus

diximus et refutavimus, SS. Felicem et Regulam in Hispania passos fuisse vohm/, c/ eorumrfem
corpora in Torrisos, seu Torryo, quod Aragonim oppirfum est tribus milliuribus a civitate Cala-

morata

Officia legerint,

quam

secularibus, qaa>

horum Sanctorum

fes/is diebtis solitas

thoiica fide ac Ecciesia preces furferint.

Jnhoc
:

enim decreto ad diem

11 Septembris, ha>c lego

tayud dissitum, asservari contendunt, et ecclesiastico cultuac Officiohonorant. Vincentius Blascus de Lanuza /omo II Historim ecclesiasticm et civilis Aragonicp, sermone Hispano /ib. V, cap. xvnr cu/tum fuse describit ; ac in primis quidem corpora SS. Felicis et Regulaj (quosviros ac legimiis Thebaicm milites facit) in oppido Torryo, dicecesis

SS. Felix et Regula, germani, qui passi sunt in loco Torryo, ubi eorum corpora hodiedum hono-

semiduplex in nostra sancta ecclesia et duplex in loco Torryo. 53 Secundo certum mihi est, Turiasonenses, Udemsimt salfem olim, eo cultu Martyres nostros, quos in hodierna Helvetia passos ostenrftmns, prosequi
:

rantur

episcopatu

Turiasonensis, et archirfiaconatus Calatayud,

rfe

vo/uisse.
riis

eorumdem cultu prosequifur : Monobrica (Andalusim vicus) eorum festuni die 11 Septembris celebrat,
et ab ecclesiasticis Officium recitatur
:

acclusa asserit. Deindepost aliqua ita

Nam irf liquet ex scepe laudatis BrcviaAragonensibuSj ex quorum uno, Gothico sciguod Monobricm
servari rficitur, Lectionem

licct,

tertiam, prout

eam

exhibet Jjmuza, canrfido lcc-

ecclesia

tori exhibeo. Sic

illorum reliquias servat.

ritervico.]

Idem

fit

in Zetina [pa-

civitatera

habe/:Eodem dieapudTurigum Suevorum, natale duorum germano-

tur,

InTorryo festum cum Octava recolisecundo Nocturno Lectio Breviarii Monobricensis (de qua consn/e num. 53) reponiet

rum

Felicis et Regulse, qui dicuntur fuisse ex

in

legione Thebea; qui

dictara civitatem,

cum

pervenissent ad supra-

tur.
in diacesi Turiasotiensi

vacando jejuniis et orationibus, feminando populis verbura salutis, adsunt

persecutores a Maximiano imperatore directi ante quorum conspectum Sancti se offerentes
interrogati responderunt
:

eorum

50 In horum duorum locorum ecclesijs festa die Indulgenfe habentur, a Sanctitate

sua Clemente VIII concessa^. Magna estper eum tractum devotio, et frequenter fiunt ad istorum Sanctorum templa supplicationes. Dominus Jacobus De Yepes episcopus Turiasonensis [quam cathedram eum ab anno 1600 usque ad 1613 tenuisse s/a/uit] voluit, ut per totum episcopatum
ac dioecesim

Christianos nos fate-

mur,

ex collegio SS. Mauritii et Exuperii et sociorum ejus.

et

54 Persecutor vero nomine Dacianus jussit cumMartyeos super candentes crates ferreas imponi.

Cum

ribusnostris;

vero immaniter torquerentur, dixerunt Dacia-

suam

dies
id

eorum

festa reciperetur

no tyranno
gula

Qui sunt
*

dii tui

f
.

Dacianus inquit

verum, antequam

mandasset, defunctus

est,

Jovis et Mercurius. Et respondens beatus Re;

nec postmodum exsecutioni

mandatum

est...

In

Beelzebu

ergo est deus tuus. Tunc irato

;

Beelzebub

loco, ubi capite trnncati sunt,

qui in ripa

tluvii

Daciano, data sententia, decollati sunt

itaque

Monubles, aut non procul inde est, fons quidam visitur, qui passim manat, et ex fide ac devoad hunc [oppidi] tione quaedam facit miracula
:

Torryo
dunt.
in

Incolse,

velut

ad quid miraculosi,

die

amputatis capitibus, sumptisque in manibus suis, de ripa fluminis usque ad summum montis verticem (quem locum sepultura> suaa delegerant) vox vero angelorum mirabihter devenerunt
:

Ascensionis Domini in supplice agmine acce51 In

;

psallentium inibi audita est In paradisum deducent vos angeli, cum gloria suscipient vos, et
:

Aragonia

monte seplturae eorum exstructum

satis

est

perducent

in

civitatem

sanctam

Hierusalem,
Dei usquein

horum Sanctorum templum

elegans et spa-

Quo

in loco prsestantur beneficia

tiosum, in quo nostra etate sacellum decentissime erectum est. Eorum reliquias servat sacel-

lum princeps cuidam capsse

diversi
artificii

sive scrinio tribus

clavibus inclusas, quas

magna

hodiernum diem. Jta Breviarium Monobricense apud Lanuzam, cui Sa/mun/ucnsc, corfcm /cste, omnino conformc cst, prfpferquam quorf prceterea habeat sequentia : Cumque variis tormentorum
generibus

PASSIO
AUCTORK
c. s.

SS.

FELICIS ET REGUL/E ETC. MM.

I

generibus gaudentes torquerentur, nubes lucida obumbravit eos,et vox hujusmodi est subsecuta Confidite, ne timeatis ergovobiscura sum; post haec decollati sunt etc. Denique cx Breviario
: ;

Montaragonensi idem scriptor krnc recitat : Eodem die apud Turigium civitatem Suevorum,
natale
ideoque ibi nec
passi nec
sepulti sunt

P
Ex Ms.
S.

ASSIO
codice
Carthusia? Cocollato

duorum germanorum
vero qui

Felicis et Regula?,

qui dicuntur fuisse ex legione Thebea.

AUCTORE ANONYMO
et

55

Jam

hmc omnia cum

supradictis,

Actisqite infra cdcndis contulerit, duhitare

poterit, fjuht Turiasonenses SS.

Felicem

non Regu-

exposito honoraverint

lam, quos Notkerus hodie annuntiat, cultu siipra ; tmo id ipsum satis innuet

Notkeri Martyrohosce sanctos Martyres logium laudant. Porro non in ffispania, sed in Suevia, sive hodierna

unt Bivarius

Tamayits,

dum

loniensis

cum

Ms.
et

Maximini Trevirensi

Helvetia passos,

eorumque sacra corpora ibidem

S. Salvatoris Ultrajectino.

religiose asservata fuisse, ex dictis satis constare arbitramur, atque adeo qtto? de martyrii ac sepulturce loco ex Lanuza retulimus, non possumus

admittcre.

Sed quid igiturjnquies,de memoratis

Tempore

corporibus Turiasonensibus diccndum ? Respondeo, geminam mihi occurrere rationem. Prima

est, si

a illo beatissimus Felix et germana Sancti in sua S. Regula et Socii eorum cum consilio hodiemam

beatissimi Mauritii b ducis

Domino servientes

Helvetiam
advence,

modo

dicamus, non corpora, sed aliquot tantumSS. Felicis et Regulae reliqiiias ibidem
qua?

asse7-vari}

corporum

nomine frequenter

veniunt,

quemadmodum

cum Eminentissimo

Baronio in Actis nostris non semel notavimus. At quo tempore, quave occasione eo2 reliquice in Hispanias translatai fuerint, nusquam reperio. Verumtamen, si caput argentece inclusum thecee (de quo consule nwn. 51) virile sit, ut consequenter dicere dcbet Lanuza, itlud sanctce Regulae virqinis ac martyris non esse, clarum est.
forte tatncn
.

ad peregrinandum c profecti, per vasta loca eremi, quae Clarona d dicitur, ad caput laci et fluvii Lindimaci e, qui juxta castrum Turonicum est, pervenerunt ubi tabernacula figentes, jejuniis, vigiliis, orationibusque et verbo Dei die noctuque instantes g, Domino fideliter etdevote adhaerebant. lgitur impiissimus Maximianus ad eos persequendoscrudeles direxit ministros, qui pervenientes ad jam dictum locum, meridie et post orationem cum jam reficerent, supervenerunt ministri sed gratia Dei Sanctos circum: ;

a b
c e

d
f

56 Alia ratio mihi non minus arridet; videlicet

sacra
re
illa

dante,

excsecati impiissimi ministri

minime

eos
a pcrsecutoribus non
inviti

aliquas

eorum

corpora aliorum Sanctorum

Hispaniis coronati fuere,

esse,

qui

viderunt.

reliquicB ibi

ipsa in

quosque
forte

2 Et prsetereuntibus

servantur.

Torrijenses eosdem

cum

hodiernis existimaverint.

nam suam

dixit

eis S. Felix ad GermaCharissima soror mea, ecce

:

1n hltnc errorem induci potuerunt, vel

quod

cognomines essent,vcl quod aliquas Tignrinorum

Martyrum
alibi

reliquias in

eadem theca

reperirent,

ve/ denique variis aliis de causis, cx quibus etiam

hujusmodi in reliquiis error non semel Hinc enim fieri potuit, ut Tigurinorum Martyrum Acta illis adscriberent, eaque in sua
obrepsit.

nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis veni,ostendamus nos ad eos, et accipiamusmartjrium, et erimus consortes [Electorum] h in coelo.Etextensis manibus adccelumjorabant Dominum, ut liberaret animas eorum de manibus inimicorum, et ut transire possent ad aeternam beatitudinem. Tunc videns eos Decius/ etspiritu

deprehensi,

Brcvaria refetrent.
ris traditionis

Conceptoi opinioni deinde

venire,

immundo
S. Felix

repletus, ait

Christiani estis?Socii

accedere potuit ptebis credulitas, ac lapsu tempo-

Mauritii, Exuperii, Candidi, Victoris, aut

non

nomine

quam

denique sup-

cum

Sociis

k respondit

Christiani su-

posititia

Dextri ac Juliani Opuscula magis

confirmantnt,

ma-

gisque

donec

horum

inanitas

tandem ab

eruditis ctara? luci exposita esl.

mus, et Christum Dominum, qui nos fecit, adoramus, et ipsum deprecamur, ut cum illis, de quibus interrogasti,per misericordiamDeiregno
ccelesti

mereamur
dixit
:

participari.
rliis.

3Decius
derunt:
tuos,

Sacrificate

Sancti respon- Christum

professi,

Non sacrificamus, neque adoramusdeos cum quibus tu in infernum eris demergen:

idola adorare

dus. Decius dixit

lueritis sacrificare
ciis

Per duos magnos juro, si nodiis, magnis et variis suppli:

renuunt

voshabeo imponere. Sancti responderunt Corpus nostrum habes in potestate animasvero

;

nostras non habes, sed solus Deus, qui nos plasmavit. Decius tyrannus dixit Adhuc patiens sum in vobi^ nam non ita jussum est inihi agi
: :

vobiscum

a sacratissimo Maximiano, quando commilitonum vestrorum. Nunc ergo per magnos deos, et per clementiam Maximiani imperatoris juro, quia, si nolueritis
discessistis aconsortio

deos nostros adorare, Mercurium et Jovem, in sartagines candentes vos facio mitti. Sanctire-

sponderunt Dominus adjutor est noster: non timemus, quid faciat nobis homo.
:

4 Impiissimus

ficatisdiis? Sancti

judex dixit Quare non sacriresponderunt Notum sit tibi,

: :

hinc vane
torti.

quia

::

DIE DECIMA SEPTEMBRIS.

773
.

quia

deos tuos non adoramus et imagines tuas non eolimus quia phantasmata diaboli sunt.
,
;

Tunc

jussit eos tyrannus apprehendi, et in ferreas calentes rotas imponi et dixit Sacrificate
; :

8 Tunc Decius crudelissirnus forore oimio A. AflOSrao. repletus, jussit eis cervicem flectere, et capita "*pitt tnmanrputari. Cumque sancti Martyrea hasc audis- eyra sent, psallebant, dicentes Domino Vias tuas,
:

et adorate

deos meos. Sancti responderunt Inimice pessime, quales dii tui sunt ? Decius respondit Mercurius et Jupiter. S. Regula re:

spondit

Beelzebub est deus tuus

nam

illi.

Domine, demonstra nobis, et semitas tuas doce nos; dirige in veritate tua, et doce QO;qnoniam tu Deus salvator noater. Cnmqueunanimiter una voce ad Dominum Jesum Chriatum
exorassent, expansis palmifl ad coelurn, cervicem flectentes, percussores capita eorum ampotantes, gloriosam pro Domino mortem finierunt.

quos

colis,

exterius quidem Eerei sunt, et interius

lutei, qui
/

non audiunt, neque

sentiunt,
/.

neque
Decius

odorant

quibus tu similis es effectus

autem

ira repletus, jussit afferri picem, et reli-

Et ecce vox psallentium angelorum

et Sancto-

quari, et mitti in ea S.

Regulam m. Sed
;

et

plum-

[infundi] in ore ejus calidissimum, ut perveniret ad interiora ejus et dixit ad eam tyrannus Haec et pejora habeo tibi inferre tor:

bum jussit

menta,

si

respondit
et

non adoraveris deos meos. S. Regula Tormenta tua dulciora mihi sunt
: :

rum audita est:Inparadisodeducant vos angeli, et cum gloria suscipiant vos martyres. 9 Adcomprobandum itaque meritum sancto- qmd mmUm rum Martyrum, ostensum estaDomino magnum *"** deferunt miraculum nam eadem hora decollationis ubi miraculii. eorum, dum impii nimio terrore percuterentur,
*
:

ad

sacrifi-

super mel et favum. 5 Decius dixit ad eam

ratoris faciam

elarent.

candum

Per clementiam impevos poni in carcere, ubi erunt vobis exteriores tenebrse. Sancti responderunt In tenebras tu ibis exteriores, ubi est dominitui

accipientes ipsi propria capita in manibus de ripa fluminis Lindimachi, ubi martvrium acce-

perunt, et portaverunt ea contra

tros o sexaginta. Distat

montem
ille,

dexubi

antem locus
;

domus
n

et habitatio tua in perpetuum. Impiissisimus vero Decius, ira stumulante jussit eis diversa supplicia n inferri sed Sancti alacri animo tormenta deridentes una voce et uno animo glorificabant et benedicebant Deum, dicentes Gratias agimus tibi Jesu Christe, quia
,

magno cum decore requiescunt, a castro Turonico p dexteros ducentos q ubi ab antiquiSancti

tus multi cjeci et claudi ad gloriam Dei et san-

ctorumMartyrumreverentiamsanantur;etnunc,
si

fides petentium humiliter exposcat aliquid a Sanctis Dei, continuo per gratiam Dei obtinent medicinam mentis et corporis. Haec denique

propter

nomen tuum tanta sumus

:

passi tor-

menta. Decius dixit ad S. Felicem Deus tuus, quem adoras, ad quem clamas, ubi est ? S. Felix respondit In coelo est Deus meus, quem adoro, et quem colo deus vero tuus, quem adoras, et
:

Passio revelata est S. Florentio r monacho a Sancto Spiritu et eorum festivitas celebratur
;

tertio Idus Septembris

nominis Christi, qui seculorum. Amen.

vivit et

ad laudem et gloriam regnat iu secula

quem

colis, in

inferno

est.
,

Diabolus itaque
et
[tu]

te

ad

infernum vult trahere

existis?
idolis frustra

imitator ejus

ANNOTATA.
a Apograpkum nostrum Trevirense S. Mazimini aliud exordium habet, in hitnc scilicet modum : Multorum innumerabilium per orbem terrarum pretiosa exstititin conspectu Dei mors Sanctorum, qui pio cruore, fideque integerrima Ecclesiam plantaverunt e quibus non minima pars temporibus Maximiani crudelissimi perse:

impulsi,

6 Decius dixit Melius facis, si adoras deos quia ego cum ipsis loquor, et quod ipsi jubent, hoc facio. Sancti responderunt Inimice, quare non cogitas, quia super terram
:

meos

stas? Aspice in coelum, et vide solem et lunam,

quae Deus

fecit,
:

qui habet potestatem salvare

dii tui

animas nostras nam

dseraonia sunt,

cum

quibus ut et imperatores tui estis cremandi in igne perpetuo. Decius dixit: Adhuc patiens sum

cutoris,

ritio occubuit.

eodem jubente, cum sacratissimo MauE quorum consortio B. Felix

responderunt Deus noster, cui nos servimus, ipse est patiens, et multum misein vobis. Sancti
:

cum

ricors, et misericordiae ejus

non est finis. Decius vero iratus jussit iterum eis graviora inferri tormenta. Famuli autem Christi ad omnia ejus
tormenta
fortiores effecti, glorificabant et benefecit

felicissima gerraana sua Regula partibus Germanias per vasta loca heremi, quao Clarona nuncupatur, devenerunt. Odserva, in hoc apographo nullos SS. Felici ac Regulae socios addi.

sed divinitus
recreati,

ccelum et terram,cujus et constantes petebant sibi auxilium de coelis, et gratiam Spiritus sancti, ut viderent salutare Dei et magnificaretur nomen Sanctae Trinitatis in gentibus. 7 Et statim facta est nubes lucida super eos, et vox de nube dicens Ne timeatis quoniam

dicebant Deum, qui

Verbocreata sunt omnia

Commentarium num. 5 et seqq, b De S. Mauritio ac inclytis Thebcem legionis athlctis , qaos Maximianus Herculeus pn>i>< Sedunum in Galliis trucidari mandavit, agetur ad diem 22 hujus mentis Septembrts ; ubi simul
Vide
fincm, an
erit, utrum ea cmdes ad seculi tertii ad quarfi in/tium potius referenda sit. Horum marUjrum Acta S. Eucherio Lugdunensi conscripta exstanf apud Cluffletium i)t Paulino iUustrato, et apud Hitinartium inter sincera mar-

statucndum

egovobiscum sum viriliter agite, et confortetur corvestrum quiavenit vocatio vestra, et corona
:

tyrum Acta.
c Alia certe quarn pereqrinandi causa Sanctos
in

sempiterna praeparata est vobis, eritisque accepturi inter Sanctos meos magnam gloriam. Cumque Sancti, hac auditavoce, oculos levassent in coelos, audierunt iterum vocem, de coelo dicentem sibi Venite benedicti Patris mei, percipite regnum, quod vobis paratum est ab origine mundi. Sancti vero haec audientes, amplius clamantes, benedicebant Deum, dicentes Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis laudamus te, benedicimus te in secula seculorum.
: : :

Helvetiam
:

adduxit.

Adi

Commentarium

num. 19

quare ea in Ms. Trevirensi rectius non

exprimitur.

d Notkerus Darona habet, al Glarona&^fflldum. Est autem tractus Glaronensis in hodierna

Belvetiu, unus e confoederatis pagis, cujus caput

Glorona, indigenis Glarus. Tigurino, ac limaco vet Lindimaco e fluvio consute Com/nenturiu/u nurn. 21. f Castrum Turonicum habet utrumque Ms. ;
est civitas

De

lacu

at

77
K.

DE
,

SS.

MATILEO ET GUSM.EO MARTYRIBUS

perantium
/iit

akonyho.

mendose opinor pro Thuregicum vel Turegicum Thuregum enim et Turegum in ChartU medii avi hodiernum Tigurum appellatton repcrio, Turonicum nusquam. Trevirense apographum hunc locum breviter descrtbens, Zuricum
at
,
;

reliquis duobus scmpcr adjungit, scriprius cmsosfuissr, eos virgis ar ferreis himinis

: idque in ea castri parte, ubi virginum monaste Ottenbacb deinde exstructum cst. Eadem rium eonfidentia uit, in /oco, ubi Martyres fervens

nominat

consule

Commentarium num.
prmdkationc

21.

f)c

vcrbi

divini

furr exponit

oleum ilftcsi sustinuere, sacellum in eorumdem honorem postea conditum fuisse. Sed unde, qumso,
ha>c

Ms. Trevirense his verbis : Verburaque Deiadventantibus seminare constanter coeperunt nnde ctpro ffe/vetia? apostolis a nonnulHs habentur. Murerus in Eelvetia sancta scribit, Mariyres primum in quadam Glaronensis eremi specu habitasse,

omnia

didieit?

n Murerus. nulla facta calentium rotarum, de quibus supra dktum est, mentionc, ait post fereo ventis olei tormentum paratas fuissc rotas,
artificio

fabncatas,

ut imposita
:

priusquam ad Turegum,

sive

Tigurum

cu/tris essent concisurce

verum

hasce,

membra variis cum Sancti

accederent. Fdem scriptor, nescio, guo teste aut instrumento nixus, asserit, eosdem ad sinistram

Limagi ripam, nbi deinde eccksia ,gtiamW asserkirch appellatj condita est, Tiguri commoratos
fuiese.

jamjam iis al/igandi cssent, ab angelo per vehementcm ventum ar tonitru penitus dcjectas et in cinercm redactas fuisse. Addit, hmc non procu/
a castro contigisse, ibidemgue postmodum, ccclesiam paritcr conditam fuisse, gum prima fuerii
parcecia/is

Dr

his

omnibus videri possunt dicta

22.

in

Cirnuiirnturio iniin

Tigurina,

o/im S.

Cyriaci , dcindc

h Vocem uncis inclusam, ex Ultrajectino Ms. hic mserui; quod etiam infra semel ac iterum

S. Stephani appellata. At velim, ut hmc omnia antiquo aliquo instrumento probasset ; nam in
Actis

faciendum
i

erit.

guidem

nil similc reperio.

llimr Decium quidmn putanU inter guos Guittimanus lib. III, cap. v sic scribit : In castro Tliuricino martyrio adfectos Felicem et Regulam et Exsuperantium... Thebseae legionis.-.Deciopraefecto castri,

Turegi habitasse ex hac Vita

o Dextros

guoddam mensurm genus

fuisse,

osfcndit Canqius in Glossario, ubi prmter

hanc

Vitam, cujus auctorem Florentium dicit, etiam alia instrumenta citat. Ms. Trevirense habet cubitis

memoriae tradidit in eorum Vita Florenicus cujus quidem castri et prrefecti sedes adhuc aulae sive palatii retinet in Hoff nomen estque is locus ad sinistram Limagi ripam, quiutjam
:

ginta.
su/e

Xotfierus cubitos quinquaquadraginta De hujusmodi capitum ges/ationibus con,

Commentarium prmvium num.

26.

monuimus urbem Tigurinam

j

interfluit
sociiSj

k Trevirense Ms. omissavoce

at
1

itahabet:
guce se-

illi

Christianos nos esse

etc.
,

ffasce et similcs sermocinationes

p Lege Turego. q De hac distantia nihil habet Ms. Trevircnse Cangius supra laudatus sic legit : A loco illo usque ad castrum Thoringum habentnr dextri ducenti. Porro de ecclesia super Martijrum tuntu/o exstructa vidc Commcntarium prcevium

quentur, scriptori potius,

adscribendas puto, quos
genio, ctprout res ipsi
tes

quam
scilicet

Sanctis nostris

num.
r

27 et seg.
Trevirensi.

ipsepro suo inexigcre videbatur. inguen-

fimc non /vguntur in Ms.

cetate,

Quis

hk

Florentius, sive, ut ab aliis vocatur, Flore-

induxit.

nicus fuerit, guavc vixcrit

hendere.

non potui depre-

MureruSt qiA, ut alias diximus. S. Exu-

DE

SS.

MATTH^O ET GUSM^O
MARTYRIRUS
AD

GRABEDON7E
1N

LACUM

LARIUM

DUCATU MEDIOLANENSI

.1

s.

SYLLOGE HISTORICA
errarius
in

fohth sub
Maxlhiano.

utrogue Catalogo

SancH

in

1'astis

'i>iil>us-

dam memorati

bet

F
:

dkm memorat

invcntionem

ad hunc duorum

ad

Martyrum, guorum martgrii dies prorsus

ignoratur. Iu Catalogo Generali sic ha-

lacum Larium inventio SS. martyrum Matthsei et Gusmsei, qui pro asserenda Christi religione ibidem capti, cum perbrevem hanc
, ,

Grabadonae ad lacum

Larium
et

inventio

Sanctornm
fn
indice
itu

martyrum
topographico
fiutr

Matthsei

Gosma^i.

vitam nihil ducerent ut fruerentur aeterna, ab impiis idolorum cultoribus saevissime csesi sunt. Hic scriptor in annotatis dicta sua sic
confirmat: De iisdem agunt hac die
ecclesire

Gatalogi

Sanctorum

monumenta

GrabadonBe ad lacuin Larium, inventio sanctorum martyrum Thebaeorum Matthsei et GosmaM 11 Septembris. Primus Alovsius de Tattis in Martyrologio Novocomensi ad 11 Scptcmbris Martt/res nostros
scripserat:
celebraL
his

Ualim

Grabedonensis,

sui patronos

summa

ut oppidi celebritate veneratur. Tum

quse illos

laudat Ferrarium,

Philippum
,

Archinium

et

verbis

Eadem

Lazarum Carafinum in suis item Catalogis Sanctorum, quorum corpora in civitate et diracesi

die

Grabedon

(Xovocomensi) requiescunt. Prmterea consentiunt,

DIIS
sentiunt,

UNDKCIMA SEPTEMBRIS,

775
Ai;r;
J. s.

GuilielmusBaldesanus in libelloTransMauritii, Marins Mutius de Sanctis Bergomensibus, in VitaS. AJexandri martyris, Robertus Ruscha lib. II A.ntiquitatum suse stirlationis S.
pis,

et Franciscus

part. III cap. n.

mensibus
omnia de eorwn martyui

Iib. II

Chron. suorum Annalibus Cosub finem de ipsis nonnulladisBallarinus

semel experti sunt Quare ut offlcii d eorum demererentur auxilium futuris qnoque seculis, Btatuerunt oppidani anno L631 olemni translatione Buorum aeferre corpora Patronorum, et ex marmore candidissimo novnm illis

Nos quoque
n.

in

tumulum
8
\

excitare

quod

el

perfecerunt. Sed de

hac translatione
sic scripsit

inferius suo loco dicemus.

Ad
ista

seruimus, inquit, a
2

128 adn. 132.

ovembris, uti hic promittit, de translatione

1

Quam

incertasintomnia dehisce Martyri'

rio sunt

busprceter glofiam pOSthumam, s/ud/osus le> tnr colligere poterit ex iis, quce laudatus Taitius

latio

: Grabedonae ad Larium lacum Sanctorum martyrum Matthaei et Gusmaei,

incerta

mox

subjungit, ita scribens:

Adhuc sub judice

enim, ut Balla-

quorum corpora, solemni indicta supplicatione, Lazarus Carafinus non sine celebri populorum
frequentia, cleri pompa, et illius oppidi laetitia, sub ara majori ecclesiae S. Fidelia honorificentius COllocavit. Dr is/a ecclesia, ln qua etiam ",<tea servata fuerunt sacra eorum corpora, ,,, Annalibus lib. II nam. 131 hmc memorat : In
loco sepulchri
fuit ecclesia S. Fidelisacra. liquiae

lis est,

quinain fuerint Matthaeus et Gusmaeus

Alii

apud praecitatos scriptores.

vinus, S. Fidelis comites existimarunt, qui

una

cum

Carpophoro, et Sociis Maximiani ssevitiam declinantes, Grabedonam fugiendo se receperint, ubi a satellitibus immanissimi imperaipso,

toris agniti, et in vincula conjecti,

sub

lictoris

ipsorum, dicto Polzano, erecta ac in illa sacrae re-

gladio caput amiserint.

incolarum traditio, quam

rius, et Carafinus,

Vulgata est haec loci se amajoribus suisac-

decenter fuerunt servatse. Ibidem quieverunt usque ad seculum praeteritum 16 fere

finitum,

cepisse testantur. Alii, ut Baldesanus, Ferra-

quando illustrissimus dominus

Felicia-

melioribus ducti conjecturis,

nus Ninguarda fepiscopus Comensis)

visitavit,
suit.

illud

itemm

opinati sunt, hos fuisse ex gloriosa

Thebaiorum

ibidemqueiterum honorificentius repo-

legione commilitones, qui sociorum csede pers-

pecta fugam arripuerint, et ad istas Larii oras

Dei nutu

pervenientes,

ibi

sanguinem suum

nunc attollitureorumnomini dedicatum. In hanc ivimus et nos sententiam, utpote probabiliorem, et veritati magis consentaneam, dum Annalibus nostris extremam manum imposuimus, et illam denuo hic confirmamus. Si enim Matthaeus, et Gusmseus
fuderint, ubi fcemplum

1 E.r iiis fatbcmus sarra Suiutorum E uostrorum corpora in eodemsemper loco qtdevisse. Quod si acdemde verum est, inventa fuerunt in ecclesia S. Fidelis } '

ho-

ubiprimum
tura, quce
ttttm

erant sepulta. Hfartyrium ea conjecest incerta, figitur

translata

admodum

drca anVisi-

298 a Tattio. Inventio dicitur

1248,

contigisse

anuo

quodquam

sit

certum, ignoro.

vere S. Fidelis comites exstitissent.arduum nobis

sane videtur et incredibile, ne levem ipsorum mentionem perdurarein plerii)us Actis ejusdem S. Fidelis, quae servant adhuc integra satis ecclesiae Mediolanem. et Novocomen., in quibus elucere deberet aliqua vel expressavel implicita illorum coinmemoratio. Quo anno, aut quo die passi fuerint, incompertum adhuc remanet; licet
indubie credamus illorum martyrium accidisse sub Maximiano circa an. Dni 298. Substituta est
dies inventionis fquae contigit hodie, ut scribit

subfiuem secutixvi, qaando ecclesiw Comensiprceerat Feiicianus hinguarda, apud t ghellum in episcopis ( 'omenstdusNigriarda
legitur, ibique obiisse dicitur anno 1595. Demwn anno 1037 transia/a fucrati/ pr&dicta corpora,et in eadem rursum ecclesia reposita. Tattius, qui /unr vircba/, de transtatione a Grabedonensibus

tata fueruut corporn

petita in annotatis hcec prcemissis addit

hilari vultu episcopus
tis,

: Annuit Grabedonensis populi vo-

Ballarinus ann. 1248J diei, qua de scelestis fidei nostrae persecutoribus triumpharunt. Hactenus
Tattius,

eteum solari cupiens, ex antiquosarcopliago educta corpora pretiosa aptavit in arca {ex ebeno construeta, utaddit in Annalibus) quam venusti ex argento flosculi decorabant et decreta per
:

qui eodem fere modo disserit in Annali-

bus Comensibus loco supra indicato.

De

S. Fidele

oppidum insueta totius cleri lustratione, veneranda SS. Matthaei et Gusmaei lipsana ex collegiata S. Vincentii ecclesia [ad quam hunc iu
finem erunt delata) retulit ad propriam, ubi jam pridem jacuerant quas ante I). Fideli dicata, ab ipsis Martyribus tunc novam denominatio:

martyre Novocomensi, cujus hos aliqui vohterunt Socios,

agendum

erit

ad 28 Octobris ; de

S. Mauritioet tegione Thebcea ad'22 Septembris. Necessse non est, pluribus inquirere, utrum hi
prioris videatitur socii fuisse,
Thebcet,

an potius
iti

Milites

cum utrumque
cutta
ita

videatur incertum.
vico Grabe:

Sanctorum
cultus pu$t
irvoenta cor-

De

Sanrtorum illorum

donensi

proscquitur iaudatus Tattius

Sacra

pora, qu/B
visitata.

sanctorum Martyrum pignora magnam semper (nimirum post corporum inventionentj apud Grabedonenses venerationem habuere sed ab eo potissimum tempore, quo Gallorum armis miserrime pressi, prscsentem illorum tutelam non
:

nein accepit. Incisa sunt in futuram rei niemoriam in anteriori fronte hujus mausolei sequenHic Jacent corpora sanctorum tia verba MaTT.EI ET GUSM-EI MARTYRUM, qV.E EX MEDIO TBMPLO IN HUNC LOCUM DIGNIOREM A REVERENCarafino epis. Comen. diss. D. D. Lazaro TKANSLATA SUNT ANNO DoMINI 1037. Ptuirt de htS Sanrti memoranda non oriurrunt; de sptendorc tamen translationis aliqua adduntur in Anna:

liiius Tattii.

DK

776

AOTA SANCTORUM
l

DE

SS.

DIODORO, DIOMEDE ET DIDYMO

MARTYRIBUS

j.

s.

LAODICE.E IN SYRIA
Ex
x

Fastis Graecis et Martyrologio

Romano.

Tres lu Martyres in ali-

Fastis Grcecistres Martyres ita breviier

quot fnstis

memorati,

et Didimi. Menologium a Sirleto Latine redditum, quod Baronius prceoculis habuit, sic eosdem mcmorat : Item sanctorum martyrum Diodori, Diomedis et Didymi ex Laodicea Syriae, qui comprehensi a

annuntiat

Romano

Martyrologto Laodicese in Syria passio Sanc-

Baronius

in

torum Diodori, Diomedis

10 Septembris hcec ipsa de Diodoro et Didymo paulo pluribus verbis exponit, planeque consonat cum Menologio BasiUano, quod mox laudabo, et in quo etiam de Diomede mdla fit mentio. Hisce de causis dubitari potest, an Diomedes duorum
solus pati,

aliorum Socius fuerit in marti/rio. Potuit enim aliisque adjungi, quia ad eumdem locum etdiem, autforte addicm sequentem spectabat. Potuit esse

praeside, et libere
flagris caesi vitae

Christi

fidem

praedicantes,

unus ex

illis,

quos Diodorus

et

finem acceperunt. Hisce consen-

Didymus
ipsius
illa

converterant. Potuit

tamenetiamnomen

tiunt Mencca
tres

Grwca impressa, in quibus iidem Martyres ad hunc diem annunliantur bre,

ex solo errore omitti in laudatis Fastis : nec omissio certum prmbet argumentum adillum

vique elogio plane simili cxornantur

atque hasc

omnia etiam adopiavit Maximus Margunius Chytherorum episcopus in Vitis Sanctorum Grmce scriptis. Attamen in Merueis duo adjunguntur
versiculi,

ab aliis separandum. 3 Quoscumque fuerit illius omissionis causa, elogium cum plura de Martyribus hisce non reperiam, elo- daomm cx

quos huc

cum

interpretatione Latina

transfero.

AiiStijpo; [jnicTt^i ouv toi it5u|xot

Tijv

adpxa

56vte<j

|AaoTtYou<ji tJjv rc).dvT)v.

Diodorus et Didymus flagris Carnem dantes, flagellanterrorem.

gium, quod Diodoro et Didymo texitur in Menologio Basiliano, prout in nuperrima editione Latine redditum est, subjicio. lllud adli Septembris ita habet : Diodorus etDidymus Christimartyres ex urbe Syriae Laodicea fuerunt. Cum autem Christiani essent, docebant omnes in nomine Domini Dei nostri, qui fecit coelumet terram, et omnia, quae in eis sunt; multosque infidelium
convertentes
piis Graecis

Menologio
Basitiano.

baptizabant. Delati igitur ab imillius tri* t.

*ad Ladiceaspraesidem, ad

e.

renti-

in aliis IHo-

medes omittitur
:

nec

causa omissio-

ms

saiis mit.i

solum observo, nullam in iis mentionem fieri de Diomede. Ea vero Diomedis omissio hic tanto notabilior est, quanto plurihus aliis tocis idem prcBlermittitur. Etenim iu aliquot Menceis Ms. Diodorus et Didymus sine Diomede ad hunc aut prcecedentem diem annun2
versiculos id
tiantur, prout in CoUectione nostra

Ad hoscc

bunal producuntur:interrogatique,
Christianos profiterentur, acriter

cum

se ipsos

libus.

vapularunt:

diuque

torti,

cum nonsolum Christum nonabne-

garent, sed idolorum etiam imposturam constanterreprehenderent.praesidemque ut impium

Menosorum

iniquum traducerent, inque ejus os exspuerent, quod verum Deum deserens, falsorum idolorum
et

Mss. invcnio. Prceterea in ipso Menologio Sirletiano Diodorus et Didymus sine Diomede ad
10 sic memorantur : Kodem die certamen Sanctorum martyrum Diodori et Didymi, qui ex
diein
'

cultor esset

in ipsis cruciatibus gratias agentes Christumque precantes, mortuisunt, Eadem, ut jam monui, legunturin Menceis Mss. btbliotheca? Ambrosiance. Ceterum ad istud elogium observo,
;

leijc

Lao-

urbe Syriae Laodice

prsedicarent, accusati
interrogati, et se

',

cum Christianam

fidem

ilirrii

apud Laodiueae praesidem, Christianos esse confessi, ab

vocesillas: inque ejus os exspuerent, non esse intelligendas proprie de sputo in faciem prcesidis conjecto; sed allegorice de contemptu ipsius ciaro
et

iniquo judice condemnati, in tormentis mortalis vitai finem accepe